LECTIO DUODECIMA (XII)

LAUDABAM, LAUDABAS, CZYLI IMPERFECTUM

1. Imperfectum w języku łacińskim

Imperfectum to czas przeszły niedokonany. Wyraża czynność, która trwała przez jakiś czas
w przeszłości lub powtarzała się w przeszłości. Formy imperfectum tworzy się na bazie tematu
praesentis (a zatem tak jak czas teraźniejszy), dodając do niego cechę -ba- oraz końcówki. Na język
polski formy imperfectum tłumaczymy za pomocą czasu przeszłego niedokonanego (np. chwaliłem,
mówiłem, słyszałem, czytałem itd.).

2. Indicativus imperfecti activi

tryb oznajmujący czasu przeszłego niedokonanego strony czynnej

temat praesentis + cecha -bā- + końcówki

singularis pluralis

1. -m -mus

2. -s -tis

3. -t -nt

I koniugacja: laudo, laudāre – chwalić

singularis pluralis

1. laudā-ba-m – chwaliłem lauda-bā-mus – chwaliliśmy

2. laudā-ba-s – chwaliłeś lauda-bā-tis – chwaliliście

3. laudā-ba-t – chwalił laudā-ba-nt – chwalili

1
 II koniugacja: moneo, monēre – napominać

singularis pluralis

1. monē-ba-m – napominałem mone-bā-mus – napominaliśmy

2. monē-ba-s – napominałeś mone-bā-tis – napominaliście

3. monē-ba-t – napominał monē-ba-nt – napominali

III koniugacja: lego, legěre – czytać

singularis pluralis

1. lege-ba-m – czytałem lege-bā-mus – czytaliśmy

2. lege-ba-s – czytałeś lege-bā-tis – czytaliście

3. lege-ba-t – czytał lege-ba-nt – czytali

III koniugacja: facio, facěre – robić

singularis pluralis

1. facie-ba-m – robiłem facie-bā-mus – robiliśmy

2. facie-ba-s – robiłeś facie-bā-tis – robiliście

3. facie-ba-t – robił facie-ba-nt – robili

UWAGA: Czasowniki III koniugacji zakończone na -io (np. facio, facere; cupio, cupere, itp.)
tworzą imperfectum na bazie tematu zakończonego na -ie- (stąd facie-ba-m, a nie *face-ba-m).

IV koniugacja: audio, audīre – słyszeć

Singularis Pluralis

1. audi-e-ba-m – słyszałem audi-e-bā-mus – słyszeliśmy

2. audi-e-ba-s – słyszałeś audi-e-bā-tis – słyszeliście

3. audi-e-ba-t – słyszał audi-e-ba-nt – słyszeli

2
 UWAGA. Czasowniki IV koniugacji w imperfectum przed cechą -ba- otrzymują dodatkowo
spójkę -e- (stąd audi-e-ba-m, a nie *audi-ba-m).

3. Indicativus imperfecti czasownika sum, esse (być)

Singularis Pluralis

1. eram – byłem eramus – byliśmy

2. eras – byłeś eratis – byliście

3. erat – był erant – byli

EXERCITATIONES

1. Obok podanych form czasu teraźniejszego utwórz analogiczne formy imperfectum,

zachowując tę samą osobę i liczbę. Podaj formy podstawowe czasownika i przetłumacz wszystkie
formy.

1. ministras
ministrabas
.........................................................................................................................................
2. sedit
sedebat
.........................................................................................................................................
3. scribimus
scribebamus
.........................................................................................................................................
4. puniunt
puniebant
.........................................................................................................................................
5. accipitis
.........................................................................................................................................
6. sentimus
.........................................................................................................................................
7. orno
.........................................................................................................................................
8. bibis
.........................................................................................................................................

3
 9. discunt
.........................................................................................................................................
10. tenemus
.........................................................................................................................................

2. Przetłumacz na język łaciński.

1. prowadziłem
ducere ducebam
.........................................................................................................................................
2. widzieli
videre videbant
.........................................................................................................................................
3. spał
dormire domiebas
.........................................................................................................................................
4. wiedzieliśmy
scio, sciire sciebamus
.........................................................................................................................................
5. chwytaliście
capio, capiere capiebatis
.........................................................................................................................................

3. Na podstawie podanych w nawiasach form podstawowych uzupełnij zdania poprawną

formą czasownika w imperfectum, a następnie przetłumacz.

1. Antiqui ................................................. Neptunum dominum oceani et fluviorum esse.

..................................................................................................................(puto, putare)

2. Oceanus eius regnum erat, in oceano deus ....................................................................

.............................................................................................................(habito, habitare)

3. Nautae Neptuno equos et tauros ...................................................................................

.........................................................................................................(immolo, immolare)

4. In bello Neptunus Graecos ..............................................................................................

............................................................................................................(adiuvo, adiuvare)

visitabamus
5. Nos ...................................................................................... templum Neptuni in Attica.
.................................................................................................................(visito, visitare)

4
 DE DEIS ITALICIS

nie tylko ale także

Romani non solum multos deos deasque Graecorum colebant, sed etiam nonnullos Italicos

deos habebant. Fons, Robigus, Faunus, Silvanus, Terminus, Vertumnus, Ianus, Pales, Pomona,

Bellona et Flora magni Romanorum dei erant. Fons aquas et rivos curabat. Robigus frumentum

contra morbos custodiebat. Pales et Faunus armenta sustentabant. Silvanus erat custos silvarum,

Terminus autem saxorum. Ianus ianuas oppidorum et villarum defendebat et in tutela dei principium

anni erat. Vertumnus hortos amabat et uxor eius – Pomona – poma curabat. Bellona bella gerebat

et pugnis intererat. Flora autem erat dea veris et flosculorum.

Fons, Fontis – Fons (III dekl.)

Robigus, Robigi – Robigus
Faunus, Fauni – Faun
Silvanus, Silvani – Sylwanus
Terminus, Termini – Terminus
Vertumnus, Vertumni – Wertumnus
Ianus, Iani – Janus
Pales, Palis – Pales (III dekl.)
Pomona, Pomonae – Pomona
Bellona, Bellonae – Bellona
Flora, Florae – Flora