hi

GOZA RA 1: VULAVISISI
PHUROJEKE YA MATSALWA

VITO RA MUDYONDZI Vukulu Polite Chauke

GIREDI 9
MUXAKA WA TSALWA Novhele
NHLOKOMHAKA Mibya ya Nyekanyeka

Phurojeke: Mopani East District

 Tinotsi/ switsundzuxo:

•  Tirhisa swihlovo swo hambanahambana ku ku pfuna ku endla ndzavisiso

wa wena. Tsala mavito ya swihlovo leswi u swi tirhiseke eka ndhawu leyi
nyikiweke.
•  Tsala kumbe u damarheta mahungu ya wena eka tindhawu leti nyikiweke
kwala ka buku ya wena. Loko swi nga ringani, u nga engetela phepha
rin’wana.
•  Tiphine hi phurojeke ya wena!

SWIHLOVO

1.Vadyondzisi va Xitsonga
2.Buku ya mudyondzi
3.Layibulari

Phurojeke: Mopani East District

 4.Dictionery
5.Vatswari
6.Swin’wana na swin’wana
7.Internet

TINOTSI

Ndzavisiso
Matimu ya Mutsari
Benneth Keats Mpilele Mtombeni u velekiwile eBurgersdrop etikweni ra ka
Muhlava hi
Siku ra 14 N’wendzamhala 1926. U sungurile xikolo eka Shiluvana hi 1936 ,
endzhaku
A ya tirha ejoni laha a nga pasa kona Junior certificate na Matiriki hi ku
tidyondzisa .
U pasile tikhoso ta 16 eYunivhesiti ya Afrika-Dzonga . U vile xirho xa komitinkulu
ya Byuro
Ya Xitsonga laha a a ri mutshamaxikulu wa xikomitana xa tibuku . u tsarile
ntlangu wa
Malangavi ya Mbilu hi 1966 wu landziwile hi novhele ya Mibya ya Nyekenyeka leyi
yi nga
Tlhomiwa risiva eka mphikizano wa matsalwa ya tindzimi ya xintima hi 1966.

Phurojeke: Mopani East District

 Benneth u lovele exibedlhele xa Thembisa hi 1976 endzhaku ka vuvabyi bya
nkarhinyana
Mativula ya yena Floyd Mandla a a nwerile enambyeni mavhiki mambirhi lama a
Hundzile kutani va lahliwa siku rin’we eAtteridgeville ePitori

Nhluto wa Mibya ya nyenyeka

Tsalwa leri ri tsariwile hi B.K.M Mtombeni hi lembe ra 1966. Vakandziyisi va rona I

Mangalani book services

Vito ra tsalwa ra Mibya ya Nyekanyeka I ku lava ku hetiseka evuton’wini hi

ximunhuhatwakulu
Mufundhisi Tlhomandloti a tsandzeka ku kuma vutomi lebyi hetisekeke mayelana
Ni vana va yena vambirhi va xinuna a faka mbitsi.

Tatana Benneth u thyile swimunhuhatwa swa yena hi ndlela ya xiyimo xa le

henhla
Swinene laha mavito ya swona ya yelanaka ni mahanyelo ya swona . hi vona hi
Nyiko
Laha anga landzalela ma goza ya tatana wakwe . u thyile mavito ya ti ndhawu ku
yelana
Na vito ra kona . Hi vona hi eSoweto
Timhaka ti lukisiwile hi ndlela ya khorwisa swinene swimunhuhatwa na swona swi
ti
Komba onge I vanhu lava va hanyaka naswona mavonelo ya swona ya vutomi
Mutsari u tirhisile ririmi leri ka tsaka nxavo tindzimi , misavu leswi endlaka mutsari
loko
a hlaya tsalwa a nga lavi ku ri veka ehansi

Dyondzo leyi ndzi yi kumeke I ku I nga ti cinci I va munhu loyi I nga n’wi tiveku

Phurojeke: Mopani East District

 vana wena
A swi bohi kuri I landzela magoza ya vatswari va wena na wena I ta humelela.

Hi Vukulu Chauke

SWIFANISO/ SWOVONIWA/ SWIDIROWIWA

Phurojeke: Mopani East District

Phurojeke: Mopani East District
 GOZA RA 2: KU TSALA

2.1. MEPE WA MIEHLEKETO/ NKUNGUHATO

Nkunguhato wa xitshuriwa xa hinkwaswo swi cincile
1. Nhlokomhaka hi maletere lamakulu
2. Manghenelo ya xitshuriwa
3. Mavito ya swimunhuhatwa
4. Xipinqo
5. xitshuxo

Phurojeke: Mopani East District

 2.2. MPFAPFARHUTO

HINKWASWO SWI CINCILE

A ku ri siku ra 22 ta Sunguti endyanwini wa ka Ngholele . ndyangu lowu a ku ri ni nhwana

Loyi a va ku I kutshemba , kutshemba a ri ni khume nhungu wa malembe . A dyondza
Exikolweni xa le henhla xa ka Shikundu nhwanyana loyi a tshama ni manana wa yena loyi
A ku ri yena Manana Magona . Emuntini wa ka Ngholele a ku ri na vusweti swinene laha
Swi n.ga endla manana Magona aya xavisa mangwinya exikolweni .

Kutshemba a ri na munghana loyi a va ku i Tsakisi wa ka Nkatini .Tsakisi a tshama na tata

Wa yena , loyi a va ku I Peter . Tsakisi a ri munghana loyi a nga rhandzi xikolo a rhandza
Ngopfu ku ya ebyaleni laha a nga tlhela a nghenisa Kutshemba eka mabyalwa na vanuna.
Kutshemba u sungurile ku famba na vusiku loko manana wakwe a etlele . U sungurile ku
Lovha exikolweni , ku hundzile mavhiki a nga si vuya ekaya na le xikolweni leswi swi endle
Manana wakwe a tshama a khomiwa hi swi stress.Manana wa wena u tshikile ku ya
Exikolweni a ya xavisa leswi swi endle hi leswi a chava ku va xihlekiso emugangeni hikuva
Vataku u na n’wana wo tshika xikolo.

Kutshemba u sungurile ku tshama na Muzamani loyi a ku ri xihlekisano xa yena. Tatana

Mchavi , yena nhloko ya xikolo xa Shikundu u vuyile a kumbheka hi matikhomelo ya
Kutshemba . U vile a endzela manana wa Kutshemba a ya n’wi tivisa hi mahanyelo ya n’wan

Phurojeke: Mopani East District

 wa wena . Loko tatana Mchavi a fika eka mana wa Kutshemba a nga hetanga nkarhi

Hikuva hlamusela Xivangelo xa kuva va endzerile.``ndzi tile ku ta mi tivisa matikhomelo ya

Kutshemba na leswaku u na mavhiki a nga se ta exikolweni`` , k uvula tatana Mchavi .
Manana Magona u hlamarile a tlhela a vula leswaku n’wana wa yena u pfuka masiku
Hinkwawo a ya exikolweni xikan’we na munghana wa wena .Tatana Mchavi u vurile leswaku
A hi ntiyiso kutani manana Magona a n’wi hlongola a vula leswaku u n’wi byela mavun’wa
Hi ntombhi ya yena . Tatana Mchavi u lo ndzi tshwile ndlela.

Ku hundzile tin’hweti to hlaya Kutshemba a nga si vonaka kaya na swona a si tlhelela

Exikolweni .Manana Magona vuvabyi se a byi n’wi hlaserile hikokwalaho ka ku nyamalala
Ka n’wana wa wena . Kutshemba se vutomi a byi sungula ku n’wi bavela . Xihlekisano xa
Yena a xi sungula ku nwi fayetela a nga ri na nandzu . Ku fikile siku leri Kutshemba a nga
Teka xiboho xa ku longa magume ya yena a tlhelela ekaya . loko a fika ekaya u kumile
Leswaku manana wa yena u rahile bakiti na swona xivangelo I ku nyamalala ka yena.

Kutshemba se a sungula ku ti sola , a tlhela a vula leswaku loko a lo tshika ku landzelela

Vanghana a yingisa manana wa wena a dyondza na xikolo manana wa yena a tava a nga
rahangi bakiti , a ta va a hanya na yena.

Phurojeke: Mopani East District

 2.3. XITSARIWA XO HETELELA

HINKWASWO SWI CINCILE

A ku ri siku ra 22 ta Sunguti endyanwini wa ka Ngholele . ndyangu lowu a ku ri ni nhwana

Loyi a va ku I kutshemba , kutshemba a ri ni khume nhungu wa malembe . A dyondza
Exikolweni xa le henhla xa ka Shikundu nhwanyana loyi a tshama ni manana wa yena loyi
A ku ri yena Manana Magona . Emuntini wa ka Ngholele a ku ri na vusweti swinene laha
Swi n.ga endla manana Magona aya xavisa mangwinya exikolweni .

Kutshemba a ri na munghana loyi a va ku i Tsakisi wa ka Nkatini .Tsakisi a tshama na tata

Phurojeke: Mopani East District

 Wa yena , loyi a va ku I Peter . Tsakisi a ri munghana loyi a nga rhandzi xikolo a rhandza
Ngopfu ku ya ebyaleni laha a nga tlhela a nghenisa Kutshemba eka mabyalwa na vanuna.
Kutshemba u sungurile ku famba na vusiku loko manana wakwe a etlele . U sungurile ku
Lovha exikolweni , ku hundzile mavhiki a nga si vuya ekaya na le xikolweni leswi swi endle
Manana wakwe a tshama a khomiwa hi swi stress.Manana wa wena u tshikile ku ya
Exikolweni a ya xavisa leswi swi endle hi leswi a chava ku va xihlekiso emugangeni hikuva
Vataku u na n’wana wo tshika xikolo.

Kutshemba u sungurile ku tshama na Muzamani loyi a ku ri xihlekisano xa yena. Tatana

Mchavi , yena nhloko ya xikolo xa Shikundu u vuyile a kumbheka hi matikhomelo ya
Kutshemba . U vile a endzela manana wa Kutshemba a ya n’wi tivisa hi mahanyelo ya n’wan
a wa wena . Loko tatana Mchavi a fika eka mana wa Kutshemba a nga hetanga nkarhi

Hikuva hlamusela Xivangelo xa kuva va endzerile.``ndzi tile ku ta mi tivisa matikhomelo ya

Kutshemba na leswaku u na mavhiki a nga se ta exikolweni`` , k uvula tatana Mchavi .
Manana Magona u hlamarile a tlhela a vula leswaku n’wana wa yena u pfuka masiku
Hinkwawo a ya exikolweni xikan’we na munghana wa wena .Tatana Mchavi u vurile leswaku
A hi ntiyiso kutani manana Magona a n’wi hlongola a vula leswaku u n’wi byela mavun’wa
Hi ntombhi ya yena . Tatana Mchavi u lo ndzi tshwile ndlela.

Ku hundzile tin’hweti to hlaya Kutshemba a nga si vonaka kaya na swona a si tlhelela

Exikolweni .Manana Magona vuvabyi se a byi n’wi hlaserile hikokwalaho ka ku nyamalala
Ka n’wana wa wena . Kutshemba se vutomi a byi sungula ku n’wi bavela . Xihlekisano xa
Yena a xi sungula ku nwi fayetela a nga ri na nandzu . Ku fikile siku leri Kutshemba a nga
Teka xiboho xa ku longa magume ya yena a tlhelela ekaya . loko a fika ekaya u kumile
Leswaku manana wa yena u rahile bakiti na swona xivangelo I ku nyamalala ka yena.

Kutshemba se a sungula ku ti sola , a tlhela a vula leswaku loko a lo tshika ku landzelela

Vanghana a yingisa manana wa wena a dyondza na xikolo manana wa yena a tava a nga
rahangi bakiti , a ta va a hanya na yena.

Phurojeke: Mopani East District

 BIBILIYOGIRAF
U
Google
Layibulari
A hi peleni nambu buku ya mudyondzi

Phurojeke: Mopani East District

 GOZA RA 3:VUANDLALO BYA SWANOMO

Namarheta makhadi ya tinotsi leti nga ta ku

tsundzuxa loko u ri karhi u vulavula

Phurojeke: Mopani East District

Phurojeke: Mopani East District
Phurojeke: Mopani East District