Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 47

ZdrZ nmR>çnwñVH$mda AmYm[aV

g_mOemñÌ
ZdZrV
B¶ËVm ~mamdr

l R>iH$ d¡{eîQ>ço …
1. à˶oH$ àH$aUmMr Aܶ¶Z-KQ>H${Zhm¶ aMZm.
2. à˶oH$ àH$aUmÀ¶m gwédmVrbm gd©g_mdoeH$ "_hËËdmMo _wX²Xo '.
3.  g§nyU© Aä¶mgH«$_mMm àíZmoËVaê$nmV g_mdoe.
4.  dñVw{ZîR>, bKyËVar d XrKm}ËVar Aem gd© àH$maÀ¶m àíZm§Mr gw~moY ^mfoV AMyH$, _wX²XogyX d
AmXe© CËVao.
5. g§nyU©, à_mU^yV Am{U AXç¶mdV _m{hVr.
6. à˶oH$ nmR>mVrb Cn¶moOZmË_H$ àíZm§Mm CËVam§gh g_mdoe.

ZdZrV ‘mJ©Xe©H$ åhUOo gw{Z¶mo{OV Aä¶mg, CÁÁdb ¶e h‘Img

: boIH$ :
lr. ZdZrV
ZdrZ Amd¥ËVr : 2020

E0358
òÈ˘ñß̇ : ìúìËè óúì, óúÊìËù̆Äö öÊÎå, ëÊëö (î.), òÈ˘ñß̇}400 028. (ïÊÎì .. 6662 6565)
www.navneet.com ● e-mail : publications@navneet.com

îÈ éÎ : ìúìËè óúì, 1302, ùÈiúÊö îÎã, ñÊáËöÊú öÊÎå, üéü ‘�ÊàÊáú°, îÈ éÎ }411 002. (ïÊÎì .. 2443 1007)
ìÊÇîÍö : 63, ùúÊáË üÊô”ü ÄÊÙ�ÎáüòÊÎö, ÄÊõÇÛÎüìÇö, ìÊÇîÍö } 440 012. (ïÊÎì .. 242 1522)
ìÊùÄ : ìòÊ˙é ß”flîÊôö, ëÈ üöÊ òá�Ê, ÄÊ”†ÎöÎ úÊåË, áÈ ”ôÊ üËñË´ü≈ôÊ üòÊÎö, ìÊùÄ}422 001.
(ïÊÎì .. 259 6950)

© All rights reserved. No part of this book may be copied, adapted, abridged or translated, stored in any retrieval
system, computer system, photographic or other system or transmitted in any form or by any means without a prior
written permission of the copyright holders, M/s. Navneet Education Limited. Any breach will entail legal action and
prosecution without further notice.

2001
Published by : Navneet Education Limited, Dantali, Gujarat. CTP
Printed by : Navneet Education Limited, Dantali, Gujarat. (29-6-2020)

2
‘ZmoJV
~moS>m©Zo {ZYm©[aV Ho$bobm ZdrZ Aä¶mgH«$_ Am{U ˶mda AmYm[aV ZdrZ nmR>çnwñVH$mMm gImob Aä¶mg H$ê$Z " g_mOemñÌ
ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr ' àH$m{eV H$aVmZm Amåhm§bm AmZ§X hmoV Amho.
B¶ËVm ~mamdrMm Aä¶mgH«$_ ^maVr¶ g_mOemñÌmda AmYm[aV Amho. ˶mV ^maVr¶ g_mOmMr OS>UKS>U, ^maVr¶ g_mOmMo
dJuH$aU, ^maVr¶ g_mOmVrb {d{dYVm Am[U EH$Vm, ^maVmVrb gm_m{OH$ n[adV©ZmMr à{H«$¶m, ^maVmVrb gm_m{OH$ Midir Am{U
^maVmVrb gm_m{OH$ g_ñ¶m ¶m KQ>H$m§Mm g_mdoe H$aʶmV Ambm Amho. ˶mVyZ AmnU ^maVr¶ AgʶmMm AW©, ^maVr¶ g_mOmda
à^md Q>mH$Umao KQ>H$, ^maVr¶ g_mOmVrb Am{Xdmgr, J«m_rU Am{U ZmJar g_wXm¶m§Mo ñdê$n d ˶m§À¶m g_ñ¶m ¶m§Mo Aܶ¶Z H$aUo
Ano{jV Amho. ^maVmVrb gm_m{OH$ n[adV©Z, gm_m{OH$ Midir, amîQ—>r¶ EH$mË_Vog_moa Agbobr AmìhmZo Am{U ^maVr¶ g_mOmbm
^oS>gmdUmè¶m g_ñ¶m§Mo Aܶ¶Z AmnU H$aUma AmhmV. AܶmnZ  Aܶ¶ZmMr hr à{H«$¶m AW©nyU© ìhmdr ¶m CX²XoemZo ¶m _mJ©Xe©H$mMr
aMZm H$aʶmV Ambr Amho.
¶m _mJ©Xe©H$mVrb à˶oH$ àH$aUmV gwédmVrbm _hËËdmÀ¶m _wX²Xçm§Mo ñnîQ>rH$aU XoʶmV Ambo Amho. ˶mdê$Z ˶m ˶m
àH$aUmV g_m{dîQ> Agboë¶m nmR>çdñVyÀ¶m Ame¶mMo {dXçm϶mªZm ghO AmH$bZ hmoB©b. Aä¶mgmMr COiUr H$aʶmgmR>r
gmam§eê$nmZo XoʶmV Ambobo _hËËdmMo _wX²Xo {dXçm϶mªZm IynM Cn¶moJr R>aVrb.
àñVwV _mJ©Xe©H$mV dñVw{ZîR>, bKyËVar d XrKm}ËVar Aem gd© àH$maÀ¶m àíZm§Mm g_mdoe Ho$bobm AgyZ, ˶m§Mr gw~moY
^mfoV _wX²XogyX, g_n©H$ d AmXe© CËVao XoʶmV Ambr AmhoV. Aä¶mgH«$_mV Am{U nmR>çnwñVH$mV Zì¶mZo g_m{dîQ> Ho$boë¶m
Cn¶moOZmË_H$ àíZ d ˶m àíZm§Mr g_n©H$ CËVao ¶m§Mm à˶oH$ àH$aUmV g_mdoe H$aʶmV Ambm Amho.
¶m _mJ©Xe©H$mÀ¶m Aä¶mgmZo {dXçm϶mªMr "g_mOemñÌ' ¶m {df¶mMr n[anyU© V¶mar hmoB©b Am{U ˶m§Zm ~mamdrÀ¶m
~moS>m©À¶m narjoV CÁÁdb ¶e {_iob, Agm ÑT> {dídmg Amåhm§bm dmQ>Vmo.
¶m _mJ©Xe©H$mMr Cn¶wŠVVm dmT>dʶmÀ¶m ÑîQ>rZo ¶oUmè¶m gd© gyMZm ñdmJVmh© AmhoV.
 àH$meH$

3
AZwH«$‘{UH$m
{d^mJ  1  n¥îR> H«$.
1. ^maVr¶ g_mOmMm n[aM¶ ...   5
2. ^maVr¶ g_mOmMo dJuH$aU ...  25
3. ^maVr¶ g_mOmVrb {d{dYVm Am{U EH$Vm ...  46
4. ^maVmVrb g_mO n[adV©ZmÀ¶m à{H«$¶m ...  65
5. ^maVmVrb gm_m{OH$ Midir ...  79
6. ^maVmVrb gm_m{OH$ g_ñ¶m ...  96

{d^mJ  2
CVmao ...  114

4
{d^mJ  1
1 ^maVr¶ g_mOmMm n[aM¶

Aܶ¶ZKQ>H$ :
1.1 àmMrZ Am{U _ܶ¶wJrZ ^maV
1.2 dgmhVH$mbrZ ^maV
1.3 ñdmV§Í¶moËVa H$mimVrb ^maV.

‘hËËdmMo _wX²Xo
OO   àmñVm{dH$ : àmMrZ Am{U _ܶ¶wJrZ g_mOmMo Aܶ¶Z nwT>rb ~m~tÀ¶m
(1) g_mOemñÌmMm CX¶ 19 ì¶m eVH$mÀ¶m _ܶmdYrg ¶wamonmV AmYmao H$aʶmV Ambo Amho …
Pmbm, Va ^maVr¶ g§ñH¥$VrMm CJ_ gw_mao 4000 dfmªnydu (A) Ym{_©H$ lX²YmàUmbr Am{U AmMma {Z¶_ (àmMrZ H$mbI§S>)
Pmbm. àmMrZ H$mimVrb g_mOOrdZ g_OyZ KoʶmMo ( ~  ) ^maVr¶ {ñ̶m§Mo gm_m{OH$ ñWmZ
à_wI òmoV åhUOo nwamVËËdk Am{U B{Vhmg g§emoYH$m§Zr ( H$) {ejUnX²YVr
emoYyZ H$mT>boë¶m " nwamVZdñVy ', KQ>ZoÀ¶m à˶jXeuZr (  S>  ) H$bm
Ho$boë¶m Zm|Xr, M[aÌJ«§W, gm{h˶, H$moaboë¶m qH$dm {b{IV (    B©   ) g_mOOrdZ
amOmkm, Xa~mar XßVao B˶mXr {b{IV nwamdo. ( \$) ZmJarH$aU.
(2) nwamVZdñVy åhUOo h˶mao Am{U AdOmao, ^m§S>r, Xm{JZo, (A) Ym{_©H$ lX²YmàUmbr Am{U AmMma-{Z¶_ (àmMrZ
H$bmdñVy, {eëno, CËI{ZV dñVy, {MÌo, X\$ZñWio H$mbI§S>) …
Am{U g_mYrñWio, ZmUr, eñÌmñÌo B˶mXr _mZd{Z{_©V
(1) àmMrZ Ym{_©H$ lX²YmàUmbr Am{U AmMma-{Z¶_m§{df¶r
dñVy.
CnbãY gm{h˶ Jw§VmJw§VrMo Amho. H$maU ˶m{df¶r {Z{íMV
(3) 
_mZdr AñWr, àmʶm§Mr hmSo> Am{U Ordmí_ àmMrZ
nwamdo CnbãY ZmhrV.
g§ñH¥$Vrda àH$me Q>mH$VmV.
(4) AmYw{ZH$ V§ÌkmZmÀ¶m AmYmao àmMrZ Adeofm§Mo d¶ Am{U (2) hS>ßnm g§ñH¥$VrÀ¶m CËIZZmV {_imboë¶m ñÌr Am{U
Aݶ JwUY_mªMo {díbofU H$aVm ¶oVo Am{U àmMrZ g§ñH¥$VrMo nwéfm§À¶m _mVrÀ¶m _y˶m© Xodr-XodVm§À¶m Agmì¶mV Ago
AmH$bZ H$aVm ¶oVo. g_Obo OmVo. _mÌ Ë¶m H$mimV _y{V©nyOm ApñVËdmV
1.1 àmMrZ Am{U _ܶ¶wJrZ ^maV … Agë¶mMo {Z{íMV nwamdo CnbãY ZmhrV.
OO    
àmMrZ Am{U _ܶ¶wJrZ ^maVmÀ¶m B{VhmgmMo à_wI (3) d¡{XH$ g§ñH¥$VrV Z¡g{J©H$ KQ>H$m§Zm XodVmñdê$n _mZyZ ˶m§Zm
H$mbI§S> nwT>rbà_mUo AmhoV … B§Ð, A½Zr, dm¶y B˶mXr XodVm g_OyZ ˶m§Zm _hËËd àmßV Pmbo.
àmMrZ Am{U _ܶ¶wJrZ ^maVmMr H$mbaofm OmUyZ ¿¶m …
hS>ßnm g§ñH¥$Vr doXH$mbrZ ^maV Xþgao ZmJarH$aU _mZdemñÌ … ¶wamonr¶ Zgboë¶m {dXoer g_mO Am{U
B.g.ny. B.g.ny. B.g.ny. g§ñH¥$VtÀ¶m Aä¶mgmMr JaO {Z_m©U Pmë¶m_wio dgmhVH$mim-
2600  1500 1500  500 500  200 _ܶo _mZdemñÌmMm CX¶ Pmbm. _mZdemñÌ ho ^m¡{VH$/
emar[aH$ _mZdemñÌ d gm_m{OH$/gm§ñH¥${VH$ _mZdemñÌ Aem
A{^OmV H$mi _ܶ¶wJrZ ^maV XmoZ {dñV¥V emIm§_ܶo {d^mJbo Jobo Amho.
B.g.ny. 200  B.g. 650 B.g.650  1500
dgmh{VH$ Aä¶mgmMm ^mJ åhUyZ _mZdemñÌmMo Q>rH$mH$ma
ES>dS©> g¡X ¶m§Zr " àmÀ¶{dXçmemIo 'Mm Aä¶mg Ho$bm.

1. ^maVr¶ g_mOmMm n[aM¶ 5


(4) d¡{XH$  qhXÿ Y_m©Vrb lX²YmàUmbr Am{U AmMma{df¶H$ (8) dY©_mZ _hmdra Am{U Jm¡V_ ~wX²Y ¶m§Zr doXàm_mʶmbm
{Z¶_m§Mr _m{hVr doXg§{hVm, CndoX, doXm§Jo, ~«mh²_UJ«§W, Am{U nwamo{hVm§À¶m dM©ñdmbm {damoY H$aUmè¶m
AmaʶHo$, nwamUo, Y_©emñÌ Am{U am_m¶U d VËËdkmZmMr {eH$dU bmoH$m§Zm {Xbr. ¶k{dYr, new~ir
_hm^maVm§gma»¶m _hmH$mì¶m§V àmá hmoVo. Am{U Om{V{ZîR> gm_m{OH$ CVa§S ¶m JmoîQ>r§Zm {damoY
(5) d¡{XH$ Y_m©Vrb AmMma{df¶H$ {Z¶_ H$_©{gX²Ym§Vmda Ho$bm. åhUyZ ˶m§Zr nwañH¥$V Ho$bobo O¡Z d ~m¡X²Y ho Y_©
AmYm[aV AmhoV. ˶mV Mma nwéfmW© (CX²{XîQ>mM§ m) g_mdoe Amho. " ~§S>Imoa Y_© ' g_Obo Jobo.
(9) O¡Z Y_m©À¶m na§naoVrb 24 VrWªH$am§n¡H$s dY©_mZ _hmdra
Mma nwéfmW© …
ho 24 do VrWªH$a hmoV. O¡Z VËËdàUmbrV H$_©{gX²Ym§Vmbm
Y_© AW© ñdrH¥$Vr hmoVr. " Aqhgm ' Am{U " Vng ' ¶m VËËdm§Zm gdm©{YH$
OO   \$bmMr Amem Z YaVm OO   {d{hV _mJm©Zo g§nËVr
 _hËËd XoʶmV Ambo. " Xod ' ¶m g§H$ënZoEdo Or _hmdram§Zr
{Zanoj d¥ËVrZo {d{hV {_idUo. " {Zdm©U ' ¶m VËËdmda ^a {Xbm. ˶m§Zr Amnbm CnXoe
H$_o© H$arV amhUo. AY©_mJYr ¶m bmoH$^mfoV Ho$bm. H$mbm§VamZo ídoVm§~a
H$m_ _moj Am{U {XJ§~a ho O¡Z Y_m©Mo XmoZ n§W A{ñVËdmV Ambo.
OO   {d{hV _mJm©Zo emar[aH$
 OO   OÝ__¥Ë¶yÀ¶m \o$è¶mVyZ (10) ~m¡X²Y Y_© hm Jm¡V_ ~wX²Ym§Zr à{Vnm{XV Ho$boë¶m " Mma
gwIm§Mr Am{U AmZ§XmMr gwQ>H$m {_idʶmMo Am¶©g˶o ' Am{U " AîQ>m§J _mJm©da ' AmYm[aV " _ܶ_
àmßVr H$ê$Z KoUo. Am¶wî¶mVrb na_moÀM ܶo¶. _mJ© ' ¶m§da AmYm[aV Amho. ~m¡X²Y Y_m©Mo ho {Z¶_, O¡Z
Y_m©À¶m VwbZoV, gm¡å¶ Agë¶mZo Am{U Jm¡V_ ~wX²Ym§Zr
(6) nyd© d¡{XH$ H$mbI§S>mV g_mOmV ì¶dgm¶m{Y{îR>V Mma Amnbm CnXoe nmbr ¶m bmoH$^mfoV Ho$ë¶mZo gd©gm_mݶ
dU©  ~«mh²_U, j{̶, d¡í¶ Am[U eyÐ ApñVËdmV Agbo, bmoH$ ˶mH$So> AmH¥$îQ> Pmbo. Y_©àgmamgmR>r " {^ŠIy
Var dU©ì¶dñWm bdMrH$ hmoVr. g§Km 'Mr ñWmnZm H$aʶmV Ambr. _m¡¶© g_«mQ> AemoH$mÀ¶m
(7) CËVa d¡{XH$ H$mbI§S>mV dU©nX²YVr VmR>a hmoD$Z OÝ_mda Aml¶m_wio ~m¡X²Y Y_m©Mm àgma ^maVm~mhoa lrb§H$m,
AmYm[aV Om{Vì¶dñWm {Z_m©U Pmbr. ¶m ì¶dñWoda nwamo{hV- å¶mZ_ma, MrZ, {V~oQ>, _§Jmo{b¶m, Omdm, gw_mÌm B˶mXr
dJm©Mo dM©ñd àñWm{nV Pmë¶mZo " n{dÌ-An{dÌ ' ¶m Xoem§_ܶo Pmbm.
H$ënZm§da AmYm[aV OmVtMr CVa§S> àñWm{nV Pmbr. (~) Ym{_©H$ àUmbr (_ܶ¶wJ) …
Om{VA§VJ©V {ddmhmMr gŠVr, Ym{_©H$ AmMma{dYtZm (1) nmaer Y_m©Mm CJ_ _ܶ-nyd© Am{e¶mV Pmbm hmoVm.
à_mUm~mhoa _hËËd Am{U Om{V-OmVtVrb gr_m A˶§V VmR>a Ym{_©H$ N>imbm H§$Q>miyZ ˶m§Zr ^maVmV ñWbm§Va Ho$bo.
hmoV Joë¶m. JwOamV_ܶo ¶m Y_m©Mo AZw¶m¶r {ñWamdbo.
nmaer Y_© … hm OJmVrb àmMrZ Y_mªn¡H$s EH$ Am{U
OmUyZ ¿¶m … AmOVmJm¶V {Q>Hy$Z am{hbobm Y_© Amho. Mm§Jbo Am{U
^maVr¶ VËËdkmZmVrb fS²>Xe©Zm§n¡H$s O¡Z Am{U ~m¡X²Y Xe©Zo dmB©Q> Aem Y«wdr¶ g§H$ënZm ¶m Y_m©À¶m _ܶdVu AmhoV.
¶m§Zm " Zm{ñVH$ ' (åhUOo B©ídamMo A{ñVËd A_mݶ H$aUmar) (CXmhaUmW©, ñdJ© Am{U ZaH$). "AdoñVm ' hm ¶m Y_m©Mm
Ago åhQ>bo OmVo. Caboë¶m Xe©Zm§_Yrb " Mmdm©H$ Xe©Z ' VgoM n{dÌ J«§W Amho. ˶m_ܶo " Ahþa _ÁX ' hm {dídmMm {Z_m©Vm
" AmOr{dH$m ' ¶m n§Wm§Mm AndmX dJiVm ^maVr¶ Xe©Zo Am{U AgyZ " Amem ' åhUOo d¡{ídH$ g˶mMm CJ_ ˶mÀ¶mnmgyZ
n§W " Am{ñVH$ ' (åhUOo B©ídamMo A{ñVËd _mݶ H$aUmar) hmoVmo, Ago åhQ>bobo Amho. A½Zr Am{U Ob hr XmoZ VËËdo
AmhoV. " ewX²YVo 'Mr _mܶ_o AmhoV. " A½¶mar ' åhUOo A{½Z_§{Xa
Mmdm©H$ Xe©Z Am{U AmOr{dH$m n§W hohr ^maVr¶ ho nmaer Y_m©Mo nyOmñWmZ AgVo. BamUhÿZ JwOamV_Yrb
VËËdkmZmÀ¶m na§naoMm ^mJ AmhoV. Mmdm©H$mMo VËËdkmZ ho Zdgmar ¶oWo ¶oVmZm nmaer nwamo{hVm§Zr ñdV…~amo~a n{dÌ
{ZarídadmXr Am{U Eo{hH$ {dMmagaUrÀ¶m nm¶mda AmYmabobo A½Zr AmUbm (B.g. 9 do eVH$).
Amho. AmOrdH$ n§WmMm CJ_ X¡ddmX Am{U Vmngr OrdZnX²YVr ñdV…Mr _yi gm§ñH¥${VH$ AmoiI hady Z XoVm,
¶m§VyZ Pmbobm Amho. g§»¶m~i CËVamoËVa H$_r hmoV AgVmZmhr, nmaer
g_mOmZo ^maVr¶ OZOrdZmÀ¶m gd© joÌm§_ܶo
6 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr
_hËËdmMr H$m_{Jar ~Omdbr Amho. XmXm^mB© Zm¡amoOr,
{H$anmZ H$No>am Ho$e
{\$amoOemh _ohVm, {\$ëS> _me©b g°_ _mUoH$em°, (Kirpan) (Kachera) (Kesh)
_mEñQ—>mo Pw~rZ _ohVm hr nmaer g_mOmVrb H$mhr à{gX²Y
ì¶{ŠV_ËËdo AmhoV. VgoM ^maVmVrb AmYw{ZH$ CXçmoJm§Mr
C^maUr H$aʶmV Q>mQ>m, JmoXaoO Am{U dm{S>¶m ¶m nmaer
Hw$Qw§>~m§Mr H$m_{Jar \$ma _mobmMr Amho. ^maVmbm Am{ÊdH$
gËVm åhUyZ AmoiI {_idyZ XoʶmV S>m°. hmo_r ^m^m ¶m§Mm
H$S>m H§$Jm
gh^mJ _hËËdmMm hmoVm. ZmZr nmbIrdmbm, gmobr gmoam~Or (Kara) (Kanga)
Am{U \$br Z[a_Z ¶m§À¶mgma»¶m gwà{gX²Y H$m¶Xon§{S>Vm§Zr
^maVr¶ g_mOmbm H$m¶XçmMr AmoiI H$ê$Z {Xbr.
(2) Á¶y Y_m©Mo AZw¶m¶r amOm gm°bmo_Z ¶mÀ¶m~amo~a
ì¶mnmamgmR>r ^maVmV Ambo. H$moMr_Yrb Á¶m bmoH$m§Zr
Á¶y Y_m©Mm ñdrH$ma Ho$bm, ˶m§Zm " H$moMr Á¶y '; Va erI Y_m©Vrb n§MH$ma
_w§~B©V ñWm{¶H$ Pmboë¶m AZw¶m¶m§Zm " ~oZo BómB©b Á¶y ' (7) ^{ŠVVËËdmbm àmYmݶ XoUmè¶m ^ŠVr MidirMm CX¶
Ago åhUVmV. Á¶yY_u¶ " Vmoam ' ¶m Y_©J«§WmVrb {Z¶_m§Mo ^maVmV 15 ì¶m eVH$mV Pmbm. ^maVr¶ g_mOmVrb gd©
nmbZ H$aVmV. {gZoJm°J ˶m§Mo àmW©ZmñWi Amho. hm OmVt_Yrb Am{U ñVam§_Yrb bmoH$m§Zm gm_mdyZ KoUmao
EHo$ídadmXr Y_© Amho. ^{ŠVn§W ^maVmVrb {d{dY àXoem§_ܶo CX¶mbm Ambo. H$sV©Z
(3) {¼ñVr Y_m©Mo g§ñWmnH$ ¶oey {¼ñV AmhoV. Bgdr gZmÀ¶m Am{U AI§S> Zm_ñ_aU ¶m§Zm ^p³Vn§Wm§_ܶo AZݶgmYmaU
n{hë¶m eVH$mV ¶oey {¼ñV ¶m§Mo {eî¶ g|Q> Wm°_g _hËËd Amho. ^{ŠVVËËdmda ^a XoUmam Bñbm__Yrb
_b~maÀ¶m {H$Zmè¶mda {¼ñVr Y_© KoD$Z Ambo. g|Q> gw\$sn§Whr ¶mM H$mimV CX¶mbm Ambm. g§V H$~ra Am{U
Wm°_gÀ¶m _b~ma_Yrb ñWm{ZH$ AZw¶m¶m§Zm " {g[a¶Z ahr_ ¶m§Zr {dYr, A§YlX²Yoda AmYmaboë¶m àWm, _y{V©nyOm
{¼íMZ ' Ago åhUVmV. {¼ñVr Y_© EHo$ídadmXr AgyZ, Am{U VrW©¶mÌm ¶m§gma»¶m Ym{_©H$ ~mhçmonMmam§Mm {ZfoY
OrdZ{df¶H$ ˶mMm Ñ{îQ>H$moZ EH$aofr¶ Amho. Ho$bm. Jwê$ ZmZH$ ¶m§Zr Om{Vì¶dñWm, Ym{_©H$ {dYr Am{U
(4) ^maVm_ܶo Bñbm_Mo AmJ_Z Bgdr gZmÀ¶m 6 ì¶m _y{V©nyOm B˶mXtZm _ZmB© Ho$br.
eVH$mV Pmbo Agbo Var ˶mMm à^md R>iH$nUo Ñí¶_mZ
hmoʶmg ~amM AdYr Omdm bmJbm. Bñbm_ hm Y_©h>r _hmamîQ—>mVrb ^³Vr Midi … _hmamîQ—>m_ܶo ^³Vr-
EHo$ídadmXr Amho Am{U " n{dÌ Hw$amU ' hm J«§W Bñbm_À¶m MidirMm CJ_ Bgdr gZmÀ¶m 13ì¶m eVH$mV g§V kmZoídam§À¶m
lX²YmàUmbrMm òmoV Amho. H$mimV Pmbm. n§T>anyaMm
(5) AH$~a ~mXehmZo Bgdr gZ 1579 _ܶo Z¡{VH$ {dR>mo~m ho X¡dV ¶m
VH©$dmXmÀ¶m AmYmamda " {XZ-B©-Bbmhr ' ¶m ZdrZ MidirMm H|$Ðq~Xÿ
Y_m©Mr ñWmnZm Ho$br. VgoM gd© Y_mªÀ¶m VËËdkmZmMo _§WZ hmoVo. g§V Zm_Xod
H$ê$Z ˶mVyZ nwTo> Amboë¶m " d¡{ídH$ g{hîUwVm ' ¶m (B.g. 1270  1350)
VËËdmÀ¶m AmYmamda AH$~a ~mXehmZo ¶m Y_m©Mr ho g§V kmZoídam§Mo
C^maUr Ho$bobr hmoVr. ¶m Y_©nX²YVr_ܶo nwamo{hV- g_H$mbrZ hmoVo. ˶m§Zr
Y_©Jwê$, Ym{_©H$ {dYr, lX²YmàUmbr Am{U Y_©J«§W ¶m§n¡H$s Cndmg VrW©¶mÌm Am{U BVa gd© àH$maMm Ym{_©H$ ~mhçmonMmam§da
H$mhr ZìhVo. {d{dY n{dÌ J«§Wm§Vrb {eH$dUrMo gma ¶m Q>rH$m Ho$br.
Y_m©_ܶo hmoVo.
(6) Jwê$ ZmZH$ ¶m§Zr 15ì¶m eVH$mV erI Y_m©Mr ñWmnZm (H$) ^maVr¶ {ñ̶m§Mo gm_m{OH$ ñWmZ …
Ho$br. g_VoÀ¶m VËËdmda AmYm[aV ¶m Y_m©V CÀMZrMVobm nyd© d¡{XH$ H$mimV {ñ̶m§Mo gm_m{OH$ ñWmZ VwbZoZo A{YH$
ñWmZ Zmhr. erIm§À¶m Xhm Jwê§$Zr Ho$bobm CnXoe hm erI CÀM XOm©Mo hmoVo. CËVa d¡{XH$ H$mimV g_mOmda Om{Vì¶dñWm
Y‘u¶m§À¶m lX²YmàUmbrMm nm¶m Amho. " lrJwéJ«§Wgm{h~ ' Am{U nwamo{hVdJm©Mo dM©ñd Imobda éOë¶mZo {ñ̶m§Mm XOm©
hm ˶m§Mm n{dÌ J«§W Amho. ImbmdV Jobm. _ܶ¶wJmV {ñ̶m§Mo ñWmZ A{YH$ KgaUrg bmJbo.

1. ^maVr¶ g_mOmMm n[aM¶ 7


(S>) {ejUnX²YVr … (vi) gm_m{OH$ gwYmaUm Midir …
d¡{XH$ H$mimV JwéHw$bmV amhÿZ g§ñH¥$V ^mfoVrb d¡{XH$ gm{h˶ g_mOgwYmaUoÀ¶m Midir g§ñWmnH$
_m¡{IH$ nR>U nX²YVrZo AmH$bZ Ho$bo OmV Ago. ~«mh²_U, j{̶
~«mh²_mo g_mO amOm am__mohZ am°¶
Am{U d¡í¶ dUmªVrb Aܶ¶Zm϶mªZm ˶m§À¶m dUm©À¶m ì¶dgm¶mg
Am¶© g_mO ñdm_r X¶mZ§X gañdVr
AZwê$n Ago {ejU {Xbo OmV Ago. O¡Z Am{U ~m¡X²Y ho Y_© g_
VoÀ¶m VËËdmda AmYm[aV Agë¶mZo gmYy§À¶m ~amo~aM gmÜdtZm, àmW©Zm g_mO AmË_mam_ nm§Sw>a§J VI©S>H$a
XoIrb Ym{_©H$ {ejU {Xbo OmV Ago. g˶emoYH$ g_mO _hmË_m OmoVramd \w$bo
_ܶ¶wJmV Bñbm_À¶m {ejUnX²YVrbm _hËËd àmßV Pmbo. h[aOZ godH$ g§K _hmË_m Jm§Yr
Bñbm{_H$ {ejU _ŠVm~, _Xagm Am{U ImZŠdm_ܶo {Xbo {WAm°gm°{\$H$b gmogm¶Q>r A°Zr ~oP§Q>
OmV Ago. godm gXZ ~oham_Or _b~mar
(B©>) H$bm … Y_© g^m amYmH$m§V Xo~
JwßV gm_«mÁ¶mÀ¶m H$mbI§S> hm ^maVr¶ B{VhmgmVrb gwdU©¶wJ dhm~r Midi g¡X dbrCëbmh
hmoVm. Bñbm_r amÁ¶H$V} Am{U Y{ZH$m§À¶m Aml¶mZo _ܶ¶wJmV
goë\$ [añnoŠQ> _yìh_|Q> BamoXo ìhr am_ñdm_r no[a¶ma
H$bm§Mr OmonmgZm Pmbr.
(vii) gm_m{OH$ H$m¶Xo …
(\$) g_mOOrdZ …
hS>ßnm g§ñH¥$VrV H$m¡eë¶mda AmYm[aV dJ© g_mOmV hmoVo. df© H$m¶XçmMo Zmd
nyd© d¡{XH$ H$mbI§S>mV ì¶dgm¶m{Y{îR>V dU©ì¶dñWm hmoVr. 1829 gVr à{V~§YH$ H$m¶Xm
CËVa d¡{XH$ H$mbI§S>mV dU©ì¶dñWoMo Om{Vì¶dñWoV n[adV©Z 1843 B§{S>¶Z ñboìhar H$m¶Xm
Pmbo. CÀM-ZrM ^oX^md Vrd« Pmbm. gwbVmZemhr amOdQ>rVhr 1850 H$mñQ> {S>g°{~{bQ>r [a_yìhb H$m¶Xm
A{YH$mam§Mr CVa§S> hmoVr. 1856 {dYdm nwZ{d©dmh H$m¶Xm
(¶) ZmJarH$aU … 1870 ñÌr-^«yUh˶m à{V~§Y H$m¶Xm
AmYw{ZH$ Am¡Xçmo{JH$sH$aUmMm _mJ_yg ZgVmZmhr hS>ßnm
1872 ñnoeb _°aoO H$m¶Xm
g§ñH¥$VrV nyd©{Z¶mo{OV ZJao A{ñVËdmV hmoVr. B.g.ny. 500 Vo
B.g.ny. 200 ¶m H$mbI§S>mV Xþgao ZmJarH$aU KSy>Z Ambo. 1829 ~mb{ddmh{damoYr H$m¶Xm
(viii) amîQ—>r¶ ñdmV§Í¶ Midi.
1.2 dgmhVH$mbrZ ^maV …
(1) gd©gmYmaU ^maVmVrb dgmhV H$mbI§S> ¶m ^mJmV 1.3 ñdmV§Í¶moËVa H$mimVrb ^maV …
¶wamo{n¶Z Xoem§Zr gËVm àñWm{nV H$aʶmMm H$mbI§S>
OO   ñ dmV§Í¶moËVa H$mbI§S>mV ^maVr¶ g_mOmV KSy>Z Ambobo
g_Obm OmVmo. CëboIZr¶ ~Xb nwT>rbà_mUo AmhoV …
(i) ^maVr¶ g§{dYmZmMr {Z{_©Vr.
(2) 16ì¶m eVH$mV ì¶mnmamÀ¶m CX²XoemZo nmoVw©JrO ^maVmV
Ambo. gVamì¶m eVH$mÀ¶m nydm©Ym©V S>M Am{U Vwåhm§bm ho _mhrV Amho H$m?
{~«{Q>ehr ^maVmÀ¶m {H$Zmè¶mda CVabo. \«|$MgwX²Ym ^maVmV
^maVmÀ¶m g§{dYmZmMm _gwXm
nmohmoMbo. {~«{Q>em§Zr {dgmì¶m eVH$mn¶ªV ^maVmda
amÁ¶ Ho$bo. V¶ma H$aVmZm _gwXm g{_VrZo
(3) {~«{Q>e gËVoMm ^maVr¶ g_mOmdarb n[aUm_ nwT>rbà_mUo … AZoH$ g§X^© {dMmamV KoVbo. ˶m_
(i) nmíMmË˶ {ejUnX²YVr ܶo " JìhZ©_|Q> Am°\$ B§{S>¶m
(ii) nm{íM_m˶rH$aU A°ŠQ>  1935 ' VgoM A_o[aH$m,
(iii) àemgH$s¶ ¶§ÌUoMr {Z{_©Vr Am°ñQ—o>{b¶m, J«oQ> {~«Q>Z, H°$ZS>m,
(iv) Am¡Xçmo{JH$ dmT> Am{U eharH$aU Am¶bªS>, X{jU Am{\«$H$m,
(v) XiUdiU Am{U g§nH©$ gmYZm§Mm {dH$mg gmopìhEV a{e¶m Am{U O_©Zr ¶m
Xoem§À¶m g§{dYmZm§Mm g_mdoe hmoVm.

8 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr


(ii) gm_m{OH$ gwYmaUm H$aUmao nwT>rb H$m¶Xo nm[aV H$aʶmV 2005 àmoQo>ŠeZ Am°\$ dy_oZ \«$m°_ S>mo_o{ñQ>H$ ìhm°¶bÝg
Ambo … H$m¶Xm
df© H$m¶Xo{df¶H$ VaVwXr 2012 àmoQo>ŠeZ Am°\$ {MëS—>Z \«$m°_ goŠñ¶wAb
1954 ñnoeb _°aoO H$m¶Xm Am°\o$Ýgog (POCSO) H$m¶Xm. ¶m H$m¶Xçm_ܶo
1955 qhXÿ H$moS> {~b 2019 _ܶo gwYmaUm H$aʶmV Ambr.
1955 AZ²Q>Mo{~{bQ>r (Am\o$Ýgog) H$m¶Xm. (1976 2013 àmo{h{~eZ Am°\$ Eåßbm°¶_|Q> A°O _°Ý¶wAb
_ܶo ¶m H$m¶XçmMo Zmd ~XbyZ " àmoQo>ŠeZ Am°\$ ñH°$ìhoÝOg© A°ÝS> Xo¶a [ah°{~{bQo>eZ H$m¶Xm
{gpìhb amBQ²>g ' (PCR Act) Ago H$aʶmV Ambo.) 2015 Á¶wdoZmBb O{ñQ>g (Ho$Aa A°ÝS> àmoQo>ŠeZ Am°\$
1956 X gàoeZ Am°\$ Bå_m°ab Q—°>{\$H$ BZ dy_oZ A°ÝS> {MëS—>Z) H$m¶Xm
Jëg© H$m¶Xm (SITA) 2019 Q—>mÝgOoÝS>a ng©Ýg (àmoQ>o ŠeZ Am°\$ amBQ>g)² H$m¶Xm
1961 hþ§S>m à{V~§YH$ H$m¶Xm (iii) 1951 Vo 2017 ¶m H$mbI§S>mV n§Mdm{f©H$ ¶moOZm§X²dmam
1971 _o{S>H$b Q>{_©ZoeZ Am°\$ ào½ZÝgr (MTP) Am{W©H$ {dH$mg  1991 gmbr Am{W©H$ {dH$mgmgmR>r
1985 ZmH$m}{Q>H$ S—>½O A°ÝS> gm¶H$moQ—>m°{nH$ g~²ñQ>Ýgog OmJ{VH$sH$aUmMm ñdrH$ma.
(iv) gmjaVoMm àgma  {ZajaVoMo {Z_y©bZ.
H$m¶Xm
(v) g§KamÁ¶mË_H$ emgZ àUmbr  ñWm{ZH$ ñdamÁ¶
1986 MmB©ëS> bo~a (àmo{h{~eZ A°ÝS> ao½¶wboeZ) H$m¶Xm
g§ñWm  ~hþnj nX²YVr.
1995 ng©Ýg dwB©W {S>g°{~{b{Q>O (BŠdb Anm°À¶w©{Z{Q>O,
àmoQo>ŠeZ Am°\$ amBQ²>g A°ÝS> \w$b nm{Q©>{gnoeZ)
H$m¶Xm

àíZmoËVao
dñVw{ZîR> àíZ CËVao :
(1) Xrjm KoD$Z ~m¡X²Y {dhmam§_ܶo amhUmè¶m nwéfm§Zm {^ŠIy
à. 1 H §$gmVrb n¶m©¶m§n¡H$s ¶mo½¶ n¶m©¶ {ZdSy>Z nwT>rb {dYmZo åhUV AgV.
nyU© H$am : (à˶oH$s 1 JwU) (2) "ñnoeb _°aO o A°ŠQ> ' 1954 ¶m dfu nm[aV H$aʶmV Ambm.
[1] (3) _mZdemñÌmMo Q>rH$mH$ma ES>dS©> g¡X ¶m§Zr àmÀ¶
* (1) Xrjm KoD$Z ~m¡X²Y {dhmam§_ܶo amhUmè¶m nwéfm§Zm
{dXçmemIoMm Aä¶mg Ho$bm.
åhUV AgV. ({^ŠIy, {^ŠIwUr, F$fr) (4) B.g.ny. 1500 Vo 1000 hm nyd© d¡{XH$ H$mbI§S> Amho.
* (2) " ñnoeb _°aoO A°ŠQ> ' ¶m dfu nm[aV H$aʶmV (5) " H$m¶©H$maU na§nao 'À¶m {gX²Ym§Vmbm H$_© {gX²Ym§V Agohr åhUVmV.
Ambm. (1950, 1952, 1954)
(3) _mZdemñÌmMo Q>rH$mH$ma ¶m§Zr àmÀ¶ {dXçmemIoMm [2]
Aä¶mg Ho$bm. (1)  ho (qhXÿ Y_m©À¶m AZw¶m¶m§Mo) Am¶wî¶mMo
(ES>dS©> g¡X, _m°[ag {JÝg~J©, am°~Q©> bmoZr) na_moÀM ܶo¶ AgVo. (Y_©, AW©, _moj)
(4) B.g.ny. 1500 Vo 1000 hm H$mbI§S> Amho. (2) 
^maVr¶ VËËdkmZmVrb fS²>Xe©Zm§n¡H$s O¡Z Am{U ~m¡X²Y
(hS>ßnm g§ñH¥$Vr, nyd© d¡{XH$, CËVa d¡{XH$) Xe©Zo ¶m§Zm (B©ídamMo ApñVËd A_mݶ H$aUmar)
(5) " H$m¶©H$maU na§nao 'À¶m {gX²Ym§Vmbm {gX²Ym§V åhQ>bo OmVo. (ZmpñVH$, X¡ddmX, gwYmaH$)
Agohr åhUVmV. (H$_©, Y_©, VH©$) (3)  na§naoV EHy$U 24 VrWªH$a hmoD$Z Jobo.
(O¡Z, ~m¡X²Y, d¡{XH$)

(gyMZm … nmR>çnwñVH$mVrb àíZ * ¶m {MÝhmX²dmao Xe©dʶmV Ambo AmhoV.)


1. ^maVr¶ g_mOmMm n[aM¶ 9
(4) dY©_mZ (_hmdra) ho VrWªH$a hmoVo. (2) hþ§S>mà{V~§YH$ H$m¶Xm gZ _ܶo nm[aV H$aʶmV
(n{hbo, Xþgao, Mmo{dgmdo) Ambm. (1955, 1956, 1961)
(5) ~m¡X²Y Y_m©Mo n{dÌ J«§W ¶m bmoH$^mfoV {b{hbobo (3) H$m¡Qw§>{~H$ qhgmMma à{V~§YH$ H$m¶Xm gZ _ܶo
AmhoV. (AY©_mJYr, nmbr, àmH¥$V) nm[aV H$aʶmV Ambm. (1995, 2005, 2015)
CËVao : (4) g˶emoYH$ g_mO ¶m g_mOgwYmaUm MidirMo g§ñWmnH$
(1) _moj ho (qhXÿ Y_m©À¶m AZw¶m¶m§Mo) Am¶wî¶mMo ho hmoVo. (ñdm_r X¶mZ§X gañdVr, _hmË_m
na_moÀM ܶo¶ AgVo. OmoVramd \w$bo, _hmË_m Jm§Yr.)
(2) ^maVr¶ VËËdkmZmVrb fS²>Xe©Zm§n¡H$s O¡Z Am{U ~m¡X²Y (5) B§{S>¶Z ¶w{Zìh{g©Q>rO A°ŠQ> AÝd¶o H$bH$ËVm
Xe©Zo ¶m§Zm ZmpñVH$ (B©ídamMo ApñVËd A_mݶ H$aUmar) (H$mobH$mVm), ~m°å~o (_w§~B©) Am{U _Ðmg (MoÝZB©) ¶oWo
åhQ>bo OmVo. ^maVmVrb n{hë¶m {dXçmnrR>m§Mr ñWmnZm Ho$br.
(3) O¡Z na§naoV EHy$U 24 VrWªH$a hmoD$Z Jobo. (1835, 1856, 1861)
(4) dY©_mZ (_hmdra) ho Mmo{dgmdo VrWªH$a hmoVo. CËVao :
(5) ~m¡X²Y Y_m©Mo n{dÌ J«§W nmbr ¶m bmoH$^mfoV {b{hbobo (1) qhXÿ H$moS> {~b hm gm_m{OH$ gwYmaUm§{df¶H$ H$m¶Xm
AmhoV. gZ 1955 _ܶo nm[aV H$aʶmV Ambm.
[3] (2) hþ§S>mà{V~§YH$ H$m¶Xm gZ 1961 _ܶo nm[aV H$aʶmV
(1)  H$mbI§S> hm X{jU ^maVmVrb àmMrZ B{VhmgmMm Ambm.
H$mi Amho. (g§K_, ¶mXd, MmbwŠ¶) (3) H$m¡Qw§>{~H$ qhgmMma à{V~§YH$ H$m¶Xm gZ 2005 _ܶo
(2)  Y_m©Mm CJ_ d¡{XH$ H$mimÀ¶mhr nyduMm Amho. nm[aV H$aʶmV Ambm.
(O¡Z, nmaer, ~m¡X²Y) (4) g˶emoYH$ g_mO ¶m g_mOgwYmaUm MidirMo g§ñWmnH$
(3) Á¶yY_u¶ bmoH$ " ' ¶m J«§WmVrb {Z¶_m§Mo nmbZ _hmË_m OmoVramd \w$bo ho hmoVo.
H$aVmV. (~m¶~b, Vmoam°, Hw$amU-E-ear\$) (5) B§{S>¶Z ¶w{Zìh{g©Q>rO A°ŠQ> 1856 AÝd¶o H$bH$ËVm
(4) Jwê$ ¶m§Zr erI Y_m©Mr ñWmnZm Ho$br. (H$mobH$mVm), ~m°å~o (_w§~B©) Am{U _Ðmg (MoÝZB©) ¶oWo
(ZmZH$, AOw©Z, Jmoq~XqgJ) ^maVmVrb n{hë¶m {dXçmnrR>m§Mr ñWmnZm Ho$br.
(5)  ho XmZ Am{U g_mZVm ¶m VËËdmMo EH$_odmX²{dVr¶
[5]
Ago àVrH$ Amho. (b§Ja, e~mX, OH$mV)
(1)  g§ñH¥$Vr hr ^maVmVrb gdmªV àmMrZ g§ñH¥$Vr
CËVao : Amho. (d¡{XH$, qgYy, {~«{Q>e)
(1) g§K_ H$mbI§S> hm X{jU ^maVmVrb àmMrZ B{VhmgmMm (2) {¼ñVr Y_m©Mm ^maVmV gd©àW_ àgma g|Q> ¶m§Zr
H$mi Amho. Ho$bm. (Wm°_g, \«$mpÝgg, nrQ>a)
(2) nmaer Y_m©Mm CJ_ d¡{XH$ H$mimÀ¶mhr nyduMm Amho. (3) "  ' hm ~m¡X²Y Y_m©Mm n{dÌ J«§W Amho.
(3) Á¶yY_u¶ bmoH$ " Vmoam° ' ¶m J«W§ mVrb {Z¶_m§Mo nmbZ H$aVmV. ({Ì{nQ>H$, AmJ_, OmVH$ H$Wm)
(4) Jwê$ ZmZH$ ¶m§Zr erI Y_m©Mr ñWmnZm Ho$br. (4)  ¶m amÁ¶H$˶m©Zo ^maVmV Y_©{Zanoj emgZ-
(5) b§Ja ho XmZ Am{U g_mZVm ¶m VËËdmMo EH$_odmX²{dVr¶ ì¶dñWm àñWm{nV H$aʶmMm à¶ËZ Ho$bm.
(~m~a, AH$~a, emhOhmZ)
Ago àVrH$ Amho.
(5)  ho naH$s¶ (¶wamonr¶) ^maVmV gd©àW_ Ambo.
[4] (\«|$M, nmoVw©JrO, {~«{Q>e)
(1) qhXÿ H$moS> {~b hm gm_m{OH$ gwYmaUm§{df¶H$ H$m¶Xm CËVao :
gZ _ܶo nm[aV H$aʶmV Ambm. (1) qgYy g§ñH¥$Vr hr ^maVmVrb gdmªV àmMrZ g§ñH¥$Vr Amho.
(1954, 1955, 1956) (2) {¼ñVr Y_m©Mm ^maVmV gd©àW_ àgma g|Q> Wm°_g ¶m§Zr
Ho$bm.
10 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr
(3) " {Ì{nQ>H$ ' hm ~m¡X²Y Y_m©Mm n{dÌ J«§W Amho. ( H$) {dñWm{nV Á¶y bmoH$m§Zr Xþgè¶m _hm¶wX²YmZ§Va ñWbm§Va
(4) AH$~a ¶m amÁ¶H$˶m©Zo ^maVmV Y_©{Zanoj emgZì¶dñWm Ho$bobm Xoe  A_o[aH$m
àñWm{nV H$aʶmMm à¶ËZ Ho$bm. (  
S>  
) Bgdr gZmÀ¶m n{hë¶m eVH$mV X{jU ^maVmV
(5) nmoVw©JrO ho naH$s¶ (¶wamonr¶) ^maVmV gd©àW_ Ambo. Ambobo {¼ñVr g§V  g|Q> Wm°_g.
à. 2  nwT>rb à˶oH$ JQ>mVrb MwH$sMr OmoS>r AmoiIm d XþéñV (2)  (A) g|Q> Wm°_g ¶m§Mo AZw¶m¶r  {g[a¶Z {¼íMZ
H$ê$Z {bhm : (à˶oH$s 1 JwU) ( ~  ) ^maVmV Bñbm_ Y_m©Mo AmJ_Z  11 ì¶m eVH$mV
[1] ( H$) AH$~a ~mXehmZo ñWmnZ Ho$bobm ZdrZ Y_©  XrZ-
* (1)  (A) amO_mJ©  qhXÿ Y_© B©-Bbmhr
( ~  ) VrWªH$a  O¡Z Y_© (  S>  ) erI Y_m©Mm CX¶  15 ì¶m eVH$mV.
( H$) g|Q> Wm°_g  erI Y_© (3)  (A) EHo$ídadmXr Y_©  {¼íMZ Y_©
(  S>  ) AîQ>m§J _mJ©  ~m¡X²Y Y_©. ( ~  ) Bñbm_Mm n{dÌ J«§W  Hw$amU
(2)  (A) Y_©  {Zanoj d¥ËVrZo {d{hV H$m¶} H$aUo ( H$) nmaer Y_m©Mo n{dÌ ñWmZ  {gZoJm°J
( ~  ) AW©  {d{hV _mJm©Zo g§nËVr {_idUo (  S>  ) Á¶y Y_m©À¶m bmoH$m§À¶m AZpÝdV N>imMo
( H$) H$m_  {d{hV _mJm©Zo emar[aH$ gwI àmßV H$aUo dU©Z  hmobrH$m°ñQ>.
(  S>  ) _moj  {d{hV _mJm©Zo ñdJm©amohU H$aUo. (4)  (A) n§MH$ma  Bñbm_
(3)  (A) Aqhgm  O¡Z Y_© ( ~  ) g§V kmZoída  _hmamîQ—>mVrb ^ŠVr Midi
( ~  ) AmpñVH$  {¼ñVr VËËdkmZ ( H$) lrJwéJ«§Wgm{h~  erI Y_©
( H$) Mma Am¶©gËVo  ~m¡X²Y Y_©
(  S>  ) doX{dXçoV nma§JV {ñ̶m  ~«h²_dm{XZr.
(  S>  ) ZmpñVH$  Mmdm©H$ Xe©Z.
(5)  (A) gVr à{V~§YH$ H$m¶Xm  1829
(4)  (A) H$_© {gX²Ym§V  O¡Z Y_m©g _mݶ
( ~  ) {dYdm nwZ{d©dmh H$m¶Xm  1835
( ~  ) ¶k{dYr  d¡{XH$ na§nam
( H$) ñÌr-^«yUh˶m à{V~§YH$ H$m¶Xm  1870
( H$) {Ì{nQ>H$  ~m¡X²Y Y_m©Mm n{dÌ J«§W
(  S>  ) ~mb{ddmh à{V~§YH$ H$m¶Xm  1929.
(  S>  ) AmOr{dH$m  AmpñVH$ VËËdkmZ.
CËVao … XþéñV OmoS>çm …
(5) (A) _mZH$ H$Wm  ~m¡X²Y{df¶H$ H$Wm§Mm g§J«h
(1) ( H$) {dñWm{nV Á¶y bmoH$m§Zr Xþgè¶m _hm¶wX²YmZ§Va ñWbm§Va
( ~  ) Mmdm©H$ Xe©Z  qhXÿ Y_m©Mo g_W©Z
Ho$bobm Xoe  BòmB©b.
(H$) ~§S>Imoa Y_©  O¡Z Y_©
(2) ( ~  ) ^maVmV Bñbm_ Y_m©Mo AmJ_Z  6 ì¶m eVH$mV.
(  S>  ) X¡ddmX Am{U Vmngr OrdZnX²YVr  AmOrdH$ n§W.
(3) ( H$) nmaer Y_m©Mo n{dÌ ñWmZ  A½¶mar.
CËVao … XþéñV OmoS>çm …
(1) ( H$) g|Q> Wm°_g  {¼ñVr Y_©. (4) (A) n§MH$ma  erI Y_©.
(2) (  S>  ) _moj  OÝ__¥Ë¶yÀ¶m \o$è¶mVyZ gwQ>H$m {_idʶmMo (5) ( ~  ) {dYdm nwZ{d©dmh H$m¶Xm  1856.
ܶo¶. [3]
(3) ( ~  ) AmpñVH$  ^maVr¶ VËËdkmZ. (1)  (A) B§{S>¶Z ñboìhar A°ŠQ>  1835
(4) (  S>  ) AmOr{dH$m  ZmpñVH$ VËËdkmZ. ( ~  ) H$mñQ> {S>g°{~{bQ>r [a_yìhb A°ŠQ>  1850
(5) ( ~  ) Mmdm©H$ Xe©Z  B©ídamMo ApñVËd ZmH$maUmao ( H$) ñnoeb _°aoO A°ŠQ>  1954
VËËdkmZ. (  S>  ) B§{S>¶Z ¶w{Zìh{g©Q>rO A°ŠQ>  1856.
[2] (2)  (A) Am¶© g_mO  ñdm_r X¶mZ§X gañdVr
(1)  (A) nmaer Y_m©Mm CJ_  _ܶ-nyd© Am{e¶m ( ~  ) àmW©Zm g_mO  amOm am__mohZ am°¶
( ~  ) Á¶yY_m©Mo AZw¶m¶r  ^maVmV gd©àW_ Ambobo ( H$) g˶emoYH$ g_mO  _hmË_m \w$bo
naH$s¶ (  S>  ) h[aOZ godH$ g§K  _hmË_m Jm§Yr.
1. ^maVr¶ g_mOmMm n[aM¶ 11
(3)  (A) {WAm°gm°{\$H$b gmogm¶Q>r  S>m°. A°Zr ~oP§Q> (4)  (A) H$m¡eë¶mYm[aV dJ©  hS>ßnm g§ñH¥$Vr
( ~  ) godm gXZ  ~oham_Or _b~mar ( ~  ) ì¶dgm¶m{Y{îR>V dU©ì¶dñWm  nyd© d¡{XH$ H$mbI§S>
( H$) Y_©g^m  ñdm_r X¶mZ§X gañdVr ( H$) Om{Vì¶dñWoMr CVa§S>  CËVa d¡{XH$ H$mbI§S>
(  S>  ) dhm~r Midi  g¡¶X dbrCëbmh. (  S>  ) ga§Om_r nX²YVrVrb A{YH$mam§Mr CVa§S>  Jwá
amOdQ> H$mbI§S>.
(4) (A) goë\$ [añnoŠQ> ‘yìh_|Q> >B©. ìhr. Ama. no[a¶ma
(5)  (A) ZdrZ e¡j{UH$ YmoaUmMm _gwXm  2019
( ~  ) ŠdrQ> B§{S>¶m _yìh_|Q>  _hmË_m Jm§Yr
( ~  ) _VXmZ A{YH$mamMr d¶mo_¶m©Xm  21 df}
( H$)  ^maVr¶ g§{dYmZmMm _gwXm  S>m°. ~r. Ama.
( H$) Am{W©H$ {dH$mgmgmR>rMo CnH«$_  n§Mdm{f©H$ ¶moOZm
Am§~oS>H$a (  S>  ) g_mO gwYmaUoÀ¶m Midir  dgmhVr amOdQ>rMm
(  S>  ) ^maVmVrb OmJ{VH$sH$aUmMr gwédmV  Za|Ð _moXr. H$mbI§S>.
(5) (A) JìhZ©_|Q> Am°\$ B§{S>¶m A°ŠQ>  1935 CËVao … XþéñV OmoS>çm …
( ~  ) gwEP H$mbdm gwê$ H$aʶmV Ambm  1869 (1) (  S>  ) X¡ddmX Am{U Vmngr OrdZnX²YVr  AmOrdH$ n§W
( H$) ~§Jmb Am{U Amo{S>gm ¶oWrb XþîH$mi  1856 (2) ( H$) XrZ-B©-Bbmhr  AH$~a ~mXehmZo ñWmnZ Ho$bobm
(  S>  ) B§{S>¶Z {gpìhb gpìh©g A°ŠQ>  1835. ZdrZ Y_©.
CËVao … XþéñV OmoS>çm … (3) ( H$) {dYdm nwZ{d©dmh {Z{fX²Y  _ܶ¶wJ
(1) (A) B§{S>¶Z ñboìhar A°ŠQ>  1843. (4) (  S>  ) ga§Om_r nX²YVrVrb A{YH$mam§Mr CVa§S>  
gwbVmZemhr H$mbI§S>.
(2) ( ~  ) àmW©Zm g_mO  AmË_mam_ nm§Sw>a§J VI©S>H$a.
(5) ( ~  ) _VXmZ A{YH$mamMr d¶mo_¶m©Xm  18 df}.
(3) ( H$) Y_©g^m  amYmH$m§V Xo~.
(4) (  S>  ) ^maVmVrb OmJ{VH$sH$aUmMr gwédmV [5]
 S>m°. _Z_mohZ qgJ. (1)  (A) qhXÿ Y_©  nwéfmWm©Mr g§H$ënZm
(5) (  S>  ) B§{S>¶Z {gpìhb gpìh©g A°ŠQ>  1861. ( ~  ) O¡Z Y_©  Mma Am¶©g˶o
( H$) Bñbm_  EH$m Xodmda lX²Ym
[4]
(  S>  ) ~m¡X²Y Y_©  {Ì{nQ>Ho$.
(1)  (A) Aqhgm Am{U Vng  O¡Z Y_m©Mr VËËdo (2)  (A) erI Y_©  n§MH$ma
( ~  ) ¶k{dYr Am{U new~ir  d¡{XH$ na§nam ( ~  ) O¡Z Y_©  AîQ>m§J _mJ©
( H$) Mma Am¶©g˶o Am{U AîQ>m§J _mJ©  ~m¡X²Y Y_m©Mr ( H$) ~m¡X²Y Y_©  n§Merb
VËËdo (  S>  ) Bñbm_ Y_©  nmM Y_m©km.
(  S>  ) X¡ddmX Am{U Vmngr OrdZnX²YVr  Mmdm©H$Mo (3)  (A) O¡Z na§nam  16 nyOZr¶ " gVr '
VËËdkmZ. ( ~  ) ~m¡X²Y Y_©  na§nam{ZîR> Y_©
(2)  (A) O¡Z Am{U ~m¡X²Y Y_©  ~§S>Imoa Y_© ( H$) nmaer Y_©  " AdoñVm ' hm n{dÌ J«§W
(  S>  ) erI Y_©  lrJwéJ«§Wgm{h~.
( ~  ) A½Zr Am{U Ob hr XmoZ VËËdo ewX²YVoMo _mܶ_
(4)  (A) g§V H$~ra  ^ŠVr Midi
 nmaer Y_©
( ~  ) g§V Zm_Xod  g§V kmZoídam§Mo g_H$mbrZ
( H$) XrZ-B©-Bbmhr  Bñbm_ Y_©
( H$) _¡Ì¶r  ~«h²_dm{XZr
(  S>  ) OrdZm~X²XbMm EH$aofr¶ Ñ{îQ>H$moZ  {¼ñVr Y_©.
(  S>  ) AZwbmo_ {ddmh  CÀM dUm©À¶m dYyMm H${ZîQ>
(3)  (A) H$sV©Z Am{U AI§S> Zm_ñ_aU  ^ŠVr g§àXm¶ dUm©Vrb damer {ddmh.
( ~  ) AmOrdZ doXm§Mo Aܶ¶Z Am{U AܶmnZ  ~«h²‘dm{XZr (5)  (A) à{Vbmo_ {ddmh  CÀM dUm©À¶m dYyMm H${ZîR>
( H$) {dYdm nwZ{d©dmh {Z{fX²Y  d¡{XH$ H$mi dUm©À¶m dam~amo~a {ddmh
(  S>  ) JwénXr nmohmoMboë¶m kmZr {^ŠIwUr  Woar. ( ~  ) {dZ¶ {nQ>H$  ^{dî¶mV ñÌr-~wX²Y hmoʶmMr eŠ¶Vm
춊V Ho$br
12 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr
( H$) nyd© d¡{XH$ H$mi  {dYdm nwZ{d©dmhmbm _mݶVm CËVao …
(  S>  ) ImZŠdm {¼ñVr _R>m§er gmY_©. (1) ~m¡X²Y Y_m©À¶m _yi {Z¶_m§Mo H$mQo>H$moa nmbZ  hrZ¶mZ
CËVao … XþéñV OmoS>çm … (2) ídoV dñÌ n[aYmZ H$aUmao _wZr  ídoVm§~a.
(1) ( ~  ) O¡Z Y_©  {ÌaËZ. [5] g§K_, dO«¶mZ, _hm¶mZ
(2) ( ~  ) O¡Z Y_©  nmM _hmd«Vo.
(1) V{_i H$dr Am{U gm{hp˶H$m§Mr g§KQ>Zm
(3) ( ~  ) ~m¡X²Y Y_©  ~§S>Imoa Y_©.
(2) AmR>ì¶m eVH$mV CX¶mg Ambobm ~m¡X²Y Y_m©Mm n§W.
(4) (  S>  ) AZwbmo_ {ddmh  CÀM dUm©À¶m damMm H${ZîR> CËVao …
dUm©Vrb dYyer {ddmh. (1) V{_i H$dr Am{U gm{hp˶H$m§Mr g§KQ>Zm  g§K_
(5) ( ~  ) {dZ¶ {nQ>H$  ^{dî¶mV ñÌr-~wX²Y hmoʶmMr eŠ¶Vm (2) AmR>ì¶m eVH$mV CX¶mg Ambobm ~m¡X²Y Y_m©Mm n§W
ZmH$mabr.  dO«¶mZ.
à. 3  à˶oH$ {dYmZ dmMm Am{U Mm¡H$Q>rV {Xboë¶m ¶mo½¶ g§km [6] _¡Ì¶r, Yå_{XÝZm, Ðm¡nXr
AmoiIyZ {bhm … (à˶oH$s 1 JwU)
(1) doX{dXçoV nma§JV ñÌr
*[ 1] ~«mh²_mo g_mO, S>m°. ~r. Ama. Am§~oS>H$a, h[aOZ (2) ZmdmObobr ~m¡X²Y {^ŠIwUr.
godH$ g§K CËVao …
(1) amOm am__mohZ am°¶ ¶m§Zr ñWmnZ Ho$bobr g§KQ>Zm (1) doX{dXçoV nma§JV ñÌr  _¡Ì¶r
(2) ZmdmObobr ~m¡X²Y {^ŠIwUr  Yå_{XÝZm.
(2) ^maVr¶ g§{dYmZmÀ¶m _gwXm g{_VrMo Aܶj.
CËVao … [7] g§ñH¥$V, nmbr, {OZ
(1) amOm am__mohZ am°¶ ¶m§Zr ñWmnZ Ho$bobr g§KQ>Zm  ~«mh²_mo (1) d¡{XH$ J«§WmMo Aܶ¶Z-AܶmnZ
g_mO (2) ^JdmZ _hmdram§Mo AZw¶m¶r.
(2) ^maVr¶ g§{dYmZmÀ¶m _gwXm g{_VrMo Aܶj  S>m°. ~r. CËVao …
Ama. Am§~oS>H$a. (1) d¡{XH$ J«§WmMo Aܶ¶Z-AܶmnZ  g§ñH¥$V
(2) ^JdmZ _hmdram§Mo AZw¶m¶r  {OZ.
[2] h[aOZ godH$ g§K, _ܶ_ _mJ©, new~irMm _mJ©
[8] {dhma, M¡Ë¶, _ŠVm~
(1) _hmË_m Jm§Yr ¶m§Zr ñWmnZ Ho$bobr g§KQ>Zm
(2) Jm¡V_ ~wX²YmZo Ho$bobm CnXoe. (1) {^ŠIy§À¶m dmñVì¶mgmR>r ~m§Ybobo ñWmZ
CËVao … (2) _{eXrer g§b½Z AgUmar àmW{_H$ {ejUg§ñWm.
(1) _hmË_m Jm§Yr ¶m§Zr ñWmnZ Ho$bobr g§KQ>Zm  h[aOZ godH$ CËVao …
g§K (1) {^ŠIy§À¶m dmñVì¶mgmR>r ~m§Ybobo ñWmZ  {dhma
(2) Jm¡V_ ~wX²YmZo Ho$bobm CnXoe  _ܶ_ _mJ©. (2) _{eXrer g§b½Z AgUmar àmW{_H$ {ejUg§ñWm  _ŠVm~.
[3] ~m¡X²Y Y_m©Mm àgma, {XJ§~a, ídoVm§~a [9] _Xagm, ImZìhm, A~wb \$Pb
(1) _m¡¶© g_«mQ> AemoH$ (1) _{eXrer g§b½Z AgUmar CÀM {ejUg§ñWm
(2) {Xem hoM dñÌ AgUmao _wZr. (2) AH$~a ~mXemhMm {dX²dmZ dOra.
CËVao … CËVao …
(1) _m¡¶© g_«mQ> AemoH$  ~m¡X²Y Y_m©Mm àgma (1) _{eXrer g§b½Z AgUmar CÀM {ejUg§ñWm  _Xagm
(2) {Xem hoM dñÌ AgUmao _wZr  {XJ§~a. (2) AH$~a ~mXemhMm {dX²dmZ dOra  A~wb \$Pb.
[4] hrZ¶mZ, _hm¶mZ, ídoVm§~a [ 10 ] JwßV H$mbI§S>, hS>ßnm g§ñH¥$Vr, gwbVmZr amOdQ>
(1) ~m¡X²Y Y_m©À¶m _yi {Z¶_m§Mo H$mQo>H$moa nmbZ (1) ^maVr¶ B{VhmgmVrb gwdU©¶wJ
(2) ídoV dñÌ n[aYmZ H$aUmao _wZr. (2) gw{Z¶mo{OV ZJao.

1. ^maVr¶ g_mOmMm n[aM¶ 13


CËVao … (2) B.g.ny. 500 Vo 200 ¶m H$mbI§S>mV ^maVmV Xþgao
(1) ^maVr¶ B{VhmgmVrb gwdU©¶wJ  JwßV H$mbI§S ZmJarH$aU Pmbo.
(2) gw{Z¶mo{OV ZJao  hS>ßnm g§ñH¥$Vr. (3) 16ì¶m eVH$mV ì¶mnmamÀ¶m CX²XoemZo gd©àW_ nmoVw©JrO
à. 4  AYmoao{IV eãXm§À¶m OmJr AMyH$ eãX {bhÿZ {dYmZo ^maVmV Ambo.
nyU© H$am … (à˶oH$s 1 JwU) (4) S>m°. E_. EZ. lr{Zdmg ¶m§Zr {~«{Q>em§Mo AZwH$aU
[1]
H$aʶmÀ¶m à{H«$¶og nmíMmË˶rH$aU Ago åhQ>bo Amho.
* (1) _ܶ¶wJrZ H$mimV ImZŠdm ¶m Ym{_©H$ ñdê$nmÀ¶m (5) gZ 2019 _ܶo Oå_y Am{U H$mí_ra amÁ¶mbm {deof XOm©
g§ñWm§_ܶo àmW{_H$ {ejU {Xbo OmB©. XoUmao H$b_ 370 aX²X Ho$bo Jobo.
* (2) {WAm°gm°{\$H$b gmogm¶Q>r ñWmnZ H$aʶmV _hmË_m Jm§YtMm bKyËVar àíZ
nwT>mH$ma hmoVm.
(3) hrZ¶mZ n§WmMo {Z¶_ A{YH$ ì¶dhm¶© Am{U ghO à. 5 {Q>nm {bhm … (à˶oH$s 4 JwU)
AmMaVm ¶oʶmOmoJo hmoVo. (1) qhXÿ OrdZnX²YVrÀ¶m lX²Ym Am{U AmMmanX²YVr.
(4) O¡Z Y_m©Mm àgma ^maVmÀ¶m gr_m Amobm§Sy>Z Xÿada Pmbm. CËVa … (1) d¡{XH$  qhXÿ OrdZnX²YVrVrb lX²Ym Am{U
(5) dY©_mZ _hmdra Am{U Jm¡V_ ~wX²Y ¶m§Mm OÝ_ ~«mh²_U AmMmanX²YVr {df¶rMr _m{hVr doXg§{hVm, CndoX, doXm§J,o
Hw$im_ܶo Pmbm. ~«mh²_UJ«W§ , AmaʶHo$ Am{U _hmH$mì¶o ¶m {b{IV ñdê$nmÀ¶m Am{U
CËVao : _m¡{IH$ na§naoZo Omonmgboë¶m gmYZm§V {_iVo.
(1) _ܶ¶wJrZ H$mimV ImZŠdm ¶m Ym{_©H$ ñdê$nmÀ¶m (2) AmMmanX²YVr Am{U gm_m{OH$ dV©ZmMo ho {Z¶_
g§ñWm§_ܶo Aëbmh {df¶mÀ¶m na_moÀM VËËdm§Mo {ejU H$_©{gX²Ym§Vm§da AmYm[aV AmhoV. OÝ__¥Ë¶yÀ¶m MH«$mda qhXÿM
§ m {dídmg
{Xbo OmB©. hmoVm. ˶mZwgma 춊VrÀ¶m EH$m OÝ_mVrb H$_©g{§ MV nwT>rb OÝ_mMm
(2) {WAm°gm°{\$H$b gmogm¶Q>r ñWmnZ H$aʶmV lr_Vr A°Zr AmboI {Z{íMV H$aVo. OrdmË_m hm _mojàmßVr hmoBn© ¶ªV " nwÝhm nwÝhm
~oP§Q>m§Mm nwT>mH$ma hmoVm. OÝ_ Am{U nwÝhm nwÝhm _¥Ë¶y ' ¶m MH«$m_ܶo AS>H$bobm AgVmo.
(3) _hm¶mZ n§WmMo {Z¶_ A{YH$ ì¶dhm¶© Am{U ghO (3) qhXÿ 춊VrÀ¶m Am¶wî¶mV Mma nwéfmW© (CX²{XîQo>) _hËËdmMr
AmMaVm ¶oʶmOmoJo hmoVo. _mZbobr AmhoV. Vr nwT>rbà_mUo …
(4) ~m¡X²Y Y_m©Mm àgma ^maVmÀ¶m gr_m Amobm§Sy>Z Xÿada (A) Y_© … \$bmMr Amem Z YaVm {Zanoj d¥ËVrZo {d{hV H$_}
Pmbm. H$arV amhUo.
(5) dY©_mZ _hmdra Am{U Jm¡V_ ~wX²Y ¶m§Mm OÝ_ j{̶ (~) AW© … {d{hV _mJm©Zo g§nËVr {_idUo.
Hw$im_ܶo Pmbm. (H$) H$m_ … {d{hV _mJm©Zo emar[aH$ gwIm§Mr Am{U AmZ§XmMr
[2] àmßVr H$ê$Z KoUo.
(1) _Xaem_ܶo CXÿ© Am{U n{e©¶Z ^mfm {eH$dë¶m OmV AgV. (S>) _moj … _moj ho A§{V_ ܶo¶ Amho. OÝ__¥Ë¶yÀ¶m \o$è¶mVyZ
(2) B.g.ny. 500 Vo 200 ¶m H$mbI§S>mV ^maVmV n{hbo gwQ>H$m {_idʶmMo, åhUOo _mojàmßVr Am¶wî¶mVrb na_moÀM ܶo¶.
ZmJarH$aU Pmbo. (4) d¡{XH$ na§naoV ¶k{dYr Am{U new~ir ¶m§Zm AgmYmaU
(3) 16ì¶m eVH$mV ì¶mnmamÀ¶m CX²XoemZo gd©àW_ {~«{Q>e _hËËd hmoVo. ¶k{dYrMo nm¡amo{h˶ H$aUmè¶m ~«mh²_U dUm©Mo ñWmZ
^maVmV Ambo. gd©loîR> g_Obo OmV hmoVo.
(4) S>m°. E_. EZ. lr{Zdmg ¶m§Zr {~«{Q>em§Mo AZwH$aU * (2) nyd© d¡{XH$ H$mimVrb {ejUì¶dñWm.
H$aʶmÀ¶m à{H«$¶og AmYw{ZH$sH$aU Ago åhQ>bo Amho. CËVa … (1) nyd© d¡{XH$ H$mimV JwéHw$bmV g§ñH¥$V ^mfoVrb
(5) gZ 2019 _ܶo Oå_y Am{U H$mí_ra amÁ¶mbm {deof XOm© d¡{XH$ J«W§ mMo Aܶ¶Z -AܶmnZ _m¡{IH$ nR>U nX²YVrZo Ho$bo OmV Ago.
XoUmao H$b_ 371 aX²X Ho$bo Jobo. (2) d¡{XH$ {ejUmgmR>r JwéHw$bmV àdoe H$aʶmnydu ~«mh²_U,
CËVao :
j{̶ Am{U d¡í¶ ¶m dUmªVrb {dXçm϶mªda CnZ¶Z g§ñH$ma hmoUo
(1) _Xaem_ܶo Aao{~H$ Am{U n{e©¶Z ^mfm {eH$dë¶m OmV
Amdí¶H$ hmoVo.
AgV.
14 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr
(3) JwéHw$bmV dmñVì¶ AgoVmon¶ªV ~«h²_Y_m©Mo nmbZ H$amdo (iv) eyÐ ¶m dUm©Zo g_mOmVrb Aݶ VrZ dUmªVrb bmoH$m§Mr
bmJV Ago. {ejUmMr CX²{XîQo> VëbI ~wX²Yr d ì¶{ŠV_ËËdmMm godm H$aUo Ano{jV hmoVo.
{dH$mg hr hmoVr. g˶mda AmYm[aV AmMaU, {d{hV H$V©ì¶m§Mo (3) H$mbm§VamZo dU©ì¶dñWoMo Om{Vì¶dñWoV ê$nm§Va Pmbo. OmV
nmbZ, Jwê$ Am{U _mVm-{nVm ¶m§À¶màVr {ZîR>m Am{U Am¡Xm¶© ¶m hr d§ena§namJV ~Zbr. åhUOoM Á¶m OmVrV 춊VrMm OÝ_ Pmbm
JwUm§Zm _hËËd hmoVo. Agob, ˶m OmVrMr H$m¶} ˶mZo H$aUo {ZYm©[aV Pmbo.
(4) j{̶ dUm©Mo {dXçmWu àemgZ Am{U ¶wX²YZrVrMo, d¡í¶ (4) {d{eîQ> OmVrMm {d{eîQ> ì¶dgm¶ {ZYm©[aV Pmë¶mZo
CXçmoJ-ì¶dgm¶mg Cn¶wŠV ~m~tMo Am{U ~«mh²_U Mmahr doXm§da Om{Vì¶dñWoMo ~§{XñV dJ©ì¶dñWoV ê$nm§Va Pmbo. ˶mVyZ d[aîR>
à^wËd àmá H$aʶmMo {ejU KoV AgV. OmVr d H${ZîR> OmVr Ago ^oX^md A{ñVËdmV Ambo.
(5) F$fr, _wZr Am{U ÐîQ>çm 춊VtZr kmZ{Z{_©Vr, kmZg§dY©Z (5) Aml_ì¶dñWm.
Am{U nwT>rb {nT>rg kmZmMo hñVm§VaU H$aʶmMo H$m_ Ho$bo. CËVa … (1) Aml_ åhUOo qhXÿ g_mOì¶dñWoVrb Am¶wî¶mVrb
(6) {ñ̶m§Zm doXm§Mo {ejU KoʶmMr _w^m hmoVr. doX{dXçm EH$ AdñWm/Q>ßnm Amho. à˶oH$ nwéf e§^a df} OJUma Amho, Ago
àmßV Ho$boë¶m {ñ̶m§Zm g_mOmV _mZmMo ñWmZ hmoVo. J¥hrV Yê$Z ˶mÀ¶m Am¶wî¶mMr Mma ^mJm§V Ho$bobr {d^mJUr
* (3) _ܶ¶wJrZ H$mimVrb ^maVr¶ {ñ̶m§Mo gm_m{OH$ ñWmZ. åhUOo Aml_ hmo¶.
CËVa … (1) {ñ̶m§À¶m gm_m{OH$ ñWmZmÀ¶m CVaUrMr gwédmV (2) ~«h²_M¶m©l_ hm n{hbm Q>ßnm nwéfmÀ¶m OÝ_mnmgyZ
CËVa d¡{XH$ H$mimV Pmbr hmoVr. Vméʶmn¶ªVMm, åhUOoM d¶mÀ¶m 25 dfmªn¶ªVMm H$mi Amho.
(3) J¥hñWml_ hm Xþgam Q>ßnm VméʶmnmgyZ ˶mÀ¶m àm¡T>
(2) nwamo{hV dJm©À¶m dM©ñdmImbrb g_mOì¶dñWm, H$mQo>H$moanUo
d¶mn¶ªVMm, åhUOoM d¶mÀ¶m 50 dfm©n¶ªVMm H$mi Amho.
{Z¶_m§Mo nmbZ H$aʶmMm AmJ«h Am{U _ܶ Am{e¶mVyZ Amboë¶m
(4) dmZàñWml_ hm {Vgam Q>ßnm àm¡T>mdñWonmgyZ
Q>moiçm§Mr AmH«$_Uo ¶m ~m~r {ñ̶m§À¶m KgaUmè¶m gm_m{OH$
d¥X²YmdñWon¶ªVMm, åhUOoM d¶mÀ¶m 75 dfmªn¶ªVMm H$mi Amho.
ñWmZmg O~m~Xma hmo˶m.
(5) g§Ý¶mgml_ hm A§{V_ Q>ßnm nwéfmÀ¶m d¥X²YmdñWonmgyZ
(3) {ñ̶m§À¶m ñdmV§Í¶mda AZoH$ {Z~ªY bmXbo Jobo. ˶m§Zm
˶mÀ¶m _¥Ë¶yn¶ªVMm Amho.
{ejUmMm A{YH$ma ZmH$maʶmV Ambm Am{U Am¶wî¶^a nwéfm§da
(6) O¡Z Y_©.
Adb§~yZ amhʶmg ^mJ nmS>ʶmV Ambo. {dYdm{ddmh nyU©V…
CËVa … (1) CËVa d¡{XH$ H$mimV doXàm_mʶ, nwamo{hVm§Mo
{Z{fX²Y _mZbm Jobm. H$m¡Qw§>{~H$ g§nËVrMm dmQ>m {ñ̶m§Zm ZmH$maʶmMr
dM©ñd, ¶k{dYr, new~ir Am{U Om{V^oX ¶m§Zm {damoY H$aUmao,
na§nam ê$T> Pmbr. {ñ̶m§À¶m ì¶p³V{dH$mgmÀ¶m dmQ>m ~§X Pmë¶m.
åhUOoM àñWm{nV d¡{XH$ Y_m©bm {damoY H$aUmao VËËdkmZ dY©_mZ
(4) {nV¥àYmZnX²YVrda AmYmaboë¶m EH$Ì Hw$Qw§>~nX²YVrV
_hmdra ¶m§Zr à{Vnm{Xbo. ^maVr¶ VËËdkmZ na§naoV ˶mg O¡Z Y_©
{ñ̶m§Mo ñWmZ Xþæ¶_ hmoVo. ~mb{ddmh, gVr, nS>Xm nX²YV,
Ago åhUVmV.
~hþn{ËZH$Ëd, XodXmgr na§nam B˶mXr A{ZîQ> gm_m{OH$ MmbrarVr
(2) àmMrZ na§nam Agboë¶m O¡Z Y_m©V 24 VrWªH$a hmodyZ
Aݶm¶_ybH$ Am{U {ñ̶m§À¶m emofUmg H$maUr^yV R>aë¶m.
Jobo. dY©_mZ _hmdra ˶m§Vrb 24do VrWªH$a hmoVo.
(4) dUm©l_ì¶dñWm.
(3) H$_©{gX²Ym§Vmbm O¡Z Y_m©V _mݶVm Amho. "Aqhgm ' Am{U
CËVa … (1) dUm©l_ì¶dñWm hm Am¶©H$mbrZ, åhUOoM d¡{XH$
" Vng ' ¶m XmoZ VËËdm§Zm A{YH$ _hËËd {Xbo OmVo. ¶m Y_m©V
g§ñH¥$VrMm EH$ _hËËdnyU© KQ>H$ hmoVm. ˶mA§VJ©V g_mOmMo nwT>rb
" {Zdm©U ' ¶m VËËdmda A{YH$ ^a {Xbm OmVmo.
Mma ñVa _mZʶmV Ambo hmoVo … (4) O¡Z Y_m©Zo g_mOmVrb gd© Wam§Vrb pñ̶m d nwéfm§Zm
(2) dUm©l_ì¶dñWm hr _ybV… l_{d^mOZmÀ¶m VËËdmda àdoe {Xbm. åhUOoM _mojmMm A{YH$ma {d{eîQ> dJm©nwaVm _¶m©{XV
AmYm[aV hmoVr. ˶mA§VJ©V  am{hbm Zmhr. _hmdram§Zr CnXoe H$aVmZm AY©_mJYr ¶m bmoH$^mfoMm
(i) ~«mh²_U ¶m dUm©Mo H$m¶© Y_©-Aܶ¶Z Am{U Y_©-AܶmnZ
Cn¶moJ Ho$bm.
hmoVo. (5) H$mbm§VamZo O¡Z Y_m©Mo ídoVm§~a Am{U {XJ§~a Ago XmoZ
(ii) j{̶ ¶m dUm©Zo g_mOmÀ¶m g§ajUmMr Am{U amÁ¶H$ma^mamMr
n§W {Z_m©U Pmbo. O¡Z Y_m©Mm àgma ^maVmnwaVmM gr{_V am{hbm.
O~m~Xmar nma nmS>Uo Ano{jV hmoVo.
(7) ~m¡X²Y Y_©.
(iii) d¡í¶ ¶m dUm©Zo ì¶mnma-CXçmoJ, eoVr d newnmbZmX²dmam
CËVa … (1) dY©_mZ _hmdra ¶m§Mo g_H$mbrZ Agboë¶m Jm¡V_
g_mOmÀ¶m {d{dY JaOm§Mr nyV©Vm H$aUo Ano{jV hmoVo.
~wX²Ym§Zr doXàm_mʶ, nwamo{hVm§Mo dM©ñd, ¶k{dYr, new~ir Am{U
1. ^maVr¶ g_mOmMm n[aM¶ 15
gm_m{OH$ CVa§S>rbm {damoY H$aUmao VËËdkmZ à{Vnm{Xbo. ^maVr¶ (3) d¥j, nmfmU, Ob, àmUr, J«h d Vmao ¶m§Zm XodVmñdê$n
VËËdkmZ na§naoV ˶mg ~m¡X²Y Y_© Ago åhUVmV. _mZyZ ˶m§Mr nyOm Ho$br OmV Ago. ˶m§Mm Agm g_O hmoVm H$s
(2) O¡Z Y_m©À¶m VwbZoV ~m¡X²Y Y_m©Mo {Z¶_ A{YH$ bdMrH$ M¡Vݶê$nr AmËå¶mMo ñdV§Ì A{ñVËd AgVo, na§Vw AmËå¶m{edm¶
d gm¡å¶ Agë¶mZo Am{U ˶mMr {eH$dU nmbr ¶m bmoH$^mfoV earambm ñdV§Ì A{ñVËd ZgVo.
H$aʶmV Amë¶mZo bmoH$ _moR>çm g§»¶oV ¶m Y_m©H$So> AmH¥$îQ> Pmbo. (4) g§K_ gm{h˶ ho nyd©OnyOm, nwZO©Ý_, _¥Ë¶y Am{U _¥Ë¶yZ§VaMo
_m¡¶© g_«mQ> AemoH$ ¶m§Mm amOml¶ bm^ë¶mZo ¶m Y_m©Mm àgma OrdZ ¶mg§~§YrÀ¶m {dMmam§da AmYm[aV hmoVo.
^maVmÀ¶m gr_m Amobm§Sy>Z lrb§H$m, MrZ, å¶mZ_ma, _§Jmo{b¶m, (10) nmaer Y_©.
{V~oQ>, Omdm, gw_mÌm B˶mXr Xoem§V Pmbm. CËVa … (1) _ܶ-nyd© Am{e¶mVrb BamU XoemV nmaer
(3) ~m¡X²Y Y_m©Mm àgma H$aʶmgmR>r {^ŠIy Am{U {^ŠIwUtMo Y_m©Mm CJ_ Pmbm.
g§K ñWmnZ H$aʶmV Ambo. Vo AmOXoIrb ^maV Am{U ^maVm~mhoa (2) ¶m Y_m©À¶m AZw¶m¶m§Mm Ym{_©H$ N>i hmoV Agë¶mZo
Y_©àgmamMo H$m¶© H$aVmV. ˶m§Zr ^maVmÀ¶m n{íM_ {H$Zmè¶mda JwOamV_ܶo Agboë¶m
(4) 춊VrÀ¶m Z¡{VH$ CÝZVrbm Am{U ˶mda AmYm[aV ZdgmarV ñWbm§Va Ho$bo Am{U VoWrb ñWm{ZH$ bmoH$m§er Vo
OrdZnX²YVrbm ~m¡X²Y Y_m©V _hËËdmMo ñWmZ XoʶmV Ambo. {dMma EH$ê$n Pmbo.
Am{U H¥$VrVrb Aqhgm, g§¶_, ñdmW©Ë¶mJ, XmZd¥ËVr, g_Vm (3) Mm§Jbo Am{U dmB©Q> CXm., ñdJ© Am{U ZaH$ ¶m Y«wdr¶
B˶mXtda ^a XoʶmV Ambm. g§H$ënZm§da AmYm[aV ˶m§Mo Y_©VËËdkmZ Amho. ˶m§À¶m _Vo,
(5) H$mbm§VamZo ~m¡X²Y Y_m©Mo " hrZ¶mZ ' Am{U " _hm¶mZ ' ho " Ahþa _ÁX ' hm {dídmMm {Z_m©Vm Amho. ˶m§Mm Y_© EHo$ídadmXr
n§W {Z_m©U Pmbo. 8ì¶m eVH$mV dO«¶mZ hm {Vgam n§W CX¶mg Amho.
Ambm. (4) " AdoñVm ' hm ˶m§Mm n{dÌ J«§W AgyZ, A½¶mar  A{½Z_§{Xa
(8) OmVH$ H$Wm. ho ˶m§Mo nyOmñWmZ Amho. nmaer Y_m©~mhoaÀ¶m 춊Vrbm Amnë¶m
CËVa … (1) OmVH$ H$Wm§Mo {bImU B.g.ny. 300 Vo B.g. Y_m©V Koʶmg Vo nadmZJr XoV ZmhrV. ˶m§À¶m A½¶marV nmaer
400 ¶m H$mbI§S>mV ~m¡X²Y gm{hp˶H$m§Zr Ho$bo Amho. 춊VrIoarO BVam§Zm àdoe H$aʶmg ~§Xr AgVo.
(2) OmVH$ H$Wmgm{h˶mMm {dñVma _moR>m Amho. ˶m_ܶo Jm¡V_ (11) ^maVmVrb {¼ñVr Y_©.
~wX²Ym§À¶m _mZdrê$nmVrb Am{U àmUrê$nmVrb nyd©OÝ_m§À¶m H$Wm§Mm CËVa … (1) ¶oey {¼ñVmMo {eî¶ g|Q> Wm°_g Bgdr gZmÀ¶m
g_mdoe Amho. n{hë¶m eVH$mV X{jU ^maVmÀ¶m _b~maÀ¶m {H$Zmè¶mda {¼ñVr
(3) ^{dî¶mVrb ~wX²Ym§Mm OÝ_ amOm, OmVr~mhoarb 춊Vr Y_© KoD$Z Ambo. ˶m§À¶m ñWm{ZH$ AZw¶m¶m§Zm " {g[a¶Z {¼íMZ '
qH$dm hËVr Aem H$moU˶mhr ê$nmV Agy eHo$b. H$moU˶mhr ñdê$nmV Ago åhUVmV.
~wX²Ym§Zr OÝ_ KoVbm Var ˶m§À¶mVrb H$mhr bjUo Am{U ˶m§Mr (2) {¼ñVr Y_© EHo$ídadmXr Amho. ˶m§Mm OrdZ{df¶H$
Z¡{VH$Vm ¶m§dê$Z ~wX²Ym§Mr AmoiI OmVH$ H$Wm§_YyZ nQ>Vo. Ñ{îQ>H$moZ EH$aofr¶ Amho. à˶oH$ 춊Vrbm ˶mÀ¶m dV©UwH$sÀ¶m
(4) ¶m H$Wm§_ܶo {d{dY àH$maMr AZoH$ nmÌo EH$_oH$m§er AmYmao ñdJm©V àdoe {_iVmo qH$dm ZmH$mabm OmVmo.
g§~§{YV AgVmV. Vr nmÌo doJdoJiçm g§H$Q>mV gmnS>VmV Am{U (3) ¶m Y_m©Mo nm¶m^yV VËËd ào_ ho Amho. ào{fV ¶oey {¼ñVmMm
~wX²Y ñdV… ˶m§À¶m g_ñ¶m Xÿa H$aVmV. Ordg¥îQ>rVrb Z¡g{J©H$VoMm _¥Ë¶y Am{U nwZéËWmZ ¶m§da ˶m§Mr lX²Ym Amho.
g§X^© hm ¶m H$Wm§Mm A{Zdm¶© ^mJ Amho. (4) dgmhVr H$mbI§S>mV {¼ñVr Y_m©Mm ^maVmV àgma Pmbm.
(9) g§K_ H$mbI§S>. {ejU, Amamo½¶ Am{U g_mOgodoÀ¶m joÌmV {¼ñVr Y_©àgmaH$m§Zr
CËVa … (1) B.g.ny. 6 do eVH$ Vo B.g.Mo 3 ao eVH$ ¶m CëboIZr¶ H$m_{Jar Ho$br Amho.
H$mbI§S>mVrb X{jU ^maVmÀ¶m àmMrZ B{VhmgmMm H$mbI§S> g§K_ (12) erI Y_©.
H$mbI§S> åhUyZ AmoiIbm OmVmo. _XþamB© ¶oWrb àmMrZ H$dr Am{U CËVa … (1) B.g.À¶m 15 ì¶m eVH$mV Jwê$ ZmZH$ ¶m§Zr
gm{hp˶H$m§Mm H$mb hm " g§K_ 'er {ZJ{S>V Agë¶mZo ˶mg g§K_ n§Om~_ܶo erI Y_m©Mr ñWmnZm Ho$br. ˶mZ§Va Xhm Y_©Jwê§$Zr ¶m
H$mbI§S> Ago åhUVmV. n§WmMo ZoV¥Ëd Ho$bo. ¶m Xhm Jwê§$Zr Ho$bobm CnXoe ¶m Y_m©À¶m
(2) ¶m gm{h˶mdê$Z ho ñnîQ> hmoVo H$s bmoH$m§Mo Ym{_©H$ AmMaU lX²YmàUmbrMm nm¶m Amho. " lrJwéJ«§Wgm{h~ ' ¶m Y_m©Mm n{dÌ
ho Ym{_©H$ {dYr Am{U XodVm§À¶m CnmgZoer {ZJ{S>V hmoVo. J«§W Amho.
16 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr
(2) OmVrda AmYmaboë¶m CÀMZr¶Vobm ¶m Y_m©V ñWmZ Zmhr. J{UV, Bñbm__Yrb H$m¶XoH$mZyZ Am{U ݶm¶ì¶dñWm VgoM
hm Y_© gm_m{OH$ g_VoMm nwañH$ma H$aVmo. à˶oH$ JwéX²dmamV àemgZ ¶m§gmaIo ì¶dhma{df¶H$ {df¶hr {eH$dbo OmV. ˶mM~amo~a
Agboë¶m " b§Ja ' _ܶo H$moUVmhr ^oX^md Z H$aVm " godoXma ' Aao{~H$ Am{U n{e©¶Z ^mfmhr {eH$dë¶m OmV AgV. _Xaem§_ܶo
à˶oH$ 춊Vrbm emH$mhmar ^moOZ nwadVmV. {ejH$ Am{U {dXçmWu ¶m§À¶m {Zdmg d ^moOZmMr gw{dYm CnbãY
(3) {H$anmZ, H$ÀN, Ho$e, H$S>m Am{U H§$Jm ho n§MH$ma ¶m Ho$br OmV Ago. ˶mgmR>r bmJUmam {ZYr amÁ¶H$V} Am{U A‘ra-
Y_m©À¶m AZw¶m¶m§Mr AmoiI Amho. C_amdm§H$Sy>Z CnbãY H$ê$Z {Xbm OmV Ago.
(4) qhXÿ Y_© Am{U Bñbm_ _Yrb VËËdkmZmMm g_Ýd¶ erI (5) _Xaem§Vrb {ejU g§në¶mZ§Va à{V^md§V {dXçmWu
Y_m©V {XgyZ ¶oVmo. Jwê$ ZmZH$ ¶m§Zr Om{Vì¶dñWm, Ym{_©H$ {dYr ImZŠdm ¶m {Vgè¶m Q>ß߶mV àdoe KoV AgV. {dX²dmZ {ejH$m§À¶m
Am{U _y{V©nyOm> B˶mXtZm _ZmB© Ho$br. ^maVmVrb ^ŠVr g§àXm¶mV hmVmImbr Ym{_©H$ CÀM {ejU KoV AgV. ImZŠdm§Mr VwbZm
Jwê$ ZmZH$ ¶m§Mo ñWmZ AmXaUr¶ Amho. _ܶ¶wJrZ ¶wamonmVrb _moZ°ñQ>arer H$aVm ¶oB©b.
(13) àmMrZ ^maVmVrb amÁ¶g§ñWm. (15) _ܶ¶wJrZ {ejUì¶dñWm.
CËVa … (1) d¡{XH$ bmoH$m§À¶m gwédmVrÀ¶m " OZnX ' ¶m ZmdmZo CËVa … (1) _ܶ¶wJm_ܶo ~Xbboë¶m amOH$s¶ n[apñWVr_wio
CëboI Ho$ë¶m OmUmè¶m N>moQ>çm amÁ¶m§Zr {dñVma H$aʶmg àma§^ {ejUnX²YVrda {dnarV n[aUm_ Pmbm hmoVm. {Xëbr Am{U AmJ«m
Ho$bm. ¶m amOYmݶm§À¶m eham§Vrb _wñbr_ emgH$m§Zr {ejUmgmR>r {deof
(2) {d{dY OZnXm§À¶m EH$ÌrH$aUmVyZ " _hmOZnXo ' {Z_m©U à¶ËZ Ho$bo ZmhrV.
Pmbr. (2) ehao Am{U IoS>r ¶oWrb {dX²dmZ 춊Vr ì¶{ŠVJV
(3) H$mhr _hmOZnXm§_ܶo amOoemhr gËVm hmoVr Va H$mht_ܶo nmVirda AܶmnZmMo H$m¶© H$arV AgV. ho AܶmnZ g§ñH¥$V,
JUamÁ¶ nX²YVrMr amÁ¶ì¶dñWm hmoVr. ¶m _hmOZnXm§Zr Aao{~H$ Am{U n{e©¶Z ^mfm§_YyZ Ho$bo OmB©.
A\$Jm{UñVmZnmgyZ Vo ~§Jmbn¶ªV Am{U _hmamîQ—>mMm H$mhr àXoe (3) Aem àH$mao {ejU KoUmè¶m§_ܶo \$ŠV g§nÝZ dJm©Vrb
ì¶mnbobm hmoVm. bmoH$ Am{U _wñbr_ Cbo_m VgoM ~«mh²_U Am{U CÀMdUu¶
(4) _JY _hmOZnXmÀ¶m amOm§Zr ¶m àXoemV à^wËd àñWm{nV OmVt_Yrb bmoH$ ¶m§Mm g_mdoe hmoVm.
Ho$bo. ˶mVyZM _m¡¶© gm_«mÁ¶mMm CX¶ Pmbm. (4) _wñbr_ Hw$Qw§>~mVrb {ñ̶m§Zm KaÀ¶m Kar amhÿZ ImgJr
(5) amÁ¶H$ma^mam_ܶo amOmbm gmhmæ¶ H$aʶmgmR>r _§Ìr Am{U {ejH$m§H$Sy>Z {eH$ʶmMr nadmZJr {Xbr OmV Ago. AWm©VM
àemgH$s¶ A{YH$mè¶m§Mr Zo_UyH$ Ho$br OmV Ago. g_mOmÀ¶m ¶m daÀ¶m WamVrb bmoH$m§Mr g§»¶m A˶§V H$_r
(14) Bñbm{_H$ {ejUnX²YVr. Agë¶mZo ñÌr-{ejU Xþb©{jV am{hbo.
CËVa … (1) ào{fV _whå_X n¡J§~a ¶m§Mm Agm AmXoe hmoVm H$s, (16) hS>ßnm ¶oWrb n{hbr ZmJar g§ñH¥$Vr.
Bñbm_À¶m gd© AZw¶m¶m§Zm Hw$amU, h{X¶ Am{U Aݶ g§~§{YV CËVa … (1) hS>ßnm g§ñH¥$Vr_ܶo {XgUmao ZmJarH$aU ho
~m~tMo kmZ àmßV Pmbo nm{hOo. Am¡Xçmo{JH$sH$aUmMm n[aUm_ Amho, ¶m Ñ{îQ>H$moZmbm No>X XoUmao Amho.
(2) Bñbm_r {ejU gd© AZw¶m¶m§gmR>r VrZ Q>ß߶m§V {Xbo OmV (2) Am¡Xçmo{JH$sH$aUmMm _mJ_yg ZgVmZmhr hS>ßnm g§ñH¥$Vr-
Ago. _ܶo nyd©{Z¶mo{OV ZJao ApñVËdmV hmoVr. VoWrb OrdZàUmbrbm
(3) Ym{_©H$ {ejUmMm n{hbm Q>ßnm AgUmè¶m _ŠVm~_ܶo " n{hbr ZmJar g§ñH¥$Vr ' Ago åhUVmV.
d¶mÀ¶m Mm¡Ï¶m dfu Ym{_©H$ {dYrZ§Va àdoe {Xbm OmB©. dmMZ, (3) nwamVËËdr¶ nwamì¶m§dê$Z Ago {XgVo H$s, hS>ßnm g§ñH¥$VrÀ¶m
nR>U, boIZ Am{U A§H$J{UV ¶m {df¶m§À¶m Aܶ¶Zmda ^a {Xbm bmoH$m§Mo ZmJar OrdZ {dH${gV ñdê$nmMo hmoVo. H$mhr Kam§_YyZ
OmB©. {d{har Am{U ñZmZJ¥ho hmoVr. ZJam§_ܶo ~§X Am{U ^y{_JV JQ>mao hmoVr.
(4) d¶mÀ¶m gmYmaU gmVì¶m dfu _Xaem§_ܶo Hw$amUÀ¶m (4) _ogmonmoQo>{_¶m Am[U B{OßV ¶oWrb g_H$mbrZ àJV ZmJar
Aܶ¶Zmg gwédmV hmoV Ago. Hw$amU Am{U ˶mMo ñnîQ>rH$aU g§ñH¥$VtgmaIrM hS>ßnm g§ñH¥$Vr àJV hmoVr.
H$aUmè¶m J«§Wm§Mm gImob AW© g_OmdyZ KoUo ¶m§da ^a Ago. (5) gw_o[a¶Z B{îQ>H$mboIm§_ܶo hS>ßnm g§ñH¥$VrÀ¶m àJV
˶mIoarO eoVr, {heo~, Á¶mo{Vf, IJmobemñÌ, B{Vhmg, ^yJmob, ì¶mnmamMo CëboI Ho$bobo Amho.

1. ^maVr¶ g_mOmMm n[aM¶ 17


à. 6 \$aH$ ñnîQ> H$am :  (à˶oH$s 4 JwU)
* (1) nyd© d¡{XH$ H$mimVrb {ñ̶m§Mr gm_m{OH$ {ñWVr Am{U CËVa d¡{XH$ H$mimVrb {ñ̶m§Mr gm_m{OH$ {ñWVr.
CËVa … nyd© d¡{XH$ H$mimVrb {ñ̶m§Mr gm_m{OH$ {ñWVr CËVa d¡{XH$ H$mimVrb {ñ̶m§Mr gm_m{OH$ {ñWVr
(1) CËVa d¡{XH$ H$mimÀ¶m VwbZoV nyd© d¡{XH$ H$mimVrb {ñ̶m§Mo (1) 
CËVa d¡{XH$ H$mimV {ñ̶m§À¶m gm_m{OH$ ñWmZmMr KgaU
gm_m{OH$ ñWmZ CÀM XOm©Mo hmoVo. hmoD$Z, Vo Xþæ¶_ Pmbo.
(2) nwéfàYmZ g_mOì¶dñWoV {ñ̶m§Mm XOm© nwéfm§À¶m ~amo~arMm (2) nwéfàYmZ g_mOì¶dñWoV {ñ̶m§Mo ñWmZ ho nwéfm§À¶m VwbZoV
Zgbm Var à{V{îR>V hmoVm. Xþæ¶_ Pmbo hmoVo.
(3) 
{ñ̶m§Zm CnZ¶Z g§ñH$mamMm A{YH$ma Am{U d¡{XH$ (3) 
{ñ̶m§Zm CnZ¶Z g§ñH$mamMm A{YH$ma Am{U {ejU g§nmXZ
{ejU KoʶmMr _w^m hmoVr. doX{dXçm àmßV Ho$boë¶m H$aʶmMm A{YH$ma ZmH$maʶmV Ambm. amOKamʶmVrb d CÀM
bmonm_wÐm Am{U JmJugma»¶m {ñ̶m§Zm g_mOmV dUu¶ {ñ̶m§Zm ImOJrar˶m {ejU àmßV H$aʶmMr _w^m hmoVr.
_mZmMo ñWmZ hmoVo. _mÌ ~hþg§»¶ {ñ̶m§Mo gm_m{OH$ ñWmZ Jm¡U hmoVo.
(4) 
{ñ̶m§Mr ^y{_H$m g_mOmon¶moJr Am{U AWm}ËnmXH$ g_Obr (4) {ñ̶m§Mr ^y{_H$m KaJwVr H$V©ì¶m§er ~m§Ybr Jobr. _wbrMm OÝ_
Om¶Mr. ˶m§Zm ˶m§À¶m Am¶wî¶mMm OmoS>rXma ñdV… {ZdS>ʶmMr Adm§{ÀN>V _mZbm OmD$ bmJbm. ˶m§À¶m{df¶rMo gd© {ZU©¶
_w^m hmoVr. {dYdm{ddmhmbm g_mOmMr ñdrH¥$Vr hmoVr. Hw$Qw§>~mVrb nwéf KoV AgV. {ñ̶m§Zr OÝ_mnmgyZ _¥Ë¶yn¶ªV
EH$npËZËdmbm àmYmݶ hmoVo. Hw$Qw§>~mÀ¶m ñWmda g§nËVrda ˶m§Mm Hw$Qw§>~mVrb nwéfm§À¶m AmkoV amhmdo Agm X§S>H$ KmVbm Jobm.
A{YH$ma _mݶ H$aʶmV Ambm hmoVm. {dYdm§Zm nwZ{d©dmhmMm A{YH$ma ZmH$maʶmV Ambm.
* (2) àmMrZ H$mimVrb ^maVr¶ {ejUnX²YVr Am{U dgmhVrÀ¶m H$mimVrb ^maVr¶ {ejUnX²YVr.
CËVa … àmMrZ H$mimVrb ^maVr¶ {ejUnX²YVr dgmhVrÀ¶m H$mimVrb ^maVr¶ {ejUnX²YVr
(1) àmMrZ d¡{XH$ H$mimV g§ñH¥$V ^mfoVrb d¡{XH$ J«§Wm§Mo Aܶ¶Z- (1) dgmhVr amOdQ>rÀ¶m H$mbI§S>mV CÀM embo¶ nmVirdarb
AܶmnZ _m¡{IH$ nR>U nX²YVrZo Ho$bo OmV Ago. {ejU B§J«Or ^mfoVyZ {Xbo OmV Ago.
(2) {ñ̶m§gh gd© dUmªVrb 춊Vrbm {ejU KoʶmMm A{YH$ma (2) gd© d§e, OmVr, Y_© Am{U dJmªÀ¶m _wbm-_wbtZm emim d
Amho, Ago à{VnmXZ H$aʶmV Ambo Agbo Var {ejU gmd©{ÌH$ _hm{dXçmb¶m§V àdoe KoʶmMr _w^m hmoVr. {ejU Am¡nMm[aH$
ZìhVo. AWm©Zo gmd©{ÌH$ hmoVo.
(3) CnZ¶Z g§ñH$mamZ§Va d¡{XH$ {ejUmgmR>r {dXçmWr© JwéHw$bmV OmV (3) {ejUmgmR>r _wbo d _wbr emim d _hm{dXçmb¶m§V àdoe KoV
AgV Am{U {ejU nyU© hmoB©n¶ªV ˶m§Mo dmñVì¶ JwéHw$bmV Ago. AgV. ~hþg§»¶ {dXçmWu ñdJ¥hr amhÿZM emioV/_hm{dXçmb¶mV
OmV AgV. naJmdÀ¶m {dXçm϶mªMo dmñVì¶ dg{VJ¥hmV Ago.
(4) d¡{XH$ H$mimV boIZH$bm AdJV Zgë¶mZo {dXçmWu doXm§_Yrb (4) AmYw{ZH$ H$mimVrb {ejUmMo {df¶ d Aä¶mgH«$_ Ym{_©H$
kmZ _wImoX²JV H$arV Ago. j{̶ dUm©À¶m 춊Vrbm àemgZ Zìho, Va bm¡{H$H$ OrdZmer g§~§{YV AgV. ¶mV J{UV, {dkmZ,
d ¶wX²YZrVrMo, Va CXçmoJ-ì¶dgm¶mgmR>r Cn¶wŠV {ejU d¡í¶ VËËdkmZ, g_mOemñÌ, B{Vhmg B˶mXr {df¶m§Mm g_mdoe Ago.
dUm©Vrb 춊VtZm {Xbo OmV Ago. Vm§{ÌH$ d d¡XçH$s¶ {ejU XoUmè¶m CÀM e¡j{UH$ g§ñWm ñWmnZ
H$aʶmV Amë¶m.
à. 7 nwTo> {Xboë¶m g§H$ënZm CXmhaUmgh ñnîQ> H$am … d¡{XH$ H$mbI§S>mÀ¶m CËVamYm©V _mÌ ¶mV ~Xb hmoV Jobo Am{U
A{YH$ H$S>H$ {Z~ªY Agbobr " nm{dͶ d {dQ>mi ' ¶m H$pënV
(à˶oH$s 4 JwU)
JmoîQ>tda C^mabobr Om{Vì¶dñWoMr CVa§S> àñWm{nV hmoV Jobr.
* (1) dU©. AÝZ, nmUr ¶m§Mo àmeZ H$aUo, nmoemI, ì¶dgm¶, nyOmnX²YVr,
CËVa … d¡{XH$ H$mbI§S>mVrb dU©ì¶dñWm g_mOmVrb gm_m{OH$ ì¶dhma, àdmg B˶mXr gd© JmoîQ>tda ¶m H$ënZm§Mm
ì¶dgm¶m{Y{îR>V dJ©dmarda AmYmabobr hmoVr. g_mOmMr ~«mh²_U, nJS>m hmoVm.
j{̶, d¡í¶ Am{U eyÐ Aem Mma dUm©V {d^mJUr H$aʶmV Ambr CXmhaU … nwamo{hV d ~wX²{YOrdr dJmª©Mm g_mdoe ~«mh²_U
hmoVr. ˶m_ܶo ì¶dgm¶mZwgma dU© ~XbʶmBVH$s bd{MH$Vm hmoVr. dUmªV; amÁ¶H$V} d àemgH$ dJm©Mm g_mdoe j{̶ dUm©V;
18 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr
ì¶mnmar, eoVH$ar d ì¶mdgm{¶H$m§Mm g_mdoe d¡í¶ dUm©V; hrZ (5) d§e{dÀNo>XmMr ^Q²>Q>r.
Am{U hbŠ¶m XOm©Mr H$m_o H$aUmè¶m§Mm g_mdoe jyÐ dUm©V CËVa … (1) Xþgè¶m OmJ{VH$ _hm¶wX²YmÀ¶m H$mimV O_©ZrVrb
H$aʶmV Ambm hmoVm. ZmPr amOdQ>rZo ¶wamon_ܶo àñWm{nV Ho$ë¶m Joboë¶m N>iN>mdʶm
* (2) gm_m{OH$ H$m¶Xo. d§e{dÀNo>XmMr ^Q²>Q>r åhUyZ AmoiIë¶m OmVmV. B§J«Or ^mfoV ˶mg
CËVa … gm_m{OH$ H$m¶Xçm§Mm g§~§Y hm gm_m{OH$ ݶm¶, Holocost Ago åhUVmV.

g_mOH$ë¶mU, Ano{jV gm_m{OH$ gwYmaUm VgoM ^maVr¶ (2) " hmobmoH$m°ñQ> ' ¶m eãXmbm ^¶mdh n[a_mU àmßV Pmbo
g_mOmVrb Xþ~©b KQ>H$m§Zm g§ajU XoUo ¶m JmoîQ>ter Amho. Amho. ¶wamon_Yrb bmImo Á¶y VgoM {Oßgr, g_b¢{JH$, g_mOdmXr,
g_mOgwYmaUm§Mm à¶ËZ H$aUmao JQ> Am{U g§K ¶m§Mr g§»¶m gmå¶dmXr Am{U BVa bmoH$m§Zm {Od§V OmiʶmV Ambo ˶m KQ>Zm§Mm
dmT>ë¶m_wio àM{bV XþîQ> àWm§da ~§Xr AmUUmao H$m¶Xo A_bmV {ZX}e H$aʶmgmR>r hm eãX dmnabm OmVmo.
AmUʶmgmR>r {~«{Q>e gaH$mada XS>nU AmUUo ˶m§Zm eŠ¶ Pmbo. (3) Xþgè¶m OmJ{VH$ _hm¶wX²YmV ZmPr amOdQ>rZo A_mZwfnUo
ho bjmV ¿¶m¶bm hdo H$s, Ho$di H$m¶Xo H$ê$Z g_mOn[adV©Z ^Q²>Q>rV {Od§V OmiʶmV Amboë¶m§Mr g§»¶m gw_mao 11 Xebjm§À¶m
gmYVm ¶oV Zmhr. _mÌ Aݶm¶, XS>nemhr Am{U emofU ¶m§gma»¶m OdinmgMr Agë¶mMm A§XmO Amho.
JmoîQ>tZm ~ir nS>boë¶m§gmR>r ˶mVyZ Amem {Z_m©U hmoVo. (4) ñdg§ñH¥$Vr loîR>VmdmXmÀ¶m ^«m_H$ g§H$ënZoVyZ " AewX²Y
CXmhaU … {~«{Q>e amOdQ>rV AZoH$ A{ZîQ> àWm d ê$T>tMo d§emÀ¶m bmoH$m§À¶m h˶o ' Mo (Cleansing) ho ^¶mdh CXmhaU Amho.
{Z_y©bZ H$aUmao H$m¶Xo H$aʶmV Ambo. gZ 1829 _ܶo gVr (6) O¡Z.
à{V~§Y H$m¶Xm, Va gZ 1856 _ܶo {dYdm nwZ{d©dmh H$m¶Xm CËVa … (1) O¡Z åhUOo dY©_mZ _hmdram§Mo AZw¶m¶r.
nm[aV H$aʶmV Ambm. ñdmV§Í¶moËVa H$mbI§S>mV gZ 1961 _ܶo (2) Kmoa VníM¶m© Ho$ë¶mZ§Va dY©_mZ _hmdra ¶m§Zm " Ho$dbkmZ '
hþ§S>m à{V~§YH$ H$m¶Xm, Va gZ 2005 _ܶo H$m¡Qw§>{~H$ qhgmMma àmßV Pmbo. Ho$dbkmZmMr àmßVr H$aUmao dY©_mZ _hmdra " Ho$d{bZ ',
à{V~§YH$ H$m¶Xm H$aʶmV Ambm. åhUOoM " gd©k ' åhUyZ _mݶVm nmdbo.
(3) ZmpñVH$. (3) " Ho$d{bZ ' (gd©k) nXmMr àmßVr Pmë¶mZ§Va dY©_mZ ho
CËVa … (1) ^maVr¶ VËËdkmZmVrb fS²>Xe©Zm§n¡H$s O¡Z Am{U " _hmdra ' Am{U " {OZ ' åhUyZ AmoiIbo OmD$ bmJbo. Vo " {ZJ«ªW '
~m¡XY Xe©Zo ¶m§Zm " ZmpñVH$ ', åhUOo B©ídamMo A{ñVËd A_mݶ ¶m ZmdmZo AmoiIë¶m OmUmè¶m g§àXm¶mMm ^mJ Pmbo. H$mbm§VamZo
H$aUmar, Ago åhQ>bo OmVo. ¶mM g§àXm¶mbm " O¡Z ' ¶m ZmdmZo g§~moYʶmV ¶oD$ bmJbo.
(2) Mmdm©H$ Xe©Z Am{U AmOr{dH$m n§W hohr ^maVr¶ (7) M¡Ë¶.
VËËdkmZmÀ¶m ZmpñVH$ na§naoMo ^mJ AmhoV. CËVa … (1) M¡Ë¶ hr ~m¡X²YY_v¶m§Mr àmW©ZmñWio ho ñnîQ>
(3) Mmdm©H$mMo VËËdkmZ ho {Zarída Am{U Eo{hH$ {dMmagaUrÀ¶m H$aVmV H$s Jm¡V_ ~wX²Ym§Mr VËËdàUmbr hr ñWm{ZH$ lX²YmàUmbter
nm¶mda AmYmabobo Amho. gwg§JV hmoVr.
(4) AmOrdH$ n§WmMm CJ_ X¡ddmX Am{U Vmngr OrdZnX²YVr (2) VËH$mbrZ M¡Ë¶ ho n¥ÏdrVËËd Am{U ^yV_mÌm§Mr ñWmZHo$
¶m§VyZ Pmbobm Amho. Agë¶mMo _mZbo OmB©.
(4) XrZ-B©-Bbmhr. (3) gm_mݶOZm§gmR>r Vr {dZmgm¶mg Am{U {dZm_yë¶ àdoe
CËVa … (1) B.g. 1579 _ܶo VËH$mbrZ _wKb ~mXehm AgUmar nyOmñWmZo hmoVr. gZmVZr g_mOm~mhoarb gmYy ¶m
AH$~a ¶mZo Z¡{VH$ VËËddmXmÀ¶m AmYmamda " XrZ-B©-Bbmhr ' ¶m M¡Ë¶m§^modVrÀ¶m àXoemV C^maʶmV Amboë¶m {dhmam§V dmñVì¶
ZdrZ Y_m©Mr ñWmnZm Ho$br. H$arV AgV.
(2) A{ñVËdmV Agboë¶m gd© Y_mªMo _§WZ H$ê$Z ˶mMo (4) M¡Ë¶m§V nyOogmR>r ¶oUmè¶m bmoH$m§H$Sy>Z {^ŠIy§Zm {^jm
gmaê$n Agboë¶m " d¡{ídH$ g{hîUwVo 'À¶m VËËdmda ¶m Y_m©Mr {_iV Ago. Jm¡V_ ~wX²Ym§Zrhr àM{bV àWobm _mZ XoD$Z Amnë¶m
ñWmnZm Ho$br. OZgm_mݶm§_Yrb AZw¶m¶m§Zmhr Vgo H$aʶmg àd¥ËV Ho$bo.
(3) ¶m Y_m©V nwamo{hV  Y_©Jwê$, Ym{_©H$ {dYr, lX²YmàUmbr (8) Bñbm_r {ejU.
Am{U Y_©J«§Wmg ñWmZ ZìhVo. CËVa … (1) ào{fV _whå_X n¡J§~a ¶m§À¶m AmXoemZwgma
(4) {d{dY Y_mªVrb n{dÌ J§«Wm§Mo gma ¶m Y_m©V hmoVo. Bñbm_ Y_m©À¶m gd© AZw¶m¶m§Zr kmZàmßVr H$aUo ~§YZH$maH$
hmoVo.
1. ^maVr¶ g_mOmMm n[aM¶ 19
(2) _mÌ Bñbm_r amOdQ> Agboë¶m ^maVr¶ g_mOmV {ZajaVm à. 8 nwT>rb g§H$ënZm{MÌ nyU© H$am … (4 JwU)
gmd©{ÌH$ Agë¶mZo Hw$amU d h{XWMo kmZ g§nmXZ H$aUo H$R>r>U * (1) ñdmV§Í¶moËVa ^maVmVrb amÁ¶g§ñWm.
hmoVo.
(3) gd© AZw¶m¶m§Zm Bñbm_ Y_m©Mo kmZ àmßV ìhmdo ¶mgmR>r
^maVmVrb Bñbm_Y_u¶ amÁ¶H$˶mª©Zr Bñbm_ Y_m©Mo {ejU XoUmar
nwT>rb {ÌñVar¶ ¶§ÌUm C^mabr.
ñdmV§Í¶moËVa
(A) _ŠVm~ … _{eXrer g§b½Z AgUmar àmW{_H$ {ejU
^maVmVrb
XoUmar g§ñWm. amÁ¶g§ñWm
(~) _Xaem … _{eXrer g§b½Z AgUmar CÀM {ejU XoUmar
g§ñWm.
(H$) ImZŠdm … " Aëbmh '{df¶rÀ¶m na_moÀM VËËdm§Mo {ejU
XoUmar H|$Ðo.
(9) nmíMmË˶ {ejUnX²YVr. CËVa …
CËVa … (1) {~«{Q>em§Zr ^maVmV àñWm{nV Ho$bobr {ejUnX²YVr
g§K/H|$Ð
nmíMmË˶ {ejUnX²YVr åhUyZ AmoiIbr OmVo. gaH$ma
(2) emim Am{U _hm{dXçmb¶o ¶m g§ñWmË_H$ AmH¥${V~§YmX²dmam
AmYw{ZH$, CXma_VdmXr Am{U Y_©{Zanoj {ejU ho B§J«Or ^mfoVyZ
ñWm{ZH$ ñdmV§Í¶moËVa
{Xbo OmVo. ñdamÁ¶ ^maVmVrb H|$Ðem{gV
(3) bm°S©> _oH$m°bo ¶mÀ¶m {e\$maerZwgma JìhZ©a-OZab bm°S©> g§ñWm amÁ¶g§ñWm àXoe
~|{Q>H$$ ¶m§Zr 1835 gmbr ^maVmV nmíMmË˶ {ejU XoʶmMm
CnH«$_ gwê$ Ho$bm. gZ 1856 _ܶo _w§~B©, H$mobH$mVm Am{U MoÝZB© amÁ¶
¶m ehamV {dXçmnrR>m§Mr ñWmnZm Pmbr. gaH$ma
(4) J{UV, {dkmZ, VËËdkmZ, g_mOemñÌ, B{Vhmg B˶mXr
(2) dU©ì¶dñWm.
{df¶m§Mm Aä¶mgH«$_mV g_mdoe AgVmo. ¶m {ejUmÀ¶m _werVyZ
^maVmVrb ZdrZ ~wX²{YdmXr dJ© OÝ_mbm Ambm.
(5) ì¶{ŠVdmX, ñdmV§Í¶, g_Vm, ݶm¶, bmoH$emhr B˶mXr
gm_m{OH$ _yë¶o nmíMmË˶ {ejUmZo ^maVmV éOdbr.
(10) nmíMmË˶rH$aU.
CËVa … (1) 19ì¶m eVH$mÀ¶m CËVamYm©V gw{e{jV A{^OZ
dJm©Zo {~«{Q>e OrdZgaUrMo AZwH$aU H$aʶmMr gwédmV Ho$br.
(2) ¶m à{H«$¶obm g_mOemñÌk S>m°. E_. EZ. lr{Zdmg ¶m§Zr
CËVa …
westernisation nmíMmË˶rH$aU Ago Zmd {Xbo.
(3) ˶m§Zr {~«{Q>em§À¶m à^mdmMo 춶_ybH$, d¥X²{Y_ybH$, ~«mh²_U
nw{îQ>_ybH$ Am{U g§{_lVm_ybH$ ~Xb Ago dJuH$aU Ho$bo
j{̶
Amho.
(4) ImXç g§ñH¥$Vr, nohamd, gm_m{OH$ [aVr^mVr, ^mfm B˶mXr d¡í¶
~m~VtV A{^OZ dJm©V KSy>Z ¶oUmao ~Xbhr nm{íM_m˶rH$aUmMr
eyÐ
CXmhaUo AmhoV.

20 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr


(3) Aml_ ì¶dñWm. * (2) ~m¡X²Y Y_© hm ^maV d ^maVm~mhoarb AZoH$ ^mJm§_ܶo
ngabm Jobm.
CËVa … darb {dYmZ ~amo~a Amho.
H$maUo … (1) Jm¡V_ ~wX²Ym§Zr d¡{XH$ Y_m©Vrb A{ZîQ> àWm,
CËVa … dU©^oX, nwamo{hV dJm©Mo dM©ñd, ¶k{dYr d new~ir ¶m§Zm {damoY
Ho$bm. g_mOmVrb gd© ñVam§Vrb 춊Vr ¶m Y_m©H$So> AmH¥$îQ>
~«h²_M¶m©l_ J¥hñWml_ dmZàñWml_ g§Ý¶mgml_ Pmë¶mZo ˶mMm ^maVmV doJmZo àgma Pmbm.
(2) g_«mQ> AemoH$mgma»¶m amÁ¶H$˶mªZr ~m¡X² Y_m©bm Aml¶
{Xë¶mZo ˶mMm àgma ^maVmV Am{U ^maVm~mhoa Xÿada Pmbm.
(4) Bñbm_ Y_m©Mo nmM X§S>H$.
(3) {V~oQ>, MrZ, _§Jmo{b¶m, å¶mZ_ma, Omdm, gw_mÌm, lrb§H$m
B˶mXr ~mhoarb Xoem§V ~m¡X²Y Y_m©Mm àgma Pmbm.
_bmV

(4) Jm¡V_ ~wX²Ym§Zr Amnbm CnXoe nmbr ¶m bmoH$^mfoV Ho$ë¶mZo


˶m§Mo {dMma g_mOmVrb gd©gm_mݶ bmoH$m§n¶ªV nmohmoMbo.
(3) O¡Z Am{U ~m¡X²Y Y_© ~§S>Imoa Y_© hmoVo.
CËVa … CËVa … darb {dYmZ ~amo~a Amho.
H$maUo … (1) doXàm_mʶ Am{U nwamo{hVmÀ¶m dM©ñdmbm O¡Z d
ehmX (H$b_m)

gm°_ (amoOm)

~m¡X²Y Y_mªZr {damoY Ho$bm.


OH$mV
gbmV

hO

(2) ¶k{dYr Am{U new~ir ¶m nX²YVtZm ˶m§Zr {damoY Ho$bm.


(3) dY©_mZ _hmdra Am{U Jm¡V_ ~wX²Y ¶m§À¶m CnXoemV Xod-
_y{V©nyOm ¶m g§H$ënZm§Mm g_mdoe ZìhVm.
à. 9 n wT>rb {dYmZ MyH$ H$s ~amo~a ho gm§JyZ gH$maU ñnîQ> (4) ˶m§Zr g_mOmÀ¶m gd© Wam§Vrb 춊VtZm àdoe {Xbm.
H$am … (à˶oH$s 4 JwU) ˶m_wio _mojàmßVrMm _mJ© {d{eîQ> dJm©nwaVm _¶m©{XV am{hbm Zmhr.
* (1) dgmhVdmXçm§À¶m H$m¶Xçm§Mm ^maVr¶ g_mOmda (4) ^ŠVr Midi gwYmaUmdmXr hmoVr.
bjUr¶ à^md nS>bm. CËVa … darb {dYmZ ~amo~a Amho.
CËVa … darb {dYmZ ~amo~a Amho. H$maUo … (1) ^ŠVr MidirZo g_mOmVrb ñVa Am{U
H$maUo … (1) gZ 1861 À¶m B§{S>¶Z H$m¡pÝgëg A°ŠQ>X²dmam OmVt_Yrb bmoH$m§Zm gm_mdyZ KoVbo.
^maVmVrb {d{Y_§S>imMr ñWmnZm Pmbr. gZ 1892, 1909 (2) ˶m§Zr Ym{_©H$ {dYtÀ¶m A{VaoH$mda Q>rH$m Ho$br. ˶mEodOr
Am{U 1919 _ܶo ˶m§Mr ì¶mßVr {dñV¥V H$aʶmV Ambr. ˶m§Zr H$sV©Z Am{U AI§S> Zm_ñ_aUmMm _mJ© gwMdbm.
gZ 1935 Mm JìhZ©_|Q> Am°\$ B§{S>¶m A°ŠQ> hm ^maVr¶ g§{dYmZmMm (3) g§V H$~ra, g§V ahr_ Am{U g§V ZmZH$ ¶m§Zr A§YlX²Ym,
_ybmYma Amho. _y{V©nyOm Am{U Om{Vì¶dñWoMm {ZfoY Ho$bm.
(2) gZ 1856 À¶m B§{S>¶Z ¶w{Zìh{g©Q>rO A°ŠQ>X²dmam ^maVmVrb (4) ˶m§Zr g_mZVm Am{U _mZdVoMr {eH$dU {Xbr.
AmYw{ZH$ CÀM {ejUmMr _whÿV©_oT> amodʶmV Ambr. ˶mVyZ ZdrZ (5) JwßV gËVoMm H$mi hm ^maVmVrb A{^OmV g§ñH¥$VrMm
~wX²{YdmXr dJ© OÝ_mbm Ambm Am{U ˶mZo gm_m{OH$ gwYmaUoÀ¶m H$mi g_Obm OmVmo.
Midir hmVr KoVë¶m. CËVa … darb {dYmZ ~amo~a Amho.
(3) gZ 1861 À¶m B§{S>¶Z {gpìhb gpìh©g A°ŠQ>X²dmam H$maUo … (1) JwßV gËVoÀ¶m H$mimV ^maVr¶ g_mOmZo OrdZmÀ¶m
AmYw{ZH$ ^maVmVrb àemgH$s¶ ì¶dñWm {Z_m©U H$aʶmV Ambr. Va gd© joÌm§Vrb g_¥X²Yr AZw^dbr.
1861 À¶m B§{S>¶Z hm¶H$moQ©> A°ŠQ>X²dmam ݶm¶ì¶dñWm {Z_m©U Pmbr. (2) Á¶m JmoîQ>t_wio ^maVr¶ g§ñH¥$VrMr ñdV…Mr Img AmoiI
(4) {~«{Q>e amÁ¶H$˶mªZr A{ZîQ> gm_m{OH$ ê$T>r d àWm§Mo {Z_m©U Pmbr, ˶m H$bm, {dkmZ, amOZrVr, Y_©, VËËdkmZ,
{Z_y©bZ H$aUmao H$m¶Xo Ho$bo. ˶m§VyZ gm_m{OH$ gwYmaUm§Zm MmbZm AW©emñÌ Aem gd©M joÌm§Vrb {dH$mgmMm _yb^yV nm¶m ¶m H$mimV
{_imbr. KmVbm Jobm.
1. ^maVr¶ g_mOmMm n[aM¶ 21
(3) ˶m§Zr g§nyU© ^maV EH$N>Ìr A_bmImbr AmUbm Am{U à. 10 Amnbo _V Zm|Xdm … (à˶oH$s 4 JwU)
^maV CnI§S>mV gm_«mÁ¶mMm {dñVma Ho$bm. XÿadaÀ¶m Xoem§er * (1) O¡Z Am{U ~m¡X²Y Y_mª_wio bmoH$m§_ܶo Amem {Z_m©U
ì¶mnmag§~§Y àñWm{nV H$ê$Z Am{W©H$ g_¥X²Yr AmUbr.
Pmbr.
(4) JwßV amOm§Mo Xa~ma ho H$bm{Z{_©Vr Am{U ~m¡X²{YH$ _§WZmMm
CËVa … (1) CËVa d¡{XH$ H$mimV dU©nX²YVr A{YH$m{YH$ VmR>a
H|$Ðq~Xÿ ~Zbo hmoVo. Am¶©^Q²>Q>mZo ^y{_Vr, {ÌH$moU{_Vr,
hmoV Jobr Am{U {VMo ê$nm§Va CÀMZrMVoÀ¶m ñVam§_ܶo Pmbo. nwamo{hV
{dídmoËnËVremñÌ ¶m {df¶m§da boIZ Ho$bo. n¥Ïdr Jmob Agë¶mMm
dJm©À¶m dM©ñdm_wio " n{dÌ Am{U An{dÌ ' ¶m {dMmam§À¶m AmYmao
{gX²Ym§Vhr ˶mZo _m§S>bm.
g_mOmV ~hþg§»¶ Agboë¶m eyÐ Am{U A{VeyÐm§Zm gm_m{OH$
(5) damh{_{hamZo IJmobemñÌ Am{U Á¶mo{VfemñÌ ¶m§{df¶r
AdhobZm d emofUmbm gm_moao Omdo bmJbo.
boIZ Ho$bo. YÝd§VarZo Am¡fYmonMmam§{df¶r boIZ Ho$bo.
(2) nwéfàYmZ g§ñH¥$Vr_wio {ñ̶m§Zm Jm¡UËd àmßV Pmbo.
(6) JwáH$mbrZ g_mOmV {ejU Am{U boIZ-dmMZmbm {deof
(3) ¶m à{VHy$b n[apñWVrV dY©_mZ _hmdra Am{U Jm¡V_ ~wX²Y
_hËËd hmoVo.
¶m§Zr àñWm{nV ê$T>r d na§nam§Zm {damoY Ho$bm. _mojmMm hŠH$hr
(6) CËVa d¡{XH$ H$mbI§S>mÀ¶m AIoaÀ¶m Q>ß߶mV gmoim
g_mOmVrb gd© KQ>H$m§Zm Agë¶mMo à{VnmXZ Ho$bo.
_hmOZ nXm§Mm CX¶ Pmbm.
(4) ñÌr-nwéf g_VoMm {dMma bmoH$^mfoV _m§S>bm. ˶m_wio
CËVa … darb {dYmZ ~amo~a Amho. gd©gm_mݶ bmoH$m§Mm AmË_{dídmg dmT>bm Am{U OrdZm{df¶r
H$maUo … (1) gáqgYy§À¶m àXoemVyZ ñWbm§Va Ho$bobo d¡{XH$ Amem {Z_m©U Pmbr.
OZ J§Jm-¶_wZoÀ¶m XþAm~mV {ñWamdbo. * (2) g_mOgwYmaUoÀ¶m Midir 21ì¶m eVH$mVhr gwê$
(2) H$mbm§VamZo ^m¡Jmo{bH$ gr_m§Zr ~m§Ybobr Am{U ñdV…Mr AmhoV.
àemgZ¶§ÌUm Agbobr OZnXo A{ñVËdmV Ambr. CËVa … (1) gm_m{OH$ {df_Vm, Xþ~©b KQ>H$m§Mo emofU Am{U
(3) ¶m OZnXm§V nwTo> ^m¡Jmo{bH$ {dñVmamMr _hËËdmH$m§jm ˶m§À¶mda hmoUmao Aݶm¶ ho àmMrZ H$mimnmgyZ AmOVmJm¶V H$m¶_ Amho.
{Z_m©U hmoD$Z ˶m§À¶mV g§Kf© Pmbo. (2) dY©_mZ _hmdra Am{U Jm¡V_ ~wX²Y ¶m§À¶m ~§S>Imoar_wio
(4) ¶m gËVmg§Kfm©V à~i R>aboë¶m OZnXm§Zr qOHy$Z KoVboë¶m g_mOmÀ¶m gd© ñVam§Vrb 춊Vr AmídñV Pmë¶m.
OZnXm§Mm ^yàXoe Amnë¶m OZnXmV gm_mdÿZ KoD$Z Amnë¶m gr_m (3) ^{ŠVg§àXm¶mVrb g§Vm§À¶m à¶ËZm§_wio g_VoMm Am{U
{dñVmaë¶m. _mZdVoMm g§Xoe gd©Xÿa nmohmoMbm.
˶mVyZM Bgdr gZ nyd© 600 À¶m Xaå¶mZ ^maVr¶ CnI§S>mV (4) {~«{Q>e amOdQ>rV H$mhr A{ZîQ> ê$T>r d àWm§Mo {Z_y©bZ
gmoim _hmOZnXm§Mm CX¶ Pmbm. H$aUmao H$m¶Xo Pmbo.
(7) ^maVmV Xþgè¶m ZmJarH$aUmMr gwédmV Pmbr. (5) ñdmV§Í¶moËVa H$mbI§S>mV g_Vm Am{U ñdmV§Í¶ ¶m {dMmam§Zm
CËVa … darb {dYmZ ~amo~a Amho. à{VîR>m àmßV Pmbr.
H$maUo … (1) ^maVmV ñdV…Mr ñdV§Ì àemgZ¶§ÌUm AgUmar (6) Ago AgyZhr n¶m©daUmMm Zme, {ñ̶m§darb A˶mMma,
OZnXo {Z_m©U Pmbr. X{bV Am{U Am{XdmgtMo emofU MmbyM Amho. ˶m_wioM ˶m
(2) H$mbm§VamZo ˶m§À¶mV ^m¡Jmo{bH$ gr_m§Mm {dñVma H$aʶmMr {déX²Y g§Kf© H$aUmè¶m 21ì¶m eVH$mV g_mOgwYmaUm Midir
_hËËdmH$m§jm {Z_m©U hmoD$Z gËVmg§Kf© gwê$ Pmbm. ¶m g§Kfm©VyZ gwê$M AmhoV.
^maVr¶ CnI§S>mV gmoim _hmOZnXo A{ñVËdmV Ambr. (3) OmJ{VH$sH$aU hr EH$ gm_m{OH$ à{H«$¶m Amho.
(3) ¶m _hmOZnXm§À¶m amOYmݶm AmH$mamV Amë¶m. AZoH$ ZJao CËVa … ¶m {dYmZmer _r gh_V Amho; H$maU 
{dH${gV Pmbr. ¶m OZnXm§À¶m H$mimVrb _mVrMr ^m§S>r, AdOmao, (1) OmJ{VH$sH$aU ho _ybV… XoemMr AW©ì¶dñWm hr OmJ{VH$
ZmUr gmnS>br AmhoV. AW©ì¶dñWoer g§b½Z H$aʶmMr à{H«$¶m Amho.
(4) ¶m _hmOZnXm§Mm ì¶mnma dmT>bm. ZJam§Mo gm§ñH¥${VH$ g§~§Y (2) OmJ{VH$sH$aUm_wio na§nam{ZîR> ^maVr¶ g_mOì¶dñWm
dmT>bo. ˶mVyZM àmMrZ ZmJar hS>ßnm g§ñH¥$Vrà_mUo ^maVmV Xþgè¶m à^m{dV Pmbr Amho. AmYw{ZH$VoH$So> dmQ>Mmb H$aUmè¶m ¶m nma§n[aH$
ZmJarH$aUmMr gwédmV Pmbr. g_mOmV g§H«$_UmdñWoVrb _yë¶-g§Kf© CX²^dV Amho.
(3) {d^ŠV Hw$Qw§>~nX²YVrnbrH$S>Mo AdñWm åhUOoM, naXoemV
ñWm{¶H$ Pmbobr _wbo-_wbr, gwZm-ZmVd§So> Am{U _m¶Xoer EH$mH$s

22 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr


OrdZ OJUmao d¥X²Y nmbH$ hr n[apñWVr Ag§»¶ _ܶ_dJu¶ _mܶ_ ho {dMma ^maVmV éObo. Amnë¶m CÝZVrgmR>r g_mOmVrb
Hw$Qw§>~m§V {Z_m©U Pmbr Amho. Xþ~©b KQ>H$ ho B§J«Or _mܶ_mVrb CÀM {ejUmH$So> dibo.
(4) Om{Vì¶dñWoMr OmJm hr dJ©ì¶dñWm KoV Amho. à˶oH$ OmJ{VH$sH$aUm_wio Hw$eb Am{U AHw$eb H$m_Jmam§Zm OJ^a
춊VrMm XOm© ˶mÀ¶m Am{W©H$ àmßVr Am{U g§nËVrÀ¶m AmYmao amoOJmamÀ¶m g§Yr CnbãY Pmë¶m. åhUOoM B§J«Or _mܶ_mVrb
{ZYm©[aV hmoV Amho. ñÌr-nwéf g_mZVm hr ~m~ gmd©{ÌH$ar˶m {ejU ^maVr¶ g_mOmVrb ~XbmMo nm{¶H$ (Catalyst) ~Zbm Amho.
ñdrH$mabr OmV Amho. (~) _VXmZmgmR>r Agbobr d¶mo_¶m©Xm H$_r hmoUo … gZ
åhUOoM ì¶mnH$ AWm©Zo OmJ{VH$sH$aU hr EH$ gm_m{OH$ à{H«$¶m 1947 À¶m AmYr bmoH$emhr {dMmaàUmbr{df¶r gd©gm_mݶ
Amho. ^maVr¶ AZ{^k hmoVo. ^maVmÀ¶m g§{dYmZmZo gmd©{ÌH$ àm¡T>
(4) OmJ{VH$sH$aUm_wio ^maVmV Vrd« Ag§Vmof CX²^dbm Amho. _Vm{YH$ma ho VËËd ñdrH$mabo Am{U d¶mMr 21 df} nyU© H$aUmè¶m
CËVa … darb {dYmZmer _r gh_V Amho; H$maU  gd© ñÌr-nwéf ZmJ[aH$m§Zm _Vm{YH$ma {Xbm. ˶mMo nwT>Mo nmD$b
(1) OmJ{VH$sH$aUm_wio Zì¶m àH$maMr l_{d^mJUr CX¶mg åhUOo _Vm{YH$mamMr d¶mo_¶m©Xm 18 df} BVH$s H$_r Pmë¶mZo
Ambr Amho. ˶mA§VJ©V {dH$gZerb Xoem§Vrb gmYZg§nËVr d l_ 18 Vo 21 ¶m d¶moJQ>mVrb VéUm§Zm _Vm{YH$ma àmßV Pmbm.
eŠVrMm Cn¶moJ H$ê$Z ~hþamîQ—>r¶ H§$nݶm àM§S> Z\$m H$_mdV AmhoV. ˶mX²dmao amOH$s¶ à{H«$¶oV gh^mJr hmoʶmMr g§Yr VéUdJm©bm àmßV
(2) {dH$gZerb Am{U {dH${gV Xoem§Vrb Am{W©H$ Xar A{YH$ hmoUo hm EH$ CëboIZr¶ gm_m{OH$ ~Xb Amho.
{dñV¥V Pmbr Amho. ¶m n[apñWVrg OmJ{VH$sH$aU O~m~Xma Amho. (H$) gm_m{OH$ H$m¶Xo … na§nam{ZîR> Am{U nwéfgËVmH$ ^maVr¶
(3) OmJ{VH$sH$aUmMo \$m¶Xo ho {dH${gV Xoem§Zr bmQ>ë¶mZo g_mOmV Am{Xdmgr, eyÐ d A{VeyÐ Am{U {ñ̶m§da Aݶm¶ hmoV
{dH$gZerb Xoem§Zm Am{W©H$ g_ñ¶m§Zm gm_moao Omdo bmJVo. Ago. ˶m§Mo A§eV… n[a_mO©Z {~«{Q>e amOdQ>rV gm_m{OH$ gwYmaUm
(4) OmJ{VH$sH$aU hm Zd-gm_«mÁ¶dmX Amho, Aer {dH$gZerb H$m¶Xçm§_wio Pmbo. ñdmV§Í¶moËVa H$mbI§S>mV gm_m{OH$ H$m¶Xçm§_wio
Xoem§Vrb bmoH$m§Mr YmaUm Amho. gm_m{OH$ n[adV©Zmbm JVr àmßV Pmbr. åhUOoM gm_m{OH$ ~Xb
(5) CËVa d¡{XH$ H$mbI§S>mV ^maVr¶ g_mOmMr AYmoJVr à{H«$¶obm gm_m{OH$ H$m¶Xçm§Zr hmV^ma bmdbm.
Pmbr. (S>) dmhVyH$ Am{U g§nH©$ (XiUdiU) … pñW{Verb
CËVa … darb {dYmZmer _r gh_V Amho; H$maU  ^maVr¶ g_mOmV 19ì¶m eVH$mÀ¶m CËVamYm©V dmhVyH$ Am{U g§nH©$
(1) nyd© d¡{XH$ H$mimV {ñ̶m§Zm AgUmar à{VîR>m hr CËVa gmYZm§Vrb àJVr_wio ~XbmMo dmao dmhÿ bmJbo. 20ì¶m eVH$mV
d¡{XH$ H$mbI§S>mV ZîQ> Pmbr. dmhVyH$ d g§nH©$ gmYZm§V CËVamoËVa àJVr hmoV Jobr Am{U
(2) dU©ì¶dñWoMo VmR>a Om{Vì¶dñWoV n[adV©Z Pmbo. gm_m{OH$ ~Xbmg JVr àmßV Pmbr. 20ì¶m eVH$mÀ¶m CËVamYm©V
(3) {ñ̶m d H${ZîR> OmVtÀ¶m emofUmbm g¡X²Ym§{VH$ AmYma g§JUH$, Am§VaOmb Am{U ñ_mQ©> \$moZ ho gd©gm_mݶm§À¶m AmdmŠ¶mV
{_imbm. Ambo. g_mOmVrb gd© KQ>H$, {ZXmZ g§nH©$ _mܶ_m§À¶m joÌmV,
(4) ¶k{dYr Am{U new~ir ¶m Ym{_©H$ {dYtMo _hËËd dmT>V g_mZ nmVirda Ambo.
OmD$Z nm¡amo{h˶ H$aUmè¶m ~«mh²_U dJm©Mo loîR>Ëd àñWm{nV Pmbo. àíZ 2. nwT>rb _wX²Xçm§À¶m AmYmao dgmhVr amOdQ> ^maVmg
H$er CnH$maH$ R>abr ˶mMo {ddaU H$am.
XrKmo©ËVar àíZ [ _wXX² o … (A) àemgZ ì¶dñWm (~) AW©ì¶dñWm (H$) XiUdiU
Am{U g§nH©$ (S>) g_mOgwYmaUm Midir (B©) amîQ—>dmXr Midi ]
à. 11 n wT>rb àíZm§Mr g{dñVa CËVao {bhm …
CËVa … (A) àemgZ ì¶dñWm … g§nyU© ^maVr¶ CnI§S>
(H$_rV-H$_r 150 eãX) (à˶oH$s 10 JwU)
{~«{Q>em§Zr Amnë¶m {Z¶§ÌUmImbr AmUyZ, Xoe ^m¡Jmo{bH$ar˶m
* àíZ 1. nwT>rb _wX²Xçm§À¶m AmYmao AmOMm ^maVr¶ g_mO EH$g§Y Ho$bm. ^maVmgmR>r {~«{Q>em§Zr ZdrZ àemgH$s¶ ¶§ÌUm
H$gm ~XbV Jobm Amho, ¶mMr CXmhaUmg{hV MMm© H$am … C^mê$Z, H$m¶©j_ A{YH$mè¶m§H$So> amÁ¶H$ma^mamMr O~m~Xmar
[ _wXX² o … (A) B§JO
« r ^mfm ho {ejUmMo _mܶ_ (~) _VXmZmgmR>r gmondbr. àmXo{eH$ d _ܶdVu {d{Y_§S>io ñWmnZ H$ê$Z bmoH$emhr
Agbobr d¶mo_¶m©Xm H$_r hmoUo (H$) gm_m{OH$ H$m¶Xo (S>) dmhVyH$ nX²YVrMm àma§^ Ho$bm. ñdV§Ì d {Zînj ݶm¶¶§ÌUm C^mabr.
Am{U g§nH©$ (XiUdiU)] H$m¶Xçmg_moa g_mZVm, H$m¶XçmMo amÁ¶ hr VËËdo éOdbr.
CËVa … (A) B§J«Or ^mfm ho {ejUmMo _mܶ_ … {~«{Q>e (~) AW©ì¶dñWm … ^maVmV Am¡Xçmo{JH$sH$aUmÀ¶m à{H«$¶oMm
amOdQ>rV {ejUmMo gmd©{ÌH$sH$aU Am{U B§J«Or ^mfm ho {ejUmMo àma§^ {~«{Q>em§Zr Ho$bm. ˶mVyZ Am¡Xçmo{JH$ ehao {dH${gV Pmbr.
1. ^maVr¶ g_mOmMm n[aM¶ 23
ZdrZ CXçmoJY§Xo d H$maImZXmar ¶m_wio ^maVr¶ AW©ì¶dñWoV à{V~§YH$ H$m¶Xm, H$m¡Qw§>{~H$ A˶mMma à{V~§YH$ H$m¶Xm B˶mXr
Am_ybmJ« n[adV©Z KSy>Z Ambo. {Zdm©h AW©ì¶dñWoMr OmJm g§gXoZo nm[aV Ho$bo. AZwgy{MV OmVtdarb Aݶm¶mMo n[a_mO©Z
{Z¶m©VàYmZ AW©ì¶dñWoZo KoVbr. ñdmV§Í¶moËVa H$mbI§S>mVrb H$aUmao, ~mbH$m§À¶m hŠH$m§Mo g§dY©Z H$aUmao Am{U Aݶ Xþ~©b
Am¡Xçmo{JH$sH$aUmMr Am{U Am{W©H$ {dH$mgmMr nm¶m^aUr {~«Q>re KQ>H$m§À¶m A{YH$mam§Mo g§dY©Z H$aUmao H$m¶Xo H$aʶmV Ambo.
amOdQ>rÀ¶m H$mbI§S>mV Pmbr. (H$) AW©ì¶dñWm … ^maVmÀ¶m Am{W©H$ {dH$mgmbm MmbZm
(H$) XiUdiU Am{U g§nH©$ … {~«{Q>em§Zr ^maV^a aoëdo_mJ© XoʶmgmR>r 1950 gmbr {Z¶moOZ _§S>imMr ñWmnZm H$aʶmV Ambr.
d añ˶m§Mo Omio {Z_m©U H$ê$Z XiUdiUmÀ¶m àJVrbm MmbZm 1951 Vo 2015 ¶m H$mbI§S>mV Voam n§Mdm{f©H$ ¶moOZm am~dʶmV
{Xbr. Vma d Q>nmb ¶m godm CnbãY H$ê$Z {Xë¶m. ¶m gwYmaUm§_i w o Amë¶m. H¥${fjoÌmV ñd¶§nyU©Vm JmR>ʶmV Ambr. Am¡Xçmo{JH$sH$aUmbm
^maVr¶ H$ÀÀ¶m _mbmg OmJ{VH$ ~mOmanoR> CnbãY Pmbr. doJ {_imbm. 1991 gmbr ZdrZ Am{W©H$ gwYmaUm§X²dmam ^maVmZo
(S>) g_mOgwYmaUm Midir … Zd{e{jV ^maVr¶m§Zm OmJ{VH$sH$aUmMm ñdrH$ma Ho$bm. ^maV AmO OJmVbr EH$ AJ«Jʶ
CXma_VdmXr _yë¶mMm n[aM¶ Pmbm. A{ZîQ> gm_m{OH$ MmbrarVr- AW©ì¶dñWm Amho.
{déX²Y ˶m§Zr Am§XmobZo C^mabr. ˶m§À¶m X~mdmImbr {~«{Q>e (S>) {ejU … {ejUàgma Am{U {ZajaVm {Z_y©bZ ¶m joÌm§V
gaH$maZo gm_m{OH$ gwYmaUm H$aUmao gVr~§Xr gmaIo H$m¶Xo Ho$bo. ^maVmZo CëboIZr¶ àJVr Ho$br Amho. CÀM Am{U Vm§{ÌH$ {ejUmMm
H${ZîR> OmVrVrb 춊VtZm d {ñ̶m§Zm {ejUmMr g§Yr CnbãY Xoeì¶mnr àgma Pmbm Amho. {d{dY ñVam§da {ejU XoUmè¶m
Pmbr. A§JUdmS>r, emim, _hm{dXçmb¶o, ì¶mdgm{¶H$ {ejU XoUmè¶m
(B©) amîQ—>dmXr Midi … gw{e{jV ^maVr¶m§V amîQ—>r¶ g§ñWm d {dXçmnrR>m§Mr g§»¶m àM§S> à_mUmV dmT>br Amho. CÀM
ñdmV§Í¶mMr AmH$m§jm {Z_m©U H$aʶmMo H$m¶© CXma_VdmXr {ejUmZo {ejU n«mßVr Am{U BÀNw>H$ 춊VtÀ¶m g§»¶oV àM§S> dmT> Pmbr
Ho$bo. {~«{Q>em§Zr {Z_m©U Ho$bobo XiUdiU d g§nH$m©Mr gmYZo Amho. gZ 2019 _ܶo ZdrZ e¡j{UH$ YmoaUmMm _gwXm V¶ma H$aʶmV
amîQ—>dmXr MidirMm àgma hmoʶmg Cn¶wŠV R>abr. B§{S>¶Z Z°eZb Ambm Amho.
H$m±J«ogÀ¶m ñWmnZoZ§Va ñdmV§Í¶mMm bT>m CËVamoËVa Vrd« hmoV Jobm. (B©) amOH$s¶ ¶§ÌUm … ^maVr¶ g§{dYmZmZo g§KamÁ¶mË_H$
_hmË_m Jm§Yr ¶m§À¶m ZoV¥ËdmImbrb 1942 À¶m " Mbo Omd ' emgZnX²YVrX²dmam H|$Ð gaH$ma, amÁ¶ gaH$mao d H|$Ðem{gV àXoe
Am§XmobZmZ§Va 1947 gmbr ^maVmbm ñdmV§Í¶ {_imbo. àñWm{nV Ho$bo AmhoV. ñWm{ZH$ ñdamÁ¶ g§ñWm§H$So> gËVm d
àíZ 3. ñdmV§Í¶moËVa H$mbI§S>mVrb ^maVr¶ g_mOmÀ¶m A{YH$mam§Mo {dH|$ÐrH$aU H$aʶmV Ambo Amho. H$m¶Xo_§S>i,
OS>UKS>UrMo {ddaU H$am. H$m¶©H$mar_§S>i d ݶm¶_§S>i ¶m VrZ KQ>H$m§Mr {_iyZ emgH$s¶
[ _wX²Xo … (A) ^maVr¶ g§{dYmZ (~) gm_m{OH$ H$m¶Xo ¶§ÌUm {Z_m©U H$aʶmV Ambr Amho. bmoH$emhr nX²YVrMm ñdrH$ma
(H$) AW©ì¶dñWm (S>) {ejU (B©) amOH$s¶/ emgH$s¶ ¶§ÌUm ] Ho$ë¶mZo amîQ—>r¶ Am{U àmXo{eH$ ñVam§darb amOH$s¶ nj {ZdS>UwH$m§V
CËVa … (A) ^maVr¶ g§{dYmZ … 6 {S>g|~a 1946 amoOr gh^mJr hmoVmV.
g§{dYmZ n[afXoZo ^maVr¶ g§{dYmZ {Z{_©VrMr à{H«$¶m gwê$ Pmbr.
H¥$Vr
S>m°. ~r. Ama. Am§~oS>H$a ¶m§À¶m AܶjVoImbr _gwXm g{_VrZo
^maVr¶ g§{dYmZmMm _gwXm V¶ma Ho$bm. ñdmV§Í¶, g_Vm, ݶm¶ (1) ~m¡X²Y Y_m©Vrb "AîQ>m§J _mJm©'Mr _m{hVr Jmoim H$am.
Am{U ~§Yw^md ¶m VËËdm§Mm CX²Kmof g§{dYmZmÀ¶m gaZmå¶mV (2) CËVa d¡{XH$ H$mimVrb {ñ̶m Am{U AmYw{ZH$ ^maVr¶
H$aʶmV Ambm. bmoH$emhr emgZàUmbr {Z_m©U H$aʶmV Ambr. {ñ̶m ¶m§À¶m gm_m{OH$ ñWmZmMr MMm© H$am.
gmd©{ÌH$ àm¡T> _Vm{YH$mamÀ¶m VËËdmÀ¶m AmYmao gd© àm¡T> ZmJ[aH$m§Zm (3) H$mhr Aݶm¶_ybH$ àmMrZ àWm-na§nam AmOhr àM{bV
_VXmZmMm A{YH$ma XoʶmV Ambm. _VXmZ A{YH$mamMr d¶mo_¶m©Xm AmhoV H$m? ˶m§Mm emoY ¿¶m.
1989 gmbr 21 dfm©dê$Z 18 df} H$aʶmV Ambr. (4) _ܶ¶wJrZ _wñbr_ amOdQ>tMm {MÌH$bm, ñWmn˶ Am{U
(~) gm_m{OH$ H$m¶Xo … gm_m{OH$ Aݶm¶mMo {ZdmaU H$aUmao g§JrV ¶mdarb n[aUm_mMm emoY ¿¶m.
AZoH$ H$m¶Xo ^maVr¶ g§gXoZo nm[aV Ho$bo. {ñ̶m§À¶m A{YH$mam§Mr (5) g_mO gwYmaUoÀ¶m Midir dV©_mZ H$mimVhr gwê$
OmonmgZm H$aUmao ñnoeb _°aoO H$m¶Xm, qhXÿ H$moS> {~b, hþ§S>m Agë¶mÀ¶m H$maUm§Mr MMm© H$am.

24 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr


2 ^maVr¶ g_mOmMo dJuH$aU

Aܶ¶ZKQ>H$ :
2.1 ^maVmVrb Am{X_ g_wXm¶
2.2 ^maVmVrb J«m_rU g_wXm¶
2.3 ^maVmVrb ehar g_wXm¶.

‘hËËdmMo _wX²Xo
OO   àmñVm{dH$ : (2) A m{X_ g_wXm¶mMr ì¶m»¶m … Am§Ðo ~oVo  Á¶m
^m¡Jmo{bH$ \$aH$ Am{U gm_m{OH$  gm§ñH¥${VH$ d¡{eîQ>çm§À¶m g_mOmÀ¶m {d{eîQ> ^m{fH$ _¶m©Xm Am{U gw{Z{íMV amOH$s¶
AmYmao ^maVr¶ g_mOmMo Am{X‘ (Am{Xdmgr), J«m_rU Am{U _¶m©Xm AmhoV Aem g_mOmbm Am{X_ g_mO Ago åhUVm
ehar Ago VrZ {d^mJm§V dJuH$aU Ho$bo OmVo. Am{Xdmgr O_mVtMr ¶oB©b. amOH$s¶ _¶m©Xm åhUOo g_mOmVrb gXñ¶m§gmR>r
g§ñH¥$Vr, ^mfm, AW©ì¶dñWm Am{U Y_© d¡{eîQ>çnyU© AmhoV. Am{Xdmgr "" dV©ZmÀ¶m gw{Z{íMV nX²YVr ~§YZH$maH$ H$aUo Agm AW©
O_mVr ¶m gm_m{OH$ Am{U Am{W©H$ÑîQ>çm _mJmg g_Oë¶m A{^àoV Amho. Am{X_ O_mVtMo gm§ñH¥${VH$ n[ajoÌXoIrb
OmVmV. J«m_rU Am{U ehar g_mOm§_ܶo ^m¡{VH$ n¶m©daU, R>abobo AgVo. gm§ñH¥${VH$ n[ajoÌmVrb Zo_H$s ì¶m»¶m
Zgbr Var, ˶m_ܶo T>mo~i_mZmZo, MmbrarVr, ê$T>r Am{U
OrdZnX²YVr, Om{Vì¶dñWm, dJ©ì¶dñWm, H$m¡Qw§>{~H$ aMZm Am{U
gXñ¶m§À¶m Am¡nMm[aH$ Am{U AZm¡nMm[aH$ Am§Va{H«$¶m
Ym{_©H$ lX²Ym ¶m ~m~VtV ^oX AmT>iVmV. ehar g_mOm_ܶo
g_m{dîQ> AgVmV.''
CXçmoJjoÌ Am{U godmjoÌ ¶m§gma»¶m {~JaH¥$fr joÌm§Mm g_mdoe
Vwåhm§bm ho _mhrV Amho H$m?
hmoVmo; Va J«m_rU g_mO H¥$fràYmZ Amho.
2.1 ^maVmVrb Am{X_ g_wXm¶ : ^maVr¶ amÁ¶KQ>ZoVrb H$b_ 342 Zwgma AZwg{y MV Ho$bobo
g_wXm¶ åhUOo AZwg{y MV O_mVr hmoV.
(1) ^m¡{_H$ Xoe_wI ¶m§À¶m _Vo, " Am{Xdmgr ' hr EH$
¶mZwgma, ^maVmÀ¶m amîQ—>nVtZr Omhra Ho$ë¶mZwgma AZwgy{MV
ì¶mnH$ g§km Amho. ì¶mnH$ AWm©Zo, ¶m_ܶo ~hþ{OZgr
O_mVtMr d¡{eîQ>ço nwT>rbà_mUo AmhoV …
dm§{eH$ Am{U Am{X_ JQ>m§Mm g_mdoe hmoVmo. Vo
Am{X_ JwUd¡{eîQ>ço
OO  

^maVmMo _yiMo a{hdmgr _mZbo OmVmV. hm ^maVmVrb ∙ d¡{eîQ>çnyU© g§ñH¥$Vr


_hËËdnyU© Aëng§»¶mH$ bmoH$g_yh Amho.
^m¡Jmo{bH$ A{báVm
OO  

hmS>u_Z ¶m§À¶m _Vo, Am{Xdmgr åhUOo " dmgmh{VH$ ì¶mnH$ g_wXm¶mer g§nH©$ gmYVmZm ¶oUmè¶m _¶m©Xm
OO  

H$mimV " g_mZ H$_© ' Agboë¶m bmoH$m§Mm JQ> hmo¶.' Am{W©H$ _mJmgbonUm
OO  

(3) ^
 maVr¶ Am{XdmgtMr ^m¡Jmo{bH$ {d^mJUr … Eb. nr. {dXçmWu (1977) ¶m§Zr ^maVmVrb Am{XdmgtMr nmM àH$mam§V {d^mJUr
Ho$br Amho. ¶mgmR>r nm[apñW{VH$s¶, gm_m{OH$, Am{W©H$, àemgH$s¶, dm§{eH$ ì¶dñWoer g§~§{YV {ZH$fm§Mm AmYma KoʶmV Ambm.
àXoe ñWmZ Am{X_ O_mVrMr Zmdo
(1) {h_mb¶ ¶mMo VrZ CnàXoe AmhoV … Jmamo, Imgr, O¡ÝVm,
( A ) B©emݶoH$S>rb {h_mb¶ àXoe ZmJm, {_Pmo, Imgm,
(Am) {h_mb¶mMm _ܶ àXoe bonMm, JmS>r.
(  B  ) dm¶ì¶oH$S>rb {h_mb¶ àXoe.

2. ^maVr¶ g_mOmMo dJuH$aU 25


àXoe ñWmZ Am{X_ O_mVrMr Zmdo
(2) _ܶ ^maV {~hma, PmaI§S>, n{íM_ ~§Jmb, Amo{Xgm, _ܶ àXoe Am{U N>ËVrgJT>. Jm|S>, g§Wb, _w§S>m, hmo,
^maVmVrb 55% nojm A{YH$ Am{X_ bmoH$ ¶mM ^mJm§V amhVmV. AmoaAmoZ, {~ahmoa.
(3) n{íM_ ^maV amOñWmZ, JwOamV, _hmamîQ—>, Jmodm, XmXam Am{U ZJa-hdobr. ¶m àXoem§V {^ëb, H$mVH$ar, dmabr,
Odinmg EH$ H$moQ>r BVH$s Am{X_ bmoH$m§Mr g§»¶m Amho. ~¡Zm.
(4) X{jU ^maV Am§Y« àXoe, Vob§JUm, V{_iZmSy>, H$Zm©Q>H$ Am{U Ho$ai. ^maVmVrb EH$-fîR>m§e VmoS>m, H$moQ>m, Bébm,
Am{X_ bmoH$g§»¶m X{jU ^mJmV AmT>iVo. ~XmJm, M|My, Hw$é§~m.
(5) ~oQo> ~§JmbÀ¶m CngmJamVrb A§X_mZ Am{U {ZH$mo~ma ~oQo>, Aa~r g_wÐmVrb A§X_mZr, {ZH$mo~mar,
bjX²drn ~oQo>. Am|Jo, Oamdm, g|Q>rZbrO.
(4) ^
 maVmVrb Am{X_ g_wXm¶m§Mr d¡{eîQ>ço … Am{X_ O_mVtMm Y_© g§koMo àUoVo
(1) ^m¡Jmo{bH$ A{báVm … Am{X_ O_mVr XÿadaÀ¶m
OrdmË_mdmX ES>dS>© Qo>ba
O§Jbm§V qH$dm S>m|Jami ^mJm§V nmS>¶m§_ܶo amhVmV.
(2) Am{W©H$ OrdZ … ˶m§Mo Am{W©H$ OrdZ nma§n[aH$ MoVZmdmX am°~Q>© _°aoQ>
V§Ìm§da AmYm[aV AgVo. ˶m§À¶m CnOr{dHo$Mr gmYZo Hw$bàVrH$dmX Ooåg \«o$Pa
ñWbm§V{aV eoVr, dZmonO Jmoim H$aUo, _mgo_mar Am{U _mZmdmX am°~Q>© _°aoQ>
{eH$ma hr AmhoV. Vo dñVw{d{Z_¶ nX²YVrMm dmna
{ZgJ©dmX _°Šgå¶wba
H$aVmV. Am{WªH$ÑîQ>çm Vo _mJmg Am{U Xm[aÐçmV
OrdZ OJUmao AmhoV. (8) g_wXm¶mMo àemgZ … à˶oH$ Am{X_ O_mVtMr
(3) Apñ_VoMr Om{Ud … Am{X_ bmoH$ ñdV…Mr àemgZ ì¶dñWm d¡{eîQ>çnyU© AgVo. O_mVà_wI
d¡{eîQ>çnyU© AmoiI OnVmV. ¶m Apñ_Vo_wio Am{X_ Am{U Á¶oîR>m§Mo _§S>i àemgZmMr O~m~Xmar
g_wXm¶mVrb bmoH$ nañnam§er OmoS>bo OmVmV. {d{eîQ> nma nmS>VmV. O_mVrA§VJ©V àíZ gmoS>dʶmgmR>r
^m¡Jmo{bH$ gr_m ho Am{X_ g_wXm¶mÀ¶m Apñ_VoMo _yi " O_mV n§Mm¶V ' AgVo. H$m¡Qw§>{~H$ àíZ ZmVodmBH$m§À¶m
hmo¶. Apñ_VoÀ¶m Om{Udo_wioM Am{Xdmgr O_mVtMo _ܶñWrZo gmoS>dbo OmVmV.
A{ñVËd {Q>Hy$Z amhVo. à˶oH$ Am{X_ g_wXm¶mMo EH$ (9) Hw$b g§KQ>Z … Hw$b åhUOo aŠVg§~§YmZo ~m§Ybr
{d{eîQ> Zmd AgVo. CXm., dmabr. Jobobr Hw§$Qw>~o. ˶m d§emMr gwédmV dmñV{dH$
(4) A§V{d©dmhr g_yh … hm EH$ A§V{d©dmhr g_yh Amho. dm H$mën{ZH$ 춊VrnmgyZ Pmbobr AgVo. Hw$b
{ddmh hm EH$ H$ama _mZbm OmVmo Am{U KQ>ñ\$moQ> g§KQ>Zo_wio ÑT> ZmVog§~§Y {Z_m©U hmoVmV.
qH$dm nwZ{d©dmh {Z{fX²Y _mZbm OmV Zmhr. (10) g_VmdmXr _yë¶o … Am{X_ O_mVrMr gm_m{OH$
(5) d¡{eîQ>çnyU© g§ñH¥$Vr Am{U ~mobr^mfm … Am{X_
g§aMZm hr g_VmdmXr VËËdm§da AmYm[aV AgVo.
g_mOmÀ¶m gm_m{OH$ ê$T>r, bmoH$gm{h˶ hr Am{U
gm_m{OH$ g§~§Ym§Mr H$moUVrhr loUr~X²Y aMZm ZgVo.
lX²Ym ¶m~m~V d¡{eîQ>çnyU© na§nam AmhoV. à˶oH$
˶m_wio Am{X_ g_mOmV Om{Vì¶dñWm qH$dm qbJ-
Am{Xdmgr O_mVrMr ñdV…Mr ~mobr^mfm AgVo.
AmYm[aV {df_Vm AmT>iyZ ¶oV Zmhr.
(6) gmYm g_mO … Am{X_ O_mVtMo gm_m{OH$ g§~§Y
àmW{_H$nUo H$m¡Qw§>{~H$ Am{U ZmVog§~§Ym§da AmYm[aV (5) Am{X_ g_wXm¶mÀ¶m g_ñ¶m …
Agë¶mZo ¶m g_mOmMo ñdê$n gmYo AgVo. (1) O§Jb d Am{Xdmgr O{_ZtnmgyZ AbJVm … ~mhç
(7) gmYm Y_© … " OrdmË_mdmX ', " MoVZmdmX ', àXoemVrb bmoH$ Am{X_ g_mOmMr O_rZ Am{U
" Hw$bàVrH$dmX ', " {ZgJ©dmX ' Am{U " _mZddmX ' ho VoWrb g§gmYZm§Mo emofU H$aVmV; Voìhm Am{X_
Am{X_ O_mVtÀ¶m Y_m©Mo àH$ma hmoV. n{dÌ dZo hm g_mOmMo {ZgJ©MH«$ Am{U ˶mda AmYm[aV ˶m§Mo
Am{X_ g_mOmMm A{d^mÁ¶ ^mJ Amho. H$mir Am{U Am¶wî¶ {dñH$irV hmoVo. Am{X_ g_mO O{_ZtnmgyZ
nm§T>ar OmXy ¶m§da ˶m§Mm {dídmg Amho. AbJ hmoʶmMr gwédmV {~«{Q>e H$mbI§S>mnmgyZ Pmbr.
26 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr
¶mIoarO gmdH$ma, O_rZXma Am{U ì¶mnmè¶m§Zrhr n§MerbmMr VËËdo nwT>rbà_mUo AmhoV …
Am{X_ g_mOmÀ¶m O{_Ztda Vm~m KoVbm hmoVm. (1) bmoH$m§À¶m JwUm§Zwgma ˶m§Mm {dH$mg ìhmdm. ˶m§À¶mda
Am¡Xçmo{JH$sH$aU Am{U YaU ~m§YH$m_m§_wio emgZmZohr H$moUVrhr ~mhç ~m~ bmXUo AmnU Q>miy¶m.
Am{X_ g_mOmÀ¶m O{_ZtMo g§nmXZ Ho$bo. Am{X_ (2) dZàXoemV Am{XdmgtÀ¶m hŠH$m§Mo g§ajU ìhmdo.
g_mOmMr ^y_r {~Ja-Am{X_ g_mOmH$So> hñVm§V[aV (3) àemgZ Am{U {dH$mgmgmR>r Am{XdmgtZm à{ejU
H$aUo qH$dm {dH$Uo ¶m{damoYmV AZoH$ amÁ¶ gaH$mam§Zr XoD$Z ˶m§Mr JQ>~m§YUr H$amdr.
{d{dY H$m¶Xo nm[aV Ho$bo AmhoV. Ago Agbo Var, (4) Am{XdmgtÀ¶m àXoemV JaOonwaVoM àemgZ H$amdo.
Am{X_ g_mOmMr O§Jb, O{_ZtnmgyZ AbJVoMr ˶m§À¶mda {d{dY ¶moOZm§Mm ^{S>_maXoIrb H$ê$ Z¶o.
g_ñ¶m nyU©V… gwQ>bobr Zmhr. ˶m§À¶m gm_m{OH$ Am{U gm§ñH¥${VH$ g§ñWm§À¶m {damoYmV
(2) Xm[aÐç Am{U H$O©~mOmarnUm … ~hþVm§e Am{X_ Zìho Va ˶m§À¶m AmYmamZoM H$m_ H$amdo.
O_mVr Xm[aÐçaofoImbr AmhoV. ˶m§Mo XaS>moB© CËnÝZ (5) Am{X_ g_mOmda {H$Vr n¡gm Jw§Vdbm ˶mÀ¶m gm§p»¶H$s
A˶ën Amho. ˶m_wio Vo H$O©~mOmar AmhoV. ¶m _m§S>Urdê$Z n[aUm_m§Mr nS>VmiUr H$ê$ Z¶o; Va
n[apñWVrMm \$m¶Xm KoD$Z ñWm{ZH$ gmdH$ma/O_rZXma _mZdr OrdZmÀ¶m JwUdËVodê$Z hr narjm ìhmdr.
Am{XdmgtMo emofU H$aVmV. emgZmMo Am{X_ {dH$mg H$m¶©H«$_ 
(3) AZmamo½¶ Am{U Hw$nmofU … Am{X_ O_mVr Am{Xdmgr {dXçm϶mªgmR>r dg{VJ¥ho ~m§YUo, Am{Xdmgr
nmʶmnmgyZ hmoUmè¶m g§gJ©Oݶ amoJm§Zr ~m{YV AmhoV. àXoemVrb {Zaja {d^mJmV Am{Xdmgr _{hbm§gmR>r e¡j{UH$
bhmZ _wbo OÝ_V…M Hw$nmo{fV AgVmV. ~mb_¥Ë¶yMo g§Hw$b ~m§YUo. ¶m ¶moOZm§A§VJ©V AemgH$s¶ g§ñWm/emgZ
à_mU A{YH$ Amho. d¡XçH$ Am{U Amamo½¶ajUmW© ñWm{nV ñdm¶ËV g§ñWm/e¡j{UH$ Am{U ghH$ma g§ñWm§gma»¶m
gw{dYm§Mr H$_VaVm Agë¶mZo AZmamo½¶mV ^a nS>Vo. BVa g§ñWm§Zm {ZdS>H$ àXoem§_ܶo e¡j{UH$ g§Hw$b ~m§YʶmgmR>r
(4) {ZajaVm … ^maVmV gdm©{YH$ {ZajaVm Am{Xdmgr g§nyU© {dËV gmhmæ¶ Ho$bo OmVo. amÁ¶ Am{Xdmgr {dH$mg ghH$mar
g_wXm¶mV Amho. Xm[aÐçm_wio Am{Xdmgr _wbo _§S>i Am{U BVa _§S>im§Zm, J«m_rU Ymݶ ~±H$m§Zm _XV{ZYrMm
{ejUmnmgyZ d§{MV amhVmV; H$maU nmbH$m§À¶m nwadR>m H$aUo. ñd¶§godr g§ñWm, Am{Xdmgr {dH$mgmgmR>r g§emoYZ
AWm©O©ZmV Vo _XV H$aVmV. emimhr Am{XdmgtÀ¶m Am{U à{ejUmgmR>r AW©gmhmæ¶ {Xbo OmVo.
dñVrnmgyZ Xÿa AgVmV. emioVrb Aä¶mgH«$_ Xhmdr CËVrU© Am{Xdmgr {dXçm϶mªZm {eî¶d¥ËVr, naXoer
Am{XdmgtÀ¶m ^mfoV {eH$dbm OmV Zmhr. _wbm§Zm OmʶmgmR>r {eî¶d¥ËVr Am{U J«§WnoT>çm CnbãY H$ê$Z XoUo,
{ejUmMr éMr {Z_m©U hmoV Zmhr. JwUdËVm Am{U à{ejUmMm XOm© gwYmaUo, Am{Xdmgr gëbmJma
(5) doR>{~Jmar … ^maVr¶ H$m¶Xmì¶dñWoV doR>{~Jmar ~§Xr g{_Vr, 20 _wX²Xçm§À¶m H$m¶©H«$_mVrb 11 (~r) _wX²Xm, Am{Xdmgr
Agbr Var H$mhr Am{X_ àXoem§V ¶m àH$maMo doR>{~Jma {dH$mg ZrVrMo Zdo ñdê$n B˶mXr. Aem {d{dY H$m¶©H«$_m§À¶m
AmT>iVmV. Am{XdmgtMr J§^ra Xm[aÐçmdñWm, _mܶ_mVyZ emgZmZo Am{Xdmgr bmoH$m§À¶m gdmªJrU {dH$mgmgmR>r
H$O©~mOmarnUm, doR>{~Jmar Am{U Xm[aÐç ¶m g_ñ¶m à¶ËZ Ho$bo AmhoV. _mÌ, ¶mVrb gd© H$m¶©H«$_ ¶eñdr Pmbo Ago
nañnam§er g§~§{YV AmhoV. åhUVm ¶oUma Zmhr. ˶m_wio AmOhr Am{Xdmgr§À¶m g_ñ¶m Am{U
(6) ñWbm§V[aV eoVr … Am{X_ g_mOmÀ¶m ñWbm§V[aV _mJmgbonU H$m¶_ Amho.
eoVr_wio _moR>çm à_mUmV O§JbVmoS> d _mVrMr Yyn 2.2 ^maVmVrb J«m_rU g_wXm¶ :
hmoV Agë¶m_wio hr EH$ g_ñ¶m _mZbr OmVo. (1) 
J«m_rU g_wXm¶ åhUOo IoS>çm§_ܶo amhUmao bmoH$ hmoV.
(6) ñ dmV§Í¶àmßVrZ§VaMo Am{Xdmgr {dH$mgmMo à¶ËZ … hm g_mO Z¡g{J©H$ g§gmYZm§da Adb§~yZ AgVmo. J«m_rU
ñdV§Ì ^maVmMo n{hbo n§VàYmZ n§{S>V Odmhabmb AW©ì¶dñWm àm_w»¶mZo eoVr, newnmbZ Am{U eoVrnyaH$
Zohê$ ¶m§Zm Am{XdmgtMm {dH$mg KS>dyZ AmUmd¶mMm ì¶dgm¶m§da AmYm[aV AgVo. hm H¥${fàYmZ g_mO hmo¶.
hmoVm. ˶m§Zr ¶m g§X^m©V XrK©H$mbrZ _mJ©Xe©H$ VËËdo J«m_rU àXoemV bmoH$g§»¶oMr KZVm H$_r AgVo. J«m_rU
XoD$ Ho$br. Vr n§Merb ZmdmZo AmoiIbr OmVmV. OrdZm_ܶo nma§n[aH$ _yë¶ì¶dñWobm _hËËd Amho. ^maV hm
àm_w»¶mZo IoS>çm§Mm Xoe Amho.
2. ^maVr¶ g_mOmMo dJuH$aU 27
(2) J «m_rU g_wXm¶mMr ì¶m»¶m … E. S>ãë¶y. J«rZ  "" IoSo> Zmhr. Om{Vì¶dñWm loUraMZoda AmYm[aV Amho.
g_wXm¶ AWdm J«m_rU g_wXm¶ _¶m©{XV ^yàXoemV ~bwVmnX²YVr {d{dY OmVtMo nañnamdb§~Ëd Xe©dVo.
{Zdmg H$aUmam bmoH$g_yh hmo¶. ¶m àXoemVrb (4) J«m_rU g_wXm¶mÀ¶m g_ñ¶m …
gdmªMr OrdZnX²YVr g_mZ AgVo.'' (1) Xm[aÐç … J«m_rU ^mJmVrb ~hþVm§e bmoH$
gZ 2011 À¶m OZJUZoZwgma J«m_rU g_wXm¶ Xm[aÐçaofoImbr AgVmV. J«m_rU Jar~ bmoH$m§_ܶo
åhUOo Odinmg 5000 bmoH$m§Mm g_wXm¶ hmo¶. hm gr_m§V Am{U Aën ^yYmaH$ eoVH$ar, ^y{_hrZ
g_wXm¶ H¥$fr Am{U nyaH$ ì¶dgm¶m§da Adb§~yZ AgVmo. eoV_Oya Am{U J«m_rU H$mamJra ¶m§Mm g_mdoe
¶m g_wXm¶mMo {d{eîQ> ^m¡Jmo{bH$ àXoemV H$m¶‘- hmoVmo.
ñdê$nr dmñVì¶ AgVo. g_wXm¶mÀ¶m H$mhr gm_m{OH$, (2) {ZajaVm … ehar bmoH$g§»¶oer VwbZm H$aVm, J«m_rU
Am{W©H$ Am{U gm§ñH¥${VH$ ê$T>r g_mZ AgVmV. ^mJmV {ZajaVoMo à_mU A{YH$ AgVo. ¶mì¶{V[aŠV
2011 À¶m OZJUZoZwgma ^maVmVrb bmoH$g§»¶oÀ¶m J«m_rU ^mJmVrb {ejUmMr JwUdËVm hr qMVmOZH$
68.84% bmoH$ J«m_rU ^mJmV 6.4 bj IoS>çm§_ܶo amhVmV. ~m~ Amho.
(3) J«m_rU g_wXm¶mMr d¡{eîQ>ço …
(3) nma§n[aH$Vm, nwamU_VdmX Am{U A§YlX²Ym … ^maV
(1) J«m_ g_wXm¶ … J«m_rU ^mJm_ܶo a{hdmem§À¶m
AmOhr nwamU_VdmXr g_mO Amho. ¶oWrb bmoH$m§Mo
JaOm§Mr nyV©Vm Ho$br OmVo. J«m_rU g_wXm¶m_ܶo
{dMma Am{U lX²Ym nma§n[aH$ AmhoV.
EoŠ¶^mdZm A{ñVËdmV AgVo.
(4) Om{Vì¶dñWoMm à^md … Om{Vì¶dñWm bmoH$m§À¶m
(2) AmH$mamZo bhmZ ^yàXoe … J«m_rU àXoemMm AmH$ma
{dMmam§V BVH$s {^Zbr Amho H$s, gm_m{OH$ g§~§Y ¶m
bhmZ Am{U VoWrb bmoH$g§»¶oMr KZVm H$_r
ì¶dñWo_wio AmH$ma KoVmV. Ago Agbo Var, X¡Z§{XZ
AgVo.
ì¶dhmam§_ܶo bmoH$ EH$_oH$m§Zm ghH$m¶© H$aVmV.
(3) H¥$fr joÌmMo dM©ñd … J«m_rU àXoemV H¥$fr ì¶dgm¶
(5) eoVH$è¶m§À¶m AmË_h˶m … eoVH$ar AmË_h˶m
à_wI Amho.
hr J§^ra ñdê$nmMr g_ñ¶m Amho; H$maU ~hþVm§e
(4) AZm¡nMm[aH$Vm … ^maVr¶ IoS>çm§_ܶo àmW{_H$ g§~§Ym§Mm
bmoH$ CnOr{dHo$gmR>r H¥$fr ì¶dgm¶mda Adb§~yZ
nJS>m Amho. J«m_rU g§~§Ym§_ܶo AZm¡nMm[aH$Vm,
ì¶{ŠVJVVm Am{U g_mdoeH$Vm AgVo. AmhoV.
(5) gm_m{OH$ EH${OZgrnUm … J«m_rU àXoemV {dMma, (6) {ñ̶m§Mo Xþæ¶_ ñWmZ … Hw$Qw§>~, Y_©, ê$T>r Am{U
dV©Z, nmoemI, H¥$Vr Am{U OJʶm_ܶo EH${OZgrnUm na§nam§À¶m {Z¶§ÌUm_wio g_mOmV {ñ̶m§Zm Xþæ¶_ ñWmZ
AgVmo. na§nam Am{U ê$T>tZm AZwgê$Z dV©Z H$aʶmMr Amho. g_mOmÀ¶m à˶oH$ ñVamda {nV¥gËVmH$ _yë¶o
d¥Îmr J«m_rU ^mJmV AmT>iVo. Am{U nX²YVtMm nJS>m Amho.
(6) Hw$Qw§>~mbm _hËËd … Hw$Qw§>~ ì¶dñWm J«m_rU (7) H$m¡Qw§>{~H$ dmX … O{_ZtÀ¶m _mbH$sdê$Z J«m_rU
g_wXm¶mÀ¶m H|$ÐñWmZr Amho. EH$Ì Hw$Qw§>~nX²YVr hm ^mJm§_ܶo H$m¡Qw§>{~H$ dmX hmoUo hr ~m~ ZdrZ Zmhr.
EHo$H$mir J«m_rU g_wXm¶mMm AmYmañV§^ hmoVm. Aem V§Q>çm§_wio AZoH$ g§¶wŠV Hw$Qw§>~o CX²ÜdñV Pmbr
(7) {ñ̶m§Mo ñWmZ … J«m_rU ^mJmVrb {ñ̶m AmOhr AmhoV. Hw$Qw§>~mVrb AZoH$ gXñ¶m§_ܶo O{_ZtMr
nwéfàYmZ {Z¶§ÌUmImbr amhVmV. ¶oWrb ñÌr Am{U dmQ>Ur Pmë¶mZo O{_ZtÀ¶m VwH$S>çm§da nrH$ KoUo eŠ¶
nwéfm§À¶m _ZmV " nm{Vd«Ë¶ ' ({ñ̶m§Mr d¡dm{hH$ hmoV Zmhr.
{ZîR>m) hr AmXe© ^mdZm H$moabr Jobr Amho. {ñ̶m§Mo (5) J«m_rU {dH$mgmMo à¶ËZ … ñdmV§Í¶àmßVrZ§Va gZ 1952
ñWmZ Xþæ¶_ AgVo. _ܶo " g_wXm¶ {dH$mg H$m¶©H«$_ ' am~dʶmV Ambo.
(8) Y_©lX²Ym … Y_©, Xod Am{U Ym{_©H$ na§nam§da J«m_rU IoS>çm§À¶m gdmªJrU {dH$mgmgmR>r hm CnH«$_ hmVr KoʶmV
g_wXm¶mMm àJmT> {dídmg Amho. à˶oH$ JmdmMr EH$ Ambm. J«m_rU g_wXm¶mÀ¶m H$ë¶mUmgmR>r J«m_ñWm§Zr
" J«m_XodVm ' AgVo. {dH$mg à{H«$¶oV gh^mJr ìhmdo hm g_wXm¶ {dH$mg
(9) Om{Vì¶dñWoMm nJS>m … J«m_rU g_mOmÀ¶m H$m¶©H«$_m§Mm CX²Xoe hmoVm. gZ 1959 _ܶo n§Mm¶V-amO
OrdZmnmgyZ Om{Vì¶dñWm doJir H$aVm ¶oUma ì¶dñWm ñWmnZ H$aʶmV Ambr.
28 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr
Vwåhm§bm ho _mhrV Amho H$m? Vwåhm§bm ho _mhrV Amho H$m?
^maV gaH$maZo J«m_rU {dH$mgmgmR>r AbrH$So> hmVr _w§~B© ehamÀ¶m EHy$U ^yàXoemdarb EH$-fîR>m§e ^mJ EH$
KoVboë¶m H$mhr ¶moOZm … hOma _mUgm§Zr ì¶mnbobm Amho. à˶jmV ~¥h²Z_w§~B©À¶m
(1) àYmZ_§Ìr J«m_ gS>H$ ¶moOZm. AmamIS>çmZwgma, hOma _mUgm§Zr Mma EH$a ^mJ ì¶mnbobm
(2) XrZX¶mi Cnmܶm¶ J«m_rU H$m¡eë¶ ¶moOZm. Agmdm Ago gwMdʶmV Ambo Amho. ^maVmVrb _hmZJam§_ܶo
(3) ñdU©O¶§Vr J«m_ ñdamoOJma ¶moOZm (SGSY) " {Zanoj ' Am{U " gmnoj ' Aem XmoÝhr àH$maMr XmQ>rdmQ>r
(4) àYmZ_§Ìr J«m_rU {dH$mg {eî¶d¥ËVr ¶moOZm. AmT>iVo. eham§_ܶo bmoH$g§»¶oMr KZVm àM§S> Am{U åhUyZ
(5) _hmË_m Jm§Yr amîQ—>r¶ J«m_rU amoOJma h_r ¶moOZm {Zanoj Am{U KZVm A{YH$ Zgbr Var ehamVrb bmoH$m§Zm
(MGNREGS) gmo¶r-gw{dYm nwadʶmMr g_ñ¶m Agë¶mZo ˶mMo ñdê$n gmnoj
(6) gd© {ejm A{^¶mZ (SSA) Amho. ¶m_wio {Zdmg, drOnwadR>m, nmUrnwadR>m, XiUdiU,
(7) g§gX AmXe© J«m_ ¶moOZm (SGSY) amoOJma ¶m§gma»¶m nm¶m^yV gmo¶r-gw{dYm§da àM§S> VmU ¶oV
(8) amîQ—>r¶ gm_m{OH$ gmhmæ¶ H$m¶©H«$_ Amho. {Xëbr ehamVrb bmoH$g§»¶oMr KZVm H$_r H$aʶmgmR>r
(9) àYmZ_§Ìr Amdmg ¶moOZm/B§{Xam Amdmg ¶moOZm. {XëbrÀ¶m n[aKm_ܶo Jmdo {dH${gV H$aʶmMm à¶moJ \$magm
(10) A§Ë¶moX¶ AÝZ ¶moOZm. (AAY) ¶eñdr R>abobm Zmhr.
2.3 ^maVmVrb ehar g_wXm¶ : (3) {d{^ÝZ ì¶dgm¶ … ehamVrb ì¶dgm¶m§Mo
(1) ehar ^mJ qH$dm ehar ^mJmVrb bmoH$m§Mo EH$ÌrH$aU hr
{deofrH$aU Pmbobo Amho. ì¶dgm¶mgmR>r Amdí¶H$
EH$ _mZdr dgmhV hmo¶; bmoH$g§»¶oMr A{YH$ KZVm
l_{d^mOZ Am{U {deof g§YtMr CnbãYVm Amho.
Am{U nm¶m^yV gmo¶rgw{dYm§Mr CnbãYVm hr ¶m ehar
CËnmXZ, ì¶mnma Am{U dm{UÁ¶, ì¶mdgm{¶H$ Am{U
_mZdr dgmhVrMr d¡{eîQ>ço hmoV. ehao, ZJao Am{U CnZJao
emgH$s¶ godm ho ehar ^mJmVrb à_wI ì¶dgm¶
Ago ehar ^mJmMo dJuH$aU Ho$bo OmVo.
(2) ehar g_wXm¶mMr ì¶m»¶m … AmhoV.
(A) _°Šg do~a … nwT>rb nmM bjUm§dê$Z ehar (4) gm_m{OH$ J{VerbVm … ehar ^mJmVrb bmoH$ Ooìhm
g_wXm¶mMr ì¶m»¶m ñnîQ> hmoVo … (1) R>amdrH$ ^yàXoe gm_m{OH$ dJ©ì¶dñWm AmË_gmV H$aVmV; Voìhm
(2) ~mOmanoR> (3) H$m¶Xo g§{hVm Am{U ݶm¶ì¶dñWm Om{Vì¶dñWm jrU hmoD$Z ˶m§Mr gm_m{OH$ J{VerbVm
(4) ehar ZmJ[aH$m§À¶m g§KQ>ZoVyZ ZmJar ghH$m¶m©Mr OmUrd dmT>Vo.
Am{U (5) ehamVrb A{YH$mar Zo_ʶmgmR>r ehamVrb (5) Xþæ¶_ ZmVog§~§Y … ehar g_mOmV 춊VtVrb
ZmJ[aH$m§Zm nwaoer amOH$s¶ ñdm¶ËVVm. ZmVog§~§Y Xþæ¶_ d Am¡nMm[aH$ ñdê$nmMo AmhoV.
(~) _o[a¶_  doãñQ>a eãXH$moe … "" Á¶m g_mOm_ܶo (6) ~mOmanoR>-AmYm[aV AW©ì¶dñWm … eham§Vrb
AmYw{ZH$ Am¡Xçmo{JH$ ñdê$nmMo ZmJarH$aU Pmbo Amho Am{U Am{W©H$ g§KQ>Z ho ~mOmanoR> Am{U MbZ AW©ì¶dñWoda
OoWrb gm§ñH¥${VH$ na§nam d¡{dܶnyU© Amho Vmo g_mO ehar AmYm[aV Amho. ~mOmanoR> {dH$gZ ho AmOÀ¶m ehar
g_mO hmo¶. Aem g_mOmV Y_©{Zanoj _yë¶m§da ^a Amho. H|$Ðm§Mo à_wI d¡{eîQ>ç Amho.
_mÌ, hr _yë¶o g_mOH|$Ðr ZgyZ ì¶{ŠVH|$Ðr AmhoV.'' (7) gwYm[aV nm¶m^yV gmo¶r-gw{dYm … J°g, Qo>{b\$moZ,
(3) ehar g_wXm¶mMr d¡{eîQ>ço … {nʶmMo nmUr, B§Q>aZoQ>, añVo Omio, {d_mZVi, _oQ—>mo
(1) ~hþ{OZgrnUm … ehar g_wXm¶mV gm_m{OH$ Am{U aoëdo, IaoXr _m°b, ì¶mdgm{¶H$ H|$Ðo B˶mXr ZmJar
gm§ñH¥${VH$ ~hþ{OZgrnUm hm {d{dY dJ© Am{U gmo¶r-gw{dYm eham§_ܶo CnbãY AgVmV.
ì¶dgm¶ ¶m§_ܶo nmhmd¶mg {_iVmo. OmVr, ^mfm (8) {d^ŠV Hw$Qw§>~nX²YVr … ehar ^mJmV ì¶p³V-
Am{U Y_© ¶m ~m~t_ܶo ehar ^mJm§_ܶo g§{_lVm H|${ÐVVo_iw o ¶oWrb {d^ŠV Hw$Qw>§ ~m§Mr g§»¶m dmT>Vo Amho.
Am{U {d{dYVm AgVo. (9) nwamoJm_r … gw{e{jV 춊VtV hŠH$m§Mr OmUrd AgyZ
(2) bmoH$g§»¶oMr A{YH$ KZVm … eham§_ܶo Am{U Vo nwamoJm_r AmhoV. {dkmZ Am{U V§ÌkmZmÀ¶m joÌmVrb
ZJam§_ܶo bmoH$g§»¶oMr KZVm A{YH$ AgVo. AmYw{ZH$ KS>m_moS>ter ¶oWrb bmoH$ g§nH$m©V ¶oVmV.
2. ^maVr¶ g_mOmMo dJuH$aU 29
(10) A  m¡nMm[aH$ gm_m{OH$ {Z¶§ÌU … H$m¶Xo, {d{Y{dYmZ, (4) ~oamoOJmar … ^maVmVrb ehar ~oamoOJmarMo à_mU
nmobrg ¶§ÌUm Am{U ݶm¶mb¶o hr Am¡nMm[aH$ ¶§ÌUm l{_H$m§À¶m à_mUmÀ¶m 15  25 Q>ŠHo$ BVHo$ Amho.
bmoH$m§À¶m dV©Zmda {Z¶§ÌU Ro>dVo. {e{jV bmoH$m§_ܶo hr Q>ŠHo$dmar AOyZ OmñV Amho.
(11) Jw§VmJw§VrMo l_{d^mOZ … ehar ^mJmV ñnîQ> (5) {^jmd¥ËVr … {ejU Am{U H$m¡eë¶m§Mr H$_VaVm
Am{U {deofrH¥$V l_{d^mOZ AmT>iVo. g§ñWoÀ¶m Agë¶m_wio ehamVrb Jar~ bmoH$ ho {^jmd¥ËVrH$So>
_mJʶm§Zwgma bmoH$m§Zm ˶m§À¶m H$m_mMo à{ejU {Xbo diVmZm {XgVmV. _moR>çm eham§_ܶo {^joH$è¶m§À¶m
OmVo. {d{dY ì¶dgm¶m§Mo EH$_oH$m§darb Adb§{~Ëd g§K{Q>V Q>moiçm g{H«$¶ Agë¶mMo AmT>iVo.
{XgyZ ¶oVo.
(6) XiUdiU … dmhVwH$sMo à_mU Am{U dmhVyH$
(4) ehar g_wXm¶mÀ¶m à_wI g_ñ¶m …
H$m|S>r_wio ^maVmVrb OdiOdi à˶oH$ eha Am{U
(1) AñVmì¶ñV ehao … bmoH$g§»¶m Am{U ^m¡Jmo{bH$
Jmdm_ܶo gmd©O{ZH$ dmhVwH$sMr g_ñ¶m J§^ra Amho.
g§X^m©Zo eham§Mm dmT>Vm ngmam ho ehar g_ñ¶m§Mo
_yi Amho. eham§À¶m AdmT>ì¶ AmH$mam_wio g_ñ¶m§da (7) nmʶmMm VwQ>dS>m … eham§Mo AmH$ma_mZ Am{U VoWrb
VmoS>Jm H$mT>ʶmgmR>r ¶oWrb AW©ì¶dñWm Anwar bmoH$g§»¶m dmTy> bmJbr Vgm nmUrnwadR>m H$_r nSy>
nS>Vo. bmJbm. AmO ì¶mdhm[aH$ Ñ{îQ>H$moZmVyZ nm{hbo
(2) XmQ>rdmQ>r … H$_rV H$_r OmJoV ^anya bmoH$ amhVmV AgVm, ^maVmVrb H$moU˶mhr eham_ܶo ZmJ[aH$m§À¶m
Aer XmQ>rdmQ>rMr n[apñWVr eham§_ܶo AmT>iVo. ehar JaOm ^mJdʶmgmR>r nwaogm nmUrnwadR>m hmoV Zmhr.
^mJm§Vrb bmoH$g§»¶m dmT>ë¶mZo ˶mMm n[aUm_ åhUOo (8) gm§S>nmʶmÀ¶m {dëhodmQ>rMr g_ñ¶m … Anwè¶m qH$dm
{Zdmg ì¶dñWoMr H$_VaVm. An[aUm_H$maH$ gm§S>nmʶmÀ¶m ì¶dñWm hr ^maVmVrb
(3) PmonS>nQ²>Q>çm … PmonS>nQ²>Q>çm§Mr g_ñ¶m J§^ra Amho. ~hþVm§e ehar ^mJm§Mr g_ñ¶m Amho. ^maVmVrb EH$mhr
_w§~B© eham_ܶo Odinmg 50 Q>ŠHo$ bmoH$g§»¶m ehamV gm§S>nmʶmMr gw¶mo½¶ ì¶dñWm Zmhr.
PmonS>nQ²>Q>çm§_ܶo amhVo. _hmZJanm{bHo$Zo ¶m bmoH$m§Mo (9) H$Mè¶mMr {dëhodmQ> … ^maVmVrb eham§Mr g§»¶m
nwZd©gZ H$aʶmMo à¶ËZ Ho$bo Agbo Var hr g_ñ¶m Am{U AmH$ma_mZ dmT>ë¶m_wio H$Mam {d{Z¶moJmMr
AOyZ gwQ>bobr Zmhr. M§XrJT>gma»¶m {Z¶mo{OV eham_ g_ñ¶m J§^ra ~Zbr Amho. eham§_ܶo {Z_m©U hmoUmam
ܶohr PmonS>nQ²>Q>çm§Mr g_ñ¶m Amho. àM§S> H$Mam Amamo½¶mg hm{ZH$maH$ Amho.
Vwåhm§bm ho _mhrV Amho H$m? (10) ehar JwÝhoJmar … g§K{Q>V Q>moiçm§X²dmam n¡gm d
^maVmVrb {d{dY eham§_ܶo PmonS>nQ²>Q>çm§gmR>r ~imMm dmna H$ê$Z bmoH$m§Zm doR>rg Yabo OmV Amho.
doJdoJiçm g§km dmnaë¶m OmVmV. A{^OZ dJm©À¶m Amerdm©XmZo JwÝhoJmar \$mo\$mdV
Amho. PmonS>nQ²>Q>çm§à_mUoM nm§T>anoem dJm©V JwÝhoJmar
eha PmonS>nQ²>Q>çm§gmR>r g§km
H$aʶmMr àd¥ËVr dmT>V Amho.
_w§~B© PmonS>nQ²>Q>r
(5) ehar {dH$mgmMo à¶ËZ … AW©ì¶dñWoMm H|$Ðq~Xÿ Agboë¶m
{Xëbr Pw½Jr  Pm|nS>r ehar ^mJmMm {dH$mg hmoUo JaOoMo Amho. ˶mgmR>rMo {dH$mg
H$mobH$mVm ~ñVr H$m¶©H«$_ nwT>rbà_mUo AmhoV …
MoÝZB© Moar (1) J[a~m§gmR>r ehar_yb^yV godm H$m¶©H«$_
~|Jiwê$ Ho$ar (2) ehar PmonS>nQ²>Q>çm§Vrb n¶m©daUr¶ gwYmaUm H$m¶©H«$_
H$mZnya AmhmVm (3) bhmZ Am{U _ܶ_ Jmdm§Mm EH${ÌV {dH$mg H$m¶©H«$_
O¶nya H$ÀMr ~ñVr (4)  {Zdmg Am{U ehar {dH$mg _§S>imÀ¶m (hþS>H$mo)
^monmi, B§Xÿa J§Xr ~ñVr {d{dY {Zdmg Am{U nm¶m^yV gmo¶r-gw{dYm§Zm
nVnwadR>m H$aUmè¶m ¶moOZm
Mhm _içm§À¶m ^mJmV ~amH$
(5) _oJm eha àH$ën Am{U
ImUt˦m ^mJmV Kmo~mam
(6) EH${ÌH¥$V ehar Xm[aÐç {Z_y©bZ H$m¶©H«$_.

30 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr


^maVmVrb AbrH$S>Mo eha {dH$mg H$m¶©H«$_ (4) ho[aQo>O {gQ>r So>ìhbn_oÝQ> A±S> Am°J_|Qo>eZ ¶moOZm (öX¶)
(1) ñ_mQ©> {gQ>r {_eZ (5) Odmhabmb Zohê$ Z°eZb A~©Z [aZrìhb {_eZ
(2) AQ>b {_eZ \$m°a aoÁ¶ypìhZoeZ A±S> A~©Z Q—>mÝg\$m°_}eZ (6) A~©Z Q—>mÝñnmoQ}>eZ
(A_¥V) àmoOoŠQ>. (7) ñdÀN> ^maV {_eZ
(3) àYmZ_§Ìr Amdmg ¶moOZm qH$dm hmD$qgJ \$m°a Am°b ~m¶
2022 {_eZ

àíZmoËVao
dñVw{ZîR> àíZ (3) ^maVr¶ amÁ¶KQ>Zog Am{X_ bmoH$m§gmR>r hr g§km
dmnabr Amho.
à. 1 H §$gmVrb n¶m©¶m§n¡H$s ¶mo½¶ n¶m©¶ {ZdSy>Z nwT>rb {dYmZo (AZwgy{MV OmVr, AZwgy{MV O_mVr, {J[aOZ)
nyU© H$am : (à˶oH$s 1 JwU) (4) Am{X_ bmoH$ ^maVmMo _yi a{hdmgr AmhoV Ago _mZbo
[1] OmVo. ˶m_wio ˶m§Zm Ago åhQ>bo OmVo.
* (1)  g_wXm¶m_ܶo Xþæ¶_ àH$maMo ZmVog§~§Y _hËËdmMo (^y{_nwÌ, Am{Xdmgr, _yi O_mVr)
AgVmV. (J«m_rU, Am{Xdmgr, ehar) (5) ZmJar g_wXm¶mda ñdê$nmMo {Z¶§ÌU AgVo.
* (2) 55% nojm OmñV Am{Xdmgr bmoH$g§»¶m ^maVmÀ¶m (Ym{_©H$, gm_m{OH$, Am¡nMm[aH$)
^mJmV AmT>iVo. (n{íM_, _ܶ, X{jU) CËVao :
(3) J«m_rU g_wXm¶mV bmoH$m§Mo g§~§Y ñdê$nmMo (1) J«m_rU g_wXm¶mMo ñdê$n EH${OZgr Amho.
AgVmV. (Am¡nMm[aH$, àmW{_H$, Xþæ¶_) (2) J«m_ n§Mm¶V J«m_ nmVirda ñWmnZ Ho$br OmVo.
(4)  g_wXm¶mV EopÀN>H$ g§ñWm {dnwb à_mUmV (3) ^maVr¶ amÁ¶KQ>Zog Am{X_ bmoH$m§gmR>r AZwgy{MV O_mVr
hr g§km dmnabr Amho.
AmT>iVmV. (Am{Xdmgr, J«m_rU, ZmJar)
(4) Am{X_ bmoH$ ^maVmMo _yi a{hdmgr AmhoV Ago _mZbo
(5)  g_wXm¶mV l_{d^mJUr Am{U {deofrH$aUmbm
OmVo. ˶m_wio ˶m§Zm Am{Xdmgr Ago åhQ>bo OmVo.
A{YH$ dmd AgVmo. (Am{Xdmgr, J«m_rU, ZmJa)
(5) ZmJar g_wXm¶mda Am¡nMm[aH$ ñdê$nmMo {Z¶§ÌU AgVo.
CËVao :
(1) ehar g_wXm¶m_ܶo Xþæ¶_ àH$maMo ZmVog§~§Y _hËËdmMo [3]
AgVmV. (1)  V§ÌkmZ ho Am{Xdmgr g_wXm¶mMo bjU Amho.
(2) 55% nojm OmñV Am{Xdmgr bmoH$g§»¶m ^maVmÀ¶m _ܶ (A{dH${gV, {dH${gV, na§namJV)
^mJmV AmT>iVo. (2)  g_wXm¶mV ñWbm§V[aV eoVrMm Adb§~ Ho$bm
OmVmo. (J«m_rU, Am{X_, ZmJar)
(3) J«m_rU g_wXm¶mV bmoH$m§Mo g§~§Y àmW{_H$ ñdê$nmMo
(3) Am{Xdmgr O_mVrMr ñdV…Mr AgVo.
AgVmV.
(^mfm, ~mobr^mfm, {bnr)
(4) ZmJar g_wXm¶mV EopÀN>H$ g§ñWm {dnwb à_mUmV AmT>iVmV.
(4) Am{Xdmgr g_wXm¶mV g§~§Ymbm OmñV _hËËd
(5) ZmJa g_wXm¶mV l_{d^mJUr Am{U {deofrH$aUmbm A{YH$
AgVo. (ñWm{ZH$, aŠV, d¡dm{hH$)
dmd AgVmo.
(5) gm_m{OH$ gOmVr¶Vm ho g_wXm¶mMo d¡{eîQ>ç
[2] Amho. (Am¡Xçmo{JH$, J«m_rU, ZmJa)
(1) J«m_rU g_wXm¶mMo ñdê$n Amho. CËVao :
(Am¡nMm[aH$, Jw§VmJw§VrMo, EH${OZgr) (1) A{dH${gV V§ÌkmZ ho Am{Xdmgr g_wXm¶mMo bjU Amho.
(2) J«m_ n§Mm¶V nmVirda ñWmnZ Ho$br OmVo. (2) Am{X_ g_wXm¶mV ñWbm§V[aV eoVrMm Adb§~ Ho$bm OmVmo.
(JQ>, {Oëhm, J«m_) (3) Am{Xdmgr O_mVrMr ñdV…Mr ~mobr^mfm AgVo.
2. ^maVr¶ g_mOmMo dJuH$aU 31
(4) Am{Xdmgr g_wXm¶mV aŠV g§~§Ymbm OmñV _hËËd AgVo. CËVao :
(5) gm_m{OH$ gOmVr¶Vm ho J«m_rU g_wXm¶mMo d¡{eîQ>ç Amho. (1) gZ 2011À¶m OZJUZoZwgma ^maVmVrb bmoH$g§»¶oÀ¶m
68.84% bmoH$ J«m_rU ^mJmV amhVmV.
[4]
(2) n§Mm¶Vr amO hr {ÌñVar¶ ì¶dñWm Amho.
(1) X{bVm§gh g_wXm¶ ^maVmVrb gr_m§V g_wXm¶
(3) Hw$Qw§>~ g§ñWm J«m_rU g_wXm¶mÀ¶m H|$ÐñWmZr Amho.
Amho. (Am{Xdmgr, ñÌr, Aëng§»¶)
(4) EH$mpË_H$ J«m_rU {dH$mg H$m¶©H«$_ gZ 1979 nmgyZ
(2) OrdmË_dmX, MoVZmdmX Am{U Hw$bàVrH$dmX hr
am~dʶmV Ambm.
g_wXm¶mMr lX²YmñWmZo AmhoV. (Am{X_, J«m_rU, ZmJa)
(5) ~mOmanoR>-AmYm[aV AW©ì¶dñWm ehar g_wXm¶m§Mo d¡{eîQ>ç
(3) ì¶mK«XodVm hr gdm}ÀM XodVm Amho, Aer Vrb
Amho.
AZoH$ Am{X_ O_mVr§Mr lX²Ym Amho.
(ZmJmb±S>, H$Zm©Q>H$, _hmamîQ—>) à. 2  nwT>rb à˶oH$ JQ>mVrb MwH$sMr OmoS>r AmoiIm d XþéñV
(4) Am{Xdmgr {dH$mg KS>dyZ AmUʶmgmR>r àYmZ_§Ìr H$ê$Z {bhm : (à˶oH$s 1 JwU)
¶m§Zr " n§Merb ' VËËdkmZmMr _m§S>Ur Ho$br. [1]

(Za|Ð _moXr, nr. ìhr. Zaqghamd, Odmhabmb Zohê$) * (1)  (A) O_rZ _mbH$  O_rZXma

(5) ~bd§Vam¶ _ohVm g{_VrÀ¶m {e\$maetZwgma ( ~  ) J«m_rU {dH$mgmgmR>r KoVbobm nwT>mH$ma  g_wXm¶


ñWmnZm H$aʶmV Ambr. {dH$mg H$m¶©H«$_
(J«m_ n§Mm¶VrMr, n§Mm¶VramOMr, ghH$mar ~±H$m§Mr) ( H$)  emgZmMr {ÌñVar¶ ì¶dñWm  EH$m{Ë_H$ J«m_rU
{dH$mg H$m¶©H«$_
CËVao :
(  S>  ) àmW{_H$ ì¶dgm¶  nma§n[aH$ g_mO.
(1) X{bVm§gh Am{Xdmgr g_wXm¶ ^maVmVrb gr_m§V g_wXm¶
Amho. (2)  (A) ehar g_wXm¶  ì¶{ŠVdmXmMm à^md
(2) OrdmË_dmX, MoVZmdmX Am{U Hw$bàVrH$dmX hr Am{X_ ( ~  ) J«m_rU g_wXm¶  Am¡Xçmo{JH$sH$aU
( H$) Am{Xdmgr g_wXm¶  ~mobr^mfm
g_wXm¶mMr lX²YmñWmZo AmhoV.
(  S>  ) J«m_rU g_wXm¶  H¥$fr CXçmoJ.
(3) ì¶mK«XodVm hr gdm}ÀM XodVm Amho, Aer _hmamîQ—>mVrb
AZoH$ Am{X_ O_mVr§Mr lX²Ym Amho. (3)  (A) Jmamo O_mV  B©emݶ ^maV
( ~  ) {_Pmo g_mO  A§X_mZ-{ZH$mo~ma
(4) Am{Xdmgr {dH$mg KS>dyZ AmUʶmgmR>r àYmZ_§Ìr
( H$) Jm¢S> O_mV  _ܶ ^maV
Odmhabmb Zohê$ ¶m§Zr " n§Merb ' VËËdkmZmMr _m§S>Ur Ho$br.
(  S>  ) dmabr O_mV  n{íM_ ^maV.
(5) ~bd§Vam¶ _ohVm g{_VrÀ¶m {e\$maetZwgma n§Mm¶Vr amOMr
(4)  (A) VmoS>m  X{jU ^maV
ñWmnZm H$aʶmV Ambr.
( ~  ) H$mVH$ar O_mV  n{íM_ ^maV
[5] ( H$) g§Wmb O_mV  _ܶ ^maV
(1) gZ 2011À¶m OZJUZoZwgma ^maVmVrb bmoH$g§»¶oÀ¶m (  S>  ) ZmJm O_mV  X{jU ^maV.
% bmoH$ J«m_rU ^mJmV amhVmV. (5)  (A) Am{X_ O_mVr  ^m¡Jmo{bH$ A{bßVVm
(64.20, 68.84, 86.84) ( ~  ) Am{X_ O_mVr  {ñWa eoVr
(2) n§Mm¶VramO hr ì¶dñWm Amho. ( H$) Am{X_ O_mVr  A§V{d©dmhr g_yh
(EH$ñVar¶, X²drñVar¶, {ÌñVar¶) (  S>  ) Am{X_ g_mO  {ZgJ©dmX.
(3)  g§ñWm J«m_rU g_wXm¶mÀ¶m H|$ÐñWmZr Amho. CËVao … XþéñV OmoSçm …
(Hw$Qw§>~, OmVr, Y_©) (1) ( H$) J«m_rU emgZmMr {ÌñVar¶ ì¶dñWm  n§Mm¶Vr amO.
(4) EH$mpË_H$ J«m_rU {dH$mg H$m¶©H«$_ gZ nmgyZ (2) (A) ehar g_wXm¶  Am¡Xçmo{JH$sH$aU.
am~dʶmV Ambm. (1952, 1979, 2014) (3) ( ~  ) {_Pmo g_mO  B©emݶ ^maV.
(5) ~mOmanoR>-AmYm[aV AW©ì¶dñWm g_wXm¶m§Mo (4) (  S>  ) ZmJm O_mV  B©emݶ ^maV.
d¡{eîQ>ç Amho. (ehar, Am§VaamîQ—>r¶, J«m_rU) (5) ( ~  ) Am{X_ O_mVr  ñWbm§V[aV eoVr.

32 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr


[2] J«m_XodVm, MoVZmdmX, PmonS>nQ²>Q>r
[2]
(1)  (A) bmoH$g§»¶oMr KZVm A{YH$  ehar g_wXm¶ (1) à˶oH$ JmdmMo X¡dV
( ~  ) d¡{dܶnyU© Am{U g§{_l g_wXm¶  ehar g_wXm¶ (2) ehar ^mJmMr g_ñ¶m.
( H$) ì¶dgm¶mMo {deofrH$aU  ehar g_wXm¶ CËVao …
(  S>  ) H¥${f_mbmda AmYm[aV CXçmoJ  ehar g_wXm¶. (1) à˶oH$ JmdmMo X¡dV  J«m_XodVm
(2)  (A) A{YH$ gm_m{OH$ J{VerbVm  ehar g_wXm¶ (2) ehar ^mJmMr g_ñ¶m  PmonS>nQ²>Q>r.
( ~  ) ê$T>r-na§nam§Mm nJS>m  J«m_rU g_wXm¶
[3] MoVZmdmX, OrdmË_dmX, {ZgJ©dmX
( H$) Hw$nmofU Am{U A{YH$ à_mUmV ~mb_¥Ë¶y  ehar
(1) nyd©Om§À¶m AmËå¶mMo nyOZ
g_wXm¶
(2) {ZOud dñVy§darb lX²Ym.
(  S>  ) {Zdmgr OmJoMr Q§>MmB©  ehar g_wXm¶.
CËVao …
(3)  (A) {d^ŠV Hw$Qw§>~  ehar g_wXm¶ (1) nyd©Om§À¶m AmËå¶mMo nyOZ  OrdmË_dmX
( ~  ) g§¶wŠV Hw$Qw§>~mMo KQ>Vo à_mU  J«m_rU g_wXm¶ (2) {ZOud dñVy§darb lX²Ym  MoVZmdmX.
( H$) aŠV Zm˶mZo ~m§Ybm Jobobm g_wXm¶  J«m_rU g_wXm¶
[4] {ZgJ©dmX, _mZddmX, MoVZmdmX
(  S>  ) dZmonO {Zdm©hmMo à_wI gmYZ  Am{X_ g_wXm¶.
(4)  (A) gdm©{YH$ {ZajaVm  Am{X_ g_wXm¶ (1) ZXr, O§Jbo B˶mXtMr nyOm
(2) A_yV©, Abm¡{H$H$ doJdmZ eŠVr.
( ~  ) gdm©{YH$ gmjaVm  ehar g_wXm¶
CËVao …
( H$) gdm©{YH$ Xm[aÐç  J«m_rU g_wXm¶
(1) ZXr, O§Jbo B˶mXtMr nyOm  {ZgJ©dmX
(  S>  ) gdm©{YH$ bmoH$g§»¶m  J«m_rU g_wXm¶.
(2) A_yV©, Abm¡{H$H$ doJdmZ eŠVr  _mZddmX.
(5)  (A) gdm©{YH$ Xþb©{jV g_wXm¶  Am{X_ g_wXm¶
( ~  ) gdm©{YH$ bmoH$ eoVr ì¶dgm¶mV  J«m_rU g_wXm¶ [5] A§V{d©dmh, J«m_, eha
( H$) gdm©{YH$ amoOJmamMr CnbãYVm  ehar g_wXm¶ (1) O_mVrA§VJ©V {ddmh H$aʶmMr gŠVr
(  S>  ) gdm©{YH$ {dH${gV g_wXm¶  J«m_rU g_wXm¶. (2) 5000 n¶ªV bmoH$g§»¶m Agbobm g_wXm¶.
CËVao … XþéñV OmoSçm … CËVao …
(1) (  S>  ) H¥${f_mbmda AmYm[aV CXçmoJ  J«m_rU g_wXm¶. (1) O_mVrA§VJ©V {ddmh H$aʶmMr gŠVr  A§V{d©dmh
(2) ( H$) Hw$nmofU Am{U A{YH$ à_mUmV ~mb_¥Ë¶y  Am{X_ (2) 5000 n¶ªV bmoH$g§»¶m Agbobm g_wXm¶  J«m_.
g_wXm¶. à. 4  AYmoao{IV eãXm§À¶m OmJr AMyH$ eãX {bhÿZ {dYmZo
(3) ( H$)  aŠV Zm˶mZo ~m§Ybm Jobobm g_wXm¶  Am{X_ nyU© H$am … (à˶oH$s 1 JwU)
g_wXm¶. [1]
(4) ( H$) gdm©{YH$ Xm[aÐç  Am{X_ g_wXm¶. * (1) ehar g_wXm¶mVrb 춊VrMo ñWmZ ~hwVm§e doim A{n©V
(5) (  S>  ) gdm©{YH$ {dH${gV g_wXm¶  ehar g_wXm¶. ñdê$nmMo AgVo.
* (2) {ZOud dñVy§Mo nyOZ H$aʶmÀ¶m nX²YVrbm OrdmË_dmX
à. 3  à˶oH$ {dYmZ dmMm Am{U Mm¡H$Q>rV {Xboë¶m ¶mo½¶ g§km
Ago åhUVmV.
AmoiIyZ {bhm … (à˶oH$s 1 JwU)
(3) Am{X_ g_wXm¶mda Om{Vì¶dñWoMm nJS>m Amho.
*[ 1] ehar g_wXm¶, XodamB©, J«m_XodVm. (4) ehar g_wXm¶ g_ñ¶m{d{hV Amho.
(1) Am{Xdmgr g_wXm¶mVrb n{dÌ dZo (5) Am{Xdmgr g_wXm¶mMr ñdV…Mr {bnr AgVo.
(2) nm§T>anoer JwÝhoJmarMr CXmhaUo. CËVao :
(1) ehar g_wXm¶mVrb 춊VrMo ñWmZ ~hwVm§e doim A{O©V
CËVao …
ñdê$nmMo AgVo.
(1) Am{Xdmgr g_wXm¶mVrb n{dÌ dZo  XodamB©
(2) nm§T>anoer JwÝhoJmar  ehar g_wXm¶. (2) {ZOud dñVy§Mo nyOZ H$aʶmÀ¶m nX²YVrbm MoVZmdmX Ago
åhUVmV.
2 / g‘mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr E0358
2. ^maVr¶ g_mOmMo dJuH$aU 33
(3) J«m_rU g_wXm¶mda Om{Vì¶dñWoMm nJS>m Amho. Am{U O_rZXma ¶m n[apñWVrMm \$m¶Xm KoD$Z Am{X_ O_mVtMo
(4) ehar g_wXm¶ g_ñ¶mJ«ñV Amho. emofU H$aVmV. H$Om©Mr naV\o$S> H$aʶmgmR>r Am{X_ 춊Vrbm
(5) Am{Xdmgr g_wXm¶mMr ñdV…Mr ~mobr^mfm AgVo. O_rZ VmaU Ro>dmdr bmJVo qH$dm {dH$mdr bmJVo.
(3) AZmamo½¶ Am{U Hw$nmofU … ^maVmVrb ~hþVm§e Am{X_
[2]
O_mVr nmʶmnmgyZ hmoUmè¶m g§gJ©Oݶ amoJm§Zr ~m{YV AmhoV.
(1) amÁ¶KQ>ZoÀ¶m H$b_ 370 Zwgma AZwgy{MV Ho$bobm g_wXm¶ bhmZ _wbo OÝ_V…M Hw$nmo{fV AgVmV. Hw$nmofUm_wio ~mb_¥Ë¶§yMo
åhUOo AZwgy{MV O_mVr hmo¶. à_mU A{YH$ Amho.
(2) VmoS>m, H$moQ>m, Bébm, ~XmJm, M|My d Hw$é§~m ¶m n{íM_ (4) {ZajaVm … ^maVmV gdm©{YH$ {ZajaVm Am{Xdmgr
^maVmVrb Am{Xdmgr O_mVr AmhoV. g_wXm¶mV Amho. Xm[aÐçm_wio _wbm§Zr AWm©OZ© H$amdo Aer nmbH$m§Mr
(3) J«m_rU g_wXm¶mV AZmamo½¶mMo à_mU gdm©{YH$ AgVo. Anojm AgVo. Am{Xdmgr dñVrnmgyZ Xÿa A§Vamda emim AgVmV.
(4) amîQ—>r¶ CËnÝZmVrb Odinmg 40 Q>ŠHo$ dmQ>m hm H¥$fr Aä¶mgH«$_ Á¶m ^mfoV Am{Xdmgr AZ{^k AmhoV ˶mV {eH$dbm
joÌmMm Amho. OmVmo. emgH$s¶ à¶ËZmZ§Vahr Am{Xdmgr g_wXm¶mV {ejUm{df¶r
(5) ewX²YVm d AewX²YVm ¶m H$ënZoMm ehar g_wXm¶mda nJS>m ñdmañ¶ {Z_m©U Pmbobo Zmhr.
Amho. * (2) ehar g_wXm¶mMr d¡{eîQ>ço.
CËVao : CËVa … ¶mgmR>r àíZ 11 _Yrb àíZ 4 (~) nmhm.
(1) amÁ¶KQ>ZoÀ¶m H$b_ 342 Zwgma AZwgy{MV Ho$bobm g_wXm¶ (Zm|X … " {Q>nm {bhm ' hm 4 JwUm§Mm àíZ Amho. g§X^m©XmIb
åhUOo AZwgy{MV O_mVr hmo¶. {Xbobm àíZ 10 JwUm§Mm Amho. {dXçm϶mªZr hr ~m~ bjmV
(2) VmoS>m, H$moQ>m, Bébm, ~XmJm, M|My d Hw$é§~m X{jU ¿¶mdr.)
^maVmVrb Am{Xdmgr O_mVr AmhoV. (3) Am{Xdmgr g_wXm¶mÀ¶m Am{W©H$ g_ñ¶m.
(3) Am{Xdmgr g_wXm¶mV AZmamo½¶mMo à_mU gdm©{YH$ AgVo. CËVa … Am{Xdmgr g_wXm¶ Am{W©H$ÑîQ>çm ^maVmVrb gdmªV
(4) * amîQ—>r¶ CËnÝZmVrb Odinmg 20 Q>ŠHo$ dmQ>m hm H¥$fr H$_Hw$dV g_mOKQ>H$ Amho. ˶mÀ¶m Am{W©H$ g_ñ¶m nwT>rbà_mUo
joÌmMm Amho. AmhoV …
(5) ewX²YVm d AewX²YVm ¶m H$ënZoMm J«m_rU g_wXm¶mda (1) Xm[aÐç … Am{Xdmgr g_wXm¶mMo eoVr, dZmonO g§H$bZ,
nJS>m Amho. {eH$ma B˶mXr Am{W©H$ CnH«$_ _mJmgbobo d H$mb~mhç ñdê$nmMo
[ * nmR>çnwñVH$mVrb gXmof _OHw$amMr XþéñVr ] Agë¶mZo Am{Xdmgr g_wXm¶mVrb ~hþg§»¶ bmoH$g§»¶m Xm[aÐç-
aofoImbr OrdZ OJVo. {Z_ñVar¶ OrdZ_mZ, Cnmg_ma Am{U
bKyËVar àíZ
Hw$nmofU ¶m Xm[aÐçmVyZ CX²^dUmè¶m g_ñ¶m§_wio Am{Xdmgr g_wXm¶
à. 5 {Q>nm {bhm … (à˶oH$s 4 JwU) hbmIrMo OrdZ OJVmo.
* (1) Am{X_ g_wXm¶mÀ¶m g_ñ¶m. (2) H$O©~mOmarnUm … Xm[aÐçm_wio Amnë¶m JaOm
CËVa … Am{X_ g_wXm¶mÀ¶m g_ñ¶m nwT>rbà_mUo AmhoV … ^mJdʶmgmR>r Am{Xdmgr gmdH$mam§H$Sy>Z AdmOdr ì¶mOXamZo H$O}
(1) O§Jb d Am{Xdmgr O{_ZtnmgyZ AbJVm … dZàXoe KoVmV. ˶mgmR>r Amnë¶m O{_Zr gmdH$mam§H$So> JhmU Ro>dVmV.
Am{U VoWrb g§gmYZo hr Am{X_ g_mOmÀ¶m CnOr{dHo$Mr à_wI H$Om©Mr naV\o$S> H$aVm ¶oV Zgë¶mZo gmdH$ma ˶m§À¶m O{_Zr OßV
gmYZo hmoV. Am{X_ g_mO O{_ZtnmgyZ AbJ hmoʶmMr gwédmV H$aVmV qH$dm gmdH$mamH$So> {dZm_mo~Xbm H$m_ H$aʶmMr gŠVr
{~«{Q>e H$mbI§S>mnmgyZ Pmbr. ¶mIoarO gmdH$ma, O_rZXma Am{U ˶m§À¶mda H$aʶmV ¶oVo. åhUOoM Vo ^y{_hrZ hmoVmV qH$dm doR>{~Jma
ì¶mnmè¶m§Zrhr Am{X_ g_mOmÀ¶m O{_Ztda Vm~m KoVbm hmoVm. åhUyZ OrdZ OJVmV.
Am¡Xçmo{JH$sH$aU Am{U YaU ~m§YH$m_m§_wio emgZmZohr Am{X_ (3) emofU … Ag§»¶ ^y{_hrZ Am{Xdmgr AmO ImUH$m_,
g_mOmÀ¶m O{_ZtMo g§nmXZ Ho$bo. ~m§YH$m_ B˶mXr {~Ja-eoVr ì¶dgm¶m§V H$m_o H$aVmV. ˶m§À¶m
(2) Xm[aÐç Am{U H$O©~mOmarnUm … Am{X_ O_mVrMo {ZajaVoMm d Agmhmæ¶VoMm \$m¶Xm KoD$Z, _mbH$dJ© ˶m§Mo
ì¶dgm¶ gmܶm V§ÌkmZmda AmYm[aV AmhoV. ~hþVm§e Am{X_ An[a{_V emofU H$aVmV. doR>{~Jmam§Mr AdñWm ˶mhÿZhr dmB©Q>
O_mVr Xm[aÐçaofoImbr OrdZ OJV AmhoV. ñWm{ZH$ gmdH$ma Agë¶mMo {XgyZ ¶oVo.

34 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr


(4) {dñWmnZ … Am¡Xçmo{JH$sH$aU, ObqgMZ, drO{Z{_©Vr, (4) Om{Vì¶dñWoMm à^md … Om{Vì¶dñWoZwgma nma§n[aH$
añVo~m§YUr B˶mXr {dH$mg àH$ënm§gmR>r emgZ Am{Xdmgr hŠH$, A{YH$ma Am{U X§S> ¶m ~m~r AmO \$maem ZOaog nS>V
bmoH$m§À¶m O{_Zr Vmã¶mV KoVo. Ag§»¶ Am{Xdmgr IoS>çm§Mo ZmhrV. na§Vw, Om{Vì¶dñWm bmoH$m§À¶m {dMmam§V BVH$s {^Zbr Amho
ñWbm§Va H$aʶmV ¶oVo. ¶m {dñWm{nVm§Zm {Xbr OmUmar ZwH$gmZ^anmB© H$s, gm_m{OH$ g§~§Y ¶m ì¶dñWo_wio AmH$ma KoVmV. Om{V^oX Am{U
nwaoer ZgVo. Añn¥í¶Vm nmbZ J«m_rU OrdZmMo dmñVì¶ Amho.
(4) Am{Xdmgr {dH$mgmMo " n§Merb '. (5) {ñ̶m§Mo Xþæ¶_ ñWmZ … Hw$Qw§>~, Y_©, ê$T>r Am{U na§nam§À¶m
CËVa … ñdV§Ì ^maVmMo n{hbo n§VàYmZ n§{S>V Odmhabmb Zohê$ {Z¶§ÌUm§_wio g_mOmV {ñ̶m§Zm Xþæ¶_ ñWmZ Amho. g_mOmÀ¶m
¶m§Zm Am{XdmgtÀ¶m {dH$mgm{df¶r {deof AmñWm hmoVr. Am{Xdmgr à˶oH$ ñVamda {nV¥gËVmH$ _yë¶o Am{U nX²YVtMm nJS>m Amho.
{dH$mg{df¶H$ YmoaUmgmR>r _mJ©Xe©H$ Aem " n§Merb ' gyMZm§Mr ˶m_wio g_mOmV XþOm^md {Z_m©U hmoVmo Am{U qbJ^mdm~m~V R>m_
_m§S>Ur ˶m§Zr Ho$br. n§. Zohê$àUrV n§Merb nwT>rbà_mUo … _Vo V¶ma hmoVmV.
(1) Am{Xdmgr 춊VtÀ¶m JwUm§Zwgma ˶m§Mm {dH$mg ìhmdm. (6) ehar g_wXm¶mÀ¶m g_ñ¶m.
˶m§À¶mda H$moUVrhr ~mhç ~m~ bmXUo AmnU Q>miy¶m. CËVa … ehar g_wXm¶mÀ¶m à_wI g_ñ¶m nwT>rbà_mUo AmhoV …
(2) dZàXoemV Am{XdmgtÀ¶m hŠH$m§Mo g§ajU ìhmdo. (1) bmoH$g§»¶oMm dmT>Vm X~md … Z¡g{J©H$ H$maUm§_wio Am{U
(3) àemgZ Am{U {dH$mgmgmR>r Am{XdmgtZm à{ejU XoD$Z ñWbm§Vam_wio eham§Vrb bmoH$g§»¶oMr PnmQ>çmZo dmT> Pmbr. ¶m_wio
˶m§Mr JQ>~m§YUr H$amdr. {Zdmg, Amamo½¶ajUmW© gw{dYm, XiUdiU, nmUrnwadR>m,
(4) Am{XdmgtÀ¶m àXoem§V JaOonwaVoM àemgZ H$amdo. ˶m§À¶mda drOnwadR>m, Amamo½¶, {ejU B˶mXr ZmJar gw{dYm§da àM§S> VmU
{d{dY ¶moOZm§Mm ^{S>_maXoIrb H$ê$ Z¶o. ˶m§À¶m gm_m{OH$ Am{U Ambm. ˶m§VyZ Xm[aÐç, ~oamoOJmar Am{U Aën amoOJma, ^rH$
gm§ñH¥${VH$ g§ñWm§À¶m {damoYmV Zìho Va ˶mÀ¶m AmYmamZoM H$m_ _mJUo, Mmoar, Ka\$moS>r ¶m§gma»¶m BVa gm_m{OH$ g_ñ¶m§Mo à_mU
H$amdo. {Xdg|{Xdg dmT>Vo Amho.
(5) Am{X_ g_mOmda {H$Vr n¡gm Jw§Vdbm ˶mÀ¶m gm§p»¶H$s (2) AñVmì¶ñV ehao … AñVmì¶ñV ehao qH$dm bmoH$g§»¶m
_m§S>Urdê$Z n[aUm_m§Mr nS>VmiUr H$ê$ Z¶o; Va _mZdr OrdZmÀ¶m Am{U ^m¡Jmo{bH$ g§X^m©Zo eham§Mm dmT>Vm ngmam ho ehar g_ñ¶m§Mo
JwUdËVodê$Z hr narjm ìhmdr. _yi Amho. eham§À¶m AdmT>ì¶ AmH$mam_wio g_ñ¶m§da VmoS>Jm
amÁ¶KQ>ZoVrb hr T>mo~i _mJ©Xe©H$ VËËdo Am{U VaVwXr ܶmZmV H$mT>ʶmgmR>r ¶oWrb AW©ì¶dñWm Anwar nS>Vo.
KoD$Z Am{X_ g_mOmgmR>r AZoH$ {deof ¶moOZm Am{U H$m¶©H«$_ (3) {Zdmg Am{U PmonS>nQ²>Q>çm … bmoH$g§»¶oÀ¶m XmQ>rdmQ>r-
am~dʶmV Ambo AmhoV. _wio ehar ^mJmV {Zdmg ì¶dñWoMr H$_VaVm {Z_m©U hmoVo. J«m_rU
(5) J«m_rU g_wXm¶mÀ¶m g_ñ¶m. ^mJmVyZ eham§_ܶo ñWbm§Va Ho$boë¶m§Zm eham_ܶo amhʶmMr gmo¶
CËVa … J«m_rU g_wXm¶mÀ¶m g_ñ¶m nwT>rbà_mUo AmhoV … CnbãY Zmhr. ˶mVyZ PmonS>nQ²>Q>rMr g_ñ¶m CX²^dVo.
(1) Xm[aÐç … Xm[aÐç hr gm_m{OH$-Am{W©H$ ~m~ Amho. (4) ~oamoOJmar … ^maVmVrb ehar ~oamoOJmarMo à_mU
g_mOmVrb H$mhr bmoH$ ˶m§À¶m _yb^yV JaOmhr nyU© H$ê$ eH$V l{_H$m§À¶m à_mUmÀ¶m 15  25 Q>ŠHo$ BVHo$ Amho. {e{jV
ZmhrV Voìhm Vo Xm[aÐçmdñWoV AgVmV. J«m_rU ^mJmVrb ~hþVm§e bmoH$m§_ܶo hr Q>ŠHo$dmar AOyZ OmñV Amho. gd© {e{jV ehar
bmoH$ X[aÐr AdñWoV AgVmV. ~oamoOJm[aVm§n¡H$s {Zå_o bmoH$ Mma _hmZJam§_ܶo ({Xëbr, _w§~B©,
(2) {ZajaVm … ehar bmoH$g§»¶oer VwbZm H$aVm, J«m_rU H$mobH$mVm Am{U MoÝZB©) AmhoV.
^mJmV {ZajaVoMo à_mU A{YH$ AgVo. àm¡T>m§_ܶo {ZajaVoMo _moRo> (5) {^jmd¥ËVr … {ejU Am{U H$m¡eë¶m§Mr H$_VaVm
à_mU AmOhr H$m¶_ Amho. J«m_rU ^mJmVrb {ejUmMr JwUdËVm Agë¶m_wio ehamVrb ~hþVm§e Jar~ bmoH$ ho {^jmd¥ËVrH$So>
hr qMVmOZH$ ~m~ Amho. diVmZm {XgVmV Am{U Vr ˶m§Mr OrdZe¡br ~ZyZ OmVo.
(3) nma§n[aH$Vm, nwamU_VdmX Am{U A§YlX²Ym … ^maV _hmZJam§_ܶo {^joH$è¶m§À¶m g§K{Q>V Q>moiçm g{H«$¶ hmoVmZm
AmOhr nwamU_VdmXr g_mO Amho. ¶oWrb bmoH$m§Mo {dMma Am{U AmT>iVmV. ~è¶mMXm nmbH$m§H$Sy>ZM _wbm§Zm ^rH$ _mJʶmgmR>r
lX²Ym nma§n[aH$ AmhoV. ê$T>r d Y_© ¶m§Zm AmOhr _hËËd Amho. {dH$bo OmVo qH$dm H$mhr àH$aUm§_ܶo _wbm§Mo AnhaU
Aer OrdZnX²YVr Am{U Ñ{îQ>H$moZ ~Xbʶmg J«m_rU A{^OZ H$ê$Z d ˶m§Zm An§J H$ê$Z ¶m ì¶dgm¶mV ˶m§Mm J¡admna Ho$bm
{damoY H$aVmV. OmVmo.

2. ^maVr¶ g_mOmMo dJuH$aU 35


à. 6 \$aH$ ñnîQ> H$am :  (à˶oH$s 4 JwU)
* (1) J«m_rU AW©ì¶dñWm Am{U ehar AW©ì¶dñWm.
CËVa … J«m_rU AW©ì¶dñWm ehar AW©ì¶dñWm
(1) J«m_rU AW©ì¶dñWm H¥${fàYmZ Amho. J«m_rU ^mJmVrb 20% (1) ehar AW©ì¶dñWm ~mOmanoR->AmYm[aV Amho. H$maImZXmar d
bmoH$g§»¶oÀ¶m CnOr{dHo$Mo EH$_od gmYZ eoVr d eoVrer godm joÌmV bmoH$m§Zm amoOJma CnbãY hmoVmV.
{ZJ{S>V ì¶dgm¶ Amho.
(2) ñdmV§Í¶moËVa H$mbI§S>mV J«m_rU AW©ì¶dñWobm C{O©VmdñWm (2) ñdmV§Í¶nyd© H$mbI§S>mV 19ì¶m eVH$mÀ¶m _mܶ_mVyZ Am¡Xçmo{JH$
àmßV ìhmdr ¶mgmR>r H¥${f_mbmda à{H«$¶m H$aUmao CXçmoJ ehao {dH${gV Pmbr. ñdmV§Í¶moËVa H$mbI§S>mV Am¡Xçmo{JH$sH$aUmg
ghH$mar VËËdmda gwê$ H$aʶmV Ambo. àmoËgmhZ XoʶmV Ambo.
(3) J«m_rU AW©ì¶dñWoda ~S>çm O_rZXma dJm©Mo dM©ñd Amho. (3) ehar AW©ì¶dñWoda H$maImZXma  ^m§S>dbXma dJm©Mo dM©ñd
Amho.
(4) J«m_rU AW©ì¶dñWoV N>moQo> d gr_m§V eoVH$ar d eoV_Oya Xþ~©b (4) ehar AW©ì¶dñWoV Ag§K{Q>V joÌmVrb H$m_Jma ho Xþ~©b KQ>H$
KQ>H$ AmhoV. AmhoV.
* (2) Am{X_ (Am{Xdmgr) g_wXm¶ Am{U ehar (ZmJar) g_wXm¶.
CËVa … Am{X_ (Am{Xdmgr) g_wXm¶ ehar (ZmJar) g_wXm¶
(1) Am{Xdmgr g_yh {dIwabobo AgyZ EH$ O_mV Xþgè¶m O_mVrnmgyZ (1) ehar g_wXm¶ AZoH$ OmVr, Y_© d n§W ¶m§Zr ~Zbobm AgyZ ho
AbJ AgVo. bmoH$ EH$_oH$m§Odi EH$mM dñVrV amhVmV.
(2) XiUdiUmÀ¶m Anwè¶m gmYZm§_wio ¶m g_yhm§Mm ~mhoaÀ¶m OJmer (2) XiUdiUmÀ¶m gmYZm§_wio {d{dY ehao d IoS>r EH$_oH$m§er
\$magm g§nH$© ZgVmo. ˶m§Mo OrdZ ˶m§À¶mM ^yàXoemV gm_mdbobo OmoS>bobr AgyZ hdmB© _mJm©Zo naXoem§erhr OmoS>br Jobr AmhoV.
AgVo. ZmoH$ar, Y§Xm, ì¶dgm¶ ¶m§H$[aVm ehar bmoH$m§Zm KamnmgyZ Xÿa
Omdo bmJVo d BVam§Mr _XV ¿¶mdr bmJVo.
(3) ¶m g_wXm¶mMo OrdZ gd©ñdr {ZgJm©da Adb§~yZ AgVo. ˶m_wio (3) ¶m g_wXm¶mda H¥${Ì_ d _mZd{Z{_©V n¶m©daUmMm à^md A{YH$
˶m§À¶m OrdZmda {ZgJm©Mm à^md AgVmo. AgVmo. nmUrnwadR>m, drOnwadR>m, AÝZYmݶnwadR>m B˶mXr
gw{dYm _mZd{Z{_©V AmhoV.
(4) ¶m g_wXm¶mV e¡j{UH$ d Am{W©H$ _mJmgbonU AmT>iVo. {ejU (4)  ¶m g_wXm¶mVrb bmoH$ gw{e{jV AgVmV. {d{dY àH$maMo
Am{U amoOJmamÀ¶m gmo¶r A˶ën AmgVmV. {ejU XoUmè¶m AZoH$ e¡j{UH$ g§ñWm eham§V CnbãY AgVmV.
eham§V CXçmoJ-ì¶dgm¶ Am{U godmjoÌmV Mm§Jbr Am{W©H$
àmßVr hmoV AgVo.
(3) J«m_rU g_wXm¶ Am{U ZmJar (ehar) g_wXm¶.
CËVa … J«m_rU g_wXm¶ ZmJar (ehar) g_wXm¶
(1) J«m_rU g_wXm¶mMm AmH$ma bhmZ AgyZ, bmoH$g§»¶m 5000 nojm (1) ehar (ZmJar) g_wXm¶mMm AmH$ma Am{U bmoH$g§»¶m J«m_rU
H$_r AgVo. ^mJm˦m VwbZoV A{YH$ AgVo.
(2) eoVr hm J«m_rU g_wXm¶mMm à_wI ì¶dgm¶ AgVmo. (2) ehar ^mJmVrb bmoH$ àm_w»¶mZo {~JaeoVr ì¶dgm¶ H$aVmV.
(3) àmXo{eH$ ^mJm§VyZ ì¶dhma MmbVmV. VgoM Om{VY_m©MmM (3) AZoH$ Xoer-{dXoer ^mfm§VyZ ì¶dhma MmbVmV. CnOr{dHo$H$[aVm
ì¶dgm¶ {ZdS>bm OmVmo. H$moUVmhr ì¶dgm¶ Ho$bm OmVmo.
(4) _moR>çm à_mUmV g§¶wŠV Hw$Qw§>~nX²YVr AgVo. VgoM nañnag§~§Y (4) {d^ŠV Hw$Qw§>~mMo à_mU dmT>Vo AgyZ nañnag§~§Y Xþæ¶_ ñdê$nmMo
{OìhmiçmMo AgVmV. Hw$Qw§>~g§ñWm d Y_©g§ñWm gm_m{OH$ AgVmV. ˶m§V {Oìhmim ZgVmo. gm_m{OH$ {Z¶§ÌUmMo H$m¶©
{Z¶§ÌUmMo H$m¶© H$aVmV. àm_w»¶mZo nmobrg ¶§ÌUm H$aVo.

36 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr


(4) Am{Xdmgr g_wXm¶ d J«m_rU g_wXm¶.
CËVa … Am{Xdmgr g_wXm¶ J«m_rU g_wXm¶
(1) ^maVr¶ Am{Xdmgr g_wXm¶ {dIwabobo AgyZ EH$ O_mV Xþgè¶m (1)  ^maVr¶ IoS>r ^m¡Jmo{bH$ÑîQ>çm EH$_oH$m§nmgyZ AbJ AmhoV.
O_mVrnmgyZ AbJ Amho. ˶m_wio J«m_rU g_wXm¶ {dIwabobm Amho.
(2) Am{Xdmgr g_wXm¶ S>m|JaXè¶m d nmʶmZo doT>boë¶m ^mJm§V amhV (2) AbrH$S>À¶m H$mimV XiUdiUmÀ¶m gmYZm§Zr J«m_rU g_wXm¶
Agë¶m_wio ˶mMm ~mhoaÀ¶m OJmer \$magm g§nH©$ ZgVmo. EH$_oH$m§er OmoS>bm Jobm Amho. VgoM drO, XÿaÜdZr, XÿaXe©Z ¶m
g§nH©$-gmYZm§_wio Vmo eham§erhr OmoS>bm Jobm Amho.
(3) Am{Xdmgr g_wXm¶mV Q>moir¶wŠV qH$dm {dñV¥V àH$maMr g§¶wŠV (3) J«m_rU g_wXm¶mV VrZ {nT>çm§n¶ªVMr g§¶wŠV Hw$Qw§>~nX²YVr
Hw$Qw§>~ì¶dñWm AmT>iVo. AmT>iVo.
(4) à˶oH$ O_mV Amnmnë¶m g§ñH¥$VrMr, ~mobr^mfoMr, Y§XçmMr d (4) J«m_rU g_wXm¶mV AZoH$ ì¶dgm¶ AgVmV; na§Vw à˶oH$ OmVrMm
OrdZnX²YVrMr AmoiI ^mdr {nT>rbm H$ê$Z XoV AgVo. ì¶dgm¶ R>abobm AgVmo. à˶oH$ OmV Amnbm ì¶dgm¶ Zì¶m
{nT>rbm {eH$dV AgVo.
à. 7 nwTo> {Xboë¶m g§H$ënZm CXmhaUmgh ñnîQ> H$am … (3) Am{Xdmgr g_wXm¶.
 (à˶oH$s 4 JwU) CËVa … S>m°. Am§Ðo ~oVo ¶m§À¶m _Vo, "" Á¶m g_mOmÀ¶m {d{eîQ>
^m{fH$ _¶m©Xm Am{U gw{Z{íMV amOH$s¶ _¶m©Xm AmhoV Aem
* (1) ehar JwÝhoJmar. g_mOmbm Am{X_ g_mO Ago åhUVm ¶oB©b. amOH$s¶ _¶m©Xm
CËVa … ehar JwÝhoJmar dmT>˶m eharH$aUmMm n[anmH$ Amho. åhUOo g_mOmVrb gXñ¶m§gmR>r " dV©ZmÀ¶m gw{Z{íMV nX²YVr '
Agm àM{bV g_O Amho H$s, PmonS>nQ²>Q>rV amhUmao X[aÐr Am{U ~§YZH$maH$ H$aUo Agm AW© A{^àoV Amho. Am{X_ O_mVtMo
Cno{jV JwÝhoJmarH$So> diVmV. _mÌ hm g_O MwH$sMm Amho H$maU gm§ñH¥${VH$ n[ajoÌXoIrb R>abobo AgVo. gm§ñH¥${VH$ n[ajoÌmMr
PQ>nQ> n¡gm àmßV H$ê$Z EoeAmam_r OrdZ OJʶmgmR>r d[aîR> Zo_H$s ì¶m»¶m Zgbr Var, ˶m_ܶo T>mo~i_mZmZo, MmbrarVr, ê$T>r
dJm©Vrb bmoH$hr JwÝhoJmarH$So> diVmV. Am¶wî¶mV EH$m Q>ß߶mda Am{U gXñ¶m§À¶m Am¡nMm[aH$ Am{U AZm¡nMm[aH$ Am§Va{H«$¶m
A¶eñdr Pmbobo gw{e{jV VéUhr JwÝhoJmarH$So> diVmV. amOH$maUr g_m{dîQ> AgVmV.''
Am{U A{^OZ dJm©À¶m Amerdm©XmZo Jw§S>m§À¶m Q>moiçm nmogë¶m CXmhaU … _hmamîQ—>mVrb {^ëb, H$mVH$ar d dmabr g_wXm¶.
OmVmV. H$mbm§VamZo hoM Jw§S> n¡gm Am{U nmedr ~imMm dmna H$ê$Z (4) XodamB©.
amOH$maUmV àdoe H$aVmV Am{U CÀMnXñW ~ZVmV. {ñ̶m§Mo CËVa … XodamB© hr EH$ ñdV§Ì g§ñWm Amho Ago åhUVm ¶oB©b.
BWo {d{dY ZmVog§~§Y {Z_m©U hmoVmV. ˶m§VyZ {d{eîQ> g§ñH¥$Vr
AnhaU d A{Vàg§J, gm¶~a d Am{W©H$ JwÝho eham§V _moR>çm
{Z_m©U hmoVo. ñWm{ZH$ bmoH$m§À¶m _ZmV ˶m§Mr eoVr, dZo Am{U
à_mUmV dmT>bo Amho. JwÝhoJmar_wio ehar OrdZ A˶§V Agwa{jV
EH$_oH$m§àVr AmñWm {Z_m©U hmoVo. n{dÌ dZm§~m~VMm nyOZr¶ ^md
~Zbr Amho. Am{X_ O_mVr Am{U J«m_rU bmoH$m§À¶m OJʶmgmR>r Amdí¶H$
CXmhaU … XmD$X B~«mhr_ Am{U N>moQ>m amOZ ho Jw§S>m§À¶m Agboë¶m eoVr Am{U dZm§er g§~§{YV Amho. ¶mgmR>r dZm§Mm
Q>moiçm§Mo åhmoaHo$, Va hf©X _ohVmgmaIo nm§T>anoem JwÝhoJma. {dñV¥V àXoe gwa{jV Ro>dʶmV Ambm Amho. ˶m_wio AmnmoAmnM
* (2) Am{Xdmgr Hw$b. O¡d{d{dYVoMo g§ajUhr Pmbo Amho. n{dÌ dZm§Mo g§ajU H$aUmam
CËVa … Hw$b hm Am{X_ g_mOmMm A{d^mÁ¶ ^mJ Amho. Hw$b H$moUVmhr H$m¶Xm Zgë¶mZo AmVm _mÌ AZoH$ n{dÌ dZm§Mm èhmg
åhUOo aŠVmÀ¶m Zm˶m§Zr ~m§Ybr Jobobr Hw$Qw§>~o hmoV. ˶m§À¶m hmoV Amho hr XþX£dr ~m~ Amho.
d§emMr gwédmV dmñV{dH$ qH$dm H$mën{ZH$ 춊VrnmgyZ qH$dm CXmhaU … R>mUo {OëhçmV _wa~mS> VmbwŠ¶mVrb " eoS>m~o mMo dZ '.
dñVynmgyZ Pmbobr AgVo. ^maVmVrb ~hþVm§e O_mVr ~{h{d©dmh, (5) J«m_rU g_wXm¶.
Hw$b Am{U d§ena§nam ¶m§_ܶo {d^mJboë¶m AmhoV. Hw$b g§KQ>Z CËVa … ^maVmÀ¶m gZ 2011 À¶m OZJUZoZwgma ^maVr¶
J«m_rU g_wXm¶ åhUOo Odinmg 5000 bmoH$m§Mm g_wXm¶ hmo¶.
Agë¶m_wio ÑT> ZmVog§~§Y {Z_m©U hmoVmV.
hm g_wXm¶ H¥$fr Am{U nyaH$ ì¶dgm¶m§da Adb§~yZ AgVmo. ¶m
CXmhaU … _hmamîQ—>mVrb dmabr d H$mVH$ar O_mVtMo Hw$b
g_wXm¶mMo {d{eîQ> ^m¡Jmo{bH$ àXoemV H$m¶_ñdê$nr dmñVì¶ AgVo.
g§KQ>Z.

2. ^maVr¶ g_mOmMo dJuH$aU 37


g_wXm¶mÀ¶m H$mhr gm_m{OH$, Am{W©H$ Am{U gm§ñH¥${VH$ ê$T>r {H$_Vr Agboë¶m {Zdmgr OmJm ˶m§À¶m Am{W©H$ j_VonbrH$S>À¶m
g_mZ AgVmV. AgVmV. _w§~B©gma»¶m ehamV PmonS>nQ²>Q>r nwZd©gZmMo H$m¶©H«$_ hmVr
CXmhaU … gZ 2011 À¶m OZJUZoZwgma ^maVmV 68.20% KoVbo Var Vo Anwao R>aVmV H$maU PmonS>nQ²>Q>çm§Mm {dñVma gmV˶mZo
bmoH$ J«m_rU ^mJmV  IoS>çmV amhVmV. ˶m Jmdm§Mr g§»¶m hmoV AgVmo.
6.4 bj BVH$s Amho.
à. 8 nwT>rb g§H$ënZm{MÌ nyU© H$am … (4 JwU)
(6) n§Mm¶Vr amO.
* (1) Am{X_ g_wXm¶mer gm§ñH¥${VH$ g§nH©$ ¶oʶmMr H$maUo.
CËVa … ^maV gaH$maZo 1957 gmbr gm_y{hH$ {dH$mg H$m¶©H$« _m§Mo
_yë¶_mnZ H$aʶmgmR>r ~bd§Vam¶ _ohVm g{_VrMr Zo_UyH$ Ho$br
hmoVr. ¶m g{_VrZo bmoH$emhr {dH|$ÐrH$aU åhUOoM n§Mm¶Vr amOMr
{e\$mag Ho$br hmoVr. J«m_rU emgZ bmoH$emhr nX²YVrZo Mmbmdo ¶m
CX²XoemZo {ÌñVar¶ n§Mm¶Vr amO ì¶dñWm {Z_m©U H$aʶmV Ambr.
˶mA§VJ©V Jmd nmVirda J«m_ n§Mm¶V, {dH$mg JQ> qH$dm VmbwH$m Am{X_
g_wXm¶mer
ñVamda n§Mm¶V g{_Vr Am{U {Oëhm ñVamda {Oëhm n[afXoMr gm§ñH¥${VH$ g§nH©$
ñWmnZm H$aʶmV Ambr. ˶mgmR>r amÁ¶ {d{Y_§S>im§Zr H$m¶Xo ¶oʶmMr
nm[aV Ho$bo. H$maUo
CXmhaU … _w§~B© J«m_ n§Mm¶V H$m¶Xm 1958 Am{U _hmamîQ—>
n§Mm¶V g{_Vr d {Oëhm n[afX H$m¶Xm, 1961.
(7) ZmJar/ehar g_wXm¶.
CËVa … Am¡Xçmo{JH$ H«$m§VrZ§Va ì¶dgm¶mÀ¶m {ZH$fm§da {~JaeoVr
ì¶dgm¶ H$aUmè¶m bmoH$m§Mm g_wXm¶ " ZJa ' qH$dm " eha ' åhUyZ CËVa …
AmoiIbm OmD$ bmJbm. " ZJa ' ¶m eãXmnmgyZ " ZmJar g_wXm¶ ' {¼ñVr
(Urban Community), " ZmJa g§ñH¥$Vr ' (Urban Culture)
Y_m}nXoeH$m§Mo
à¶ËZ
B˶mXr g§H$ënZm g_mOemñÌkm§Zr _m§S>ë¶m AmhoV. ZmJa g_wXm¶mMo
dmñVì¶ eha, ZJa Am{U _hmZJamV Agë¶mZo ˶mg " ehar
Am{X_
g_wXm¶ ' Agohr åhUVmV. bwB©gdW© ¶m§À¶m _Vo, bmoH$g§»¶oÀ¶m
g_wXm¶mer
KZVoÀ¶m {ZH$fmda XmQ> bmoH$dñVrMm ^y^mJ åhUOo eha. _°Šg ñWbm§Va gm§ñH¥${VH$ g§nH©$ emgH$s¶
do~a ¶m g_mOemñÌkmZo ehar g_wXm¶mMr nwT>rb nmM bjUo ¶oʶmMr CnH«$_
gm§{JVbr AmhoV … H$maUo
(1) R>amdrH$ ^yàXoe (2) ~mOmanoR> (3) H$m¶Xo g§{hVm Am{U
ݶm¶ì¶dñWm (4) ehar ZmJ[aH$m§À¶m g§KQ>ZoVyZ ZmJar ghH$m¶m©Mr
OmUrd Am{U (5) ehamVrb A{YH$mar Zo_ʶmgmR>r ehamVrb {ejUmMm
àgma
ZmJ[aH$m§Zm nwaoer amOH$s¶ ñdm¶ËVVm.
(8) PmonS>nQ²>Q>r. (2) Am{XdmgtMo Y_©  lX²YmàUmbr.
CËVa … ehar g_wXm¶mbm ^oS>gmdUmar gdmªV _hËËdmMr g_ñ¶m
{Zdmg ì¶dñWoMr H$_VaVm Am{U ˶mVyZ {dñVma nmdUmè¶m
PmonS>nQ²>Q>çm hr Amho. PmonS>nQ²>Q>rbm J{bÀN> dñVr Agohr åhUVmV.
H$maU Aem dñ˶m§_ܶo ZmJar gw{dYm§Mr H$_VaVm Agë¶mZo Am{XdmgtMo Y_© 
gmd©O{ZH$ Amamo½¶ Am{U ì¶{ŠVJV ñdÀN>Vm nyU©nUo Xþb©{jV lX²YmàUmbr
AgVo. Aem dñ˶m§_ܶo J«m_rU ^mJm§VyZ d XoemÀ¶m Aݶ ^mJm§VyZ
ñWbm§V[aV Xm[aÐçaofoImbr OJUmao ~oamoOJma AgVmV. AdmñVd

38 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr


CËVa … OrdmË_dmX CËVa … _hmË_m Jm§Yr
amîQ—>r¶ J«m_rU
amoOJma h_r ¶moOZm
MoVZmdmX Am{XdmgtMo Y_©  Hw$bàVrH$dmX
lX²YmàUmbr J«m_rU {dH$mgmMo ñdU©O¶§Vr
gd© {ejm
emgH$s¶ CnH«$_ J«m_ ñdamoOJma
A{^¶mZ
(H$m¶©H«$_) ¶moOZm
_mZddmX

g§gX
(3) n{íM_ ^maVmVrb (_hmamîQ—>mVrb) Am{Xdmgr O_mVr.
AmXe© J«m_ ¶moOZm

(5) eha {dH$mg H$m¶©H«$_.

n{íM_ ^maVmVrb
(_hmamîQ—>mVrb)
Am{Xdmgr O_mVr
eha {dH$mg
H$m¶©H«$_

CËVa …
H$mVH$ar
CËVa …
ñ_mQ©> {gQ>r
n{íM_ ^maVmVrb {_eZ
{^ëb (_hmamîQ—>mVrb) dmabr
Am{Xdmgr O_mVr
àYmZ_§Ìr eha {dH$mg Odmhabmb Zohê$
ZoeZb A~©Z
Amdmg ¶moOZm H$m¶©H«$_ [aÁ¶wìhooeZ {_eZ
~¡Zm

ñdÀN>
(4) J«m_rU {dH$mgmMo emgH$s¶ CnH«$_ (H$m¶©H«$_). ^maV {_eZ

à. 9 n wT>rb {dYmZo MyH$ H$s ~amo~a ho gm§JyZ gH$maU ñnîQ>


H$am … (à˶oH$s 4 JwU)
J«m_rU {dH$mgmMo
* (1) ehar g_wXm¶m_ܶo Jw§VmJw§VrMo l_{d^mOZ {XgyZ ¶oVo.
emgH$s¶ CnH«$_
(H$m¶©H«$_) CËVa … darb {dYmZ ~amo~a Amho.
H$maUo … (1) eham§V ì¶dgm¶m§Mo {deofrH$aU Pmbobo AgVo.
(2) ì¶mdgm{¶H$ H$maUmñVd Amdí¶H$ Vo l_{d^mOZ H$aʶmV
Ambobo AgVo.
(3) {deof nmÌVm AgUmè¶m 춊VtZm {deof ì¶mdgm{¶H$
g§Yr CnbãY AgVo. CXm., d¡XçH$s¶ joÌmVrb S>m°ŠQ>a.
(4) OmJ{VH$sH$aUmZ§Va {d{eîQ> nmÌVm AgUmè¶m 춊VtZm
XoemV Am{U Xoem~mhoa ì¶mdgm{¶H$ g§Yr CnbãY AgVmV.

2. ^maVr¶ g_mOmMo dJuH$aU 39


* (2) AbrH$S>rb H$mim_ܶo Om{Vì¶dñWoMm nma§n[aH$ à^md (3) ZmJar g_wXm¶mV 춊VrMm gm_m{OH$ XOm© ˶mÀ¶m OmVrÀ¶m
hm H$_r hmoV Mmbbm Amho. AmYmao R>aV Zmhr. 춊VrMm gm_m{OH$ XOm© ˶mMr JwUdËVm,
CËVa … darb {dYmZ ~amo~a Amho. ~m¡X²{YH$ j_Vm Am{U g§nmXZ Ho$boë¶m H$m¡eë¶m§À¶m AmYmao R>aVmo
H$maUo … (1) 19ì¶m eVH$mÀ¶m CËVamYm©nmgyZ Am¡Xçmo{JH$sH$aU ñdà¶ËZmZo H${ZîR> OmVr/dJm©Vrb 춊Vrg Amnbm gm_m{OH$ XOm©
Am{U ZmJarH$aUmMm _moR>çm à_mUmV àgma Pmë¶mZo nma§n[aH$ C§MmdʶmMr g§Yr AgVo.
g_mOì¶dñWm Am{U ˶mVrb Om{Vì¶dñWoV n[adV©Z KSy>Z ¶oD$ (4) ZmJar g_wXm¶ g§{_l ñdê$nmMm AgVmo. ˶mV {d{dY
bmJbo Amho. OmVr, Y_©, ^mfm, g§ñH¥$Vr B˶mXtMr ga{_gi Pmbobr AgVo.
(2) Am¡Xçmo{JH$sH$aUm_wio nma§n[aH$ Om{V{Zhm¶ ì¶dgm¶ hm ì¶mnH$ Ñ{îQ>H$moZ Agboë¶m 춊Vrbm Amnbr àJVr gmܶ H$aUo,
{dMma _mJo nS>bm Amho. {ejUmMm àgma Pmë¶mZo H${ZîR> OmVrVrb H$moU˶mhr OmVr d Y_m©À¶m 춊Vr~amo~a {ddmh H$aUo ghO eŠ¶
H$V©~Jma 춊Vr _moR>çm A{YH$manXmda OmD$Z nmohmoMë¶m AmhoV hmoVo.
qH$dm ñdV…Mo CXçmoJ-ì¶dgm¶ H$arV AmhoV. (5) Am{Xdmgr g_wXm¶mMr AW©ì¶dñWm gmYr Amho.
(3) 19ì¶m eVH$mVrb g_mOgwYmaH$m§Zr Om{Vì¶dñWm Am{U CËVa … darb {dYmZ ~amo~a Amho.
˶mVrb Aݶm¶_ybH$ ~m~tda àIa Q>rH$m Ho$br. ˶m§Zr ~hþOZ H$maUo … (1) Am{Xdmgr g_wXm¶ hm XþJ©_ ^mJmV dmñVì¶
g_mOmbm d X{bVm§Zm g§K{Q>V Ho$bo. ¶m H${ZîR> OmVtZr OmVrMo H$aUmam Agë¶mZo _w»¶ g_mOàdmh Am{U ˶mVrb àJV
{Z~ªY PwJmê$Z {Xbo AmhoV. V§ÌkmZmnmgyZ Vmo AZ{^k AgVmo.
(4) ^maVmÀ¶m g§{dYmZmZo g_VoMo VËËd ñdrH$mabo Amho. (2) eoVr, newg§dY©Z, {eH$ma Am{U dZmonO g§H$bZ ho A˶§V
OmVtÀ¶m AmYmao ^oX^md H$aʶmg _ZmB© Ho$br Amho. Añn¥í¶VoMo àmW{_H$ AW©ì¶dñWoV AmT>iUmao Am{W©H$ CnH«$_ Am{Xdmgr
{Z_y©bZ Ho$bo Amho Am{U Añn¥í¶VoMo nmbZ hm XIbnmÌ JwÝhm
g_wXm¶mV AmOhr A{ñVËdmV AmhoV.
Kmo{fV Ho$bm Amho.
(3) Am{XdmgtMo eoVrMo V§Ì ho àmW{_H$ AdñWoVrb Am{U
(3) eha ho gm_m{OH$ g_ñ¶m§Mo H|$Ð Amho. H$mb~mhç ñdê$nmMo Amho. ˶mV AmYw{ZH$ eoVr V§Ìm§Mm dmna Ho$bm
CËVa … darb {dYmZ ~amo~a Amho. OmV Zmhr.
H$maUo … (1) ehar ^mJmV bmoH$g§»¶oV àM§S> dmT> Pmbr (4) Am{Xdmgr g_wXm¶mV AmOhr dñVw{d{Z_¶ nX²YV àM{bV
Agë¶mZo {ZdmgmÀ¶m OmJoMr Vrd« Q§>MmB© ^mgVo. Amho. n¡em§Mm dmna H$_r Amho. Zâ¶mMr àoaUm ˶m§À¶mV AmT>iyZ
(2) OmJoÀ¶m Q§>MmB©_wio J{bÀN> dñ˶m§Mr g_ñ¶m {Z_m©U Pmbr
¶oV Zmhr.
Amho.
(6) ^maVmV eoVrMr CËnmXH$Vm H$_r Amho.
(3) bmoH$g§»¶oÀ¶m X~mdm_wio ZmJar godm§da àM§S> VmU nS>Vmo.
CËVa … darb {dYmZ ~amo~a Amho.
dmhVwH$sMr H$m|S>r, A{Z¶{_V d H$_r à_mUmV nmUrnwadR>m B˶mXr
H$maUo … (1) J«m_rU g_wXm¶mV AmOhr eoVr àm_w»¶mZo
g_ñ¶m CX²^dVmV.
H$mb~mhç nma§n[aH$ nX²YVrZo Ho$br OmVo. nma§n[aH$ CËnmXZ nX²YVr
(4) ehamV ~oamoOJma 춊VtMr g§»¶mhr _moR>r Agë¶mZo
H$_r CËnmXH$ Amho.
˶m§À¶mVrb Ag§VmofmMm dma§dma CÐoH$ hmoV AgVmo. AbrH$So> Ago
(2) ~hþg§»¶ eoVH$ar Aën^yYmaH$ AmhoV. ^yYmaUm A˶§V
ehar ~oamoOJma VéU JwÝhoJmarH$So> dië¶mZo ehamV dmT>Vr JwÝhoJmar
H$_r Am{U I§{S>V ñdê$nmMr Amho. ˶mV AmYw{ZH$ CËnmXZ V§Ìm§Mm
hr g_ñ¶m {Z_m©U Pmbr Amho.
Adb§~ H$aUo H$R>rU Amho.
(4) ZmJar g_wXm¶mV J{VerbVobm ^anya dmd AgVmo.
(3) Aën^yYmaH$ eoVH$è¶m§Mr Am{W©H$ Hw$dVhr _¶m©{XV AgVo.
CËVa … darb {dYmZ ~amo~a Amho.
eoVrMr AmYw{ZH$ AmXmZo IaoXr H$aʶmMr Am{W©H$ j_Vm ˶m§À¶mH$So>
H$maUo … (1) ZmJar g_wXm¶mV dmhVwH$sMr àJV gmYZo CnbãY
Zmhr.
Agë¶mZo EH$m ehamVyZ Xþgè¶m ehamV ñWbm§Va H$aUo/àdmg H$aUo
(4) ^maVmVrb eoVr ~hþVm§er H$moaS>dmhÿ nX²YVrMr, åhUOoM
ghO eŠ¶ AgVo.
nmdgmda Adb§~yZ AgVo. ObqgMZmÀ¶m gmYZm§Mm A^md
(2) ZmJar g_wXm¶mV ì¶mdgm{¶H$ g§Yr _moR>çm à_mUmV
CnbãY AgVmV. ˶m_wio ì¶mdgm{¶H$/nJmaXma Amnë¶m Agë¶mZo eoVrMm h§Jm_ EH$M AgVmo. A{Vd¥îQ>r qH$dm Adf©U
_Ouà_mUo ì¶dgm¶/amoOJma ~Xby eH$VmV. ¶m§_wio eoVrMo CËnmXZ dma§dma KQ>V AgVo.

40 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr


(7) ñdmVͶàmßVrZ§Va emgZmZo O_rZ gwYmaUm (Land (3) Am{X_ O_mVtÀ¶m àXoemV d¡XçH$ joÌmVrb ì¶mdgm{¶H$,
reforms) H$m¶Xo nm[aV Ho$bo. AS>Vo Am{U {dH«o$˶m§Mm àdoe Pmë¶m_wio Am{X_ O_mVr ˶m§À¶m
CËVa … darb {dYmZ ~amo~a Amho. nma§n[aH$ d¡XçH$ emñÌmbm Xþamdë¶m.
H$maUo … (1) ñdmV§Í¶nyd© H$mimV ApñVËdmV Agboë¶m (4) Am{X_ àXoemV ì¶mnma Am{U XiUdiUmÀ¶m {dH$mgm_wio
^yYmaUm nX²YVr {df_Vm Am{U emofU_ybH$ hmo˶m. O_rZXmar ¶m àXoemV ~mhç àXoemVrb {~Ja-Am{Xdmgr bmoH$m§Mm àdoe Pmbm.
^yYmaUm nX²YVr Á¶m ^mJmV ApñVËdmV hmoVr, ˶m ^mJmV O_rZXma (5) Am¡Xçmo{JH$ C^maUr Am{U YaU ~m§YUr_wio Am{X_
ñdV… eoVr H$arV ZgV, Va Amnë¶m Hw$im§H$Sy>Z eoVr H$adyZ KoV O_mVtMo ˶m§À¶m nma§n[aH$ ‘ybñWmZmnmgyZ {dñWmnZ Pmbo.
AgV. Vo Hw$im§H$Sy>Z OmñVrV OmñV I§S> CH$iyZ ˶m§Mo emofU
à. 10 Amnbo _V Zm|Xdm … (à˶oH$s 4 JwU)
H$arV AgV.
* (1) eham§_ܶo g_wXm¶ EoŠ¶ ^mdZoMm A^md H$m Amho?
(2) à˶j eoVr H$aUmè¶m Hw$im§Mo emofU hmoV Agë¶mZo,
˶m§À¶mV CËnmXZ dmT>dʶmMr àoaUm bmon nmdbr hmoVr. CËVa … eham§_ܶo g_wXm¶ EoŠ¶ ^mdZoMm A^md Amho; H$maU 
(3) Hw$im§Mo emofU Wm§~dʶmMr Am{U CËnmXZmVrb ݶmæ¶ (1) eham§_ܶo {d{dY àm§Vm§VyZ Amboë¶m, {d{dY OmVr d
dmQ>m ˶m§Zm {_imdm ¶mgmR>r H$m¶Xo H$ê$Z, Hw$im§Zm g§ajU XoʶmMr Y‘m©§Mo bmoH$ EH$Ì amhVmV d Amnbo doJionU OmonmgVmV.
JaO hmoVr. åhUyZ ñdmV§Í¶àmárZ§Va emgZmZo O_rZ gwYmaUm (2) eham§_Yrb gm_m{OH$ g§~§Y Xþæ¶_-Am¡nMm[aH$ AmhoV.
(Land reforms) H$m¶Xo nm[aV Ho$bo. ˶m_wio g_wXm¶ EoŠ¶ ^mdZm dmT>rg bmJV ZmhrV.
(4) Aën^yYmaH$m§Mr ^yYmaUm A˶§V H$_r d I§{S>V hmoVr. (3) _hmZJao ^m¡Jmo{bH$ÑîQ>çm ngabobr AmhoV. {ZdmgmMo
CËnmXZdmT>rgmR>r gm_y{hH$ eoVrX²dmam ¶m Ag§»¶ ^yYmaUm joÌm§Mo ñWmZ H$m_mÀ¶m ñWmZmnmgyZ bm§~ A§Vamda AgVo. {Zdmgr joÌmV
g§H$bZ/EH$ÌrH$aU H$aUo JaOoMo hmoVo. 춊VrMo dmñVì¶ {XdgmVrb AënH$mi Agë¶mZo BVam§À¶m g§nH$m©V
(8) emgZmZo 1957 gmbr ~bd§Vam¶ _ohVm g{_Vr {Z¶wŠV Vo ¶oV ZmhrV.
Ho$br. (4) " âb°Q> g§ñH¥$Vr 'À¶m àgmam_wio Amnë¶m eoOmar H$moU
CËVa … darb {dYmZ ~amo~a Amho. amhVmV Vohr AZoH$m§Zm _mhrV ZgVo. à˶oH$ Hw$Qw§>~ ñdH|${ÐV AgVo.
H$maUo … (1) 1952 gmbr ^maV gaH$maZo gm_y{hH$ {dH$mg Vo g_wXm¶ EoŠ¶ ^mdZobm nmofH$ ZgVo.
H$m¶©H«$_ gwê$ Ho$bm. nmM dfm©Z§Va ˶m H$m¶©H«$_mMo _yë¶_mnZ * (2) ehar {dH$mgmMr JaO ñnîQ> H$am.
H$aʶmMr VaVyX H$aʶmV Ambr hmoVr. CËVa … ehar {dH$mgmMr JaO nwT>rbà_mUo ñnîQ> H$aVm ¶oB©b …
(2) J«m_rU ^mJmVrb bmoH$m§Zm {dH$mg H$m¶©H«$_m§À¶m H$m¶©dmhrV (1) ñdmV§Í¶moËVa H$mbI§S>mV J«m_rU ^mJmVyZ ehar ^mJmV
gh^mJ Amdí¶H$ hmoVm. ˶mgmR>r J«m_rU ^mJmVrb ñWm{ZH$ bmoH$m§Mo ñWbm§Va _moR>çm à_mUmV Pmbo Amho. gZ 2030 AIoa
emgZg§ñWm§V ~Xb H$aUo JaOoMo hmoVo. ^maVmVrb ~hþg§»¶ bmoH$m§Mo dmñVì¶ ehamV Agob.
(3) ñdmV§Í¶nyd© H$mbI§S>mV XoemVrb àm§Vm§V J«m_rU ñWm{ZH$ (2) Am¡Xçmo{JH$ CËnmXZmMr MH«o$ ehar ^mJmVM {\$aVmV.
emgZg§ñWm A{ñVËdmV Agë¶m Var ˶mV _moR>çm à_mUmV V\$mdV ˶mVyZ amoOJmam§Mr {Z{_©Vr hmoVr.
hmoVr. g§nyU© XoemV g_mZ J«m_rU ñWm{ZH$ emgZg§ñWm ñWmnZ
(3) amîQ—>r¶ CËnÝZmV ehar ^mJmMm dmQ>m 70% nojm A{YH$
H$aʶmMr JaO hmoVr.
Amho.
(4) J«m_rU ^mJmVrb ñWm{ZH$ ZoV¥Ëdmbm {dH$mgà{H«$¶oV
(4) OmJ{VH$sH$aUmÀ¶m ¶m H$mbI§S>mV {Q>Hy$Z amhm¶Mo Agob
gh^mJr H$ê$Z KoʶmgmR>r bmoH$emhr {dH|$ÐrH$aUmMr JaO hmoVr.
Va eham§Mm {dH$mg H$aUo JaOoMo Amho.
åhUyZ ^maV gaH$maZo (emgZmZo) 1957 gmbr ~bd§Vam¶ _ohVm
g{_Vr/{Z¶wŠV Ho$br. (3) Am{X_ g_mOmV gm§ñH¥${VH$ ~Xb hmoV AmhoV.
(9) Am{XdmgtMo An[a{_V emofU Pmbo. CËVa … ¶m {dYmZmer _r gh_V Amho; H$maU 
CËVa … darb {dYmZ ~amo~a Amho. (1) XþJ©_ ^mJmV amhUmè¶m Am{Xdmgr g_mOmMm AbrH$S>À¶m
H$maUo … (1) Am{X_ g_mOmÀ¶m I{ZO Am{U Z¡g{J©H$ H$mimV ~mhoarb OJmer g§nH©$ àñWm{nV Pmë¶mZo, ¶m g_mOmV
g§gmYZm§da {~«{Q>em§Zm Vm~m hdm hmoVm. gm§ñH¥${VH$ n[adV©ZmMr à{H«$¶m gwê$ Pmbr. ˶m_wio Am{Xdmgr
(2) H$mhr {_eZè¶m§Zm Am{X_ g_mOmMo Y_mªVa H$amd¶mMo O_mVrV Y_©H$ënZm, doe^yfm, Ho$e^yfm, ^mfmCÀMma, {ddmhnX²YVr,
hmoVo. ¶m_wio Apñ_VoMo g§H$Q> {Z_m©U Pmbo. Imʶm{nʶmÀ¶m nX²YVr B˶mXt~m~V ~Xb KSy>Z Ambo AmhoV.

2. ^maVr¶ g_mOmMo dJuH$aU 41


(2) Á¶m Am{Xdmgr g_mOmMm qhXÿ g_mOmer g§~§Y Ambm KQ>bo Amho. ¶m gdmªMm n[aUm_ åhUOo AmO Hw$Qw§>~o A{YH$
˶m§À¶mda qhXÿ g§ñH¥$VrMm à^md nS>ë¶m_wio ˶m§À¶m Y_©H$ënZm d g_VmdmXr Pmbr AmhoV.
lX²Ym ¶m§V qhXÿ§À¶m Y_©H$ënZm§Mm {eaH$md Pmbm. qhXÿ§À¶m (6) ^maVm_ܶo g§¶wŠV Hw$Qw§>~mMo {dKQ>Z hmoV Amho.
MmbrarVr, nX²YVr, nmoemI, Ab§H$ma, ^mfm ¶m§Mm ˶m§Zr ñdrH$ma CËVa … darb {dYmZmer _r gh_V Amho; H$maU 
Ho$bm. ˶m§À¶m {ddmhnX²YVrV qhXÿ§Vrb ~mb{ddmh, hþ§S>m ¶m àWmhr (1) nmíMmË˶ g§ñH¥$VrMm gd©Ì àgma Pmë¶mZo, g§¶wŠV
ê$T> Pmë¶m. Hw$Qw§>~nX²YVrMo A{ñVËd g§nwîQ>mV Ambo Amho.
(3) Á¶m Am{Xdmgr O_mVtMm {¼íMZY_u¶m§er g§~§Y Ambm, (2) Am¡Xçmo{JH$ H«$m§VrZ§Va amoOJmamÀ¶m emoYmW© J«m_rU Hw$Qw§>~mÀ¶m
˶m§À¶mda {¼íMZ Y_m©Mm à^md dmT>bm. ˶m_wio ˶m§À¶m MmbrarVr, H$mhr gXñ¶m§Zr Am¡Xçmo{JH$ ehamV ñWbm§Va Ho$bo. ˶m ^mJmV Vo
nX²YVr ~Xbë¶m. na§namJV Ym{_©H$ H$_©H$m§S> ~Xbbo OmD$ bmJbo. ñWm{¶H$ Pmë¶mZo g§¶wŠV Hw$Qw§>~mMo {d^mOZ Pmbo.
(4) Am{XdmgtMm qhXÿ d {¼íMZ g_mOm§er g§nH©$ Amë¶mZo (3) J«m_rU ^mJmV g§¶wŠV Hw$Qw§>~mVrb ar{V[admOm§_wio Zì¶m
nwéfàYmZ EH${ddmh nX²YVr ê$T> hmoD$ bmJbr Amho. ¶wdmJ¥hm§Mo {nT>rMr Hw$M§~Um hmoD$ bmJë¶mZo Vo Hw$Qw§>~mÀ¶m ~mhoa nS>bo.
_hËËd H$_r Pmbo Amho. (4) ñÌr-_wŠVr, {ñ̶m§Mo Am{W©H$ ñdmdb§~Z ¶m {dMmam§À¶m
(4) Am{XdmgtZm AZoH$ g_ñ¶m§Zm Vm|S> Xçmdo bmJVo. dmT>˶m àgmam_wio g§¶wŠV Hw$Qw§>~mMo {dKQ>Z hmoD$ bmJbo Amho.
CËVa … ¶m {dYmZmer _r gh_V Amho; H$maU  (5) ehar g_mOmV {ZdmgmMr OmJm bhmZ Agë¶mZo _wbm§Mo
(1) Am{Xdmgr g_wXm¶ hm ^maVr¶ g_mOmVrb Am{W©H$ÑîQ>çm {ddmh Pmë¶mZ§Va Vr ñdV§ÌnUo amhVmV Am{U ˶m_wio g§¶wŠV Hw$Qw§>~
gdm©{YH$ H$_Hw$dV KQ>H$ Amho. {dK{Q>V ~ZVo.
(2) àXrK© H$mi _w»¶ g_mOmer A{bßV am{hë¶mZo, hm
g_wXm¶ {Zaja am{hbm. ˶m§Mo CËnmXZ V§Ì _mJg Amho. XrKmo©ËVar àíZ
(3) doJmZo H$_r hmoUmè¶m O§Jbm§_wio Am{U Am{XdmgtÀ¶m
à. 11 n wT>rb àíZm§Mr g{dñVa CËVao {bhm …
O{_Ztda {~Ja-Am{XdmgtMo AmH«$_U hmoV Agë¶mZo ˶m§Mr
(H$_rV-H$_r 150 eãX) (10 JwU)
Am{W©H$ n[apñWVr A˶§V Ho${dbdmUr Amho.
* àíZ 1. " nma§n[aH$ g_mO ê$T>r, na§nam Am{U lX²Ym§Zm
(4) Am{XdmgtÀ¶m {ZajaVoMm, Agmhmæ¶VoMm d Xm[aÐçmMm
AZwgê$Z dmJUmam AgVmo.' darb {dYmZ Hw$Qw§>~ AWdm Y_©
J¡a\$m¶Xm KoD$Z gaH$mar A{YH$mar, O§Jb Ro>Ho$Xma d gmdH$mam§Zr
ì¶dñWoÀ¶m g§X^m©Zo CXmhaUo XoD$Z ñnîQ> H$am. nma§n[aH$ g_mOmV
˶m§Mo An[a{_V emofU Ho$bo.
~Xb KS>dyZ AmUʶmÀ¶m VrZ _mJmªda MMm© H$am.
(5) ehar ^mJmVrb Hw$Qw§>~o hr A{YH$ g_VmdmXr hmoV AmhoV.
CËVa … (A) nma§n[aH$ g_mO … ^maVmVrb J«m_rU g_wXm¶ hm
CËVa … darb {dYmZmer _r gh_V Amho; H$maU 
na§nam{ZîR> g_mO Amho. J«m_rU g_mOmda ê$T>r, na§nam d lX²Ym§Mm
(1) dmT>Vo Am¡Xçmo{JH$sH$aU Am{U eharH$aU ¶m§_wio
nJS>m Agë¶mZo, H$mb~mhç Pmboë¶m na§nam d A§YlX²Ym§À¶m
A{YH$madmXr g§¶wŠV Hw$Qw§>~nX²YVr CVaUrg bmJbr Amho. ˶mMr
AmYmao gm_m{OH$ {Z¶_Z hmoV AgVo. J«m_rU g_wXm¶mVrb ~hþg§»¶
OmJm {d^ŠV Hw$Qw§>~nX²YVrZo KoVbr Amho.
bmoH$ {Zaja qH$dm AY©{e{jV Agë¶mZo {ddoH${ZîR> nX²YVrZo
(2) 19ì¶m eVH$mVrb gm_m{OH$ gwYmaUm MidirZ§Va 20ì¶m
gm_m{OH$ g§ñWm d ì¶dhmamH$So> ~KʶmMr j_Vm ˶m§À¶mV ZgVo.
eVH$mV ñÌr-{ejUmMm àgma _moR>çm à_mUmV Pmbm Amho.
àñWm{nV ZoV¥ËdmMo {hVg§~§Y ho gm_m{OH$ ê$T>r d na§nam§er {ZJ{S>V
(3) 19ì¶m eVH$mV {Zaja {ñ̶m Am{W©H$ÑîQ>çm namdb§~r
Agë¶mZo, ˶m{déX²Y dŠVì¶ dm H¥$Vr H$aUmè¶m g_mOgwYmaH$m§Zm
Agë¶mZo Hw$Qw§>~mV {ñ̶m§Mo ñWmZ Xþæ¶_ Ago. 20ì¶m eVH$mV
gm_m{OH$ amofmg gm_moao Omdo bmJbo hmoVo.
ñÌr-nwéf g_VoMo VËËd ñdrH$maʶmV Ambo Amho. ñÌr-{ejUmÀ¶m (~) CXmhaUo … Hw$Qw§>~ ì¶dñWoÀ¶m g§X^m©V nma§n[aH$
àgmam_wio {ñ̶m Am{W©H$ÑîQ>çm ñdmdb§~r Am{U Amnë¶m g_mOmdaMm ê$T>r, na§nam d A§YlX²Ym§Mm nJS>m nwT>rb CXmhaUm§X²dmam
A{YH$mam§~m~V OmJê$H$ Pmë¶m AmhoV. ñnîQ> hmoB©b …
(4) Hw$Qw§>~mVrb {ZU©¶à{H«$¶oMo bmoH$emhrH$aU Pmë¶mZo, (1) ~mb{ddmh … _ܶ¶wJmnmgyZ ~mb{ddmhmMr àWm ê$T>
Hw$Qw§>~{df¶H$ {ZU©¶ KoʶmV {ñ̶m§À¶m gh^mJmV dmT> Pmbr Amho. Pmbr, {~«{Q>e amOdQ>rV d ñdmV§Í¶moËVa H$mbI§S>mV ~mb{ddmh
_wbJm Am{U _wbJr ¶m§À¶mV Ho$ë¶m OmUmè¶m ^oX^mdmMo à_mU à{V~§YH$ H$m¶Xo H$aʶmV Ambo Agbo Varhr ho J«m_rU ^mJmV

42 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr


Am{U {deofV… _mJmg amÁ¶mV ~mb{ddmh _moR>çm g§»¶oZo hmoVmV. ^mJmV àm¡T> {ejUmMo CnH«$_ am~dyZ na§nam{ZîR> _mZ{gH$Vm
~mb{ddmhmVyZ ~mb{dYdm Am{U gVrMr àWm OÝ_mbm ¶oVo. ~XbʶmgmR>r à¶ËZ Ho$bo nm{hOoV.
ê$nH±$dagma»¶m gVr àH$aUmMo Y_m©À¶m ZmdmZo CX²XmVrH$aU Ho$bo àíZ 2. Am{Xdmgr g_wXm¶mMr ì¶m»¶m {bhÿZ ˶m§À¶m
OmVo. d¡{eîQ>çm§Mo {ddaU H$am.
(2) {ñ̶m§Mo Xþæ¶_ ñWmZ … nwéfàYmZ g_mO Am{U CËVa … (A) Am{Xdmgr g_wXm¶mMr ì¶m»¶m … amë\$ qbQ>Z
{nV¥gËVmH$ Hw$Qw§>~mV {ñ̶m§Mo ñWmZ Xþæ¶_/Jm¡U Amho. 19ì¶m ¶m§À¶m _Vo, "" Am{Xdmgr O_mV hm Q>moiçm§Mm JQ> AgVmo. ¶m
eVH$mÀ¶m CËVamYm©n¶ªV ˶m§Zm {ejUmMm A{YH$ma ZmH$maʶmV g_wXm¶mVrb bmoH$ {d{eîQ> àXoem_ܶo nañnam§À¶m gm{ÝZܶmV
Ambm. Am{W©H$X¥îQ>çm ˶m namdb§~r hmo˶m Am{U _Zwñ_¥Vrgma»¶m amhVmV. ˶mÀ¶m_ܶo EoŠ¶mMr ^mdZm AgVo. hr EoŠ¶mMr ^mdZm
J«§WmV eyÐm§nojm {ñ̶m§Zm hrZ boIʶmV Ambo hmoVo. g_mZ g§ñH¥$Vr, gmV˶mZo ¶oUmam g§nH©$ Am[U g_mZ JaOm§VyZ
_ZwdmXr {dMmam§Mm nJS>m AmOhr J«m_rU g_mO Am{U na§nam{ZîR> {Z_m©U hmoVo.'' ^maVmÀ¶m g§{dYmZmV Am{XdmgtMm CëboI AZwgy{MV
Hw$Qw§>~m§da AgUo ho XþX£dr dmñVd Amho. 20 ì¶m eVH$mV ñÌr-nwéf O_mVr Agm H$aʶmV Ambm Amho.
g_mZVm g¡X²Ym§{VH$ nmVirda ñdrH$maʶmV Ambr Agbr Var (~) Am{Xdmgr g_wXm¶mMr d¡{eîQ>ço … Am{Xdmgr g_wXm¶mMr
{ñ̶m§Mo Hw$Qw§>~mVrb Xþæ¶_ ñWmZ ho ehar ^mJmVrb gw{e{jV H$mhr R>iH$ d¡{eîQ>ço nwT>rbà_mUo AmhoV …
Hw$Qw§>~mVrb dmñVd n[apñWVr Amho. (1) ^m¡Jmo{bH$ A{bßVVm … {d{eîQ> ^yàXoemV amhUmam hm
(3) hþ§S>m nX²YV … 21ì¶m eVH$mV Ho$di na§namJV J«m_rU àmXo{eH$ g_wXm¶ Amho. ˶m§Mo dmñVì¶ XþJ©_ ^mJmV, åhUOoM
g_mOmV Zìho Va gw{e{jV nm§T>anoem _ܶ_dJu¶m§_ܶo hþ§S>m nX²YV O§JbXè¶m§_ܶo Am{U S>m|Ja_m϶mda AgVo. Vo ñWbm§Va H$arV
CKS> dm gwánUo àM{bV Amho. ¶m A_mZwfr nX²YVrVyZ _§Owlr Agbo Var Vo {d{eîQ> joÌmVM ñWbm§Va H$aVmV.
gmaS>m gmaIr hþ§S>m~irMr àH$aUo KS>V AgVmV. H$mhr CKS>H$sg (2) Am{W©H$ OrdZ … Am{XdmgtMo Am{W©H$ OrdZ nma§n[aH$
¶oVmV. hþ§S>çmMr b½ZmAmYr Am{U b½ZmZ§Va _mJUr H$aUo Am{U
V§Ìmda AmYm[aV AgVo. ñWbm§V[aV eoVr, dZmonO Jmoim H$aUo,
˶mgmR>r ZddYyMm N>i H$aUo Am{U AndmXmË_H$ àH$aUmV
{eH$ma Am{U _mgo_mar ˶m§Mo Am{W©H$ CnH«$_ AgV. {dnUZm§À¶m
ZddYyMo XhZ H$aUo hm ¶m H$mb~mhç Am{U A_mZwfr gm_m{OH$
gmo¶rÀ¶m A^mdr Vo dñVw{d{Z_¶ nX²YVrMm dmna H$arV AgV.
ê$T>rMm n[anmH$ Amho.
(3) Apñ_VoMr OmUrd … à˶oH$ Am{Xdmgr O_mV {d{eîQ>
(H$) g_mOmV ~Xb KS>dyZ AmUʶmMo VrZ _mJ© …
ZmdmZo AmoiIbr OmVo. _hmamîQ—>mV {^ëb, H$moir, H$mVH$ar, dmabr
(1) H$R>moa H$m¶Xo d ˶m§Mr H$gmoerZo A§_b~OmdUr …
B˶mXr à_wI O_mVr AmhoV. Vo ñdV…Mr d¡{eîQ>çnyU© AmoiI
~mb{ddmh à{V~§YH$, hþ§S>m à{V~§YH$ Am{U H$m¡Qw§>{~H$ qhgmMma
OmonmgVmV. ¶m Apñ_Vo_wio Vo nañnam§er g§b½Z AgVmV.
à{V~§YH$ H$m¶Xo H$aʶmV Ambo AmhoV. ˶m§V gwYmaUm H$ê$Z
(4) A§V{d©dmhr g_yh … Am{Xdmgr g_wXm¶ {ddmhg§~§Y
˶m§Vrb nidmQ>m Xÿa Ho$ë¶m nm{hOoV. emgH$s¶ ¶§ÌUoMo ¶m
O_mVrÀ¶m AmVM H$aUo hr àñWm{nV ê$T>r Amho. Vo ghgm
H$m¶Xçm§Mm ^§J H$aUmè¶m§{déX²Y H$R>moa H$madmB© Ho$br nm{hOo.
O_mVr~mhoa {ddmh H$arV ZmhrV. {ddmh hm O_mVrÀ¶m ê$T>r d
g_mOmZo ˶m§Zm dmirV Q>mH$bo nm{hOo.
{Z¶_m§Zwgma hmoVmo. {ddmh hm H$ama _mZbm OmVmo. {ddmh {dÀNo>XZ
(2) gm_m{OH$ _mZ{gH$VoV ~Xb … Ho$di H$m¶Xo H$ê$Z
Am{U nwZ{d©dmh {Z{fX²Y _mZbo OmV ZmhrV.
gm_m{OH$ gwYmaUm KSy>Z ¶oV Zmhr. g_mOYw[aUm§Zr d _{hbmdmXr
(5) d¡{eîQ>çnyU© g§ñH¥$Vr d ~mobr^mfm … Am{Xdmgr g_wXm¶
g§KQ>Zm§Zr ¶m~m~V g_mOmMo à~moYZ Ho$bo nm{hOo Am{U g_mOmMr
aŠVg§~§Ym§da AmYm[aV JQ> Agë¶mZo ˶m§À¶m gm_m{OH$ ê$T>r,
_mZ{gH$Vm ~XbʶmgmR>r gmV˶mZo à¶ËZ Ho$bo nm{hOoV. àgma-
lX²Ym d na§nam d¡{eîQ>çnyU© AgVmV. à˶oH$ O_mVrMr d¡{eîQ>çnyU©
_mܶ_m§Zm ¶m H$m¶m©V g{H«$¶ar˶m gh^mJr H$ê$Z KoVbo nm{hOo.
emgZmZo gm_m{OH$ à~moYZmÀ¶m CnH«$_m§Zm gd©Vmonar gmhmæ¶ Ho$bo doe^yfm, ImZnmZmÀ¶m gd¶r, CËgd d gU AgVmV. Am{XdmgtZm
nm{hOo. boIZH$bm AdJV Zmhr. _mÌ à˶oH$mMr ñdV…Mr ~mobr^mfm AgVo.
(3) {ejU … {ejUmÀ¶m àgmamX²dmam ñÌr-nwéf g_mZVm, (6) gmYr g_mOì¶dñWm … Am{XdmgtMo gm_m{OH$ g§~§Y
gm_m{OH$ ݶm¶ d ñdmV§Í¶ hr _yë¶o éOdbr nm{hOoV. ñÌr- H$m¡Qw§>{~H$ d ZmVog§~§Ym§da AmYm[aV, åhUOoM àmW{_H$ ñdê$nmMo
{ejUmg àmYmݶ XoD$Z ˶m§Zm Aݶm¶m{déX²Y g§Kf© H$aʶmg àd¥ËV AgVmV. ˶m§À¶mV gm_m{OH$ ñVarH$aUhr AmT>iyZ ¶oV Zmhr,
Ho$bo nm{hOo. gm_m{OH$ _mZ{gH$VoV ~Xb H$aʶmgmR>r J«m_rU ˶m_wio CÀM-ZrM hm ^oX^md ZgVmo.

2. ^maVr¶ g_mOmMo dJuH$aU 43


(7) Y_© d lX²Ym … OrdmË_dmX, MoVZmdmX, Hw$bàVrH$dmX, (4) AZm¡nMm[aH$Vm … J«m_rU g_wXm¶mV àmW{_H$ g§~§Ym§Mm
{ZgJ©dmX Am{U _mZmdmX ho Am{XdmgtMo Y_© d lX²YmñWmZo nJS>m Amho. AZm¡nMm[aH$Vm, ì¶{ŠVJVVm Am{U g_mdoeH$Vm
AmhoV. H$miçm Am{U nm§T>è¶m OmXÿda ˶m§Mm {dídmg AgVmo. AgVo. ¶oWo 춊VrÀ¶m {hVmnojm gm_wXm{¶H$ ~m§{YbH$sbm _hËËd Amho.
(8) Hw$b g§KQ>Z … à˶oH$ Am{Xdmgr g_wXm¶ hm aŠVg§~§Ym§da (5) gm_m{OH$ EH${OZgrnUm … J«m_rU àXoemV {dMma,
AmYm[aV Agë¶mZo, ˶m§Mo JmoÌ d nyd©O g_mZ AgVmV. Vo aŠV- dV©Z, nmoemI, H¥$Vr Am{U OJʶm_ܶo EH${OZgrnUm AgVmo.
g§~§Ym§Zr EH$_oH$m§er g§b½Z Agë¶mZo, ˶m§Zm Amnë¶m O_mVrVrb na§nam Am{U ê$T>tZm AZwgê$Z dV©Z H$aʶmMr d¥ËVr J«m_rU ^mJmV
Aݶ 춊Vt{df¶r AmË_r¶Vm dmQ>Vo. ˶mVyZ ˶m§Mm EH$g§Y d AmT>iVo. J«m_rU ^mJmVrb bmoH$ nañnam§Zm ghH$m¶© H$aVmV.
EH$mË_ g_wXm¶ {Z_m©U hmoVmo. (6) Hw$Qw§>~mbm _hËËd … Hw$Qw§>~ ì¶dñWm hr J«m_rU g_wXm¶mÀ¶m
(9) {ZgJ©nyOm … {ZgJm©À¶m gm{ÝZܶmV amhUmè¶m Am{XdmgtZm H|$ÐñWmZr Amho. EH$Ì Hw$Qw§>~nX²YVr hm EHo$H$mir J«m_rU
{ZgJm©{df¶r AmXa¶wŠV ^rVr dmQ>Vo. {ZgJm©bm àgÝZ amIʶmgmR>r, g_wXm¶mMm AmYmañV§^ hmoVm. AmVm _mÌ EH$Ì Hw$Qw§>~nX²YVrMo
_hËËd hiyhiy H$_r Pmbo Amho.
åhUOoM {ZgJm©Mm H$mon hmoD$ Z¶o ¶mgmR>r Vo {ZgJ©nyOm H$aVmV.
(7) {ñ̶m§Mo ñWmZ … J«m_rU ^mJmVrb {ñ̶m AmOhr
amoJamB©Mo {ZdmaU H$aʶmgmR>r _§ÌV§Ì, OmXÿQ>moUm, ~ir XoUo B˶mXr
nwéfàYmZ {Z¶§ÌUmImbr amhVmV. ^maVr¶ na§naoZwgma {ñ̶m§À¶m
_mJmªMm Adb§~ H$aVmV. _m§{ÌH$, Vm§{ÌH$, ^JV B˶mXr ˶m§Zm ho
n{Vd«Vm Agʶmbm AZݶgmYmaU _hËËd Amho. ¶m_wio Vo
CnMma H$aʶmV gmhmæ¶ H$aVmV.
{ñ̶m§Zrhr OÝ_OmV H$V©ì¶ _mZbo Amho. {ñ̶m§Zr ˶m§Mr nma§n[aH$
àíZ 3. J«m_rU g_wXm¶mMr ì¶m»¶m {bhÿZ, ˶mMr d¡{eîQ>ço
H$V©ì¶o ~OmdUo Ano{jV Amho. J«m_rU Hw$Qw§>~mV d g_mOmV {ñ̶m§Mo
ñnîQ> H$am.
ñWmZ Xþæ¶_ Amho.
CËVa … (A) J«m_rU g_wXm¶mMr ì¶m»¶m … E. S>ãë¶y. J«rZ
(8) Y_©lX²Ym … Y_©, Xod Am{U Ym{_©H$ na§nam§da J«m_rU
¶m§À¶m _Vo, "" IoSo> g_wXm¶ AWdm J«m_rU g_wXm¶ _¶m©{XV
g_wXm¶mMm àJmT> {dídmg Amho. à˶oH$ JmdmMr J«m_XodVm AgyZ
^yàXoemV {Zdmg H$aUmam bmoH$g_yh hmo¶. ¶m àXoemVrb gdmªMr
dfm©VyZ EH$Xm Jmdm_ܶo OÌm qH$dm CËgd gmOam Ho$bm OmVmo.
OrdZnX²YVr g_mZ AgVo.''
(9) Om{Vì¶dñWoMm nJS>m … J«m_rU g_wXm¶mnmgyZ Om{V-
{~«Q>m{ZH$m kmZH$moe _ܶo ¶m g§koMo {dñV¥V {ddaU H$aʶmV
ì¶dñWm AbJ H$aVm ¶oV Zmhr. Om{Vì¶dñWm loUraMZoda AmYm[aV
Ambo Amho. "" J«m_rU g_mOm_ܶo CnbãY OmJm Am{U bmoH$g§»¶oMo
Amho. Om{Vì¶dñWo_ܶo " ewX²YVm Am{U AewX²YVo ' À¶m H$ënZm§Zwgma
JwUmoËVa H$_r AgVo. åhUOoM, _moR>çm OmJoV H$_r bmoH$ amhVmV.
ê$T>r Am{U Ym{_©H$ H¥$Vr R>aVmV, ì¶dgm¶mMo ñdê$nhr ¶mdê$ZM
AÝZYmݶm§Mo, V§V§yMo Am{U H$ÀÀ¶m _mbmMo CËnmXZ ¶m J«m_rU
R>aVo. {d{dY OmVt_Yrb ho nañnamdb§{~Ëd ~bwVoXmar ì¶dñWo_ܶo
g_mOmVrb à_wI Am{W©H$ CnH«$_ AmhoV.''
nmhmd¶mg {_iVo.
(~) J«m_rU g_wXm¶mMr d¡{eîQ>ço … J«m_rU g_wXm¶mMr H$mhr
àíZ 4. ehar g_wXm¶mMr ì¶m»¶m {bhÿZ, ˶mMr d¡{eîQ>ço
R>iH$ d¡{eîQ>ço nwT>rbà_mUo AmhoV …
ñnîQ> H$am.
(1) J«m_ g_wXm¶ … J«m_rU ^mJm_ܶo a{hdmem§À¶m JaOm§Mr
CËVa … (A) ehar g_wXm¶mMr ì¶m»¶m …
nyV©Vm Ho$br OmVo. J«m_rU g_wXm¶m_ܶo EoŠ¶^mdZm A{ñVËdmV
_o[a¶_ doãñQ>a eãXH$moemV Ago à{VnmXZ H$aʶmV Ambo Amho
AgVo. ñWm{ZH$ JaOm§À¶m nyV©Voda J«m_rU ^mJmMm {dH$mg AmYm[aV
H$s, ""Á¶m g_mOm_ܶo AmYw{ZH$ Am¡Xçmo{JH$ ñdê$nmMo ZmJarH$aU
AgVmo.
Pmbo Amho Am{U OoWrb gm§ñH¥${VH$ na§nam d¡{dܶnyU© Amho Vmo
(2) AmH$mamZo bhmZ ^yàXoe … J«m_rU àXoemMm AmH$ma bhmZ
g_mO åhUOo ehar g_wXm¶ hmo¶.''
Am{U VoWrb bmoH$g§»¶oMr KZVm H$_r AgVo. ^maVr¶ g§X^m©V,
(~) ehar g_wXm¶mMr d¡{eîQ>ço …
gw_mao 5000 bmoH$g§»¶m Agbobm g_wXm¶ åhUOo " J«m_ ' AWdm
ehar g_wXm¶mMr d¡{eîQ>ço nwT>rbà_mUo AmhoV …
" IoSo '> hmo¶.
(1) ~hþ{OZgrnUm … ehar g_wXm¶mV gm_m{OH$ d gm§ñH¥${VH$
(3) H¥$fr joÌmMo dM©ñd … J«m_rU g_wXm¶mV H¥$fr ì¶dgm¶
~hþ{OZgrnUm AgVmo. OmVr, ^mfm, Y_©, dJ© Am{U ì¶dgm¶m§Mr
à_wI Amho. na§Vw, hm CnOr{dHo$Mm EH$_od òmoV ZgyZ Vr EH$
{d{dYVm AgVo.
OrdZnX²YVr Amho. Amnë¶m EHy$U amîQ—>r¶ CËnÝZmVrb Odinmg
(2) bmoH$g§»¶oMr A{YH$ KZVm … J«m_rU g_wXm¶mÀ¶m VwbZoV
20 Q>ŠHo$ dmQ>m hm H¥$fr joÌmMm Amho. ¶oWrb 80 Q>ŠŠ¶m§nojm
ehar g_wXm¶mV bmoH$g§»¶oMr KZVm A{YH$ AgVo. ˶mMo H$maU
A{YH$ bmoH$g§»¶m H¥$fr joÌmda Adb§~yZ Amho.
J«m_rU ^mJmVrb bmoH$ ehar ^mJmV gVV ñWbm§Va H$arV AgVmV.
44 g_mOemñÌ ZdZrV : B¶ËVm ~mamdr
(3) {d{^ÝZ ì¶dgm¶ … eham§V ì¶dgm¶m§Mo {deofrH$aU Pmbo CnH«$_
Agë¶mZo, ì¶mnma, CËnmXZ, ì¶mdgm{¶H$ d emgH$s¶ godoV
* l Am{X_, J«m_rU qH$dm ehar ^mJm§Vrb emgZmÀ¶m
bmoH$m§Zm amoOJma àmßV hmoV AgVmo.
àmW{_H$ AWdm Aml_ emiobm ^oQ> Xçm. emioÀ¶m
(4) gm_m{OH$ J{VerbVm … ehar ^mJmV dJ©ì¶dñWoMo
_w»¶mܶmnH$m§H$Sy>Z emioMr nQ>g§»¶m, {VWo KoʶmV ¶oUmao dJ©,
àm~ë¶ Agë¶mZo {ejU d ì¶dgm¶ _hËËdmMo AgVmV. ñd~imda
{ejH$m§Mr g§»¶m, {ejH$ {eH$dV Agbobo {df¶, ˶m§Zm
d JwUdËVoÀ¶m AmYmao 춊Vrg Amnbm gm_m{OH$ XOm© dmT>dVm ¶oVmo.
{eH$dVmZm ¶oUmè¶m AS>MUr, ˶m§À¶m JaOm ¶m§~m~V _m{hVr
(5) Xþæ¶_ ZmVog§~§Y … ehar g_wXm¶mV 춊Vr-춊VrVrb
¿¶m. Vwåhm§bm {_imboë¶m _m{hVrda Ahdmb V¶ma H$am.
gm_m{OH$ g§~§Y Am¡nMm[aH$ ì¶{ŠV{Zanoj Am{U VwQ>H$ AgVmV.
  * J«m_rU nwZ~mªYUr åhUOo H$m¶? J«m_rU ^maVmVrb
l
(6) {d^ŠV Hw$Qw§>~nX²YVr … ZmoH$ar-ì¶dgm¶mÀ¶m H$maUmñVd
ñWbm§Va H$aUmè¶m 춊VtMo Hw$Qw§>~ nVr, nËZr Am{U ˶m§Mr OZZr bmoH$m§gmR>r (1) gaH$ma Am{U (2) ñd¶§godr g§ñWm§Zr gwê$
BVnV _¶m©{XV AgVo. Ho$boë¶m ¶moOZm§Mr _m{hVr H$mT>m. Vw_À¶m emioV qH$dm J«§Wmb¶mV
(7) nm¶m^yV godm§Mr CnbãYVm … {nʶmMo nmUr, drO, J°g, ¶mdarb {^{ËV{MÌm§Mo àXe©Z Am¶mo{OV H$am.
B§Q>aZoQ>, Qo>{b\$moZ, añVo d dmhVwH$sÀ¶m gmYZm§Mr CnbãYVm eham§V
A{YH$ AgVo.
(8) Am¡nMm[aH$ gm_m{OH$ {Z¶§ÌU … {d{Y{Z¶_, nmobrg d
ݶm¶¶§ÌUm hr gm_m{OH$ {Z¶§ÌUmMr gmYZo AmhoV.

2. ^maVr¶ g_mOmMo dJuH$aU 45

You might also like