TEMAT: Tolerancja ekologiczna. Skala porostowa.

CELE:

Uczeń:

• wyjaśnia, co oznacza termin tolerancja ekologiczna;

• podaje przykłady czynników środowiska, na które organizmy mają różną tolerancję;

• wyjaśnia, co to jest zakres tolerancji ekologicznej organizmów na wybrane czynniki środowiska

(temperatura, wilgotność);

• podaje przykłady gatunków o wąskim i o szerokim zakresie tolerancji ekologicznej wobec

wybranego czynnika;

• analizuje zakresy tolerancji organizmu na wybrane czynniki środowiska (temperatura, wilgotność,

stężenie dwutlenku siarki w powietrzu);

• określa, co to znaczy, że gatunek jest eurybiontem lub stenobiontem;

• przedstawia porosty jako organizmy wskaźnikowe;

• planuje i przeprowadza obserwację pozwalającą określić stopień zanieczyszczenia powietrza

dwutlenkiem siarki w miejscu zamieszkania.

WPROWADZENIE:

Wyjaśnijmy termin tolerancja

Tolerancja (łac. tolerantia – cierpliwa wytrwałość; od łac. czasownika tolerare – wytrzymywać,

znosić, przecierpieć) – w mowie potocznej i naukach społecznych postawa społeczna i osobista
odznaczająca się poszanowaniem poglądów, zachowań i cech innych ludzi, a także ich samych. źródło
definicji: https://pl.wikipedia.org/wiki/Tolerancja_(socjologia) Pojęcie to funkcjonuje w różnych
dziedzinach nauki, np. medycynie, socjologii, technice, również biologii.

Tolerancja w biologii to zdolność żywego organizmu do znoszenia bez szkody dla niego (do pewnej
granicy) bodźców chemicznych, fizycznych i biologicznych. źródło definicji: Słownik języka polskiego
wyd. PWN

Tolerancja ekologiczna – zdolność przystosowania organizmów do zmian czynników abiotycznych.

Każdy gatunek i organizm wykazuje określony zakres tolerancji względem danego czynnika. źródło
definicji: https://pl.wikipedia.org/wiki/Tolerancja_ekologiczna

Na osobniki żyjące w środowisku działają różnorodne czynniki abiotyczne, których wartości

ulegają większym lub mniejszym zmianom. Zdolność przystosowania się organizmów do zmian
czynników abiotycznych nazywamy tolerancją ekologiczną.

Jeśli czynniki środowiska osiągają zbyt niskie lub zbyt wysokie wartości, nieprzystosowany do nich
organizm ginie. Na przykład mech torfowiec występuje na bagnach, porasta tereny podmokłe,
przesycone wodą. Gdy przeniesiemy go na tereny suche, pozbawione wody, zginie. Z kolei popularny
w ogrodach rozchodnik okazały wymaga podłoża suchego. Zbyt często podlewany zamiera.
Zakres zmienności czynnika, w którego granicach organizm może przeżyć, nazywamy jego zakresem
tolerancji ekologicznej.

Zakres tolerancji organizmu w stosunku do danego czynnika środowiska jest określony przez
jego najniższą (minimum) i najwyższą (maksimum) wartość. Najkorzystniejsze dla funkcjonowania
organizmu są wartości średnie, określane jako optymalne. Wartości mniejsze lub większe od
optymalnych są dla organizmu niekorzystne, a ich przekroczenie powoduje jego śmierć.

Szeroki i wąski zakres tolerancji ekologicznej organizmów

Niektóre gatunki mają szeroki zakres tolerancji ekologicznej. To znaczy, że lepiej się przystosowują
do zmian danego czynnika lub zespołu czynników środowiska i dlatego obszar ich występowania jest
rozległy. Inne gatunki mają wąski zakres tolerancji ekologicznej w odniesieniu do danego czynnika
lub czynników, co sprawia, że mają ograniczony zasięg występowania. Organizmy mające szeroki
zakres tolerancji pod względem danego czynnika nazywamy eurybiontami, natomiast organizmy
mające wąski zakres tolerancji wobec danego czynnika nazywamy stenobiontami.
Zobacz podręcznik str. 145.

Gatunki wskaźnikowe
Gatunki o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej na określone warunki środowiska są
nazywane gatunkami wskaźnikowymi (bioindykatorami). Obecność gatunków wskaźnikowych
świadczy o występowaniu i działaniu w środowisku danego czynnika w granicach tolerowanych przez
roślinę wskaźnikową. Wiedza na temat wymagań życiowych poszczególnych organizmów w zakresie
określonych czynników środowiska oraz tolerancji na różne rodzaje zanieczyszczeń jest
wykorzystywana do analiz określających np. stan środowiska.
Zobacz str. 147 podręcznik

Porosty a ilość dwutlenku siarki w powietrzu atmosferycznym

Znanym sposobem na ustalenie stanu zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki jest obserwacja
porostów. Określone gatunki porostów są wrażliwe na obecność tego związku, więc są klasycznym
przykładem bioindykatorów. Na podstawie obecności poszczególnych gatunków porostów, a także
wyglądu i rozmiarów ich plechy można ocenić poziom stężenia dwutlenku siarki w powietrzu
atmosferycznym.
 Podsumowanie
 Siedlisko to przestrzeń występowania określonego gatunku, na który oddziałuje zespół czynników
abiotycznych (klimatyczno-glebowych) umożliwiających jego życie.
 Tolerancja ekologiczna to zdolność przystosowania się organizmu do określonych wartości
działającego czynnika.
 Zakres tolerancji to przedział wartości czynnika, w którym organizm jest zdolny do życia. Każdy
organizm ma określony zakres tolerancji ekologicznej w stosunku do danego czynnika środowiska.
 Możliwość życia organizmów w określonym środowisku wyznaczają dwie skrajne wartości tolerancji
ekologicznej: minimum i maksimum. Najkorzystniejsze dla organizmu są wartości średnie
(optymalne) czynnika.
 Niektóre gatunki mają szeroki zakres tolerancji ekologicznej wobec wielu czynników (eurybionty), a
inne gatunki mają wąski zakres tolerancji ekologicznej (stenobionty).
 Gatunki o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej na określone warunki środowiska są nazywane
gatunkami wskaźnikowym

ZADANIE DLA UCZNIA:

1.Wykonaj zadania w załączonej karcie pracy. Prześlij do oceny.
2.Dla chętnych: zbadaj str. 150 podręcznik. Można dołączyć zdjęcia porostów.
Termin: następna lekcja