  

Podstawowa 

Energia, jej przemiany


Wypracowania
i transport 


WYPRACOWANIA

Efekt/zjawisko Dopplera –
powstawanie zjawiska i jego
zastosowania
J-Matusiewicz
UŻYTKOWNIK

   100%
ŚCIĄGAJ 1 46 GŁOSÓW

Efekt Dopplera (zjawisko Dopplera) to bardzo

ciekawe zjawisko "zyczne:

zachodzi między źródłem fali (np.

dźwiękowej, świetlnej), a jej odbiornikiem
polega na tym, że: wzajemna zmiana
położenia źródła fali i jej odbiornika
powoduje zmianę częstotliwości fali
a dokładnie: gdy odległość miedzy
źródłem, a odbiornikiem fali rośnie,
to częstotliwość fali maleje i odwrotnie.

REKLAMA

Jako pierwszy zjawisko to odkrył Doppler

w roku 1842 - jego opis zjawiska dotyczył
głównie zmiany koloru światła pochodzącego
z gwiazd binarnych obserwowanych z Ziemi.
Doppler stwierdził, że najprawdopodobniej
zmiany te wynikają z ruchu gwiazd.
Szczegółowym zbadaniem tego zjawiska
na powierzchni Ziemi zajął się Christoph
Hendrik Diederik Buys Ballot w 1845 r.
Przeprowadził on wtedy nietypowe
doświadczenie - sam jako obserwator siedział
na peronie kolejowym, a grupę muzyków,
poprosił, by wsiadła do pociągu i cały czas grała
jeden tylko ton. To co zauważył idealnie
zgadzało się z obliczeniami Dopplera.
Mianowicie, ton dźwięku stawał się dla niego
coraz niższy, gdy pociąg się oddalał,
a odwrotnie, gdy pociąg się przybliżał - słyszał
wtedy coraz wyższy ton dźwięku.

Istotą tego zjawiska jest to, że tak naprawdę

dźwięk emitowany jest cały czas na jednej
wysokości, a tylko obserwator słyszy zmiany
jego tonu. Wszystko to spowodowane jest przez
ruch źródła dźwięku (lub obserwatora).
Wyjaśnijmy dlaczego:

emisja dźwięku polega na wysyłaniu przez

źródło kolejnych fal w pewnych odstępach
czasu
odstępy te nie zmieniają się gdy ani źródło,
ani obserwator się nie poruszają - wtedy
nie zachodzi efekt Dopplera
odstępy między kolejnymi falami zmieniają
się gdy źródło lub obserwator wzajemnie
się oddalają lub przybliżają.

W 1848 r. Armanda Fizeau odkrył, że zjawisko

Dopplera zachodzi również dla fal
elektromagnetycznych.

Różne postacie prawa Dopplera - które

reguluje sposób analizowania zjawiska
Dopplera w zależności od pewnych warunków.

Analizując powstawanie zjawiska Dopplera,

musimy pamiętać, że zachodzi ono w wyniku
ruchu nie tylko samego źródła fali, ale również
w przypadku ruchu obserwatora - odbiornika
fali. Powinniśmy również uwzględnić,
czy prędkość ruchu fali jest mniejsza, czy też
bliska prędkości światła.

Podsumowując efekt Dopplera zachodzi

w trzech przypadkach:

1. Vźrodła ≠ 0, Vodbiornika = 0.

REKLAMA

Vźrodła względem obserwatora jest znacznie

mniejsza od prędkości światła - c,

2. Vźrodła = 0, Vodbiornika ≠ 0.

Vodbiornik względem źródła jest znacznie

mniejsza od prędkości światła - c,

3. Vźrodła = 0, Vodbiornika ≠ 0.

Vodbiornika względem źródła jest porównywalna

z prędkością światła - c.

Jest to tzw. przypadek relatywistyczny.

Każdemu z wyżej wymienionych przypadków

przyporządkowane są inne wzory.
Dla pierwszych dwóch, wartości otrzymywane
ze wzorów są niemal takie same. Nie da
się jednak do tych dwóch przypadków
sprowadzić również trzeciego
- relatywistycznego. Relatywistyczna postać
prawa Dopplera uwzględnia bowiem
rozchodzenie się fal w próżni oraz tzw. efekt
poprzeczny. Polega on na tym, że w wyniku
zmiany częstotliwości fali elektromagnetycznej
w poprzek kierunku źródło - obserwator,
zjawisko Dopplera zachodzi również
i poprzecznie. W próżni obydwa przypadki
zarówno ruchu źródła względem
spoczywającego obserwatora, jak i przypadek
odwrotny utożsamiamy tylko i wyłącznie
z ruchem obserwatora względem źródła,
z prędkością równą c.

Prawo Dopplera w przypadku ruchu źródła

względem spoczywającego
odbiornika/obserwatora.

Przypomnienie:

Długość fali λ, wyraża wzór:

λ = V/f

V - prędkość rozchodzenia się fali

F - częstotliwość fali równa odwrotności okresu

fali T.

Poszukiwanie wzoru na częstotliwość fali

odbieranej przez obserwatora.

Podczas jednego okresu fali T0, źródło przebywa

drogę:

S= Vźr ∙ T0,

gdzie:

S - droga,

Vźr - prędkość źródła względem obserwatora,

T0 - okres fali generowanej przez źródło.

Przebycie tej drogi przez źródło w czasie emisji

jednej "porcji" fali (jeden przebieg fali),
powoduje, że obserwator zarejestruj inną
długość fali.

λ0 = λ + źzrT0

gdzie:

λ - długość fali zarejestrowana przez

obserwatora,

λ0 - długość fali generowanej przez źródło,

T0 - okres fali generowanej przez źródło.

Podstawiając wzór na długość fali

do powyższego wzoru, otrzymujemy:

V/f0 = V/f + Vźr/f0.

gdzie:

f0 - częstotliwość fali emitowanej przez źródło,

f - częstotliwość fali odbieranej przez

obserwatora,

V - prędkość rozchodzenia się fali

V0 - prędkość ruchu źródła

Ostatecznie, po przekształceniu ostatniego

wzoru otrzymujemy wzór na częstotliwość fali
odbieranej przez obserwatora:

f = f0 ∙ [V/(V - Vźr)]

gdzie:

f - częstotliwość fali odbieranej,

f0 - częstotliwość fali generowanej przez źródło,

V - prędkość rozchodzenia się fali,

Vźr - składowa prędkości źródła względem

obserwatora, równoległa do kierunku łączącego
te dwa punkty.

Uogólniony wzór na częstotliwość rejestrowaną

przez obserwatora w przypadku 1) i 2) (patrz
wyżej):

f = f0 ∙ (V+/-V0b)/(V-/+Vźr)

f - częstotliwość rejestrowana przez

obserwatora

f0 - częstotliwość emitowana

v - prędkość rozchodzenia się fali w ośrodku

Vob - prędkość odbiornika/obserwatora

Vźr - prędkość źródła fali

(!!! górne/dolne znaki stosuje się w zależności

czy ciała się zbliżają/oddalają).

Przypadek 3) - relatywistyczny

W którym:

zachowana jest zgodność ze szczególną

teorią względności
przypadki ruchu obserwatora lub źródła
utożsamiane są z jednym - ruchu
obserwatora względem nieruchomego
źródła, z prędkością równą c
przy oddalaniu się obserwatora od źródła,
rejestrowana przez niego częstotliwość fali
wynosi:

f = f0 ∙ (1-(Vobźr)/c)/(sqrt(1-((Vobźr)2/c2)) )

gdzie:

f - poszukiwana częstotliwość

f0 - częstotliwość emitowanej fali

Voźzr - prędkość względna źródła i obserwatora,

c - prędkość światła,

(sqrt - ozn. pierwiastek).

Obecność zjawiska Dopplera w codziennym

życiu:

Ze zjawiskiem Dopplera spotykamy się bardzo

często, głównie będąc w pobliżu poruszających
się pojazdów. Szczególnie łatwo jest
go zaobserwować, będąc świadkiem przejazdu
karetki pogotowia lub innych służb "na sygnale".
Gdy pojazd z syreną jest jeszcze daleko,
to słyszymy wysoki ton dźwięku syreny, w miarę
jej przybliżania się do nas, ton staje się coraz
bardziej niski. Ważne jest jednak, że zjawisko
to (nie w przypadku relatywistycznym) zachodzi
wzdłuż kierunku prędkości pojazdu. Jeżeli
znajdujemy się z boku jadącej karetki, lub gdy
ona nas np. omija, to albo efektu Dopplera
w ogóle nie zarejestrujemy, albo też będzie
on znacznie słabszy - dla naszego położenia
będzie on tworzony tylko przez jedną składową
prędkości pojazdu (a nie całą prędkość).

Zastosowanie zjawiska Dopplera:

1. w astronomii

Wiemy już, że zjawisko Dopplera zachodzi

dla różnych rodzajów fal. Również dla fali
świetlnej. Ma to ogromne znaczenie
w astronomii, gdzie umożliwia badanie
prędkości radialnych gwiazd i innych obiektów
astronomicznych. Gdy ciało emitujące światło
oddala się od obserwatora, maleje częstotliwość
fali świetlnej, co z kolei w widmie tego
promieniowania objawia się jego przesunięciem
w stronę fal długich - głównie podczerwieni.
W przypadku przybliżania się świetlnego
obiektu, jego widmo przesuwa się do nad"oletu.

Obserwacje światła galaktyk doprowadziły

astronomów do stwierdzenia, ze wszystkie
te układy obiektów mają widmo w obszarze
podczerwieni, a na dodatek im dalej się znajdują,
tym szybciej się poruszają. Jest to bardzo ważny
wniosek, pozwalający stwierdzić, że cały
Wszechświat nadal się rozszerza.

Zjawisko Dopplera przyczyniło się również

do odkrycia, że poza Układem Słonecznym
istnieje wiele innych planet. Wszystko dzięki
temu, że gdy wokół jednego ciała krąży drugie,
to obie obracają się wokół środka masy
ich układu. Analiza przesunięć linii widmowych
tych ruchów gwiazd spoza naszej galaktyki,
pozwoliła odkryć obecność innych planet.

2. w radarze

Radar wysyła falę w kierunku poruszającego

się obiektu, ta odbija się od niego i wraca
do radaru. Następuje wtedy zmierzenie zmiany
częstotliwości odbitej fali. Bezpośredni odczyt
prędkości poruszającego się obiektu jest
możliwy dzięki temu, że jej wartość zależy
właśnie od zmiany częstotliwości fali odbitej
od obiektu. Jeżeli w czasie kontroli radarowej,
sam radar porusza się z daną prędkością, to jego
prędkość należy dodać do prędkości
sprawdzanego obiektu. Fale emitowane przez
radar, to głównie mikrofale lub podczerwień.

3. w diagnostyce medycznej

W diagnostyce obrazowej szczególne znaczenie

przynosi nie tylko możliwość sprawdzenia
budowy narządów, ale również przebieg
procesów ich ruchu, a także przemieszczania
się niektórych tkanek (np. krwi w sercu
i naczyniach krwionośnych).

Dlatego ogromnym przełomem

w ultrasonogra"i było zastosowanie
ultrasonogra"i dopplerowskiej. Zjawisko
Dopplera analizuje prędkość ruchu danego
obiektu, i na dodatek rozróżnia jego kolejne
etapy, poprzez rejestr wysokości tonu odbitego
echa ultrasonografu. Zapisywane wysokości
tonu echa, są przekształcane na odpowiednie
kolory, dzięki temu możemy np. dokładnie
przyjrzeć się pracy serca, nawet u płodu.

Ultrasonogra"a dopplerowska jest szczególnie

przydatna w diagnostyce wad serca i naczyń
krwionośnych.

Podstawowa Fizyka
Energia, jej przemiany i transport

Podoba się?

 PODZIEL SIĘ  

Zobacz podobne
- Efekt Dopplera – podstawy
- Słońce i jego ewolucja
- Odkrycie i wykorzystanie żarówki
- Budowa i funkcja akceleratorów
- Energetyka wodna i jądrowa

REKLAMA

Komentarze (0)

Wpisz treść komentarza

SKOMENTUJ

BRYK.PL / WYPRACOWANIA / FIZYKA / ENERGIA, JEJ PRZEMIANY I

TRANSPORT / EFEKT/ZJAWISKO DOPPLERA – POWSTAWANIE ZJAWISKA
I JEGO ZASTOSOWANIA

REKLAMA

NAPISZ DO NAS FAQ

MAPA SERWISU NEWSROOM

REKLAMA REGULAMIN

Korzystanie z portalu oznacza akceptację Regulaminu.

Polityka Cookies. Prywatność. Copyright: INTERIA.PL 1999-2022
Wszystkie prawa zastrzeżone.

PRZEJDŹ NA