Lazuri Doviguram...

Lazuri Doviguram
Lazca Öğreniyorum
Yeni başlayanlar için Lazca ders kitabı
Lazuri Doviguram_master.indd 1 11/06/2018 00:28:03

LAZ DİLİNDE ANADİLİ TEMELLİ ÇOKDİLLİ EĞİTİMİN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ
Lazuri Doviguram/ Lazca Öğreniyorum

Proje Yürütücüsü : Laz Enstitüsü
Proje Koordinatörü: Eylem Bostancı Avcı
Proje Asistanları: Adnan Avcı, Özge Bakay
HAZIRLAYANLAR
Mustafa Özkurt, Osman Büyüklü, Mehmet Alper
Ömer Demirok, Ömer Eren, Özge Bakay, Selen Balcı

Laz Enstitüsü adına editör : İsmail AVCI BUCAKLİŞİ
HAZIRLAYANLAR

LAZ DİLİNDE ANADİLİ TEMELLİ ÇOKDİLLİ EĞİTİMİN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ

Yeni Başlayanlar İçin Lazca Ders Kitabı
Laz Enstitüsü adına Editör : İsmail AVCI BUCAKLİŞİ
HAZIRLAYANLAR
Kitap ve Kapak Tasarım : Şendoğan Yazıcı
Resim ve Fotoğraflar : Ayhan Öztürk, Azmi Karadeniz, İsmail Bucaklişi
Baskı :
Ümit Matbaacılık Ltd Şti.
Gümüşsuyu Cd Litros Yolu
2. Matbaacılar Sitesi ZA/6
Topkapı/İstanbul
Tel: 0212 565 42 69
Matbaacı sertifika numarası: 18084
Birinci Basım: Nisan 2018
Laz Enstitüsü
Halitağa Cad. No:32/28 Kadıköy - İstanbul
Tel: 05413851992
lazenstitu@lazenstitu.com
info@lazenstitu.com
“Laz Dilinde Anadili Temelli Çokdilli Eğitimin Geliştirilmesi” projesi, Laz Enstitüsü tarafından
Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu’nun mali desteği ile yürütülmüştür. Proje kapsamın-
da hazırlanan bu kitaptaki görüş ve öneriler yazarlara aittir. Hiçbir şekilde Avrupa Birliği
görüşlerini yansıtmaz ve Avrupa Birliğini bağlamaz.

DOLOXENEPE
Önsöz - Geöüapa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1. UNİTE LAZURİ ALBONİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Lazuri - Lazca
Laz language
Lazuri Alboni
Lazurişi doxmeli boncape
2. UNİTE XELA ÜAOBA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Ma Tena gemodzin
Dogitanas
Muöo’ re?
Üaite vidzirat
Ma bere vore
Xvalape do didope
3. UNİTE MA LAZİ VORE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

So (nak) ore?
Sonuri (nakonuri/ sokonuri) ore?
Ma Lazi vore
Ma Lazuri miçkin
Ma Lazuri doviguram
Ma Lazuri visinapam
Oüoretsxupe do tzanape
4. UNİTE ÇKUNİ OCAĞİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Çkuni ocağişi nca
Arteşi ôaôu
Ma nandidi miyonun
Çkimi, skani, muşi
Ma da-çkimi maoropen

5. UNİTE MU DULYA İKUM? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Mu dulya ikum?
So içalişam?
So skidur?
Muüu tzana ren
Mu oyapu ginon (gorum)?
6. UNİTE XURA-ÇKUNİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Ma mskva tolepe miğun.
Muperi toma giğun?
Şanas ti atzüunen.
Mu gağoden?
Si mu ikum?
Mute üibri (üibiri) içxam?
7. UNİTE SKİNDİNAPE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

Ma sifteri miyonun (miqoun).
Skindinapes mupe uğunan?
Mik mu ikums?
Sifteri ntsas skidun.
8. UNİTE OPUÛES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

Opuûes mupe renan?
So vida (Lazcada istek kipi)
So vidare (Lazcada gelecek zaman)
Opuûe-çkuni (kyoi-çkuni-çoi-şüuni)
Mipeşi ore?
9. UNİTE ÜAÛA NDĞERİ DULYAPE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149

Ağani Lazuri fiilepe
Hatzineri (husineri) ora
Üitxala do Negativi cumle
Mi-üala (mi-şüala)
Mute (muyate)
Saaûi naüo ren?

10. UNİTE AR XAFÛA-ÇKİMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
Xafûaşi ndğalepe
Gesvareri numerape
Bazi fiilepe
11. UNİTE OXORİ-ÇKİMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 189

Oxorişi doloxe mupe miğunan?
Pozisionepe
12. UNİTE DOLOKUNUPE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . 205

Dolokunuşi ziûape
Getvalu - dolokunu - modvalu
Lazuri perepe (rengepe)
Nam peri porça dologokuns
Muperi porça dolokuneri ore?
13. UNİTE LAZURİ OÛREBULE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231

Oûrebuleşi ziûape
Üai domatzonen (xadzi mayen)
Gamşkorinen-i? - Gaominen-i?
Gyari vimxor - Tzüari pşum
Mu oöüomu ginon (Mu oşüomu gorum)?
Öüomi - Şvi
14. UNİTE ÛARONİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255

Ziûape
Ûaroni muöo ren?
İni mayen (qini maqven)
Orape do tutape
Möimu-na...
Cireüepe - Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275

ÖNSÖZ - GEÖÜAPA
Laz Enstitüsü, kurulduğu 2013 tarihinden bu yana, Lazcanın yaşayan bir dil olarak
varlığını sürdürmesi ve gelecek kuşaklara aktarılması için çalışmalar yürütmekte-
dir. Bu amaçla, kuruluşundan kısa bir süre sonra, Milli Eğitim Bakanlığına bir Lazca
müfredat hazırladı ve müfredatın kabulü ile Eylül 2013’de ortaokullarda seçmeli Lazca dersler
başlamış oldu.
Akabinde, Milli Eğitim Bakanlığı ile bir bağış protokolü yaparak, seçmeli Lazca dersler
için gerekli olan 5, 6, 7, ve 8. sınıflar için Lazuri 5, Lazuri 6, Lazuri 7 ve Lazuri 8 adları ile Laz-
ca ders kitaplarını hazırlayarak teslim etti. Tüm kitaplar Talim Terbiye Kurulundan geçerek
Lazca derslerde okutulmaya başlanmıştır.
Bu çabaların diğer önemli ayağı ise öğretmenlere seçmeli Lazca dersleri okutabilmeleri
için gerekli olan “Lazcanın nasıl öğretilebileceğine dair” formasyonun kazandırılmasıydı.
Laz Enstitüsü tarafından Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu’nun mali desteği ile
yürütülmekte olan “Laz Dilinde Anadili Temelli Çokdilli Eğitimin Geliştirilmesi” projesi
kapsamında T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Öğretmen Yetiştirme Genel Müdürlüğü ile Laz En-
stitüsü arasında bir protokol ile M.E.B’de öğretmenlik yapan ve Lazca bilen öğretmenlere
Laz Enstitüsü tarafından beş gün süreli bir eğitim verilmiştir. Bu eğitmen eğitiminin sonun-
da katılımcılara M.E.B tarafından sertifikaları verilmiştir.
Ayrıca, bu proje kapsamında geniş bir saha araştırması ile “Türkiye’de Lazcanın mev-
cut durumu” raporu hazırlanmıştır ki, bu çalışma Lazca üzerine bugüne kadar yapılan
ilk kapsamlı araştırma niteliğine sahiptir. Yine bu proje kapsamında, bir Lazca sözlük,
Lazca eğitici eğitimi kitabı ve “Lazuri Doviguram” adını taşıyan Lazca ders kitabı hazır-
lanarak kitabı oluşturan ünitelerin videoları çekilmiş ve Laz Enstitüsü’nün sosyal
medya hesaplarına yüklenmiştir. Bununla birlikte, Lazların kim olduklarını konu alan, Laz
Enstitüsünü tanıtan ve Lazcanın tehlike altında oluşuna dikkat çeken farklı kısa filmler
hazırlanarak sosyal medya hesaplarına yüklenmiştir.
Lazuri Doviguram/ Lazca Öğreniyorum adını taşıyan elinizdeki bu kitap, Laz-
ca öğrenmeye yeni başlayanlar için faydalı olacağını düşünüyoruz. Kitap 14 üniteden
oluşmaktadır. Bütün ünitelerin ders videolarına Laz Enstitüsü’nün sosyal me-
dya hesaplarından ulaşmak mümkündür. Bu kitabın ortaya çıkmasına katkıda bulu-
nan herkese, ama özellikle kitap hazırlama komisyonunda yer alan yazarlarımıza,
fotoğrafları ile kitabımızı zenginleştiren fotoğrafçılarımıza ve bize modellik yapan genç ark-
adaşlarımıza teşekkürü bir borç biliriz.
Laz Enstitüsü, Lazcanın yaşayan bir dil olarak varlığını sürdürmesine, aynı zamanda
Türkiye’de çok dilli eğitimin gelişip yaygınlaşmasına katkıda bulunmaya devam edecektir.
İsmail Avcı Bucaklişi

Laz Enstitüsü Başkanı

1. UNİTE
maarani LAZURİ ALBONİ
unite
Ham unites doviguraten:
• Lazuri Alboni
• Lazurişi doxmeli boncape
lazuri doviguram 11

LAZURİ ALBONİ
LAZCA
Lazca, Güney Kafkas Dil Ailesi’nin üyesidir. Lazca ile birlikte Megrelce, Svanca ve Gürcüce
bu dil ailesinin diğer üyeleridir. Lazca ve Megrelce, temel düzeyde karşılıklı anlaşma olanağı
bulunan kardeş dillerdir.
Lazca Türkiye’nin Doğu Karadeniz Bölgesi’nde; Rize ilinin Pazar (Atina), Ardeşen (Arûaşeni),
Çamlıhemşin (Vica) ve Fındıklı (Vitze) ilçelerinde, Artvin ilinin Arhavi (Arkabi), Hopa (Xopa),
Kemalpaşa (Noğedi) ve Borçka (Boçxa) ilçelerinde yaşayan Lazlar tarafından konuşulmaktadır.
Ayrıca, 93 Harbi sürecinde çok sayıda Laz köyü tamamen boşalmış olsa da Batum şehri ve bağlı
köylerde de Lazca konuşulmaya devam etmektedir.
93 Harbi olarak bilinen, 1877-78 Osmanlı-Rus savaşından dolayı Batum-Hopa-Borçka
üçgeninden çok sayıda Laz aile Marmara Bölgesi’ne göç etmiştir. Bu göçler sonucunda İzmit,
Sapanca, Düzce, Akçakoca, Bursa, Bolu, Karamürsel, Yalova ve civar bölgelerde Laz yerleşimleri
oluşmuştur. 93 Harbi muhaciri Lazların yaşadığı bu bölgelerde, özellikle yaşlı kuşak arasında
Lazca varlığını sürdürmektedir.
Lazcanın temel olarak iki şivesinden bahsetmek mümkündür. Bunlar Fındıklı, Arhavi,
Hopa ve Borçka’da konuşulan Lazcayı kapsayan Lazcanın doğu şivesi ile Pazar, Ardeşen ve
Çamlıhemşin’de konuşulan Lazcayı kapsan batı şivesidir. Marmara Bölgesi’ndeki Lazlar
arasında ise Lazcanın doğu şivesi içinde yer alan Hopa şivesi hâkimdir. Lazcadaki şive farklılıkları
karşılıklı anlaşmayı engelleyecek düzeyde değildir.
Lazca nasıl bir dildir? Lazca bir fiil kökünün başına ve sonuna (Örn. oüo.v.i.sinap.am.t), bazı
durumlarda fiil kökünün ortasına ek gelebilir (Örn. üi.ü.tx.um). -Çekimli bir fiilde, özne ve nesne
aynı anda bulunabilir (Örn. g.dzirem). -Bir eylem, kimsenin yararına olmadan nötr olabileceği gibi
(Örn. ô.öar.um) öznenin (Örn. i.öar.ams) ya da nesnenin yararına (Örn. u.öar.ams) gerçekleşebilir.
-Hemen hemen bütün fiillerin başına yöneki gelebililir (Örn. golo.vulur). Yönekleri fiilin hangi
yönde devam ettiğini gösterir. - Lazca fiilin türüne göre (durum ya da hareket fiili oluşu, nesne
alıp almaması gibi) üçüncü şahıs özneler yalın halde (Örn. Bere: çocuk), ergatif halde (-k) (Örn.
Berek: çocuk tarafından) ya da datif halde (-s) (Örn. Beres: çocuğa) olabilmektedir. -Ayrıca, fiilin
en başına cümlenin anlamını güçlendiren, kesinlik katan “ho, ko, do, menda gibi” ekler/sözcükler
(Örn. ko.moxtu) gelebilmektedir. Bütün bu özellikler Lazcanın fiiller bakımından anlatım günü
zengin bir dil olduğunu göstermektedir.
Lazca anadil eğitiminin tarihi… İlk Lazca ders kitapları İskender Tzitaşi tarafından
hazırlanmıştır. Tzitaşi, 1929 yılından itibaren Sovyetler Birliği’nde, Latin temelli Laz alfabesini
hazırlamış, devamında Lazuri Alboni (Lazca alfabe), Çkuni Öara (Lazca okuma kitabı), Oüitxuşeni
Supara (Lazca hayatbilgisi) ve Oxesaôuşi Supara (Lazca matematik) adını taşıyan kitapları
yayınlamıştır. Bu kitaplar, Lazca eğitimin veren okullarda okutmuştur. Ne yazık ki, bu süreç
1938’de Tzitaşi’nin Tiflis’te kurşuna dizilerek infaz edilmesi ile son bulmuştur.
Lazların tarihindeki ikinci anadil dersi deneyimi ise Eylül 2013 yılında Türkiye’de, Milli Eğitim
Bakanlığına bağlı okullarda başlamıştır. Laz Enstitüsü tarafından hazırlanan müfredatın kabulü
ile Rize’nin Fındıklı ilçesinde ilk seçmeli Lazca dersi okutulmaya başlanmıştır. Milli Eğitim
Bakanlığı ve Laz Enstitüsü arasında yapılan bağış protokolü gereği Laz Enstitüsü ortaokul 5,
6, 7 ve 8. sınıflarda okutulmak üzere Lazuri 5, Lazuri 6, Lazuri 7, Lazuri 8 adlarını taşıyan ders
kitaplarını hazırlayarak Bakanlığa teslim etmiştir.
Elinizdeki “Lazuri Doviguram” adını taşıyan A1 seviyesindeki bu kitabın yazımında yukarıda
adı geçen kitaplar temel alınmış olup, Lazca öğrenmek isteyen yetişkinler için hazırlanmıştır.
12 lazuri doviguram

UNİTE
1
LAZ LANGUAGE
Laz is a member of South Caucasian Language Family. Mingrelian, Svan and Georgian are
also the members of this language family together with Laz. Mingrelian and Laz are the sister
languages which have the opportunity to communicate reciprocatively in the baseline level.
Laz is spoken by the Laz people who live in Pazar (Atina), Ardeşen (Arthaşeni), Çamlıhemşin
(Vica) and Fındıklı (Vitze) towns of Rize, Arhavi (Arkabi), Hopa (Xopa), Kemalpaşa (Noğedi) and
Borçka (Boçxa) towns of Artvin in Eastern Blacksea Region in Turkey. There are not many pe-
ople who speak Laz around Batumi today altough the Laz are the local people in this district.
Many Laz families migrated from the triangle of Batumi-Hopa-Borçka to the Marmara Re-
gion because of the 1877-78 Ottoman-Russian War, known as 93 War. As a result of this mig-
ration, small Laz towns ad villages established in İzmit, Sapanca, Düzce, Akçakoca, Bolu, Kara-
mürsel, Yalova and the districts around them. Laz is still spoken especially among the old Laz
generation in those areas in which immigrants of 93 War live.
It is possible to mention that Laz has two dialects. These are the eastern dialect which is
spoken in Fındıklı, Arhavi, Hopa and Borçka and the western dialet which is spoken in Pazar,
Ardeşen and Çamlıhemşin. Hopa dialect, which is one of the eastern dialects, is popular among
the Laz people who live in the Marmara Region. The dialect differences are not tremendously
effective to prevent the communication.
Let’s talk shortly about the grammar of Laz. Verbs may take prefixes and suffixes and in
some conditions they can also take circumfixes. A finite verb may have both a subject and an
object at the same time. As an action may be neutral, it may also be in favour of a subject or an
object. Almost all verbs may take ablative suffix in the initial position. Ablative suffixes show the
direction of the verb. According to the verb type (case, being a movement verb or taking an ob-
ject), the third person subjects may be nominative, ergative (-k) or dative. Moreover, verbs may
take some words that strengthen and add certainty to them in the initial position (like ho, ko,
do). All of these features show that Laz language is a strong and rich languae in terms of verbs.
When it comes to the history of Laz in first language education, we should mention İskender
Tzitaşi. He prepared the first Laz course books. Tzitaşi prepared the Laz alphabet based on La-
tin letters. Then, he published Lazuri Alboni (Laz Alphabet), Çkuni Öara (Reading book), Oüitxu-
şeni Supara (Social science book) and Oxesaôuşi Supara (Math book). These books were used
in the schools which gave the education in Laz. Unfortunately, this process was finished when
İskender Tzitaşi was shot to death in 1938.
The second experience in first language education in Laz history started in the Ministery
of Education schools in September 2013 in Turkey. The first elective Laz language course was
started to be taught in Rize-Fındıklı with the acceptance of the curriculum which was prepared
by the Laz Institute. The Laz Institute completed the course books named Lazuri 5, Lazuri 6,
Lazuri 7, Lazuri 8 which were planned to be used in 5th, 6th, 7th and 8th grades for the donation
protocole signed by MEB and the Laz Institute.
This A1 level book, “Lazuri Doviguram”, is prepared for the adults who want to learn Laz and
the books which are mentioned above are taken as reference in preparation of it.
lazuri doviguram 13

LAZURİ ALBONİ
• Lazca, Latin harfleri temel alınarak oluşturulmuş bir alfabe ile yazılmaktadır.
• Laz alfabesinde 35 harf vardır. Bunlardan 5’i ünlü, 30’u ünsüzdür.
• A a, E e, İ i, O o, U u Lazcadaki 5 ünlü harftır.
• Türkçe’deki ünlü harflerden “I ı, Ü ü, Ö ö” Lazcada yoktur.
• Ayrıca, “ö, ğ, ô, ü, q, û, x, dz (â), ts (é), tz (w)” harfleri Lazcaya özgü harflerdir.
• Bu kitapta, “â” yerine “dz”, “é” yerine “ts” ve “w” yerine “tz” harf birleşimleri
kullanılmıştır.
Lazuri albonis otzüedit.
1 5
Aa Öö
ar möima
2 6
Bb Dd
buli dadala
3 7
Cc
coğori
Ee
eçi 20
4 8
Çç Ff
çaça foga
14 lazuri doviguram

UNİTE
1
9 16
Gg Ll
guri
luği
10 17
Ğğ Mm
ğeci mamuli
11 18
Hh Nn
hekimi nena
12 19
İi Oo
ili obğe
13 20
Jj
jur 2 Pp
parpali
14 21
Kk Ôô
kudi ôiôeri
15 22
Qq
Üü
quci
üinçi (uci)
lazuri doviguram 15

LAZURİ ALBONİ
23 30
Rr Xx
raüani
xe
24
Ss 31
sum
Yy
yali
25
Şş
32
şuüa Zz
zuğa
26 (mzoğa)
Tt
toli
33
Dz dz
27 (â)
Ûû dzemuri
ûoroci
34
28 Ts ts
Uu (é)
urdzeni tsxeni
(qurdzeni)
29 35
Tz tz
Vv
vit
(w)
tzitzila
16 lazuri doviguram

UNİTE
1
ö ğ ü ô q û x dz ts tz
Lazcada, günümüz İstanbul Türkçesinde bulunmayan 10 farklı sese (foneme) sahiptir.

/Ğ ğ/ şekil olarak Türk alfabesinde bulunsa da Lazcada vurgulanarak okunur.
/X x/ harfi “iks” şeklinde değil genizden çıkan hırıltı H gibi okunur.
/dz/, /ts/ ve /tz/ Lazcada iki harfle yazılan ancak tek harf değerinde olan seslerdir.
1 2 3
Ö
ö
möima öuröa öami
1 2 3
Ğ
ğ
ğeci ğara mğu
1 2 3
Ü
ü
üandğu üiti üaûu
1 2 3
Ô
ô
ôiôeri ôici üarôuzi
lazuri doviguram 17

LAZURİ ALBONİ
1 2 3
Q
q
quci (uci) luqu (lu) qali (ali)
1 2 3
Û
û
ûoroci karmaûe anûama
(mskibu) (aûamba)
1 2 3
X
X
xe ntxiri xinci
1 2 3
Da
da
dzemuri nedzi urdzeni
(mludi) (üaüali) (qurdzeni)
1 2 3
Us
us
tsxeni ntsa otsxeci
1 2 3
Ua
ua
tzitzila tzüari (tzari) tzineüi
(tzendeöi)
18 lazuri doviguram

UNİTE
1
1.1 Tudeni ziûape ixmarit do boşi svalepe opşit.
biöi anûama öami üiti
dzemuri tsxeni ntxiri ntsana
1 2 3 4
n__
tsana dze___uri bi____i _____xeni
5 6 7 8
an____ama _____ami _____iti nt____iri
3.2 Ziûape do resimepe artiüati-üala oüozemcit (oüomöeşit).
1 2 3 4 5 6
nedzi urdzeni üandğu dzemuri tsxeni biöi
lazuri doviguram 19

LAZURİ ALBONİ
1.3 Tudeni Lazuri ziûape dosturesarit.
1 2
(şüua) (çxmoi)
şuüa ________________
___________
3 4
(kaamûre) (öaröu)
_____________ ________________
1.4 Resimis otzüedit do tzori ziûas nuğarit.
1 a. nedzi a. xinci 4
b. tzxeni b. oxori
c. şuüa c. öuröa
2 a. üinçi a. çxomi 5
b. mtuti b. ğeci
c. üarôuzi c. ntxiri
3 a. xe a. karmaûe 6
b. nedzi b. möima
c. tsxeni c. üaûu
20 lazuri doviguram

UNİTE
1
1.5 Tudeni resimepeşi coxo boşi svalepes doöarit.
1 2 3
ntsana
___________________ ___________________ ___________________
4 5 6
___________________ ___________________ ___________________
1.6 Tudeni üaûa bonca şeni ar ziûa doöarit.
1. çaça
ç ________________________ öuröa
ö _____________________________
2. k ________________________ ü _____________________________
3. p ________________________ ô _____________________________
4. q ________________________ ü _____________________________
5. t _________________________ û _____________________________
6. x _________________________ ğ _____________________________
7. z _________________________ dz (â) _________________________
8. ts (é) _____________________ tz (w) __________________________
lazuri doviguram 21

vibirat - bibirat - ôûrağudat
Avla-skani Cuneli
Avla-skani cuneli
Öepri megipinare
Si golvali uyoxi
Ma öeüegipinare
E Emine nak ulur

Naşkvi do çoi-skani
Anderi na naşkvare
Him möipe boi-skani
Emine tzulu tzulu

Burgulepe matzunu
Emine skani şeni
Tolepe omimtzupu
Ela komemayoni
Tzuluûina orûaşa
Uüaçxe ipişmanare
Omtzel uüanamûaşa
Anonimi Atinuri
22 lazuri doviguram

2. UNİTE
majurani XELA ÜAOBA
unite
Ham unites mupe doviguraten?

• Ma Tena gemodzin
• Dogitanas!
• Muôo’ re?
• Üaite vidzirat.
• Ma bere vore.
• Xvalape do didope
lazuri doviguram 23

XELA ÜAOBA
xela üaoba : Lazcada “merhaba” anlamına

gelen, sevinç, iyilik dileyen bir selamlaşma
ifadesidir.
Xela üaoba! Xela üaoba, Tuba!

Ma Tuba gemodzin. Ma Meleği gemodzin.
2.1 Tudeni oüosinapu iüitxit (golionit, tkvit).
Arte : Xela üaoba.

Tanu : Xela üaoba.
Arte : Ma İrden gemodzin.
Si mu gegodzin?
Tanu : Ma Şana gemodzin.
Arte : Si giçini dido vixeli. Üaite vidzirat!
Tanu : Ma-ti si giçini dido vixeli. Guriş Xelate!
24 lazuri doviguram

UNİTE
2
cemodzun/ mcoxons.
Ma Tena gemodzin.
Si mu gegodzin?
gyodzin (codzun - coxons) : Lazcada adını

söylemek için kullanılır.
• Ma Tenda gemodzin. Benim adım Tenda.
gemodzin (cegdzun, gcoxons)
XVALEPE DİDOPE
Ma Tena gemodzin. Çku (şüu) Şana do Tena gemodzinan.

Si Tena gegodzin. Tkva Şana do Tena gegodzinan.
Hemus Tena gyodzin. Hentepes Şana do Tena gyodzinan.
(heyas, iyas) (hinis)
So mu itkven?/ Nak muya iziûen?

Atinuri Arûaşenuri Vitzuri - Arkaburi Xopuri
cemodzun cemodzun gemodzin mcoxons
cegodzun cegodzun gegodzin gcoxons
codzun codzun gyodzin coxons
cemodzuran cemodzunan gemodzinan mcoxonan
cegodzuran cegodzunan gegodzinan gcoxonan
codzuran codzunan gyodzinan coxonan
lazuri doviguram 25

XELA ÜAOBA
2.2 Evulis otzüedit do boşi svalepe opşit.
1
Xela üaoba!
Tana
Ma ______________ gemodzin.
Si mu gegodzin?
3
Tana Xela üaoba!

Ma _________________ gemodzin.
Si mu _________________?
Tenda
2
Xela üaoba!
Ma _________________ gemodzin.
Si giçini dido vixeli.
Elifi
Xela üaoba!
Ma _________________ gemodzin.
Ma-ti si giçini _________________________.
Arte
2.3 Boşi cumlepes svalepe opşit.
1. Ma Tena ___________________________ 4. Çku Tena do Şana ___________________
2. Si Şana ____________________________ 5. Tkva Şana do Tena __________________
3. Hemus Arte ________________________ 6. Hentepe Arte do Şana _______________
26 lazuri doviguram Lazuri Enstitu

UNİTE
2
1 2
Üaûa ndğeri selamepe :

Günlük selamlaşma ifadel-
Dogitanas. eri. Günaydın, iyi akşamlar, Üaite gilumcas.
iyi geceler, iyi uykular gibi...
3 4
Üai serepe. Üaite ganciras.
2.4 Hatzi (hus, atzi) resimepes otzüedit do öarit.
1 2
Dogitanas.
___________________ Üai _______________.
3 4
Üaite ______________. Üaite ______________.

Atinuri Arûaşenuri Vitzuri - Arkaburi - Xopuri Çxaluri
vorsi vrosi üai xili
lazuri doviguram 27

XELA ÜAOBA
Muöoşi’re
Üai vore! Vorsi vore!

Heşo haşo!
Üai bore! Vrosi vore!
Kovore!
Muöo’re?: Lazcada “nasılsın” anlamına gelir. Hal-hatır sormak için kullanılır. “Muöe’re?” ve
“Muöoşi’ye?” şeklinde kullanımları da vardır.
2.5 İüitxit (golionit, tkvit) do tudeni boşi svalepe opşit.
A Şana : Xela üaoba!

Arte : Xela üaoba!
Şana : Öe biöi, muöo’re (muö’re/ muöoşi ye)?
Arte : Vrosi vore, e bozo. Si muö’ ore?
Şana : Ma-ti vrosi vore, öe biöi.
B Şana : Xela _________________________________!

Arte : _______________________ üaoba!
Şana : Öe biöi, _____________________________?
Arte : ________________, e bozo. Si muöo’re?
Şana : Ma vrosi vore, ________________________.
28 lazuri doviguram

UNİTE
2
Lazcada hoşçakal ve görüşürüz anlamına

gelen vedalaşma ifadeleri aşağıdaki gibidir.
Çkva üaite,
Üaite vidzirat, İrden!
1 Arte! 2
Üaite, Misa!
Guriş Xelate,
Tenda!
3 4
lazuri doviguram 29

XELA ÜAOBA
Ma bere bore
Aşağıda, Lazcadaki şahıs zamirleri ve

Ma bere vore.
“oren” fiili gösterilmiştir.
Lazcadaki “oren” fiili, Türkçede isim
cümlelerinin sonuna getirilen “-im,
-sin, -dir” ekleri ile İngilizcedeki “to be
fiileri (am, is, are)” ile aynı işleve
sahiptir.
Lazca şahıs “oren” fiili

zamirleri çekimleri
Ma vore (bore).
Si ore (re, ye).
Hem (em, heya, iya) ren (on, oren).
Çku (çkin, şüu) voret (boret).
Tkva oret (ret, yet).
Hentepe (hini) renan (onan, oran).
Tudeni cumlepes otzüedit.
Ma Ma Ma Ma
bozo vore. biöi vore. oxorca vore. üoçi vore.
1 2 3 4
bozo biöi oxorca üoçi
30 lazuri doviguram

UNİTE
2
2.6 Evulepes otzüedit (otzedit, tsadit) do boşi svalepe opşit.
A B
voret (boret) . Ma
1. ______________ bere vore (bore).
1. Çku (şüu) bere _______________
2. Tkva bere _______________. 2. ______________ bere ore.
3. Ma bere _______________. 3. ______________ bere ren (on).
4. Hentepe bere _______________. 4. ______________ bere renan (oran).
5. Si bere _______________. 5. ______________ bere voret (boret).
2.7 Resimepe do artiüati-şüala ziûape oüozemcit (artiüatis elueşit).
1 4
a. bere
b. oxorca
2 5
c. üoçi
ç. bozo
3 ö. biöi
6
d. magurale
lazuri doviguram 31

XELA ÜAOBA
1. Lazcada isimlerin
1 sonuna “-pe” ya da “-epe”
eki getirilerek çoğul yapılır.
- bere berepe
bere - üaûu üaûupe

berepe
- üiti üitepe
2 - uci ucepe
bozope 2. Çok heceli kelimeler-

bozo (üulani)
in sonundaki “i”, çoğul
eki “-pe”nin önünde “e”ye
dönüşerek -epe olur.
3
• mtsxuli mtsxulepe
• üiti üitepe
• coğori coğorepe
üaûu üaûupe
4 3. Ancak az sayıdaki bazı

kelimeler (ve özellikle
aşağıdaki kelimeler) için
-lepe eki kullanılır.
• cuma cumalepe
mbuli mbulepe
• da dalepe
• dida didalepe
5 • nusa nusalepe
• kva kvalepe
• oxorca oxorcalepe
• nca ncalepe
oxorca oxorcalepe
32 lazuri doviguram

UNİTE
2
2.8 İüitxit do ziûapeşi didobape (-pe/ -lepe) öarit.
1 5
şuüa şuüape nca lepe

nca______
2 6
toli ________________
xe ________________
3 7
parpali ________________ çxomi ________________
4 8
purki ________________ lazuûi ________________
lazuri doviguram 33

XELA ÜAOBA
- Si biöi ore-i?
1. Lazcada soru cümlesi
- Var, ma biöi var vore.
Fiilin sonuna -i/-yi eki konarak Ma bozo (üulani) vore.
soru cümlesi yapılır.
- Bere ore-i? Çocuk musun?
2. Lazcada olumsuz cümle

- Si biöi ore-i?
Fiilden önce “var” kelimesi
konarak olumsuz cümle yapılır. - Ho, ma biöi vore.
“var” aynı zamanda, “değil, yok,
hayır” anlamlarına da gelir.
- Bere var vore. Çocuk değilim.
2.9 Tudeni üitxalapes evulis otzüedit do cuğaôi meçit.
1. Si bozo ore-i? Var, ma bozo var vore, ma biöi vore.

______________________________________________.
2. Si oxorca ore-i? ______________________________________________.
3. Si dogurale ore-i? ______________________________________________.
4. Şana biöi ren-i? ______________________________________________.
5. Arte biöi ren-i? ______________________________________________.
6. Şana bozo ren-i? ______________________________________________.
34 lazuri doviguram

UNİTE
2
2.10 Maarani öarape iüitxit. Uüule eni tudeni üitxalapes cuğaôi meçit.
1
Xela üaoba!
Ma Şana gemodzin.
Ma bozo vore.
Üaite vidzirat!.
Xela üaoba!
Ma Kyazimi gemodzin.
Ma üoçi vore.
Çkva üaite!
Xela üaoba!
2 Ma Arte gemodzin.
Ma biöi vore. Üaite!
4
Xela üaoba!
Ma Tenda gemodzin.
Oxorca vore.
Guriş xelate!
1. Biöis mu gyodzin? ______________________________________________________
2. Bozos mu gyodzin? ______________________________________________________
3. Şana bozo ren-i? ______________________________________________________
4. Arte biöi ren-i?

______________________________________________________
5. Tenda oxorca ren-i? ______________________________________________________
6. Üoçis mu gyodzin?
______________________________________________________
lazuri doviguram 35

XELA ÜAOBA
2.11 Tudeni testi opşit.
1. Muöo’re? 6. Oüosinapus na ren boşi sva opşit.

a. mi b. mu c) so A : _________________________________?
d) vorsi (vrosi, üai, xili) vore. B : Ma Arte gemodzin (cemodzun,
mcoxons).
2. _________________________ bozo ore.
a. ma c) si a. Si mu ikum?
b. hentepe d) hem b. Si so ulur?
c. Si mu gegodzin (gcoxons)?
3. _________ Arte gemodzin (mcoxons).
d. Si sonuri (nakonuri) ore?
a. si c) ma
b. çku d) hemus
7. Oüosinapus na ren boşi sva opşit.
Lazuri Doviguram
Şana : Guriş xelate, Arte!

4. Boşi sva opşit.
A : Si Arte gegodzin-i? Arte : ________________________.
B : __________________________________.
a. So ore?
a. Var, si Arte gemodzin. b. Mu ikum?
b. Ho, ma Arte gegodzin. c. Guriş xelate, Şana!

c. Var, hemus Arte gyodzin. d. Ma vulur.
d. Ho, ma Arte gemodzin (mcoxons).
8. Si ____________ gegodzin (gcoxons).

5. Tudeni ziûapeşi Turkuri öarit. a. so b. ma c. mi d. Şana
a. bere : ___________________
b. oxorca : ___________________ 9. Si biöi ore-i?
c. üoçi : ___________________ a. Ho, ma biöi var vore.
d. dogurale : ___________________ b. Ho, ma biöi ore.
e. magurale : ___________________ c. Var, ma biöi vore.

d. Ho, ma biöi vore.
g. bozo (üulani) : ___________________
36 lazuri doviguram

UNİTE
2
10. Boşi sva opşit. 14. “Üai: iyi” so muöo iziûen?
A : Si giçini dido vixeli. vorsi

a. Atinuri : ___________________
B : Ma-ti si giçini _____________________.
b. Arûaşenuri : ___________________
a. var moxeli b. var ixelare
c. Mi ixelu? d. dido vixeli c. Vitzuri : ___________________
d. Arkaburi : ___________________
e. Xopuri : ___________________
11. Tkva, Şana do Arte ______________.
a. gemodzin b. gegodzin f. Çxaluri : ___________________
c. gemodzinan d. gegodzinan
15. Si ___________________ gegodzin?

12. Si bozo _______________________ ?
Lazuri Doviguram
a. ma b. mi
a. vore-i b. ore-i
c. mu d. so
c. renan-i d. ren-i
16. Tudeni ziûapeşi didoba mu ren?

13. Boşi sva opşit.
A : Si dogurale ore-i? berepe

a. bere : ___________________
B : Var, ma dogurale ____________ vore.

b. badi : ___________________
a. ren b. var
c. dida : ___________________
c. -i d. Xopuri
d. üuçxe : ___________________
e. toma : ___________________
14. Ma ________________________ vore.
f. bozo : ___________________
a. üaite c) biöi
b. üaoba d) gemodzin h. çxindi : ___________________
lazuri doviguram 37

İgzali-na İgzali
İgzali-na igzali
Var iyu molva-skani
Mefta mogiyonaûu
Var viçinem gza-skani
Naminepes celabi
Möitoni porça-skani
Hayde vigzalat hayde
Si şüimi do ma skani
E üaiği üaiği
Sevda-şkimi nak iği
Mendiği-na mendiği
Haşo mo var momiği
Anonimi Atinuri
38 lazuri doviguram

3. UNİTE
masumani
MA LAZİ VORE.
unite (MA LAZİ BORE)
Ham unites mupe doviguraten...

• So (nak) ore?
• Sonuri (nakonuri/ sokonuri) ore?
• Ma Lazi vore.
• Ma Lazuri miçkin.
• Ma Lazuri doviguram.
• Ma Lazuri visinapam.
• Oüoretsxupe do tzanape.
lazuri doviguram 39

MA Mİ VORE
3.1 Oüosinapu ipti iucit (işüinit, isiminit), uüule iüitxit.
Badepek üave avlas doxedes do artiüati-üala isinapaman.
Çemalina : Hus (huy, atzi, hatzi) artiüati viçinat.

Memeûina : Viçinat! E do, ma Memeûi gemodzin (mcoxons). Xopuri vore.
Sumeneçi do vit tzaneri vore.
Si mu gegodzin, si sonuri (nakonuri, sokonuri) ore?
Si naüo tzaneri ore?
Çemalina : Ma Çema gemodzin. Noxlapsuri vore.
Ma sumeneçi do vit tzaneri vore. Ma-ti Lazi vore.
Çemalina : E do, iri (mteli) Lazi oret do Lazuri giçkinan-i (gişüunan-i)?
Memeûina : Mtelis üai uçkin (İris vorsi var uşüunan). Lazuri berobas dovigurit.
Ama, çku üai miçkinan (şüu vorsi mişüunan) do visinapamt.
40 lazuri doviguram

UNİTE
3
NOĞAPE-ÇKUNİ VİÇİNAT
1 2 3 4
Atina Arûaşeni Vitze Arkabi
5 6 7 8
Xopa Boçxa Batumi Vica
Yer gösteren ek “-s” : yer isimlerinin sonuna eklediğinde, birşeyin nerede bulun-
duğunu ya da eylemin nerede yapıldığını bildirir. Bu yerleşim yeri olabileceği gibi
herhangi bir mekan da olabilir.
Örnek:
A : Si so ore (nak ore)? Sen neredesin?
1. Atina Atinas (Pazar’da) 1. Xopa Xopas
2. Arûaşeni Arûaşenis 2. Batumi Batumis
3. Vitze Vitzes 3. Môoli Môolis
4. Arkabi Arkabis 4. Noğedi Noğedis
lazuri doviguram 41

MA Mİ VORE
Xela üaoba!
Çku (şüu) Môolis voret.
Tkva so oret?
3.2 Boşi svalepe opşit.
s
1. Şana Ankara_____ ren.
2. Ma Atina_____ vore.
3. Tkva Arûaşeni____ oret.
4. Arte Môoli_____ ren.
5. Si Vitze_____ ore.
6. Arte do si Rize____ oret.
3.3 Tudeni üitxalapes cuğaôi meçit (Ho/ Var).
Ho, ma Xopas vore.

_________________________
• Si Xopas ore-i?
Var, ma Xopas var vore.
_________________________
1. Bozo Arkabis ren-i? __________________________________________ (ho)
2. Si Atinas ore-i? __________________________________________ (var)
3. Si Batumis ore-i? __________________________________________ (ho)
4. Şana Batumis ren-i? __________________________________________ (var)
5. Gubazi Batumis ren-i? __________________________________________ (ho)
6. Çku (şüu) Batumis voret-i? __________________________________________ (var)
42 lazuri doviguram

UNİTE
3
Xela üaoba! Lazcada “sonuri (nakonuri,

Ma Mira gemodzin. sokonuri)” soru kelimesi ile
Çxaluri vore. bir kimsenin nereli olduğu
Si sonuri ore? sorulur.
Xela üaoba, Mira!

Ma Vildani gemodzin.
Atinuri vore. Si sonuri
ore?
Lazcada köy, kasaba adlarının sonuna -eri eki konarak Rizeli, Ahavili, Hopalı
örneklerindeki gibi “nereli” sorusuna cevap olabilecek isimler türetilir.
1. Atina Atinuri 1. Xopa Xopuri

2. Arûaşeni Arûaşenuri 2. Batumi Batumuri
3. Vitze Vitzuri 3. Môoli Môoluri
4. Arkabi Arkaburi 4. Londra Londranuri
3.4 Parantezi doloxeni ziûape ixmarit do üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Si sonuri ore? (Atina) Ma Atinuri vore.

__________________________________________
2. Nana sonuri ren? (Arkabi) __________________________________________
3. Üoincişi Kyazimi sonuri ren? (Xopa) __________________________________________
4. Helimişi Xasani sonuri ren? (Xopa) __________________________________________
5. Tzitaşi İskenderi sonuri ren? (Vitze) __________________________________________
lazuri doviguram 43

MA Mİ VORE
Helimişi Xasani Arkaburi ren-i?
Var, Helimişi Xasani Arkaburi va ren.

Helimişi Xasani Xopuri ren.
Helimişi Xasani
1907 - 1976
3.5 Tudeni oüosinapu iüitxit. Uüule (uüai) boşi svalepe opşit.
A : Xela üaoba! A : Xela üaoba!

B : Xela üaoba! B : Xela ____________________________!
A : Sonuri ore? A : _____________________________ ore?
B : Vitzuri vore. Si sonuri ore? B : Vitzuri __________. Si _____________ ore?
A : Ma Atinuri vore. A : Ma ______________________________ vore.
NENATE : Tude, üoçepeşi coxo do sonuri na renan öareri ren. Üoçepe

3.6
sonuri na renan (onan) artisüatis uüitxit.
Silvia - Alamanuri Ediû Piaf - Frenguri

Mr. Blair - İngilteruri Betty - Ameriüanuri
Carlos - İtalyanuri Gubazi - Arkaburi
Tenda - Vitzuri Üatza - Arûaşenuri
Şana - Çxaluri Befa - Dutxuri
A : Üatza sonuri ren (nakonuri on/ sokonuri on)?

B Üatza Arûaşenuri ren.
: ________________________________________________
44 lazuri doviguram

UNİTE
3
(Ma Lazi bore)
1 2 3 4
Lazi Kortu Mergeli Turki
5 6 7 8
Sumexi Abaza Xorumi Öerüezi
3.7 Tudeni boşi svalepe eluvelun ziûate opşit.
A B
Ma
1. ___________ Lazi vore. 1. Si Lazi ___________ .
2. ___________ Kortu renan. 2. Hem Kortu ___________.
3. ___________ Margali var oret. 3. Ma Margali var ___________.
4. ___________ Turki renan. 4. Hentepe Turki ___________.
5. ___________ Sumexi ren-i? 5. Si Sumexi ___________.
6. ___________ Lazi var voret. 6. Şana Lazi var ___________.
7. ___________ Xorumi var renan-i? 7. Ma Xorumi var ___________.
8. ___________ Sumexi var voret-i? 8. Si Sumexi var ___________.
lazuri doviguram 45

MA Mİ VORE
Ma Lazuri miçkin. Ma Rusuri miçkin. Ma Turkuri miçkin.
Ma Mergeluri miçkin.
Ma İngilizuri miçkin.
NENAPEŞİ LAZURİ COXOPE (YOXOPE)
Lazcada, millet isimlerinin sonuna • Lazi : Lazuri Lazca

-uri eki getirilerek o millete ait dil adı
yapılır. • Turki : Turkuri Türkçe
• Kortu : Korturi Gürcüce

• Lazi : Laz Lazuri: Lazca • Mergeli : Mergeluri Megrelce
• Turki: Türk Turkuri: Türkçe • İngilizi : İngilizuri İngilizce
3.8 Tablos otzüedit (otzedit, tsadit) do “uçkin/ uşüun” fiili kodigurit.
Ma miçkin (mişüun).
Si giçkin (gişüun).
Hemus (himus, heyas, iyas) uçkin (uşüun).

Lazuri
Çku (şüu) miçkinan (mişüunan).
Tkva giçkinan (gişüunan).
Hentepes (hinis) uçkinan (uşüunan).
46 lazuri doviguram

UNİTE
3
3.9 Tudeni cumlepes na ren (A, B) boşi svalepe opşit.
A B
1. Si
_________ Turkuri giçkin-i? miçkin
1. Ma Lazuri ________________________.
2. _________ Lazuri miçkin. 2. Si Lazuri _________________________.
3. _________ Mergeluri uçkinan. 3. Çku Lazuri ______________________.
4. _________ Rusuri giçkin. 4. Hemus Lazuri __________________.
5. _________ Korturi uçkin. 5. Tkva Lazuri _____________________.
6. _________ İngilizuri miçkinan. 6. Hentepes Lazuri ________________.
3.10 Evulis otzüedit do tudeni üitxalapes cuğaôi meçit (Ho/Var).
1. Si Lazuri giçkin-i? Ho, (ma) Lazuri miçkin.

__________________________________________________________
2. Hemus Lazuri uçkin-i? __________________________________________________________
3. Şanas Lazuri uçkin-i? __________________________________________________________
4. Si Turkuri giçkin-i? __________________________________________________________
5. Artes Turkuri uçkin-i? __________________________________________________________
6. Çku Turkuri miçkinan-i? __________________________________________________________
3.11 NENATE : Tudeni üitxalape sinifis artiüatis uüitxit.
1. Si nam nena giçkin (gişüun)?
2. Arte, si nam nena giçkin (gişüun)?
3. Tanu, si nam nena giçkin (gişüun)?
lazuri doviguram 47

MA Mİ VORE
dobiguram, viguram
Ma doviguram : öğreniyorum.
Lazuri doviguram. Si?
Ma Lazuri doviguram.
Ben Lazca öğreniyorum.
Si Lazuri diguram.
Hemuk Lazuri digurams.
Çku (şüu) Lazuri doviguramt.
Tkva Lazuri diguramt.
Hentepek (hinik) Lazuri diguraman.
Si
Lazuri diguram-i?
3.12 Evulepes otzüedit do boşi svalepe opşit.
A B
doviguram
1. Ma Lazuri ____________________________. Hemuk digurams.
1. _____________
2. Hentepek (Hinik) Lazuri _____________. 2. _____________ doviguram.
3. Şanak Mergeluri ____________________. 3. _____________ diguram.
4. Si Korturi ___________________________. 4. _____________ diguramt.
5. Hemuk Turkuri _____________________. 5. _____________ diguraman.
3.13 NENATE : Tudeni üitxalape artiüatis uüitxit.
1. Si Lazuri diguram-i?
2. Hemuk (Amedik, Şanak, ...) Lazuri digurams-i?
48 lazuri doviguram

UNİTE
3
(bğarğalap, biôaramitam, vixaôar)
İskender Tzitaşi gemodzin.

Ma Lazuri visinapam.
Si?
visinapam : konuşuyorum.
Ma Lazuri visinapam.
Ben Lazca konuşuyorum.
Si Lazuri isinapam.
Hemuk Lazuri isinapams.
Çku (şüu) Lazuri visinapamt.
Tkva Lazuri isinapamt.
Hentepek (hinik) Lazuri isinapaman.
A B
visinapam
1. Ma Lazuri ____________________________. Hemuk isinapams.
1. _____________
2. Hentepek (Hinik) Lazuri _____________. 2. _____________ visinapam.
3. Şanak Mergeluri ____________________. 3. _____________ isinapam.
4. Si Korturi ___________________________. 4. _____________ isinapamt.
5. Hemuk Turkuri _____________________. 5. _____________ isinapaman.
1. Si Lazuri isinapam-i?
2. Hemuk (Amedik, Şanak, ...) Lazuri isinapams-i?
lazuri doviguram 49

MA Mİ VORE
aşi ovro
şüit
ar jur
vit
xut çxoro
otxo sum
1) Lazcada 1 ile 10 arasındaki sayılar aşağıdaki gibidir.
1
2 3 4 5 6 7 8 9 10
ar jur sum otxo xut aşi şüit ovro çxoro vit
2) 10’dan sonraki sayılar, 10 sayısına 1-9 arasındaki sayıların eklenmesi ile elde
edilir.
Viûoar 11 (vit do ar)
viûojur 12 (vit do jur)
11 12 13 14 15
viûoar viûojur Viûosum viûootxo viûoxut
16 17 18 19 20
Viûoaşi viûoşkit viûoovro viûonçxoro eçi
50 lazuri doviguram

UNİTE
3
3) 21’den 40’a kadar olan sayılar, 20 sayısına 1 ile 19 arasındaki sayılar eklenerek
oluşturulur. 20 ile, eklenen sayı arasına “ve” anlamına gelen “do” bağlacı konur.
21 30 31 40 45
eçi do ar eçi do vit eçi do viûoar jureneçi jureneçi do xut
4) 40, 60 ve 80 sayıları, 20’nin 2, 3 ve 4 ile çarpımıdır.
- jureneçi = 40 (2 tane 20) - sumeneçi = 60 (3 tane 20)

- otxoneçi = 80 (4 tane 20) - otxoneçi do vit = 90 (4 tane 20 ve 10)
50 55 60 70
jureneçi do vit jureneçi do viûoxut sumeneçi sumeneçi do vit
80 81 90 91
otxoneçi otxoneçi do ar otxoneçi do viû otxoneçi do viûoar
100 200 210 1000

oşi juroşi juroşi vit şilya
3.16 Üoretsxape iüitxit do mu na ren doöarit.
1. eçi do viûosum 33
: _____________ 6. eçi do vit : _____________
2. jureneçi do viûoxut : _____________ 7. eçi do otxo : _____________
3. sumeneçi do viûovro : _____________ 8. otxoneçi do çxoro : _____________
4. otxoneçi do jur : _____________ 9. jureneçi do jur : _____________
5. sumeneçi do xut : _____________ 10. juroşi eçi do xut : _____________
lazuri doviguram 51

MA Mİ VORE
3.17 Boncape do raüamepe oüozemcit. 3.12 Raüamepe mu renan doöarit.
1. ar 40 1. 10 vit
_______________________________
2. viûojur 1 2. 15 _______________________________
3. eçi 60 3. 20 _______________________________
4. eçi do xut 25 4. 35 _______________________________
5. jureneçi 12 5. 40 _______________________________
6. jureneçi do sum 43 6. 42 _______________________________
7. sumeneçi 20 7. 50 _______________________________
8. oşi 100 8. 60 _______________________________
9. xutoşi 340 9. 750 _______________________________
10. jurşilya viûoşüit 2017 10. 250 _______________________________
3.18 Nam saaûis voret? Tudeni saaûepes otzüedit do öarit.
1 2 3 4
1. Saaûi sum (sumi) ren.

_______________________________ 3. _______________________________
2. Saaûi _________________ ren. 4. _______________________________
52 lazuri doviguram

UNİTE
3
Ma eçi tzaneri vore.

Si naüo tzaneri ore?
1) Lazcada bir kişinin yaşını ifade et-
mek için “tzaneri” kelimesi kullanılır.
2) “Naüo ya da muüu” kelimesi neka-
dar anlamına gelir.
A: Naüo tzaneri ore? Kaç yaşındasın?
B: Eçi tzaneri vore. Yirmi yaşındayım.
3.19 Öarape iüitxit do üitxalapes cuğaôi meçit.
1 3
Ma Şana gemodzin.
22 tzaneri vore.
Ma Meciûi gemodzin.
85 tzaneri vore.
A: Şana naüo tzaneri ren? A: Meciûi naüo tzaneri ren?

B: ___________________________________ B: ___________________________________
4
2
Ma Medea gemodzin.
25 tzaneri vore.
Ma Tanu gemodzin.
1 tzaneri vore.
A: Medea naüo tzaneri ren? A: Tanu naüo tzaneri ren?

B: ___________________________________ B: ___________________________________
lazuri doviguram 53

MA Mİ VORE
3.20 Öarape iüitxit do artiüati-üala oüozemcit.
1
Xela Üaoba! Ma badi üoçi vore. Sumeneçi do
çxoro tzaneri vore. Xasani gemodzin. Xopuri
a
Lazi vore. Dido üai Lazuri miçkin (opşa vrosi
Lazuri mişüun). Ma ôanda Lazuri visinapam.
Üaite vidzirat!
2 Xela Üaoba! Ma otxoneçi tzaneri dida vore.

Ayşe gemodzin. Atinuri Lazi vore. Turkuri-ti
b
miçkin ama Lazuri dido üai miçkin (Turkuri-ti
mişüun ama Lazuri opşa vorsi mişüun). Ma
ôanda Lazuri visinapam. Muşeni-ki Lazuri
dido maoropen.
Çkva üaite!
3 Xela üaoba! Ma bozo vore do eçi do xut tzaneri

vore. Derya gemodzin (cemodzun, mcoxons).
c
Sarôuri Lazi vore. Lazuri üai var miçkin.
Ağani doviguram. Ama, Turkuri dido üai
miçkin. Si Lazuri giçkin-i? Vana ağani
diguram-i?
Guriş Xelate!
Hatzi (atzi, hus, huy) skani şeni si öari. Si mi ore? Mu gegodzin?

3.21
Naüo tzaneri ore? Sonuri ore? Lazuri giçkin-i?
Xela üaoba! Ma ......

________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
54 lazuri doviguram

UNİTE
3
3.22 Tudeni tesûi opşit.
1. Medeas İngilizuri ___________________. 6. Arte do Şana sonuri ______________?
a. miçkin b. giçkin a. ren b. vore c. ore d. renan
c. uçkin d. uçkinan
7. Si Arüaburi ________________ ?
2. Ayşe : _______________________ ore? a. oret-i b. vore-i
Murat : Arkaburi vore. c. ren-i d. ore-i
a. mu b. sonuri (nakonuri, sokonuri)
c. mi d. mundes 8. ________________ Lazi var voret.
a. si b. ma c. çku d. tkva
Lazuri Doviguram
3. Ma ___________________tzaneri vore. 9. Tudeni cumleşi üitxala mu ren?
a. bere b. eçi A : ____________________________ ?
c. üoçi d. bozo B : Lazuri miçkin.
a. Mergeluri giçkin-i?
4. Ma Mergeli vore do Turkuri üai b. Mergeluri miçkin-i?

________________ miçkin.
c. Lazuri miçkin-i?
a. var b. do c. eçi d. ar
d. Lazuri giçkin-i?
10. Arte : Si _____________________ ore?

5. Tena _____________________ ren.
Tenda : Ma, jureneçi tzaneri vore.
a. Xopa b. Batumi
a. eçi b. naüo tzaneri
c. Arûaşenuri d. Vitze
c. kovore d. mi vore
lazuri doviguram 55

UÇA BİÖİ
Daçxurişi xeneri, hoyar hoyar

Uça tolepe-skani
Uça biöi, uça tolepe-skani
Ağan çoxa dziôüaten, hoyar hoyar

Xoronam mani mani
Uça biöi xoronam mani-mani
Firali re belli ren, hoyar hoyar

Gitanun yağdanluği
Uça biöi gitanun yağdanluği
Meûüoçi monüa gavu, hoyar hoyar

Meşiniş ûavarcuği,
Uça biöi, meşiniş ûavarcuği
Si eüo mod megomskun, hoyar hoyar
He sirmali başluği,
Uça biöi, he sirmali başluği
Şkas mutu ren gogoûüun, hoyar hoyar

Ağani fişeüluği,
Uça biöi ağani fişeüluği
Helimişi Xasani
56 lazuri doviguram

4. UNİTE
maotxani
ÇKUNİ OCAĞİ
unite (ŞÜUNİ OCAĞİ)

• Çkuni ocağişi nca
• Arteşi ôaôu
• Ma nandidi miyonun
• Çkimi, skani, muşi
• Ma da-çkimi maoropen
lazuri doviguram 57

ÇKUNİ OCAĞİ - ŞÜUNİ OCAĞİ
4.1 Tudeni oüosinapu işüinit (iucit, isiminit) do uüule iüitxit.
Hatzi (atzi, hus, huy) Leûa do Loyak ocaği-nişi şeni isinapaman (ilaüirdaman,
iôaramitaman, ğarğalaoan, ixaôaran). Meviucat (vişüinat, visiminat).
Loya : Muöo’re, Leûa? ZİÛAPE

Leûa : Üai (vorsi) vore, si muöo’re, Loya? digurams : öğreniyor
Loya : Ma-ti üai vore. Nana do baba-skani muöo renan? miçkin : biliyorum
Leûa : Nana do baba-çkimi-ti üai renan (vrosi onan). uçkin : biliyor
Loya : Cuma giyonun-i (giqoun-i)?
Leûa : Var, ma cuma var miyonun (miqoun) ama da miyonun.
Loya : Dido üai. Ma-ti ar da komiyonun.
Leûa : E do, da-skani magurale ren-i?
Loya : Ho, magurale ren. Hemus Lazuri uçkin (uşüun) do İngilizuri digurams.
Leûa : Dido üai. Ma-ti Lazuri miçkin (mişüun).
Loya : Lazuri dido mskva nena ren.
Leûa : Miçkin... Guriş xelate, Loya!
58 lazuri doviguram

UNİTE
4
4.2 Tude na ren, çkuni (şüuni, çkini) ocağişi ncas otzüedit.
ÇKUNİ (ŞÜUNİ) OCAĞİŞİ NCA
İsmatza Eze
ôaôu nandidi
Ecu İbatza
Cemilina Befa
dadi cumadi
baba nana
Şana Tanura
Tenda Misa Arte

eksale eksale
da MA cuma
lazuri doviguram 59

4.2 Resimepeşi tude öarit, mi mu ren.
1 2 3
ôaôu
________________ ________________ ________________
2 5
4
________________
________________ ________________
4.3 Çkuni ocağişi ncas otzüedit (4.2) do boşi svalepe opşit.
ôaôu
1. İsmatza ___________________ ren.
2. Asiyetza ___________________ ren.
3. Ayşetza ____________________ ren.
4. Ecu ________________________ ren.
5. Tenda ______________________ ren.
6. Befa ________________________ ren.

didi bedi nandidi nandidi
dai dai cumadi cumadi
bulaşi bere eksale eksale eksale
60 lazuri doviguram

UNİTE
4
Ma bereşi ôaôu vore. 1

Cemili gemodzin.
4.4 Çkuni ocağişi ncas otzüedit do cumle tzori ren-na “ho”, vana “var” öarit.
1. Eze nandidi ren. HO

________________
2. Eze Tendaşi nandidi ren. ________________
3. İsmatza Befaşi ôaôu ren. ________________
4. İsmatza Arteşi ôaôu ren. ________________
5. Ecu, Misa do Tendaşi dadi ren. ________________
4.5 Turkuri ziûapeşi Lazuri-muşi doöarit.
dede ôaôu
: ________________ amca, dayı : _________________
büyükanne : _________________ kuzen : _________________
anne : _________________ teyze, hala : _________________
erkek kardeş : _________________ kız kardeş : _________________
lazuri doviguram 61

miqoun, miqonun
Ma miyonun (miqoun, miqonun) ifadesi “canlı

nandidi miyonun. (ya da hareket edebilen) bir varlığa
sahibim” anlamına gelir.
Ma nana miyonun (miqoun).
Si nana giyonun (giqoun).
Hemus nana uyonun (uqoun).
Çku (şüu) nana miyonunan (miqonuan).
Tkva nana giyonunan (giqonuan).

Hentepes nana uyonunan (uqonuan).
(hinis)
4.6 Tudeni üitxalapes cuğaôi meçit (ho/ var).
• Si nana giyonun-i (giqoun-i)?
Ho, ma nana miyonun (miqoun).

_______________________________________
Var, ma nana var miyonun (miqoun).
___________________________________________
1. Si cuma giyonun-i (giqoun-i)? _______________________________________________ (ho)
2. Si da giyonun-i (giqoun-i)? __________________________________________________ (var)
3. Şanas ôaôu uyonun-i (uqoun-i)? _________________________________________ (var)
4. Si nandidi giyonun-i (giqoun-i)? _____________________________________________ (ho)
5. Hemus dadi uyonun-i (uqoun-i)? ______________________________________________ (ho)
6. Si cumadi giyonun-i (giqoun-i)? _____________________________________________ (var)
62 lazuri doviguram

UNİTE
4
4.7 NENATE : üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Si ôaôu giyonun-i? Naüo tzaneri ren?
2. Si nana giyonun-i? Naüo tzaneri ren?
3. Si cuma giyonun-i? Naüo tzaneri ren?
4. Si da giyonun-i? Naüo tzaneri ren?
4.8 NENATE: Artiüatis uüitxit. Meçameri ziûape ixmarit.
Ma nana miyonun.
Si mi giyonun?
ôaôu baba cuma da
cumadi dadi eksale nandidi
Üitxala : Si mi giyonun (giqoun)?
Cuğaôi : Ma da miyonun (miqoun).
4.9 Evulis na ren steri Lazuri cumlepe getzopxit (cetzopxit, getzipxit).
Ma nana miyonun (miqoun). Si nana giyonun-i?

1. __________________________________________________________________ (nana)
2. Ma ______________________________________________________________ (baba)
3. Si _______________________________________________________________ (da)
4. Hemus _________________________________________________________ (cuma)
5. Tkva ____________________________________________________________ (ôaôu)
6. Ma ______________________________________________________________ (nandidi)
lazuri doviguram 63

(codzun, coxons)
Lazcada “benim, senin, onun,

Ham dida nandidi-çkimi
ren. ... şeklinde ifade edilen iyelik
sıfatları aşağıdaki gibidir.
• Ma çkimi (şüimi)
• Si skani
• Hem (heya, iya) muşi
• Çku (şüu, çkin) çkuni (şüuni, çkini)
• Tkva (ûüva) tkvani
• Hentepe (hini) nişi
4.10 Hatzi (hus, huy), 4.1 numeroni oüosinapus otzüedit do boşi svalepe opşit.
çkimi
1. İsmatza ôaôu-______________________ ren.
2. Cemilina baba-_____________________ ren.
3. Befa nana-__________________________ ren.
4. Tenda da-___________________________ ren.
5. Arte cuma-__________________________ ren.
6. Tanura eksale-______________________ ren.

şüimi şüimi çkimi çkimi
şüuni şüuni çkuni çkini
ûüvani ûüvani tkvani tkvani
64 lazuri doviguram

UNİTE
4
4.11 NENATE : Tudeni ziûape ixmarit do artiüatis uüitxit “Si mi giyonun?”
nana baba cuma da cumadi

ôaôu nandidi eksale bere dadi
4.12 Tudeni öara iüitxit (tkvit, golionit) do tkva-ti öarit.
Ma Xasani gemodzin. Hatzi sumeneçi tzaneri vore. Otxo bereşi baba do aşi motaşi
ôaôu vore. Jur biöi do jur bozo miyonun. Ar biöi-çkimis ar bozo uyonun do maju-
ra biöi-çkimis-ti jur bozo uyonun. Ar bozo-çkimis bere var uyonun ama majura
bozo-çkimis sum biöi uyonun.
Hatzi tkva öarit. Tkva vana baba-tkvanis naüo bere do mota uyonun?
Ma ____________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
lazuri doviguram 65

4.13 4.1 numeroni oüosinapu iüitxit do tzori cumle şeni ho, vana var öarit.
1. çkimi / Arte / ren / cuma Arte cumadi-çkimi ren.

_________________________________________________
2. çkimi / İsmatza / baba / ren _________________________________________________
3. nandidi / Asiyetza / çkimi / ren _________________________________________________
4. ren / Ecu / çkimi / nana _________________________________________________
5. cumadi / Cemilina / çkimi / ren _________________________________________________
6. Tenda / çkimi / ren / da _________________________________________________
4.14 Evulis otzüedit do tudeni boşi svalepe opşit.
nandidi-çkimi
1. Nana-çkimişi nana _________________________ ren.
2. Baba-çkimişi nana _________________________ ren.
3. Nana-çkimişi baba _________________________ ren.
4. Dadi-çkimişi bere _________________________ ren.
5. Nana-çkimişi cuma _________________________ ren.
6. Cumadi-çkimişi bere _______________________ ren.
4.15 NENATE : Tudeni üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Nana-skanişi nana mi-skani ren?
2. Baba-skanişi nana mi-skani ren?
3. Baba-skanişi cuma mi-skani ren?
4. Dadi-skanişi bere mi-skani ren?
5. Cumadi-skanişi bere mi-skani ren?
66 lazuri doviguram
____________________________________________

UNİTE
4
(malimben, ôqorop, ôorom)
Ma, da-çkimi
maoropen.
maoropen (malimben, ôqorop, ôorom) : seviyorum
Ma da-çkimi maoropen.
Si da-skani gaoropen.
Hemus da-muşi aoropen.
(himus, heyas, iyas)
Çku (şüu) da-çkuni maoropenan.
Tkva da-tkvani gaoropenan.
Hentepes (hinis) da-nişi aoropenan.
4.16 Tudeni üitxalapes cuğaôi meçit (ho/ var).
Ho, ma nana-çkimi maoropen.

1. Si cuma-skani gaoropen-i? _______________________________________________ (ho)
2. Si da-skani gaoropen-i? __________________________________________________ (var)
3. Şanas ôaôu-muşi aoropen-i? _________________________________________ (var)
4. Si nandidi-skani gaoropen-i? _____________________________________________ (ho)
5. Hentepes (hinis) cumadi-nişi aoropenan-i? ________________________________ (ho)

• aoropen : Arte Tenda’yı seviyor. Arte(s) Tenda aoropen. [Arûaşeni - Vitze]
• oroms : Arte Tenda’yı seviyor. Artek Tenda oroms. [Arkabi]
• qorops : Arte Tenda’yı seviyor. Artek Tendas qorops. [Hopa]
• alimben : Arte Tenda’yı seviyor. Artes Tendas alimben. [Atina]
lazuri doviguram 67

4.17 Tudeni öara ipti iucit (işüinit, isiminit), uüule iüitxit.
İRDENİŞİ OCAĞİ
İrdeni Çxaluri Lazi ren do Çxalas skidun. Hemus didi ocaği uğun. Hemus nana, baba, cuma,
da, nandidi do ôaôu uyonun. Hatzi (hus) İrdenik ocaği-muşi moçinapanen.
Xela üaoba!
Ma İrdeni gemodzin. Ham resimis ocaği-çkimi
goçinapaten. Çkimi ocaği didi ren. Nana-çkimis Liva AĞANİ ZİÛAPE
gyodzin do jureneçi tzaneri ren. Baba-çkimi jureneçi
• badi : yaşlı erkek
do jur tzaneri ren do Cordani gyodzin. Ar da do ar
cuma miyonun. • ûutsa : sıcak
• -na : eğer, ise
Da-çkimi Loya vitoxut tzaneri ren. Cuma-çkimis Ruba
gyodzin. Ruba vit tzaneri ren. Ma, da do cuma-çkimi • dida : yaşlı kadın
dido maoropen. Ôaôu-çkimi Mapa gundze ar üoçi • -üala (-şüala) : birisi ile
ren. Nandidi-çkimi Purki-ti dido mskva oxorca ren.
• gundze : uzun
Hentepe badi do dida renan.
• -şen : -dan, -den
Cumadi-çkimi nana-çkimişen didi ren. Dadi-çkimi
nana do baba-çkimişen öuûa ren. • xeleri : sevinçli, mutlu
• mskva : güzel
Ma ocaği-çkimi dido dido maoropen. Hentepe-üala
(Hini-şüala) dido xeleri vore. • didi : büyük
68 lazuri doviguram

UNİTE
4
4.18 Tudeni ziûapes otzüedit. Tkvani opuûes muöo itkven doöarit.
a. on
a. codzun
b. yen
1. gyodzin b. ucoxams
5. ren c. en
c. coxons
d. ‘n
f. moro
a. miçkin
2. miyonun
b. miqoun a. bena
6. nandidi b. didi nana
a. ôorom c. mi
b. ôqorop
3. maoropen
c. miçkin a. xordza
d. malimben 7. oxorca b. bozo
c. oxorza
a. tzulu
b. tzuûa a. şüimi
4. öuûa 8. çkimi
c. mitxa b. şüuni
d. öiûa
4.19 NENATE : “İrdenişi Ocaği” coxoni öara (4.17) iüitxit do cuğaôi meçit.
1. İrdenişi nanas mu gyodzin?
2. İrdenişi baba naüo tzaneri ren (on)?
3. Cuma vana da uyonun-na naüo tzaneri renan?
4. İrdenis mi dido aoropen?
5. İrdenişi ôaôu muperi üoçi ren?
6. İrdenis dadi vana cumadi uyonun-i?
7. İrdeni mi-üala dido xeleri ren?
8. Si mipe giyonun? Mu gyodzinan? Naüo tzaneri renan?
lazuri doviguram 69

4.20 Tudeni boşi svalepe opşit.
Ma İrdeni ______________________. Ham resimis ocaği-çkimi goçi______________________.

Çkimi ocaği didi ren. Nana-___________ Liva gyodzin do jureneçi _________________
ren. Ar da __________ ar cuma miyonun. Da-çkimi Loya vitoxut tzaneri ren. Cu-
ma-çkimis Ruba ______________________. Ruba vit tzaneri ren. Da do cuma-çkimi dido
______________________. Ôaôu-çkimi Mapa ___________________ ar üoçi ren. Nandidi-çkimi
Purki-ti dido ______________________ oxorca ren.
Ma ocağiçkimi dido _____________________. Hentepe-üala ______________________vore.
4.21 NENATE : Tudeni üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Nana-skanis mu gyodzin (codzun, coxons)?
2. Nana-skani naüo (muüu) tzaneri ren?
3. Ôaôu-skanis mu gyodzin?
4. Ôaôu-skani naüo tzaneri ren?
5. Si mişi bere ore?
4.22 Hatzi (atzi, hus, huy) si ocaği-skanişi öari.
Xela üaoba! Ma .............................. gemodzin.

________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
70 lazuri doviguram

UNİTE
4
1. Ma cuma var _____________________. 6. Babaşi baba _________________ ren.

a) eksale b) cumadi
a) miyonunan b) ar
c) ôaôu d) cuma
c) bere d) miyonun
7. Nanaşi cuma mi-skani ren?

2. Si _______________________ giyonun-i? a) cumadi b) dadi
a) vore b) toli
c) nana d) da
c) cuma d) mişüun
Lazuri Doviguram
3. Ma ôaôu _____________ miyonun. 8. Nana-skanişi bozo mi-skani ren?

a) giyonun b) Lazi a) da b) cuma
c) Lazuri d) var c) ôaôu d) nandidi
4. Si mi _____________________________? 9. Bere-skanişi ôaôu mi-skani ren?
a) vore c) giyonun (giqoun) a) nandidi b) nana
b) eksale d) ren c) baba d) mota
5. Nanaşi nana _________________ ren. 10. Cumadi-skanişi bere mi-skani

a) da b) nandidi ren?
a) da b) cuma
c) ôaôu d) cuma
c) cumadi d) eksale
lazuri doviguram 71

YEŞİLİ ÜAMİYONİ
Yeşili üamiyoni
Moxti mendemiyoni
Ma duyla var maxenen
Xanumi gomiyoni
Atinaşi minare
Bozo si eüöopare
Nana-süanik va momçu
Baba-süani ôilare
Hayde e bozomota
Avlas kocedu tuta
Giyona oxorişe
Egonkta do cegonkta
72 lazuri doviguram

5. UNİTE
maxutani MU DULYA İKUM?
unite

• Mu dulya ikum?
• So içalişam?
• So skidur?
• Muüu tzana ren...
• Mu oyapu ginon (gorum)?
lazuri doviguram 73

MU DULYA İKUM
5.1 Tudeni oüosinapu ipti iucit, uüule iüitxit (golionit).
Şana : Xela üaoba Arte. Muöo’re?

Arte : Xela üaoba Şana! Üai (vorsi, vrosi, xili) vore.
Şana : Mu dulya ikum, Arte?
Arte : Ma muendisi vore.
Şana : E do, so skidur, so içalişam?
Arte : Xopas pskidur do nçaişi pavriüas viçalişam. Si mu dulya ikum?
Şana : Ma-ti mabire vore.
Arte : Lazuri ibir-i?
Şana : Ho, moro! Lazuri vibir. Lazuri dido maoropen.
Arte : Yaşar Turna içinem-i?
Şana : Yaşar Turna viçinem. Arkaburi mabirale ren.
Kemenöe oöandinams do Lazuri desûanepe ibirs.
Arte : Si giçini dido vixeli.
Şana : Ma-ti giçini dido vixeli. Guriş xelate!
Arte : Guriş xelate!
74 lazuri doviguram

UNİTE
5
AĞANİ ZİÛAPE
1 2 3
madulye muendisi maxaçke
4 5 6
politzi abuüaûi asüeri
7 8 9
terzi ûoxûori piloûi
10 11 12
maöare mabirale maçxome
lazuri doviguram 75

MU DULYA İKUM
5.2 Resimi do ziûape oüomöeşit.
1 2 3
maöare mabirale
madulye dogurale maçxome
4
5
5.3 Tudeni üuûişi doloxe na ren ziûape dzirit do guğarit.
maçxome
m a ç x o m e
maöare a b e r z a m
ö u a b i x a
madulye
a ü x z ç a d
maxaçke r a n u d ç u
e û e d v k l
abuüaûi
e i z ö a e y
mabire x m a b i r e
76 lazuri doviguram

UNİTE
5
5.4 Tudeni ziûape dosturesarit.
1 MAGUDAEL magudale
_____________________
2 MABİRLAE _____________________
3 M A Ö A E R _____________________
4 MAGRUALE _____________________
5 Û O X Û R O İ _____________________
6 A B U A Û Ü İ _____________________
DOGURALE
7 M A U D LY E _____________________
5.5 Tudeni cumlepes xetape renan. Dotzuranit.
1. Ma maöare ore. Ma maöare vore.

__________________________________________
2. Şanaşi baba maçxome vore. __________________________________________
3. Nana-skani dogurale renan. __________________________________________
4. Çku madulye renan. __________________________________________
5. Hentepe bere voret. __________________________________________
6. Cuma-nişi mabire voret-i? __________________________________________
7. Cumadi-çkimişi bozo ûoxûori voret. __________________________________________
8. Da-skanişi bere maöare renan. __________________________________________
lazuri doviguram 77

MU DULYA İKUM
ikom, ikip
1 Ma ûoxûori vore.
Si mu dulya ikum? ikums : ... yapıyor.
• Ma dulya vikum.
Ben iş yapıyorum.
• Si dulya ikum.
ûoxûori
• Hemuk dulya ikums.
• Çku dulya vikumt.
2 • Tkva dulya ikumt.

Ma muendisi vore.
• Hentepek (hinik) dulya ikuman.
• ikums (ikoms, ikips) fiili,

3. şahıslarda öznenin sonuna
-k eki gelir.
muendisi
Ma abuüaûi vore.
3
Ma mabirale vore.
abuüaûi mabirale

Atinuri Arûaşenuri Vitzuri Arkaburi Xopuri
ikums ikuy ikums ikoms ikips
78 lazuri doviguram

UNİTE
5
AĞANİ ZİÛAPE
1 2 3
pavriüa posûaxana
mektebi
4 6
5
universite xasûaxana ofisi
7 8 9
onûule (livadi) havaalani limani
“-s” eki yer isimlerinin sonuna eklediğinde eylemin nerede yapıldığını belirtir.
Türkçedeki -de/-da ekine karşılık gelir. Evde, okulda, fabrikada gibi ...
Örnek:
A : Si so içalişam? Sen nerede çalışıyorsun?
B : Ma mektebis viçalişam. Ben okulda çalışıyorum.
lazuri doviguram 79

MU DULYA İKUM
vitsadebur
içalişams (itsadebun): çalışıyor
Ma dogurale vore do • Ma limanis viçalişam.

mektebis viçalişam. Ben limanda çalışıyorum.
• Si limanis içalişam.
• Hemuk limanis içalişams.
• Çku limanis viçalişamt.
• Tkva limanis içalişamt.
• Hentepek limanis içalişaman.
skidun: yaşıyor
• Ma Xopas psikidur.
Ben Hopa’da yaşıyorum.
• Si Xopas skidur.
• Hem Xopas skidun.
• Çku Xopas psikidurt.
• Tkva Xopas skidurt.
• Hentepe Xopas skidunan.
5.6 Parantezi doloxeni ziûape ixmarit do üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Baba-skanik so içalişams? (mektebi)

Baba-çkimi mektebis içalişams.
_____________________________________________________________________________________.
2. Baba-skani so skidun? (Xopa)

_____________________________________________________________________________________.
3. Si so içalişam? (livadi, onûule )

_____________________________________________________________________________________.
4. Si so skidur? (Batumi)
_____________________________________________________________________________________.
5. Cuma-skani so skidun? (Atina)

_____________________________________________________________________________________.
80 lazuri doviguram

UNİTE
5
Nana-skanik “muüu tzana

ren” pavrikas içalişams?
Nana-çkimik, xut
tzana ren pavrikas
içalişams.
“muüu tzana ren (naüo tzana ren)” yapısı bir şeyin

nekadar zamandır devam ettiğini belirtmek için
kullanılır.
Muüu tzana ren? Kaç yıldır?
Muüu tuta ren? Kaç aydır?
Muüu ndğa ren? Kaç gündür?
Muüu saati ren? Kaç saattir?
5.7 Tudeni üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Si muüu tzana ren Ankaras skidur?

Ma vit tzana ren Ankaras pskidur.
___________________________________________________________________________________.
2. Si, muüu tzana ren Lazuri giçkin?

___________________________________________________________________________________.
3. Si, muüu tzana ren pavriüas içalişam?

___________________________________________________________________________________.
4. Şana, muüu tuta ren Dutxes skidun?

___________________________________________________________________________________.
5. Si, muüu saati ren dersi içalişam?

___________________________________________________________________________________.
lazuri doviguram 81

MU DULYA İKUM
5.8 Evulis otzüedit do tudeni cumlepes na ren boşi svalepe opşit.
mektebi ofisi limani onûule üaraüoli xasûaxana
vit tzana ren adliyes içalişams.

1. Tutaste abuüaûi ren do __________________________________________________________.
2. Ma dogurale vore do ______________________________________________________________.
3. Arte do Şana memuri renan do ___________________________________________________.
4. Çku (şüu) maçxome voret do _____________________________________________________.
5. Hentepe (hini) maxaçke renan do _________________________________________________.
6. Ma ûoxûori vore do ______________________________________________________________.
7. Şana do ma politzi voret do _______________________________________________________.
5.9 Tudeni üitxala do cuğaôepe oüozemcit (oüomöeşit).
1. Mu dulya ikums? a. Hem Atinas skidun.
2. Hemus mu gyodzin? b. Şana gyodzin.
3. Si da giyonun-i? c. Xasûaxanas içalişams.
4. Muüu tzana ren ofisis içalişams? d. Ho, ma ar da miyonun.
5. So içalişams? e. Eçi do vit tzaneri ren.
6. Nako tzaneri ren? f. Ûoxûori ren.
7. Şana so skidun? g. Sum tzana
82 lazuri doviguram

UNİTE
5
Mu ovapu ginon/ mu oqvapu ginon/ muya oyapu gorum
Ma maöare oyapu minon.

Si mu oyapu ginon?
Ma abuüaûi oyapu
minon.
2. unon (=gorums) : istiyor

Unon fiilinde 3. şahıslar -s eki alır.
gorums fiilinde 3. şahıslar -k eki alır.
1. oyapu (ovapu - oqvapu) : olmak

Ma “ minon.
Fiilin mastar halidir. Bununla beraber Si “ ginon.
cümlede bir başka ana fiil olmalıdır ve
Hemus “ unon.
oyapu cümlenin ana fiilinden hemen
Çku (şüu) “ minonan.
önce kullanılır.
Tkva “ ginonan.
Hentepes (hinis) “ unonan.
Evulepes otzüedit.
• Ma abuüaûi oyapu minon. Ben avukat olmak istiyorum.
• Si abuüaûi oyapu ginon. Sen avukat olmak istiyorsun.
• Şanas abuüaûi oyapu unon. Şana avukat olmak istiyor.
Ho, ma dogurale oyapu minon (bgorum).

1. Si dogurale oyapu ginon-i? ________________________________________________________
3. Hemus ûoxûori oyapu unon-i? ______________________________________________________
4. Tkva muendisi oyapu ginonan-i? __________________________________________________
5. Si madulye oyapu ginon-i? ________________________________________________________
6. Hentepes (hinis) maöare oyapu unonan-i? ________________________________________
lazuri doviguram 83

MU DULYA İKUM
5.11 Parantezi doloxeni ziûape ixmarit do cumlepe getzopxit.
dogurale oyapu (ovapu, oqvapu) minon

1. Ma _____________________________________________________________ (dogurale)?
2. Hemus _________________________________________________________ (ûoxûori)
3. Çku _____________________________________________________________ (muendisi)
4. Si _______________________________________________________________ (madulye)
5. Hentepes (hinis) ________________________________________________ (maöare)
6. Şanas ___________________________________________________________ (mabire)
7. Tkva _____________________________________________________________ (maçxome)
1. Artes mu oyapu (ovapu, oqvapu) unon? (Artek mu oyapu gorums?)

Artes maöare oyapu unon. (Artek maöare oyapu gorums.)
________________________________________________________________________________
2. Tanuras mu oyapu unon? _____________________________________________
3. Evros mu oyapu unon? _____________________________________________
4. Tanas mu oyapu unon? _____________________________________________
5. İsmatzas mu oyapu unon? _____________________________________________
6. Si mu oyapu ginon (gorum)? _____________________________________________
5.13 NENATE : Artiüatis uüitxit, mis mu oyapu unon (mik mu oyapu gorums)?
1. Si mu oyapu ginon (gorum)?
2. Amedis mu oyapu unon (Amedik mu oyapu gorums)?
84 lazuri doviguram

UNİTE
5
Ma mektebişe vulur.
ulun: gidiyor
Si so ulur?
• Ma Xopaşe vulur. Si-ti oxorişe ulur-i?
Ben Hopa’ya gidiyorum.
• Si Xopaşe ulur.
• Hem Xopaşe ulun.
• Çku Xopaşe vulurt.
• Tkva Xopaşe ulurt.
• Hentepe Xopaşe ulunan.
A B
vulur
1. Ma oxorişe __________________________. Hem
1. __________ oxorişe ulun.
2. Şana oxori__ _______________________. 2. __________ oxorişe vulur.
3. Si oxori__ __________________________. 3. __________ oxorişe vulurt.
4. Hem oxori__ _______________________. 4. __________ oxorişe ulur.
1. Si oxorişe ulur-i? (Ho, ma oxorişe vulur. / Var, ma oxorişe var vulur.)

2. Si so ulur? (Ma logontaşe vulur.)
3. Şana so ulun? (Şana dulyaşe ulun.)
lazuri doviguram 85

MU DULYA İKUM
5.16 Tudeni öara ipti iucit, uüule iüitxit (golionit).
BEFAŞİ OXORİ
Befa manebape-muşi-üala xers do hentepes oxori-muşişi usinapams.
Xela üaoba!
Ma Befa gemodzin. Ma Atinuri vore do kyoi-çkimis (çoi-şüimis, opuûe-
çkimis) pskidur. Çkuni oxoris xut şuri voret; nana-çkimi, baba-çkimi, cuma-çkimi,
da-çkimi do ma. Ma viûoxut tzaneri vore. Lises magurale vore. Ar cuma miyonun.
Cuma-çkimi Arte eçi do xut tzaneri ren do Coğrafyaşi dogurale ren. Berepes coğrafya
dogurams. Hem, üata ndğas mektebişe ulun.
Da-çkimis Mjora gyodzin. Hemu-ti xut tzana ren dogurale ren. Da-çkimi Samsonis
skidun. Muşeni-ki, mektebi-muşi hek ren do hek içalişams.
Baba-çkimi sumeneçi tzaneri ren. Nçaişi pavriüaşen emeüli ren. Hatzi (atzi, hus,
huy) soti var içalişams. Nana-çkimis Yeli gyodzin. Terzi ren do oxoris içalişams.
Çku (şüu, çkin) tağdilis opuûeşe (çoişe, kyoişa) vulurt. Nçai ôtzilumt, nçai gamapçamt.
Ntxiri oras-ti ntxiti ôtzilumt.
Si mu dulya ikum? Si-ti tağdilis kyoişe (opuûeşe, çoişe) ulur-i?
86 lazuri doviguram

UNİTE
5
5.17 Tudeni ziûape artiüati-üala oüozemcit.
1 2 3 4 5 6
çkuni voret miyonun gyodzin dogurale madulye
a b c d e f
boret miqoun şüuni işöi codzun mualimi
5.18 Öara iüitxit (5.16) do cumlepe tzori ren-na “ho”, xilafi-na “var” öarit.
1. Befaşi oxoris xut şuri skidunan. Ho

_______
2. Befa şüit tzaneri ren. _______
3. Befaşi cumas Arte gyodzin do dogurale ren. _______
4. Befaşi cumak berepes Lazuri dogurams. _______
5. Befaşi da madulye ren do pavriüas içalişams. _______
6. Befaşi ocaği tağdilis opuûeşe ulun. _______
5.19 NENATE : Öara otzüedit do tudeni üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Befaşi oxoris muüu şuri skidun?
2. Befas da do cuma uyonun-i (uqoun-i)?
3. Mik coğrafya dogurams?
4. Befaşi cuma üaûa ndğas so ulun?
5. Mjora so skidun (skudun)? Muşeni?
6. Mjorak so içalişams?
7. Nçaişi pavriüaşe mi emeüli ren?
8. Hentepek (hinik) opuûes mu ikuman?
lazuri doviguram 87

MU DULYA İKUM
5.20 Tudeni resimepes otzüedit. Mik mu ikums, oüisinapit.
AR JUR
5.21 Tudeni boşi svalepes tkva-ti oxori-tkvanişi öarit.
_______________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
88 lazuri doviguram

UNİTE
5
6. Şana magurale ren. Mektebişe

1. Hatzi sinifis vore do Lazuri
ulun do _______________ var içalişams.
__________ viucam (vişüinam, visimin).
a) beres b) soti
a) magurale b) dogurale
c) mik d) mutxa
c) madulye d) mabire
7. Hentepe (hini) maöare renan do
2. Si mu dulya _____________________?
oxoris _________________________.
a) ikum b) ikums
a) içalişam b) içalişams
c) vikum d) vikumt
c) içalişaman d) viçalişamt
Lazuri Doviguram
3. Baba-çkimi ___________________ ren 8. Çku (şüu) dogurale _______________

do hemuk limanis içalişams.
minonan.
a) maöare b) terzi a) oyapu b) unon

c) politzi d) mazuğale c) ûoxûori d) ginon
4. Nana-skanik __________ içalişams?
a) mutxa b) mitxa 9. Tkva politzi oyapu __________-i?

c) so d) sotxa
a) minonan b) ginonan
c) unonan d) ginon
5. Memuri vore do __________________

viçalişam.
10. Da-çkimik universite___ içalişams.
a) Dutxe b) Noxlapsu
a) -şe b) -te
c) ofisis d) Çxala
c) -k d) -s
lazuri doviguram 89

FURÛUNAŞE GEBULUR
Bozope (üulanepe) Bozope (üulanepe)

Furtoneşa gebulur Va megocan e biöi
Nena momçi mebulur Va malen skani üala
Biöepe Biöepe
E bozo süani şeni Ubas mu mologidzin
Panda överi gobulur Muöo mzuğaş üvanöala
Bozope (üulanepe) Bozope (üulanepe)

Raüanis mot geladgir Mtel dadepe hak renan
Lumçişi xvala xvala Çkva heşo var barbala
Biöepe Biöepe
Moxti mendegiyona Ma şüurina var miğun
Muluna şüimi üala Meûüoçi bincupala
90 lazuri doviguram

6. UNİTE
maaşani XURA-ÇKUNİ
unite

• Ma mskva tolepe miğun.
• Muperi toma giğun?
• Şanas ti atzüunen.
• Mu gağoden?
• Si mu ikum?
• Mute üibri (üibiri) içxam?
lazuri doviguram 91

XURA-ÇKUNİ (XURA ŞÜUNİ)
6.1 Tudeni oüosinapu ipti iucit, uüule iüitxit (golionit, tkvit).
Dogurale do maguralepe dersis renan do skindinapeşi isinapaman.
Dogurale : Xela üaoba, Misa! Muöo’ret?

Misa : Dido üai vore.
Dogurale : Andğa mutxape giüitxaten.
E do, axtapoûis naüo xanöali uğun, giçkinan-i?
Misa : Ma komiçkin. Axtapotis ovro xanöali uğun.
Dogurale : Dido üai. E do, üoçis naüo xanöali uğun?
Misa : Üoçis jur xanöali uğun. Ama axtapotişi xanöali daha gundze ren.
Dogurale : Tzitzilas üuçxe do xanöali uğun-i?
Misa : Tzitzilas kuçxe do xanöali var uğun.
Dogurale : Çxomis naüo üiti uğun?
Misa : Çxomis aina (çkar) üiti var uğun.
Muşeni-ti, çxomis xe do üuçxe var uğun.
Dogurale : Hatzi üinçişi giüitxaten. Üinçis xe uğun-i?
Misa : Üinçis xe var uğun ama jur msva uğun.
Dogurale : Berepe, dersi-çkuni diçodu. Mteli (iri) ntsaşa extit. Guriş xelate!
92 lazuri doviguram

UNİTE
6
XURA-ÇKUNİ (ÛANİ-ÇKUNİ)
ti (dudi)
toma
üva (üoôa)
ofidi
toli uci (quci)
çxindi ğva (xarayi)
çabri (leşüi) ôici (nuüu)
nuüu
ali (qali)
mxuci
bobra (oxorca şeni uba)
biüiöi xanöali
umôa (tziôa)
şka
korba (kolba)
xe
üiti
mesoğoni
burguli (birgili)
ûriüi (polo)
ğanci
nena
ûabu (kui) üuçxe
lazuri doviguram 93

6.2 Tudeni ziûapes na ren boşi svalepe opşit.
1
6
2
7
3
8
4
9
6.3 Resimis otzüedit do tzori cuğaôis nuğarit.
1 4
a. üiti b. ti a. toli b. toma
c. üibri d. ôici c. ûriüi (polo) d. ti
2 5
a. çxindi b. üibri a. çxindi b. üibri
c. nena d. üitepe c. mxuci d. ui
3 6
a. toma b. ofidi a. toma b. ofidi
c. üuçxe d. nuüu c. üuçxe d. nuüu
94 lazuri doviguram

UNİTE
6
6.4 Resimi do ziûape artiüati-üala oüozemcit (oüomöeşit).
1 2 3 4 5
üuçxe toli xanöali nena xe
6.5 Resimepes otzüedit do tudeni ziûape dotzuranit.
1 toma
T M A O _____________________
2 C U İ _____________________
3 Ü B İ R İ _____________________
4 T L O İ _____________________
5 Ç B A R İ _____________________
6 Ç İ X N D İ _____________________
lazuri doviguram 95

6.6 Resimepes otzüedit do mu na ren doöarit.
xe üuçxe çxindi
1 üibri mxuci üiti 4
xe
2 5
3 6
6.7 Tudeni ziûape dzirit do guğarit.
üuçxe m x u c i m a
q ü u ç x e b
mxuci
k o r b a r u
şka
ş k a z ç k ü
çxindi e d n u x n a
ü i t i i t uh
üiti
e m z ö n r i
ôici
û y i dz d d u
korba ô i c i i a ş
96 lazuri doviguram

UNİTE
6
Ma gundze toma miğun.

Si muperi toma giğun?
Ma müule toma
miğun.
1 2
didi (morderi) öuûa (öiûa, tzuûa, tzulu)
3 4
gundze (gindze) müule
5 6
mskva beûi
7 8
möipe mçxu
lazuri doviguram 97

Ma mskva tolepe miğun.

uğun:
• Naüo toli giğun? Kaç gözün var?
miğun
giğun
uiğun
şüu
uğunan
6.8 Evulis otzüedit do üitxalapes cuğaôi meçit.
Ho, ma mskva toli miğun.

1. Si mskva tolepe giğun-i? _______________________________________________________?
2. Tkva mskva tolepe giğunan-i? _________________________________________________?
3. Hentepes (hinis) gundze çxindi uğunan-i? ______________________________________?
4. Artes mskva tolepe uğun-i? ____________________________________________________?
5. Çku uça tolepe miğunan-i? _____________________________________________________?
6. Şanas mskva xepe uğun-i? _____________________________________________________?
7. Si gundze tomalepe giğun-i? ___________________________________________________?
8. Tkva gundze tomalepe giğunan-i? _____________________________________________?
98 lazuri doviguram

UNİTE
6
atzunen, tzüuns
Lazcada “Bir yerim ağrıyor.” derken aşağıda farklı lehçelerdeki kullanımları verilen
fiil kullanılır.
• Ma matzunen matzüunen mtzüuns benim ... ağrıyor.

• Si gatzunen gatzüunen ützüuns senin ... ağrıyor.
• Hemus (heyas, iyas) atzunen atzüunen tzüuns onun ... ağrıyor.
• Çku (şüu) matzunenan matzüunenan mtzüunan benim ... ağrıyor.
• Tkva gatzunenan gatzüunenan ützüunan senin ... ağrıyor.
• Hentepes (hinis) atzunenan atzüunenan tzüunan onun ... ağrıyor.
6.9 Evulis otzüedit do tudeni üitxalapes cuğaôi meçit (Ho / Var).
• Si üibri gatzüunen-i? (ho/var)
- Ho, ma üibri matzüunen (matzunen, mtzüuns).
- Var, ma üibri var matzüunen (matzunen, mtzüuns).
1. Si üibri (üibiri) gatzüunen-i? (ho) ___________________________________________________
2. Si korba (kolba) gatzüunen-i? (var) ____________________________________________
3. Si şka gatzüunen-i? (ho) ___________________________________________________________
4. Si ali (qali) gatzüunen-i? (var) _________________________________________________
5. Şanas ti atzüunen-i? (ho) __________________________________________________________
6. Oxorcas şka atzüunen-i? (var) ________________________________________________
7. Tkva ali (qali) gatzüunenan-i? (ho) _________________________________________________
8. Hentepes üuçxe atzüunenan-i? (ho) __________________________________________
lazuri doviguram 99

Ma ali (qali) ”:
matzüunen?
• mağoden bana ... oluyor.
• gağoden sana ... oluyor.
• ağoden ona ... oluyor.
• mağodenan bize ... oluyor.
• gağodenan size ... oluyor.
• ağodenan onlara ... oluyor.
6.10 NENATE : Resimepes otzüedit do tudeni üitxalapes cuğaôi meçit.
Dida Bozo Tenda Oxorca
1. Didas mu ağoden? Didas şka atzüunen.

____________________________________________________________
2. Didas so atzüunen? Didas şka atzüunen.

____________________________________________________________
3. Bozos mu ağoden? ____________________________________________________________
4. Bozos so atzüunen? ____________________________________________________________
5. Tendas mu ağoden? ____________________________________________________________
6. Tendas so atzüunen? ____________________________________________________________
7. Oxorcas mu ağoden? ____________________________________________________________
8. Oxorcas so atzüunen? ____________________________________________________________
100 lazuri doviguram

UNİTE
6
1 2 3
1 2 3
Ma xe vibonam. Ma toma vitsxonam. Ma üibri viçxam.
Si xe ibonam. Si toma itsxonam. Si üibri içxam.
Hemuk xe ibonams. Hemuk toma itsxonams. Hemuk üibri içxams.
Çku xe vibonamt. Çku toma vitsxonamt. Çku üibri viçxamt.
Tkva xe ibonamt. Tkva toma itsxonamt. Tkva üibri içxamt.

Hentepek xe ibonaman. Hentepek toma itsxonaman. Hentepek üibri içxaman.
Üçüncü şahısların sonuna -k eki geldiğine dikkat ediniz.
6.11 Jini fiilepe ixmarit do tudeni cumlepes na ren boşi svalepe opşit.
A B
1. Artek üuçxe ibonams

_________________. xe
1. Artek ________________ ibonams.
2. Ma xe _________________. 2. Ma ________________ vitsxonam.
3. Artek toma _________________. 3. Si ________________ ibonam.
4. Ma toma _________________. 4. Ma ________________ vitsxonam.
5. Ma üibri _________________. 5. Ma ________________ viçxam.
6. Şanak üibri _________________ 6. Şanak ________________ içxams.
lazuri doviguram 101

• Oxorcak üibri içxams-i? (ho/var)
- Ho, oxorcak üibri içxams.
- Var, oxorcak üibri var içxams.
1. Artek üuçxe ibonams-i? _______________________________________________________.
2. Ma xe vibonam-i? _______________________________________________________.
3. Artek toma itsxonams-i? _______________________________________________________.
4. Si toma itsxonam-i? _______________________________________________________.
5. Ma üibri viçxam-i? _______________________________________________________.
6. Şanak üibri içxams-i? _______________________________________________________.
6.13 Resimepes otzüedit do üitxalapes cuğaôi meçit.
1 4
Artek mu ikums? Ham berek mu ikums?

Artek xura ibonams.
_______________________ ___________________________
2 5
Ham bozok mu ikums? Evrok mu ikums?

_______________________ ___________________________
3 6
Ham berek mu ikums? Ham bozok mu ikums?

_______________________ ___________________________

UNİTE
6
muyate
Ma furöate
üibri viçxam. “-te/ -ten”
otsxeci furöa saôoni tzüari (tzari)
1. Ma furöate üibri (üibiri) viçxam. Si mute (muyate) üibri içxam?
____________________________________________________________________________________.
2. Şanak tzüarite xe ibonams. Si mute xe ibonam?
____________________________________________________________________________________.
3. Çku (şüu) otsxecite toma vitsxonamt. Si mute toma itsxonam?
____________________________________________________________________________________.
4. Ma saôoni do tzüarite xepe vibonam. Tkva mute xepe ibonam?
____________________________________________________________________________________.

Ma ôanda
toma vitsxonam.
Tudeni oraşi ziûapes otzüedit.
• ne zaman
• ô her zaman
Evulepes na ren do oraşi ziûapes otzüedit.
• sık sık 1. Ôanda saôonite xepe vibonam.

Her zaman sabunla ellerimi yıkarım.
• üaûa ö her sabah
2. Ôoûe furöate üibri var viçxam.
• üaû her akşam
Hiçbir zaman fırça ile dişimi fırçalamam.
3. Ordo ordo saôoni do tzüarite xepe vibonam.

Sık sık sabunla elimi yıkarım.
4. Üaûa öumanis saôonite xura vibonam.

Her sabah sabunla vucüdümu yıkarım.
1. Ma ôanda furöate üibri (üibiri) viçxam. Si mundes üibri içxam?

Ma üaûa öumanis üibri (üibiri) viçxam.
____________________________________________________________________________________.
2. Şanak üaûa ndğas tzüarite xe ibonams. Si mundes xe ibonam?
____________________________________________________________________________________.
3. Çku (şüu) ordo ordo otsxecite toma vitsxonamt. Si mundes toma itsxonam?
____________________________________________________________________________________.
4. Ma ôoûe xepe var vibonam. Tkva mundes xepe ibonam?

____________________________________________________________________________________.
5. Ma üaûa seris kitabi viüitxam. Tkva mundes kitabi iüitxam (golionam, iûur)?
____________________________________________________________________________________.

UNİTE
6
6.16 Tudeni cumlepe şeni üitxalape öarit.
1. Üoçis naüo xanöali uğun?

_________________________________________________________________________________?
Üoçis jur xanöali uğun.
2. _________________________________________________________________________________?
Axtapotis gundze xanöali uğun.
3. _________________________________________________________________________________?
Tzitzilas üuçxe do xanöali var uğun.
4. _________________________________________________________________________________?
Ma şka matzüunen (matzunen, mtzüuns).
5. _________________________________________________________________________________?
Berek furöate üibri içxams.
6. _________________________________________________________________________________?
Ma ôanda toma vitsxonam.
6.17 Tudeni cumlepes na ren boşi svalepe opşit.
uğun
1. Üoçis jur toli do jur uci (quci) _____________________.
2. Pucis _________________________________ üuçxe uğun.
3. Tzitzilas üuçxe do xanöali ___________________ uğun.
4. Axtapotis ____________________________ xanöali uğun.
5. Ma şka m_________________________________________.
6. Berek ________________________ üibri (üibiri) içxams.
7. Bozok otsxecite toma i_______________________ams.
8. Ma _____________________________ üibri (üibiri) viçxam.

Gyoüani eçi do vit tzaneri ren. Arûaşenuri

Lazi ren do guda oöandinams. Hatzi (huy,
hus) Gyoüani viçinaten.
MAGUDALE
Xela Üaoba!
Hatzi ti-çkimişi (çkimebura) gitzvaten. Ma gundze ûani (boi) miğun. Dido möipe var
vore ama tzitzila steri gundze vore do kilo-ti var miğun. Müule do uça tomalepe
miğun. Tolepe-çkimi mskva renan. Mçxu do gundze ofidepe miğun. Çxindi do
ofidepe-çkimi dido mskva renan. Ma müule toma dido maoropen.
Üaûa öumanis ordo moviseler. Saôonite xe do ôici vibonam. Çkva do çkva
saôonepe miğun. Saôonepe-çkimişi şura dido mskva renan. Furöate ordo ordo
üibrepe viçxam. Ama ôote tomalepe var vitsxonam. Muşeni-ki, ma natureli toma üai
domatzonen (xadzi mayen).
Hatzi mordale (genci) vore ama xolo-ti ordo ordo ti matzüunen. Şka var matzüunen,
korba var matzüunen do muşeni ti matzüunen var miçkin.
Dido na viçalişam şeni-i ôeya?

UNİTE
6
6.19 Tudeni ziûapes otzüedit (otzedit) do sinifis dogurale-tkvani-üala isinapit.
Hantepe giçkinan-i? / Hani gişüunan-i?
1. ziûa 3. otzüedit 5. gitzvaten 7. ûani (boi)

2. steri 4. isinapit 6. moviseler 8. çkva do çkva
6.20 Ar gnapate (ayni maana na uğun) na ren ziûape oüomöeşit.
A B
1. hatzi a. boi
2. ûani b. hus
3. çkva do çkva c. qali
4. dido ç. çeşiûi çeşiûi
5. genci ö. matzunen, mtzüuns
6. matzüunen d. opşa, zade, yopşa
7. ôeya e. cenci, mordale
8. ali f. ôiya
6.21 NENATE : Magudale coxoni öara iüitxit do üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Gyoüanis muperi ûani (boi) uğun?

2. Gyoüanis kilo uğun-i?
3. Gyoüanişi tomalepe muperi renan?
4. Gyoüanik xe do ôici mute ibonams?
5. Gyoüanik mute üibrepe içxams?
6. Gyoüanik tomalepe itsxonams-i?
7. Gyoüanis muperi toma üai domatzonen (xadzi ayen)?
8. Ôeya Gyoüanis muşeni ti atzüunen?

6.22 Magudale coxoni öara iüitxit (6.18) do boşi svalepe opşit.
Hatzi ti-çkimişi gitzvaten. Ma ____________ bozo vore. Gundze ûani (boi) ____________.
Dido möipe __________ vore ama tzitzila ____________ gundze vore do kilo-ti var miğun.
Gundze do uça tomalepe miğun. Tolepe-çkimi mskva ____________. Mçxu do müule
____________ miğun. Çxindi do ofidepe-çkimi ____________ mskva renan. Ma gundze toma
dido ___________________. Üaûa öumanis ____________ moviseler. Saôonite ________________

vibonam. ________________ saôonepe miğun. Saôonepe-çkimişi ________________
dido mskva renan. _____________ ordo ordo üibrepe viçxam. Ama _____________ to-
malepe var ________________. Muşeni-ki, ma natureli toma ___________________. Hatzi
(hus) dido genci vore ama ________________ ti matzüunen. Şka var ________________,
korba var matzüunen do ________________ ti matzüunen var ________________.
Dido na viçalişam şeni-i ________________?
Hatzi (hus) si öari.

Si muperi biöi/ bozo ore?
6.23
Si soti gatzüunen (gatzunen-i, ützüuns-i)?
Si mutu gağoden-i?
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________

UNİTE
6
1. Bozos ti dido na atzüunen şeni 6. ___________ ___ ___________ saôonepe

_______________ incirs. miğun. Saôonepe-çkimişi şura dido
a) ordo b) üibri (üibiri) mskva renan.
a) üuçxe b) açkva
c) xoci d) ngeni (nceni)
c) gatzüunen d) çkva do çkva
2. Tzitzilas aina ûriüi (polo) var uğun

7. Ar xes xut üiti giğun-na jur xes
ama üinçis _____________ ûriüi uğun.
naüo üiti giğun?
a) ar b) jur a) eçi b) vit
c) sum d) otxo c) jur d) xut
Lazuri Doviguram
8. Ma ôote tomalepe var vitsxonam.

3. Xela Üaoba! Hatzi ti-çkimişi
__________________, ma natureli toma
______________. Ma gundze ûani miğun.
üai domatzonen (xadzi mayen).
a) mik b) gitzvaten
d) mitzves c) üaûa öumanis a) kudite b) furöate

c) üuzite d) muşeni-ki
4. Şanas uça do gundze ofidepe

uğun. E do, si muperi ofidepe giğun? 9. Ma üaûa öumanisz ordo moviseler.
Saôoni____ xe do ôici vibonam. Çkva
a) ma b) mskva
do çkva saôonepe miğun.
c) tolepe d) miğun
a) -te b) -şen
c) -şi d) -k
5. Cuma-çkimis ôoûe ti var
atzüunen ama ma ________________ ti 10. Şana üaûa öumanis ordo moisel-
matzüunen. en do otsxecite toma ________________.
a) viçxam b) üiti a) uğun b) jur
c) üuçxe d) ordo ordo c) itsxonams d) miğunan

TZulu Bozo
Tzulu bozo soni re

Dido heyar, dido oroponi re
Tolepeşen belli ren
İrişen yar, irişen nosoni re
Guri gurişi yeris

Va ren heyar, va ren xalaği-skani
Bazi gdzira mu iven
Moxti hoyar, moxti do mani mani
Kelabaru üalaşi
Yari hoyar, yari dililu Paşi
Nosis vulur movulur
Yari heyar, yari gomaşinaşi
Si mele do ma mole
Sole gdzira, sole gdzira ma sole
Tzüariş üuüuma ezdi
Moxti heyar, moxti do ğaliş-üele
Helimişi Xasani

7. UNİTE
maşkitani SKİNDİNAPE
unite

• Ma sifteri miyonun (miqoun).
• Skindinapes mupe uğunan?
• Mik mu ikums?
• Sifteri ntsas skidun.

SKİNDİNAPE
SKİNDİNA OŞİNAXU
Tanuk nana-muşi-üala isinapams. Meviucat.
Tanu : Nana! Ma muşeni coğori var miyonun?

Nana : Oxori-çkunis üoda (ofuûe, avla) var uğun do heşeni.
Tanu : Ama ma coğori do üaûu dido maoopen.
Nana : Ma-ti puci do kotume dido maoropen ama...
Tanu : Şanas üinçi uyonun do ôanda hemu-üala isinapams.
Nana : Bazepek skindina şinaxuman ama opuûes (kyois, çois) oxori uğunan.
Muşeni-ki, skindina oşinaxu şeni opuûes üoda na uğun oxori diöirs.
Tanu : Oxoris muperi skindinape şinaxuman?
Nana : Coğori, üaûu, puci do mamuli steri skindinape oxorişi skindinape renan.
Tanu : Dido üai! Ma-ti coğori oşinaxu minon. Çku-ti opuûeşe vidat.
Nana : Vidat do muöo vidat, e çona!
Tanu : Vidat nana, vidat...

UNİTE
7
AĞANİ ZİÛAPE
1 2 3
kapça ğeci çxomi
4 5 6
sifteri (aûmaca) kotume (korme) buûüuci (ôuûuci)
7 8 9
puci mtuti bobola
10 11 12
mamuli müyapu (möapu) parpali

SKİNDİNAPE
7.2 Resimepes na eluvelun öarapes guğarit.
1 2 3
mamuli mtuti çxomi parpali ğeci kzoçz
4 5 6
puci buûüuci çxomi parpali sifteri kotume
7.3 Tudeni ziûapes na ren boşi svalepe opşit.
1
6
2
7
8
4
5 9

UNİTE
7
• Ham sifteri mişi ren? (Ham sifteri mişi on?)
Ham sifteri çkimi ren (şüimi on).
on-i Ho, ham mtuti ren (on).
on Ham çkimi (şüimi) mtuti ren.

SKİNDİNAPE
(miqoun)
Ma sifûeri (aûmaca) miyonun . Si mu giyonun (giqoun)?

Ma üaûu var miyonun. Sifteri var miyonun.
______________________________________________________
7.5 Jini evulis otzüedit do üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Ma sifûeri miyonun. Si mu giyonun?

____________________________________________________________________
2. Ma puci miyonun. Si mu giyonun?

____________________________________________________________________
3. Ma mamuli miyonun. Si mu giyonun?

____________________________________________________________________
4. Ma üinçi miyonun. Si mu giyonun?

____________________________________________________________________
5. Ma çxomi miyonun. Si mu giyonun?

____________________________________________________________________
6. Ma coğori miyonun. Si mu giyonun?

____________________________________________________________________
7.6 Tudeni ziûapeşi didope doöarit.
1. Üaûu üaûupe
___________________ 1. Bobola ___________________
2. Coğori ___________________ 2. Kapça ___________________
3. Mtuti ___________________ 3. Çxomi ___________________
4. Ğeci ___________________ 4. Mjvabu ___________________

UNİTE
7
7.7 Resimepes otzüedit do boşi svalepe opşit.
1
A: Si mu giyonun (giqoun)?
Ma ôuci miyonun (miqoun).

B: _________________________________________
ôuci
A: Si naüo ______________________ giyonun?
Ma otxo ôuci miyonun.

B: ________________________________________
2
A: Si mu giyonun?
B: _________________________________________
A: Si naüo ______________________ giyonun?
B: _________________________________________
3
A: Si mu giyonun?
B: _________________________________________
A: Si naüo ______________________ giyonun?
B: _________________________________________
4
A: Si mu giyonun?
B: _________________________________________
A: Si naüo ______________________ giyonun?
B: _________________________________________
5
A: Si mu giyonun?
B: _________________________________________
A: Si naüo ______________________ giyonun?
B: _________________________________________

SKİNDİNAPE
1 2 3
msva üudeli oşmeşi (mustaöi)
4 5 6
kra (arka) üiüili tati
7.8 Tudeni cumlepe tzori ren-na Ho, ğuli ren-na Var öarit.
1. Coğoris üudeli uğun. Ho

__________
2. Üaûus üudeli uğun. __________
3. Xocis kra (arka) uğun. __________
4. Üinçis kra uğun. __________
5. Çxomis üuçxe var uğun. __________
6. Üinçis msva do üiüili uğun. __________
7. Üaûus oşmeşi do üudeli uğun. __________
8. Tzitzilas xe do üuçxe var uğun. __________

UNİTE
7
7.9 Evulis otzüedit do üitxalapes cuğaôi meçit (Ho/ var).
Ho, üinçis msva uğun.

__________________________________________________
• Üinçis msva uğun-i?
Var, üinçis msva var uğun.
__________________________________________________
1. Coğoris üudeli uğun-i? ______________________________________________
2. Tzitzilas msva uğun-i? ______________________________________________
3. Xocis kra (arka) uğun-i? ______________________________________________
4. Üinçis üuçxe uğun-i? ______________________________________________
5. Çxomis üuçxe uğun-i? ______________________________________________
6. Üaûus oşmeşi do üudeli uğun-i? ______________________________________________
7. Tzitzilas xe do üuçxe uğun-i? ______________________________________________
1. Coğoris naüo toli uğun?

Coğoris jur toli uğun.
________________________________________
2. Üaûus naüo üudeli uğun?
________________________________________
3. Xocis naüo kra (arka) uğun?
________________________________________
4. Üinçis naüo üuçxe uğun?
________________________________________ • Ham üinçis mu codzun?
5. Axtapoûis naüo xe uğun? • Aya üinçis mu coxons?

• Haya üinçis mu gyodzin?
________________________________________
6. Çxomis naüo üudeli uğun?

____________________________
________________________________________

SKİNDİNAPE
NOÇİNEPE
didi x öuûa (tzulu)

Tsxenis gundze gundze x müule
üudeli uğun.
mskva x beûi
mçxu x möipe
7.11 NENATE : Jini noçinepe ixmarit do üitxalape artiüatis uüitxit.
1. Zurafas muperi boi uğun?
2. Mtugis (mtucis, mtuis) muperi üudeli uğun?
3. Buûüucis (ôuûucis) muperi msva uğun?
4. Balinas muperi xura uğun?
5. Tzitzilas muperi üudeli uğun?
7.12 Evulis otzüedit do tudeni üitxalapes cuğaôi meçit.
A : Si muperi coğori gaoropen?

1
Öuûa coğori maoropen (malimben, ôorop).
B : _______________________________________________
A : Si muperi üaûu gaoropen?

2
B : _______________________________________________
A : Si muperi parpali gaoropen?

3
B : _______________________________________________
A : Si muperi sifteri gaoropen?

4
B : _______________________________________________

UNİTE
7
7.13 Öarape do resimepe oüozemcit (oüomöeşit).
1
Xela üaoba! Ma dixaşi jin pskidur. Jur xe, jur
üuçxe do jur xanöali miğun. Jur jur toli do
jur uci (quci) miğun. Ar ôici (nuüu), ar-ti çxindi
a
miğun. Nosi-ti komiğun. Üaûus üudeli uğun,
üinçis msva uğun ama ma üudeli do msva
var miğun. Ma vigzal. Ma mi vore, giçkinan-i?
Xela üaoba! Ma tzüarişi doloxe pskidur. Xe

do xanöali var miğun. Ma üuçxe-ti var miğun.
b Ama jur toli do ar ôici miğun. Arti üudeli
komiğun. Ma mi vore, giçkinan-i? Tzitzila
sûun. Üinçi putxun ama ma vinçir (vimçvir,
bimçvir). E do, ma mi vore.
3
Xela üaoba! Ma dixaşi jin pskidur. Otxo öuûa
üuçxe miğun ama xe do xanöali var miğun.
Ma-ti iri steri jur toli, jur uci, ar çxindi do ar
c
ôici miğun. Arti gunzde üudeli do gundze
oşmeşepe miğun. Ma mi vore, giçkinan-i?
Ma vuüaôam.
Xela üaoba! Ma dixaşi jin iri-üale pskidur.

Ma xe do xanöali var miğun. Ama msvalepe
d miğun. Xolo, jur üuçxe, jur toli do ar ôici
miğun. Arti msvaşi üudeli miğun. Ma
puptxur (bjur). Mi vore, giçkinan-i?

SKİNDİNAPE
Mik mu ikips
1 3
Ma vinçir (vimçvir, bimçvir). Ma puptxur (bjur).
Si inçir (imçvir). Si putxur (jur).
Hemuk inçirs (imçvirs). Hem putxun (jun).
Çku (şüu) vinçirt (vimçvirt, bimçvirt). Çku puptxurt (bjurt).
Tkva inçirt (imçvirt). Tkva puptxurt (jurt).
Hentepek inçiran (imçviran). Hentepe putxunan (junan).
2 4
Ma vigzal (vigzar). Ma vuüapam (buüaôam).
Si igzal (igzar). Si uüapam (uüaôam).
Hemuk igzals (igzas). Hemuk uüapams (uüaôams).
Çku vigzalt (vigzart). Çku vuüapamt (buüaôamt).
Tkva igzalt (igzart). Tkva uüapamt (uüaôamt).
Hentepek igzalan (igzaran). Hentepek uüapaman (uüaôaman).
Yukarıdaki fiil çekimlerinin bazıları (inçirs, igzals, uüaôams) üçüncü şahıslarda -k

eki alırken, putxun fiili çekiminde üçüncü şahısın hiçbir ek almadığına dikkat ediniz.
Nesne alan fiiller -k (ergatif eki) alırken, putxun gibi nesne almayan fiillerin üçüncü
halleri yalın olur.

UNİTE
7
7.14 Evulis otzüedit do üitxalapes cuğaôi meçit. Ho/ var ixmarit.
Ho, çxomik inçirs.

__________________________________________________
• Çxomik inçirs-i?
Var, çxomik var inçirs.
__________________________________________________
1. Kapçak inçirs-i (imçvirs-i)? ______________________________________________
2. Parpalik inçirs-i (imçvirs-i)? ______________________________________________
3. Üinçi putxun-i? ______________________________________________
4. Coğori putxun-i? ______________________________________________
5. Coğorik uüaôams-i? ______________________________________________
6. Üoçik igzals-i? ______________________________________________
7.15 Resimepes otzüedit do tudeni üitxalapes cuğaôi meçit.
1 4
A: Ûorocik mu ikums?
Ûoroci putxun.
B: ______________________
A: Kapçak mu ikums?
B: ______________________
2 5
A: Sifterik mu ikums?
A: Parpalik mu ikums?
B: ______________________
B: ______________________
3 6
A: Üaûuk mu ikums?
A: Tsxenik mu ikums?
B: ______________________
B: ______________________

SKİNDİNAPE
süudun
1 2 3
ğali germa zuğa
4 5
ntsa
nca
“skidun” yaşamak anlamına gelir. Jini ziûape ixmarit do tudeni

7.17
Aşağıdaki gibi kullanılır. boşi svalepe opşit.
ntsas skidun
1. Sifteri ___________________________________.
• Ma Xopas psikidur. 2. Çxomi ___________________________________.
• Si Xopas skidur. 3. Ğeci _____________________________________.

• Hem Xopas skidun.
4. Mtuti ____________________________________.
• Çku Xopas psikidurt.
5. Üinçi ___________________________________.
• Tkva Xopas skidurt.
• Hentepe Xopas skidunan. 6. Üalmaxa _______________________________.

UNİTE
7
7.16 Tudeni ğuli cumlepe dotzuranit.
1. Çxomi oxoris skidun. Var. Çxomi oxoris var skidun. Çxomi zuğas skidun.
____________________________________________________________
2. Mtuti zuğas skidun. ____________________________________________________________
3. Üinçi zuğas skidun. ____________________________________________________________
4. Sifûeri ğalis skidun. ____________________________________________________________
5. Kapça ncas skidun. ____________________________________________________________
6. Üalmaxa ntsas skidun. ____________________________________________________________
7. Üaûu ncas skidun. ____________________________________________________________
7.17 Hatzi (hus) tkva öarit, “Mi so skidun do mik mu ikums?”
1. Çxomi Çxomi zuğas skidun do inçirs (imçvirs).

: _________________________________________________________
2. Tsxeni : _________________________________________________________
3. Mtuti : _________________________________________________________
4. Üinçi : _________________________________________________________
5. Sifûeri : _________________________________________________________
6. Üalmaxa : _________________________________________________________

SKİNDİNAPE
OXORİŞİ SKİNDİNAPE
Ma Arte gemodzin. Hatzi (hus, huy) oxoris na miyonun skindinape goçinapaten.

Tsxeni dido maoropen (malimben, ôorom, ôqorop). Muşeni-ki, tsxeni didi do mskva ren.
Gundze ûani (boi) uğun. Majura skindinapeşen daha ğanconi (menceloni) ren do dido
mani uüaôams.
Üaûu do coğori-ti Lazi oxorişi mskvanoba renan. Üaûa Lazişi oxoris coğori do üaûu iyen
(iven, iqven). Üaûuk üai (vorsi) dzirems do mtugi öopums. Coğori üoçişi en üai (eni vorsi)
maneba ren do oxori çums.
Ar oxoris puci va ren-na hek skidala va ren. Ar pucişi mjate (mjalvate) ar oxorişi üoçi
skidun. Nana-çkimişe var orûaşe; puci, nana ren.
Kotume (korme) do mamuli-ti üai (vorsi) manebape renan. İris, kotumeşi makvali do
mamulişi oüriinu maoropenan (oüiinu malimbenan).
Sifteri, otku do omskute var içoden. Ar Lazi şeni sifteri mtel (iri) skindinapeşi mapa ren.
Xortzişi do makvalişi üai-muşi (vorsi-muşi) hemuk imxors. Ôanda xanöalis gelaxuneri
gulun. Mtelis jindo otzüers.
Çkimi (şüimi) oxoris skindinape üaoba doloxe skidunan; oroperi do xeleri.
Muşeni-ki, çku hentepe maoropenan (Şüu hini malimbenan).
, hentepe çkuni va renan. Mtel ham kianaşi voret.
(Gişüuûan, hini şüuni var onan. İri ham dunyaşi voret.)

UNİTE
7
7.19 Tudeni fiilepeşi gognapa dogurale-tkvani-üala isinapit.
goçinapaten uüaôams dzirems öopums
otku omskute içoden imxors
otzüers çums gulun
7.20 Tudenepeşi doloxe na ren ziûapeşi nam-muşi ixmart konoöarit.
Tkvani Opuûes

1. hentepe / hemtepe / entepe / hini hini

_________________________
2. ğanconi / menceloni _________________________
3. purkİ / pukurİ / pukirİ _________________________
4. iyen / iven / iqven _________________________
5. üai / vorsi / vrosi / vrossi / xili _________________________
6. mja / mjalva _________________________
7. maoropen / malimben / ôqorop / ôorom _________________________
7.21 NENATE : Öara iüitxit (7.18) do tudeni üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Artes muşeni tsxeni aoropen (oroms, qorops, alimben)?

2. Üaûa Lazişi oxoris nam skindinape iyen (iven, iqven)?
3. Üaûuk do coğorik mupe ikuman?
4. Ar oxorişi üoçi mute skidun?
5. Ar Lazi şeni sifteri mu ren?
6. Sifterik mu imxors?
7. Sifteri muöote gulun?
8. Arteşi oxoris skindinape muöo skidunan? Muşeni?

SKİNDİNAPE
7.22 Tudeni paragrafis boşi svalepe opşit.
Oxoris dido skindina miyonun do hentepe (hini) go_______apaten. Tsxeni didi do
mskva ren. Gundze û_______ uğun. Majura skindinapeşen daha ğ___________ ren do
dido mani u_______ams. Üaûuk ü_______ dzirems do mtugi öop_________. Coğorik-ti
oxori ç_______s. Ar oxoris puci va _______-______ hek skidala va ren. Ar pucişi mja___
ar oxori____ üoçi skidun. Sifteri, otku do omskute var i_________en. Ar Lazi şeni sifteri
mtel (iri) skindina_________ mapa ren. Ôanda xanöalis gelaxu_________ gulun. Mtelis
jindo o____________s. Çkimi oxoris skindinape üaoba doloxe skidunan. Muşeni-ki, çku
hentepe __________________.
7.23 Tkva-ti tudeni skindinape şeni öuûa paragrafepe öarit.
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________

UNİTE
7
1) Tudeni ziûapeşi nam-muşi ar skin- 7) Oxorişi üoçi mute skidun?

dinaşi coxo ren? a. pucişi mjate
a. bere c. xoci b. üoçişi mjate
b. biöi d. bozo c. mtsxulite
d. mbulite
2) Tsxeni dido maoropen, muşeni-ki,
_____________ gundze ûani (boi) uğun.
a. mamuli c. mtuti
8) __________________; puci, nana ren.
b. tsxeni d. bere
a. çkimişe var orûaşe
b. bereşe var orûaşe
3) Tsxeni majura skindinapeşen daha
______________________ ren. c. badişe var orûaşe
Lazuri Doviguram
a. bere c. oxorca d. nana-çkimişe var orûaşe
b. ğanconi d. mota
4) Lazi oxorişi mskvanoba mu ren?

a. bere bura c. si do ma 9) Sifteri mi şeni skindinapeşi mapa
ren?
b. tzitzilape d. üaûu do coğori
a. ôaôu-çkimi şeni
b. skani do çkimi şeni
5) Üaûa Lazişi oxoris coğori do üaûu
____________________. c. Lazi şeni
a. iyen (iven, iqven) c. mskva d. Kotume do mamuli şeni
b. doloxe d. gale
6) Üaûuk mu ikums? 10) Xortzişi üai-muşi mik imxors?
a. burti isters (ûoôu ibirs) a. mtugik (mtuik)
b. zuğas inçirs b. mtutik
c. mtugi öopums c. sifterik
d. sipori ikums d. xocik

MOXTU KOCELAXEDU
Moxtu kocelaxedu
Ntsana-şüala msorida
Nusalepe da-şüimi
Bozopes tisya vida
Anderi na naşkvare
Axir oxori-süani
Mo var gokomocaman
Komoxtu ora-süani
E dumani dumani
Nak ulur mani mani
Nana do baba-skanik
Nuüu oüoduman-i?
Môulera kodolodu
Toli-ti var idziren
Bozo şuri do guri
Ezmocepes madziren
Anonimi Lazuri Birapa

8. UNİTE OPUÛES
maovrani
unite (KYOİS - ÇOİS)

• Opuûes mupe renan?
• So vida (Lazcada istek kipi)
• So vidare (Lazcada gelecek zaman)
• Opuûe-çkuni (kyoi-çkuni-çoi-şüuni)
• Mipeşi ore?

OPUÛES
ŞANAŞİ OPUÛE
Arte, Môolis skidun, ama opuûe-muşi Atinas ren do hentepe (hini) Atinuri renan.
Hatzi ôaôu-muşi-üala isinapams. Meviucat.
Şana : Ôaôu, opuûe-çkunis (çoi-şüunis) mu gyodzin (coxons, codzun)? So ren?

Ôaôu : Opuûe-çkunis Noxlapsu gyodzin (codzun) do Atinas ren.
Şana : Mupe renan opuûe-çkunis (kyoi-çkunis, çoi-şüunis)?
Ôaôu : Didope renan (opşape oran). Ncalepe, ğalepe do germape renan.
Mcveşi oxorepe do pitsarişi serendepe renan. Karmaûepe renan.
Şana : Hatzi mi ren opuûes? Miti skidun-i?
Ôaôu : Badepe do didalepe xvala renan.
Şana : Badepe do didalepe!... Opuûes mu ikuman xvala xvala?
Ôaôu : Mutu var ikuman. Xvala xvala skidunan.
Şana : E do, mundes idare (ida-ginon) opuûeşe?
Ôaôu : Ar tuta-şüule vidare.
Şana : Opuûes mu are (vare, qva-ginon)?
Ôaôu : Ar mtsika viçalişare. Nçai ptzilare. Ğalis vinçirare. Çxomi ôöopare.
Nandi-çkimi-üala visinapare do berepe-üala visterare (vibirare).
Şana : Dido üai. E do, tzanas mu are?
Ôaôu : Tzanas opuûeşe xolo moptare. Xolo hak vorûare.
Şana : Dido üai! Dido vixeli. Hayde oputeşe vidat...

UNİTE
8
AĞANİ ZİÛAPE
1 5
serende (serenti, nalya) karmaûe (mskibu)
xinci
oxori
7
3
baüi (mandre, axiri) alimevi
4 8
bageni (patsxa) cixa

OPUÛES
4
1
2 5
3 6
8.3 Resimis otzüedit do tzori cuğaôis nuğarit.
1 3 5
a. serende, nalya a. xinci a. serende (nalya)

b. cixa b. bageni (patsxa) b. cixa
2 4 6
a. xinci a. bageni a. oxori

b. karmaûe (mskibu) b. oxori b. xinci

UNİTE
8
1
1. Ham oxori ren-i?
Ho, ham oxori ren. / Var, ham oxori va ren.
_____________________________________________________________
2
2. Ham bageni (patsxa) ren-i?
_____________________________________________________________
3
3. Ham cixa ren-i?
_____________________________________________________________
4
4. Ham xinci ren-i?
_____________________________________________________________
5 5. Ham karmaûe (mskibu) ren-i?
_____________________________________________________________
8.5 Tudeni resimepe mu ren doöarit.
1 4
serende (nalya)
___________________ ___________________
2 5
___________________
___________________ ___________________

OPUÛES
1. Lazcada, gideceğim, yüzeceğim, Arûaşeni

Atina Xopa
yakalayacağım gibi gelecek zaman Vitze-Arkabi
(moxtasen ora) ifadeleri aşağıdaki asen - asere - qvasunon : yapacak
gibidir.
ôare ôare ôa-minon
are are qva-ginon

• ôare yapacağım
asen asere qvas-unon
ôa-minon
ôaten ôatere ôat-minonan
• vidare gideceğim
vida-minon aten atere qvat-ginonan
• vinçirare yüzeceğim anen anere qvan-unonan

vimçvira-minon
• ôöopare yakalayacağım Arûaşeni

Atina Xopa
ôöopa-minon Vitze-Arkabi
idasen - idasere - idasunon : gidecek

2. Alttaki ifadeleri inceleyiniz.
vidare vidare vida-minon
• badepeşen made (-şen meûa)
idare idare ida-ginon
yaşlı adamlardan başka/ hariç
idasen idasere idas-unon
• mcveşi oxori tarihi ev, eski ev
vidaten vidatere vidat-minonan
• nçai-şüule çay topladıktan sonra
idaten idatere idat-ginonan
• bere-üala (bere-şüala)
çocuk ile, çocukla idanen idanere idas-unonan
8.6 Tudeni ziûape moxtasen oras doöarit.
1. ôtzilare/ ôtzila-minon: 2. viçalişare/ viçalişaminon : 3. ôöopare/ ôöopaminon:

dalından koparacağım çalışacağım yakalayacağım
Ma ôtzilare.
__________________________ __________________________ __________________________
Si tzilare.
__________________________ __________________________ __________________________
Hemuk tzilasen.
__________________________ __________________________ __________________________
__________________________ __________________________ __________________________
__________________________ __________________________ __________________________
__________________________ __________________________ __________________________

UNİTE
8
Noğaşe idare-i?
A B
A : Si noğaşe (noğaşa) idare-i?
B : Ho, ma noğaşe vidare.
A : Mundes noğaşe idare?
B : Öumanis noğaşe vidare. Si?
A : Ma ar xafûa-şüule noğaşe vidare.
“olva - oxtimu : gitmek” fiili, az sayıdaki düzensiz fiilden biridir.

Zamanlara göre aşağıdaki gibi değişir.
Şimdiki zamanda : vulur (bulur)

Geçmiş zamnda : vidi (bidi)
Gelecek zamnda : vidare (bidare/ vida-minon)
Ho, ma noğaşe vidare. / Var, ma noğaşe var vidare.

1. Si noğaşe idare-i? _________________________________________________________________
2. Si nçai tzilare-i? ___________________________________________________________________
3. Si mundes ğalis inçirare? __________________________________________________________
4. Si çxomi öopare-i? _________________________________________________________________
5. Si Lazuri isinapare-i? ______________________________________________________________
6. Si üibri içxare? _____________________________________________________________________
7. Si xe ibonare-i? ____________________________________________________________________
8. Si toma itsxonare? _________________________________________________________________

OPUÛES
mundes ida-ginon
Ma öumanis Arûaşenişe vidare.

Si mundes Arûaşenişe idare?
8.8 Jini evulis otzüedit do tudeni üitxalapes cuğaôi meçit. Mundes, so idare?
1. (Si) mundes Arkabişe idare? ______________________________________________________
2. Mundes Xopaşe idare? _____________________________________________________________
3. Mundes Atinaşe idare? ____________________________________________________________
4. Mundes Rizeşe idare? _____________________________________________________________
5. Mundes Batumişe idare? __________________________________________________________
8.9 Tudeni cumlepes boşi svalepe opşit.
vidare
1. Ma öumanis Arkabişe _____________________________. -şüule
2. Şana ar xafûa-_____________________ Xopaşe idasen. vidare
3. Si mundes ôaôu-_______________________ isinapare? -üala (-şüala)
4. Ma opuûes nçai _____________________________________. ôtzilare
5. Ğalişe vidare do çxomi _____________________________. ôöopare
6. Opuûes badepe_____ _____________________ miti va ren. made (meûa)

UNİTE
8
8.10 Tudeni cumlepes xeta ren-na dotzuranit.
1. Opuûe-çkimi Atinas vore.

Opuûe-çkimi Atinas ren (Çoi-şüimi Atinas on).
_________________________________________________________
2. Badepe do didalepe xvala pskidur.

_________________________________________________________
3. Opuûes badi xvala var skidunan.

_________________________________________________________
4. Ma opuûes var içalişare.

_________________________________________________________
5. Ma opuûes nçai tzilare.

_________________________________________________________
6. Si, nandi-skani-üala visinapare.

_________________________________________________________
8.11 Hatzi si öari. Opuûes (çois, kyois) mupe are? (Mupe qva-ginon?)
Çxomi ôöopare.
1. ________________________________________
2. ________________________________________
3. ________________________________________
4. ________________________________________
5. ________________________________________
6. ________________________________________

OPUÛES
8.12 Oüosinapu işüinit (8.1) do oüosinapus na ren boşi svalepe opşit.
Arte : Ôaôu, _____________________ mu gyodzin (muya codzun) ?
Ôaôu : Opuûe-çkunis Noxlapsu _____________________.
Arte : Mupe renan _____________________?
Arte : Hatzi __________ ___________ opuûes?
Ôaôu : Badepe do didalepe _____________________ renan.
Arte : Opuûes mu _____________________ xvala xvala?
Ôaôu : Mutu var ikuman. ____________ ______________ skidunan.
Arte : E do, mundes __________________________ opuûeşe?
Ôaôu : Ar tuta-şüule vidare.
Arte : _____________________ mu are (vare, qva-ginon)?
Ôaôu : Ar mtsika viça______________. Nçai ____________lare. Ğalis vin______rare.

Çxomi ôöo____________. Nandi-çkimi-______________ visinapare.
Arte : Dido üai. E do, tz__________ mu are?
Ôaôu : Tzanas opuûeşe xolo mo______________. Xolo hak vor______________.
Arte : Dido üai! Dido vi_________. Hayde oputeşe ______________...

UNİTE
8
Si nam opuûeşe
(kyoişe/çoişe) ore?
Ma
Ôaôilaturi vore.
Xunari Öiûati
Noğadixa
Cabati
Atina Aranaşi
Xaşüuni
8.13 Hatzi (hus) tkva-ti artiüatis uüitxit do Lazuri opuûepeşi coxope öarit.
Noxlapsu
1. ___________________________________ 6. ___________________________________
Noğadixa
2. ___________________________________ 7. ___________________________________
3. ___________________________________ 8. ___________________________________
4. ___________________________________ 9. ___________________________________
5. ___________________________________ 10.___________________________________

OPUÛES
Ma Üatzapeşi vore. Mipeşi Ore? Ma-ti Üusûapeşi

Si mipeşi ore? Kimlerdensin? vore. Si mipeşi ore?
8.14 Jini evulis otzüedit do jur maneba-tkvani şeni boşi svalepe opşit.
Coxo : ________________ Coxo : ________________
Mipeşi : ________________ Mipeşi : ________________
Opuûe : ________________ Opuûe : ________________
Noğa : ________________ Noğa : ________________
8.15 Tkvani opuûes nam eürabape renan. Coxope-nişi (yoxope) doöarit.
Üatzaşi
1. _______________________ 5. _______________________
2. _______________________ 6. _______________________
3. _______________________ 7. _______________________
4. _______________________ 8. _______________________

UNİTE
8
8.16 Tudeni ziûape iüitxit (golionit, tkvit) .
1. Ma öumanis moviseler. 7. Ma furöate üibri viçxam.
2. Ma xe do ôici vibonam. 8. Ma ofisis viçalişam.
3. Ma memsofas dopxedur. 9. Ma dulyaşe vulur.
4. Ma seris vincir. 10. Ma parkis vigzal.
5. Ma otsxecite toma vitsxonam. 11. Ma parkis vuüapam.
6. Ma üave pşum. 12. Ma bureği (paponi) vimxor.
8.17 Ziûape ixmarit do boşi svalepe opşit.
vidare mu idare xvala xolo are ôöopare -üala Dutxe
Dutxe
1. Opuûe-çkimis _________________________________ gyodzin (codzun).
2. Opuûe-çkimis badepe do didalepe _________________________ skidunan.
3. Si opuûeşa mundes __________________________________________________?
4. Opuûes nçai ptzilare. Ğalis vinçirare. Çxomi __________________________.
5. Ar tuta-şüule __________________________________________________ vidare.
6. Şana, si opuûes mu ______________________________________ xvala xvala?
7. Nandi-çkimi-_____________ visinapare do berepe-üala _______________.
8. Tzanas opuûeşe xolo vi______________________________. Xolo hak vorûare.

OPUÛES
TENDAŞİ MEKTUBİ
Oroperi Tutaste,
Hatzi (hus, huy) opuûes vore. Opuûes-çkimis Dutxe gyodzin (codzun, coxons). Dutxe
mcveşi opuûe ren do Arûaşenişe(n) viûoşüit kilomeûro mendra ren. Opuûe-çkimis, iriüale
ncalepe do ğalepe renan. Dişka do tzüari germaşe mulun do upareli ren.
Mcveşi oxorepe, pitsarişi serendepe do karmaûepe miğunan. Hakonuri üoçepe
monöinoras (yazis) opuûes do inoras (üişis) noğas skidunan. Heşeni, badepe do didalepe
inoras xvala doskidunan.
Hak iris nçaişi livadepe (onûulepe) miğunan. Monöinoras nçai ôtzilumt do nçaişi
parate pskidurt. Çku puci-ti miyonunan (Çkin puci-ti miqounan). Hemuşeni monöinoras
ngolaşe vulurt.
Opuûe-çkunis ar mcveşi oxvame, otxo karmaûe, ar geçüapuri mektebi do nçaişi
alimevi komiğunan. Alimevis nçai gamaçamt.
Opuûe-çkimis ar didi ğali (ruba, abja) gelulun do hek üalmaxa skidun. Ma bazi orapes
anüesite çxomi oöopuşe vulur. Çxomi oöopu-ti xadzi mayen (üai domatzonen).
Çkimi opuûes üoçepe dido pelaperi renan. Oxorcalepe do üomolepek dido (zade,
yopşa, opşa) içalişaman. Monöinoras nçai tziluman, lazuûi xaçkuman do ntxiri
tziluman. İnora şeni germaşe dişka tzopxuman do oxorişe toruman (dişka zdaman).
Amtsika-ti çkimi dogitzva... Hatzi mutu dulya var miğun ama ar xafûaşi doloxe
nçai otzilu gevoöüare. Uüule, ğalişe vida do vinçirare, çxomi ôöopare. Çkva (başüa)
mu ôare-i? Dopxeda do mboli mboli nandidi-üala visinapare do berepe-üala
visterare (vibirare). Arti, ar Lazuri romani komiğun, hem viüitxare.
Dido gomanöeli (maüomadi). Si-ti miöari.
Guriş xelate / Tenda

UNİTE
8
8.19 Öara iüitxit do tudeni cumlepe tzori ren-na Ho, vana Var öarit.
1. Tendaşi opuûes Dutxe gyodzin (codzun/ coxons). Ho

______________
2. Dutxe Arûaşenişi doloxe ren. ______________
3. Dutxes dişka do tzüari zuğaşe mulun do parate ren. ______________
4. Dutxurepe monöinoras opuûes, inoras noğas skidunan. ______________
5. Badepe do didalepe inoras opuûes xvala doskidunan. ______________
6. Dutxes, iris nçaişi livadepe uğunan. ______________
8.20 Gnapa-muşi ayni na ren ziûapes ayni numera meçit. Evulis otzüedit.
1 hatzi
___ ___ oruba ___ nalya ___ çku
___ mcveşi ___ tzüari ___ karmaûe ___ miyonun
1 hus
___ ___ abja ___ inora ___ şüu
1 huy
___ ___ germa ___ mskibu ___ ceöapuri
___ esüi ___ serende ___ üişi ___ miqoun
___ ğali ___ ndaği ___ çkin ___ geöüapuri
8.21 NENATE: Öara iüitxit do tudeni üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Tutastes mik mektubi uöaru?

2. Tendaşi opuûes mu gyodzin (codzun)?
3. Dutxurepes mu uğunan?
4. Dutxes germaşe mu moğaman?
5. Tendak anüesite mu ikums?
6. Oxvame mu ren?

OPUÛES
Serendes (nalyas), oxoris, xincis, bagenis, karmaûes (mskibus) foto gamuği

8.22 do hak konoöabi. Uüule, maneba-skanis ar mektubi duöari do oxotzonapi,
skani opuûes mupe renan? Opuûe-tkvani na oçinapaten ar öara doöari.
oxorişi foûo serendeşi (nalyaşi) foûo
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
karmaûeşi (mskibuşi)
Xincişi foûo
foûo

UNİTE
8
1) Ma Üusûapeşi vore. Opuûe-çkimis mcveşi (esüi) Lazuri

oxorepe, oxvamepe, karmaûepe do
Si _____________________ ore?
xincepe renan. Ğalepes çxomepe,
a. cumaşi c. mipeşi germapes ğeci do mtutepe skidunan.
Oxorepes puci miyonunan (miqonun-
b. babaşi d. nanaşi an).
Jini öara iüitxit do 6, 7, 8. üitxalapes

cuğaôi meçit.
2) Üusûape Atinuri renan. Faûulape
6) Opuûe-çkimis mu va ren?
_____________ renan?
a. sinema c. karmaûe
a. sonuri (nakonuri) c. mik
b. Xope d. Vitze b. oxori d. oxvame
7) Oxoris mu var pşinaxumt?

Lazuri Doviguram
3) Ôaôu do nandidi-skani so (nak)

__________________________? a. puci c. üoçi
a. iri c. skidun b. mtuti d. kotume (korme)
b. üaûa d. dorgun
8) Germas mupe skidun?

4) Opuûe-skanişi ğalepes mu skidun?
a. üoçepe c. çxomepe
a. puci c. ğeci
b. mtutepe d. coğorepe (laöepe)
b. çxomi d. mtuti
9) Oxoris nam skindinape pşinaxumt?

5) Badepe do didalepek opuûes mu
ikuman? a. mtuti do ğeci
a. ixoronaman b. tzitzila do mjvabu
b. ôanda inciran c. puci do xoci

c. xvala xvala skidunan d. dundu do vava
d. dişüa toruman/ dişka zdaman

MUPERİ BOİ GİĞUN
Muperi boyi giğun

Gyuli tzitzila re-i
İris nena na meçam
Şa oüitzilare-i
Gyuli, mod gemigondi

Ma mutu var goğodi
Si ipti gdziri-şüule
Hem oras domoğodi
Oropa ôaûi şei

Mitis-ti mot naöaras
Ma guri koüomatzüu
Ar gomitzüedi yaras
Ozmonu ozmonuten
Domağodu marazi
Miti megabre va ren
İr domavu garazi
İriş dulya divu do

Çkimi muşen var iven
Gyuli, komoxti çkimde
Goxvetzebu mu iven
Arkaburi Yaşar Turna

9. UNİTE
maçxoroni
ÜAÛA NDĞERİ
unite DULYAPE

• Ağani Lazuri fiilepe
• Hatzineri (husineri) ora
• Üitxala do Negativi cumle
• Mi-üala (mi-şüala)
• Mute (muyate)
• Saaûi naüo ren?

ÜAÛA NDĞERİ DULYAPE
Şana : Xela üaoba, Tana! Mu ikum haşo?

Tana : Mu ôa! Govixadzirer. Mektebişe vidare.
Şana : Ora giğun-na amtsika dovisinapat.
Tana : Ora komiğun. Dopxedat do visinapat.
Şana : Tana, si nam saaûis mektebişe ulur?
Tana : Üaûa öumanis, saaûi aşis mektebişe vulur.
Şana : Dersi-şüule mu ikum?
Tana : Dersi-şüule parkis sipori vikum. Vuüaôam, burti vister.
Şana : Dido üai. Ma-ti skani steri vore.
AR SAAÛİ-ŞÜULE
Şana : Hatzi (atzi, hus, huy) saati naüo ren, Tana?
Tana : Saati otxo ren. Eviselat-i (moviselat-i)?
Şana : Ho, eviselat do oxorişa vidat.
Tana : Üai hem ora, guriş xelate!
Şana : Guriş xelate, Tana!

UNİTE
9
AĞANİ ZİÛAPE
1 2 3
Ma kitabi vikitxam. ordo moviseler. televuzis votzüer.
Si kitabi ikitxam. ordo moiseler. televuzis otzüer.
Hemuk (heyak, iyak) kitabi ikitxams. ordo moiselen. televuzis otzüers.
Çku (şüu) kitabi vikitxamt. ordo moviselert. televuzis votzüert.
Tkva kitabi ikitxamt. ordo moiselert. televuzis otzüert.
Hentepek (hinik) kitabi ikitxaman. ordo moiselenan. televuzis otzüeran.
1, 2, 3 ve 6 numaralı fiillerin üçüncü şahısları -k eki alırken 4 ve 5 numaralı fiillerin

üçüncü şahısları yalın halde olur.
4 5 6
govixadzirer. ordo goôüutsxur. Ma movişvacam.
goixadzirer. ordo goüutsxur. Si moişvacam.
goixadziren. ordo goüutsxun. Hemuk (heyak, iyak) moişvacams.
govixadzirert. ordo goôüutsxurt. Çku (şüu) movişvacamt.
goixadzirert. ordo goüutsxurt. Tkva moişvacamt.
goixadzirenan. ordo goüutsxunan. Hentepek (hinik) moişvacaman.

9.2 Tudeni ziûape govişinat.
1. moviseler
mo...iseler ___________________ 1. ...içx... ___________________
2. ...ibon... ___________________ 2. ...içaliş... ___________________
3. do...xed... ___________________ 3. ...uüap... ___________________
4. ...itsxon... ___________________ 4. ...imxor ___________________
9.3 Evulis otzüedit do tudeni cumlepes zamirepe doöarit.
1. Hemuk (heyak, iyak)

________________________ kitabi iüitxams.
2. ________________________ xura vibonam.
3. ________________________ televuzis votzüert.
4. ________________________ govixadzirer.
5. ________________________ ordo goüutsxur.
6. ________________________ kitabi viüitxam.
1. Si üitabi iüitxam-i? _________________________________________________________
2. Si televuzis otzüer-i? _________________________________________________________
3. Si oxoris dişvacam-i? _________________________________________________________
4. Şana ordo gokutsxun-i? _________________________________________________________
5. Şanak xe ibonams-i? _________________________________________________________
6. Çku (şüu) xe vibonamt-i? _________________________________________________________

UNİTE
9
9.5 Resimepe do öarape oüomöeşit. Cuğaôepe tudeni üuûis öarit.
1 2 3 4 5
Votzüer. Govixadzirer. Movişvacam. Vikitxam. Vigzal.
vibonam goixadziren uüaôams içxams votzüer

vimxort ulun iüitxams
içxams.
1. Şanak üibiri (üibri) _________________________.
2. Çku (şüu) öumaneri gyari ____________________.
3. Ma televuzis _________________________________.
4. Hemuk kitabi _________________________________.
5. Ma xura ______________________________________.
6. Exak parkis uü______________________________.
7. İsmaili go____________________________________.
8. Arte sinemaşe _______________________________.

Artek gyari imxors.

9.7 Evulis otzüedit do üaûa cumle şeni ar üitxala kogetzopxit.
Si mektebişe ulur-i?
__________________________________________________
• Ma mektebişe vulur.
Si so ulur?
__________________________________________________
1. Ma öumanis moviseler. _______________________________________________________ ?
2. Ma xe do ôici vibonam. _______________________________________________________ ?
3. Ma memsofas dopxedur. _______________________________________________________ ?
4. Ma dorçelis (oncire) vincir. _______________________________________________________ ?
5. Ma toma vitsxonam. _______________________________________________________ ?
6. Ma üave pşum. _______________________________________________________ ?
7. Ma dulyaşe vulur. _______________________________________________________ ?
8. Ma vuüapam. _______________________________________________________ ?
9.8 Evulis otzüedit do üitxalapes cuğaôi meçit (Ho/ var).
Ho, ma xe vibobam.
__________________________________________________
• Si xe ibonam-i?
Var, ma xe var vibonam.
__________________________________________________
1. Si öumanis moiseler-i? _____________________________________________________
2. Si xe do ôici ibonam-i? _____________________________________________________
3. Si üulis (tronis) doxedur-i? _____________________________________________________
4. Si üave şum-i? _____________________________________________________
5. Si üibiri içxam-i? _____________________________________________________
6. Si ofisis içalişam-i? _____________________________________________________
7. Si parkis uüapam-i? _____________________________________________________
8. Si bureği (paponi) imxor-i? _____________________________________________________

UNİTE
9
9.9 Tudeni ziûape oüomöeşit.
1. Hentepek üibiri a. şums.
2. Ma xura b. vibonam.
3. Çku kitabi c. içalişams.
4. Tkva lumcineri gyari ç. movişvacam.
5. Artek üave var ö. içxaman.
6. Tkva seris dido d. otzüers.
7. Nandidi-skani karmateşe e. imxort-i?
8. Şanak pavriüas f. vikitxamt.
9. Cuma-çkimik televuzis g. ulun-i?
10. Ma oxoris h. incirt-i?
9.10 Hatzi tkva öarit.
Ar ndğaşi doloxe mupe ikum? Televuzis otzüer-i? Ondğeneri gyari imxor-i? Kitabi
ikitxam-i? Nam kitabi oüitxu gaoropen? Üaûa ndğas xura ibonam-i? So içalişam?
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________

Ma seris dersi
viçalişam.
Ma lumcis dersi viçalişam.

Si mundes dersi içalişam?
oraşi ziûape
öumani ndğaleri lumci seri
• Öumanis üibiri viçxam.
• Ndğaleris ofisis viçalişam.
• Lumcis kitabi viüitxam.
• Seris ordo vincir.
• Ôanda tzüari (tzari) pşum.

Öumani, ndğaleri, lumci, seri Her zaman su içerim.
kelimelerini zaman zarfı olarak
• Üaûa ndğa mektebişe vulur.
kullanmak için sonlarına “-s” eki Her gün okula giderim.
getirilir.
• Aina (çkar) televuzis var votzüer.
Hiç televizyon izlemem.
- öumani öumanis
• Ôoûe televuzis var votzüer.
- ndğaleri ndğaleris Hiçbir zaman televizyon izlemem.
- lumci lumcis
• Ordo ordo televuzis votzüer.
- seri seris Sık sık televizyon izlerim.

UNİTE
9
9.11 “Mundes mu ikumt?” tudeni boşi svalepes doöarit.
seris
1. __________________ Vincirt. öumani
2. __________________ Dulyaşe vulurt. ndğaleri
3. __________________ Kitabi viüitxamt.

lumci
4. __________________ Movişvacamt.
seri
5. __________________ Viçalişamt.
üaûa ndğa
6. __________________ Toma vitsxonamt.
7. __________________ Üibiri viçxamt. aina, çkar
8. __________________ Öumaneri gyari vimxort. ôanda
9.12 Oraşi ziûape ixmarit do tudeni üitxalapes cuğaôi meçit.
ôoûe ôanda (irote) üaûa ndğa ordo ordo aina (çkar)
1. Mundes incir? üoçepek mu ikuman?

Seris vincir.
____________________________________________________.
2. Mundes dulyaşe ulur?
____________________________________________________.
3. Mundes xura ibonam?

____________________________________________________.
4. Mundes televuzis otzüer?

____________________________________________________.
5. Mundes kitabi iüitxam?

____________________________________________________.
6. Mundes moiseler?
____________________________________________________.

1
• Üaûa öumanis mupe ikum?
Öumaneri gyari vimxor.
1. _____________________________________________________.
2. _____________________________________________________.
3. _____________________________________________________.
2
• Üaûa ndğas mupe ikum?
1. _____________________________________________________.
2. _____________________________________________________.
3. _____________________________________________________.
3
• Üaûa lumcis mupe ikum?
1. _____________________________________________________.
2. _____________________________________________________.
3. _____________________________________________________.
4
• Üaûa seris mupe ikum?
1. _____________________________________________________.
2. _____________________________________________________.
3. _____________________________________________________.

UNİTE
9
Nam saaûi ren
Saaûi naüo ren? Saaûi otxo ren

(Nam saaûi ren?) (on).
1 2 3
Saaûi viti ren. Saaûi çxoro ren. Saaûi juri ren.
9.14 Saaûi naüo ren (Nam saati ren)? Tudeni saatepes otzüedit do nuğarit.
1 2 3
a. Saaûi juri ren. a. Saaûi viti ren. a. Saaûi çxoro ren.
b. Saaûi aşi ren. b. Saaûi vitoari ren. b. Saaûi ovro ren.
4 5 6
a. Saaûi sumi ren. a. Saaûi şüiti ren. a. Saaûi otxo ren.
b. Saaûi vitojuri ren. b. Saaûi xuti ren. b. Saaûi ari ren.

9.15 Saaûi naüo ren (nam saaûi ren), tudeni evulepes otzüedit do öarit.
1 3 5
_______________________ _______________________ _______________________
2 4 6
_______________________ _______________________ _______________________
9.16 Tudeni resimepe do öarape oüozemcit.
1 2 3 4 5
a. Üaûa öumanis saaûi ovros gopüutsxur. 3

_________
b. Üaûa lumcis saaûi aşis lumcineri gyari (cari) vimxor. _________
c. Üaûa öumanis xura vibonam (üaôula vimbonam). _________
ç. Üaûa seris saaûi vitoaris toma vitsxonam do vincir. _________
ö. Ndğaleris xasûaxanas viçalişam (vitsadebur, viçalişebur). _________

UNİTE
9
Saaûi viti-şüule
Saaûi viti-şüule so
idare? oxorişe vidare.
Tudeni evulepes otzüedit.
• Üaûa seris, saaûi viti-şüule vincir.
• Üaûa ndğas, saaûi ovro-şüule televuzis votzüer.
• Şana, çkimi-şüule gyari (şüimi-şuüule cari) imxors.
• Üaûa lumcis, dersi-şüule sinemaşe vulur (bulur).
iüitxams ikums içxams uüaôams

incirs imxors isters ulun
1. Şanak dersi-şüule sipori ik____________________________.
2. Ma, mektebi-şüule burti vi____________________________.
3. Ma, lumcis saaûi ovro-şüule kitabi vi____________________________.
4. Ma, seris saaûi viti-şüule vin___________________________.
5. Artek, gyari-şüule (cari-şuüale) vu____________________________.
6. Exa, çkimi-şüule (şüimi-şuüale) mektebişe u_____________________________.
7. Arte do Şanak, saaûi xuti-şüule gyari im____________________________.
8. Ma, gyari-şüule üibri (öibri, üibiri) vi____________________________.

Ma Arte-üala dersi viçalişam.

Si mi-üala dersi içalişam?
Ma Tanura-üala
dersi viçalişam.
-üala (-şüala) : birisi ile
• mi-üala (mi-şüala) : kimle

• İsmaili-üala (İsmaili-şüala) : İsmail ile
• skani-üala (skani-şüala) : Seninle
1. Si mi-üala televuzis otzüer? Ma Şana-üala televuzis votzüer.

______________________________________________.
2. Si mi-üala sinemaşe ulur? ______________________________________________.
3. Si mi-üala gyari imxor? ______________________________________________.
4. Si mi-üala burti ister? ______________________________________________.
5. Si-mi-üala dersi işüinam? ______________________________________________.
6. Üaûa ndğas mi-üala inçir (imçvir)? ______________________________________________.
7. Si mi-üala incir? ______________________________________________.
8. Si-mi üala kitabi iüitxam? ______________________________________________.

UNİTE
9
9.19 Üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Si nam saaûis öumaneri gyari (cari) imxor?

Ma saaûi ovros öumaneri gyari (cari) vimxor.
____________________________________________________________________
2. Mundes kitabi iüitxam?

____________________________________________________________________
3. Üaûa çumanis xe do ôici ibonam-i?

____________________________________________________________________
4. Üaûa ndğas mi-üala dulyaşe ulur?

____________________________________________________________________
5. Si ordo ordo üibiri (üibiri) içxam-i?

____________________________________________________________________
6. Si nam saaûi-şüule xura ibonam (üaôula imbonam)?

____________________________________________________________________
9.20 Turkuri cumlepe Lazurişe golaktit
1. Sen ne yiyorsun? ____________________________________________
2. Sen en zaman kitap okuyorsun? ____________________________________________
3. Sen kim ile yemek yiyorsun? ____________________________________________
4. Her gün işe gidiyor musun? ____________________________________________
5. Saat kaçta, kim ile uyuyorsun? ____________________________________________
6. Her zaman televizyon izliyor musun? ____________________________________________
7. Sık sık dişini fırçalıyor musun? ____________________________________________
8. Sabah erken uyanıyor musun? ____________________________________________

AĞANİ ZİÛAPE
1 2 3
uçağite “-te” eki araçların sonuna

arabate ôisikleûite
(maputxocete) eklediğinde işin hangi araç
kullanılarak yapıldığını
4 5 6 gösterir.
Ör: Dulyaşe mute ulur?
Dulyaşe arabate vulur.
tirenite otobusite kuçxete
9.21 Resimepes otzüedit do cuğaôi meçit.
1
1. Mektebişe mute ulur?
Mektebişe kuçxete vulur.
_____________________________________________
4
2. Môolişen Xopaşe mute ulur?
____________________________________________
2
3. Nandidi-süanişi opuûeşe (kyoişe) mute ulur?
____________________________________________
5
4. Parkişe mute ulur?
____________________________________________
3
5. Ûraôuzanişen Atinaşe mute ulur?
____________________________________________

UNİTE
9
9.22 Evulis otzüedit do üaûa cumle şeni ar üitxala doöarit.
Si mundes nçai şum

1. ____________________________________________________________________?
Ma üaûa öumanis nçai pşum.
2. ____________________________________________________________________ ?
Ma, Şana-üala (Şana-şüala) dersi viçalişam.
3. ____________________________________________________________________ ?
Ma pisiüleûite saaûi ovros mektebişe vulur.
4. ____________________________________________________________________ ?
Ma mektebi-şkule sipori vikum.
5. ____________________________________________________________________ ?
Ma lumcis saaûi çxoros kitabi viüitxam.
6. ____________________________________________________________________ ?
Hatzi (atzi, hus, huy) saaûi xuti ren.
9.23 Tudeni cumlepe iüitxit do boşi svalepe meçameri ziûapete opşit.
pşum
1. Ma ordo ordo nçai _____________________________________________. ovro-şüule
2. Şana do Amedik ______________________________ kitabi iüitxaman. üaûa ndğas
3. Üaûa öumanis saaûi _______________________________ sipori vikum. otoposite
4. Nana-çkimi üaûa ndğas __________________________ dulyaşe ulun. Şana-üala
5. Lumcineri gyari ________________________________________ vimxor. çxoros
6. Üaûa lumcis, saaûi _______________________________ xura vibonam. var
7. Ma ôoûe televuzis ______________________________________ votzüer. heşote
8. Artek üaûa lumcis xe do ôici ibonams do ________________ incirs. pşum

9.24 Tudeni öara ipti iucit (işüinit, isiminit), uüule iüitxit (golionit).
ARTEŞİ AR NDĞA
Ma Arte gemodzin do magurale vore. E do, üaûa ndğas mektebişe vulur.

Üaûa öumanis ordo moviseler. Maarani (ipti), xe do ôici vibonam, tomalepe
vitsxonam. Uüule, sipori vikum. Parkis sipori oxenu üai domatzonen (xadzi may-
en). Heşeni, vulur do parkis vigzal, vuüaôam. Sipori-şüule oxorişe govikter. Sipori
xuraşi üaoba şeni dido beciûi ren.
Öumaneri gyari-şüule çanta-çkimi pxadzirum. Saaûi çxoros gyari (cari) vimxor do
maneba-çkimi-üala mektebişe vulur.
Dersepe-çkimi saaûi vitis gyoöüams (coöams). Dersis ôoûe leba var dopskidur. Ar
ndğas şüit dersi miğunan. Ma ôanda dersepe-çkimi üai viucam (vorsi vişüinam, üai
visimin). Dersepe ondğeri-şüule saaûi otxos içoden. Mektebi-şüule üuçxete oxorişe
govikter.
Oxorişe govikta-şüule amtsika movişvacam. Uüule, soüağişe gamavulur do
manebape-çkimi-üala burti vister. Ma burti osteru xadzi mayen (üai domatzonen) do
dido üai burti vister (vorsi ûoôu vibir).
Dolumcasi (dolumcaşi) oxorişe amavulur. Bazi orapes leba mayen (maven, yano ma-
qven) do baba-çkimik mibecğams. Gyari-şüule, majurani ndğaşi dersepe-çkimi
dovikum. Ar saaûi-üonari (ar saaûi-şuüuri) kitabi viüitxam. Çku, üaûa lumcis nana,
baba, cuma do da-çkimi-üala oüovisinapamt. Ma hentepe dido maoropen (ma hini
opşa malimben). E do, ar mtsika-ti muziği vişüinam (visimin, viucam). Saaûi çxoros

UNİTE
9
9.25 Tudeni cumlepe tzori ren-na HO, vana VAR öarit.
1. Sipori xuraşi üaoba şeni dido beciûi ren. Ho

_________
2. Arte, dersis ôoûe leba var doskidun. _________
3. Artes, ar ndğas şüit dersi uğun. _________
4. Arteşi dersepe ondğeri-şüule saaûi otxos içoden. _________
5. Arte, mektebi-şüule üuçxete sinemaşe ulun. _________
6. Arte dolumcasi (dolumcaşi) oxorişe var amulun. _________
9.26 NENATE: Tudeni üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Arte mi-üala mektebişe ulun?

2. Arteşi dersepe nam saaûis gyoöüams (coöams)?
3. Arteşi dersepe nam saaûis içoden?
4. Arte mektebi-şüule muöote oxorişe goikten?
5. Arte, soüağis mu ikums?
6. Artek üaûa lumcis mipe-üala isinapams?

9.27 Tudeni paragrafis na ren boşi svalepe opşit.
Ma Arte gemodzin. Üaûa öumanis ordo movi_________er. Maarani, xe do ôici

vi_________am, tomalepe vi_________am. Uüule, sipori vi_________. Sipori-şüule oxo-
rişe govi_________er. Sipori, xuraşi üaoba şeni dido beciûi ren. Öumaneri gyari-şüule
çanta-çkimi p___________um. Saaûi çxoros gyari (cari) vi______or do maneba-çkimi-üa-
la mektebişe vu_____ur. Dersepe-çkimi saaûi vitis gyo_____ams (co____ams). Der-
sis ôoûe leba var dop_________ur. Dersepe ondğeri-şüule saaûi otxos i_________en.
Mektebi-şüule üuçxe_____ oxorişe govikter. Oxorişe govikta-şüule soüağişe _________
vulur do manebape-çkimi-üala burti vi_______er. Ar saaûi-üonari (ar saaûi-şuüuri) kita-
bi vi_________am. Çku, üaûa lumcis nana, baba, cuma do da-çkimi-üala _______visina-
pamt. Saaûi çxoros mja p____um do vi______ir.
9.28 Tudeni boşi svalepes tkva-ti ar ndğa-tkvani doöarit.
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________

UNİTE
9
1. Ma üaûa seris ordo _______________. 7. Nam _______________ dulyaşe ulur?

a. vincir c. vibgar a. çona c. mjora
b. noğa d. goôüutsxur b. saaûis d. xut
2. Üaûa __________________ leba (yano) 8. Si öumaneri gyaris mu ___________?
goôktutsxur. a. imxors c. imxor

b. vimxor d. imxoran
a. bere c. xvala
b. çona d. öumanis
9. Berek parkis sipori _______________.

a. ikums c. vikum
3. Ma üaûa ndğas ofisis ______________.
b. vigzal d. vulur
Lazuri Doviguram
a. ulun c. şums
b. viçalişam d. uüaôams
10. Seris kitabi viüitxam do __________.
a. incirs c. incir
4. Si oxorişe ___________________ ulur?
b. vincir d. vincirt
a. jur c. mundes
b. nam d. mi
11. Öumaneri ___________ çanta-çkimi
pxadzirum.
5. Saaûi __________________________ ren?
a. gyari-şüule c. cari
a. mundes c. mu
b. bere-üala d. gyarite
b. naüo d. mi
12. Mektebi-şüule ____________ oxorişe

6. Saaûi _________________________ ren.
govikter.
a. lumci c. xuti
a. makvalite c. üuçxete
b. seri d. öumanis
b. çxindite d. xepete

Nana nani oy oy
Ela komoxûi ela,
Nani nani oy oy hayde nani oy oy oy
E na va mogalasen,
Gogala gogala do,
Şüimda na cegalasen.
Üriyi mamuli üriyi,
Üriam do moy va tanum?
Ôuli kormepe şüala,
Üaoba cegotanun,
Anonimi Lazuri birapa

10. UNİTE
mavitani AR XAFÛA-ÇKİMİ
unite
Ar xafta doloxe
mupe vikum?
Ham unites mupe doviguraten?

• Xafûaşi ndğalepe
• Gesvareri numerape
• Bazi fiilepe

AR XAFÛA ÇKİMİ (ŞÜİMİ)
Tenda do Tana gzas oüvages do isinapaman. Vişüinat (viucat, visiminat).
Tenda : Xela üaoba, Tana! Andğa mu ikum?

Tana : Xela üaoba Tenda! Andğa dulya miğun.
Tenda : Muşi dulya? Üaûa ndğas mektebişe ulur-i?
Tana : Var, üaûa ndğas var vulur. Ar xafûas otxo ndğa mektebişe vulur.
Cumaçxas xvala dersi var miğun.
Tenda : E do, mu ikum cumaçxas?
Tana : Oxoris dopxedur do kitabi viüitxam. Ma kitabi oüitxu üai domatzonen.
Tenda : E do, sabaûoni do mjaçxas mu ikum?
Tana : Sabaûonis sipori vikum do manebape-çkimi bdzirem.
Arti, baba-çkimi-üala ğalişe vulurt do çxomi ôöopumt.
Tenda : Andğa nam ndğa ren?
Tana : Andğa mjaçxa ren.
Tenda : E do, sinemaşe vidat-i?
Tana : Moro mu! Hayde vidat...

UNİTE
10
NDĞALEPE
TUTAÇXA
}
İÜİNAÇXA
CUMAÇXA Xafûaşi Doloxe
ÇAÇXA
ÔARASÜE / OBİŞXA
SABAÛONİ / SURİŞXA
MJAÇXA
} Xafûaşi Gamolva
1 iüinaçxa cumaçxa _____________ ôarasüe sabaûoni
2 ôarasüe sabaûoni _____________ tutaçxa _____________
3 çaçxa _____________ sabaûoni _____________ tutaçxa
4 _____________ mjaçxa tutaçxa _____________ cumaçxa
5 tutaçxa _____________ cumaçxa _____________ ôarasüe
6 cumaçxa _____________ ôarasüe sabaûoni _____________

10.3 Tablos na ren ndğalepeşi coxopes guğarit.
İ E Ô A R A S Ü E C
cumaçxa Ü U U U A T A U L U
sabaûoni
İ U M U A U B U O M
çaçxa
N U J U A T A U Ô A
ôarasüe
tutaçxa A U A A X A Û E Y Ç
iüinaçxa
Ç A Ç X A Ç O Ü Z X
mjaçxa
X U X M A X N M N A
A U A A Ç A İ O U İ
1. Andğa iüinaça ren. Öumani nam ndğa ren?

Öumani cumaçxa ren.
_________________________________________________________
2. Öumani cumaçxa ren. Andğa nam ndğa ren?

_________________________________________________________
3. Andğa çaçxa ren. Öumani nam ndğa ren?

_________________________________________________________
4. Öumani sabaûoni ren. Andğa nam ndğa ren?

_________________________________________________________
5. Andğa mjaçxa ren. Öumani nam ndğa ren?

_________________________________________________________
6. Öumani ôarasüe ren. Andğa nam ndğa ren?

_________________________________________________________

UNİTE
10
ARTEŞİ DERSEPE
1. 2. 3. 4. 5.
Tutaçxa Turkuri Turkuri Sipori Öaraloba Öaraloba
İüinaçxa Lazuri Lazuri Sipori Sipori Lazuri
Cumaçxa Feni Feni Mergeluri Mergeluri Mergeluri
Çaçxa Sosyali Sosyali Sosyali Feni Feni
Ôarasüe Drama Drama Sipori Sipori Feni
10.5 “Arteşi dersepeşi tablos” otzüedit do tudeni üitxalapes cuğaôi mecit.
1. Artes, nam ndğas drama dersi uğun?

Artes, ôarasües drama dersi uğun.
_____________________________________________________________________________________
2. Artes, nam ndğas Lazuri dersi uğun?

_____________________________________________________________________________________
3. Artes, nam ndğas Turkuri dersi uğun?

____________________________________________________
4. Artes, nam ndğas öaraloba dersi uğun?

___________________________________________________
5. Artes, nam ndğalepes sipori dersi uğun?

___________________________________________________
6. Artes, nam ndğalepes Mergeluri dersi uğun?

___________________________________________________
7. Artes, nam ndğas Feni dersi uğun?

___________________________________________________

GESVARERI NUMERAPE
1 2 3 4 5
maarani majurani masumani maotxani maxutani
6 7 8 9 10
maaşani maşkitani maovrani maçxorani mavitani
10.6 Resimepeşi jin na ren numeras otzüedit do üitxalapes cuğaôi meçit.
1 2 3 4
masumani
1. Xeştati _______________________________________ modvalu ren. 5
2) Foga (forüa) ________________________________ dolokunu ren.
3) Tzineüi (tzendeöi, tzineöi) __________________ dolokunu ren.
4) Ponûuli ______________________________________ dolokunu ren.

6
5) Modvalu _____________________________________ dolokunu ren.
6) Ucikumbi _______________________ dolobala (doloüidala) ren.

UNİTE
10
10.7 “Arteşi Dersepe” coxoni tablos otzüedit do üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Tutaçxas, Arteşi maarani dersi mu ren?

Tutaçxas Arteşi masumani dersi sipori ren.
_____________________________________________________________________________________
2. Çaçxas, Arteşi maxutani dersi mu ren?

_____________________________________________________________________________________
3. Tutaçxas, Arteşi maotxani do maxutani dersi mu ren?

_____________________________________________________________________________________
4. Cumaçxas, Arteşi majurani dersi mu ren?

_____________________________________________________________________________________
5. İüinaçxas, Arteşi maarani do majurani dersi mu ren?

_____________________________________________________________________________________
10.8 “Arteşi Dersepe” coxoni tablos otzüedit do öarit (Ho/Var).
1. Tutaçxas, Arteşi maarani dersi Lazuri ren. VAR

_______
2. İüinaçxas, Arteşi majurani dersi Lazuri ren. _______
3. Cumaçxas, Arteşi masumani dersi feni ren. _______
4. Çaçxas, Arteşi maotxani dersi drama ren. _______
5. Ôarasües, Arteşi maxutani dersi feni ren. _______
6. Çaçxas, Arteşi maotxani dersi Lazuri ren. _______

AĞANİ ZİÛAPE
1 2 3
Ma muziği vişüinam. spori vikum. okunes vister (vibir).

Si muziği işüinam. spori ikum. okunes ister (ibir).
Hemuk muziği işüinams. spori ikums. okunes isters (ibirs).
Çku muziği vişüinamt. spori vikumt. okunes vistert (vibirt).
Tkva muziği işüinamt. spori ikumt. okunes istert (ibirt).
Hentepek muziği işüinaman. spori
ikuman. okunes isteran (ibiran).
4 5 6
Ma gitari voöandinam. şiiri ôöarum. resimi bğarum.

Si gitari oöandinam. şiiri öarum. resimi ğarum.
Hemuk gitari oöandinams. şiiri öarums. resimi ğarums.
Çku gitari voöandinamt. şiiri ôçarumt resimi bğarumt
Tkva gitari oöandinamt. şiiri öarumt. resimi ğarumt.
Hentepek gitari oöandinaman. şiiri öaruman. resimi ğaruman.

Atinuri Arûaşenuri Vitzuri-Arkaburi Xopuri - Çxaluri
vibir vibir bister vister
voöandinam voöandinam boöandinam gelapçap

UNİTE
10
1. Ma ôanda muziği ___işüinam.
2. Şanak tutaçxas muziği işüin_____.
3. Bozok ôoûe muziği var __şüinams.
4. Ma ordo ordo okunes ___ister (vibir).
5. Tanuk üaûa cumaçxas guda ___öandinams.
6. Ma üaûa mjaçxas guda ___öandin____.
7. Muradik Lazuri romani öar_____.
8. Çku Lazuri romani ____öarumt.
1. Si mundes Lazuri birapa işüinam (iucam, isimin)? (ôanda, ordo ordo)

Ma ôanda Lazuri birapa vişüinam.
______________________________________________________________________________________
2. Şanak üaûa ndğas mu işüinam (iucam, isimin)? (muziği, dersi)

______________________________________________________________________________________
3. Si ôoûe guda oöandinam-i (gelaçap-i)? (ho, var)

______________________________________________________________________________________
4. Si muşi resimi ğarum? (bereşi, oxorişi)

______________________________________________________________________________________
5. Gyoüanik mundes guda oöandinams? (üaûa ndğas)

______________________________________________________________________________________
6. Si lumcis mi-üala dersi ikum-i (ikom, ikip)? (nana-skani-üala)

______________________________________________________________________________________

isters-i ôöarum igzal oöandinams içalişam-i

vikum vişüinam şum ğaruman
vişüinam (viucam, visiminam)

1. Ma muziği ________________________________________.
2. Hemuk okunes __________________________________?
3. Ma üaûa mjaçxas sipori __________________________.
4. Hentepek (hinik) üinçişi resimi __________________.
5. Ma ôanda Lazuri şiiri ____________________________.
6. Üoçik tutaçxas guda ____________________________.
7. Si üaûa öumanis, parkis _______________________?
8. Si üaûa lumcis dersi _________________________?
10.12 NENATE: Tudeni üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Nam ndğalepes mektebişe ulur?
2. Nam ndğas Lazuri dersi giğun?
3. Nam ndğas guda oöandinam?
4. Nam ndğas üuüuşi ister (ibir)?
5. Nam saaûis kitabi iüitxam (iûur, golionam)?
6. Nam ndğas resimi ğarum?
7. Nam saaûepes muziği işüinam (isimin, iucam)?
8. Nam ndğalepes gonoşinepe-skani öarum?

UNİTE
10
TANURAŞİ AR XAFÛERİ PROGRAMI
TUTAÇXA İÜİNAÇXA CUMAÇXA ÇAÇXA ÔARASÜE
08:00 Goôüutskur.
Xura
10:00 Dulyaşe vulur. Dulyaşe vulur. Dulyaşe vulur.
vibonam.
Dersi Guda
13:00 Sipori vikum.
viçalişam. voöandinam.
15:00 Parkis vigzal. Burti vister.
Sinemaşe Muziği
18:00 Gyari vimxor.
vulur. vişüinam.
Kitabi Kitabi Televuzis Kitabi Kitabi
21:00
viüitxam. viüitxam. votzüer. viüitxam. viüitxam.
Şiiri
23:00 Vincir. Vincir.
ôöarum.
Tanuraşi ar xafûeri programis otzüedit.

10.13
Tudeni cumlepe tzori ren-na Ho, vana Var öarit.
1. Tanura saaûis ovros goüutsxun. Ho

___________
2. Tanura ôoûe dulyaşe var ulun. ___________
3. Tanura üaûa ndğas dulyaşe ulun. ___________
4. Tanurak çaçxas guda var oöandinams. ___________
5. Tanurak ôoûe şiiri var öarums. ___________
6. Tanurak ôarasües sipori ikums do burti isters. ___________
7. Tanura televuzis var otzüers do sinemaşe xvala ulun. ___________
8. Tanura üaûa ndğas kitabi iüitxams (iûus, golionams). ___________

10.14 NENATE : Tanuraşi programis otzüedit do üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Tanura nam ndğalepes do nam saaûis dulyaşe ulun?
2. Tanurak mundes kitabi iüitxams (çitabi iûus, çitabi golionams)?
3. Tanurak iüinaçxas mupe ikums?
4. Tanurak ôarasües burti isters-i?
5. Tanura nam ndğalepes dulyaşe var ulun?
6. Tanurak nam saaûis Lazuri şiiri öarums?
7. Tanurak nam saaûepes gyari imxors (cari imxors)?
8. Tanurak sipori ikums-i (ikuy, ikoms, ikips)?
10.15 Tanuraşi ar xafûeri programis otzüedit do üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Tanurak tutaçxas saaûi vitis mu ikums?

Tanurak tutaçxas saaûi vitis dulyaşe ulun.
______________________________________________________________________________________
2) Tanurak tutaçxas saaûi vitosumis mu ikums?
______________________________________________________________________________________
3) Tanurak cumaçxas saaûi viûosumis mu ikums?
______________________________________________________________________________________
4) Tanurak çaçxas saaûi eçi do aris mu ikums?
______________________________________________________________________________________
5) Tanurak ôarasües saaûi eçi do sumis mu ikums?
______________________________________________________________________________________
6) Tanurak nam saaûis sipori ikums?
______________________________________________________________________________________

UNİTE
10
10.16 Tudeni ziûape ixmarit do ognaponi cumlepe gedgit.
1. üaûa öumanis / Tanura / goüutsxun / saaûis ovros

Tanura üaûa öumanis saaûis ovros goüutsxun.
_____________________________________________________________________________________
2. ma / tutaçxas / üaûa / burti / vister (vibir)

_____________________________________________________________________________________
3. üaûa / ndğas / Tanurak / guda / oöandinams/ var

_____________________________________________________________________________________
4. Lazuri / ma / şiirepe / ôöarum / ôanda

_____________________________________________________________________________________
5. ma / vulur / üaûa / ndğas / dulyaşe / saaûi xutis

_____________________________________________________________________________________
6. üaûa / ma /çaçxas / viüitxam / kitabi

_____________________________________________________________________________________
üaûa ulur guda mundes öarum ôarasües mboli mboli
üaûa
1. Ma ___________________ ndğas saaûis ovros goôüutsxur.
2. Ma üaûa _________________________________ burti vister do sipori vikum.
3. Si ar xafûas naüo fara mektebişe _____________________________________________?
4. Arte do Şanak üaûa çaçxas ______________________________ oöandinaman.
5. Tanura ___________________ mektebişe ulun?
6. Si maneba-skani şeni Lazuri şiiri ___________________-i?
7. Ma üaûa ndğas ______________________ kitabi viüitxam (viûur/ golovionam).

MEMEÛİŞİ AR XAFÛA
Memeûi universites magurale ren do dido dersi uğun. Memeûik nam ndğas mu ikums
mimeselaman. Viüitxat do oxovotzonat.
Xela üaoba! Ma Memeûi gemodzin. Eçi do xut tzaneri, Vitzuri ar Lazi biöi vore. Boğaziçi
Universites magurale vore do tarixi viüitxam.
Universiteşi yurdis pskidur. Tutaçxa, cumaçxa do çaçxa ndğalepes dersi miğun.
Dersi na miğun ndğalepes saaûi aşis moviseler. Dersepe-çkimi saaûi çxoros
gyoöüaman (coöaman). Ondğerişi tzoxle (yemaşi oği) sum dersi do ondğerişi uüule
(yema-şuüale) otxo dersi miğun. Dersepe-çkimi saaûi xutis içodenan. Doguralepek
mboli mboli oxorişdulya momçaman. Heşeni dido viçalişam. Oüitxoni do oöaroni
dido (opşa, yopşa, zade) dulya miğun.
İüinaçxa do ôarasüe ndğalepes aina (çkar) dersi var miğun. Heşeni universiteşe var
vulur do leba moviseler. Öumaneri gyari-şüule (öumaneri cari-şüule) sipori vikum.
Kitabi viüitxam. Lumcis-ti sinemaşe vulur.
Ma gitari oöandinu do Lazuri obiru dido maoropen. Xafûa gamolvas, “oruba”
coxoni gurubis gitari voöandinam do Lazuri vibir. Ama bazi ndğalepes soti var vulur
do oxoris movişvacam.
E do, ora haşopete mani mani golulun...

UNİTE
10
10.19 Tudeni cumlepe tkvani opuûes muöo itkven (iziûen), doöarit.
1. Ma romani viüitxam. Ma romani viûur/ ma romani goloviyonam.

__________________________________________________
2. Ma yurdis pskidur. __________________________________________________
3. Ma saaûi aşis moviseler. __________________________________________________
4. Dersi saaûi çxoros gyoöüams. __________________________________________________
5. Ma aina dersi var miğun. __________________________________________________
6. Gyari-şüule sipori vikum. __________________________________________________
7. Ma gitari voöandinam. __________________________________________________
8. Ma oxoris movişvacam. __________________________________________________
10.20 NENATE: Öara iüitxit do üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Memeûik universites mu iüitxams?

2. Memeûi so skidun?
3. Memeûis nam ndğalepes dersi uğun?
4. Memeûi nam ndğalepes saaûi aşis moiselen?
5. Memeûişi dersepe mundes gyoöüaman (coöaman)?
6. Memeûişi dersepe mundes içodenan?
7. Memeûis mu aoropen?
8. Memeûi nam ndğalepes, muşeni leba moiselen?

10.21 Tudeni öaras na ren boşi svalepe opşit.
Universiteşi yurdis ____________________. Tutaçxa, cumaçxa do çaçxa _________________
dersi miğun. Dersi na miğun ndğalepes saaûi aşis mo______________. Dersepe-çkimi
saaûi çxoros gyo_____________. Ondğerişi ____________________ sum dersi miğun. Der-
sepe-çkimi saaûi xutis __________enan. Doguralepek mboli mboli ____________________
momçaman. Heşeni dido viçalişam. Oüitxoni do ______________ dido dulya miğun.
İüinaçxa do ôarasüe ndğalepes _________________ dersi var miğun. Heşeni universi-
teşe __________ vulur do ____________ moviseler. Öumaneri ____________________ sipori
vikum. Kitabi viüitxam. ____________________-ti sinemaşe vulur.
Ma gitari oöan___________ do Lazuri obiru dido ma________________. Xafûa gamolvas,
“oruba” coxoni gurubis gitari vo________________ do Lazuri vibir. Ama bazi ndğalepes
soti var vulur do oxoris movi____________________.
Xaftaşi doloxe mupe ikumt? Sipori ikumt-i? Okunes istert-i? Tutaçxas mu ikumt?
Xaftaşi gamolvas mupe ikumt? Muziği işüinamt-i? Sinemaşe ulurt-i?
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________

UNİTE
10
1. Ma üaûa seris muziği _________. 6. Ma resimi var bğarum ama şiiri

a) vincir b) vişüinam ___________________.
c) vikumt d) goôüutsxur a) vimxor b) ôöarum

c) vikum d) vister
2. Şanak _____________ lumcis okunes

isters. 7. Çku (şüu) lumcis televuzis
a) gulun b) ôanda _________________.
c) üaûa d) ulun a) otzker b) votzker

c) otzkert d) votzkert
Lazuri Doviguram
3. Memeûi universiûeşi magurale ren

do __________________ sinifis ren. 8. Ma mekûebişe kuçxe__ vulur.
a) majurani b) kuçxete a) -şe b) -te
d) vurtzite c) furöate c) -şen d) -üala
4. Andğa ôarasüe ren-na öumani

_____________________ ren?
a) çaçxa b) sabaûoni 9. Hentepek üaûa öumanis mane-

c) mjaçxa d) tutaçxa bape-nişi-____________ ukapaman.
a) -te b) -üala
c) -şi d) -ti
5. Andğa _______________ ren. Öumani

çaçxa ren.
a) cumaçxa b) ôarasüe 10. Ma parkişe _________________ vulur.
c) iüinaçxa d) mjaçxa a) tirenite b) uçağite
c) üaravite d) ôisikleûite

Z ENİS B ORÛ İ
Zenis vorûi Tunaşa niûi-şkule

Yano yano geliûi ondğe-şüule
Mabgarinu oxorşa mepti-şüule
Mot memûüomer na şuri mişinare
Mutxa divu suzgişi mtsxuli-skani

Var ôöüomi do doôi xaûiri-skani
Mot var moxti megoûroxas xe-skani
Txiris mebli saği xe meûaxeri

Ma hak bibgar si Tunas elaxer-i
Gzapes bitzüer tolepe moûaxeri
Karûali miöari man-ti meptare

Maûrozi gava do armas yeptare
Ma-ti skani-üala Tunas goptare
Ordo moxti na şuri mişinare
Lazuri Xalüuri Birapa

Oüorobu: Helimişi Xasani

11. UNİTE
maviûoarani OXORİ-ÇKİMİ
unite

1. Oxorişi doloxe mupe miğunan?
2. Pozisionepe

OXORİ ÇKİMİ (ŞÜİMİ)
Purkina do İrdenişi oüosinapus uci meçit.
Purkina : Möita porça-çkimi bgorum. So ren, giçkin-i (Nak on, gişüun-i)?

İrden : Oda-skanis, oncireşi tude va ren-i (oncireşi tude var on-i)?
Purkina : Oncireşi tude votzüedi (votzedi, ptsadi) ama hek mutu var bdziri.
İrden : Oncireşi tude va ren-na dolaôişi doloxe ren.
Purkina : E do, so ren dolaôi?
İrden : Dolaôi, çkimi odas ren. Odaşi doloxe. Hek otzüedi.
Purkina : Hek-ti votzüedi ama hek-ti va ren.
İrden : Hemoras, porça-skani so ren ma var miçkin. Nanas uüitxi (üitxi).
Purkina : E do, nana so ren?
İrden : Nana, serende-üala (serende-şüala) ren.
Purkina : Üai hemoras. Nanas vuüitxa.

UNİTE
11
AĞANİ ZİÛAPE
1 5 9
oxori oxomonduni oda

oskidu şeni (ôaraüamindi, xayaûi) onciru şeni
2 6 10
obonale ogyare (ocare) oncire

xura obonu şeni gyari oxadziru şeni onciru şeni
3 7 11
oinale oçxale onaxule

oşinaxu şeni oçxu şeni onaxu şeni
4 8 12
okosale xoôe memsofa

okosu şeni doxunu şeni

1 5
2 6
3 7
4 8
11.3 Resimi do ziûape oüomöeşit (artiüati-üala oüozemcit).
d
1. ___ 4. ___
a. oçxale
b. oxomonduni
2. ___ c. ogyare 5. ___
ç. memsofa
ö. obonale
3. ___ d. oinale 6. ___

UNİTE
11
11.4 Tzori cuğaôis nuğarit.
1 3 5
a. memsofa a. memsofa a. okosale
b. ogyare b. oncire b. oçxale
2 4 6
a. onaxule a. oinale a. ogyare
b. xoôe b. oncire b. oxomonduni
11.5 Tudeni resimepeşi coxope (yoxope) doöarit.
1 3 5
oçxale
2 4 6

1. Bere oxomondunis ren-i? (
- Ho, bere oxomondunis (ôaraüamindis, xayaûis) ren.
- Var, bere oxomondunis va ren.
2. Xoôe odas ren-i? ________________________________________________
3. Okosale oxomondunis ren-i? ________________________________________________
4. Oçxale oxoris ren-i? ________________________________________________
5. Memsofape odas renan-i? ________________________________________________
6. Üoçi ogyares (ocares) ren-i? ________________________________________________
7. Onaxule obonales ren-i? ________________________________________________
8. Üaûupe ogyares renan-i? ________________________________________________

UNİTE
11
LAZURİS POZİSİONEPE
1 5 9
jin doloxe jile

masaşi jin oxorişi doloxe masaşi jile
2 6 10
-üala/ -şüala gale tzale
masa-üala/ masa-şüala oxorişi gale masaşi tzale
3 7 11
tude üaôula (uüaçxe) tzoxle (oği, oğine)

masaşi tude masaşi üaôula masaşi tzoxle
4 8 12
mele mole oşkena (oşüenda)

masaşi mele masaşi mole masaşi oşkena

11.7 Resimepes otzüedit do üitxalapes cuğaôi meçit (ho/var).
Burti masaşi tude ren-i?
- Ho, burti masaşi tude ren.
- Var, burti masaşi tude va ren.
1. Burti masaşi jin ren-i?
________________________________.
3. Üaûu serendeşi tude ren-i?
________________________________.
2. Mamuli mtuti do üaûuşi oşkenas ren-i? 4. Mamuli serendeşi tude ren-i?
___________________________________________. ________________________________.
5. Uça feneri serendeşi jin ren-i?
________________________________.
6. Porûiüali serendeşi tude ren-i?
________________________________.

UNİTE
11
1. Üaûu so ren?
Üaûu oxorişi doloxe ren.
___________________________________________________.
2. Üaûu so ren?
___________________________________________________.
3 3. Üaûu so ren? (Coğorişi .....)
___________________________________________________.
4. Coğori so ren? (Üaûuşi .....)
___________________________________________________.
4 5. Üaûu so ren? (Coğorişi .....)
___________________________________________________.
6. Coğori so ren? (Üaûuşi .....)
___________________________________________________.
5 7. Burti so ren? (Bereşi .....)
___________________________________________________.
8. Bere so ren? (Burtişi .....)
___________________________________________________.
6 7. Burti so ren? (Berepeşi .....)
___________________________________________________.
8. Berepe so renan? (Burtişi .....)
___________________________________________________.

bageni
serende
karmaûe
Şana do Artek jini resimis otzüenan do isinapaman. Meviucat - vişüinat - visiminat.
Şana : Bageni (patsxa) so ren giçkin-i, Arte?

Arte : Moro var miçkin-i, bageni oxorişi jile ren.
Şana : Dido üai. E do coğori so ren?
Arte : Coğori serende do oxorişi oşkenas ren.
Şana : Serendeşi (nalyaşi) tude mu ren?
Arte : Serendeşi tude onçamure (oçambre) ren. Si onçamure mu ren giçkin-i?
Şana : Var miçkin iyen-i (iveni-i, iqven-i), komiçkin (komişüun).
Arte : Hatzi (hus) ma giüitxa (üiütxa). Mamuli so ren?
Şana : Var dzirem-i mamuli! Mamuli oxorişi jin ren.
Arte : Çku (şüu) so voret e do?
Şana : Çku oxorişi avlas (üodas, ofuûes) voret.

UNİTE
11
11.10 Resimis otzüedit (Resimi 11.10) do öarit, mu so ren (mu nak on)?
oxorişi jile ren

1. Bageni __________________________________________________________________________
2. Oxori ___________________________________________________________________________
3. Serende ________________________________________________________________________
4. Coğori __________________________________________________________________________
5. Mamuli _________________________________________________________________________
6. Puci ____________________________________________________________________________
7. Onçamure (oçambre) __________________________________________________________
8. Karmaûe (mskibu) ______________________________________________________________
11.11 Resimis otzüedit (Resimi 11.10) do cuğaôi meçit. Ma so vore?
1. Puci : Ma so vore? Si oxorişi tzoxle ore.

___________________________________________________
2. Coğori : Ma so vore? ___________________________________________________
3. Üaûu : Ma so vore? ___________________________________________________
4. Ma : Üaûu so ren? ____________________________________________________
5. Mtuti : Ma so vore? ___________________________________________________
6. Mamuli : Ma so vore? ___________________________________________________
7. Ma : Nca so ren? ___________________________________________________
8. Puci : Ma so vore? ___________________________________________________

ÔARAÜAMİNDİ - ÔARAÜAMİNDİ
Ma oxori-çkimi dido maoropen. Didi ar ncaşi (caşi) tude ren çkimi oxori. Sum oda
uğun; ar didi oda do jur öuûa oda. Didi odas ma vincir. Öuûa odas-ti berepe inciran.
Serende (nalya) oxorişi jile dgin (dgun). Bageni-ti oxorişi tzale dgin. Baüi (mandre,
axiri) oxorişi tzoxle (oxorişi oği) ren.
Oxomonduni-çkimi mçire ren. Hemuşeni, oxomondunişi ar üele ogyare (ocare)
ren, majura-üele-ti üera ren. Ağani ar oinale miğun. Mtel (iri) meyvepe do oöüo-
malepe (oşüomalepe) oinaleşi doloxe renan. Oçxale oinale-üala (oinale-şüala) dgin
do angepe (noçxeşepe) hemute pçxamt. Onaxule-ti obonaleşi doloxe ren. Hemute
dolokunupe bnaxumt (bnaxumt, napxumt).
E do çkva mupe miğun oxoris gitzvat. Jur memsofa miğun. Juri-ti uça renan. Jur
memsofaşi oşkenas piliûa (soba) dgin. Masa oinaleşi tzoxle ren. Üulepe (tronepe)
masaşi tude dginan (dgunan).
Üaûu so ren-i? Üaûu-çkimi ôanda (irote) memsofaşi jin ren. Okosale do xoôe-ti ôan-
da eünaşi üaôulas renan.
E do heşo. Ar coğori miyonun. Kogiçkinan, coğori avlas (üodas, ofuûes), puci baüis
(mandres, axiris) do üoçi oxoris skidun. Tsxeni dido maoropen ama var miyonun.
Hatzi, tkvani oxorişi mitzvit. Tkvani oxoris mupe renan?

UNİTE
11
11.13 Jini öara iüitxit do tudeni cumlepe tzori ren-na Ho, vana Var öarit.
1. Oxori-çkimi didi ar ncaşi (caşi) tude ren. Ho

____________
2. Didi odas berepe, öuûa odas ma vincir. ____________
3. Serende oxorişi tzale, bageni (patsxa) oxorişi tzale dgin. ____________
4. Baüi oxorişi jilemonas ren. ____________
5. Oxomondunişi ar üele ogyare (ocare) ren. ____________
6. Meyvepe do oöüomalepe oinaleşi doloxe va renan. ____________
11.14 Hatzi tudeni ziûapeşi isinapit. Nam giçkinan, nam var giçkinan?
1. memsofa 5. baüi / axiri / mandre

2. üuli/ troni 6. okosale
3. oxomonduni / ôaraüamindi / xayaûi 7. onaxule
4. üaôula / oüaçxe / uüaçxe 8. oçxale
11.15 NENATE : Ôaraüamindi coxoni öara iüitxit do üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Oxori-çkimi so ren?
2. Oxori-çkimis mik so incirs?
3. Serende do bageni so dginan?
4. Oxomonduni-çkimi muperi ren?
5. Oinaleşi doloxe mupe renan?
6. Onaxulete mu vikumt?
7. Memsofaşi jin mik incirs?
8. Eünaşi üaôulas mupe renan?

11.16 Tudeni öaras boşi svalepe opşit.
Didi ar ncaşi (caşi) __________________ ren çkimi oxori. Serende (nalya) oxo-
rişi __________________ dgin (dgun). Bageni-ti oxorişi __________________ dgin.
Baüi oxorişi __________________ ren. Oxomonduni-çkimi mçire ren. Hemuşeni,
oxomondunişi ar-üele __________________ ren, majura-üele-ti üera ren. Mtel (iri)
meyvepe do oöüomalepe (oşüomalepe) __________________ doloxe renan. Oçxale
__________________ dgin do angepe (noçxeşepe) hemute pçxamt. Onaxule-ti obo-
nales ren. Hemute dolokunupe bnaxumt (napxumt). E do çkva mupe miğun oxoris
gitzvat. Jur ________________ miğun. Juri-ti uça renan. Jur memsofaşi ______________
piliûa (soba) dgin. Masa oinaleşi ________________ ren. Üulepe (tronepe) masaşi
______________ dginan (dgunan). Üaûu so ren-i? Üaûu-çkimi ôanda memsofaşi
____________ ren. Okosale do xoôe-ti ôanda eünaşi __________________ renan.
11.17 Hatzi (atzi, huy, hus) tkvani oxori şeni öarit.
Muperi oxori giğunan? Oxori-tkvanişi doloxe mupe renan, so renan?
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________

UNİTE
11
11.18 Resimepes otzüedit do tzori cuğaôis nuğarit.
6, 7, 8, 9. üitxalapes jini resimis

otzüedit do cuğaôi meçit.
1, 2, 3, 4. Jini resimis otzüedit do
tudeni üitxalapes cuğaôi meçit.
6) Burti ______________________ ren.

1) Oxori so ren? a. okosale b. oinale
Lazuri Doviguram
a. ncaşi jile b. ncaşi tzale c. onaxule d. oçxaleşi jin

c. ncaşi tude d. ncaşi mele
7) Onaxule, oinale do oçxaleşi

2) Nca so ren? _______________ ren.
a. oxorişi jile b. oxorişi tzale a. mele b. oşkenas
c. oxorişi tude d. oxorişi mele c. doloxe d. gale
3) Mamuli so ren? 8) Oçxale _________________ tude en.
a. oxorişi jile b. oxorişi tzale a. jin do jin b. burtişitude
c. gzaşi jin d. oxorişi mele c. gale gale d. burtişi mele
4) Coğori so ren? 9) Oinale so ren?
a. ncaşi tude b. ncaşi tzale a. jin tude b. oxorişi tude
c. ncaşi jile d. ncaşi jin c. jile tzale d. onaxuleşi mele

DOMİVAMİS
Domivamis yoüuşis koeşapti

Xut kyois-ti lazuûi şeni gopti
Va madziruşi xolo boşi kogepti
Var içoden derdi meraği-çkimi
Üamiüamis jur tolepe dudgitas

Çili-muşi çkimi steri duskidas
Mşkoinite uûaüete duskidas
Gyari ökomit möüidi var domiskidu

Ar luümaşa toli kodomiskidu,
Jur luümaşa para var ki doskidu
Anonuri Lazuri birapa - Xopa

12. UNİTE
maviûojurani DOLOKUNUPE
unite

• Dolokunuşi ziûape
• Getvalu - dolokunu - modvalu
• Lazuri perepe (rengepe)
• Nam peri porça dologokuns
• Muperi porça dolokuneri ore?

DOLOKUNUPE
Tana do irdeni idziranen ama artiüati var içineman. Hatzi mis mu dolokuns
oxotzonu şeni isinapaman (ixaôaran, iôaramitaman, ğarğalapan).
İrden : Xela üaoba Tutaste! Ar saaûişe vidzirat-i?

Tana : Xela üaoba İrden! Ar saaûişe vidzirat ama muöo giçinare?
İrden : Ma möita kudi gemotun do porça dolomokuns.
Ar-ti, cğaûa ponûuli momodzin. Modvalupe-çkimi-ti uça renan.
Tana : E do, porça-skani nam peri ren (porça-skani nam rengi on)?
İrden : Porça-çkimi möita ren. Ma gundze biöi vore; möipe do gundze boi miğun.
Si mu dologokuns? Si muperi bozo (üulani) ore?
Tana : Ma uça do gundze tomalepe miğun. Skiûa kudi gemotun (cemitun).
İrden : Porça do ponûuli-skani nam peri renan?
Tana : Porça var dolomokuns, ponûuli-ti var momodzin.
Ma forüa dolomokuns (dolomonkos).
İrden : E do, forüa-skani nam peri ren?
Tana : Forüa-çkimi möita ren. Möita do gundze forüa dolomokuns.
İrden : Dido üai. Giçinare hemoras. Üaite vidzirat!.
Tana : Üaite vidzirat, İrden.

UNİTE
12
AĞANİ ZİÛAPE : DOLOKUNUPE DO MODVALUPE
1 2 3
porça ponûuli çeüeûi
4 5 6
kudi modvalu tzineüi

(tzendeöi)
7 8 9
forüa (foga) xeştati matzüindi

(matzindi)
10 11 12
şkatzale ucikumbi otole

DOLOKUNUPE
1 5
2 6
3 7
4 8
12.3 Resimi do ziûape oüomöeşit (artiüati-üala oüozemcit).
1 4
a. şüatzale
5
2
b. modvalu
c. xeştati
ç. ponûuli 6
3
ö. porça
d. uciüumvi

UNİTE
DOLOKUNUPE
12
12.4 Resimis otzüedit do coxope-nişis (yoxope-nişi) koguğarit.
1 4 5 6
ç e ü e û i x ç
2
a m a tz i n d i
p o n û u l i t
e d a i n e ü i
o v p ğ f s z c
3
a a tz i n e ü i
e l a h m q x c
u u a i z v b n
12.5 İşüinit do boşi svalepe opşit.
1 4
tzineüi forüa
3
porça modvalu
ucikumbi
2 5
kudi xeşuzui şkatzale
forüa otole

DOLOKUNUPE
12.6 Tudeni resimepe mu renan, coxo-nişi doöarit.
1 3 4
porça
_____________________ _____________________ _____________________
2 6 5
_____________________ _____________________ _____________________
Ho, ma porça miğun/ var, ma porça var miğun.

1. Si porça giğun-i? ___________________________________________________________________
2. Si tzineüi (tzendeöi) giğun-i? _____________________________________________________
3. Si kudi giğun-i? ____________________________________________________________________
4. Si uciüumbi giğun-i? ______________________________________________________________
5. Si modvalu giğun-i? ________________________________________________________________
6. Si forüa (foga) giğun-i? ____________________________________________________________
7. Si xeştati giğun-i? __________________________________________________________________
8. Si şüatzale giğun-i? _______________________________________________________________

UNİTE
12
1 Si mu gegotun (cegitun)? 2 Si mu gotzagitun (üotzogitun)?
Ma kudi gemotun. Ma şkatzale gotzamitun.

(Ma kudi cemitun.) (Ma şkatzale üotzomitun.)
gyotun (cutun) gotzutun (üotzutun)
cemitun üotzomitun
ü
heyas, iyas cutun üotzutun

şüu cemitunan üotzomitunan
cegitunan üotzogitunan
cutunan üotzutunan
Hinis
1. gyotun (cutun) : Şapka, bere türü giyecekler için

2. gotzutun (üotzutun) : Etek, peştemal gibi giyecekler için

DOLOKUNUPE
3A Si mu dolikunam (delinkunam)? dolikunams
.
Ma porça dolovikunam.
(Ma porça delevinkunam.)
şü
3A. dolovikunam (dolobikunam) : Şu an

giyiniyorum (elbise, gömlek, kazak vb. bel
ile boyun arası giyecekler için). 3. şahısların
sonuna -k eki (ergatif eki) gelir.
Ho, (ma) porça dolovikunam (dolobikunam).

___________________________________________________
• Si porça dolikunam-i?
Var, (ma) porça var dolovikunam (var dolobikunam).
___________________________________________________
1. Si porça dolikunam-i? ________________________________________________________ (ho)
2. Si forüa (foga) dolikunam-i? _________________________________________________ (ho)
3. Şanak tişorûi dolikunams-i? _________________________________________________ (var)
4. Çku (şüu) tişorûi dolovikunamt-i? ____________________________________________ (var)
5. Tkva porça dolikunamt-i? _____________________________________________________ (ho)
6. Hentepek (hinik) porça dolikunaman-i? ______________________________________ (ho)
So mu itkven? Nak muya iziûen?

Atinuri Arûaşenuri Vitzuri - Arkaburi Xopuri - Çxaluri
delevinkunam dolovinkunam dolobikunam dolovikunam

UNİTE
12
dolokuns (dolonkos) 3B Si mu dologokuns (dologonkos)?
Ma porça dolomokuns.
dologonkos (Ma porça dolomonkos)
1b
dolomonkonan
3B. dolokuns (dolonkos) : Giyinmiş haldeyim

(elbise, gömlek, kazak vb. bel ile boyun arası
giyecekler için). 3. şahısların sonuna -s eki
(datif eki) gelir.
Ho, (ma) porça dolomokuns (dolomonkos).

___________________________________________________
• Si porça dologokuns-i?
Var, (ma) porça var dolomokuns (var dolomonkos).
___________________________________________________
1. Si porça dologokuns-i? ________________________________________________________(ho)
2. Si forüa (foga) dologokuns-i? ______________________________________________ (ho)
3. Şanas tişorûi dolokuns-i? _________________________________________________ (var)
4. Çku (şüu) tişorûi dolomokunan-i? ____________________________________________ (var)
5. Tkva porça dologokunan-i? ___________________________________________________ (ho)
6. Hentepes (hinis) porça dolokunan-i? ______________________________________ (ho)
So mu itkven? Nak muya iziûen?

dolomonkos dolomonkoy dolomokuns dolomokuns

DOLOKUNUPE
4A Si mu moidum (moydum)?
moidums
Ma şorûi movidum. .
(Ma şorûi mobidumer.) moidumer
şü
mobidumert
4A. moidums (moydums) : Şu an giyiniyorum

(etek, ayakkabı, çorap gibi bel altı giyecekler
için). 3. şahısların sonuna ergatif -k eki gelir.
Ho, (ma) tzineüi movidum (mobidumer).

___________________________________________________
• Si tzineüi moidum-i?
Var, (ma) tzineüi var movidum (var mobidumer).
___________________________________________________
1. Si şorûi moidum-i (moydum-i)? _______________________________________________ (ho)
2. Ma modvalu movidum-i? _____________________________________________________ (var)
3. Şanak ponûuli moidums-i (moydums-i)? _____________________________________ (ho)
4. Çku (şüu) tzineüi movidumt-i (mobidumert-i)? _______________________________ (var)
5. Tkva tzineüi moidumt-i? _____________________________________________________ (ho)
6. Hentepek (hinik) tzineüi moiduman-i? ______________________________________ (ho)

movidum movidum mobidumer movidum

UNİTE
12
4B Si mu mogodzin (mogodzun)?
modzin (modzun)
momodzun
Ma ponûuli momodzin.
(Ma ponûuli momodzun.)
modzun
şü
momodzunan
mogodzunan
modzunanan
4B. modzin (modzun) : Giyinmiş haldeyim

(ayakkabı, çorap, pantolon gibi bel altı giyecekler
için). 3. şahısların sonuna datif -s eki gelir.
Ho, (ma) tzineüi momodzin (momodzun).

___________________________________________________
• Si tzineüi mogodzin-i?
Var, (ma) tzineüi var momodzin (var momodzun).
___________________________________________________
1. Si ponûuli mogodzin-i ? ______________________________________________________ (ho)
2. Si modvalu mogodzin-i ? _____________________________________________________ (var)
3. Şanas ponûuli modzin-i ? ______________________________________________________ (ho)
4. Çku ponûuli momodzinan-i ? _________________________________________________ (var)
5. Tkva tzineüi mogodzinan-i? ____________________________________________________ (ho)
6. Hentepes (hinis) tzineüi modzinan-i? __________________________________________ (ho)

Atinuri - Arûaşenuri Vitzuri - Arkaburi - Xopuri - Çxaluri
momodzun momodzin

DOLOKUNUPE
1. Ma ... dolivikun_____. 7. Çku ... dolovikun_______.
2. Şanak ... dolikun_____. 8. Ma ... gotzamit_______.
3. Si ... dolikun_____. 9. Ma ... mo_____dzin.
4. Si ... moid_____. 10. Ma ... dolomokun_____.
5. Şanas ... _____dzin. 11. Hentepes ... dolokun_____.
6. Ma ... ge_____tun. 12. Hentepes ... modzin_____.
12.13 Nam ziûa nam dzegni (nam şuri) şeni ren doöarit.
1. hemus (heyas, iyas)

____________________ dolokuns (dolonkos)
2. ____________________ dolomokuns (dolomonkos)
3. ____________________ movidum (mobidumer)
4. ____________________ dologokuns (dologonkos)
5. ____________________ mogodzin (mogodzun)
6. ____________________ dolovikunam (dolobikunam)
7. ____________________ gemotun (cemitun)
8. ____________________ momodzin (momodzun)

UNİTE
12
12.14 Parantezi doloxeni ziûape ixmarit do boşi svalepe opşit.
porça monti tzineüi modvalu ponûuli şorûi tişorûi
1. Hemus ____________________ dolokuns (dolonkos)
2. Ma ____________________ dolomokuns (dolomonkos)
3. Ma ____________________ movidum (mobidumer)
4. Si ____________________ dologokuns (dologonkos)
5. Si ____________________ mogodzin (mogodzun)
6. Tkva ____________________ dolikunamt (delinkunamt)
7. Ma ____________________ gemotun (cemitun)
8. Şanas ____________________ modzin (modzun)
12.15 Tudeni cumlepes xetape renan, dotzuranit.
1. Şanas ôanda porça dolikunams. Şanak ôanda porça dolikunams.

_________________________________________
2. Şanak ôanda porça dolovikunam. _________________________________________
3. Ma hatzi porça dologokuns. _________________________________________
4. Si ôanda porça dolovikunamt. _________________________________________
5. Şanas tzineüi (tzendeöi) momodzin. _________________________________________
6. Ma hatzi (hus) modvalu momodzin. _________________________________________

DOLOKUNUPE
12.16 Tzori na ren ziûepes nuğarit.
1. Ma ... mogodzin / momodzin.
2. Si ... modzin / mogodzin.
3. Şanas ... modzin / mogodzin.
4. Çku (şüu) ... dolomokunan / dolomokuns.
5. Tkva ... dolikunamt / dolikunam.
6. Şana do Tendak ... dolikunaman / dologokuns.
12.17 Tudeni fiilepes na ren xetape dotzuranit.
1. Ma xeştati mogodzin. momodzin

_________________________
2. Si mpdvzlt momodzin. _________________________
3. Ma kudi gyotun (cutun). _________________________
4. Si tzineüi (tzendeöi) momodzin. _________________________
5. Si porça dolomokuns. _________________________
6. Hemus forüa dolomokuns. _________________________
1. Hemus porça dolokuns.

_____________________.
2. Si tzineüi _____________________.
3. Ma ucikumbi (çupe) _____________________.
4. Tkva modvalu _____________________.
5. Hentepes forüa _____________________.
6. Şanas xeştati _____________________. Nurdoğan Abaşişis mu gyotun (cutun)?

UNİTE
12
LAZURİ PEREPE - RENGEPE
1 2
skiûa arandza
3 4 5
uça bresûi (mbura) kçe
6 7 8
pembe xaöeni (yeşili) cğaûa
9 10
leûaşperi möita

DOLOKUNUPE
12.19 Resimis otzüedit do tzori ziûas guğarit.
1 4
Ham kudi kçe / bresûi ren.
Ham ponûuli skiûa / cğaûa ren.
2 5
Ham xeştati kçe / möita ren.
Ham tzineüi kçe / zrzndaz ren.
3 6
Ham çeüeûi cğaûa / uça ren.
Ham modvalu skiûa / xanöeli ren.
12.20 Resimis otzüedit do dolokunupeşi peri (rengi) doöarit.
1 2 3
xanöeni uciüumbi
___________________________ ___________________________ ___________________________
4 5 6
___________________________ ___________________________ ___________________________

UNİTE
12
Nam peri porça Ma xanöeni porça

dologokuns? dolomokuns.
12.21 Biöi do bozoşi resimis otzüedit do üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Biöisi nam peri ponûuli modzin (modzun)?

Biöis bresûi ponûuli modzin (modzun).
_______________________________________________________
2. Bozos nam peri tişorûi dolokuns (dolonkos)?

_______________________________________________________
3. Bozos nam nam peri şüatzale uğun?

_______________________________________________________
4. Biöis nam peri porça dolokuns (dolonkos)?

_______________________________________________________
5. Si nam peri porça dologokuns (dologonkos)?

_______________________________________________________
6. Si nam peri ponûuli mogodzin (mogodzun)?

_______________________________________________________
biöi do bozo (üulani)

DOLOKUNUPE
12.22 Tudeni oüosinapu iüitxit (tkvit, golionit).
Muperi porça dolokuneri ore?
A B
A : Muperi porça dolokuneri ore?
B : Ma cğaûa porça dolokuneri vore.
A : E do, muperi ponûuli modveri ore?
B : Uça do tutxu ponûuli modveri vore.
A : Ponûul-skani naxveri ren-i?
B : Ho, ponûuli-çkimi naxveri ren.
• modveri (modvalu) : belden aşağısı için giyinmiş halde

• dolokuneri (dolokunu) : bel ile boyun arası için giyinmiş halde
• getveri (getvalu) : şapka, bere, foter vs. için takmış halde
• naxveri (onaxu) : yıkanmış halde
• tutxu : ince (giysi, tahta vs. “möipe” ile karıştırmayınız)
• ôeci : kalın (giysi, tahta vs. “mçxu” ile karıştırmayınız)
Yukarıdaki örnekte gördüğünüz ifadeler (modveri, dolokuneri, naxveri, getveri) fiilden

türetilmiş zarflardır. Burada fiilden önce kullanılmıştır. Ancak sıfat olarak da kullanılır.
Lazcada hemen her fiilden hem sıfat hem zarf işlevi gören yukarıdaki gibi kelimeler
üretilebilmektedir.
Aşağıda, şahıslara göre verilmiş ilgili kelimelerin kullanımına bakınız.
Ma uça tzineüi modveri vore. Ma naxveri vore.

Si tutxu porça dolokuneri ore. Si ... ore.
Şana kçe kudi getveri ren. Şana ... ren.
Çku (şüu) uça tzineüi modveri voret. Çku ... voret.
Tkva ôeci porça dolokuneri oret. Tkva ... oret.
Şana do Arte kçe kudi getveri renan. Şana do Arte ... renan.

UNİTE
12
12.23 Tudeni öarape iüitxit (golionit, tkvit) do resimepe-üala oüozemcit.
1 a
Xela üaoba!
Hatzi (hus) ma kçe kudi getveri vore. Cğaûa ponûuli
momodzin do tutxu porça dolomokuns. Ma ôanda
tutxu do xanöeni porça dolovikunam. Muşeni-ki
tutxu porça dido maoropen. Ama xiüa-çkimi ôeci
ren.
Si hatzi nam peri porça dolokuneri ore?
2
b
Xela üaoba!
Ma hatzi (hus) bresûi ponûuli modveri vore. Ôeci
porça dolomokuns do leûaşperi modvalu momodzin.
Ma ôanda leûaşperi modvalu movidum. Hatzi, kudi
var gemotun. Ma ofisi-çkimis viçalişam.
Si nam peri ponûuli modveri ore?
3 c
Xela üaoba!
Ma perepe (rengepe) dido maoropen do dido
peroni (renüli) dolokunupe miğun. Hatzi skiûa do
tutxu ponûuli modveri vore. E do, xanöeni porça do
cğaûa çekeûi dolomokuns. Ma ôanda cğaûa çekeûi
dolovikunam.
Hatzi (atzi, hus, huy), nam peri çekeûi dolikunam?
4 ç
Xela üaoba!
Hatzi (hus) kudi getveri var vore. Cğaûa ponûuli
momodzin do xanöeni porça dolomokuns. Porça-
çkimi tutxu ren. Tomalepe-çkimi gundze renan. Ma
cğaûa do xanöeni dido maoropen (ôorom).
Si nam peri porça dolokuneri ore?

DOLOKUNUPE
12.24 Resimepes otzüedit do cumlepe tzori ren-na HO, ğuli ren-na VAR öarit.
1 2 3 4
Arte Exa Şana Tanura
1. Artes kçe do ôeci porça dolokuns. Ho

______________
2. Exa möita do tutxu ponûuli mondveri ren. ______________
3. Şana xanöeni do müule şüatzale modveri ren. ______________
4. Tanura uça porça dolokuneri ren. ______________
5. Şanaşi şüatzale gundze do ôeci ren. ______________
6. Exaşi ponûuli uça va ren. ______________
7. Arte skiûa kudi getveri (cetveri) ren. ______________
8. Tanuras uça ponûuli modzin. ______________
Manebape-tkvanis otzüedit do öarit, mis muperi dolokunu uğun? Mi, mu

12.25
dolokuneri ren, mu modveri ren? Mis mu dolokunu üai datzonen?
Xela üaoba! ____________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________

UNİTE
12
12.26 İüitxit do boşi svalepe opşit.
1
Xela üaoba!
Ma Seferi _______________. Atinuri vore. Ma bresûi ponûu-
li _________________. Kçe do tutxu porça _______________.
Ponûul-çkimi naxveri ren. Kudi var gemitun. Ma kudi
var ma_____________________en.
E do, si nam peri ponûuli _________________________?
Si namperi porça ________________________________?
2
Xela üaoba!
Ma Ayşe gemodzin do Atinuri ____________. Ma tutxu
do kçe mandili doloüoreri ____________. Xolo möita do
tutxu porça __________________. Şkatzale-çkimi-ti tutxu
______________________.
Si tutxu porça _________________________-i?
12.27 Hatzi si öari. Si mupe dologokuns, mogodzin?
Xela üaoba!
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________

DOLOKUNUPE
ÇKVA DO ÇKVA SVALEPE
Dunyas çkva do çkva perepe renan do çkva do çkva perepete üoçepe skidunan.
Xela üaoba!
Ma Şana gemodzin. Bursas psikidur do magurale vore. Kianaşi (dunyaşi) çkva do
çkva svalepeşe manebape miyonun (miqoun). Hantepe Aleksi, Tenda do Ezgi renan.
Aleksi Rusi ren. Eçi do vitoar tzaneri ren do madulye ren. Rusetis skidun.
Rusetis ûaroni dido ini na ren şeni Aleksik ôanda (irote) ôeci ponûuli moidums do
ôeci porça dolikunams. Kçe kudi geitums. Cğata xeştati do boûi moidums. Aleksi
mektebis ren. Hatzi (hus) Aleksis kçe kudi gyotun (cutun), cğaûa xeştati modzin do
ôeci palto dolokuns.
Tenda Lazi ren. Eçi do vit tzaneri ren do dogurale ren. Zuğauças ski-
dun. Tenda üaûa ndğas dulyaşe ulun. Dulyaşe ulurûaşa ôeci porça var
dolikunams. Muşeni-ki Tendaşi dobadona ini va ren. Hatzi, Tenda dulyas ren. Tenda
dulyas orûaşa tutxu do naxveri foga dolikunams do mskva modvalu moidums.
Ezgi Arnavuûi ren. Ezgi universites, eçi do sum tzaneri ar
magurale ren. Nana do baba-muşi-üala Bursas skidun. Bursas ûaroni dido
mçxapa ren. Ezgi üaûa ndğas universiteşe ulun. Universiteşe ulurûaşa tutxu
dolikunams. Hemus forüa üai datzonen (xadzi ayen). Hatzi, Ezgi universites ren do
kçe do tutxu forüa dolokuns. Ama, üuçxes tzineki var modzin. Ar-ti, Ezgis ucikumbi
dolobun. Tkva uciüumbi mu ren giçkinan-i? Tkva uciüumbi dologobunan-i (dologoüi-
dunan-i)?

UNİTE
12
Şana mektebişe uluûaşa

tzineüi moidums.
• oxorişe vulurûaşa : eve giderken

• parkis vigzaûaşa : parkta yürürken
• gzas vuüaôamûaşa : yolda koşarken
Evulepe - Örnekler
1. Şanak dulyaşe ulurûaşa ôeci porça dolikunams.
2. Ma universiteşe vulurûaşa tutxu dolovikunam.
3. Si universiteşe ulurûaşa tutxu dolikunam.
12.29 Öara iüitxit (12.28) do tudeni cumlepe tzori ren-na Ho, vana Var öarit.
1. Şanas çkva do çkva svalepeşe manebape uyonun. Ho

_______________
2. Aleksik ôanda (irote) ôeci porça dolikunams. _______________
3. Aleksik cğata xeştati do boûi moidums. _______________
4. Tenda dulyaşe ulurûaşa ôeci porça dolikunams. _______________
5. Tenda dulyas orûaşa tutxu do naxveri foga dolikunams. _______________
6. Ezgi universites orûaşa üuçxes tzineki var moidums. _______________
12.30 NENATE : Jini öara iüitxit do cuğaôi meçit.
1. Rusetis ûaroni muöo ren?

2. Aleksik nam peri ponûuli moidums (moidumers)?
3. Aleksis uça kudi gyotun-i (cutun-i)?
4. Tenda dulyaşe ulurûaşa muperi porça dolikunams?
5. Tenda dulyas ren do mu dolokuns, mu modzin?
6. Ezgis ucis mu dolobun?

DOLOKUNUPE
12.31 Tudeni boşi svalepe opşit.
__________ __________!
Ma Şana gemodzin. Bursas psikidur. Kianaşi __________________ svalepeşe mane-

bape _______________________. Hantepe Aleksi, Tenda do Ezgi renan.
Aleksik ôanda ôeci ponûuli _________________ do ôeci porça _________________. Kçe
kudi _____________________. Cğata xeştati do boûi _______________________. Aleksi
mektebis ren. Hatzi (hus) Aleksis kçe _________________ gyotun (cutun), cğaûa
_____________________ modzin do ôeci __________________ dolokuns.
Tenda Zuğauças skidun. Tenda üaûa ndğas dulyaşe ____________________. Dulyaşe

____________________ ôeci porça var dolikunams. Muşeni-ki Tendaşi dobadona ini va
ren. Tenda dulyas ____________________ tutxu do naxveri foga dolikunams do mskva
____________________ moidums.
Ezgi nana do baba-muşi-üala ____________________ skidun. Üaûa ndğas

____________________ ulun. Universiteşe ulurûaşa ________________ dolikunams. Hemus
____________________ üai datzonen. Ezgi universites ren do ____________________ forüa
dolokuns. Ama, ___________________ tzineki var modzin.
12.32 A do B-s na ren ziûape oüozemcit do cumle getzopxit.
A B
1. Ma porça a. dolokuns (dolonkos).
2. Şanak porça b. dolomokuns (dolomonkos).
3. Ma ponûuli c. momodzin (momodzun).
4. Si porça ç. dologokuns (dologonkos).
5. Si ponûuli ö. mogodzin (mogodzun).
6. Artes porça e. dolikunams.

UNİTE
12
1. Rusetis ûaroni dido ini na ren şeni 6. Ma möita _____________ momodzin.

Şanak ôeci ponûuli __________________.
a) porça b) tişorûi
a) modzin b) moidums (moydums)
c) tzineüi d) üazaği
c) eladzin d) dlikunams
7. Tendak ôanda (irote) kçe porça

2. Antalya dido mçxvapa ren do ma dolikunams ama hatzi (hus) uça foga
______________________.
ôeci porça var ________________________.
a) gyutun b) mobidumer
a) porça b) foga
c) dolobun d) dolokuns (dolonkos)
c) dolokuns d) dolovikunam
Lazuri Doviguram
8. Ezgi nana do baba-muşi-üala

3. A: Şana nam peri kudi geitum?
Bursas ________________________?
B: Kçe kudi ______________________?
a) cutun b) skidun (süudun)
a) gevitum (cevitum) b) ulurûaşani
c) modzin d) aoropen (qorops)
c) kudi d) dolokuns
4. Şanas cğata dido aoropen. Heşe-

ni ________________ cğaûa porça doli- 9. Ezgi universiteşe ________________
kunams. tutxu dolokunupe dolikunams?
a) ulurûaşa b) incirûaşa
a) bresûi b) xanöeni
c) xeûaşa d) ibirûaşa
c) ordo d) üaûa ndğas
10. Tendas ________________ var modzin

5. Si muşeni ôeci xeştati mogodzin?
(modzun) ama ucikumbi dolobun?
a) arandza b) ini na ren şeni
a) forüa (foga) b) porça
c) daçxuri d) mjora na ren şeni c) tzineki d) kudi

İGZALİ-NA İGZALİ
İgzali-na igzali
Var iyu molva-süani
Mefûa mogiyonaûu
Var viçinem gza-süani
Naminepes celabi
Möitoni porça-süani
Hayde vigzalat hayde
Si şüimi do ma süani
E üayiği üayiği
Sevda-şüimi nay iği
Mendiği na mendiği
Haşo mo var momiği
Anonimuri Lazuri Birapa (Atinuri)

13. UNİTE LAZURİ OÛREBULE
maviûosumani
unite OÖÜOMALE (OŞÜOMALE) DO OŞUMALEPE
Ham unites doviguraten:

Oûrebuleşi ziûape
Üai domatzonen (xadzi mayen)
Gamşkorinen-i? - Gaominen-i?
Gyari vimxor - Tzüari pşum
Mu oöüomu ginon (Mu oşüomu gorum)?
Öüomi - Şvi

LAZURİ OÛREBULE
Arte do Şana serendeşi hek xenan. Lazuri oûrebuleşi doloxe mis mu aoropen,
isinapaman. Mevusiminat (mevaucat, mevaşkinat).
Şana : Nam oöüomale (oşüomale) gaoropen (orom, qorop)?

Arte : Ma oöüomalepeşi doloxe paponi üai domatzonen (bureği xadzi mayen).
Şana : Muşeni bureği (paponi)?
Arte : Çkuni bureği loya (loqa) ren do dido nostoneri ren.
Ma loya üai domatzonen (xadzi mayen).
Şana : E do, bureğişe made (bureğişen meûa) mutu var imxor-i?
Arte : Vimxor vimxor! Guri gyari-çkimi (guri cari-şüimi) kapçaşi xeneri gyarepe
renan, lazuûi gyari (möüudi) do lu şeni deli viyer (biver, viqver).
Şana : Lazuûi gyari do lu opşa oüuvelams, ho-i?
Arte : Moro, ini gyari do ûutsa lu opşa oüuvelams. Şairik na tku steri,
“ini gyari, ûutsa lu, haüu mo oüuvelu”
Şana : Puci şei (mjaşi/ mjalvaşi xenerepe) imxor-i?
Arte : Puci şei dido mamşkorinen-na vimxor vana var vimxor. Ma kapçaşi xeneri
do mûüaloni (mûaloni) gyarepe maoropen. Kapça oöüomute (oşüomute)
var vidzğer. E do, si?
Şana : Gitzva! Tzüarişe made çkuni oşumale nçai ren. Üaûa öumanis xvala xut
bardağite nçai pşum. Çkuni oxoris irik mboli mboli nçai şuman.
Arte : Ma-ti skani steri. Lazi vore do Lazuri oûrebule dido maoropen.

UNİTE
13
GYAREPE - CAREPE
1 2 3
lu zeri üvali (vali) kovali

(luqu ncaxeri)
4 5 6
minci xortzi üerüeli (üirüeli)
7 8 9
paponi (bureği) makvali kapça
10 11 12
meyaperi
kapçonişi möüudi üvali ûağaneri (mevaperi,
(kapçonişi cari) (muxlama) meqvaperi)

LAZURİ OÛREBULE
MEYVEPE
1 3 5
uşkuri (oşüuri) mtsxuli ombri (qomuri)
2 4 6
mtzüo (mtzu) üandğu (üandğo) ntxiri
L İ LV E P E
1 3 5
lu (luqu) lazuûi buleüi (buleöi)
2 4 6
lobya (xaci) ştüz leri

UNİTE
13
OŞUMONEPE
1 3 5
tzüari (tzari) nçai üave
2 4 6
tani (mja) urdzenişi tzüari mja (mjalva)
ANGEPE
1 3 5
ûabaxi bardaği fincani
2 4 6
üuzi (üizi) xami öaûali

LAZURİ OÛREBULE
13.2 Ziûape ixmarit do oöüomalepeşi coxope doöarit.
luqu (lu) tzüari lazuti
şuüa makvali lobya
xami mjalva kapça
1 2 3
1. l u_ _q_u 2. m _ _ _ _ _ 3. k _ _ _ _
4 5 6
4. l _ _ _ _ 5. tz _ _ _ _ 6. l _ _ _ _ _
7 8 9
7. m _ _ _ _ _ _ 8. x _ _ _ _ 9. ş _ _ _

UNİTE
13
13.3 Resimepes otzüedit do tzori ziûas guğarit.
1 3 5
lu / lazuti ombri / lobya mja / mtsxuli
2 4 6
xami / üuzi şuüa / leri mjva / nçai
13.4 Ham ziûapeşi didobape doöarit.
uşkurepe
1. uşkuri ________________
2. üuzi ________________
3. ôiôeri ________________
4. şuüa ________________
5. kapça ________________
6. üzndğt ________________
7. xami ________________
8. öaûali ________________

LAZURİ OÛREBULE
13.5 Evulis otzüedit do ziûapes “-te mtsxavala” eüumtsxvit.
1. ûabaxi ûabaxite
________________
2. bardaği ________________
-te : Bir ylemin hangi araçla
3. fincani ________________ yapıldığını gösteren araç ekidir.
İsimlerin sonuna gelir ve bitişik
4. üuzi ________________
yazılır.
5. xami ________________ - xami : bıçak xamite : bıçakla

- üuzi : kaşık üuzite : kaşıkla
6. öaûali
________________
13.6 Hatzi resimis otzüedit do öarit, si mu giğun?
1 3
A: Si uva (möipe xurma) giğun-i?
B: Ho, _________________________________________
A: Si mtzüo giğun-i?
mtzüo (mtzu) uva
B: Var, _________________________________________
2 A: Si mtsxuli giğun-i? 4
B: Ho, _________________________________________
A: Si urdzeni giğun-i?
urzdeni B: Var, ________________________________________ mtsxuli

UNİTE
13
(mu oşü
Si mu oöüomu üai Ma üandğu oöüomu üai

dogatzonen domatzonen
(... oşüomu xadzi gayen)? (... oşüomu xadzi mayen).
1 xadzi mayen
... hoşuma gidiyor.
xadzi var
mayen
xadzi ayen
2
- Lu oöüomu üai domatzonen. xadzi gayenan
- Nçai oşu üai domatzonen. xadzi ayenan
13.7 Resimis otzüedit do öarit, si mu oöüomu üai dogatzonen?
3
1 Lazuûi oöüomu üai domatzonen.
______________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
2 5
_______________________________________________

LAZURİ OÛREBULE
şkirons-i, aci iyi-i gambinen-i
Mamşkorinen. Tzüari maominen.

(mşkirons) (tzari mambinen)
amşkorinen (şkirons, aci iyen)

xvalape/ tekil acıktım / acıkmış haldeyim didobape/ çoğul
• Ma gyari mamşkorinen. • Çku (şüu) gyari mamşkorinenan.
• Si gyari gamşkorinen. • Tkva gyari gamşkorinenan.
• Hemus gyari amşkorinen. • Hentepes gyari amşkorinenan.
aominen / ambinen
xvalape/ tekil susadım, susamış haldeyim didobape/ çoğul
• Ma tzüari maominen. • Çku tzüari maominenan.
tzari mambinen. tzari mambineran.
• Si tzüari gaominen. • Tkva tzüari gaominenan.

tzari gambinen. tzari gambineran.
• Hemus (iyas) tzüari aominen. • Hentepes tzüari aominenan.

tzari ambinen. Hinis tzari ambineran.

aci viyer mamşüorinen mamşkorinen mamşkironen/ mşkirons
mambinen maominen maominen maominen

UNİTE
13
13.8 Evulepes otzüedit do üitxalapes cuğaôi meçit.
• Si gamşkorinen-i? Ho, (ma) mamşkorinen (mşkirons).

_____________________________________________________
(kşkirons-i)
Var, (ma) var mamşkorinen (var mşkirons).
_____________________________________________________
(aci ore-i?)
1. Si gamşkorinen-i? _______________________________________________________ (ho)
2. Şanas amşkorinen-i? ____________________________________________________ (var)
3. Çku mamşkorinenan-i? _________________________________________________ (ho)
4. Ma mamşkorinen-i? _____________________________________________________ (var)
5. Arte do Şanas amşkorinenan-i? ________________________________________ (ho)
13.9 Üitxalapes cuğaôi meçit (ho/ var).
1. Si tzüari gaominen-i (gambinen-i) ? __________________________________________ (ho)
2. Şanas tzüari aominen-i (ambinen-i)? ________________________________________ (ho)
3. Çku tzüari maominenan-i (mambinenan-i)? _________________________________ (var)
4. Beres tzüari aominen-i (ambinen-i)? ________________________________________ (ho)
5. Ma tzüari maominen-i (mambinen-i)? _______________________________________ (var)
13.10 “Mamşkorinen, maominen” fiilepe ixmarit do cumlepe kogetzopxit.
1. Ma tzüari (tzari) maominen/ mambinen

_______________________________.
2. Ma gyari (cari) _______________________________.
3. Çku tzüari (şüu tzari) _______________________________.
4. Tkva (gyari) _______________________________.
5. Artes (gyari) _______________________________.

LAZURİ OÛREBULE
Ma nçai pşum. Ma gyari (cari) vimxor.

Tzüari şum-i? Gyari imxor-i?
şums (oşu) fiili muöo ixmaren otzüedit.

pşum
xvalape/ tekil Ben .... içiyorum didobape/ çoğul
• Ma nçai pşum. • Çku nçai pşumt.
• Si nçai şum. • Tkva nçai şumt.
• Hemuk nçai şums. • Hentepek nçai şuman.
imxors (oöüomu/ oşüomu) fiili muöo ixmaren otzüedit.

vimxor (ôöüomup)
xvalape/ tekil Ben ... yiyorum didobape/ çoğul
• Ma lobya vimxor. • Çku lobya vimxort.
• Si lobya imxor. • Tkva lobya imxort.
• Hemuk lobya imxors. • Hentepek lobya imxoran.

imxors imxoy imxors / ipxors imxors/ öüomups
şums şuy şums şups

UNİTE
13
Ho, ma şuüa vimxor.

_________________________________________
• Si şuüa imxor-i?
Var, ma şuüa var vimxor, mtsxuli vimxor.
_________________________________________
1 2
1. Si makvali imxor-i? _____________________________________________
2. Si mtzüo (mtzu) imxor-i? _________________________________________

3 4
3. Şanak ntxiri imxors-i? _________________________________________
4. Si üromi imxor-i? ______________________________________________________

6
5. Artek buleüi imxors-i? ________________________________________
5
6. Ma ntxiri vimxor-i? ______________________________________________
13.12 Parantezi doloxe otzüedit do üitxalapes cuğaôi meçit.
Ho, ma tzüari (tzari) pşum.

__________________________________________________
• Si tzüari (tzari) şum-i?
Var, ma tzüari (tzari) var pşum, mja pşum.
_________________________________________________
1. Şanak tzüari (tzari) şums-i? _______________________________________________ (ho)
2. Si porûiüalişi tzüari şum-i? _______________________________________________ (ho)
3. Tkva nçai şumt-i? _______________________________________________ (var)
4. Şanak üave şums-i? _______________________________________________ (var)
5. Bozok tani (ayrani) şums-i? _______________________________________________ (ho)
6. Ma mja pşum-i? _______________________________________________ (var)

LAZURİ OÛREBULE
13.13 Tudeni ziûape ixmarit do boşi svalepe opşit.
tzüari (tzari) vimxor (ôöüomup) mtsxuli

gyari (cari) gaominen (gambinen) aominen (ambinen)
1. Ma ôanda lu (luqu) do lobya ______________________________________________.
2. Şanas tzüari ________________________________ do mboli mboli tzari şums.
3. Andğa dido mçxapa ren. ________________________________ var gaominen-i?
4. Si muşeni _________________________________ var imxor, var gamşkorinen-i?
5. Muşeni tzüari var şum, tzüari _________________________________________-i?
6. Artek mtsxuli imxors. Muşeni-ki, Artes _____________________ dido aoropen.
13.14 Tudeni cumlepes na ren xetape dotzuranit. Evulis otzüedit.
1. Ma dido gamşkorinen do tosûi vimxor.

Ma dido mamşkorinen do tosûi vimxor.
_____________________________________________________________________________________.
2. Artes dido aominen (tzari ambinen) do ini tzüari pşum.

_____________________________________________________________________________________.
3. Si tzüari gaominen-i (tzari var gambinen-i) vana mamşkorinen-i?

_____________________________________________________________________________________.
4. Çku muxlama oöüomu üai datzonenan (xadzi ayenan).

_____________________________________________________________________________________.
5. Artek çxomi vimxors. Muşeni-ki, Artes çxomi dido maoropen.

_____________________________________________________________________________________.

UNİTE
13
Ma üave oşu minon. (Ma) üave oşu var minon.

Üave oşu var bgorum.
(Ma üave oşu bgorum.)
Ma mtsxuli oöüomu minon.
Mtsxuli oöüomu bgorum.
unon (gorums) fiili muöo ixmaren otzüedit.
unon (gorums) : istiyor

xvalape/ tekil didobape/ çoğul
• Ma tzüari oşu minon. • Çku tzüari oşu minonan.
tzari oşu bgorum. şüu tzari oşu bgorumt.
• Si tzüari oşu ginon. • Tkva tzüari oşu ginonan.

tzari oşu gorum. tzari oşu gorumt.
• Hemus (iyas) tzüari oşu unon. • Hentepes tzüari oşu unonan.

Hemuk tzari oşu gorums. Hinik tzari oşu goruman.
13.15 Evulis otzüedit do üitxalapes cuğaôi meçit (ho/var).
1. (Si) kapça oöüomu ginon-i (gorum-i)?

Var, ma kapça oöüomu var minon. (Var, ma kapça oşüomu var bgorum).
_____________________________________________________________________________________.
2. Şanas nçai oşu unon-i (Şanak nçai oşu gorums-i)?

_____________________________________________________________________________________.
3. Si makvali oöüomu ginon-i (oşüomu gorum-i)?

_____________________________________________________________________________________.
4. Si mja oşu ginon-i (Si mja oşu gorum-i)?

_____________________________________________________________________________________.

LAZURİ OÛREBULE
13.16 Tudeni oüosinapu iüitxit (iucit, isiminit).
A : Si mja oşu ginon-i (gorum-i)?

B : Var, ma mja oşu var minon (var bgorum).
A : Muşeni mja oşu var ginon (var gorum)?
şveri, öareri gibi ifadeler
B : Muşeni-ki, mja şveri vore (bore). fiilden türemiş kelimele-
A : E do, mu oşu ginon (gorum)? rdir. Hem sıfat hem zarf
olarak kullanılabilirler.
B : Ma nçai oşu minon (oşu bgorum).
Nçai pşvare (nçai pşva-minon).
Sonu -are ile biten fiiller gelecek

zamanı ifade eder.
- pşvare : içeceğim
- ôöüomare : yiyeceğim
- ôöarare : yapacağım
HANTEPE GİÇKİÛAN - HANİ GİŞÜUÛAN !
Fiilin masdar hali Fiilden türemiş sıfat (ve zarf)
• oöüomu : yemek yemek • öüomeri : yemiş halde

• oşu : içmek • şveri : içmiş halde
• osinapu : konuşmak • sinaperi : konuşmuş halde
• oöaru : yazmak • öareri : yazmış halde
• odzğu : doymak • dzğeri : doymuş, tok
Tudeni evulepes otzüedit...

• Gyari oöüomu var minon. Muşeni-ki, gyari öüomeri (cari şüomeri) vore.
• Nçai oşu var minon. Muşeni-ki, nçai şveri vore.
• Şana-üala osinapu var minon. Muşeni-ki, Şana-üala sinaperi vore.
• Mektubi oöaru var minon. Muşeni-ki, mektubi öareri vore.

UNİTE
13
13.17 Parantezi doloxeni ziûapete üitxalapes cuğaôi meçit (ho/var).
1. Si kapça öüomeri ore-i (şüomeri ore-i)? (lu/ luqu)

Var, ma kapça öüomeri var vore, ma lu öüomeri vore.
_____________________________________________________________________________________
2. Si nçai şveri ore-i? (porûiüalişi tzüari)

_____________________________________________________________________________________
3. Şana kapça öüomeri ren-i (şüomeri on-i)? (çxomi)

_____________________________________________________________________________________
4. Çku (şüu) nçai şveri voret-i? (mja)

_____________________________________________________________________________________
5. Si tzüari (tzari) şveri ore-i? (üave)

_____________________________________________________________________________________
6. Şana skani-üala sinaperi ren-i? (Amedi-üala)

_____________________________________________________________________________________
13.18 Tudeni oüosinapus boşi svalepe opşit.
oöüomu
A : Si kapça ________________ oşüomu gorum-i)?
ginon-i (kapça ____________
B : Var, ma kapça ______________ var minon (Var, ma kapça _________ var bgorum).
A : Muşeni ________________ oöüomu var ginon (______________ oşüomu var gorum)?
B : Muşeni-ki, kapça _____________________ vore (kapça şüomeri vore).
A : E do, mu oöüomu ________________ (oşüomu ________________)?
B : Ma _________ oöüomu minon (_________oşüomu bgorum). Lu ôöüom_______.

LAZURİ OÛREBULE
13.19 İpti tudeni öara iüitxit. Uüule tkva öarit.
Xela üaoba,
Ma lu oöüomu var minon

(oşüomu var bgorum). Muşeni-ki (çünkü), lu öüomeri vore
do lute vidzği. Ma kapça maoropen (ôorom, ôqorop). Kapça
dido nostoneri ren.
Ma kapça minon. Ma oöüomu kapça minon.
Si kapça ginon-i (gorum-i)?
Ginon-na si-ti kapça öüomi (şüomi).
GİÇKİÛAN - GİŞÜUÛAN !
1. vidzği : doydum (odzğu : doymak)

2. lute vidzği : lahana ile doydum
-te : ile
-lute : laha ile
3. nostoneri : lezzetli
4. öüomi (şüomi) : ye, yemek ye (emir kipi)
5. şvi : iç
Tkva öarit.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________

UNİTE
13
13.20 Boşi svalepe opşit. Tudeni ziûape (ar faraşen dido) ixmarit.
GİÇKİÛAN - GİŞÜUÛAN !
1. öüomi (şüomi): ye öüomi şvi öari isinapi

2. şvi : iç
3. isinapi : konuş
4. öari : yaz
öüomi (şüomi)
1. Gamşkorinu-na kapça ____________________________________.
2. Gaominu-na tzüari ________________________________________.
3. Ginon-na mektubi _________________________________________.
4. Giçkin-na Lazuri __________________________________________.
5. Lute var idzği-na lobya ___________________________________.
6. Lobyate var idzği-na öaxala ______________________________.
7. Tzüarite var idzği-na mja _________________________________.
8. Lu oöüomu var ginon-na lobya ___________________________.
9. Tzüari oşu var ginon-na mja _____________________________.
10. İngilizuri osinapu var ginon-na Lazuri ___________________.
LAZURİ OÜOTKVALA
So’rûi so’rûi Xalidi?
Çxomis vorûi Nandidi.
Çxomi so ren Xalidi?
Var maöopu Nandidi.
Mu ôöüomaten Xalidi?
Lu ôöüomaten Nandidi.

LAZURİ OÛREBULE
LAZURİ OÛREBULE (LAZURİ OKREBULE)
Lazuri oûrebule muşebura doxmeli ren. Lazepeşi oûrebules mupe renan votzüedat.
Lazepek onûule-nişis (livadi-nişis) mu xaçkuman, nam meyvepe (xilape) uğunan do zuğa-

nişis mu ren oçkinu diöirs.
Lazepek onûule-nişis lazuûi xaçkuman, lu dorgaman do lobya (xaci) doduman. Zuğaşi
üeladis skidunan do mboli mboli kapça öopuman. Mtsxuli, uşkuri do mandali-
na dido uğunan. Lazepunas mbuli, mtzüo (mtzu), urdzeni do xurma-ti mboli ren (on).
Ar-ti üaûa oxoris ar-jur puci şinaxuman. Bazi Lazepe-ti ngolaşe ulunan. Hek mçxuri şinax-
uman. Mjaşen meyaperi, üvali do mindzi ikuman (ikoman, ikipan).
Mbuloras (çerezayi) mtzüo do mbuli imxoran ama urdzeni, xurma, mtsxuli do uşkurişi
ôeümezi ikuman. Kapçaşi xeneri oöüomalepe dido üai datzonenan (opşa xadzi ayenan).
Kapçoni (kapçon möüudi) oöüomute var idzğenan. Xolo lazuûişi gyari (lazuûi cari)
ikuman. Hamus-ti möüudi utzumenan (utzoleman). Lazuûi gyari do lu zeri dido
nostoneri ren do Lazepeşi guri oöüomalepe renan.
Ama, Lazuri oûrebules (mutpağis) xortzişi xeneri oöüomalepe dido va ren. Muşeni-ki,
coğrafya öuûa ren, puci şeni oöüomale dido va ren do puci do mçxuri var uyonunan.
Lazuri oûrebules xortzi va ren ama mûüa dido ren (Lazuri ocares xortzi var on ama mûa
opşa on). Heşeni, gyarepe-nişi xortzoni var ama mûüaloni do mjaloni ren.
Kogiçkinan, Lazepeşi xvala var mtel Turketişi maarani oşumale nçai ren. Lazepek-ti seri
ndğaleri nçai şuman. Bazepe şeni nçai, tzüarişen daha nostoneri ren.
Ar-ti, Lazepes bureği uğunan. Bureği-nişi “Laz böreği” coxote (yoxote) mtel Turketis çineri
ren. Ama Lazepeşi bureği mtzutxe var loya (loqa) ren.
Müuleşi ptkvat-na, Lazepek onûule do zuğa-nişis mu na ren hem imxoran (iya öüomupan);
mboli mboli lu, lobya, puci şei (mjaşi xenerepe) do kapçaşi xeneri gyarepe (carepe).

UNİTE
13
NENAPUNA: Tudeni ziûapes otzüedit.
xaçkuman : ekiyorlar oçkinu : bilmek

diöirs : gerekiyor, lazım doduman : togum koymak, ekmek
dorgaman : dikiyorlar üeladis : kenarında
Lazepuna : Lazlık, Lazların yaşadığı yer şinaxuman : saklıyorlar, besliyorlar
idzğenan : doyacaklar möüudi : mısır ekmeği
guri oöüomale : ana yemek aşinaxenan : saklıyamıyorlar
müuleşi : kısaca, özet olarak çineri : tanınan, tanınmış
galenepe : yabancılar utzumenan : söylüyorlar
mtzutxe : tuzlu supras : sofrada
13.22 A do B-s na ren ziûape artiüati-üala oüozemcit.
A B
1. onûule-nişis a. loqa
2. iyen b. bureği
3. mbulora c. iven, iqven
4. üai datzonen ç. livadi-nişis
5. lazuûişi gyari (cari) ö. çerezayi
6. ogyare d. xadzi ayenan
7. mûüa e. möüudi (möudi)
8. loya f. ocare
9. imxoran (imxonan) g. öüomupan
10. paponi h. mûa

LAZURİ OÛREBULE
13.23 Jini öarape iüitxit (tkvit, golionit) do tzori cuğaôis nuğarit.
1. Lazepek onûule-nişis mtzüo (mtzüo) xaçkuman. VAR

____________
2. Lazepe ngolapes skidunan do xortzi imxoran. ____________
3. Lazepunas mbuli do mtzüo mboli iyen (iyen, iqven). ____________
4. Bazi Lazepe Môolişe ulunan. Hek çxomi şinaxuman. ____________
5. Kapça do kapçaşi xeneri oöüomalepe dido üai datzonenan. ____________
6. Xolo lazuûişi gyaris (lazuûi caris) möüudi utzumenan. ____________
7. Lazuri gestas xortzişi xeneri oöüomalepe dido va ren. ____________
8. Mtel Turketişi maarani oşumale nçai ren. ____________
9. Lazuri gyarepe xortzoni var ama mûüaloni do mjaloni ren. ____________
10. Lazepeşi bureği loya (loqa) va ren, mtzutxe ren. ____________
13.24 NENATE - Jini öarape iüitxit do üitxalapes cuğaôi meçit.
1. Lazepek onûule-nişis (livadi-nişis) mu xaçkuman?

2. Lazepes nam meyvepe uğunan?
3. Zuğa-nişişe mu gamulun?
4. Mupeşi ôeümezi ikuman?
5. Nam oöüomalepe üai datzonenan (xadzi ayenan)?
6. Möüudi mu ren?
7. Lazuri oûrebules mu va ren? Muşeni?
8. Paponi (bureği) muperi oöüomale ren?
9. Lazepe so skidunan?
10. Hatzi Lazepek mu imxoran?

UNİTE
13
1. Ma üaûa öumanis makvali ____________. 6. Şanas __________ do dido tzüari şums.
a) dobdum b) dovorgam a) ağoden b) aşinaxen
c) pxaçkum d) vimxor (ôöüomup) c) aominen (ambinen) d) aceren
2. A: Paponi muperi oöüomale ren?
B: Dido __________________ ren. 7. Lobya dobdum ama lazuûi ___________.
a) mtzutxe b) ôriüe a) pxaçkum b) öarums
c) umcumeli d) nostoneri c) ğaşüums d) ğarums
3. Kapçon möüudi (kapçoni) dido 8. Nçai oşu ____________-na nçai şvare,

Lazuri Doviguram
nostoneri ren ama _________________ ren. var ginon-na üave _________________.
a) müule b) loya a) ağodem b) ginon (gorum)/ şvare

c) mtzutxe d) gundze
c) aünen d) mu
4. Şana ğomaşen doni gyari öüomeri

9. Tanurak tzüari ______________ şums.
(cari şüomeri var on) va ren. Do, Şanas
dido __________________.
a) bardağik b) bardağite
c) bardağis d) bardağina
a) amşkorinen b) axenen
c) alen d) aceren
10. Tenda nçai ______________ var idzğen.

5. A : Ma maominen (tzari mambinen).
Mboli mboli şums.
Si-ti gaominen-i (gambinen-i)
B : Var, ma var _____________________?

a) otkute b) obgarute
c) obgarute d) oşute
a) mişüun b) miğun
c) maominen (mambinen) d) mu

LUŞİ BİRAPA
İşûaği-ti var miğun do

Yemeğepe mu ôaten
Öuüalite üotzobun do
Lu pşüomaten pşüomaten
Moy var nugzam öuüali do

Va xarxalams öaxala
Gogoöondu e bula do
Ôiôeri do ôaûila
Hayde yari ngolaşa

Raüani üaôulaşa
Mutxanepe gitzvare hoy
Baba-skani ûobaşa
Livadi-muşi ncaûu hoy

Üuçxe foûa etferi
A kva kovoûoçi hey do
Emüutu muöo msüveri
Doôtzili urdzenepe do
Kocevobği tavaso
Zera do Emines var do
Toli miğun Hevaso
Ahmet Güngör

14. UNİTE
maviûootxani ÛARONİ
unite

• Ziûape
• Ûaroni muöo ren?
• İni mayen (qini maqven)
• Orape do tutape
• Möimu-na...

ÛARONİ
Tanura do Tendak ar kafes xenan do ûaronişi isinapaman.
Tanura : Andğa muöo’re Tenda?

Tenda : Dido üai var vore. Ntsaşa exti. Si muöo’re?
Tanura : Ma üai (vorsi) vore ama muüu ndğa ren ûaroni üai va ren! Dido möims!
Tenda : Ho, möims ama dido ini (qini) va ren!
Tanura : Si sonuri (nakonuri/ sokonuri) ore?
Tenda : Ma Arûaşenuri vore.
Tanura : Arûaşenis ûaroni muöo ren (xava muöo’n)?
Tenda : Arûaşeni dido (opşa, yopya, zade) ini dobadona (memlekeûi) va ren.
Tanura : E do, dido mtums-i, möims-i?
Tenda : Ôanda (irote) möims. İnoras (üişis) mtums ama dido ini va ren.
Tanura : Hamtzo (tzo) Arûaşenişe idare-i?
Tenda : Vidare, var vidare iyen-i!
Tanura : Dido üai (opşa vorsi)! Ma-ti vidare Arûaşenişe. E do, hek vidzirat.

UNİTE
14
AĞANİ ZİÛAPE
1 2 3
Möima möims. Mjora mjors. Mturi mtums.

(möima möips) (Mtviri mtums.)
(Mtviri mtups.)
4 5 6
Ûaroni murecun. İxi bars (barums). Valums.

(valups, divalams)
7 8 9 10
ini (qini) mçxapa (mçxopa, ûutsa) serini çuçuna

Atinuri - Vitzuri -Arkaburi Arûaşenuri Xopuri Çxaluri
Möima möims. Möima möiy. Möima möips. Mövima mövips.
Mturi mtums. Mturi mtuy. Mtviri mtups. Mtviri mtvips.

ÛARONİ
14.2 Resimepes otzüedit do ûaroni (xava) muöo ren doöarit.
Andğa ûaroni
muöo ren?
Andğa ûaroni
mjora ren.
Mturi mtums (mtviri mtums, mtviri mtups) Möima möims (möips).

İxi bars. valums (valups, divalams)
ini ren (qini ren, ini on) Mçxapa ren (mçxopa ren, mçxvapa on).
1 2
Möima möims.
_______________________________________ _______________________________________
3 4
_______________________________________ _______________________________________
5 5
_______________________________________ _______________________________________

UNİTE
14
14.3 Tudeni cumlepeşi üitxalape doöarit.
Andğa mjora mjors. Andğa mjora mjors-i?

__________________________________________________
1. Andğa ûaroni murecun. __________________________________________________
2. Andğa ixi bars. __________________________________________________
3. Valums (valups, divalams). __________________________________________________
4. Andğa mtums (Mtviri mtums). __________________________________________________
5. Andğa ini (qini) ren. __________________________________________________
6. Andğa mçxapa (mçxopa) ren. __________________________________________________
7. Andğa mapxa ren. __________________________________________________
14.4 Evulis otzüedit do üitxalapes cuğaôi meçit (Ho/ Var).
Ho, andğa mjora mjors.

__________________________________________________
Andğa mjora mjors-i?
Var, andğa mjora var mjors.
__________________________________________________
1. Andğa ûaroni murecun-i? __________________________________________________
2. Andğa ixi bars-i? __________________________________________________
3. Valums-i (valups-i, divalams-i)? __________________________________________________
4. Andğa mtums-i (Mtviri mtums-i)? __________________________________________________
5. Andğa ini (qini) ren-i? __________________________________________________
6. Andğa mçxapa (mçxopa) ren-i? __________________________________________________
7. Andğa doba ren-i? __________________________________________________

ÛARONİ
“Bana ... oluyor” anlamını veren fiilin

çekimini inceleyelim.
• mayen (maven, maqven)

• gayen (gaven, gaqven)
• ayen (aven, aqven)
• mayenan (mavenan, maqvenan)
• gayenan (gavenan, gaqvenan)
• ayenan (avenan, aqvenan)
• ini mayen üşüyorum

ini maven
qini maqven
• mçxapa mayen sıcaklanıyorum
mçxapa maven
mçxopa maqven
14.5 Tudeni üitxalapes cuğaôi meçit. Ho/ var ixmarit.
Ho, ini mayen.

______________________________
• Hatzi (hus) inora ren. İni gayen-i?
Var, ini var mayen.
______________________________
1. Hatzi (hus) monöinora ren. Mçxapa gayen-i? ______________________________________
2. Hatzi (hus) Antalyas voret. Mçxapa gayen-i? ______________________________________
3. Hatzi (hus) Sibiris voret. İni gayen-i? ______________________________________
4. Hatzi (hus) ağusûozi ren. İni gayen-i? ______________________________________
5. Hatzi (hus) tzanaağani ren. Mçxapa gayen-i? ______________________________________
6. Hatzi (hus) mturi mtums. Mçxapa gayen-i? ______________________________________
7. Ûaroni 5 derece ren. Mçxapa gayen-i? ______________________________________
8. Ûaroni 30 derece ren. İni gayen-i? ______________________________________

UNİTE
14
ORAPE DO TUTAPE
PURKİNORA MONÖİNORA
(BEARİ) (YAZİ)
Purkinoras möims. Monöinoras mjora mjors.
MARÛİ MBULORA
AÔRİLİ/ İNGRİÜA KTSAPA
MAİSİ AĞUSÛOZİ / MARİAŞİNA
STVELİ İNORA
(CUZİ) (ÜİŞİ)
Stvelis ixi bars. İnoras mturi mtums (mtups).
ÇXALVA / STAROŞİNA XRİSTONA
ÛAXVA / GUMA TZANAAĞANİ
STVELİ / TZİLVA ÜUNDURA

ÛARONİ
14.6 Nam tuta-şüule nam tuta mulun?
1 Xristona __________________ Üundura
2 __________________ Aôrili __________________
3 Mbulora __________________ Ağustozi
4 __________________ Ûaxva __________________
14.7 Nam stvelis nam tutape renan, doöarit.
mbulora tzanaağani ağusûozi/ staroşina maisi üundura ktsapa
tzilva xrisûona marûi ûaxva/ guma aôrili çxalva/ staroşina
1 PURKİNORA marûi
1. _______________ 2. ______________ 3. ______________
2 MONÖİNORA 4. ______________ 5. ______________ 6. _______________
3 STVELİ 7. ______________ 8. ______________ 9. _______________
4 İNORA 10. _____________ 11. _____________ 12. ______________
Ar tzanas 4 (otxo) ora ren.

1. Ar tzanas naüo ora (mevsimi) ren? ______________________________________________
2. Ar tzanas naüo tuta ren? ______________________________________________
3. Purkinora nam tutas gyoöüams? ______________________________________________
4. Tzanağani inoraşi tuta ren-i? ______________________________________________
5. Ktsapa stvelişi tuta ren-i? ______________________________________________

UNİTE
14
14.9 Tudeni dolokunu do modvalupeşi coxope (yoxope) doöarit.
1 2 3
modvalu
________________ ________________ ________________
4 5 6
________________ ________________ ________________
14.10 Nam oras mu moidum do mu dolikunam?
purkinora monöinora stveli (cuzi) inora (üişi)
Ma inoras xeştati movidum.

1. Xeştati mundes moidum (moydum)? _______________________________________________
2. Kudi mundes geitum (citum)? _______________________________________________
3. Porça (tişorûi) mundes dolikunam? _______________________________________________
4. Tzineüi mundes moidum? _______________________________________________
5. Şüatzale mundes moidum? _______________________________________________
6. Foteri kudi mundes geitum? _______________________________________________

ÛARONİ
14.11 Tudeni oöüomalepeşi coxope (oşüomalepeşi yoxope) doöarit.
1 2 3
mtsxuli
________________ _________________ _________________
4 5 6
_________________ _________________ _________________
14.12 Nam oras mu imxor (mu öüomup)?
purkinora monöinora stveli inora
1. Mtzüo (mtzu) mundes imxor? Mtzüo (mtzu) inoras vimxor.

_______________________________________________
2. Öuburi (öubri) mundes imxor? _______________________________________________
3. Mbuli mundes imxor? _______________________________________________
4. Nedzi (üaüali) mundes imxor? _______________________________________________
5. Mtsxuli mundes imxor? _______________________________________________
6. Üandğu mundes imxor? _______________________________________________

UNİTE
14
14.13 Resimepes otzüedit do öarit, nam oras mu iyen (iven, iqven)?
1 mtums, möims
2
ixi bars
ini ren
mçxapa ren,
Hatzi (hus) monöinora ren. _______________________________________

Mjora mjors do dido mçxapa ren. _______________________________________
3 4
_______________________________________ _______________________________________
_______________________________________ _______________________________________
14.14 Hatzi (hus, huy) tkva öarit, nam ora vana tuta favori-tkvani ren, muşeni?
1. Çkimi favori ora purkinora ren. Muşeni-ki (çünkü), purkinoras purki gonûams
(gontxams) do dido mçxapa va ren.
2. Çkimi favori ora __________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________
3. Çkimi favori tuta __________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________
4. Çkimi favori ora __________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________
5. Çkimi favori tuta __________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

ÛARONİ
14.15 Resimepes otzüedit do öarit, nam tuta üai dogatzonen (xadzi gayen)?
1
Tana : Si nam tuta üai dogatzonen (xadzi gayen)?
Ma Aôrili üai domatzonen (xadzi mayen).

Arte : _____________________________________________________
Tana : E do, muşeni (muyaşeni)?
Muşeni-ki, aôrili, mjora ren ama çxvapa va ren.

Arte : _____________________________________________________
2
Arte : ____________________________________________________.
Tana : E do, muşeni?
Arte : ____________________________________________________.
3
Arte : Si nam tuta üai dogatzonen (xadzi gayen)?
Tana : ____________________________________________________.
Arte : E do, muşeni?
Tana : ____________________________________________________.
4
Arte : ____________________________________________________.
Tana : E do, muşeni?
Arte : ____________________________________________________.

UNİTE
14
14.16 Ziûape ixmarit do üitxalapes cuğaôi meçit.
luği zuğa mbuli monti porça kudi
1. Mbuloras nam meyve (xila) imxor? _______________________________________________
2. İni ndğalepes mu dolikunam? _______________________________________________
3. Mçxapa ndğalepes mu dolikunam? _______________________________________________
4. Mturi mtumûaşa tis mu geitum (citum)? ____________________________________________
5. Staroşinas (çxalvas) mu imxor? _______________________________________________
6. Monöinoras so inçir (imçvir)? _______________________________________________

ÛARONİ
Andğa ûaroni naüo Andğa ûaroni eçi

derece ren? derece ren.
200C
14.17 Resimepes otzüedit do cuğaôi meçit, ûaroni naüo derece ren?
1
Arte : Andğa ûaroni naüo derece ren?
Andğa ûaroni çxoro derece ren.

Tana: ______________________________________________
2
Tana: ______________________________________________
3
Tana: ______________________________________________
4
Tana: ______________________________________________

UNİTE
14
14.18 Öarape iüitxit (tkvit, goliyonit) do resimepe-üala oüozemcit.
a
NENAORA
• mtumûaşa (mtumûaşani,
mtumûaşakis) : kar yağarken
• açalişen : çalışabiliyor
• nçai tzilums : çay topluyor
• nçai gamaçams : çay satıyor
1 b
Tanura-ti Noxlapsuri ren do monöinora

aoropen (oroms/qorops). Muşeni-ki,
monöinoras iri-üele xanöeni ren do mjo-
ra mjors. Ûaroni mçxapa ren.
Tanurak monöinoras mboli mboli don-
durma imxors. Tanuras dondurma üai
3 ___
datzonen (xadzi ayen).
Şana Öaneturi ren. Hemus purkinora
2 ___ aoropen. Muşeni-ki, purkinoras möims ama
dido ini var iyen (iven, iqven). Şana purkino-
Arte Noxlapsuri ren do inora aoropen ras nana-muşi-üala opuûes gulun, ncaşe
(Artek inora oroms/qorops). İnişe eyulun do mboli mboli isters.
var aşüurinen. Hemuk mturis isters
(ibirs). Mturis stun do mturişi üoçi d
ikums. Arte mturi mtumûaşa dido
ixelen.
4 ___
Paşa Lazavaturi ren. Ar biöi bere do ar bozo
uyonun (uqoun). Oxorca (xordza) do berepe-muşi-
üala opuûes skidun. Paşas inora dido var
aoropen. Muşeni-ki inoras mturi mtums do ini
ren. Paşas inis var açalişen. Paşas oçalişu xadzi
ayen (üai datzonen). Monöinoras nçai tzilums., nçai
gamaçams. Hatzi stveli ren do Paşa bere-bara-
muşi-üala gulun.

ÛARONİ
14.19 Tudeni öara iüitxit.
Xela üaoba. Ma Xasani gemodzin (cemodzun, mcoxons).

Rusi vore do Sibiris pskidur.
Sibiri, oinetişi (kuzey) kutubis ren. Sibiris dido mturi
mtums. Ôanda ini ixi bars. İriüale mturi ren. Ôoûe mçx-
apa var iyen (iven, iqven). Bazi orapes -50 derece üonari
ini iyen. Dido dido ini ren do ma ini üai var domatzonen
(xadzi va mayen). Muşeni-ki (çünkü) dido ini mayen. Ma ini
var maoropen (var ôorom, var ôqorop).
14.20 Tudeni öaras boşi svalepe opşit.
Xela üaoba. Ma Tenda gemodzin (cemodzun, mcoxons). Lazi

vore do Vitzes _______________________. Vitze, Zuğauças
_____________________. İnoras (üişis) mturi __________________
ama dido var. Ôanda möima ___________. Mon___________ ar
öuûa (ar mtsika) mçxapa iyen (iven, iqven). Ama ôoûe dido
ini var iyen. Ma ini do mçxapa üai var ___________________.
Ma serini ûaroni maoropen (var ôorom, var ôqorop).
14.21 Hatzi (hus) tkva öarit.
Ma Tanura gemodzin.
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________

UNİTE
14
“Koşula bağlı cümle” kurmak için fiilin sonuna -na eki konur. “eğer”, “ise” anlamı
verir.
• mtums-na kar yağıyorsa

• möims-na yağmur yağıyorsa
• ixi bars-na rüzgar esiyorsa
• mulun-na geliyorsa
• giğun-na cansız birşeye sahipsen
Evulepes otzüedit.
• Mturi mtums-na oxorişe vidare. Kar yağıyorsa eve gideceğim.
• Mturi var mtums-na oxorişe var vidare. Kar yağmıyorsa eve gitmeyceğim.
• Möima möims-na kudi gevitvare. Yağmur yağıyorsa bere giyeceğim.
• İni ren-na monti dolovikunare. Soğuksa mont giyeceğim.
14.22 Cumlepe iüitxit (tkvit, golionit) do ûaroni mapxa vana doba ren-i doöarit.
mapxa açık hava, yağışsız hava
doba yağışlı hava
1. doba
Möima möims-na ________________________________ ren.
2. Mturi (mtviri) mtums-na __________________________ ren.
3. Möima var möims-na ____________________________ ren.
4. Mturi var mtums-na _____________________________ ren.
5. Mjora mjors-na __________________________________ ren.
5. Ûaroni üai (vorsi) va ren-na _______________________ ren.

ÛARONİ
ARKABİŞİ ÛARONİ
Ma Tenda gemodzin. Arkaburi vore, Arkabis pskidur (psüudur). Andğa ûaroni xut
derece ren do dido ini ren, amseri mtvasen (mtvasinon). Tamo tamo ûaroni murecun.
Ğoma, ûaroni andğaneri steri orûu. Ğoma-ti ini do môula orûu. E do, ondğeri-şkule
(yema-şuüale) mturi mtu. Lumcis, dido dido ini orûu. Seri gverdis, derece sufurişi tude
kogextu.
Arkabis inora dido gundze var iyen (iven, iqven) ama ar öuûa (ar mtsika) ini iyen. Ekseri,
tzanaağanis mturi gyoöüams (coöams) do marûişa (marûi-şakis) mtums. Bazi orapes
ar meûroşen dido mturi mtums. Aôrilis mturi var doskidun (dosüudun). İnoras, ûaroni
dido ini ren-na monti dolovikunam do ôeci tzineüi (tzendeöi) movidum. İnoras porûiüali
oöüomu (oşüomu) dido üai domatzonen (opşa xadzi mayen).
Purkinora, bazi mçxapa iyen (iven, iqven) bazi-ti ini iyen ama dido möims. Maisi çuçuna
iyen (iven, iqven). Maisis tutxu porça dolovikunam.
Monöinoras-ti möima möims do ûaroni mçxapa iyen. Ma, monöinora dido üai domat-
zonen (xadzi mayen), muşeni-ki, mjora mjors. Ntsas môula va iyen. Var möims-na
ğalişe vulur do vinçir (vimçvir). Mbuloras mboli mboli mbuli vimxor. Ma mbuli maoro-
pen (malimben, ôorom, ôqorop).
E do stveli (tzilva)... Stveli eni na maoropen ora ren. Butüape (pavrepe) dibğen.
Tamo tamo ixi bars do mtsika mtsika inora mulun.

UNİTE
14
14.24 Jini öarape iüitxit do cuğaôi tzori ren-na “ho” vana “var” öarit.
1. Ondğeri-şkule (yema-şuüale) mturi mtu. Ho

__________
2. Arkabis inora dido gundze iyen (iven, iqven). __________
3. Arkabis, ekseri, marûişa mtums. __________
4. Bazi orapes çkar (aina) mturi var mtums. __________
5. Ûaroni dido ini ren-na tişorûi dolovikunam. __________
6. Monöinoras ôeci tzineüi (tzineöi, tzendeöi) movidum. __________
7. Möima var möims-na ğalişe vulur do vinçir (vimçvir). __________
8. Stvelis butüape (pavrepe) dibğen. __________
NENATE: “Arkabişi Ûaroni” coxoni öara

14.25 (14.23) iüitxit do tudeni üitxalapes
cuğaôi meçit.
1. Arkabis ûaroni naüo derece ren?
2. Ğoma ûaroni muöo orûu?
3. Ekseri, mundes mturi gyoöüams (coöams)?
4. Ûaroni ini ren-na Tenak mu dolikunams?
5. Tenak porûiüali mundes imxors?
6. Tenak maisis muperi porça dolikunams?
7. Tenas monöinora muşeni üai domatzonen (xadzi mayen)?
8. Möima var möims-na Tenak mu ikums?

TZULU BOZO
Tzulu bozo soni re (2)

Dido he yar dido oroponi re (2)
Tolepeşen belli ren (2)
İrişen yar irişen noseri re (2)
Si mele do ma mole (2)

Sole he yar sole vida ma sole (2)
Tzüariş üuüuma ezdi (2)
Moxti he yar komoxti ğali üele (2)
Elabaru üalaşi (2)

Yari he yar yari dililu Paşi (2)
Nosis vulur movulur (2)
Yari he yar yari gomaşinaşi (2)
Anonimuri Lazuri Birapa

(Oüorobu: Helimişi Xasani)

CİREÜEPE: KAYNAKLAR
1. Tzitaşi, İskenderi: Alboni, Abazastaniş Cumhuriyetişi Gamamşkumala, Sohum, 1935
2. Tzitaşi, İskenderi: Çkuni Öara, Abazastaniş Cumhuriyetişi Gamamşkumala, Sohum,

1932
3. Tzitaşi, İskenderi: Okitxuşeni Supara, Abazastaniş Cumhuriyetişi Abazastaniş

Cumhuriyetişi Gamamşkumala, Sohum, 1937
4. Tzitaşi, İskenderi: Oxesapuşi Supara, Abazastaniş Cumhuriyetişi Gamamşkumala,

Sohum, 1933
5. Avcı (Bucaklişi), İsmail (ortak yazar): Lazuri-Turkuli Nenapuna/ Lazca-Türkçe Sözlük,

Akyüz Yayınları, 1999
6. Avcı (Bucaklişi), İsmail (ortak yazar): Didi Lazuri Nenapuna/ Büyük Lazca Sözlük,
Chiviyazıları Yayınevi, İstanbul, 2007
7. Öztürk, Balkiz; Pöchtrager, Markus A.: Pazar Laz (Languages of ûe World /Materi-
als),LINCOM publisher, 2011
8. Avcı (Bucaklişi), İsmail; Demirok, Ömer Faruk; Dalbeler Yazıcı, Özlem; Eren, Ömer:
Lazuri 5 - Lazuri Doguroni Materyali/ Lazca Öğrenme Materyali, Milli Eğitim
Bakanlığı, Ankara 2015
9. Avcı (Bucaklişi), İsmail; Eren, Ömer: Lazuri 6 - Lazuri Doguroni Materyali/ Lazca
Öğrenme Materyali, Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara 2016
10. Avcı (Bucaklişi), İsmail; Eren, Ömer: Lazuri 7 - Lazuri Doguroni Materyali/ Lazca
Öğrenme Materyali, Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara 2017
11. Avcı (Bucaklişi), İsmail: Lazuri 8 - Lazuri Doguroni Materyali/ Lazca Öğrenme Matery-
ali, Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara 2018
12. Avcı (Bucaklişi), İsmail: Lazuri Alboni/ Laz Alfabesi, Lazika Yayın Kolektifi, İstanbul,
2011
13. Avcı (Bucaklişi), İsmail: Seçmeli Lazca Dersler İçin Notları - Ling 480, Ling 482, Ling
484, Ling48F (yayınlanmamış), Boğaziçi Üniversitesi, Batı Dilleri ve Edebiyatları,
İstanbul, 2011-2014
14. Avcı (Bucaklişi), İsmail: Tükçe - Lazca Sözlük, Lazika Yayın Kolektifi, İstanbul, 2014
15. Avcı (Bucaklişi), İsmail: Yeni Başlayanlar İçin Lazca Ders Kitabı, Lazika Yayın Kolektifi,
İstanbul, 2014


Lazuri Doviguram...

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Lazuri Doviguram...

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Lazuri Doviguram

Yeni başlayanlar için Lazca ders kitabı

Lazuri Doviguram_master.indd 1 11/06/2018 00:28:03

Lazuri Doviguram/ Lazca Öğreniyorum

Proje Yürütücüsü : Laz Enstitüsü

Proje Koordinatörü: Eylem Bostancı Avcı

Proje Asistanları: Adnan Avcı, Özge Bakay

Lazuri Doviguram_master.indd 2 11/06/2018 00:28:03

Laz Enstitüsü adına editör : İsmail AVCI BUCAKLİŞİ

Mustafa Özkurt, Osman Büyüklü, Mehmet Alper

Ömer Demirok, Ömer Eren, Özge Bakay, Selen Balcı

Lazuri Doviguram_master.indd 3 11/06/2018 00:28:03

Lazuri Doviguram/ Lazca Öğreniyorum

Laz Enstitüsü adına Editör : İsmail AVCI BUCAKLİŞİ

Kitap ve Kapak Tasarım : Şendoğan Yazıcı

Resim ve Fotoğraflar : Ayhan Öztürk, Azmi Karadeniz, İsmail Bucaklişi

Matbaacı sertifika numarası: 18084

Birinci Basım: Nisan 2018

Lazuri Doviguram_master.indd 4 11/06/2018 00:28:03

1. UNİTE LAZURİ ALBONİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

2. UNİTE XELA ÜAOBA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

3. UNİTE MA LAZİ VORE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

4. UNİTE ÇKUNİ OCAĞİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Lazuri Doviguram_master.indd 5 11/06/2018 00:28:03

7. UNİTE SKİNDİNAPE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

8. UNİTE OPUÛES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

9. UNİTE ÜAÛA NDĞERİ DULYAPE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149

Lazuri Doviguram_master.indd 6 11/06/2018 00:28:03

11. UNİTE OXORİ-ÇKİMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 189

12. UNİTE DOLOKUNUPE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . 205

13. UNİTE LAZURİ OÛREBULE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231

14. UNİTE ÛARONİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255

Cireüepe - Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275

Lazuri Doviguram_master.indd 7 11/06/2018 00:28:03

İsmail Avcı Bucaklişi

Lazuri Doviguram_master.indd 9 11/06/2018 00:28:03

Ham unites doviguraten:

• Lazurişi doxmeli boncape

Lazuri Doviguram_master.indd 11 11/06/2018 00:28:04

Lazuri Doviguram_master.indd 12 11/06/2018 00:28:05

Lazuri Doviguram_master.indd 13 11/06/2018 00:28:05

Lazuri albonis otzüedit.

Lazuri Doviguram_master.indd 14 11/06/2018 00:28:07

Lazuri Doviguram_master.indd 15 11/06/2018 00:28:13

Lazuri Doviguram_master.indd 16 11/06/2018 00:28:18

Lazcada, günümüz İstanbul Türkçesinde bulunmayan 10 farklı sese (foneme) sahiptir.

Lazuri Doviguram_master.indd 17 11/06/2018 00:28:21

Lazuri Doviguram_master.indd 18 11/06/2018 00:28:27

1.1 Tudeni ziûape ixmarit do boşi svalepe opşit.

biöi anûama öami üiti

dzemuri tsxeni ntxiri ntsana

an____ama _____ami _____iti nt____iri

3.2 Ziûape do resimepe artiüati-üala oüozemcit (oüomöeşit).

nedzi urdzeni üandğu dzemuri tsxeni biöi

Lazuri Doviguram_master.indd 19 11/06/2018 00:28:33

1.3 Tudeni Lazuri ziûape dosturesarit.

1.4 Resimis otzüedit do tzori ziûas nuğarit.

Lazuri Doviguram_master.indd 20 11/06/2018 00:28:36

1.5 Tudeni resimepeşi coxo boşi svalepes doöarit.

___________________ ___________________ ___________________

1.6 Tudeni üaûa bonca şeni ar ziûa doöarit.

7. z _________________________ dz (â) _________________________

8. ts (é) _____________________ tz (w) __________________________

an__ama _ami _iti nt__iri

_________ _ ___________

7. z _ dz (â) _

8. ts (é) _ tz (w) ______

1. Ma Tena _________ 4. Çku Tena do Şana _

2. Si Şana __________ 5. Tkva Şana do Tena

3. Hemus Arte __________ 6. Hentepe Arte do Şana _

Üaite . Üaite .

2. Tkva bere _. 2. bere ore.

3. Ma bere _. 3. bere ren (on).

4. Hentepe bere _. 4. bere renan (oran).

5. Si bere _. 5. bere voret (boret).

parpali çxomi

purki lazuûi