Science & Technology Development, Vol 13, No.

X1- 2010

VAI TRÒ CỦA “DUY TÂN TAM KIỆT” TRONG CUỘC CẢI CÁCH MINH TRỊ

Huỳnh Phương Anh

Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQG-HCM

TÓM TẮT: Cải cách Minh Trị là một sự kiện mang ý nghĩa bước ngoặt quan trọng trong lịch sử
Nhật Bản. Sự kiện này đã đánh dấu sự mở đầu cho một tiến trình hiện đại hoá và công nghiệp hóa kéo
dài từ cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, đưa Nhật Bản từng bước trở thành một quốc gia độc lập, hiện đại
và hùng mạnh trong khu vực.Một trong những nhân tố quan trọng góp phần tạo nên sự thành công của
cuộc cải cách Minh Trị là vai trò của những nhà lãnh đạo mà nổi bật nhất là vai trò của “Duy tân tam
kiệt”.
“Duy tân tam kiệt” là danh từ được dùng để chỉ nhóm lãnh đạo bao gồm ba nhân vật chủ chốt là
Saigo Takamori, Okubo Toshimichi, Kido Takayoshi. Ba người này được xem là nhóm lãnh đạo đầu
tiên mà đã có công lèo lái đất nước trong những năm đầu sau cuộc cải cách. Họ không những là những
nhân vật đi đầu trong việc lật đổ sự thống trị của chính quyền Mạc phủ Tokugawa mà còn nắm giữ
những chức vụ quan trọng trong những năm đầu của kỷ nguyên Minh Trị. Sau khi Mạc phủ Tokugawa
bị lật đổ Saigo Takamori, Okubo Toshimichi và Kido Takayoshi đã giúp Thiên hoàng thực hiện những
chính sách cải cách hết sức hiệu quả góp phần xây dựng chính quyền trung ương và tạo ra một thời kỳ
phát triển vượt bật. Bài báo cáo này có mong muốn cung cấp một cái nhìn chung về vai trò của “Duy
tân tam kiệt” trong cuộc cải cách Minh Trị, đặc biệt là những chính sách cải cách hết sức hiệu quả mà
họ đã thực hiện trong tiến trình hiện đại hoá đất nước.
Từ khóa: “Duy tân tam kiệt”, “Cải cách Minh Trị”, “Saigo Takamori”, “Kido Takayoshi”,
“Okubo Toshimichi”.

MỞ ĐẦU kiệt xuất: Saigo Takamori, Okubo Toshimichi

Thời kỳ Minh Trị là một trong những thời
kỳ quan trọng trong lịch sử Nhật Bản. Khi xét
về thời kỳ này người ta thường hay nhắc đến
Thiên hoàng Minh Trị, người đã đưa Nhật Bản
từ một nước phong kiến lạc hậu trở thành một
cường quốc kinh tế và quân sự ngang hàng với
các nước phương Tây. Tuy nhiên, để tạo nên
ánh hào quang của thời kỳ này, đằng sau vai trò
của Thiên hoàng thì không thể không nói đến
sự đóng góp vô cùng to lớn của ba nhân vật
và Kido Takayoshi.
Saigo Takamori, Okubo Toshimichi và
Kido Takayoshi là ba võ sĩ xuất thân từ các địa
phương đóng vai trò chủ chốt trong việc lật đổ
sự thống trị của Mạc phủ Tokugawa. Sau khi
chính quyền Minh Trị được thành lập vào năm
1868 ba ông đã trở thành những nhân vật nắm
vai trò “đầu tàu” trong việc xây dựng chính
quyền non trẻ và là những là những người có
quyền lực và sức ảnh hưởng lớn nhất đối với

Trang 46
 TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH&CN, TẬP 13, SỐ X1 - 2010
chính quyền. Trong tiến trình thực hiện công
cuộc cải cách Minh Trị, Saigo, Okubo và Kido
đã cùng nhau hợp tác để tiến hành một loạt các
chính sách cải cách kinh tế, chính trị, quân sự,
hướng tới mục tiêu xây dựng một nhà nước
trung ương tập quyền vững mạnh. Chính vì thế
họ được mệnh danh là “Duy tân tam kiệt”. Có
thể nói công lao của ba nhân vật kiệt xuất này
được thể hiện khá rõ nét trong suốt tiến trình
phát triển của lịch sử Nhật Bản từ giai đoạn
cuối Mạc (Bakumatsu) đến nửa đầu thời kỳ
Minh Trị. Tuy nhiên, trong khuôn khổ bài viết
này, tác giả chỉ đề cập đến vai trò của Saigo,
Okubo và Kido trong giai đoạn đầu của thời kỳ
Minh Trị mà cụ thể là những chính sách cải
cách hết sức hiệu quả mà mỗi người đã tiến
hành trong tiến trình hiện đại hoá đất nước.
1. Vai trò của Kido Takayoshi trong
việc củng cố nhà nước trung ương tập quyền
(Chủ trương “Bản tịch phụng hoàn” và
Chính sách “Phế han lập ken”)
Ngay từ thời Mạc phủ Tokugawa, dưới
26
chế độ Bakuhan, các han đã tồn tại như
“những tiểu vương quốc”, độc lập với chính
quyền trung ương về kinh tế, chính trị, quân sự.
Sau khi Mạc phủ bị tiêu diệt và chính quyền
Minh Trị được thành lập tình trạng cát cứ này
vẫn còn tồn tại. Không những thế trong khi
chính quyền trung ương bị suy yếu do hậu quả
của những cuộc nội chiến xảy ra trong giai
đoạn 1867 – 1868 các han vẫn duy trì sức
mạnh của mình và ngày càng muốn chi phối
chính quyền trung ương. Đối với hai han
26
Cơ sở của chế độ hành chính – xã hội thời
Mạc phủ Tokugawa
Satsuma và Choshu, do có công lớn trong việc
giúp đỡ Thiên hoàng Minh Trị tiêu diệt Mạc
phủ, khôi phục lại quyền lực nên những người
của các han này đã được ban thưởng rất nhiều
chức vụ trong chính quyền mới. Những người
này tuy trở thành những quan chức cao cấp
trong chính phủ nhưng về mặt nào đó họ vẫn là
võ sĩ của han và lẽ dĩ nhiên phải trung thành
tuyệt đối với quê hương mình. Chính điều này
đã làm xuất hiện mâu thuẫn giữa lợi ích của
chính quyền trung ương với lợi ích của han.
Khi quyết định bất cứ một chính sách hay chủ
trương nào cũng đều phải nghĩ đến quyền lợi
của han. Từ đó đã hình thành nên một sự cản
trở giữa chính quyền trung ương và chính
quyền han. Han càng độc lập và hùng mạnh thì
chính quyền trung ương càng khó quản lý đất
nước. Chính trong bối cảnh đó những nhân vật
được xem là chủ chốt nhất của chính quyền
mới như Kido Takayoshi, Okubo Toshimichi
đã đưa ra chủ trương “Bản tịch phụng hoàn” và
trên cơ sở đó tiến hành “Phế han lập ken”.
Bản tịch phụng hoàn là một chủ trương
kêu gọi các lãnh chúa địa phương (daimyo) ở
tất cả các han trao trả lại đất đai và dân cư của
han mình cho Thiên hoàng. Đây cũng là một
chủ trương nhằm để đề cao vai trò của Thiên
hoàng, từ đó xây dựng một chính quyền trung
ương vững mạnh.
Khi chủ trương này được ban bố trong cả
nước thì các han chủ ở các han đều không
muốn thực hiện vì những lợi ích vốn có của
mình. Trước tình hình đó thì Kido Takayoshi,
với sự giúp đỡ của Okubo Toshimichi đã đến
từng han để thuyết phục các han chủ thực hiện
Trang 47
Science & Technology Development, Vol 13, No.X1- 2010
“Bản tịch phụng hoàn”. Kido vốn nổi tiếng với
tài thuyết phục, điều đình rất khéo léo. Cũng
nhờ khả năng này mà Kido đã từng giúp cho
Choshu từ một han bị cô lập, bị Mạc phủ
không ngừng chinh phạt đã trở thành đồng
minh của Satsuma để rồi từ đó liên kết với các
han Tây Nam hùng mạnh khác lật đổ chính
quyền Mạc phủ. Và lần này một lần nữa với tài
thương thuyết xuất sắc của Kido, các han đã
lần lượt trao trả đất đai và dân cho Thiên hoàng
mà đi đầu là các han Satsuma, Choshu, Tosa và
Hizen.
Sau khi thực hiện “Bản tịch phụng hoàn”,
Kido lại tiếp tục hoạt động tích cực để tiến tới
chính sách “Phế han lập ken”. Tuy các han đã
chịu trao trả đất lại cho Thiên hoàng nhưng sự
tồn tại của chúng với tình trạng cát cứ kéo dài
đã làm cho chính phủ mới khó có thể quản lý
đất nước một cách tập trung được. Thêm vào
đó, mục tiêu của chính quyền mới là thực hiện
những cuộc cải cách trên mọi lĩnh vực để xây
dựng một đất nước Nhật hùng mạnh về kinh tế
và quân sự, ngang hàng với các cường quốc
phương Tây nên sự tồn tại của các han sẽ làm
cản trở việc tiến hành các cuộc cải cách. Do đó
vấn đề trước mắt là phải xóa bỏ sự cát cứ của
các han để xây dựng một chính quyền trung
ương tập quyền thực sự.
Bước đầu của công cuộc “Phế han lập
ken” là bản chương trình “Han chế” do Okubo
soạn thảo vào năm 1870. Mục đích chính của
bản chương trình này là nhằm để giảm bớt số
lượng quan chức và tuỳ tùng ở các han, quy
định rõ ràng về chức vụ, tài chính để giúp
chính quyền trung ương dễ dàng kiểm soát. Sau
Trang 48
bản “Han chế”, Okubo và Kido tích cực hoạt
động để chính sách “Phế han lập ken” được
thực thi trên toàn quốc. Đối với Kido, tuy là
người đầu tiên nghĩ ra chính sách này nhưng
chính ông cũng biết rằng thực hiện được điều
này là một việc không hề đơn giản. Chính vì
thế vào đầu năm 1871 Kido đã đến han
Satsuma để thuyết phục Saigo Takamori hỗ trợ
cho chính phủ về mặt quân đội để đảm bảo cho
chính sách này được thực hiện một cách triệt để
và Saigo đã nhận lời. Tháng 7 năm 1871, một
hội nghị cơ mật giữa Kido, Okubo và Saigo đã
diễn ra để bàn luận về việc phế han. Sau khi
Hội nghị kết thúc, Kido đã soạn thảo ra một
bản đề án để trình lên Thiên hoàng. Kết quả là
vào ngày 14/7/1871, Thiên hoàng triệu tập các
cơ quan chính quyền của các han tại Tokyo và
đưa ra mệnh lệnh “phế han lập ken” theo đó
hơn 260 han tồn tại từ trước đến nay đã bị phá
bỏ và thay vào đó là một hệ thống chính quyền
địa phương thống nhất với 1 thủ đô, 3 phủ và
72 ken (tương đương với tỉnh của Việt Nam).
Trong quá trình thực hiện mệnh lệnh này tuy
cũng có rất nhiều lãnh chúa địa phương phản
đối do muốn đảm bảo đặc quyền đặc lợi của
mình nhưng dưới áp lực quân đội của Saigo thì
tất cả các han đều phải nghe lệnh.
Có thể nói với vai trò là người khởi xướng
và trực tiếp thực hiện chủ trương “Bản tịch
phụng hoàn” và “Phế han lập ken”, Kido
Takayoshi không những đã giúp cho các vùng
cát cứ của Nhật quy về một mối dưới sự quản
lý thống nhất của Thiên hoàng, từng bước xác
lập một nhà nước trung ương tập quyền trên
phạm vi toàn quốc mà còn xóa bỏ những đặc
 TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH&CN, TẬP 13, SỐ X1 - 2010
quyền đặc lợi của đẳng cấp phong kiến, đặt nền
tảng cho việc tiến hành những cải cách tiến bộ
và quan trọng sau này. Đối với sự nghiệp “Bản
tịch phụng hoàn” và “Phế han lập ken” thì
ngoài Kido Takayoshi, Okubo Toshimichi và
Saigo Takamori cũng là những người có vai trò
rất lớn. Cách suy nghĩ cùng với những hành
động của các ông đã cho thấy những nhân vật
này là những người có tầm nhìn rộng và rất
khách quan. Các ông đã biết đặt lợi ích chung
của quốc gia lên trên lợi ích riêng của han mình
cũng như đã vượt qua được vai trò trọng trách
đối với han để hoàn thành xuất sắc trọng trách
đối với chính quyền trung ương. Một lần nữa
bộ ba “Duy tân tam kiệt”: Saigo, Okubo, Kido -
ba con nguời xuất sắc nhất của các han Tây
Nam đã hợp tác với nhau trong việc xây dựng
những nền tảng cơ bản cho sự nghiệp cải cách,
đưa Nhật Bản tiến lên con đường hiện đại hóa.
2. Vai trò của Okubo Toshimichi trong
cải cách kinh tế
Trong “Duy tân Tam kiệt” thì Okubo
Toshimichi là người có vai trò to lớn nhất trong
việc xây dựng những nền tảng cơ bản cho
chính quyền Minh Trị cũng như trong việc kiến
thiết một quốc gia Nhật Bản cận đại. Sự đóng
góp của Okubo thể hiện rõ trên các lĩnh vực
như kinh tế, chính trị, quân sự trong đó nổi bật
nhất là kinh tế. Sự ảnh hưởng to lớn của ông
trong chính quyền Minh Trị cùng với những
công trạng xuất sắc của ông trong việc xây
dựng chính quyền này đã phản ảnh rõ sự đóng
góp của “Duy tân tam kiệt” trong sự nghiệp
kiến thiết đất nước.
Năm 1873 Bộ Nội vụ (Naimukyò) được
thành lập và Okubo trở thành Nội vụ khanh
đứng đầu bộ đó. Nội vụ khanh là một chức vụ
có rất nhiều quyền lực, là người chi phối hầu
hết các lĩnh vực của đất nước và là người chịu
trách nhiệm trực tiếp trước Thiên hoàng. Chức
vụ của ông tương đương với cương vị Thủ
tướng ngày nay. Nhiệm vụ chính của ông là
phải lo ổn định chính trị, phát triển kinh tế và
đảm bảo đời sống cho người dân trong nước.
Những thành tựu chính mà ông đã đạt được
trong sự nghiệp vĩ đại của mình có thể tóm tắt
như sau:
Thứ nhất, ông đóng vai trò quan trọng thứ
hai sau Kido Takayoshi trong việc thiết lập “Năm
điều thề” của Thiên hoàng và trong việc xóa bỏ
han.
Thứ hai, Okubo là người lãnh đạo công
cuộc tái thiết lại nền quân sự cho chính phủ
trong suốt cuộc cải cách nội các vào tháng
11/1873.
Thứ ba, vào tháng 1/1874 ông là người
đầu tiên trong Bộ nội vụ đã nghĩ ra và thực
hiện các đạo luật nhằm để đảm bảo sự an toàn
cho người dân trong nước trong đó đáng kể nhất
là việc thành lập Hệ thống cảnh sát hoàng gia.
Thứ tư, với những thành công to lớn trong
bước đầu của công cuộc cải cách kinh tế,
Okubo đã đặt nền tảng quan trọng cho việc
thiết lập tài chính vững mạnh cho quốc gia.
Trong các thành tựu trên thì thành tựu thứ
4 của ông được đánh giá là xuất sắc nhất.
Trong số những quan chức cấp cao của
chính phủ Minh Trị thì Okubo là một trong số
ít những người thấy được vai trò quan trọng
Trang 49
Science & Technology Development, Vol 13, No.X1- 2010
của kinh tế đối với sự phát triển của đất nước.
Trong khi một số người đồng tình với việc đem
quân chinh phạt Triều Tiên thì Okubo đã phản
đối kịch liệt. Lý do phản đối của ông chính là
bắt nguồn từ lý do kinh tế. Ông cho rằng nếu
gây chiến tranh thì làm hao tốn nguồn ngân
sách của quốc gia, các nhà máy hiện đại mới đi
vào họat động sẽ phải đóng cửa. Thêm vào đó
Nhật sẽ càng không có khả năng trả các khoản
nợ vay từ Luân Đôn để phục vụ cho việc kiến
thiết đất nước. Okubo nhấn mạnh “Nếu Nhật
không trả được nợ cho Anh thì cũng sẽ rơi vào
tình trạng tương tự như Ấn Độ là trở thành
thuộc địa của đế quốc này” [Marius Jansen, 3,
tr 13] Chính vì thế vào năm 1873 với tư cách là
Nội vụ khanh trong Bộ nội vụ chính phủ,
Okubo đã sử dụng sức mạnh của chính quyền
trung ương để thực hiện những chiến lược phát
triển kinh tế thông qua một loạt các chương
trình có hiệu quả. Ông đặc biệt nhấn mạnh đến
vai trò chủ chốt của nhà nước trong việc thúc
đẩy nền kinh tế phát triển. Những kế hoạch về
kinh tế có tầm vĩ mô mà Okubo đưa ra đã thay
thế cho những chính sách mang tính khái quát
và có phần hời hợt mà chính quyền Minh Trị
đưa ra trong giai đoạn đầu mới thành lập. Mục
tiêu phát triển kinh tế chính mà Okubo đưa ra
là tăng cường sản lượng và năng suất của sản
phẩm quốc gia, thúc đẩy công nghiệp hóa và
thông qua đó sẽ tăng cường nguồn tài chính và
sức mạnh quốc gia. Điều này cũng hoàn toàn
phù hợp với phương châm “phú quốc cường
binh” mà chính phủ Minh Trị đề ra trong giai
đoạn này.
Trang 50
Những dự án phát triển kinh tế có hiệu quả
của Okubo tập trung trước hết vào nông nghiệp
và công nghiệp ở tầm vi mô nhỏ. Có 6 chương
trình chính được đề ra bao gồm:
- Cải tạo đất và cải cách địa tô
- Tăng cường xuất khẩu và hạn chế nhập
khẩu.
- Nâng cao chất lượng của những mặt hàng
thủ công truyền thống.
- Phát triển đội thương thuyền của quốc
gia.
- Thiết lập những nhà máy hiện đại.
- Chương trình cho vay của chính phủ
đối với những nhà tư bản công nghiệp nhỏ.
Chương trình cải tạo đất và cải cách địa tô
được xem là mục tiêu quan trọng của chính
quyền Minh Trị thời kỳ này. Cải tạo đất ở đây
là biến những vùng đất hoang chưa khai thác
và những vùng đầm lầy thành đất trồng trọt.
Cách làm này vừa tận dụng được tiềm năng sẵn
có của đất nước vừa phục vụ cho việc phát
triển nông nghiệp. Vào năm 1874, chính phủ đã
cải tạo 34.000 mẫu đất. Việc cải cách địa tô
được Okubo tiến hành khi ông đảm nhận chức
Tổng tài cục cải chính địa tô (tương đương với
Tổng cục trưởng) vào năm 1875. Mục đích
chính của cuộc cải cách này là nhằm để tăng
nguồn tài chính cho chính phủ. Nếu như dưới
thời Mạc phủ, địa tô được thu bằng sản phẩm
hàng năm thì bây giờ được thu bằng tiền và
dùng các chiken (địa khoán) để làm chứng từ.
Người nộp thuế được quy định là chủ đất chứ
không phải là người sản xuất và tiền thuế sẽ
tương đương 3% của giá đất.
 TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH&CN, TẬP 13, SỐ X1 - 2010
Để thực hiện chương trình thứ hai “Tăng
cường xuất khẩu và hạn chế nhập khẩu” thì
Okubo đã khuyến khích việc sản xuất và nâng
cao năng suất các sản phẩm nông nghiệp. Ông
đã cho áp dụng những kỹ thuật tiên tiến của
phương Tây vào sản xuất nông nghiệp và mở
Trường Nông nghiệp ở Komada, Tokyo vào
năm 1877 để đào tạo những kỹ sư trong lĩnh
vực này. Bên cạnh đó, ông còn mở thêm những
nhà ga mới ở Mita và Shinjuku (Tokyo) để tạo
điều kiện thuận lợi cho việc chuyên chở những
mặt hàng nông sản. Okubo đặc biệt quan tâm
đến việc phát triển sản phẩm tơ lụa và len. Ông
đã cho mời Sakaki Chojuu, một chuyên gia
trong lĩnh vực tơ lụa từng du học ở Pháp về để
nghiên cứu về những giống tằm mới và hướng
dẫn việc sản xuất tơ lụa bằng máy móc hiện đại
thay cho các khung dệt thủ công như trước đây.
Kết quả là chất lượng mặt hàng tơ lụa đã được
nâng cao rất nhiều và thông qua đó thị trường
xuất khẩu hàng tơ lụa của Nhật Bản cũng được
mở rộng. Từ năm 1869-1879 trong vòng 10
năm sản lượng tơ tằm của Nhật đã tăng lên gấp
bội. Đây cũng chính là một nguồn cung cấp
quan trọng giúp Nhật đổi lấy ngoại tệ nước
ngoài.
Việc nâng cao chất lượng mặt hàng thủ
công truyền thống cũng là một chiến lược quan
trọng để mở rộng thị trường xuất khẩu trong đó
chính phủ đặc biệt coi trọng đến hai mặt hàng
thủ công truyền thống nổi tiếng của Nhật Bản
là “đồ gốm Satsuma” và “đồ đồng Kaga”.
Đối với chương trình thứ 4 “phát triển đội
thương thuyền của quốc gia”, mục đích chính
là thoát khỏi sự phụ thuộc nước ngoài trong
việc vận chuyển vũ khí quân sự. Không giống
như những chương trình khác, chương trình
này cũng nhắm vào lợi ích quân sự. Okubo đã
nhận thấy rằng Nhật không thể phụ thuộc hoàn
toàn vào những thuyền lớn của nước ngoài để
chuyển chở vũ khí quân sự mà tự bản thân nó
phải tự tổ chức các đội thương thuyền để làm
việc đó. Có như thế thì Nhật mới có thể giảm
bớt gánh nặng trong việc chi trả phí vận chuyển
cho các thương thuyền của nước ngoài và tiến
dần đến việc bình đẳng với họ trong lĩnh vực
này. Để thực hiện được đề án này thì Okubo đã
vận động chính phủ tài trợ cho công ty
Mitsubishi, một công ty vận tải đường biển nổi
tiếng lúc bấy giờ. Với số tiền 250.000 yên mà
chính phủ trợ cấp mỗi năm, công ty Mitsubishi
đã ngày càng lớn mạnh và trong hai năm đã
đánh bại các đối thủ cạnh tranh là những đội
thương thuyền lớn của nước ngoài. Với công
lao to lớn của chính phủ nói chung và Okubo
nói riêng Nhật Bản đã thực sự có được những
đội thương thuyền lớn cho riêng mình, một
điều mà các nước phương Tây hoàn toàn không
ngờ đến.
Trong chính sách phát triển kinh tế của
mình Okubo cũng chú trọng đến việc hiện đại
hóa nền công nghiệp còn khá non yếu bằng
cách đổ vốn đầu tư vào phát triển công nghiệp
và cho xây dựng nhiều nhà máy hiện đại ở
khắp mọi nơi trong cả nước (chương trình 5).
Đây cũng là biện pháp quan trọng trong
phương châm “phú quốc” của chính phủ Nhật
Bản. Thông qua ngân hàng, chính phủ đã cho
các xí nghiệp vay vốn để mở rộng sản xuất. Từ
năm 1873-1881 tổng số vốn mà chính phủ cho
Trang 51
Science & Technology Development, Vol 13, No.X1- 2010
các xí nghiệp vay đã đạt đến con số 5.300 vạn
yên [Lu Wan – He, 6, tr.83]. Từ năm 1875 đến
1895 đầu tư cho công nghiệp của chính phủ
Minh Trị chiếm khoảng 30-40% tổng đầu tư
quốc gia. Năm 1873 Bộ công nghiệp dưới sự
chỉ đạo của Okubo đã đưa ra chế định về bảo
hộ quyền khai khoáng, đưa những kĩ thuật hiện
đại vào các ngành công nghiệp sản xuất mà tiêu
biểu là ngành khai khoáng. Kết quả là từ năm
1873 sản lượng công nghiệp toàn quốc tăng 4
đến 5 lần. Theo thống kê của các nhà kinh tế
học Nhật Bản thì “vào năm 1874 tổng sản
lượng kinh tế của các phủ và huyện trên toàn
đất nước đạt khoảng 3 tỷ 7200 vạn yên, trong
số đó công nghiệp chiếm khoảng 30%”[Lu
Wan – He, 6, tr.86]
Bên cạnh việc tăng cường sản lượng công
nghiệp, Okubo còn xúc tiến việc xây dựng cơ
sở hạ tầng hỗ trợ cho phát triển công nghiệp
như xây dựng các tuyến đường sắt quan trọng,
khai thông hệ thống điện tín, mở rộng đường
xá, cầu cống, phát triển hệ thống ngân hàng….
Tóm lại, Okubo là người có công rất lớn
trong việc xây dựng những nền tảng kinh tế
ban đầu cho nước Nhật cận đại. Ông là người
có đủ những kinh nghiệm và khí chất cần thiết
để đảm nhận những nhiệm vụ nặng nề trong
việc xây dựng một nhà nước trung ương tập
quyền và trong việc hiện đại hóa nền kinh tế
Nhật Bản thời kỳ Minh Trị.
3. Vai trò của Saigo Takamori trong cải
cách quân đội
Có thể nói Saigo Takamori là nhân vật nổi
tiếng nhất trong Duy tân tam kiệt, đặc biệt là
trong giai đoạn Bakumatsu (cuối Mạc) khi
Trang 52
phong trào đấu tranh đòi lật đổ sự thống trị của
Mạc phủ Tokugawa diễn ra mạnh mẽ. Ông
được mệnh danh là một “thủ lĩnh quân sự dũng
mãnh của mọi thời đại”.
Sau khi chính quyền mới được hình thành,
ông lại tiếp tục cống hiến tài năng quân sự của
mình trong việc đặt nền tảng ban đầu cho công
cuộc cải cách quân đội thời kỳ Minh Trị. Năm
1870, sau khi được phong làm Sangi, một chức
vụ cao cấp trong chính quyền mới, vị thủ lĩnh
tài ba này đã bắt tay ngay vào việc xây dựng
lực lượng quân đội đầu tiên cho chính phủ mới.
Với những kinh nghiệm có được thông qua các
cuộc cải cách quân sự trong han trước đây, ông
đã đưa ra kế hoạch “Ngự thân binh”
(Goshinpei) để tăng cường lực lượng cho chính
phủ. Theo kế hoạch này thì lệnh triệu tập ngự
thân binh của ba han là Satsuma, Choshu, Tosa
đã được ban ra. Kết quả của lệnh triệu tập này
là đã tập hợp được 10.000 quân binh dưới sự
chỉ đạo của chính phủ và được đặt tên là đội
quân “Ngự thân binh”. Vào năm 1872 thì đội
quân này được đổi tên là Cận vệ binh
(Konoehei) và trở thành lực lượng quân đội của
chính phủ do Saigo làm tổng tư lệnh. Đến năm
1891, nó mang tên mới là Konoeshidan (Cận
vệ sư đoàn). Từ khi lật đổ chính quyền Mạc
Phủ, chính phủ Minh Trị chưa thật sự có một
đội quân chính uy đúng nghĩa. Do đó sự ra đời
của đội quân “Ngự thân binh” có ý nghĩa vô
cùng quan trọng đối với nền quân sự Nhật Bản
vào đầu thời kỳ Minh Trị. Đội quân này không
những đã trực tiếp bảo vệ Thiên hoàng và
chính phủ mà còn là một phương tiện vũ lực có
hiệu quả, đảm bảo cho các chính sách cải cách
 TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH&CN, TẬP 13, SỐ X1 - 2010

của chính phủ trong giai đoạn này được thực
hiện đúng thời gian và triệt để nhất. Không
những thế, nó còn góp phần xây dựng những
nền tảng ban đầu cho các cuộc cải cách quân sự
mang tính quy mô sau này của những nhà quân
sự lỗi lạc xuất thân từ Choshu han như Omura
Masujiro, Yamagata Aritomo, Katsura Taro.
KẾT LUẬN
Trong số những người lãnh đạo có vai trò
quan trọng trong những năm đầu kỷ nguyên
Minh Trị thì Saigo Takamori, Okubo
Toshimichi và Kido Takayoshi là ba nhân vật
có quyền lực và sức ảnh hưởng lớn nhất đối với
chính quyền. Họ được mệnh danh là “Tam kiệt
Duy tân”, là thế hệ lãnh đạo đầu tiên của chính
quyền Minh Trị kể từ sau năm 1868. Nếu như
lịch sử Nhật Bản đã một lần ghi đậm những
dấu ấn to lớn của ba ông trong sự nghiệp đánh
đổ Mạc phủ thì đến đầu thời kỳ Minh Trị công
lao của các ông một lần nữa lại tỏ sáng thông
qua những đóng góp quan trọng trong việc xây
dựng những nền tảng ban đầu cho chính quyền
mới. Những chính sách cải cách về kinh tế,
chính trị và quân sự của các ông đã góp phần
xây dựng một nhà nước trung ương tập quyền
vững mạnh. Có thể nói, trong thời kỳ này mỗi
người trong “Duy tân tam kiệt” Saigo, Okubo
và Kido đã có rất nhiều đóng góp quan trọng
mà đã được lịch sử ghi nhận. Tuy những công
lao của các ông thể hiện ở mỗi khía cạnh khác
nhưng chúng đều có vai trò rất lớn góp phần
đặt nền tảng cho sự nghiệp duy tân vĩ đại trong
kỷ nguyên Minh Trị ở Nhật Bản.

THE ROLE OF “DUY TAN TAM KIET” IN MEIJI RESTORATION

Huynh Phuong Anh

University of Social Sciences and Humanities, VNU-HCM

ABSTRACT: The Meiji Restoration stands as a turning-point in Japanese history. This

significant turning point became the immediate point of departure for modernization and
industrialization lasting from the end of the 19th century to the early 20th century in Japan. Due to this
restoration, Japan began taking the first step towards becoming an independent, modern and powerful
state in the Asian region. One of the most important factors which contributes to the Meiji’s restoration
is the role of dominant political leaders, the most notable being the role of “Duy tan tam kiet”.
“Duy tan tam kiet” is a popular label as “triumvirate” to designate three great men: Saigo
Takamori, Okubo Toshimichi and Kido Takayoshi. They are considered the first group of leaders who
guided the nation during the first years following the Restoration. These great men not only played an
important role in overthrowing Bakufu Tokugawa government but also held dominant power in the first
half of Meiji era. After throwing the Tokugawa government, they helped the emperor to carry out many

Trang 53
Science & Technology Development, Vol 13, No.X1- 2010

effective policies which were essential contributions to the construction of the new state as well as to a
period of rapid change. These pages are designed to provide a general overview of the role of “Duy tan
tam kiet” in Meiji Restoration, especially their effective and decisive policies in the overall
modernization process.
Key words: “Duy tan tam kiet”; “Meiji Restoration”, “Saigo Takamori”, “Kido Takayoshi”,
“Okubo Toshimichi”.

TÀI LIỆU THAM KHẢO [6]. 6.Lu Wan – He 呂万和 (Lữ Vạn
Hoà), Meiji Ishin to Chugoku
[1]. E – Herbert Norman, Japan’s
明治維新と中国 (Meiji Duy tân và
Emergence as a modern state (Sự ra
Trung Quốc), Rokko Shuppan (1988)
đời của nhà nước hiện đại Nhật Bản),
[7]. Mori Toshihiko 毛利敏彦, Okubo
Nxb Vancouver, Toronto (2000)
[2]. Lê Văn Quang, Lịch sử Nhật Bản, Nxb Toshimichi大久保利道, Nxb. Chuo

Tủ sách trường Đại học KHXH & NV Koron.(1979)

(1998) [8]. Naramoto Tatsuya, 西郷隆盛Saigo

[3]. Marius Jansen, Okubo Toshimichi: His Takamori, Nxb. Kadogawa Shoten
political and Economic Polices in (1979)
Early Meiji Japan, Journal of Asian [9]. Oe Shinobu ,木戸孝允 Kido
Studies, Volume XXI, Number 2, Takayoshi, Nxb. Chuo Koron (1973)
P.183- 197 (1962) [10]. Tanaka Akira 田中彰 , Meiji Ishin
[4]. Hani Goro 羽仁五郎, Meiji Ishin 明治維新 (Meiji Duy Tân),
Kenkyu明治維新研究 (Nghiên cứu về Yoshikawa Kobunkan (1995)
cuộc Duy Tân Meiji), Iwanamu (1956)
[5]. Hattori Shiso 服部之総, Meiji Ishinshi
明治維史 (Meiji Duy tân sử), Aoki
Bunko (1972)

Trang 54