Professional Documents
Culture Documents
Türki̇ye'de Televi̇zyon Ve Yeni̇ Medya İli̇şki̇si̇ Bağlaminda Şöhret Kültürü - Yildizlardan Fenomenlere
Türki̇ye'de Televi̇zyon Ve Yeni̇ Medya İli̇şki̇si̇ Bağlaminda Şöhret Kültürü - Yildizlardan Fenomenlere
C
FIRAT ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İLETİŞİM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI
DANIŞMAN HAZIRLAYAN
Doç. Dr. Süleyman İLASLAN Nesrin ÖZTÜRK SALGAR
ELAZIĞ - 2019
II
ÖZET
Fırat Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
İletişim Bilimleri Ana Bilim Dalı
Elazığ – 2019, Sayfa: X+130
ABSTRACT
Master’s Thesis
Celebrity Culture in the Context of the Relationship between Television and New
Media in Turkey: From Stars to Social Media Influencers
Fırat University
Institute of Social Sciences
Department of Communication Sciences
Elazığ – 2019; Pages: X+130
Television and new media are one of the most common means of
communication in social and daily life. Television broadcasting, which entered into our
lives in the 1960s, entered into a radical reshaping process in the 1980s on the basis of
transformations in political, economic and social fields. In this context, a period began
in which private television institutions from the public monopoly began to operate and
commercial structuring in the field gained more weight. Thus, in the field of
broadcasting, an economic restructuring was realized. With the change in the forms of
broadcasting on the basis of new media technologies and global structuring and the
international character of the field becoming increasingly evident, television program
formats have undergone radical transformations on the basis of this new structuring
logic.
These changes and transformations in television broadcasting have caused many
changes in cultural terms as well. One of these changes was the star system that
emerged with the cinema. With the tendency of tabloidization of television contents to
become prominent, magazine programs and reality-type productions come to the
forefront, the personal lives and lifestyles of people who are stars or stars have been
included in these programs, and even this programming understanding has blurred the
boundaries between ordinary people and stardom. After 1980s, the tendency to use
private life and new life styles intensively on the screens played a fundamental role in
V
positioning the ordinary person as a part of this world and even more prominently.
Along with the changes in the television broadcasting sector, the relationship between
television and star or celebrity transformed. Especially with reality shows, the dreams
and aspirations of taking place on the screens like ordinary people are seen as fame are
clarified. Nowadays, the use of social media, which emerges on the basis of new media
technologies, mediates to maintain the logic of being the new fame of the television
industry and to position it as more accessible. In this context, it is important to analyze
how the interaction between the television industry and the new media mediates the
culture of fame, and more fundamentally, its relevance to the way the media industry is
structured. Acting on such an idea in this study, with the configuration of television
programming in Turkey via the connection between the new form of media channels, it
focuses on analyzing the celebrity culture. The convergence of new media and
traditional media content is analyzed through the functioning of fame culture. In this
context, on the basis of the transformation of fame culture from traditional media to new
media, the traces of how the forms of fame in the television industry are being reshaped
through the example names that have gained fame in the new media channels are traced
and the convergence of traditional media with new media is discussed.
Keywords: Media, Television Industry, Convergence, Fame, New Media
VI
İÇİNDEKİLER
ÖZET .............................................................................................................................. II
ABSTRACT................................................................................................................... IV
İÇİNDEKİLER ............................................................................................................. VI
GÖRSELLER LİSTESİ ............................................................................................ VIII
ÖN SÖZ .......................................................................................................................... X
GİRİŞ ............................................................................................................................... 1
BİRİNCİ BÖLÜM
1. TELEVİZYON ENDÜSTRİSİNİN TİCARİLEŞMESİ VE ŞÖHRET
KÜLTÜRÜ ...................................................................................................................... 6
1.1. Medyanın Gelişimi ve Şöhret Kültürü ................................................................... 6
1.1.1. Medyanın Gelişimi .......................................................................................... 6
1.2. Televizyondan Sosyal Medyaya Şöhret Kültürünün Dönüşümü ......................... 18
1.2.1. Sinema ve Star Sisteminin Doğuşu ............................................................... 20
1.2.2. Televizyon Yayıncılığının Gelişimi ve Star/Şöhret Sistemi ......................... 24
1.2.3. 1980 Sonrası Süreçte Televizyon Programcılık Mantığının Yapılanışı ve
Şöhret Kültürü ......................................................................................................... 33
1.2.4. Televizyonun Şöhret Kültürünün Star Sisteminden Farkları ........................ 43
1.3. Televizyon Endüstrisi ve Yeni Medya İlişkisi Bağlamında Şöhret Kültürünün
Yeniden Yapılanışı ...................................................................................................... 45
1.3.1. Yeni Medya ve Kullanıcının Yükselişi ......................................................... 48
1.3.2. Yeni Medya ve Şöhret Kültürü...................................................................... 50
1.3.3. Yeni Medya ve Tek Tıkla Gelen Şöhret ........................................................ 54
İKİNCİ BÖLÜM
2. TÜRKİYE’DE TELEVİZYON ENDÜSTRİSİ VE ŞÖHRET KÜLTÜRÜNÜN
YAPILANIŞI ................................................................................................................. 57
2.1. Türkiye’de Televizyon Endüstrisinin Gelişim Süreci .......................................... 57
2.2. Özel Televizyon Kanallarının Kuruluşu ve Yayıncılık Mantığının Dönüşümü .. 58
2.3. Türkiye’de Televizyon Program Formatları ve Şöhret Kültürü ........................... 61
2.3.1. Talk Showlar ve Şöhret ................................................................................. 63
2.3.2. Reality Showlar ve Şöhret ............................................................................. 64
2.3.3. Diziler ve Şöhret ............................................................................................ 70
VII
GÖRSELLER LİSTESİ
Görsel 1: “Beyaz Show” adlı Talk Show Programında Kendisine Yer Verilen İnternet
Fenomeni Simge’nin Görüntüsü .................................................................. 64
Görsel 2: Yeni Medya Şöhret Olan Danla BİLİC’in YouTube Kanalından Bir Görüntü
...................................................................................................................... 80
Görsel 3: Yeni Medya Şöhreti Kerimcan DURMAZ Resmi İnstagram Hesabından
Görüntü ........................................................................................................ 81
Görsel 4: Yeni Medya Şöhreti Yasemin SAKALLIOĞLU’na Şöhreti Getiren
Videodan Görüntü ........................................................................................ 82
Görsel 5: Yeni Medya Şöhreti Veysel MUTLU’ya Şöhreti Getiren İlk Videodan
Görüntü ........................................................................................................ 83
Görsel 6: Yeni Medya Şöhreti İsa SEZEROĞLU’na Şöhreti Getiren ilk Videodan
Görüntü ........................................................................................................ 83
Görsel 7: Yeni Medya Şöhreti Aslı İNANDIK’ın YouTube Kanalından Görüntü ....... 84
Görsel 8: Yeni Medya Şöhreti Deniz CENGİZ’in YouTube Kanalından Görüntü ....... 85
Görsel 9: Yeni Medya Şöhret Olan Gupse ÖZAY’ın Sosyal Ağlarda Yayınladığı
Skeçlerinden Görüntü .................................................................................. 86
Görsel 10: Yeni Medya Şöhreti Aslı BEKİROĞLU’nun Resmi İnstagram Sayfasından
Görüntü ........................................................................................................ 86
Görsel 11: Yeni Medya Şöhreti Hayrettin KARAOĞUZ’un YouTube Kanalından
Görüntü ........................................................................................................ 87
Görsel 12: Yeni Medya Şöhreti Orkun IŞITMAK’ın YouTube Kanalından Görüntü .. 88
Görsel 13: Yeni Medya Şöhreti Enes BATUR’un Sosyal Hesabından Görüntü ........... 89
Görsel 14: Yeni Medyada Şöhret Olan Öykü GÜRMAN’a İkiz Kardeşiyle Beraber
Şöhreti Getiren Klibinden Görüntü .............................................................. 90
Görsel 15: Yeni Medyada Şöhret Olan Koray AVCI’ya Şöhreti Getiren ilk Videodan
Görüntü ........................................................................................................ 91
Görsel 16: Yeni Medyada Şöhret Olan Enis ARIKAN’IN Sosyal Hesabından Görüntü
...................................................................................................................... 91
Görsel 17: Yeni Medyada Şöhret Olan Yasemin SAKALLIOĞLU’nun Rol Aldığı “jet
Sosyete” Dizisinden Görüntü ....................................................................... 97
IX
Görsel 18: Yeni Medyada Şöhret Olan Kerimcan DURMAZ’ın Jüri Olduğu Programdan
Görüntü ........................................................................................................ 98
Görsel 19: Nazlı HAMARAT’ın Televizyon Ekranlarında Magazin Programlarına
Konu Olan Paylaşımı ................................................................................... 99
Görsel 20: “Ejderhalı Kız Sosyal Medyayı Salladı” Başlıklı Haberden Görüntü ......... 99
Görsel 21: Yeni Medyada Şöhret Olan Orkun IŞITMAK’ın “3 Adam” Programı İçin
Çektiği Skeçten Görüntü ............................................................................ 100
Görsel 22: Yeni Medyada Şöhret Olan Koray AVCI’ın Davet Edildiği “Beyaz Show”
Adlı Programdan Görüntü.......................................................................... 101
Görsel 23: Yeni Medyada Şöhret Olan Veysel MUTLU’nun Davet Edildiği “Beyaz
Show” Adlı Programdan Görüntü .............................................................. 102
Görsel 24: Yeni Medyada Şöhret Olan Danla BİLİC’in Katılmış Olduğu “Beyaz Show”
Adlı Programdan Görüntü.......................................................................... 103
Görsel 25: Yeni Medyada Şöhret Olan Enes BATUR’un Film Afişi .......................... 104
Görsel 26: Yeni Medyada Şöhret Olan Gupse ÖZAY’ın Senaristliğini ve
Oyunculuğunu Yaptığı Film Afişi ............................................................. 105
Görsel 27: Yeni Medyada Şöhret Olan Enis ARIKAN’ın “Jet Sosyete” Adlı Diziden
Görüntüsü ................................................................................................... 105
Görsel 28: Yeni Medya da Şöhret Olan Öykü GÜRMAN’ın rol aldığı “Sen Anlat
Karadeniz” Adlı Diziden Görüntü ............................................................. 106
Görsel 30: Yeni Medyada Şöhret Olan Deniz CENGİZ’in rol aldığı “Jet Sosyete” adlı
Diziden Görüntü......................................................................................... 107
Görsel 31: Yeni Medyada Şöhret Olan Aslı BEKİROĞLU’nun Rol Aldığı “Jet Sosyete”
Adlı Diziden Görüntü ................................................................................ 108
Görsel 32: Yeni Medyada Şöhret Olan Hayrettin KARAOĞUZ’un Rol Aldığı “Kalk
Gidelim” Adlı Diziden Görüntü................................................................. 109
X
ÖN SÖZ
sayısında artış olan tanınmaya başlayan birey geleneksel medya içerisinde (yeni ile eski
olanının kar amaçlı etkileşimi neticesinde) yerini almaktadır. Şöhret kültürü noktasında
bakacak olursak; günümüzde geleneksel medya olan televizyon ile sosyal medya
bütünleşmiş durumdadır (Jenkins, 2006:9).
Çalışma konuyu tam olarak irdelemek adına üç bölüme ayrılmıştır. İlk bölümü
televizyon endüstrisinin ticarileşmesi ve şöhret kültürü oluşturmaktadır. Teknolojik
gelişmeler medyanın dönüşümü ve çeşitlenmesinde önemli rol oynamıştır. 20. yüzyıla
damgasını vuran televizyonla birlikte kültürel anlamda birçok dönüşüm yaşanmıştır.
Bunlardan bir tanesi de şöhret kültürü üzerinde olmuştur. Sinemada star sistemiyle
başlayan şöhret kültürünün televizyonla birlikte ne tür değişikliklere yol açtığı üzerinde
durulmuştur. İkinci bölümde, Türkiye’de televizyon endüstrisinin gelişimi ile beraber
değişen televizyon program formatlarıyla birlikte gelen reality showlarda ve talk
showlarda sıradan insanın yükselişi ve şöhretin değişen anlamından bahsedilmiştir.
İnternet teknolojisiyle beraber gelen tek tıkla şöhret üretimi neticesinde geleneksel
medyayla yeni medyanın şöhretler üzerinden etkileşimine değinilmiştir. Üçüncü bölüm
de yeni medyada şöhreti yakalayan ve geleneksel medyada yerini alan şöhretler
üzerinden örnekleme yapılarak Türkiye’de internette şöhreti yakalayan insanların
televizyonla kurdukları bağ örnekler verilerek gösterilmiş. “Her yeni teknoloji bir
eskisini yok edecek mi etmeyecek mi?” tartışmalarına ek olarak yeni medyanın
geleneksel medyayla iç içe geçmişliğinden bahsedilmiştir.
BİRİNCİ BÖLÜM
Ayrıca yaptıkları ya da aileden gelen şöhretleri onları ünlü yapmaktaydı.” Kitle iletişim
araçlarının gelişimi ile birlikte ün, şan yerini “şöhret”’e bırakmış ve görünürlük,
bilinirlik arttıkça niteliksel olarak şöhret olgusu da değişmiştir (Aydın, 2016:17-18).
Chris ROJEK, şöhret olgusunun değişimini kitle iletişim araçları dolayısıyla şöhretin
bazı bireylere atfedildiğinden bahsetmektedir (Rojek, 2003:15). Rojek, “kitle iletişim
araçlarıyla birlikte şöhret, modern bir olgu olarak geniş bir kitleye ulaşan bir gazete,
TV, radyo ve film olgusu olarak anlaşılmalıdır (2003:18-19, Glass, 2004:71). 1990
sonrası ise şöhret söylemi sıradan ve sıradan olmayan üzerine kurulmuştur. 21. yüzyılın
şöhretleri ise hem televizyon hem de yeni medyayla birlikte “ hem sıradan hem de
bizden farklı ‘özel’dirler” (Aydın, 2016:20). Diğer taraftan medya tarihi içerisinde
şöhretler bir meta haline gelmiştir. Şöhretler hem kişilikler hem de imge boyutu ile
tüketim kültürünün vazgeçilmez bir parçası durumundadır. Medya endüstrisi, reklam ve
halkla ilişkiler sektörü, şöhretin tüketim malzemesi haline getirilmesinde etkili olmuştur
(2016:20). Günümüz dünyasında (yeni medyayla birlikte) eğlence endüstrisinde bireyler
kolaylıkla şöhreti yakalamaktadır. Bunun nedeni ise marjinal yaşam tarzları ve sıra dışı
kişiliklerdir. Şöhretin medya tarihi açısından önemine kısaca değindikten sonra konunun
önemi açısından medyanın gelişimine özellikle kitle iletişim araçlarından televizyon ve
yeni medyanın gelişimine ve toplumsal hayattaki konumuna da değinmek
gerekmektedir.
Medyanın gelişimini sözlü kültürden itibaren ele alacak olursak; medya, sözlü
kültürde bir olayın herkese açık bir şekilde anlatılması ve aktarılmasıdır. Medyanın en
az gelişmişine baktığımızda bir ağaçtaki çentik, renkli çakıl taşı, kırık bir dal, ilkel
insanların gözünde düşmanın yaklaştığını veya bir av hayvanın buradan geçtiğini ya da
geçeceğini belli eden işaretler, gündüzleri duman, geceleri yakılan ateştir (Jeanneney,
2006:20). Yazının icadından önce insanların bilgiyi aktarabileceği tek kanalı vardı. O da
insan hafızasıyla desteklenen sözdü. Konuşmakla başlayan iletişim eylemi görsel
unsurların uygun zeminlere çizilmesi veya kazınmasıyla farklı bir duyuya seslenerek
gelişmiş, yazının bulunmasıyla yeni bir boyut kazanmıştır (Güngör, 2011:199). Yazılı
kültür, iletişim araçları içinde ilk örnektir. M.Ö 3000’li yıllarda Sümerler tarafından
geliştirilen yazı 15.yüzyılda kâğıt ve matbaa ile bir daha ayrılmamak üzere buluşmuştur
(Güngör, 2011:203).
1438 yılı Strasbourg’da, Gutenberg tarafından matbaanın bulunuşu bir dönüm
noktası olmuştur. Haberleşme, iletişim kurma, dünyadaki gelişmeleri öğrenme, diğer
8
taşır. İngilizce Fameyani, ün kelimesi ise 1290 yılında “ün, şöhret” anlamında
kullanılmıştır. “Fama” Latince’de “konuşma, dedikodu, itibar” anlamlarına gelmektedir.
(Aydın, 2008:11).
Celebrity sözcüğünün ilk olarak 14. yüzyılın sonlarında ortaya çıkması ve şöhret
kavramının etimolojik olarak ilk kullanımları dinsel tören, kutlama anlamına
geldiğinden din ve şöhret kavramı birbiriyle doğru orantılıdır. Rojek, modern
toplumların var olmasıyla kralların, tanrısal haklarının varlığına olan inancın
zayıflaması ve tanrının yok olması ile oluşan boşluğu şöhretlerin doldurduğunu ileri
sürmektedir. Çünkü kutsal görme, yücelik, ulaşılmaz olma kavramlar şöhret kavramının
içerisinde de bulunmaktadır. (Rojek, 2003:57-58). Bu açıklamalar eşliğinde şöhret
olgusunun bir şeyler yok olduğunda oluşan boşluğu doldurma ihtiyacından ortaya
çıktığı anlaşılmaktadır. Rojek, şöhret kavramının merkezine skülerleşmeyi koymakta ve
skülerleşme ile tanrıların gözden düşmekte olduğunu ve dinin kurumsallığının yok
olduğunu belirtmektedir. Rojek, şöhreti toplum bilinci üzerindeki etki olarak
tanımlamakta ve şöhretleri kültürel ürünler olarak belirtmektedir. Şöhretleri, cazibe
merkezi olarak görülen kişilerin var ettiğini ve şöhretin kendi özel kişiliği ile sunulan
kişiliği arasında farklar olduğunun vurgusunu yapmaktadır (Rojek, 2003:11-12).
Şöhret kültürü içerisinde yıldız, star, ikon ve günümüz dünyasında internet
mecrasıyla ortaya çıkan bir kavram olan fenomene de değinmek gerekmektedir. Yıldız,
“ sinema, tiyatro, müzikhol sanatçısı ve star” olarak tanımlanmaktadır (Özon, 2000:
820). Şöhret olgusu üzerine birçok tanımlama yapılmıştır. Alexandra Walker, yıldızın
toplumun gereksinimlerinin, dürtülerinin ve hayallerinin doğrudan ya da dolaylı
yansıtıcısı olarak ortaya çıktığını ve bir çeşit ayna özelliği gösterdiğini savunmaktadır.
Durgnot’a göre ise yıldız, içinde bulunduğu toplumdaki etkinliklerin ve toplumun kendi
imgesinin yansımasıdır. Ona göre, bir ulusun toplumsal tarihi ancak o toplumun
yıldızları ile yazılabilmektedir. Durgnot, şöhrete kahraman vasfını yüklemiştir. Daniel
BOORSTİN, şöhreti, “tanınmış olduğu için tanınan kişi” olarak adlandırmaktadır.
Boorstin, şöhretli kişiyi, “insan yüceliğiyle ilgili abartılı beklentilerimizi karşılamak
üzere inşa edilmiş bir imaj” olarak nitelendirmektedir. Boorstin’e göre bu kişilerin
ünlerini arttırmak için olağanüstü işler başarmalarına gerek yoktur, sadece kamusal
alanda rakiplerinden kişilikleri aracılığıyla farklılaşmaları yeterli olmaktadır (Glass,
2004:71). Bunların sonucunda şu noktaya varılmaktadır; tarihe adlarını yazdıran
kahramanlar, karakterinin taşıdığı erdemleri de kullanarak elde ettikleri başarılarla
14
tanınır hale gelirken, şöhret olan bireyler kişilikleriyle ayırt edilirler. Günümüzde,
eğlence endüstrisinde insanların kolaylıkla şöhret olmalarının nedenlerinden biri de,
marjinal yaşam tarzları ve sıra dışı kişilikleridir.
Daniel Boorstin, yıldızı, sahte bir olay olarak niteler. Çıkış yerinin, bir ürün
olmasını vurgular, yıldız sistemi, özünde istenilen şekilde kullanıldığı için gelişim
gösterir. Bu ürünler yıldızın varlığının temelidir. Onlar, yalnızca tüketim nesnesi değil,
gerçek ya da anlamlı da değildir (2004:71).
Star; ün kazanmış sinema, sahne ya da ses sanatçısı diğer bir deyişle yıldız olan
kişidir. (Akdaş, 2017:108). İkon kavramına göz atmak gerekirse ikon; yunanca resim
anlamında kullanılmaktadır. Genel olarak Ortodoks Hristiyan Kiliselerinin
süslemelerinde olan resimleme yöntemi için kullanılsa da modernizmle birlikte özel
resimleme yöntemleri için de kullanılmaktadır. Resim burada tanrının imajının,
varlığının tapınma nesnesi haline dönüştürülmesidir. İkonun şöhretle olan ilgisi ve
alakası ise mitleştirmeyle doğrudan ilgilidir. Kendisine ve bir nesneye kayıtsız şartsız
duyulan saygı ve bağlılıktır. Kitle toplumu bireylerine kendileriyle özdeşleştireceği
sinema, televizyon ve reklam ünlüleri sunmakta en özel alanlarına asmaları ve
saklamaları için güzel kadın resimleri ve şöhretlerin posterlerini vermektedir (Oskay,
2000:251).
İkonlaştırma şöhret kültürünü beslemektedir. Şöhret kültürünün ikonlaştırmayı
da aşan boyutları bulunmaktadır. İkonlar, kendisine inanan ve inandığı ikonu takınan
kişiler üzerinde yeni imajlar oluştururlar (Oskay, 2000:186). Günümüzde şöhretler
giyim tarzları, kullandıkları aksesuarlarla ikon haline gelmişlerdir. Özellikle moda
konusunda kendi stilini yaratan ve stili ile trend öncülüğü yapan, kitleleri peşinden
sürüklemeyi başaran kişiler için kullanılan tabir olarak karşımıza çıkmaktadır.
Fenomen ise Türk Dil Kurumuna göre; isim olay anlamına gelmektedir. (TDK)
Dijital çağla birlikte bu kavram sosyal ağlar üzerinde kitleler tarafından takip edilen,
beğenilen, yeni medyada şöhreti yakalamış kişiler olarak tanımlanmaktadır. Geleneksel
medyada şöhret olan kişi ise yıldız, star olarak nitelendirilmektedir (Aslan, Ünlü, 2016).
İnternet mecrasında sosyal ağlarla bir çok isim fenomen olmuş ve şöhrete kavuşmuştur.
Şöhret; toplum içerisinde var olan bireylerin sinema, müzik ya da tiyatro gibi
alanlarda kazandıkları başarılarla dikkat çeken ve geniş bir kitlenin hayranlığını kazanan
kişileri kapsamaktadır. Şöhret; reklamı yapılacak pazarlanacak belli tipleri
canlandıracak somut özelliklere sahip olmalıdır. Yetenek, zeka, karizmatiklik, çekicilik
15
İzleyiciler şöhreti görebilir ve takip edebilir duruma gelmiştir. 1830’lardan sonra gazete
ile birlikte şöhretler daha da görünür hale gelmiştir (Oskay, 1997: 108).
Fordist dönemde iletişim teknolojilerinde muazzam ilerlemeler yaşanmıştır.
Gazetelerde reklamlara yer verilmiş, gizli ve açık sansürün etkisi azalmış gazetelerden
yayılan yeni kültür toplumdaki bireyleri şekillendirmiştir. Fordist dönemin en önemli
şöhretleri başarılı iş adamları ve politikacılarken tüketimin ve eğlencenin gelişmesiyle
eğlence dünyasındaki şöhretlerden sıkça söz edilir olmuştur. 1920’lerden sonra soya ve
aileye dayanan şöhret yerini paraya ve üne dayalı itibara bırakmıştır. Yetenek, başarı,
azim gibi yüceltilen değerler yerini kitle iletişim araçlarıyla herkes tarafından tanınmaya
bırakmıştır. Erdem ve değerlerde değişimler yaşanmıştır. Orta sınıfın genç kızları
oturması kalkması, zarafet ve iyi bir aile kızı olmasıyla değil, toplum tarafından tanınır
olması, çekici olmasıyla ünlenmiştir. Görselliğin giderek ön planda tutulması
televizyonun yaygınlaşması, sinemanın kitleselleşmesi, magazin basınının çoğalması
şöhretlerin sayısında artışı beraberinde getirmiştir. 1970’lerin sonunda kendini iyiden
iyiye hissettiren reklam endüstrisi şöhret kültürünün en önemli temel taşını
oluşturmuştur (Arık, 2013:40-41).
Fordist dönemden sonra Post-Fordist dönemde yeni üretim sektörlerinin, finans
hizmetlerinde yeni yöntemlerin, yeni piyasaların ortaya çıkmasının yanında ticari,
teknolojik ve örgütsel yenilikler büyük ölçüde hız kazanmıştır. Post- Fordizmin temelini
daha fazla tüketim oluşturmaktadır (Arık ve Çağlar, 2006:66) Post-Fordizm’de “satılık
kimliklerle” bireye huzur vaat edilmektedir. Bu dönemde bireyselliğe vurgu
yapılmaktadır. İmaj her şeydir. İhtiyaçlar haz ve arzuya dönüştürülmüştür. Tüketim
toplumunda birey kendisini eğlenceli, övülen, baştan çıkaran/çıkarılan mutlu olmak
zorunda olan biri gibi düşünür. Tüketmemek, mutsuz olmakla eşdeğerdir. Post-Fordist
dönemde üzerine büyük anlamlar yüklenen “beden”dir (Arık, 2013:44-45-46).
Rojek’e göre değişim değerinin egemenliğinde olan toplumlarda bedensel
sunumun ifadesi ve imgesi ekonomik ve toplumsal açıdan önem kazanır. Çekici olmak
ve arzu yaratabilmek pazarda aranan özelliklerdendir. Beden, yalnızca arzunun
meydana geldiği yer olmaktan uzaklaşır ve farklılığı, cazibeyi gösteren bir hale dönüşür.
Beden, kişisel bir mülk değil, başkalarında da arzu ve istek uyandırmak ve toplum
üzerinde etki yapmak için paket haline getirilmiş tüketim nesnesi durumundadır (Rojek,
2003:112). Post- fordist dönemde şöhrete uzaktan imrenilmekle kalmayıp tutkulu bir
17
biçimde ünlü olmak ve şöhretlerin dünyasına girmek için çalışan insanlar mevcuttur.
Şöhret olmak “görünür olmak” demektir.
Sanayileşme ve kentleşme ile toplumsal, kültürel ve ekonomik değişimler
görülmekle birlikte şöhret kültüründe de değişiklik yaşanmıştır. Sanayi devrimiyle
üretkenliği temel gaye olarak gören kapitalist sistem çalışma ve serbest zamanı
birbirinden keskin bir biçimde ayırmıştır. Çalışma saati artan bireyin dinlenme zamanı
azalmıştır. Çalışma zamanının uzunluğu ve emeğinin karşılığında düşük ücret bu
dönemde kendini iyice hissettirmiş ve bireylerin yeteneklerini geliştirecekleri,
özgürleşebilecekleri, dinlenme ihtiyacını karşılayacakları boş zamanları kalmamıştır
(Aydoğan, 2000:176).
Bu dönüşümler boş zaman ve eğlence kültürünü de dönüştürmüştür. Bu süreçte
özellikle şöhretlerin başrolde olduğu sabit, sistemli eğlence programları
oluşturulmuştur. Bu tür eğlenceler özellikle televizyonla birlikte ön plana çıkmıştır.
Kültürel aracılar şöhretlerin kamunun zihnini meşgul eden, yoğun gelip geçici nesneler
olarak sunulmasında önemli yerdedir. Amerikalı Barnum, bir kültür aracısı olarak
şöhretleri sahnelemenin ekonomik kazancını fark etmiş ve zamanla pek çok bireyi
şöhretle tanıştırmıştır (Rojek, 2003:138).
Tarihsel sürece bakıldığında ün sahibi olmanın toplumsal hayatta 19. yüzyıldan
itibaren bu kadar önemli hale geldiği görülmektedir. Modernite bireyin kendini,
görünürlük ve ispat takıntısıyla beraber sunarken, şehir hayatı, sanayileşme ve
sekülerleşme insanı ruhani olandan ve doğadan koparmaktadır. Oysa uzun bir tarihsel
köke sahip olan ruhani ritüeller ve kutsama ihtiyacı toplumun peşini bırakmaz. Şöhret
olgusu modern zamanların belirleyici unsurlarından birisi haline gelirken, büyük oranda
modernitenin yıkmaya çalıştığı akıldışı unsurların yerine yerleşmektedir. Kitle iletişim
araçlarının yaygın olarak kullanılmaya başlanması, sanatın kitlesel tüketime açılması,
yıldız isimlerin yazılı görsel ve işitsel olarak dünyanın her yanında dolaşmalarına
olanak tanımaktadır. Cinselliğin seri üretimi, onu otomatik olarak baskısı altına
almaktadır. İnsanı aşık etmesi düşünülen film yıldızları, her an her yerde insanın
karşısına çıktıklarından, daha baştan kendi kendilerinin kopyaları haline gelmektedir.
Her tenorun ağzından, Caruso’nun plaklarından çıkan ses çıkar ve Teksaslı kızların
doğal hali bile, Hollywood’da onları bir tip haline getiren modellerden farklı değildir
(Adorno, 2016:73).
18
toplum arasında karşılıklı bağlılık olmakla birlikte star ancak talep görebileceği modern
bir toplumda varlık gösterebilmektedir (Poole, 1993:15-17). Modern ve kapitalist
toplum tüketim olgusu ile ilişkili olmakla beraber yıldız ile toplumdaki birey arasında
eşitlik hissi vardır. Jarvie’ ye göre eşitlik hissi, star olan kişiye hayranlık duyan
bireylerinde yıldız olmamaları için bir sebep yoktur. Star olmak için bir sınav ya da
mezun olmasını gerektiren bir okul yoktur. Şöhretin oyunculuk eğitimi, dans eğitimi,
müzik eğitimi alması ona sadece üstünlük katmaktadır. Yeteneği olmadığı halde star
olan bir çok ünlünün varlığından söz edilmektedir. İzleyici kitlesi de bir gün yıldız
olmanın hayalini kurarak eşitlik hissi sağlanmaktadır (Jarvie, 1970:146).
Star olgusunu besleyen bir diğer etmen ise; ekonomik düzeydir. Son model
otomobil, lüks ev, pahalı kostümler, ünlü modacıların tasarımlarını giyinmek star’ı ilgi
odağı yapmaktadır. Bu durum star olgusunun pekişmesine neden olmaktadır. Modern
toplumların refah düzeyi iyiye gitmelidir. İzleyici yıldızı takip edebilmeli ve hayranı
olduğu starın albümünü alabilmeli, filmlerine gidebilmeli, konserine gidebilmelidir. Bu
ise bireyin temel ihtiyaçları için yapacağı harcamanın üstünde gelir düzeyine sahip
olmasını gerektirmektedir (Yüksel, 2000:57) .
Starlar aynı zamanda popüler kültürün ürünleridir. Rönesans ile birlikte değişen
sosyal ve ekonomik yapı sonrası egemen sınıflar elde ettikleri boş zamanlarında
“yüksek” sanat ürünlerini tüketmeyi tercih ederken çalışan sınıf dinlenme ile çalışma
arasındaki zamanlarını “eğlenerek” tüketmeyi tercih etmişlerdir. Sanayileşme ile birlikte
kapitalist üretim tarzının hâkim olduğu yıllardan bu yana sistemin bir parçası uzantısı
olarak kitlesel üretim mümkün olmuştur. Bunun neticesinde popüler kültür denilen bir
oluşum meydana gelmiştir. Bu kültürün ürünleri, bir meta olarak çok geniş kitleler
tarafından satın alınabilir duruma gelmiştir. Yeni sistemde çalışan daha çok çalışmakta
dinlenen daha az dinlenmektedir. Dinsel hiyerarşi yok olmuş onun yerine paranın
belirleyici ve söz sahibi olduğu girişimci hiyerarşi geçmiştir. İnsanlar kent yaşamının
gürültü ve karmaşıklığına sürüklenmiş ve kentte gelenek eğlencelerden farklı olarak
yeni eğlence biçimlerine doğru sevk edilmiştir (Batmaz, 1981:168-169).
Sanayileşen toplumun bireyden beklentisi artmakta bu durum bireyin bedenen ve
ruhen yıpranmasına neden olmaktadır. Bireyin kaçışı içerisinde sığındığı şey ise popüler
kültürün aktörleri ve ürünleri olmaktadır. Gelişen teknolojilerle birlikte medya, bu
popüler ürünlerin toplum tarafından tüketilmesinin önünü açmaktadır. Kitle iletişim
araçlarının işlevlerinden bir tanesi eğlencedir. En beğenilen, en çok tercih edilen, en
23
çok satan, bilim ve sanat eserlerinin popülerliğinin artmasına neden olmaktadır. Kitle
iletişim araçlarının yapısı ve hızı gereği çabuk fark edilebilecek basit ve anlaşılır
ürünleri ön plana çıkartmaktadır (Batmaz, 1981: 164). Starlarda bu ürünlerin bir
bölümüdür. Kitleler tarafından beğenilen, takip edilen, tüketilen star kendi başına
popüler bir ürün olduğu gibi rol aldığı filmler, seslendirdiği şarkılar, sunduğu
programlarda popüler kültürün ürünü haline gelmektedir. Modern toplumun tüketim
alışkanlığı içerisinde bir star çabuk benimsenebilir çabuk yüceltilebilir veya çabucak
yok olabilmektedir (Yüksel, 2000: 60). Modern toplum kapitalizmi de içine almaktadır.
Birey çalışmakta, dinlemeye ihtiyaç duymakta dinlenme zamanı ise yine endüstrileşmiş
eğlence ile doldurulmaktadır. Film endüstrisi bireyin boş zaman ihtiyacını
karşılamaktadır. Film endüstrisinde meta olarak sunulan star da kitlesel olarak
üretilmekte ve kitlesel olarak tüketilmektedir. Tüketilecek bir meta haline gelen star
izleyici kitlesinden bağımsız düşünülememektedir (Köker, 1995:44-47).
Star kavramının oluşumu endüstrileşen sinemada başlamıştır. Yıldız sisteminin
doğuşu Amerika’da sinemanın yaygınlaştırılması çalışmalarında daha belirgin olarak
görülmektedir (Yüksel, 2001:23). Hollywood adı altında çekilen filmlerle star sistemi
bir fabrika gibi işlemektedir. Hollywood zamanla hem popüler kültürü oluşturmuş hem
de starlar var ederek çekilen filmleri pazarlamıştır. Halk filmleri izlemeye star
oyuncuları görmek için gitmeye başlamışlardır. 1960’lı yıllarda starlar filmin taşıyıcısı
durumuna gelmişlerdir. Filmlerde oynayan starlara bakarak filmin konusunun dahi
tahmin edildiği bir endüstrileşme söz konusudur (Kırel, 2005:198). Hollywood’da elli
yılda elli bin oyuncunun içinden en fazla elli kişi star olmuştur. Kırel’e göre star sistemi
1960’lı yılların en önemli ögesidir. Gelişen sinema sektörünün kar elde etmesi için
yıldızına sahip çıkması gerekmektedir. Yeni yıldızlar ortaya çıkarılmalıdır. Halkın
sevdiği, beğendiği kişilere filmlerde yer verilmelidir. Halkın bir yıldızı, starı ne kadar
görmek istediği starın ne kadar süre star kalacağı filmi üretenler ve star olan kişi içinde
öngörülememektedir (2005:90). Star imgesi, sinema sektöründe reklamın kendisi
olarak görülmektedir (Akdaş, 2017:104).
Star olgusu onunla ilgili olan her şeyi içine alır. Yıldızın filmleri dışında özel
hayatı, arkadaş çevresi, kullandığı parfüm, kıyafetleri, reklam filmleri, dergi yazıları star
olgusunun parçalarıdır. Yıldız imajı, hayranlarının onunla ilgili ne düşündüğü, magazin
programlarının yazıları, görüntüsünün kullanıldığı reklamlarda kullanılan bağlamlardan
oluşmaktadır (Aydın, 2018:44).
24
Starlar sadece sinemada değil ilerleyen yıllarda radyo, televizyon, gazete gibi
kitle iletişim araçlarıyla da var edilmiştir. Fakat star kavramının içeriği değişmiş
televizyon endüstrisinin ticari yayıncılık anlayışı neticesinde sıradan insanın
ekranlardan yükselişi söz konusu olmuş. Dijital çağla birlikte şöhret anlayışı
televizyondaki anlamından da uzaklaşmıştır.
Almanya’da ise 1928 yılında posta ofisi 30 satırla deneme yayınlarını başlatmıştır. 1936
yılında Berlin Olimpiyat oyunları televizyon yayınlarının başlangıcı olarak kabul
edilmiştir. Çünkü Olimpiyatlar altı Alman kentinde halka açık yerlere yerleştirilen
alıcılarla 160 bin seyirciye izlettirilmiştir. Almanya’da da savaş televizyonu kesintiye
uğratmıştır (Urazova, 2018:10-11). İlk televizyon yayınları II. Dünya savaşı nedeniyle
kesintiye uğramış ve savaş sonunda tekrar yayınlara devam edilmiştir. Bu kapsamda
televizyonun gelişimini dönemlere ayırmak mümkündür:
1936-1945 televizyon denemeleri ve başlangıç dönemi; bu dönemler arasında
bir kaç ülke televizyon yayınına geçmiş fakat II. Dünya Savaşı bu gelişmeyi
durdurmuştur. 1930'lar televizyon teknolojik olarak keşfi ve gelişiminin
yaşandığı dönem olmakla birlikte yayıncılık noktasındaki gelişmeler II.
Dünya Savaşı’ndan sonra ilerleme kaydetmiştir ( İlaslan, 2014:49-50).
1945-1960 televizyonun gelişme ve olgunluk dönemidir; bu dönemde
televizyon tüm dünyada yayılmaya başlamıştır.
1960’tan günümüze altın çağ dönemi; bu dönemde teknik olarak televizyonun
gelişmesinde önemli girişimler yapılmıştır. Renkli televizyon yayınları yayın
türlerindeki artış, radyo link ve uydularla naklen yayınlar bu önemli
adımlara örnek olarak gösterilmektedir (Aziz, 1981:28-29). Bu dönemde
televizyon hem teknik hem de programcılık açısından daha profesyonel hale
gelmiştir (İlaslan, 2014:49-50).
Televizyonun teknik gelişiminin dışında bir ülkede hâkim olan yönetim
özellikleri siyasal, ekonomik düzen televizyon kuruluşlarının da örgütlenme şeklini ve
yönetim biçimini belirlemektedir. Bir ülkenin yönetim biçimine bakıldığında o ülkedeki
kitle iletişim araçlarının nasıl bir yönetim biçimine sahip olduğu anlaşılabilmektedir.
Televizyon yayınları ülkenin ekonomik toplumsal ve siyasi yönetim biçimlerinden ayrı
düşünülemez. Dünyada ilk düzenli televizyon yayınları 1936 yılında gerçekleştiren
BBC (British Broadcasting Corporation) kamu hizmeti yayıncılığının dünyada ilk
örneğidir. 1939 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde ticari yayıncılık modeli olarak
adlandırılan yayıncılık sistemi mevcuttur (Yengin, 1994:60) Bu kapsamda Televizyon
örgütlerinin yönetim biçimlerine değinmek gerekirse; Televizyon örgütlerinin yönetim
biçimleri ulusal yöntem, tecimsel-özel girişimci yöntem, ulusal -tecimsel yöntem
hükümet yöntemi ve kamu yayın yöntemi olarak sıralanabilir.
26
Ulusal Yöntem: Kamu yararı göz önüne alınarak doğru, tarafsız yayıncılık
ilkeleri eşliğinde eğitici yayınlara yer veren reklam yayınlarına yer vermeyen
yöntemdir. Gelirleri devlet tarafından karşılanmaktadır. Bu sistemin ilk ve en bilinen
örneği BBC’dir. BBC (British Broadcasting Corporation /Britanya Yayın Örgütü) CBS
(Canadian Broadcasting Corporation/ Kanada Yayın Örgütü) ile ABC (Australian
Broadcasting Commission/Avustralya Yayın Komisyonu ) diğer örneklerdir. Ulusal
yöntem aynı zamanda kamu hizmeti yayıncılığı olarak da adlandırılmaktadır. İkinci
Dünya Savaşı sırasında İngiliz yayıncılık kurumu BBC (British Broadcasting
Corporation) kamu hizmeti yayıncılık modeli savaş bitiminde Avrupalı devletlerin
büyük bir bölümü tarafından yeniden düzenlenen yayıncılık sitemlerine örnek teşkil
etmiştir (Çaplı, 2001:32).
Tecimsel - özel girişimci yöntem: Bu yöntem ile yayıncı kurumların devlet ve
hükümet ile genel ilişkiler dışında başka bir ilişkisi olmamaktadır. İstasyonların
kurulması, yönetilmesi tamamen özel girişimcinin sahipliğinde olmaktadır. Devlet,
hukuki yayınlar ve teknik kurallara el atmaktadır sadece. Yayın saati satıldığı gibi
program satışı da yapılmaktadır. Bu yöntemde en belirgin olarak uygulanan ülke
ABD’dir. Latin Amerika, Avustralya, Tayland ve Filipinler'de de uygulanmaktadır. Bu
yönteme özel televizyon yayıncılığı da denmektedir ( Aziz, 1981:34-35).
Ulusal tecimsel yöntem: Bu yöntemde yayın kurumlarının yönetimi ulusal
nitelikte olmakla beraber yayınlarda reklama yer verilmektedir. İstasyonlar devlet ve
kamu kuruluşudur. Bu yöntemde gelir devletten, kullanım vergisinden ve reklamlardan
gelmektedir. Yöntem başta Türkiye TRT olmak üzere Kanada, Yeni Zelanda, Hindistan,
Pakistan gibi ülkelerde uygulanmaktadır. Kamu hizmeti yayıncılığı, ortak değerler ve
ilkeler etrafında şekillenen ve geniş kabul gören modeldir (Çaplı, 2001:32).
Hükümet yöntemi: Yayın kurumunun yönetimi doğrudan hükümetin elinde
olan yöntemdir. İstasyonlar hükümetin belirlediği kurallarla yayın yapmakta ve
denetlemede siyasi erkler tarafından yapılmaktadır. Bu yöntemin uygulandığı ülkeler
sosyalist yönelimli ülkelerdir. Katı sosyalizmi benimseyen Arap Cumhuriyeti Birliği,
Mısır, Kango ve Tayland'da da uygulanmaktadır (Aziz, 1981:34-35).
Kamu yayın yönetimi: Ülkelerde ulusal ve özel girişimci yayın kurumlarının
yanında yalnızca eğitim ya da belirli bir hizmetin yapılması maksadıyla yayın
istasyonları bulunmaktadır. Reklam yer almaz yayınlarda. İstasyon gelirleri devletten ya
da çeşitli kurumlardan sağlanmaktadır. Bu istasyonlar ise üniversite ve diğer eğitim
27
televizyon izleyicisi ile bir tür suç ortaklığı içinde bulunmasına yol açmaktadır. Suç
ortaklığından kastedilen temsil edilen olayların sanki yayın kuruluşlarının ve evin
ötesinde bir dış dünyada üretilme eğilimidir. Ellis, “Televizyon, sinemadan farklı olarak
akşam eğlencesi arayan çiftlere hitap eder. Çünkü zaten evdeki bir araçtır.” der.
Televizyon ayrıca aile resimlerinin üzerine konulduğu özel bir mekândır. Bakışın
olduğu yerde ailenin sevdiği kişilerin fotoğrafları yer almaktadır. Ev yaşantısının
parçası olan televizyon gündeliktir.” (Ellis, 1982:112-113). Ellis, televizyon
yayıncılığını sinemanın aksine anlatısal bir imge kurumu geliştiremediğini ifade eder.
Onun yerine diziler, gerekli beklenti ve tahminleri sağlamakta bu noktada sinemadan
ayrılmaktadır. Televizyon izleyici tarafından parçalanarak tüketilmekte ve sonlanmayan
akışa sahip geleneksel anlatı yapısını kıran çok anlamlı metinlerdir (1982:126).
Televizyonun anlatı yapısındaki değişimi olguları olayları dramatikleştirmesi ve
magazinleştirmesinin yanı sıra Postman’ın da belirttiği gibi eğlence kavramı da
televizyondaki her türlü söylemin, anlatının üst ideolojisi olmaktadır. Televizyonun
anlatı yapısında yer alan metinlerin gösteri dünyasına yaklaştığı gözlemlenmektedir.
İster kurmacaya ister gerçeğe dayalı metinler olsun olgu ve olayların abartıldığı, yapısal
sınırların bulanıklaştığı gerçekle kurmacanın iç içe geçtiği metinler Postman’ın
kuramına örnek gösterilebilmektedir. Eğlence ve kar ön planda tutulduğundan
televizyonda “melezleşmiş” türler doğmuştur. Bilgi-eğlence (info-taintment), belgesel-
melodram (docusoap) veya belgesel-drama (docudrama) gibi türler melezleşmiş
türlerdir. Bu bağlamda metinler ekranda buluştuğunda bir endüstri olarak medya
metinlerine dönüşmektedir (Altunay, 2014:250). Televizyonda tür kavramını
tanımlamak ve açıklamak gerekirse; Televizyonda tür kavramı haber, pembe dizi,
belgesel gibi kendi içinde belirli formülleri anlaşmaları paylaşan biçimler olarak
adlandırılmaktadır (Adaklı, 2001:36). Televizyon türlerini İnal, endüstrinin işini
kolaylaştıran anlatıların keşfinin bir ürünü olduğunu dile getirir. Tür kavramı Gitlin’e
göre; televizyon eğlencesinin genel kategorilerini adlandırmak amacıyla kullanılan bir
kavramdır. “Tür” bir uzlaşımın uzlaşımsal adıdır. Televizyona bu açıdan bakıldığında
tür ve format birbirlerinin yerine kullanılan kavramlardır (Çelenk, 2005:90). Türler yeri
geldiğinde popülerliğini yitirebilmektedir. Gelişme evresinden sonra tepki toplayabilir,
yükselebilir ya da kendi imha sürecini yaşayabilmektedir (Altman, 2006:12).
Creeber (2001) program türlerinde kırılmalar değişimler olduğunu belirtmekte
ve örnek olarak belgesel programlarını göstermektedir. Belgesel programları; belgesel
32
reytingde en çok izlenen program olmuştur. 2003 yılında ‘Joe Millionaire’ isimli çöp
çatan programı 40 milyon izleyici tarafından beğenilmiş ve takip edilmiştir (2005:450).
İzler kitle tarafından çok tutulan program türü olan reality programların kâr
marji yüksek olmaktadır. Reality programları yeni bir tür olarak izleyici ile program
ilişkilerini de altüst etmiştir. Umberto Eco, 1980 yılında haberler ile dramalar arasındaki
ayrımın yok olmaya başladığını söyleyerek bu gidişatın emarelerini belirtmiştir. Reality
şovlarla izleyici kendi rolünü oynayacak konuma gelmiştir (Aydın, 2018:242). Reality
programının katılımcıları olan sıradan insanın hayatı ‘sıra dışı olma’ potansiyeline
sahiptir ve reality programlarda yansıtılan hayatlar medya dolayımı ile metalaşmış
haldedir. Bu programlarda özel hayatın sıra dışı sunumu yapılmaktadır (Arar, 2006:70-
71).
Reality show’la ilişkilendirilmiş pek çok öğe mevcuttur: Profesyonel olmayan
sıradan insanlar, bir senaryosu bulunmayan gözetleme tarzı çekim, taşınabilir kameralar,
kamera ile gözler önüne serilen olaylar (Yıldırım, 2007:53). Reality TV programları var
olan televizyon türleri ve formatlarından üretilmiş melez programlardır. Todd GİTLİN,
Reality show programlarının televizyonda hep var olduklarını kapitalizmin kâr mantığı
ile arttığını belirtmektedir (Aksop, 1998: 40). Gittin, reality TV programlarının tercih
edilmesinin çoğunlukla metin yazarına ihtiyaç duyulmamasına, ekonomik açıdan ucuz
olmasına pek çok farklı konunun gündeme getirilmesi ve yüzeysel olarak konunun ele
alınmasına dayandırmaktadır (Gitlin’den Akt., Aksop, 1998 :40). Reality show
programlarının özelliklerini gazeteci Richard Kilborn şöyle belirlemiştir;
a) Sürekli kayıt halinde kişilerin veya grupların günlük yaptıklarının
kaydedilmesi ve genelde hafif video ekipmanları kullanılması
b) Gerçek hayatta olayları dramatize edilmiş yeniden inşa yoluyla simüle etmeye
çalışmak
c) Bu malzemeyi uygun bir program formuna sokmak
Başka bir gazeteci Hugh Dauncey daha çok içerik temelli tanım önermekte ve
program türünün unsurlarını şöyle sıralamaktadır; gündelik cesaret dramaları, duygular
hakkında konuşmak, yurttaş hareketi (kayıp insanları bulmak, suçları çözmek)
(Dovey’den Akt., Aydın, 2018:239).
Kevin Robins, reality televizyonunu tanımlarken, “kentin cadde ve sokaklarında,
evlerde neler olup bittiğinin televizyonu” der. Kent sahnesinde sıradan insanın nasıl
hayatta kaldığını gösteren programlardır. Tehlikelerle dolu, vahşi kent hayatıyla nasıl
37
yüzde yetmişi Reality show programları izlemektedir (Holmes, vd., Akt., Yıldırım,
2007:21).
Gerçeklik temeli üzerine kurulan reality show programlarına yöneltilen en büyük
eleştirilerin temelini, ucuz, sansasyonel ve röntgenci televizyonculuk oluşturmuştur.
Kültürel hayatı yozlaştıran, banallik içeren, kaba saba programlar olduğu pek çok
yayıncı tarafından dile getirilmiştir. Tüm bunların yanında ilerleyen bölümlerde daha
detaylı değinilecek olan reality show formatı olan ‘pop star’ tarzı programlar sıradan
insanları ünlü birer sanatçı haline dönüştürmüştür. ‘Celebrity Reality Formats’ olarak
tanımlanmış ‘ünlü gerçek Showları’ da ünlüleri izler kitle tarafından tanınırlığını
artırmıştır. (2007:79).
Reality show ve talk showlarla birlikte sıradan insan televizyon ekranında yer
almaya başlamış ve televizyonun izler kitleyi bir nebze de olsa pasif konumdan aktif
konuma taşımıştır. Televizyonun etkisi iki yönlü işlemektedir: Olmak ya da olmamak.
Televizyona ya da diğer kitle iletişim araçlarına konu olanlar konuşulmakta diğerleri ise
yok sayılmaktadır. Fakat izleyici pasif bir nesne olmamakla birlikte interaktif bir
öznedir ve bunun farkında olan yayın kuruluşları da kitle iletişiminde üretim yönünde
yeni düzenlemeler gerçekleştirmektedirler (Castells, 2005:450-451).
Televizyonun yapısı gereği ekranında var olan şöhretler sinema ve müzik
endüstrisine göre izleyiciye daha yakındır. Televizyonun doğrudan reklamla olan
bağlantısı sebebiyle, televizyon programcılığının içinden gelen şöhretin reklam
endüstrisiyle sıkı bağları vardır. Televizyon şöhretlerinin televizyonun doğası gereği
izleyiciyle arasındaki mesafe kalkmakta ve evin bir bireyi gibi durmaktadır. Çünkü
televizyon sıradan, sürekli ve yakın olanı temsil etmektedir. Ulaşılmaz ve sıra dışı olanı
değil (Aydın, 2018:212). Bu ise günümüzde şöhret olma hayalini insanlar açısından
daha erişilebilir kılmaktadır.
“John Langer, televizyonun şöhretler yerine kişilikler yarattığını ve bunlarında
mahremiyet temeline dayandırıldığını belirtmektedir. Mahremiyet noktasında
televizyonun izleyiciye seslenme biçimleri önem arz etmektedir. (Langer, 1997:164-
171).
Televizyon yıldızları kendi isimlerinden çok hayat verdikleri karakterle
anılmaktadır. Bu açıdan bakıldığında sinema şöhretleri ile televizyon şöhretleri
ayrılmaktadır (Marshall, 1997:129-130). Sinemada yıldızlar John Wayne’dir, James
Dean, Ayhan Işık, Türkan Şoray’dır. Televizyon program sunucuları, talk show
42
sahip olmaktadır. Herkese özel olması gereken hayaller gibi bireysel bir olgu bile
kolektif hale gelmekte ve milyonları aynı şekilde hareket etmeye sevk etmektedir.
1990’lı yıllarla birlikte haber spikerlerinden dizi oyuncularına talk show
sunucularından siyasetçilere varana dek şöhretler televizyon ekranlarını süslemekteydi.
Sıradan insanın yükselişini ve şöhret olmasını sağlayan televizyon program türünden
olan reality show programlarıyla birlikte televizyonun başında şöhretleri büyük ilgiyle
izleyen birey de artık şöhret olma yoluna girmiştir. Bu programlar tüm dünyada pek çok
sıradan kişiye şöhret unvanını vermiştir (Arık, 2013). Gerçek insanların özel ve kamusal
hayatı reality showlarla afişe edilmiştir (Aydın, 2018:234). Rojek’in de ifade ettiği gibi
şöhretimsiler bu programlarla artmıştır.
Şöhret kapitalizmle beraber geliştiyse 2000’li yıllara gelindiğinde “sıradanlığın
şöhretleşme süreci” hem televizyon hem de internet ortamıyla gerçekleşmiştir. 21.
yüzyılın şöhretleri kısa ömürlü olmaktadır (Aydın, 2018:234). Şöhret (az ya da çok)
olmanın eskisi kadar da zor olmadığı, (artık üst düzey bir yetenek gerektirmiyor çünkü)
bir zamandayız. 2018 yılında RTÜK tarafından yapılan televizyon izleme eğilimleri
araştırması kapsamında Türkiye’ de yaklaşık 1673 radyo ve televizyon kanalı (RTÜK)
bulunmaktadır. Niceliğin artması, niteliğin azalmasına neden olmuştur. Andy Varol’un
‘Bir gün herkes 15 dakikalığına da olsa şöhret olacaktır.’ (Aydın, 2018:50) sözü gerçeğe
dönüşmüş ve aynı zamanda değişmiştir. Artık 15 dakikalığına değil 15 dakika da yeni
medyanın gelişimi ile şöhret olunabilmektedir. Özellikle özel televizyonlarla ya da
başka bir deyişle televizyon endüstrisindeki ticari yapılanmanın ağırlık kazanmasıyla
birlikte ortaya çıkan program formatlarıyla “sıradan insanın” şöhrete dönüşmesi ve
şöhretimsi olarak parlayan yıldızının sönmesi söz konusu olmakla beraber izleyici bir
çok televizyon kişiliğinin bombardımanı altında kalmakta bu durumu garipsememekte
belki de bir gün kendisine şöhretin gelmesini beklemektedir.
özelliklerin içinde ayrı bir yerdedir. Yetenek iyi bir ses yıldızlaşma sürecini olumlu
katkılar sunmaktadır (2016:376).
Star sisteminde halkın istediği insanlar star olmakta fakat sistem starları kendi
içinde eritip şekil vermektedir. Clark GABLE, ilk rolü için kamera karşısına geçtiğinde
fiziksel özellikleri beğenilmemiş Gable estetik cerrahının elinden geçerek tekrar kamera
karşısına geçmek istediğinde artık kendisini star gibi hissetmektedir (Seguela,
1991:59).Star toplum tarafından bilinir tanınır. Star toplumdaki bireyleri tek tek
tanıyamaz; toplumu bir bütün olarak görmektedir.
Çeşitli sosyal sitelerinin artması özellikle gençler için heyecan verici niteliktedir.
Fakat bunun dışında sözde çok arkadaşı olan az gizlilik duygusu ve kendisini
göstermeye dayalı narsist tavrı olan bireylerin var olması tartışma konusu haline
gelmiştir (Lıvıngstone, 2016:85).
Sosyal ağlarda benliğin sunumu ön plandadır. Bugün bireyler internette
‘profil’lerini oluşturmakta ve bu profili ‘herkese’ açmakta veya gizlemektedir.
‘Duvar’larındaki yakın arkadaşlarına yorum yapmakta mesaj göndermekte veya kişileri
‘engel’lemekte ya da sosyal ağlarına eklemektedir. Sosyal ağlarla birlikte bireyler hiç
yapmadığı bir tarzda bedenleri ve ruhlarını diğer bireylere açmaktadır (Lıvıngstone,
2016:88). Bununla birlikte kişisel yaşamın sergilenmesi söz konusu olmaktadır. Pek çok
birey, gizlilikle ilgili kaygıyı az duyarken otantiklikle ilgili daha fazla endişeye
kapılmaktadır. Kullanıcı diğer kullanıcılardan farklı olma eğilimi içerisindedir. Dikkat
çekmenin kendisi önemli hale gelmiş ve gizlilik bu amaç uğruna feda edilmiştir. Gitgide
mahreme ulaşım sağlanması kabul edilmektedir (Ganascıa, 2016:187- 188).
Çevrimiçi sosyalleşmelerde her aracılı konuşmada katılımcılar izleyici algısına
sahiptir. Sosyal hayattaki ikili ilişkiler gibi profil kullanıcılarının izleyiciye karşı özenli
olduğu gözlemlenmiştir (Marwich, 2016:108). Yeni medya ile birlikte bir medya
nesnesi etrafında toplanan istikrarlı bir varlık olarak izleyici fikri, içeriği sadece
tüketmeyen aktif olarak aynı zamanda kendi içeriğini üreten küçük gruplar olarak
varsayılan kavramlar olarak ortaya çıkan ‘yorumlayıcı topluluk’, ‘hayranlar’ ve
‘katılımcı kültür’ ile birlikte yerinden edilmektedir (2016:131) “Yeni medya, medya
üretiminin ve dağıtımının sorumluluğunu merkezileştirerek izleyici ile ilgili yayın
modelinde değişiklik yaratmıştır.” (Benkler, 2006).
Yeni medyada tamamen aktif olan izleyici son 15 yılda geleneksel medyada
yarışmalar, sohbet programları, yenileme programlarında katılımcı olarak aktif hale
gelmiştir. Özellikle reality show programlarında sıradan insanın katılımı ve yükselişi
söz konusu olmuştur (Dijk, 2016:163-164). Şöhret kültürü noktasında birçok izleyici bu
programlarda (içerik üretici yapımcılar olarak) yapımcıların yönlendirmeleri ile
tanınmış şöhrete ulaşmıştır. Yeni medya ile aktif olan izleyici içeriği kendi üreterek
kendi yükselişine tanık olmaktadır.
Farklı bir düzeyde dijital katılımcıların toplumla yüksek seviyede ilişki
içerisinde oldukları bunun da kültürel vatandaşlığı daha da güçlendirdiği
öngörülmektedir. Medya kuramcıları televizyonu görsel-işitsel bir metin olarak
50
sosyal bilimciler arasında önemli bir sorun olarak tartışılmaktadır (Subaşı, 2004:106).
Nitekim bu süreç içerisinde internet dünyasının çarpıcı etkilerinden bir tanesi de sıradan
insanın internetle birlikte kendisini şöhret olarak yaratma arzusunu daha fazla duymaya
başlamasıdır.
Bireylerin sosyal medya kullanımının altında yatan temel etkenlerden biri
beğenilmek, takdir görmek, dikkate alınmak ya da genel anlamda görünür olmaktır
(Uyanık, 2013:14). Sosyal medyanın kullanım amacı kişiden kişiye değişiklik
göstermektedir. Bu farklılıklar kişinin içinde bulunduğu yoksunlukla ilgili
olabilmektedir. Sosyal medya bazı bireylerin yalnız kalmak istediği, sosyalleşmekten
kaçtığı bir mecra olmakta bazı bireyler için ise sosyalleşme, takdir görme amacıyla
kullanıldığı bir mecra olmaktadır (Hazar, 2011:153). Bu bağlamda, son zamanlarda ise
şöhret olma tanınma aracı olarak işlev görmektedir. Şöhret kültürü internet mecrasında
kahramanlar, şöhretler, starlar, fenomenler üretilmesine aracılık etmektedir. Böylece
medya endüstrisinin hâkim işleyiş mantıklarından birinin sürdürülmesinde temel rol
oynamaktadır. YouTube şöhretleri, İnstagram fenomenleri, Snapchat fenomenlerinin
sayısının giderek artması (Arık, 2013) ve geleneksel medya mecralarında da kendilerine
sürekli yer bulmaları bunun bir yansıması olarak karşımıza çıkmaktadır. İnternet
üzerinden sosyal ağlarla paylaşılan videolar, öğretmenin öğrencisinin söylediği şarkıyı
YouTube’a yüklemesi, canlı yayın yaparken bir anda söylediği cümlenin dikkat
çekmesi, annesinin taklidini yapan genç kızın videosunun internete yüklenmesi, vine’ler
çekip kendi sayfasında paylaşan kişiler bir anda şöhret kültürünün bir parçasına
dönüşebilmektedirler.
Günümüz toplumlarında görünür olma ve görüntü önemli bir yerdedir. Bireyler
görünür ve tanınır olma arzusu içerisinde hareket etmektedir. Görülen kişiler, olaylar,
kavramlar önemli görülerken görülmeyenler yok sayılmaktadır. Görünür olma kaygısı
sıradan insan için geçerli bir kavram olmakla beraber aynı zamanda uzmanlar, siyasiler,
sanatçılar, bilim adamları için de geçerlidir. Facebook, Instagram, YouTube gibi sosyal
mecralarda çekilen videolar yapılan yorumlar, meşhur olmada, görünür olmada
geleneksel medyanın var olan şöhret olma paradigmasını aynı zamanda
dönüştürmektedir (Yıldız, 2017: 17). Böylece, gelişen internet teknolojisi şöhret
kültürü ile birleştiğinde ortaya “postmodern fenomenler” çıkmaktadır. Bireylerin
beğenilme arzusu ve görünür olma arzusu ile paylaştığı resim, yazı, videolar binlerce
52
kişi tarafından beğenildiğinde ve kabul gördüğünde “sanal şöhret” denilen bir durum
ortaya çıkmaktadır (2017: 18).
İnsanlar, sosyal medya üzerinden yaptıkları bu paylaşımlarla kendi bedenlerinin
ve hayatlarının kusursuzluğunu gösterme çabasında ve beğenilme arzusu içerisindedir.
Hayatlarının her anının mükemmel geçtiğini ve hiçbir sorun yaşamadıklarının mesajını
vermeye çalışmaktadırlar. Birey sürekli olarak aldığı ödülleri, başarılarını, ünlülerle
çekindikleri fotoğrafları göstermeye çalışırken, arkadaşlarıyla yaptıkları kutlamaları,
yedikleri yemekleri, gittikleri mekânları paylaşarak sanki hayatlarında hiçbir sorun
yokmuş izlenimini vermektedirler. Bireyin sosyal ağlardaki kendi profili reklam sitesi
gibidir. Bu görünür olma durumu, insanların onu sürekli hatırlaması ve mutlu bir profil
içinde görmesi içindir. Bunların dışında bir özlü söz paylaşmak ya da yasadığı sorunu
ve birine olan nefretini klavye başında aktaran kişilerde önemli biri olduklarını
göstermek ve yine unutulmamak adına bunları sergilemektedir (Yıldız, 2017: 17).
Günün ilk saatlerinde gözümüzü açar açmaz elimize telefonlarımızı alıp sosyal
ağlarda kendi adımıza açtığımız hesapları tek tek kontrol etmekteyiz. Sabahları kahvaltı
sofrasında okunan gazetelerin yerini postmodern iletişim araçları almıştır. Geleneksel
medyada tek yönlü iletişim olanaklı iken yeni medya araçları gün boyu güncellenebilen
ve karşılıklı interaktif bir iletişimi olanaklı kılmaktadır. Yeni medya kitlelere
düşüncelerini, bilgilerini, yaşam tecrübelerini, kızgınlıklarını, mutluluklarını,
yaşadıkları her anın ayrıntılarını küresel ortamda ifade etmeleri ve yayınlamaları için
fırsat vermektedir. Televizyon ekranlarından farklı konularda fikrini beyan eden ünlüler,
uzmanlar, siyasiler kadar, sıradan insanda artık toplum üzerinde söz sahibidir.
(Breakendirge, 2008).
Yeni medyada şöhret hususunda “sanal kariyer” kavramı dikkat çekmektedir.
İnternette sosyal mecralarda birçok kişinin takibini ve beğenisini kazanmak sanal bir
oyunda en alt seviyeden en üst seviyeye geçerek kullanıcı olunan sanal oyunda usta
profil unvanının verilmesi vs. sanal kariyere örnektir. Sanal kariyer konusunda üzerinde
durulacak nokta “fenomenlik” kavramıdır.
Fenomen: Fenomenler gelişen teknolojik koşullar ve web2.0 teknolojisinin hızla
ilerlemesi neticesinde oluşan sosyal ağlarda binlerce milyonlarca insanın kendi adına
açılmış hesabıyla etkilemesi, beğenisini kazanması sonucu şöhret olma yolunda
ilerleyen kişiler olmakla birlikte reklam veren şirketlerin takipçi sayısından da yola
çıkarak fenomenlere yaptırmış oldukları reklamlar kazanılan paralar hem maddi hem
53
olmuştur. Bu örnek günümüzde şöhret kültürünün medyalar arası bir ilişki çerçevesinde
şekillendiğini göstermesi açısından önem taşımaktadır.
Facebook şöhret yaratma konusunda YouTube kadar etkili olmasa da önemli bir
konumdadır. Görünür olmanın vermiş olduğu hazla yüzün ve mahremiyetin bir
başkalarına sosyal paylaşım sitesinde açılmasıdır. Modern toplumlarda kendini
ispatlamaya çalışan birey için Facebook vazgeçilmez bir mecra ve alışkanlık haline
gelmiştir. “Yemekteyiz Öğrenci Evi” ve “Mukadderat” tarzı sadece Facebook için
hazırlanıp Facebook’da yayınlanan programların katılımcılarını “şöhret”le
buluşturmuştur (Arık, 2013).
İnstagram’da birçok sıradan insanın üne kavuşmasına neden olmuştur. Şöhret
kültürü 2000’lerde gelinen noktada benliğin her türlü sunumunu kapsar durumdadır.
Günümüzde mahremiyetin ve görünür olmanın ifşası kendini ispatlamaya çalışan
modern bireyin bağımlı olduğu bir alışkanlık haline gelmiş gibidir. Geleneksel medya
olan televizyon yayınlarına katılan bireyler için Bourdieu, (1997) “kişiler bir şey
söyleyip söylemeyeceği konusunda bir şeyler taşımaksızın televizyona çıkmayı kabul
etmekle oraya bir şeyler söylemek için değil özellikle kendini göstermek ve görünmüş
olmak için çıktığını ortaya koymakta ve televizyon ekranı narsis aynası, narsisçil bir
teşhir mekânı haline gelmiştir.” Demektedir. Bu durumun internetle devam ettiği
gözlemlenmektedir. Yeni medya ile resim, fotoğraf, video, film gibi görsel paylaşım
ağırlıklı iletişimin yanında blok, mikroblog, forum, sözlük, sohbet, tanışma odaları gibi
metin tabanlı iletişim ile yenilenmiş zaman ve mekân hissinin açık uçları, egemen
temsiliyet tarzlarına alternatif ya da yandaş bedenleri ve kimlikleri ortaya çıkarmaktadır.
Bu durum bireyin bilinçli ya da bilinçsizce “her an ve her yerde görünür olmak”
arzusunu belirgin bir şekilde ortaya koymaktadır (Eraslan, 2013:32-33).
tarafından izlenir -görünür olmanın aynı şeymiş gibi algılanmasına sebep olan
modernite kurallarıdır. Görünür olmak günümüzün en önemli niteliklerinden biri haline
gelmiştir (Bauman, 2006:63).
İKİNCİ BÖLÜM
başlamışlardır. “Teleon” daha sonra “Kral TV” adıyla müzik yayını yapan bir kanal
olarak varlığını devam ettirmiştir (Özçağlayan, 2000:46). İlerleyen zaman diliminde
tecimsel kanalların sayısı artmaya başlamıştır.
Anayasanın 133 maddesinde özel yayıncılığa verilmeyen izin 8 Temmuz 1993
tarihinde “Radyo ve televizyon istasyonları kurmak ve işletmek kanunla düzenlenecek
şartlar çerçevesinde serbesttir” şeklinde değiştirilmiştir. Özel televizyonculuğun
yasallığı bu maddeyle tasdik edilmiştir (Tekinalp, 2011:272).
Özel kanalların yayına başlamasıyla izleyiciler hem o zamana kadar hiç
görmedikleri kadar kanalla hem de içerik çeşitliliğiyle baş başa kalmıştır. Özel
kanalların yayına girmesi ile 1990’lı yıllarda Türkiye “reyting” kavramıyla tanışmıştır
(Şahin, 1996:191-195). Özel televizyon yayınlarının program içerikleri, sunuş teknikleri
ve kullanılan dil bakımından o zamana kadar olan yayıncılıktan farklı olduğu
gözlemlenmiştir. Kanalların yasal boşluklarından yararlanarak ve herhangi bir izne tabii
olmadan yayına başlamaları kendilerini sorumlu hissedecekleri herhangi bir kurum ve
kuruluşun olmaması yayınlarda bir serbestlik yaratılmasına sebebiyet vermiştir (Aziz,
1999:139).
Özel kanallar, o güne kadar Türkiye’de TRT’ye uygulanan sansürden dolayı
yayınlanamayan Türk filmlerini, formatları yurt dışından satın alınan yarışma
programlarını, Türk izleyicisinin o zamana kadar henüz tanışmadığı reality showları,
anchormanlerin sunduğu haber programlarını ekrana taşımış ve geniş kitlelerin ilgisini
televizyona çekmiştir (Çolakoğlu, 1996:93). Özellikle sıkça başvurulan canlı yayınlarla
farklı bir format sunan özel televizyonlarda, eğlence ağırlıklı yayınlar
gerçekleştirilmiştir. ABD televizyon yayıncılığında görülen eğlence ağırlıklı yayın
anlayışı, özel kanallar tarafından kopya edilip Türk kültürüne uygun hale getirilip
yayınların büyük bölümü eğlence programlarıyla dolu hale getirilmiştir (Şeker,
2016:40).
Televizyon yayınlarının bu kadar eğlence anlayışıyla dolu olmasının yayıncılığın
kültürel bir etkinlik olduğu kadar iktisadi bir etkinlik olarak görülmesinden
kaynaklandığı söylenebilir (Kejanlıoğlu, 2004:197). Bu yaklaşım da 1980 sonrası
süreçte yaşanan dönüşümlerle yakından bağlantılıdır. 1980’li yıllarda Türkiye'de hızlı
ve köklü değişimler dönüşümler yaşanmıştır. Türkiye'de radyo ve televizyon alanında
kamu tekeli ortadan kalkmış, medya sektöründeki mülkiyet ilişkileri değişikliğe
uğramıştır. Yayıncılık noktasında 1980’ler de tecimsel yayıncılığa geçilmesinin
60
dünyada olup bitenler hakkında bilgilendirmek isteyen yayın organları, diğer tarafta ise
okuyucu, dinleyici ve izleyiciye sansasyonel eğlence içerikleri sunarak onları
cezbetmeye çalışan medya kuruluşları yer almıştır (2000:20-21).
Televizyon, bilgi ve haber işlevlerini dahi eğlence ile sunmaya başlamıştır.
Televizyon kanallarında yayın saatlerini doldurmak, yayınlanacak programlar bulmak
gibi sorunlarla karşılaşılmıştır. Bu durum neticesinde bitmiş yabancı programlar ithal
edilmiş ve yerel kültüre uyarlanmıştır (Moran 1998'den aktaran Balcı, 2009:54-55).
Televizyon program formatları satın alındıktan sonra yerelleştirilerek sunucu, soru ve
sohbet konularının yerel kültüre uygun hale getirilmesi izler kitlede artış sağlamıştır
(2009:55). Ancak bu durum ekranların eğlence ağırlıklı içeriklerle doldurulmasını
pekiştirmeye yardım etmiştir. Tecimsel televizyonlarla birlikte yayın içerikleri eğlence
ile sarılmıştır. Özellikle program formatlarından reality show, talk show, magazin
programlarının içeriği cinsellik, sansasyonellik, kişisel hikayeler, doyum ve haz üzerine
olmuştur (Murdock, 1980:42). İzler kitle ünlüler dünyasının hayatlarını ekranda görüp
onlar gibi olmak istemekte hem de sevdikleri, beğendikleri şöhretleri ekrandan takip
etmektedir. Diğer taraftan reality show programlarıyla ünlüler dünyasında olmak isteyen
sıradan insanda ekrandaki yerini almaktadır.
Özel kanalların sayısının artmasıyla birlikte program türleri ve içerikleri de
değişmiş çeşitlilik artmıştır. Değişimin en çarpıcı olduğu kısım ise televizyon tür ve
formatlarında gerçekleşmiştir. Televizyon programları her türlü konunun izler kitlenin
anlayacağı biçimde belli kategorilere ayrılarak tür sınıflandırmalarını oluşturmuştur.
Televizyon formatlarının hâkim yapılanış biçimi değişim ve dönüşüme uğrarken izler
kitle üzerinde de birçok değişim söz konusu olmuştur. Bunlardan bir tanesi ise şöhret
kültüründe yaşanan değişimdir. Sıradan insan izleyici koltuğundan kalkarak ekrandaki
yerini almış ve mahremiyeti kendi rızasıyla izleyiciye sunulmuş ve popülerleşerek
şöhret olma yolunda ilerlemiş ya da şöhretimsi olarak kısa süre hafızalarda kalmıştır
kavuşan ismi duyulan, sosyal ağlarda şöhreti yakalayan çektiği videolarla bir anda
gündeme oturan internet fenomenlerinin sunulduğu mecralardan biri olmuştur. Böylece
talk showlar medya sektöründeki ortamlararası ilişkinin yansıdığı temel mecralardan
birine dönüşmüştür.
Görsel 1: “Beyaz Show” adlı talk show programında kendisine yer verilen
internet fenomeni Simge’nin görüntüsü
Yeni medya olan sosyal ağlardan İnstagram’da çektiği videoda sadece “korktun
mu” kelimesiyle Türkiye’nin gündemine oturup fenomen haline dönüşen simge isimli
genç kız “Beyaz Show” adlı programa konuk olmuş ve ona tanınmışlığı getiren
videosunu bir de geleneksel televizyonda canlandırmıştır.
Reality Showun bir başka biçimi dünyada da yoğun ilgi gören yarışma
formatında kurulmuş programlardır. “120 Milyon” adlı program Türkiye’de ilk reality
yarışma programıdır. Bu yarışma programında ortaya çıkan yeni yıldızlar sadece günlük
yaşamlarında görüntülenmekle kalmayıp aynı zamanda hayatta kalma mücadelesi
içerisindedirler. İzleyici ise ekranda yaşananların kurmaca olduğunu unutarak
yarışmacıları zor zamanlarında desteklemektedir (Binark, Kılıçbay, 2004:78). Bu
programın ardından Show TV'de “Biri Bizi Gözetliyor” adlı program yayınlanmıştır.
(Çelenk, 2005:213). Avusturya yapımı olan “Taxi Orange” adlı programdan uyarlanan
‘Biri Bizi Gözetliyor’ programı ile izleyici 2001 yılında tanışmıştır (Binark ve Kılıçbay,
2004:76-77) Çelenk’e göre bu tarz programlar televizyonun ‘gerçekliği’ üretme
iddiasının geldiği son noktadır. Bu programla aynı evin içinde yaşayan katılımcıların
(yarışmacı) 24 saat boyunca günlük yaşamları kameralarla gözetlenmektedir (Çelenk,
2005:214).
BBG programlarının yarışmacılarını bir araya getirilmesi ile çekilen “Orada
Neler Oluyor 2” programı da ilk program gibi reytinglerde üst sıralarda yer almıştır.
İzleyiciler “Melihciler” , “Eraycılar” diye gruplara ayrılmıştır. 19 yaşındaki Melih ile 35
yaşında olan yarışmacı Hülya arasındaki aşk ilişkisi günlerce tartışılmış ve gündeme
damgasını vurmuştur.
BBG tarzı programlar o dönem art arda yayınlanmış “5 Yıldızlı BBG”
programında eski manken Belma’ya “televizyon yıldızlar dünyasına hoşgeldiniz”
sertifikası verilmiştir. Yarışmacılara düşlerinin gerçek olacağı vaat edilmiştir. (Binark
ve Kılıçbay, 2004:76-83)
Reality TV programları içinde dikkat çeken bir başka reality show programı ise
“Popstar” adlı yetenek yarışma programıdır. Müzik eğitimi almamış kişilere şarkıcı ve
ünlü olma fırsatı sağladığı iddiasında bulunan bu program yayınlandığı dönemde büyük
ilgi görmüştür. Ardından birçok televizyon kanalında “Akademi Türkiye”, “Türk Star”
gibi yetenek yarışma şovları uzun bir dönem televizyonlarda yayınlanmıştır.
Reality showların içinde en ilginç olanlarından birisi de çöpçatan
televizyonudur. “Kameralar önünde katılımcıların evlenecekleri ya da aşık olacakları
kişiyi seçtikleri programlardır.” İşin içine duygular girince bu programlarda
yaşananların gerçekliği daha da sorgulanır duruma gelmiştir. “Gelinim Olur Musun?”
adlı program çöpçatan televizyonunun en reytingi yüksek programlarından biriydi. Bu
programların en önemli unsuru mahremiyetin ortadan kalkması ve özel hayatın gözler
67
önünde yaşanmasıdır. Katılımcılar ise bunları göz önüne alarak bu program içinde yer
almaktadır.
Reality TV programlarının Türk adet ve örflerinden yola çıkılarak oluşturulan
‘Gelinim Olur musun’ adlı programda gelin kaynana tartışmalarını reytinge yansımaları
görülmüştür. Programın başarısını anlatan şirket yöneticisi ve yapımcısı Pelin Akat
“Dokun Bana”, “BBG”, “Ben Evleniyorum”, “Survıvor” gibi programlara katılacak
yarışmacıları kendisinin seçtiğini dile getirmekte ve farklı kişiliklere ve dengeye önem
verdiğini söylemektedir (http://www.hurriyet.com.tr/turkiye-yi-reality-show-larla-
tanistiran-kadin-pelin-akat-6590627). “Gelinim Olur Musun” programının gelini Sinem,
kaynanası Semra ve damat Ata bir döneme damgasını vurmuş isimler olarak özel
hayatları ana haber bültenlerine taşınmıştır. Gelin Sinem’in ailesi ile Semra kaynana
arasında çeşitli programlarda uzun süren tartışmalar yaşanmıştır (Yıldırım, 2007:96).
Reality TV programlarının bir başka türü olan evlilik programları Türkiye'de
2007 yılında ilk kez ulusal bir kanalda yayına girmiş ve yayına başladığı dönemden
itibaren popüler hale gelerek başka kanallarda yeniden üretim yapılarak yayılmıştır
(Akın Erdem, 2014). En çok izlenen televizyon kanallarının gündüz kuşağında haftanın
5 günü yayına girmiştir. “Evleneceksen Gel”, “Esra Erol'da”, “Zuhal Topal’la İzdivaç”
adlı reality TV programları insanları tanıştırma, sohbet ettirme ve evlendirme üzerine
kurulmuştur (Kanipek, 2017:1082). Programa katılan bireyler tüm mahremleri
televizyon ekranlarında kendi rızalarıyla sunmaktadır. Programa katılan sıradan insanlar
televizyon ekranlarında sürekli görünür olmanın getirdiği durumla tanınırlık oranları
artmakta ve şöhret yolunda ilerlemektedir. Evlilik programları yayından kaldırıldıkları
dönemden sonra dahi programın başkahramanları formatlar arası dolaşıma girmişlerdir.
Bir program türü olan reality showlar her konuda herkesle ilgili olabilmektedir.
Tisseron’a göre “her şey önce yetişkin ya da çocuk her insanda bir gün tüm dünyanın
kendisiyle ilgilenme arzusunu taşımaktadır.” Peri masallarında olduğu gibi kişinin kendi
kaderini değiştirmesi, o zamana kadar görünmeyen sıradan insanın bir anda ünlü ve
önemli birisi olması bu programlarda söz konusudur. Peri masallarının aksine bu
programlarda elde edilen şöhret uzun vadeli değildir. Yarışmacılar, katılımcılar program
bittikten sonra yavaş yavaş popülerliklerini kaybetmektedir (Tisseron, 2001:17-23).
Bireylerin ekran karşısında olma arzusunu Bourdieu şöyle açıklamaktadır.
“Gerçekten de bana öyle geliyor ki bir şeyler söyleyebilip söyleyemeyeceği konusunda
herhangi bir kaygı taşımaksızın televizyona çıkmayı kabul etmekle insan, oraya bir şey
68
söylemek için değil özellikle kendini göstermek ve görünür olmak için çıkmaktadır.”
(Bourdieu, 1997:18) Reality TV programlarına katılan sıradan insan görünür olmanın
getirdiği durumla oyunda baş aktörü rolünü oynamaktadır. Bunun yanında sunucu,
kahramanla aynı duyguları paylaşan bir figür olarak da kişileştirilmektedir (Yıldırım,
2007:126). Sosyolog Emre Kongar, reality show programlarını bir sınıf atlama aracı
olarak değerlendirmektedir. Kişilerin bu tarz programları bir milli piyango gibi
gördüğünü başına konan talih kuşu sayesinde tüm kaderinin değişeceğine inandığını
aktarmaktadır. “Bu programlara katılımcı olarak seçilmek yoksulluğun, eğitimsizliğin
karanlık yazgısını yırtmak için yeterli” görülmektedir (www.kongar.org/medyanotu).
Mutlu Binark ise reality TV programının katılımcılarını “Telegörsel kimlikler” şeklinde
tanımlanmaktadır. Telegörsel kimlikler tanımını ise şöyle açıklamaktadır. “Geleneksel
yıldızlık sisteminden farklı olarak medyada görünür olmaya ve anlık programlara bağlı
olan geçmişi ve geleceği olmayan sürekli şimdi de var olan kimlikleri ifade etmekteyiz”
(Binark, Kılıçbay, 2004:85)
Şöhret olmanın kapılarının insanlara açıldığının vurgulandığı bu programlarda
yarışmacı olarak katılan bireylerin özel yaşamları, yaşam hikayeleri, fiziksel özellikleri
tek tek ele alınmakta ve anlatılmaktadır (Yıldırım, 2007:97). “Çelenk, “yaşantısı
zorunlu ve gündelik olarak ekranda yer almak durumunda olan herkes şöhrettir.” Der.
Ve haber spikerlerinden liderlere kadar bu durum böyle” olduğunu belirtir (Çelenk,
2005:282). Reality show programları ile birlikte Çelenk’in söylemi üzerinden yola
çıkıldığında sıradan insanın tüm yaşantısı da ekrandadır ve sıradan insan şöhret olma
yolunda adım atmıştır. Yayıncılar açısından bir bağlılık yaratmak bu programlar ve
programlar neticesinde şöhret olan kişiler vasıtasıyla gerçekleştirilmektedir (2005:283).
İzleyici ekranda gördüğü hayattan kendi hayatından bir parça bularak katarsis olmakta
ve kendi hayatını yaşadığını sandığı kişiye karşı bağlılık duymakta o kişide üne
kavuşmaktadır. Çelenk televizyonda oluşan şöhret için şöhretlerin “vekaleten yaşamak
yönünde bir arzu” yarattığını belirtmektedir (2005:281). Reality show programı olan
BBG evinin yarışmacısı Eray SEZER şöhret olmak için çıktığı yolda program sonrasını
şu şekilde anlatmaktadır:
“On binlerce başvuru yapılan bu yarışmalardaki adayların çoğu aslında
işsiz güçsüz. Kolay yoldan köşe dönmeye çalışan, ailesini, mevcut düzenini
bir çırpıda yok saymaya hazır, şöhretin sadece iyi yanlarını bilen insanlar.
Hal böyle olunca malzeme bolluğu yaşayan yapım firmaları, televizyon
69
Yaratılan karakterler ile ilgili hiçbir detay atlanmadan ekrana verilir ve olaylar
hiçbir zaman çözüme kavuşmayacak gibidir. Bu dizilerdeki yıldızlar, izler kitle için
özdeşleşme unsurudur. 1970’lerin popüler Amerikan dizisi “Charlie'nin Melekleri” nde
dış görüntüsü ve karakterleri birbirinden farklı üç kadın oyuncu başroldeydi.
Sürükleyici ve ilginç bir polisiye olmamakla birlikte dizinin izlenme sebebi sarışın,
esmer ve kızıl saçlı 3 melekten birisinin mutlaka seyircinin zevkine uygun olmasıdır.
(Belge, 2004: 451-455)
Her gün ekranda olan dizi yıldızları, şöhretleri televizyonun yakınlık ve sürekli
tekrarlanma özelliği sayesinde çok daha fazla tanınmaktadır. (Marshall, 1997: 129-130)
Televizyon yıldızları kendi isimlerinden çok hayat verdikleri karakterle anılmaktadır.
Bu açıdan bakıldığında sinema şöhretleri ile televizyon şöhretleri arasında fark vardır
(Marshall, 1997:129-130). Eski film artisti Selda Alkor, kendisiyle yapılan bir dergi
röportajında “Yolda bana hala Hanımağa diye sesleniyorlar.” diyerek televizyonda
canlandırdığı kimliğin kendi kimliğinin önüne geçtiğini belirtmektedir. “Perihan Abla”
dizisinin Şakir’i bu karaktere hayat veren Şevket Altuğ’dan daha ünlüdür (Mutlu,
1991:51-52)
Dizilere bağımlılığın ne olduğu sorusu sorulduğunda bu etkenin dizi ve
seriyallerdeki yerleşik ve devamlı karakterler olduğunun cevabı verilmiştir.
Karakterlerin devamlılığı izleyicilerle duygusal yakınlık yaratmaktadır. İzleyici
karakterle özdeşleşmekte ve onları yakından tanıyabilmekte sonrasında bu öykülerin
içine daha yakından girebilmektedir. Böylelikle tüketim toplumunda asıl cazibe merkezi
diziler değil bu formatın oluşturduğu unsurlardan biri olan dizi karakterleridir. Nitekim
diziler, bir zaman radyonun bugün ise televizyonun para basma aletidir. Reklam ve dizi
formatı arasında ciddi bir bağlılık söz konusudur. Dizilerin sürekliliğini sağlayan
oyuncular, izler kitlenin de sürekliliğini sağlamaktadır. Bu izleyici kitlesi de televizyon
istasyonları tarafından reklamcılara satılmaktadır. Televizyon endüstrisinin önde
gelenleri bir dizi başarısız oluyorsa, bunun sebebini halkın karakterleri beğenmemesine
bağlamaktadır. CBC Yönetim Kurulu Başkanı William CPALEY bir dizi tutulduğunda
bunun sebebini halkın karakterleri beğenmesidir. İzleyicinin düş gücünü, ilgisini ve
aklını çekilecek karakterlerin bir programın başarılı olup olmayacağının en sağlam
göstergesidir.” demektedir (Mutlu,1991: 205- 206). Dizilerin başarısı dahi şöhretlere
bağlanmaktadır.
72
maksatlı videoların bir anda milyonlarca kişiye ulaşması neticesinde kişinin takipçi
sayısının artması sıradan insanın şöhretine sebebiyet vermektedir. Şöhretler yetenekleri
ve zekâlarına bağlı olarak ün sahibi olmaya devam etmekte ya da kısa vadeli olarak
adını duyurup silinmektedir. Yeni medyada şöhreti yakalayan insanların televizyon
endüstrisinde sunulmaları kapsamında her yeni teknolojinin bir öncekini yok etmek
yerine dönüştürdüğü ya da iç içe geçtiği gözlenmektedir.
Geleneksel medyada şöhret olma süreci uzun vadede; yeni medyada ise anlık
gerçekleşmektedir. Dakikalar içerisinde sıradan insan yeni medyada ismini
duyurabilmektedir.
Geleneksel medyada egemen güç tarafından programlara katılımcı olan
sıradan insan parlatılarak şöhret olmasına destek verilmektedir; yeni medya
da sıradan insan kendi içerik üretimi ile kendini şöhret yapabilmektedir.
Geleneksel medyada da yeni medyada da medyalar arası geçiş söz konusudur.
Bu geçiş ve ilişki şöhret kültüründe belirgin bir biçimde ortaya çıkmaktadır.
Eski ile yeninin yakınsaması söz konusudur.
Şöhret kültürü bağlamında geleneksel medyanın hakim mantığının yeni
medya mecralarını şekillendirmede de temel bir rol oynadığı söylenebilir.
Geleneksel medyada şöhret olan isim şöhretini devam ettirmek için yeni
medyayı kullanırken yeni medyada şöhreti yakalayan birey tanınırlılığını
artırmak maksadıyla geleneksel medyada kendisine gelen teklifleri
değerlendirerek televizyon ekranında birçok projede yer almaktadır. Bu
durum da medyalararası etkileşimi yansıtmaktadır.
Televizyon endüstrisinin ekonomik kaygılar ve izler kitlenin dikkatini
çekmek için şöhretlerden faydalanması yeni medyada şöhret olan isimlere
ekranında yer vermesiyle devam etmektedir.
İnstagram, Twitter gibi sosyal ağlar aracılığıyla çekilen videolarla sen–yayınla, içeriğini
sen oluştur mantığıyla tüm dünyada aktif hale gelmiştir (2018:251-252).
Hiçbir sansüre uğramadan milyonlarca görüntünün arasından sıyrılıp -izlenen
kişi- olmak uğruna birey mücadele vermektedir. İfşa ne kadar fazlaysa görünürlük o
kadar artmaktadır. Paylaşılan en komik, en absürt, en enteresan video, fotoğraf ve yazı
diğerlerinin önüne geçme sebebidir. (Ergur, 2006:95-98) Yeni medyada sosyal ağlarla
yayınlanan bu içerikler diğer kitle iletişim araçlarının içeriğini belirler hale gelmiştir.
(Eczacıbaşı, 2008)
2000’li yıllarda şöhret olgusu, benliğin her ortamda rahatlıkla sunumu durumuna
gelmiştir. “mahremiyet” ve görünen ben’in ifşası kendini ispatlamaya çalışan modern
bireyin vazgeçemediği bir alışkanlığı haline gelmiştir.” (2018: 257)
Çalışmanın kuramsal bölümde Rojek’in (2003) açıkladığı eskiden dine, aileye
dayalı, krallara ve kraliçelere özgü olan ün, sonraları siyasetçilere, endüstri devrimiyle
kendilerine sıra dışı hayatlar satın alabilecek zenginlere atfedilmiştir. Medya ile birlikte
şöhret zenginlere, sinema, televizyon, radyo yıldızlarına atfedilmiş ve televizyon
yayıncılığının dönüşüme uğraması neticesinde sıradan insan televizyon ekranlarında
kendine yer bulmuş ve şöhret konumuna yükselmiştir. Artık ünlü ve şöhret olmak daha
demokratik hale gelmiş gibi görünmektedir. Çünkü yeni medya mecralarında herkesin
ünlü olma potansiyeli söz konusudur. Ünlü olmak, bir cep telefonu ve kullanıcının kendi
içeriğini oluşturması neticesinde milyonlarca insan tarafından tıklanarak takipçi
sayısındaki artışa bağlı olarak herkese açık hale gelmiştir. Yetenek, zeka, karizmatiklik
gibi kavramlar yerini ünlü olmak için özgüvene bırakmış durumdadır. İmaj endüstrisi de
ünlülerin yaşadıkları ‘cazip hayatı’ sergileyerek sıradan insanın ünlü olma hayalini
perçinlemektedir. Sosyal ağlarla şöhreti yakalayan isimlerin geleneksel medyada
kendilerine yer buldukları ya da televizyonda birçok programda tanınmış ve ünlü olmuş
kişilerin sosyal mecrada ünlü ve tanınmışlıklarına devam ettikleri gözlemlenmektedir.
Youtube'daki kanalında yayınladığı makyaj videoları ile ünlü olan Danla Bilic,
2016 yılında YouTube’da açtığı makyaj kanalına yüklediği videolarla dikkat çekmiştir.
Twitter’da futbolcuları trollemesiyle gündem olmuş ve paylaştığı makyaj videolarına
verdiği değişik isimler ve sürekli kullandığı “yalak” kelimesi ile fenomen haline
gelmiştir. Fenomen dijital çağın mesleği haline gelmiştir. Sosyal medya fenomenleri
hatırlı kişiler ünlüler veya ünü sadece sosyal medya üzerinden kazanmış kişilerdir
(Yaylagül, 2010:222).
80
Görsel 2: Yeni medyada şöhret Olan Danla BİLİC’in YouTube kanalından bir
görüntü
Görsel 5: Yeni medya şöhreti Veysel MUTLU’ya şöhreti getiren ilk videodan
görüntü
Görsel 6: Yeni medya şöhreti İsa SEZEROĞLU’na şöhreti getiren ilk videodan
görüntü
Aslı İNANDIK, 2013 yılında Youtube kanalı açarak kısa sürede çok fazla
takipçi edinmiş ve yarattığı ilginç tiplemelerle kısa sürede sosyal medya fenomeni
olmuştur. Kullanıcının içerik oluşumunda kendisinin etkili olduğunun örneğini Deniz
CENGİZ’ de görmek mümkündür. Deniz CENGİZ Youtube’da açtığı “Kılavuzu Karga”
85
isimli kanalında yayınladığı videolar ile tanınmıştır. Yayınladığı komik videolar ile
ismini geniş bir kitleye duyuran Deniz CENGİZ, aynı zamanda ListeList’in ünlü
yazarlarından biri haline gelmiştir.
Oyunculuk okuyan Deniz CENGİZ, medya sektörüne tutkun olduğunu ve
zorluklarını bildiğini belirterek internette gezinirken bir site gördüğünü ve o sitedeki
isimlerden daha komik şeyler yazabileceğini düşündüğünü ve bir liste ile gönderdikten
sonra Freelance yazarlığı teklif edildiğini ve serüveninin internetle başladığı
anlatmaktadır. (http://www.ranini.tv/roportaj/31336/1/deniz-cengiz-mizah-yazariysan-
kendi-sakani-biraz-da-kendin-satmak-is)
Kullanıcının içeriği kendisi oluşturarak üne kavuşan bir başka isim ise Gupse
ÖZAY’DIR. Gupse Özay, TRT’den, yapım şirketlerine; magazin dergilerinden dizi
setlerine kadar kariyerine yarayacak her alanı denemiş 4 yıl reklam yazarlığı yapmış ve
ardından işinden ayrılarak dizi sektörüne geçmiş olmasına rağmen şöhreti yeni medya
ile elde etmiştir. Sosyal mecrada arkadaşlarıyla Psikolog skeçlerini gerçekleştirmiştir.
içeriklerini kendisi ve arkadaşlarının oluşturduğu skeçlerle tanınmıştır.
86
Görsel 9: Yeni medya şöhret olan Gupse ÖZAY’ın sosyal ağlarda yayınladığı
skeçlerinden görüntü
Yeni medya da tanınmadan önce televizyonda yer almasına rağmen şöhreti yeni
medyada yakalayan isimler de söz konusudur. Televizyon ve internet kitlesinin birbirinden
farklı olduğunu göstergesi sayılabilmektedir.
Bunlarda biri olan Aslı BEKİROĞLU sosyal medyada çekip yayınladığı eğlenceli
videoları, Twitter ve Instagram’da paylaşımlarıyla ise dikkatleri üzerine çekmiş ve takipçi
sayısında artışlar olmuştur.
(http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/magazin/asli-inandik-kimdir-iste-esi-ahad-kazmaz-
hakkinda-merak-edilenler-40958408).
Çekilen bir videonun toplumun çoğunluğu tarafından beğenilmesi neticesinde
şöhret olma süreci başlayan ve içerik tamamen kullanıcının kendisi tarafından
oluşturularak üne kavuşan diğer bir isimse Hayrettin KARAOĞUZ’dur.
Sosyal medyada temel bir yetenek üzerine değil her konuda performans
sergilenmektedir. Bu yönüyle sosyal medya şöhretlerinde yetenekli olma şartı
aranmamaktadır. Orkun IŞITMAK örneğinde olduğu gibi. Oyun videoları ile tanınmaya
başlayan Orkun IŞITMAK YouTube’ta 3,5 milyondan fazla bir abone sayısına
ulaşmıştır. İlk olarak korku oyunları içeriği yayınlamış ardından tamamen vlogger
(paylaşımlarını metin yerine video ile yapan blog sahibi) olmuştur. 2011 yılında ilk
videosunu çeken Işıtmak, sihirbazlık videolarıyla YouTube’da izleyici kitlesi
oluşturmuştur.
Yeni medyanın geleneksel medyanın aksine daha şeffaf bir ortam olduğunu dile
getiren Batur şöhret olmak için belirli bir şart ve yeteneğin gerekli olmadığını şöyle
açıklamaktadır:
Yetişkinlerde şöyle bir bilinç var: Ünlü olmak için ya şarkıcı olacaksın ya
oyuncu ya da topçu. Ama artık kendin olarak ünlü olabiliyorsun.
İnanamadıkları bu. Kendin olduğunda geleneksel ‘ün’ün ulaşılmazlığı da
kalmıyor.
(http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/yasam/918826/9_milyon_kisi_onu_t
akip_ediyor.._Youtuber_Enes_Batur_hakkinda_bilinmeyenler.html)
Görsel 13: Yeni medya şöhreti Enes BATUR’un sosyal hesabından görüntü
Görsel 14: Yeni Medyada şöhret olan Öykü GÜRMAN’a ikiz kardeşiyle
beraber şöhreti getiren klibinden görüntü
Görsel 15: Yeni medyada şöhret olan Koray AVCI’ya şöhreti getiren ilk
videodan görüntü
Yeni medya şöhretinin anlık bir olay olduğunun en iyi örneği Enis ARIKAN’dır. Enis
ARIKAN, geleneksel medyada birçok projede yer alamsına rağmen ona şöhreti yeni medyada
yayınladığı videoları getirmiştir.
Görsel 16: Yeni medyada şöhret olan Enis ARIKAN’IN sosyal hesabından
görüntü
Yeni medyada hayran kitlesi arttıktan sonra geleneksel medya içerisinde yerini almıştır.
Yeni Medyada şöhrete kavuşmasının anlık bir olay olduğunu Enis ARIKAN şöyle dile
getirmektedir:
92
engellenemez soyut arzu, bireyi arzu eden bir nesneden hesapçı bir arzu nesnesine
evrilmeye zorlamaktadır. Moda ve beğeni kültürleri bu eylemi güçlendirmekte ve
yansıtmaktadır. Böylelikle şöhret kültürü kısmen de olsa soyut arzu ekseni etrafında
örgütlenen kültürel bir eksen olmaktadır (Rojek, 2003:196-197). Şöhretler arzu'yu
insanileştirmektedir. Şöhretin topluma sunulan yüzü içselleştirmesi ile gerçekten şöhret
ölümsüz bir hale gelmektedir (2003:198-199).
Çalışmanın kuramsal kısmında tartışılan şöhretlerin karizmatik (Max Weber’in
de sıradan olmayan özellik olarak tanımladığı) kişilikleri onlara örnek bir değer ve
önder olma özelliği katmaktadır. Ancak popüler kültürün parçası olan şöhret aynı
zamanda çabuk tüketilen bir metadan farklı değildir. Çünkü şöhretin varlık sebebi onu
tüketmeye hazır hayran kitlesidir. Şöhretlerin yaşadıkları hayatı ve kazançlarını takip
eden bireyler mükemmel bir hayat yaşadıklarına inandıkları ünlü kişiler gibi olmayı
düşünüp içten içe bu yaşamın içine dahil olmak ve hayran oldukları kişiler gibi olmak
istemektedirler. Bu düşüncelere sevk eden araçlardan birisi de televizyondur. Özellikle
son dönemde kendileri gibi sıradan bir yaşama sahip olan internet fenomenlerinin sosyal
hesaplarını ve hayatlarını takip eden insanlar göz önüne alındığında medyanın kitleler
üzerindeki etkisini görmek mümkündür. Sinemayla başlayan star sisteminde bireylerin
şöhretlerden etkilenmesine örnek olarak doğan çocuklarına hayran olduğu şöhretin
ismini vermesi kitlelerin şöhretlerden etkilendiğinin kanıtıdır (Rojek, 2003:202).
Şöhretlerin yaptığı sıra dışı davranışları, televizyon ekranlarında magazin
programlarında “sıradan” ve “hiç kimse” olmayanmış gibi yansıtılması bireylerin ünlü
kişilere hayranlık duymasına ve onlar gibi olmak istemelerine neden olmaktadır (Uğur,
Altay, 2018:815) Ayrıca Şöhret'i kazanmış kişi çoğunlukla yoksulluk içerisinden gelmiş
başarıları ve yetenekleri ile kendilerini kitlelerinden ayırmıştır. Böylelikle hayranlar
şöhretlerin başarıları ile övünürken aynı zamanda bu durum neticesinde de yine onlar
gibi olmak istemektedir (Rojek, 2003:200). Şöhretle katarsis hale gelen izleyici kendini
hayran olduğu kişiye entegre etmektedir. Hayran olduğu kişiler gibi davranan onlar gibi
giyinen hatta hayran olduğu kişilere fiziksel olarak benzemek isteyen insanların
varlığıyla beraber şöhretlerin ve şöhretleri cazibe merkezi haline getiren kitle iletişim
araçlarının varlığı yadsınamaz.
Sıradan insanların çoğu başarı açlığının acısını yaşamakta, zengin ve ünlülerin
tadını çıkardıkları hayata imrenme ve arzu’nun giderilmesinde karşılaşılan
olumsuzluklar neticesinde ortaya çıkmaktadır. Sıra dışı özel ve eşsiz olmak isteyen
94
açıklamaktadır: “Ünlü olmayı hep isterdim tabii, kim istemez!” Aykut ELMAS
Türkiye’de de çok büyük bir kullanıcı kitlesine sahip olan Vine isimli uygulamanın en
fazla bilinen isimlerinden bir tanesi olarak çektiği videolarla ünlenmiştir. Nilay
TOPRAK Özellikle Vine videoları ile tanınmış, kısa sürede ciddi bir takipçi sayısına
ulaşmış ve arından geleneksel medya da birçok projede yer almıştır. Sosyal mecrada
ünlenen Nilay TOPRAK en büyük hayalinin ses sanatçısı olmak istediğini belirtmekte
(https://www.oncevatan.com.tr/roportaj/mikrofon-sende-nilay-toprak-h122723.html) ve
şöhretlerin sıradan insanların hayatlarında ve hayallerinde olduğunun örneğini
göstermektedir.
Yeni medyada fenomen haline gelen bu isimlerden bazıları daha önce televizyon
ekranlarında yer almasına rağmen tanınmamış sosyal medya da tanınmıştır. Fakat şöhret
olma hayallerinin televizyonun şöhreti sunma şekli ve sürekli ekranda olmasından ve
metin içerisinde de belirtilen bir çok sebepten kaynaklandığı düşünülmektedir.
Görsel 17: Yeni medyada şöhret olan Yasemin SAKALLIOĞLU’nun rol aldığı
“jet Sosyete” dizisinden görüntü
Daha sonra ise “Jet Sosyete” dizi ekibine dahil olmuş ve Kumsal karakterini
canlandırmıştır. İnstagram’da da bir çok tiplemeyi skeç tarzında canlandırmaktadır.
Geleneksel medyada yeni medyaya aşina olmayan kitleye de kendini tanıtmakta ve
şöhretini devam ettirmektedir. Sosyal medyada üne kavuşan Sakallıoğlu şöhret olmasını
şöyle anlatmaktadır:
O zamanlar bankacılık ve sigortacılık yapıyordum. İlkokul arkadaşlarımla
bir parkta buluşmuştuk. Orada bir videomu çektiler. Annemin taklidini
yaparken çekilen video YouTube'a eklendikten dört gün sonra ana
haberlere çıkmaya başladı. O dönem bırakın YouTube hesabını sadece bir
Facebook'um var, fotoğraflarımı 13 kişi falan beğeniyordu. Ben sabahın
yedi buçuğunda kendimi ATV'nin sabah haberlerinde
gördüm.”(https://www.sabah.com.tr/cumartesi/2018/01/20/eee-sen-
sivesizkonusuyorsun) “Bu olayın üzerinden neredeyse beş yıl geçti.
Yaşadıklarıma hâlâ inanmıyorum.”
(https://www.sabah.com.tr/cumartesi/2018/01/20/eee-sen-sivesiz-
konusuyorsun) .
Bir çok programda star olan isimlerden biri olan Perran KUTMAN gibi olmak
istediğinin vurgusunu yapmaktadır. Şahan GÖKBAKAR, Sakallıoğlu’nun canlandırdığı
tipleme olan “Zengo” karakterine sinemada hayat vermek istemiş ve sinema filmi
çekimlerine başlanılmıştır. Karakterin sosyal mecrada çok beğenilmesi sinemada kâr
marjını yükseltebileceği düşünülebilir. Yasemin SAKALLIOĞLU’nun kitlesinin
sinemaya çekilmek istenmesi de o tiplemenin filme yansıtılmasının nedenleri arasına
98
yer alabilir. Yakınlaşma sadece televizyon ve internetle sınırlı değildir. Sinema ile
internetin yakınlaşması yine şöhretler üzerinden görülmektedir.
Televizyonla birlikte şöhretin gizemi ortadan kalkmış ve mahremiyet gözler
önünde sergilenmiştir. Yeni medyada da gizem ve mahremiyet söz konusu değildir.
Televizyonun şöhretler noktasında bir ağırlığı ve büyüsü bulunmaktadır. Sosyal mecra
da tam olarak kendi benliklerini yansıttıkları iddia edilse de daha doğal, daha rahat
videolar, kendi hesaplarından kişiler tarafından paylaşılmakta ve televizyona çıkan
sıradan insan ya da şöhret bir şekilde büyüyü korumak adına daha ağır
davranabilmektedir. Periscope ve Snapchat’te yaptığı paylaşımlarla Türkiye’de ün
kazanarak bir internet ünlüsü hâline gelen Kerimcan DURMAZ sonrasında ise ünlü
mekanlarda DJ olarak yer almış “Bu Tarz Benim” isimli programda jüri olarak
televizyonda yerini almıştır. Televizyon ekranlarındaki Kerimcan ile internet
ortamındaki Kerimcan arasında farklılıklar bulunmaktadır. Kerimcan DURMAZ’ın
kendi adına piyasaya sürdüğü ruju bulunmaktadır. İsmini marka haline getirmeye
çalışan Kerimcan DURMAZ geleneksel medya olan televizyonun magazin
programlarında da özel hayatı ve yaptığı işlerle de gündeme gelmektedir.
Görsel 18: Yeni medyada şöhret olan Kerimcan DURMAZ’ın jüri olduğu
programdan görüntü
“İşte Benim Stilim” yarışmasının bir diğer yarışmacısı program bittikten yıllar
sonra sosyal hesabından yayınladığı bir cümleyle yeni medyada fenomen haline
gelmiştir.
Görsel 20: “Ejderhalı Kız Sosyal Medyayı Salladı” başlıklı haberden görüntü
100
Ana haberlerde “ejderhalı kız sosyal medyayı salladı” alt başlığıyla geleneksel
medyada tekrar yerini almıştır. Fenomen haline geldikten sonra da gündem de kalmak
için paylaşımlarda bulunmaya devam etmektedir. Yeni medyada televizyonun aksine
daha fazla şöhretimsinin ortaya çıkabilme ihtimali var gibi görünmektedir.
Görsel 21: Yeni medyada şöhret olan Orkun IŞITMAK’ın “3 Adam” programı
için çektiği skeçten görüntü
101
Görsel 22: Yeni medyada şöhret olan Koray AVCI’ın davet edildiği “Beyaz
Show” adlı programdan görüntü
Daha sonra kendi videolarını çekip YouTube gibi sosyal medya platformlarında
yayınlamaya başlayan Avcı, Sosyal medyada ilgi odağı olmuş ve paylaştığı videolar
ciddi izleme sayılarına ulaşmıştır. Yeni medya da keşfedilen Koray AVCI’ nın şöhretini
geleneksel medyaya taşınması uzun sürmemiş şarkılarına çektiği video klipler
televizyon kanallarında yayınlanmış ve birçok televizyon programının baş konuğu
olarak programlara çağrılmıştır.
102
Görsel 23: Yeni medyada şöhret olan Veysel MUTLU’nun davet edildiği “Beyaz
Show” adlı programdan görüntü
Görsel 24: Yeni medyada şöhret olan Danla BİLİC’in katılmış olduğu “Beyaz
Show” adlı programdan görüntü
Görsel 25: Yeni medyada şöhret olan Enes BATUR’un film afişi
YouTuber Enes BATUR yeni medya şöhretinin ardından sinema filmi “Enes Batur
Hayal mi Gerçek mi?” 5 milyonu aşkın takipçisi olan Youtuber Enes Batur'un
hikâyesini anlatmaktadır. Geleneksel medya ekranlarında birçok programa konuk olup
kendini ve filmini anlatan Batur, sosyal medyanın zaman ve mekan sınırını ortadan
kaldırmasını ve şöhretlerin İstanbul’da olma zorunluluğunun olmadığını şöyle
anlatmaktadır:
“İnternete girdiğin zaman her yer büyük şehir gibi… Artık şehirde olman
gerekmiyor.” Ayrıca sosyal medya şöhretinin daha samimi olduğunu işe
şöyle belirtmektedir. “İnternette insanlar bizi izliyorlar ve bir hayal
kuruyorlar. Arkadaş olma hayali. Çünkü en iyi arkadaşınla olduğun
gibisin ekranın arkasında. O yüzden takipçilerime ‘ailem’ diyorum. Biz en
iyi arkadaş oluyoruz aslında.”
(http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/yasam/918826/9_milyon_kisi_onu_t
akip_ediyor..._Youtuber_Enes_Batur_hakkinda_bilinmeyenler.html).
Televizyon, sinema ve müzik şöhretlerinin bir dönem un kapanının önünü
aşındırdığı yıllar sona ermiş ve şöhret olmak için İstanbul’un yolunun arşınlanmasına
gerek kalmamıştır. Yeni medya da nerde olduğunun hiçbir önemi bulunmamaktadır.
105
Bir başka isim Gupse ÖZAY’DA yeni medyada üne kavuştuktan sonra televizyon
dizilerinde hem de sinema filmlerinde yer almıştır.
Görsel 27: Yeni medyada şöhret olan Enis ARIKAN’ın “Jet Sosyete” adlı
diziden görüntüsü
Yeni medyada şöhreti yakalayan Enis ARIKAN’da “Jet Sosyete” dizisinde rol almış ve
ardından program sunuculuğu yapmıştır. Geleneksel medyada şöhretini pekiştiren Arıkan daha
önce geleneksel medyada yer almasına rağmen tanınmamış olmasını şöyle açıklamaktadır:
106
“Oyuncular hep bir kalıbın içinde yaşar, duvar olan cool insanlarmış gibi geliyordu.
Bu yüzden kendimi kapattım. Bu da o yıllarda beni silik bir oyuncu haline getirdi.”
Yeni medyanın daha samimi bir ortam olduğunun sinemada uzak olan starın
televizyonla yakınlaşması sonrası yeni medyayla daha “bizden biri” imajının altını şöyle
çizmektedir.
Devir değişti, starlık kavramı da değişti. Kendini gizlemeler, senede bir
cümle edip ortalığı sarsan starlar kalmadı. İnsanlar seninle iç içe yaşamak
istiyor. Ben de bu yeni devrin çocuğu oldum.
(https://hthayat.haberturk.com/yasam/roportajlar/haber/1050150-selma-ve-
enis-arikan-ile-roportaj)
Görsel 28: Yeni medya da şöhret olan Öykü GÜRMAN’ın rol aldığı “Sen Anlat
Karadeniz” adlı diziden görüntü
Görsel 29: Yeni medya da şöhret olan Aslı İNANDIK’ın rol aldığı “Güldür
Güldür” adlı komedi programından görüntü
Yeni medya isteyen herkes kendi televizyon kanalını kurmakta ve içeriğini kendisi
oluşturmaktadır. Youtube kanalı açarak kısa sürede çok fazla takipçi edinen Aslı İNANDIK
kısa sürede sosyal medya fenomeni olmuş ve 2014 yılında Gülse BİRSEL'in senaristliğini
yaptığı “Yalan Dünya” dizisi ile ilk oyunculuk deneyimini yaşamıştır. Daha sora Star TV
ekranlarında yayınlanan “Yıldızlar Şahidim” dizisinin kadrosunda yer almış, Feraye karakterini
canlandırmıştır. 2017 yılında ise “Güldür Güldür” isimli komedi programı ekibine oyuncu
olarak dahil olmuştur. Yeni medyada da aktif olarak YouTube kanalında çeşitli tiplemeler yapıp
video yüklemeye yapmaya devam etmektedir. Yeni medya ekranında da geleneksel medya
ekranında da aktif olarak rol almaktadır.
Görsel 30: Yeni medyada şöhret olan Deniz CENGİZ’in rol aldığı “Jet Sosyete”
adlı diziden görüntü
108
Video paylaşım sitelerinde ün yakalayan bir başka isim Deniz CENGİZ 2018
yılında Gülse BİRSEL'in yönetmenliğini üstlendiği “Jet Sosyete” dizisinin oyuncu
kadrosuna dahil olmuştur. Dizide İlayda ÇIKRIKÇIOĞLU karakterini
canlandırmaktadır. İnstagram hesabından yarattığı tiplemelere devam etmektedir. Deniz
CENGİZ oyunculuk yapabilmek için yolunu yazarlıkla açtığını belirtmiş ve sosyal
medyanın eğlence aracı olduğunun vurgusunu şöyle dile getirmiştir: “internette bir
şeyler çekiyordum ve sosyal medyanın dili gereği bunun komedi olması lazımdı. Mizah
yazarıysan biraz şakalarını biraz da kendini satmak istiyorsun.”
(http://www.ranini.tv/roportaj/31336/1/deniz-cengiz-mizah-yazariysan-kendi-sakani-
biraz-da-kendin-satmak-is).
Hayallerinin gerçekleşmesinde yeni medyanın rolü varken Gülse BİRSEL’in
teklifini değerlendirerek geleneksel medyada da şöhretini pekiştirmiştir.
Görsel 31: Yeni medyada şöhret olan Aslı BEKİROĞLU’nun rol aldığı “Jet
Sosyete” adlı diziden görüntü
Görsel 32: Yeni medyada şöhret olan Hayrettin KARAOĞUZ’un rol aldığı
“Kalk Gidelim” adlı diziden görüntü
Youtube’ da yayınladığı “Kızsız Adam” kısa filmi ile adını duyuran Hayrettin
KARAOĞUZ birçok reklam kampanyasında da rol almıştır. 2009 yılında Yeni Rakı
İnternet Reklam Filmi, Turkcell reklam filmi Nar kampanyası, Doritos Reklam
Kampanyası filmlerinde oynamıştır. 2011 yılında Star TV’de kendi adını taşıyan
“Hayrettin” adlı programı hazırlayıp sunmuştur. TRT ekranlarında yayınlanan “Kalk
Gidelim” adlı dizide oyunculuk yapmaktadır.
110
SONUÇ
kapitalist düzende Andy Warhol’un “Bir gün herkes artık 15 dakikalığına şöhret olacak”
cümlesi televizyon endüstrisinin reality show programlarıyla gerçeğe dönüşmüştür.
İnternetin gelişimi bunu daha ileri bir aşamaya taşıyarak şöhret olma biçimini artık
neredeyse tek bir tıklamaya indirmiştir.
Yeni iletişim teknolojilerinin ortaya çıkmasıyla geleneksel medya olarak kabul
edilen radyo, televizyon ve film gibi kitle iletişim araçlarından farklı özelliklere sahip
olan internet ile birlikte pasif ve tüketici konumda olan izleyici artık aktif ve üretici
konumuna geçmiştir. Medya endüstrisi internette birlikte yeniden şekillenmiştir. Yeni
medya olarak adlandırılan internette her icat edilen teknoloji gibi sosyal ve kültürel
anlamda birçok değişikliğe neden olmuştur. Şöhret kültüründe de yeni medya ile birlikte
başkalaşım yaşanmıştır. Yeni medya ile bireyin görünürlüğü daha da artmıştır.
Toplumda yaşayan her birey artık başkası tarafından gözetlenmektedir. Çünkü görülmek
aynı zamanda kabul edilmektir. Bireyin kendini görünür hale getirme arzusu ise yeni
medyanın sosyal ağları ile gerçekleşmektedir. YouTube, Facebook, Instagram, Twitter
gibi sosyal ağlarla çekilen videolar, paylaşılan fotoğraflar, yazılarla birey kendini tüm
dünyaya göstermektedir. Aydın’ın da üzerinde durmuş olduğu çalışmamızda da yer
verilen arenadan şöhret kültürüne geçişte ünlü olma arzusunun saplantı haline geldiği,
başarı ve yetenek kavramlarının içinin boşaltılarak “beğeni” ve “takipçi” sayısına göre
belirlendiği nitelik ve nicelik arasındaki dengenin bozulduğu bir çağda olduğumuzun
altıda çizilmektedir.
Sosyal ağlar aslında televizyonun bir uzantısı sayılabilmektedir. Çünkü reality
show programlarında olduğu gibi sosyal mecrada da sıradan insan başroldedir. Fakat
aradaki ayrım kullanıcı, yeni medyada içeriği kendisi oluşturabilmektedir. Hayatın her
anını performansa dönüştüren boş zaman etkinliği olarak sosyal ağlarda sörf yapan
birey kendi benliğini teşhir etmektedir. Aynı zamanda sosyal ağlarla sıradan insan
milyonlarca kişi tarafından beğenilip tıklanarak bir anda bazen de kendisinden habersiz
bir şekilde şöhrete kavuşmaktadır. Yeni medya da şöhretler fenomen olarak
adlandırılmaktadır. Yeni medya da fenomen olup üne kavuşan isimler geleneksel
medyada kendilerine yer bulmakta ve birçok proje ile televizyonda şöhretini daha da
pekiştirmek için izler kitle karşısına çıkmaktadır.
Çalışma kapsamında yeni medyada ve geleneksel medyada şöhrete kavuşan
örneklerden de anlaşılacağı üzere son yıllarda televizyon endüstrisinde de star ya da
şöhret sistemi yeni medya ile etkileşimi temelinde işleyen bir sistem olarak karşımıza
113
KAYNAKÇA
Bourdieu, P.,Televizyon Üzerine, Çev. Turhan Ilgaz, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul,
1997
Bostancı M., Sosyal Medya ve Siyaset, 1. Baskı, Palet Yayınları, Konya, 2015
Böke K., Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, 5. Basım, Alfa Yayınları, İstanbul,
2017 S.109,110,125
Büker S., Uluyağcı C., Yeşilçam’da Bir Sultan, Alfa Yayınları, İstanbul, 1993, S.14-16
Breakenridge, Deirdre (2008) PR2.0 new medis, new tools, new audiences, New Jersey:
FT Press
Castells M.,. Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür Birinci Cilt: Ağ
Toplumunun Yükselişi. Çev. Ebru Kılıç. İstanbul Bilgi ÜniversitesiYayınları,
İstanbul, 2005. S.450-451
Cereci, S.,“Urartu Uygarlığında İletişim Alanları ve İletişim Olanakları”, V. Uluslar
Arası Van Gölü Havzası Sempozyumu, İstanbul Üniversitesi-Yüzüncü Yıl
Üniversitesi Van: 10-13 Haziran 2009.
Cereci, S., Özdemir H., “Medyanın Toplumsal Gelişimi: Medya Toplumları”, The
Journal Akademic Social , Number:33, P:1-10, 2015
Creeber G., The Television Genre Book, BFI, London, 2001
Çaplı B., Medya ve Etik, İmge Kitabevi , Ankara, 2002, s.113
Çaplı B., Televizyon ve Siyasal Sistem, 2. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara, 2001,
S.32,35,178
Çelenk, S., Türkiye’de Televizyon Program Endüstrisi: Bağımsız Prodüksiyon
Şirketleri Üzerine Bir İnceleme, (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Basılmış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 1998, S.15,18
Çelenk S., Televizyon Temsil Kültür 90’lı Yıllarda Sosyokültürel İklim ve Televizyon
ilişkileri, 1. Baskı, Ütopya Yayınevi, Ankara, 2005, S.69,70,71,90, 280,281,282
Çelenk, S., “Televizyon Format Uyarlamalarında Kimliğin Mührü: Hayalin İçin Söyle”,
Kültür ve İletişim, 12(2), 9-45, 2009 S.17
Dağtaş E., Türkiye’de Magazin Basını, Ütopya yayınları, Ankara, 2006
Dahlgren P., Television and The Public Sphere: Citizenship, Democracy and the Media,
Sage Publication: London, Thousand Oaks, New Delhi, 1995 S.60
Dovey J., Freakshow: First Person Media & Factual Television, GBR:Pluto Press, 2000
Dyer R., Heavenly Bodies: Film Stars And Society, Routledge, New York, 2005, S.14
Dyer R., Stars, BFI, London, 1986, S.6
118
Dyer R., Charisma. In C. Gledhill, Ed. Stardom- industry of desire, Routledge, London-
New York, 1991, S.58
Ellis J., Visible Fictions, , Routledge, London and New York, 1982, S.112-113, 126
Ergur A., “Visual Agoras as Spaces of Flexible Socialization: the Case Of Internet Sites
Based on Over-Exposure of Self”, Lapsus, Bahar, 2006/1 S. 95-104 S.95,98
Fiske j.,, Popularity and the Politics of Information, in S. Dahlgren and C. Sparks (eds),
Journalism and Popular Culture, Sage, London, 1992, s.48.
Geralthy C., Kadınlar ve Pembe Dizi Çev. Nur Nirven, İstanbul, Afa Yayınları, 1996,
S.9,25
Geray, H., “Küreselleşme Masaüstü Sömürgecilik”, Mürekkep, S.33-48, (Kış- Bahar),
1985 S.33,48
Gitlin T., Prime Time Ideology: The Hegemonic Process in Television Entertainment in,
Der. Horace Newcomb, in Television: The Critical View, Oxford University
Press, Cambridge, 1994, S.26-29
Güngör N., İletişime Giriş,1. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2011, s.208,209
Glass, L.,. “The Showman Theory of History”. Iowa Journal of Cultural Studies. Spring
2004, s.71-89.
Hazar, M., “Sosyal Medya Bağımlılığı- Bir Alan Çalışması”, Gazi Üniversitesi İletişim
Kuram ve Araştırma Dergisi, (2011),Ankara, S.153
Hill A., Crime and Crisis: British Reality TV in Action, in Ed Buscombe, British
Television: A Reader, Oxford University Press, Oxford, 2000. S.38,2
Hill A., Reality TV: Performance, Authenticity and Television Audrences’in A
Companion to Television, Ed. Janet Wasko, Blackwell Pub., London, 2005,
S.449,450,451
Hülür H., Cem Y., “ Yeni Medya ve Kullanıcının Yükselişi” 1. Baskı, Ütopya Yayınevi,
2016, Ankara, S.7,13,31,85,88,163,164,187,188
Holmes S., Jermyn D., Understanding Reality TV, Routledge, London, 2003
İlaslan S., Türkiye’de Amatör Radyoculuk Tarihi 1920’lerden 1990’lara, 1. Baskı,
Ütopya Yayınevi, Ankara, 2017, S.31
İlaslan, S., Türkiye’de Televizyon Yayıncılığının Kuruluşu: TRT ve Kamu Hizmeti
Etrafındaki Mücadeleler 1960-1980, (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi), Ankara, 2014, S.49-50
119
İmançer, D., Bilis, Ö., Yılmaz M., “Medyada İmaginer Kimliğin Kurgulanma Biçimi:
Bir Model Olarak Yıldız Olgusu”, Selçuk İletişim Dergisi, Cilt:4, Sayı:3,
Temmuz (2006), S.102
Jarvie, i., Towards a sociology of the cinema-a comparative essay on the structure and
fiınctioning of a major entertainment ındustry,London:Routledge & Kegan Paul,
1970, S.146
Jenkins H. (2006). Convergence Culture Where Old and New Media Collide. New
York: NewYork University Press.
Jenkins H. (2006). An Occasional Paper On Digital Media And Learning, Confronting
the Challenges of Participatory Culture: Media Education for the 21st Century.
Erişim:
25 Mayıs 2010, http://digitallearning.macfound.org/atf/cf/%7B7E45C7E0-A3E0-
4B89-AC9C-E807E1B0AE4E%7D/JENKINS_WHITE_PAPER.PDF
Jenkins H., “ “Cesur Yeni Medya” Teknolojiler ve Hayran Kültürü, Çev. Nihan
Yeğengil, 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2018,
Jeonneney, N., Başlangıcından Günümüze Medya Tarihi, Çeviren, Esra Atuk, Yapı
Kredi Yayınları, İstanbul, 2006
Kapferer J. N., Dünyanın en eski medyası-dedikodu ve söylenti, İletişim Yayınları,
İstanbul, 1992, S. 222
Kejanlıoğlu D. B., Türkiye’de Medyanın Dönüşümü, İmge Yayınevi, Ankara, 2004
S.22,47
Kılıç, S., Kitle İletişim Araçlarının Gelişimi ve Sosyal Medyanın Siyasal İletişimi
Etkileme Rolü, (İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2014, s. 64,80,82,86
Kırel S., Yeşilçam öykü sineması, Babil Yayınevi, İstanbul, 2005, S.198
Kocabaş, F., & Elden, M. (1997). Reklam ve Yaraıtıcı Strateji. İstanbul: Yayınevi
Yayıncılık. S.136
Köker L., Modernleşme, Kemalizm ve demokrasi, İletişim, İstanbul, 1995, S.40,44,47
Kejanlıoğlu Beybin D., Türkiye’de Medyanın Dönüşümü, 1. Baskı, İmge Kitabevi
Yayınları, Ankara, 2004
Kejanlıoğlu D.B., Çelenk S., Adaklı G., Medya Politikaları, İmge Kitabevi, Ankara,
2001 S.29
120
Nizam F., Salgar Ö. N.,“Yeni medyada tek tıkla şöhret üretimi: internet videolarıyla
gelen şöhret” İstanbul Ticaret Üniversitesi Uluslararası İletişimde Yeni
Yönelimler Eğlence ve Ürün Yerleştirme Konferansı, İstanbul Ticaret
Üniversitesi Yayınları, 2018, S. 136,137
O'Donnell, V., Television Criticism, Sage, Los Angeles, 2007, S.112-113
Oskay Ü., XIX. Yüzyıldan Günümüze Kitle İletişiminin Kültürel İşlevleri, Der Yayınları
İstanbul, 2000, s. 251,186,108
Oskay Ü., İletişimin ABC’si, Simavi Yayınları, İstanbul , 1997, s. 108
Özçağlayan, M., “Türkiye’de Televizyon Yayıncılığının Gelişimi”, Selçuk İletişim, 1, 2,
2000, S. 42-43
Özön N., Sinema, Televizyon, Video, Bilgisayarlı Sinema Sözlüğü, Kabalcı Yayınları,
İstanbul, 2000, S.820
Postman N., Televizyon: Öldüren Eğlence, Çev. Osman Akınhay, 6. Baskı, Ayrıntı
Yayınları, İstanbul, 2016, S.20,42,43,103-104
Rose B.G., der. Tv genres: A Handbook and Reference Guide , Greenwood Press,
Connecticut, 1985, S.5
Rojek C., Şöhret, Çev. Semra Kunt Akbaş, Kürşad Kızıltuğ, AyrıntıYayınları, İstanbul,
2003, S.11-12,57-58,112,138,31,48,49,50,80,81
Saenz M., “Programming”, Encyclopedia of Television,ed. Horace Newcomb, Fitzroy
Dearborn, New York, 2004, S. 1833-1842 S.1833
Safko, L., The Social Media Bible: Tactics, tools and strategies for business success.
2.Baskı. New Jersey: John Wiley & Sons, 2010, S.4
Sawnhey H., and Suri V.N (2014) “From Hierarchy to Open
Configurations:Decentralization and User- Generated Content” Media,
Culture&Society, 36(2),234:245 S.239
Seguela, J. (). Hollywood daha beyaz yıkar, Çev.İsmail Yerguz, AFA Yayıncılık,
İstanbul,1991, S.101-107
Soydan, A., Televizyonlarda İçerik Planlaması (Radyo ve Televizyon Üst Kurulu
Uzmanlık Tezi) Ankara, 2011 S.1,2,8,9,11,12,22,23,28
Scolari, C.A. (2009), “Transmedia Storytelling: Implicit Consumers, Narrative Worlds,
and Branding in Contemporary Media Production”, International Journal of
Communication, S.3, s.586-606. S.586-590
122
Şahin H., “Özel TV’ler ve Demokrasi Atmosferi”, 2000’li Yıllara Doğru Türkiye’de TV
içinde, Ed. Emir Turam, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1996
Şener N., Güçlü A., “Türkiye’de Televizyon Dizilerinin ‘Eko’ Sistemi: Eleştirel Ekonomi
Politik Bir Degerlendirme Çabası” Uluslararası İletişimde Yeni Yönelimler
Eğlence ve Ürün Yerleştirme Konferansı’- İstanbul Ticaret Üniversitesi
Yayınları, 2018 S.281,282
Tekvar S.O., "Yeni Medya ve Kurumsal Kültür Avrupa da ve Türkiye deki Farklı
Kurumsal Yapıların Karşılaştırması ", Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler
Dergisi, vol.1, pp.81-103, 2012 S.83
Tekinalp Ş. Camera Obscura’dan Synopticon’a Karşılaştırmalı Radyo ve Televizyon,
Beta Yayınları, İstanbul, 2011
Thompson John B., Ideology and Modern Culture: Critical Social Theory in the Era of
Mass Communication, Polity Press: Cmbridge, 1996 S.204,215
Timisi N., “Yeni İletişim Teknolojileri ve Demokrasi” Dost Kitebevi Yayınları, Ankara
,2003, S.132
Tisseron S., L’intimite Surexpo See- Paris: Hachette Litteratures, 2001
Urazova, A., Televizyon Yayıncılığında Amerikan Formatı Hakimiyeti: Türkiye ve
Kazakistan Örneği, (Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Antalya, 2018, S.5,10-11
Ünlüler, O., “ Dünyada ve Türkiye’de Televizyon Yayıncılığının Gelişimi: Geleceğe
İlişkin Düşünceler” Kurgu Dergisi, S. 16, 55-66, 1999, S.55-57
Yaylagül, L. “Kitle İletişim Kuramları”, Dipnot Yayınları, Ankara, 2010,
Yaylagül, Ş., “Sosyal Medya Fenomenlerine Bağlanmışlığın Belirlenmesi:
Yükseköğretim Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama” Adnan Menderes
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2017, cilt:4 sayı:3 sf: 219-235
s:222-223
Yengin H., Ekranın Büyüsü, Der Yayınları, İstanbul, 1994, S.60
Yengin D., Yeni Medya ve …, 1. Basım, Anahtar Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 2012
S.11,13,14
Yıldırım, S., Türkiye’de Reality Televizyon Programları ve Söylem Yapılarının
Oluşturulması, (Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek
Lisans Tezi), İzmir, 2007, S.53,66,60,74,76,21,79
123
Yıldız M., “Postmodern İletişim Süreçleri ve Sanal Şöhret”Middle Black Sea Journal of
Communication Studies. 2017. 2(1): 16-23 S.17,18
Yıldız Dikenova G., Medya, tekelleşme ve Türkiye Örneği, (Marmara Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2010,
S.Özet
Yüksel, N. A., Tarkan- Yıldız Olgusu, Çiviyazıları, İstanbul, 2001, S.23,22
Yüksel, A., “ Toplumu Yansıtan Bir Öğe Olarak Yıldız Olgusuna Genel Bir Bakış”
Kurgu Dergisi, S.17, 55-72, 2000, S.56-57,60,70
Williams R., “Televizyon, Teknoloji ve Kültürel Biçim”, Çev. Ahmet Ulvi Türkbağ,
Dost Yayınları, Ankara. 2003) S.3
Weber L., Marketing to the Social Web: How Dijital Customer Communities Build
Your Business, 2. Baskı, NY:Wiley, 2007,s.4
İnternet Kaynakları
Başlar G., Akademik bilişim 2013 XV. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri
Akdeniz Üniversitesi Antalya
https://www.academia.edu/36638238/Yeni_Medyan%C4%B1n_Geli%C5%9Fi
mi_ve_Dijitalle%C5%9Fen_Kapitalizm Erişim Tarihi: 09.09. 2018
Emre Kongar, Yarışmalar Ne İfade Ediyor?(Çevrimiçi)
https://www.kongar.org/medyanotu/458_Yarisma_Programlari.php , Erişim Tarihi:
11.05.2019.
Emre Kongar, Popüler Kültürün Egemenligi ve Pop Star Yarısması, (Çevrimiçi)
http://www.kongar.org/medyanotu/300_Pop_Kultur_ve_Pop_Star_Yarismasi.php, Son
Erişim Tarihi:09.05.2019.
Mayfield, A., 2008. “What is Social Media?An e-book by Antony Mayfield
fromiCrossing” (online) 13 Kasım 2009,
http://www.icrossing.com/uk/sites/default/files_uk/insight_pdf_files/What%20is
%20Soci al%20Media_iCrossing_ebook.pdf Erişim Tarihi:22.08.2018
https://www.sozcu.com.tr/hayatim/magazin-haberleri/veysel-mutlu-kimdir-mandalinaci-
veysel-mutlunun-hayat-hikayesi/ Erişim Tarihi:22.05.2019
https://www.haberturk.com/medya/haber/985399-hoslandigim-erkek-kiskanc-olmazsa-
olmaz# Erişim Tarihi:22.05.2019
124
https://www.rtuk.gov.tr/assets/Icerik/AltSiteler/televizyonizlemeegilimleriarastirmasi20
18.pdf Erişim Tarihi:22.05.2019
https://www.youtube.com/watch?v=7ZCVx8Ksljk Erişim Tarihi:24.03.2019
https://www.instagram.com/aslibekiro/?hl=tr Erişim Tarihi:19.03.2019
https://www.youtube.com/user/hayrettin/search?query=k%C4%B1zs%C4%B1z+adam+
Erişim Tarihi:19.03.2019
https://www.tv8.com.tr/jet-sosyete Erişim Tarihi:19.03.2019
https://www.youtube.com/watch?v=HS9cW5Ndxp8 Erişim Tarihi:19.03.2019
https://www.youtube.com/watch?v=grsSjo3IGOE Erişim Tarihi:19.03.2019
https://www.youtube.com/watch?v=9ap_ZdI03iw Erişim Tarihi:19.03.2019
https://www.instagram.com/kerimcandurmaz/?hl=tr Erişim Tarihi:19.03.2019
https://www.youtube.com/channel/UCJXKKGzjjqnHAEkJsdC7ZKwErişimTarihi:19.03
.2019
https://www.youtube.com/watch?v=1cieo6HW2vE Erişim Tarihi:19.03.2019
https://www.youtube.com/channel/UCESJAN6HMgW0tdymseGL6gg Erişim Tarihi:
19.03.2019
https://www.youtube.com/user/Asliinandik Erişim Tarihi:19.03.2019
https://www.youtube.com/watch?v=MGGV0P_ZmNs Erişim Tarihi:19.03.2019
https://www.youtube.com/watch?v=G4GrbO9BgCM Erişim Tarihi:19.03.2019
https://www.showtv.com.tr/programlar/sahne/guldur-guldur-ramazan-nesesindeki-
ilginc-sorular-neler/58687 Erişim Tarihi:20.03.2019
https://www.kanald.com.tr/magazin-d-cumartesi/bolumler/30-06-2018-magazin-d-
cumartesi?p=3 Erişim Tarihi:20.03.2019
https://www.tv8.com.tr/iste-benim-stilim/iste-benim-stilim-154-bolum-25052017-
24384-video.htm Erişim Tarihi:20.03.2019
https://www.atv.com.tr/webtv/sen-anlat-karadeniz/fragman/45?id=c554855f-047d-
4520-97a5-14a56ee872ee Erişim Tarihi:20.03.2019
https://www.youtube.com/watch?v=YSiB-RP6lxE Erişim Tarihi:20.03.2019
https://www.youtube.com/channel/UCEpoAOB_M0MMkLgtAB32fyw Erişim Tarihi:
20.03.2019
https://www.youtube.com/watch?v=IiZyMreumUc Erişim Tarihi:20.03.2019
https://www.youtube.com/user/ThePersica Erişim Tarihi:20.03.2019
https://www.youtube.com/watch?v=NWsYm0PiTS8 Erişim Tarihi:20.03.2019
125
http://www.milliyet.com.tr/danla-bilic-kimdir-gercek-adi-gundem-2794001/ Erişim
Tarihi:20.03.2019
https://www.star.com.tr/magazin/kerimcan-durmaz-kimdir-nereli-annesi-babasi-kim-
kerimcan-durmaz-ablasi-serap-akbudak-ve-nese-fisek-kimdir-haber-1299579/
Erişim Tarihi:20.03.2019
http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/televizyon/jet-sosyetenin-kumsali-yasemin-
sakallioglu-kimdir-40982259 Erişim Tarihi:20.03.2019
https://biyografi.kim/yasemin-sakallioglu/ Erişim Tarihi:20.03.2019
https://www.magazinhaberleri.com/yasemin-sakallioglukimdir/ErişimTarihi:20.03.2019
http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/magazin/asli-inandik-kimdir-iste-esi-ahad-kazmaz-
hakkinda-merak-edilenler-40958408 Erişim Tarihi:21.03.2019
https://www.sozcu.com.tr/hayatim/magazin-haberleri/asli-bekiroglu-kimdir-kac-
yasinda-asli-bekiroglunu-nereden-taniyoruz/ Erişim Tarihi:24.03.2019
https://www.biyografi.info/kisi/asli-inandik Erişim Tarihi:21.03.2019
http://www.hurriyet.com.tr/gundem/jet-sosyete-oyuncusu-deniz-cengiz-kimdir-
40782025 Erişim Tarihi:21.03.2019
https://www.haberturk.com/orkun-isitmak-kimdir-orkun-isitmak-kac-yasinda-nereli-
2255569-magazin Erişim Tarihi:22.03.2019
https://www.superhaber.tv/isa-sezeroglu-kimdir-haber-96303 Erişim Tarihi:22.03.2019
http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/televizyon/mandalinaci-veysel-kimdir-veysel-
mutlu-kac-yasinda-40778287 Erişim Tarihi:22.03.2019
https://www.internethaber.com/tiklanarak-sohret-olanlar-foto-galerisi-
1182680.htm?page=22 Erişim Tarihi:22.03.2019
https://www.haberturk.com/unlu-oyuncu-oyku-gurman-kimdir-oyku-gurman-kac-
yasinda-nereli-2273101-magazin Erişim Tarihi:22.03.2019
https://www.youtube.com/watch?v=9lN9DY-mAdw Erişim Tarihi:23.03.2019
https://www.sozcu.com.tr/hayatim/magazin-haberleri/koray-avci-kimdir-koray-avci-
kac-yasinda-aslen-nereli/ Erişim Tarihi:23.03.2019
https://www.youtube.com/watch?v=1VQ_TlxLM5E Erişim Tarihi:23.03.2019
https://www.sozcu.com.tr/hayatim/magazin-haberleri/asli-inandik-kimdir-
fenomenlikten-oyunculuga-gecis-yapan-asli-inandik-kac-
yasinda/ErişimTarihi:24.03.2019
https://www.instagram.com/enisarikan/?hl=tr Erişim Tarihi: 15.06.2019
126
https://www.google.com/search?q=enis+jet+sosyete&source=lnms&tbm=isch&sa=X&
ved=0ahUKEwia7fiwkfiAhVuwMQBHZz7DxAQ_AUIESgC&biw=1280&bih=
610#imgrc=dcxrSVk-KkBs-M:Erişim Tarihi: 15.06.2019
https://www.youtube.com/watch?v=9-iyfZkTh3Y Erişim Tarihi: 15.06.2019
https://www.google.com/search?q=gupse+%C3%B6zay+ilk+video&source=lnms&tbm
=isch&sa=X&ved=0ahUKEwjHso3wkfiAhWkw6YKHSAuAesQ_AUIESgC&b
iw=1280&bih=610#imgrc=dwwQErnfhElbiM:Erişim Tarihi: 15.06.2019
https://www.youtube.com/user/newdaynewgameErişim Tarihi: 15.06.2019
https://www.google.com/search?q=enes+batur+film&source=lnms&tbm=isch&sa=X&v
ed=0ahUKEwix2MCTlufiAhWmw8QBHek7AU0Q_AUIESgC&biw=1280&bih
=610#imgrc=wJVG4yiNhToqwM:Erişim Tarihi: 15.06.2019
https://hthayat.haberturk.com/yasam/roportajlar/haber/1050150-selma-ve-enis-arikan-
ile-roportajErişim Tarihi: 15.06.2019
http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/hurriyet-cumartesi/icinde-buyuk-dramlari-olan-bir-
adamim-41209455 Erişim Tarihi: 15.06.2019
http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/hayat/gupse-ozay-kimdir-biyografi-
40075557Erişim Tarihi: 15.06.2019
https://www.sozcu.com.tr/hayatim/magazin-haberleri/enis-arikan-kimdir-oyuncu-enis-
arikan-nereli/ Erişim Tarihi: 15.06.2019
http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/magazin/enes-batur-kimdir-enes-batur-biyografisi-
41035084Erişim Tarihi: 15.06.2019
http://gzone.com.tr/danla-bilic-trans-olarak-anilmaktan-asla-gocunmadim-gocunmam/
Erişim Tarihi: 15.06.2019
https://www.sabah.com.tr/cumartesi/2018/01/20/eee-sen-sivesiz-konusuyorsun Erişim
Tarihi: 15.06.2019
http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/yasam/918826/9_milyon_kisi_onu_takip_ediyor...
_Youtuber_Enes_Batur_hakkinda_bilinmeyenler.html Erişim Tarihi: 15.06.2019
https://www.haberturk.com/magazin/roportajlar/haber/1263697-koray-avci-sokakta-
kazandigim-para-daha-bereketliydi Erişim Tarihi: 15.06.2019
http://www.ranini.tv/roportaj/31336/1/deniz-cengiz-mizah-yazariysan-kendi-sakani-
biraz-da-kendin-satmak-is Erişim Tarihi: 15.06.2019
https://hthayat.haberturk.com/yasam/roportajlar/haber/1058421-oguzhan-ugur-roportaji
Erişim Tarihi: 17.08.2019
127
https://www.posta.com.tr/eylul-ozturk-hep-unlu-olmak-istedim-2168717Erişim Tarihi:
17.08.2019
http://aktuelsinema.com/filmler-oyuncular/aykut-elmas/ Erişim Tarihi: 17.08.2019
https://www.cnnturk.com/magazin/eylul-ozturk-kimdir-kac-yasinda-ve-nereli Erişim
Tarihi: 17.08.2019
sozcu.com.tr/hayatim/magazin-haberleri/youtuber-oguzhan-ugur-kimdir-oguzhan-ugur-
nereli-ve-kac-yasinda/ Erişim Tarihi: 17.08.2019
https://onedio.com/haber/hayrani-olduklari-unlulere-benzeyebilmek-icin-bir-
ameliyattan-digerine-kosup-adeta-taninmaz-hale-gelen-18-kisi-874433 Erişim
Tarihi: 17.08.2019
https://i.internethaber.com/files/2018/8/7/1894684/1894684_2_1533649752mzzWz.jpg
Erişim Tarihi 18.08.2009
https://www.internethaber.com/nazli-hamarat-instagramdan-paylasti-olay-oldu-foto-
galerisi-1894684.htm?page=3 Erişim Tarihi 18.08.2009
https://www.youtube.com/watch?v=5vT_Vzu-cHA Erişim Tarihi 18.08.2009
http://www.milliyet.com.tr/Turk-televizyonlarinin-unutulmaz-talk-show-lari-molatik-
2498/?Sayfa=23 18.08.2009
128
EKLER
Ek 1. Orijinallik Raporu
129
ÖZ GEÇMİŞ
03.11.1986 tarihinde Sivas’da doğdu. İlk, orta öğrenimini Lütfi Fikret Tuncel
ilköğretim okulunda, lise öğrenimimi Sivas Lisesi’nde tamamladı. 2007 yılında
yerleştiği Cumhuriyet Üniversitesi Cumhuriyet Meslek Yüksekokulu’nda Radyo
Televizyon Yayıncılığı Bölümü’nden 2010 yılında mezun oldu. 2012 yılında Dikey
Geçiş Sınavı’yla Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo Televizyon ve Sinema
Bölümü’nden 2015 yılında mezun oldu. 2017 yılında ise Fırat Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü’nde İletişim Bilimleri Anabilim dalında yüksek lisansa yerleşti. Fırat
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Bilimleri ABD’ndaki Yüksek Lisans
sürecinde ulusal ve uluslararası sempozyumlara katılarak;
1- Dr. Öğr. Üyesi Feridun NİZAM, Nesrin ÖZTÜRK SALGAR, 3-4 Mayıs
2018 tarihleri arasında İstanbul Ticaret Üniversitesi İletişim Fakültesi
tarafından düzenlenecek olan 2. Uluslararası İletişimde Yeni Yönelimler
Eğlence ve Ürün Yerleştirme Konferansı’na “Yeni Medyada Tek Tıkla
Şöhret Üretimi: İnternet Videolarıyla Gelen Şöhret” başlıklı bildiri sözlü
olarak sunuldu.
2- Dr. Öğr. Üyesi Feridun NİZAM, Nesrin ÖZTÜRK SALGAR, 18-19 Ekim
2018 tarihlerinde Mersin Üniversitesi İletişim Fakültesi ev sahipliğinde MEÜ
İletişim Fakültesi, İletişim Araştırmaları Derneği (İLAD) ile İletişim
Fakülteleri Dekanlar Konseyi (İLDEK) işbirliği çerçevesinde gerçekleştirilen
"Uluslararası Dijital Çağda İletişim Sempozyumu (CIDA) Digital Çağda Yeni
Medyayla Değişen Güzellik Anlayışı: Sosyal Ağlarda Dayatılan Yeni
Güzellik Trendleri başlıklı bildiri sözlü olarak sunuldu.
3- Dr. Öğr. Üyesi Feridun NİZAM, Nesrin ÖZTÜRK SALGAR, 8-20 Ekim
2018 tarihinde Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi
tarafından gerçekleştirilecek Uluslararası Kültür Sanat ve Toplum
Sempozyumu “Televizyon Dizilerinde Şiddetim Sempatikleştirilmesi:
“İçerde” ve “Çukur” Dizileri Örneği” başlıklı bildiri sözlü olarak sunuldu.
2015-2016 yılları arasında Sivas’da yerel bir televizyon kanalı olan ‘Vizyon 58
TV’ de Ana Haber spikeri olarak görev aldı. 2014-2015 yılları arasında Erzurum’da
yerel bir televizyon kanalı olan ‘Kardelen TV’ de Ana Haber spikeri olarak görev aldı.
2010-2012 yılları arasında Sivas’da ‘Dialog Ajans’ organizasyon şirketinde sunucu ve
130
light master olarak görev aldı. 2010-2011yılları arasında Sivas’da yerel bir televizyon
kanalı olan ‘Sipas TV’de Ana Haber spikeri olarak görev aldı. 2008-2010 yılları
arasında Sivas’da yerel bir televizyon kanalı olan ‘Kanal 58’deAna Haber spikeri
olarak görev aldı. 2007-2008 yılları arasında Sivas’da yerel bir Radyo olan ‘Radyo 4’ de
program sunucusu olarak görev aldı.
Şehit Üstteğmen Cemalettin Yılmaz iletişim lisesi gazeteciler günü
konferansında panelist olarak teşekkür belgesi, Kadınlar gününde Erzurum Ticaret ve
Sanayi Odası tarafından düzenlenen “medyanın kadına şiddeti” konulu konferansta
panelist olarak teşekkür belgesi, Şehit Üstteğmen Cemalettin Yılmaz MTAL’den en iyi
magazin haberi ödülünü almıştır.