Nations and Super Nations of Canaan

2nd Edition Reuven Chaim (Rudolph)

Klein
Visit to download the full and correct content document:
https://ebookmeta.com/product/nations-and-super-nations-of-canaan-2nd-edition-reuv
en-chaim-rudolph-klein/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Reconciling the Sacrifices of Ezekiel with the Torah

4th Edition Reuven Chaim Rudolph Klein

https://ebookmeta.com/product/reconciling-the-sacrifices-of-
ezekiel-with-the-torah-4th-edition-reuven-chaim-rudolph-klein/

Historical Dictionary of the United Nations 2nd Edition

Jacques Fomerand

https://ebookmeta.com/product/historical-dictionary-of-the-
united-nations-2nd-edition-jacques-fomerand/

United Nations Recommendations on the Transport of

Dangerous Goods Model Regulations Revision 21 English
Volume I United Nations

https://ebookmeta.com/product/united-nations-recommendations-on-
the-transport-of-dangerous-goods-model-regulations-
revision-21-english-volume-i-united-nations/

The Yugoslav Community of Nations Frits W. Hondius

https://ebookmeta.com/product/the-yugoslav-community-of-nations-
frits-w-hondius/
Sybil The Two Nations Benjamin Disraeli

https://ebookmeta.com/product/sybil-the-two-nations-benjamin-
disraeli/

California s Indian Nations Ben Nussbaum

https://ebookmeta.com/product/california-s-indian-nations-ben-
nussbaum/

The Mysteries of All Nations 3rd Edition James Grant

https://ebookmeta.com/product/the-mysteries-of-all-nations-3rd-
edition-james-grant/

The Darker Nations 15th Edition Vijay Prashad

https://ebookmeta.com/product/the-darker-nations-15th-edition-
vijay-prashad/

The United Nations and Decolonization 1st Edition

Nicole Eggers

https://ebookmeta.com/product/the-united-nations-and-
decolonization-1st-edition-nicole-eggers/
 NATIONS AND SUPER-NATIONS OF CANAAN

REUVEN CHAIM (RUDOLPH) KLEIN

The Bible refers to the Holy Land many times as “the Land of Canaan”.
However, in some instances, the Bible associates the land with more than just
“Canaan”, but with multiple nations that lived there. Throughout the Bible,
there are various lists of those Canaanite nations who occupied the Holy
Land before the Israelites took hold of it. In this study, we will offer a critical
analysis of those lists, comparing them to each other and to the genealogical
list of Canaan’s sons. We will point out various discrepancies between how
many nations are listed, the names given in those different sources, and their
order.1
The most complete discussions on this topic thus far have ignored the
plethora of traditional Jewish sources that resolve some of these issues.2
Thus, our study focuses more on traditional Jewish sources, rather than on
academic scholarship. Many of the suppositions already found in the works
of Jewish commentators from the Medieval and Renaissance periods have
been independently offered by academia as well. Our survey serves to pin-
point the earliest sources for some of those ideas and the contexts in which
they were first proposed.

CANAANITES IN GENESIS
In the Bible’s genealogical tables, Canaan – who is described as a son of
Noah’s son Ham – has eleven sons, the progenitors of eleven nations: Sidon
(Sidonians),3 Heth (Hittites), Jebusites, Amorites, Girgashites, Hivites,4
Arkites, Sinites, Arvadites, Zemarites, and Hamathites (Gen. 10:15–18,
I Chron. 1:13–16).5 These eleven sons plus Canaan himself make up the
twelve tribes of Canaan. However, these genealogical lists are the only place
in the Bible where these twelve are mentioned together.
The Bible closes its description of the Canaanite families with the
phrase, and afterward were the families of the Canaanite spread
abroad (Gen. 10:18).6 The meaning of this phrase is somewhat obscure, and
Rabbi Reuven Chaim (Rudolph) Klein is the author of Lashon HaKodesh: History, Holiness, &
Hebrew (Mosaica Press, 2014). He is currently a fellow at the Kollel of Yeshivas Mir in Jerusa-
lem and lives with his family in Beitar Illit, Israel. He can be reached via email:
historyofhebrew@gmail.com.
74 REUVEN CHAIM (RUDOLPH) KLEIN
the classical commentators offer different explanations. Hizkuni and R.
Yosef Bekhor-Schor7 explain that the family of one of Canaan’s eleven sons
split into two, thus creating the otherwise unmentioned family of the Per-
izzites. This resulted in twelve Canaanite tribes (this time, excluding Canaan
himself) which were later overrun by the twelve Israelite tribes. Interesting-
ly, Radak8 cites an anonymous exegete who viewed the passage He set the
borders of the peoples according to the number of the children of Isra-
el (Deut. 32:8) as a reference to the borders of the twelve tribes of Canaan
that correspond to the twelve sons of Jacob.
When God promises Abraham that his descendants9 will inherit the Holy
Land, the Bible specifies ten nations which occupied that land: the Kenites,
Kenizzites, Kadmonites, Hittites, Perizzites, Rephaim, Amorites, Canaanites,
Girgashites, and Jebusites (Gen. 15:19–21). Besides the changes in ordering,
two major differences arise when comparing this list to the genealogy of Ca-
naan’s sons: Firstly, the Kenites, Kenizzites, Kadmonites, Perizzites, Repha-
im, and Girgashites are new to this list, as they do not appear in the earlier
list. Secondly, the Sidonians, Hivites, Arkites, Sinites, Arvadites, Zemarites,
and Hamathites appear as names of Canaan’s sons, but are not listed amongst
the ten nations of the Holy Land in Abraham’s time. There are only five na-
tions whose names appear in both lists: Hittites, Amorites, Jebusites, Gir-
gashites, and Canaanites.
Some proffer that the names of the Canaanite nations told to Abraham
simply reflect the list of peoples with whom he and his family will have to
contend in the near future. These scholars essentially argue that the listing of
those nations serves as a literary device to foreshadow episodes to come in
the Bible. Indeed, most appearances of Canaanites in the Book of Genesis are
from the five nations found in both lists. For example, when Abraham first
arrives in the Holy Land, the Bible reports, and the Canaanite was then in the
land (Gen. 12:6). A few verses later, the Bible reiterates this point but adds
another nation, and the Canaanites and the Perizzites dwelt then in the
land (Gen. 13:7). Similarly, Jacob complains to his sons who destroyed She-
chem that they sullied his good name amongst the Canaanites and the Per-
izzites (Gen. 34:30).
Moreover, Abraham befriends the Amorite brothers, Aner, Eshkol,
and Mamre (Gen. 14:13) and he interacts with the Hittites at Hebron, ulti-

JEWISH BIBLE QUARTERLY

NATIONS AND SUPER-NATIONS OF CANAAN 75
mately buying a burial site from Ephron, son of Zohar, the Hittite (Gen. 23:3-
20). Similarly, Abraham’s grandson Jacob claims to have captured Shechem
from the Amorites (Gen. 48:22) and Rebecca expressly rejects the idea that
her son Jacob should marry Hittite women (Gen. 27:46), though his brother
Esau actually does so (Gen. 26:34; 36:2).
Thus, the Bible tells that Abraham was promised the lands of the Perizzites,
Hittites, Amorites, and Canaanites because in the Book of Genesis he and his
family compete and interact with those nations. However, this does not com-
pletely solve the issues at hand. Firstly, this only accounts for four of the ten
nations mentioned in God’s promise to Abraham. Secondly, the Abrahamic
family’s dealings with the local people in the Holy Land are not limited to
those five nations listed in both the record of Canaan’s sons and the promise
to Abraham. In two cases, they interact with Hivites: Shechem, son
of Hamor, the Hivite, abducts and rapes Jacob’s daughter Dinah (Gen. 34:2),
and Esau marries Oholibamah, daughter of Anah, daughter of Zibeon,
the Hivite (Gen. 36:2).10 The Hivites are mentioned amongst the sons of Ca-
naan, but are absent from the list of nations whose land God promises Abra-
ham. Thirdly, if the list of nations that God promised Abraham is correlated
to the Canaanite nations which the Abrahamic family would soon encounter,
then why are the Girgashites and Jebusites listed, if they otherwise never ap-
pear in the Pentateuch (except in lists of Canaanite nations). Lastly, this ap-
proach does not account for the nations that are listed amongst Canaan’s
sons, but do not appear in the list of nations given to Abraham and vice versa.

WHO WERE THE HIVITES?

Why does Genesis 15 omit the Hivites when listing the nations whose land
God promised Abraham? Bereishit Rabbah §44:23 ostensibly explains that
the Bible mentions the Rephaim instead of the Hivites because the two names
are synonyms for the same people. By explaining that the Hivites and Repha-
im are the same, this midrash answers why Genesis 15 omits the Hivites, as
well as why the genealogical table of Genesis 10 omits the Rephaim.
Nahmanides11 expands on this midrashic assertion by explaining that Ca-
naan’s son – the Hivites’ progenitor – was named Hivvi, but his descendants
later developed into the nation known as the Rephaim.12

Vol. 46, No. 2, 2018

76 REUVEN CHAIM (RUDOLPH) KLEIN
This identification of the Hivites with the Rephaim is not unanimously ac-
cepted.13 When Radak14 cites this midrashic explanation, he belays some
skepticism by prefacing it with the word “maybe”. Moreover, this midrash
does not answer why elsewhere (when mentioning God’s original promise to
Abraham), the Bible omits the Hivites (Neh. 9:8) and does not replace them
with the Rephaim.
Furthermore, Og, king of Bashan, is described as the last remnant15 of the
Rephaim (Deut. 3:11).16 If the Hivites are indeed the same people as the Re-
phaim, then after the defeat of Og, one would expect that the Bible never
again mention the Hivites, yet, in practice, the Hivites do appear in later pas-
sages: in lists of peoples that the Israelites had to contend with in the Holy
Land (Josh. 11:3, Jud. 3:3), when the Hivite inhabitants of Gibeon made a
pact with the Israelites under false pretenses (Josh. 9:7), when a Hivite king
is proposed to replace Abimelekh in Shechem (Jud. 9:28),17 and even in a
description of King David’s census (II Sam. 24:7). How can the Hivites be
the Rephaim if the Rephaim were, by then, extinct?
R. Nissim Gaon (990–1062) proposes that Nehemiah 9 did not mention that
God promised Abraham the land of the Hivites because in Abraham’s very
lifetime Jacob was born and Jacob himself would conquer the Hivites, when
his sons crushed the Hivite inhabitants of Shechem. Therefore, because their
(at least partial) defeat was relatively imminent, God did not promise to
Abraham that his future descendants would receive the land of
the Hivites.18 While the reasoning behind this answer is somewhat difficult to
understand, R. Nissim definitely accounts for the omission of
the Hivites from both Genesis 15 and Nehemiah 9. Nevertheless, he does not
attempt to justify the omission of the Rephaim from Genesis 10 and their
presence in the list of Genesis 15.
R. Jacob Solnik (d. 1643) also rejects the midrashic identification of
the Hivites with the Rephaim. Instead, he proposes another answer to the
issues at hand. He argues that God did not mention the Hivites when promis-
ing to Abraham the nations of Canaan because He knew that
some Hivites (i.e. the inhabitants of Gibeon in the time of Joshua) would bind
the Israelites to a peace treaty under false pretenses, thus barring the Israelites
from battling with them. This is why Genesis 15 and Nehemiah 9 omit
the Hivites. However, God nonetheless wanted to specify that Abraham’s

JEWISH BIBLE QUARTERLY

NATIONS AND SUPER-NATIONS OF CANAAN 77
descendants would conquer the lands of ten nations (possibly due to the nu-
merological significance of the number ten). To that effect, He specified the
otherwise unmentioned nation of the Rephaim, whose land the Israelites con-
quered when they defeated Og. Even though the Rephaim were not technical-
ly Canaanites (and their land was outside of the Holy Land proper), God
mentions them in His vision to Abraham in order to reach the number ten.
This explains why Genesis 10 does not list the Rephaim amongst Canaan’s
sons, yet the Rephaim do appear in the list of Genesis 15.19

KENITES, KENIZZITES, AND KADMONITES

As noted previously, the Bible mentions the Kenites, Kenizzites, and Kad-
monites (KK&K) in Gen. 15, but they never again appear in any other list of
Canaanite nations. Who are these three nations and why are they never men-
tioned again?
Bereishit Rabbah §44:23 explains that although God initially promised
Abraham that his descendants will possess the lands of ten nations, He only
allowed the Israelites in the time of Moses and Joshua to conquer the lands
of seven nations. The lands of the remaining three nations (KK&K) will only
be conquered in Messianic times.
Then, this midrash offers several views as to the identities of those three
nations: One opinion states that KK&K refer to Arabians, Nebatians,
and Shalamites (lands east of Israel). Another opinion contends that they are
the peoples of Damascus, Asia Minor, and Apamya20 (lands north of Israel).
A third opinion explains that they are from Asia Minor, Turkey, and Carthage
(lands north and southwest of Israel). The fourth opinion argues that KK&K
refer to the lands of Ammon, Edom, and Moab (lands directly east and south
of Israel).21 These opinions are also cited in the Jerusalem Talmud22 with
minor variations.
According to this view, KK&K are not necessarily Canaanite nations, but
are other nations farther away from the Holy Land. This explains why
KK&K are not mentioned in Genesis 10 which lists the sons of Canaan.
Ibn Ezra23 takes a slightly different approach. He writes that KK&K are the
same as three other sons of Canaan which are listed in Genesis 10. Similarly,
Nahmanides24 explains that all ten names in Genesis 10 correspond to the ten
nations which were promised to Abraham in Genesis 15. However, he notes,

Vol. 46, No. 2, 2018

78 REUVEN CHAIM (RUDOLPH) KLEIN
their names evidently changed through the generations so that by Abraham’s
time, their names are quite different. The names given in Genesis 10 reflect
the original names which Canaan gave his sons, while the names in Genesis
15 reflect their new names. Nahmanides further suggests that some of these
nations actually adopted the names of the places where they settled. Alterna-
tively, he proposes that those mentioned in Genesis 10, but not in Genesis 15,
were once independent nations that were nearly wiped out and only specific
families of theirs remained. Thus, for example, the Arkites and Sinites may
have been entire nations of whom later only specific families remained
(e.g., Kenites and Kenizzites). According to this approach, KK&K are, in
fact, mentioned in Genesis 10, albeit under different names. Nonetheless, Ibn
Ezra and Nahmanides do not specify exactly which sons of Canaan in Gene-
sis 10 refer to KK&K.
Similarly, R. Elijah Kramer of Vilna (1720–1797) writes that ten nations
lived in what is considered the Holy Land proper, plus an additional two na-
tions which dwelled to the Holy Land’s immediate north and south.25 That is,
the Sinites lived south of the Holy Land (in the Sinai area) and the Sidonians
lived to the north26 (near the modern-day Lebanese city Sidon).27 Then, R.
Kramer reconciles the list of nations in Genesis 15 with the list of Canaan’s
sons by explaining that the Arvadites, Zemarites, and Hamathites are the
same as the KK&K, respectively.28

OTHER LISTS OF CANAANITES

When God first reveals Himself to Moses at the burning bush, He tells Mo-
ses that He will take the Israelites out of their Egyptian bondage to the Holy
Land. In that context, the Holy Land is twice described as the land of six na-
tions, the Canaanite, the Hittite, the Amorite, the Perizzite, the Hivite, and the
Jebusite (Ex. 3:8; 17). That exact list of nations appears again when God
commands Moses about the laws of Passover for future generations, except
that the Perizzites are omitted (Ex. 13:5). Afterwards, the six nations are
listed in a somewhat different order: Amorites, Hittites, Perizzites, Canaan-
ites, Hivites, and Jebusites (Ex. 23:23). The original six-nation list appears
again in the aftermath of the Golden Calf, but this time, the order is only
slightly changed: the Amorites precede the Hittites (Ex. 33:2). The original

JEWISH BIBLE QUARTERLY

NATIONS AND SUPER-NATIONS OF CANAAN 79
formula appears again in that story, except that this time, the Amorites are
listed first (Ex. 34:11).
The list of six nations appears again in Deuteronomy and in Joshua, but
those times the order of the first three nations is again changed: Hittite, Amo-
rite, and Canaanite (Deut. 20:17, Josh. 9:1; 12:8). The full list of seven na-
tions only appears in Deuteronomy 7:1. That list follows the same order as
the lists in Deuteronomy and Joshua, with the insertion of the Girgashites
between the Hittites and the Amorites. In Judges 3:5, the original six-nation
list makes a final comeback.29
The last appearance of the Canaanite nations is in I Kings 9:20. In that con-
text, the Bible reports that King Solomon conscripted the descendants of the
five remaining Canaanite nations: Amorites, Hittites, Perizzites, Hivites, and
Jebusites. The order of nations in this list follows the order of Exodus 23:23;
33:2; and 34:11, save for the conspicuous absence of the Canaanites (and, as
usual, the Girgashites).
In expounding on Exodus 13:5, Mekhilta notes that although only five na-
tions are mentioned, seven are actually meant.30 For some reason, the Bible
explicitly mentions five nations, but implicitly includes the Perizzites and
Girgashites as well. Why are those two nations not named explicitly? Moreo-
ver, in all but one of the above-cited sources, the Girgashites do not appear
amongst the nations of Canaan. In expounding Exodus
3:17, Midrash Sekhel Tov writes that the Girgashites are omitted because they
are included in the other six nations. But why are the Girgashites, in particu-
lar, excluded from being mentioned explicitly?
R. Hafetz ben Yatzliah Gaon (an 11th century Babylonian sage) writes that
the Bible does not list the Girgashites because they are a disgraceful peo-
ple.31 Similarly, Ibn Ezra32 and R. Bahaya (1255–1340)33 write that the Gir-
gashites are not mentioned explicitly because they are the smallest of the na-
tions that occupied the Holy Land. R. Judah Lowe (Maharal, 1520–1609),
expands on this approach. He explains that both the Girgashites and the Per-
izzites go unmentioned because they were both unimportant nations, so they
are both absent from Exodus 13:5.34
As mentioned above, Mekhilta explains that even though Exodus 13:5 on-
ly lists five Canaanite nations, that verse is exegetically interpreted to include
all seven Canaanite nations. This is the reading of the midrash endorsed by

Vol. 46, No. 2, 2018

80 REUVEN CHAIM (RUDOLPH) KLEIN
Maharal and others. However, Nahmanides36 explains that Mekhilta means
35

something else. According to his reading, Mekhilta means that whenever the
Bible calls the Holy Land the land flowing with milk and honey, this refers
only to the lands of the five Canaanite nations listed in Exodus 13:5, while
the lands of the other two Canaanite nations – that is, the Perizzites and Gir-
gashites – are not.37 With this in mind, Nahmanides38 explains why the Gir-
gashites are typically absent from lists of Canaanite nations in Exodus. It is
because the Girgashites’ land is not “flowing with milk and honey” like the
rest of the Holy Land.39
There is, however, a slight flaw with all of these approaches. We have men-
tioned that most lists of Canaanite nations in Exodus contain six nations, they
leave out the Girgashites. If, as the above commentaries suppose, the Gir-
gashites are omitted because their land does not flow with milk and honey or
because they are an unimportant nation, then the Perizzites should also be left
out of those lists, yet they are only absent from Exodus 13:5 and not from the
other lists.

CANAANITES AS A SUPER-NATION
In explaining Exodus 13:5, Rashi writes that the Bible only mentions five
nations because the other two (i.e. the Perizzites and Girgashites) are includ-
ed in the term “Canaanite”, which was itself also the name of a nation.
Rashi’s stance is further developed by the super-commentator R. Elijah Miz-
rahi (1450–1526).40 He explains that the term “Canaanite” has two meanings:
It is both a super-nation that includes other Canaanite nations, and is itself the
name of a Canaanite nation. Based on this double usage of the term Canaan-
ite, Mizrahi explains that Exodus 13:5 refers to the Holy Land as the land
of the Canaanites, the Hittites, the Amorites. . . , but then in Exodus 13:11
refers to the Land as simply the land of the Canaanites. In the former case,
“Canaanite” is used as a simple nation, so it is mentioned alongside other
such nations that occupied the Holy Land. However, in the latter instance,
“Canaanite” refers to the super-nation of Canaanites, so it alone is used and
includes all the other families.
To prove the possibility of two meanings for the term “Canaanite”, Mizrahi
notes that Deuteronomy 7:1 lists seven nations (Hittite, Girgashite, Amorite,
Canaanite, Perizzite, Hivite, and Jebusite) and then explicitly notes that these

JEWISH BIBLE QUARTERLY

NATIONS AND SUPER-NATIONS OF CANAAN 81
are seven nations. Why did the Bible need to specify that seven nations are
listed, if one can simply count the different nations listed are realize that they
are seven? Mizrahi explains that because one could have possibly interpreted
the “Canaanites” mentioned in this list as an inclusive super-nation that in-
cludes other nations, the Bible specified that there are only seven nations un-
der discussion and the term “Canaanite” in this context means the Canaan-
ite nation, as opposed to the Canaanite super-nation.41 Based on this premise,
Mizrahi explains that the term “Canaanite” can refer to any of the nations
who were descendants of Canaan. With this in mind, Mizrahi resolves every
instance in the Bible which lists some nations and omits another/others by
arguing that the term “Canaanite” always appears in those lists and can be
understood as a general term which includes the missing nation(s).
Similarly, Ibn Ezra42 also assumes that the term “Canaanite” can be used
more inclusively. He assumes that the descendants of all of Canaan’s eleven
sons are considered Canaanites and occupied the Holy Land.43 Therefore,
when discussing Exodus 3:8, Ibn Ezra felt the need to justify why the Bible
only lists six nations in that passage, even though Canaan had eleven sons.
To that effect, Ibn Ezra writes that the term "the Canaanites" in that passage
is a general term which refers to all the different nations that occupied the
Holy Land. Since that term includes the rest, the Bible only mentioned six
nations by name and the rest are subsume under the umbrella name “Canaan-
ites”. Ibn Ezra argues that the nations included in the term "the Canaanites" –
as opposed to listed separately – are smaller, less significant nations. There-
fore, the Bible generally lists the five or six largest Canaanite nations (de-
pending on whether the Girgashites are mentioned) and includes the rest in
“the Canaanites.” Ibn Ezra explains that Exodus 13:5 only lists five nations
because the Torah elsewhere lists the six largest Canaanite nations, so there
was no need to repeat that list again. Instead, an abbreviated list of four na-
tions, plus the inclusive term “Canaanites”, is employed.
Maimonides’ son, R. Abraham Maimuni, also writes that the term "Canaan-
ite" includes all seven Canaanite nations. However, he takes the idea a step
further and argues that the terms Hittite and Amorite can also appear as su-
per-nations and not just simple nations. He proposes that the term “Hittite”
sometimes includes the “Hivites”. Additionally, Maimuni submits that the
term “Amorite” can sometimes refer to all seven Canaanite nations simply

Vol. 46, No. 2, 2018

82 REUVEN CHAIM (RUDOLPH) KLEIN
because the Amorites were the strongest and fiercest of them all,44 as de-
scribed in Sifrei (citing Amos 2:10 to that effect).45

NOTES:
1. Our discussion centers on the Masoretic Text of the Bible—the version traditionally treated as
the “Gold Standard” amongst Jews. For a treatment of this topic in non-MT texts of the Bible,
see R. Thornhill, “Six or Seven Nations: A Pointer to the Lucianic Text in the Heptateuch, with
Special Reference to the Old Latin Version”, The Journal of Theological Studies, New Se-
ries vol. 10:2 (1959), pp. 233–246.
2. See R. North, “The Hivites”, Biblica vol. 54:1 (1973), pp. 43-62 and T. Ishida, “The Structure
and Historical Implications of the Lists of Pre-Israelite Nations”, Biblica vol. 60:4 (1979), pp.
461-490.
3. According to Targum (to I Chron. 1:13), Canaan’s eldest son was not named Sidon. Rather,
his name was Bothneas/Bothniam or Cothneas/Cothniam, but he founded the city Sidon.
4. Targum Yerushalmi identifies the Hivites as the people of Tripoli.
5. There are several ancient sources which attempt to identify these last five nations.
Bereishit Rabbah §37:6 and Josephus (Antiquities of the Jews, Book I Ch. 6) explain that the
Arkites possessed Arce, a city at the northwest foot of Mount Lebanon. Josephus writes that
nothing is known about the Sinites. However, the Midrash, as well as Targum Onkelos and
Pseudo-Jonathan translate Sinites as Antusites. Targum Yerushalmi identifies Sinites
as Kafrusites, while Targum Neofiti translates Sinites as Artosites. The Midrash and Josephus
write that Arvadites possessed the island Aradus on the Phoenician coast. Targum Yerushalmi
identifies the Arvadites as the inhabitants of Antiaradus, a city on the mainland opposite said
island. Pseudo-Jonathan translates Arvadites as Lotsites. Y. K. Mekonnen, Ethiopia: The Land,
Its People, History, and Culture (2013) pp. 320–321 cites a tradition from Amharic-speaking
historians that Canaan’s son Arvadite, known as “Arwadi”, settled in Ethiopia. The Midrash,
Pseudo-Jonathan, and Targum Yerushlami render Zemarites as Hemetz, or variations thereof.
The Midrash identifies the place of the Hamathites as Epiphania, which Josephus writes was the
Macedonian name for Amathe. The Targumim identify the Hamathites as the inhabitants of
Antioch. R. Ishtori ha-Parhi (1280–1366), the foremost Rabbinic topographer of the Medieval
period, cites (Kaftor Va-Fereh, end of ch. 10) other ways of identifying these nations in the name
of R. Saadia Gaon. See also A. Kaplan, The Living Torah (Maznaim Publishing, 1981), pg. 28
and S. Kasher, Peshuto shel Miqra vol. 2 (Jerusalem, 1968), pp. 151–152.
6. In a somewhat cryptic statement, Rashi (there) explains these families mentioned were the
ones that were later dispersed. R. Danon in Beer ba-Sadeh (to Gen. 10:18) explains that Rashi’s
intent was to exclude the possibility that the Canaanite families about whom the Bible reports
their dispersal were other families besides the ones mentioned in the list of Canaan’s sons. One
might have thought that besides Canaan’s eleven sons listed in the Bible, Canaan himself fa-
thered more sons later in his life and their families are alluded to in the end of the description of
Canaan’s progeny. To preclude such an understanding, Rashi points out that the families who
were said to have dispersed are the very same families listed earlier in that passage.
7. To Gen. 10:18 and Deut. 32:8.
8. To I Chron. 1:13.

JEWISH BIBLE QUARTERLY

NATIONS AND SUPER-NATIONS OF CANAAN 83
9. Abraham was told that the time has not yet arrived for his takeover of the Holy Land for the
iniquity of the Amorite is not yet full (Gen. 15:16). Hizkuni explains that in this context, God
specifically mentions the Amorites and none of the other nations of Canaan because Abraham
was then living in Amorite territory. R. Bahaya explains that the Bible specifically mentioned the
Amorites because they were known as the toughest of the Canaanite nations (see below). R.
David Pardo (Maskil le-David to Gen. 15:16) argues that the Amorites’ divine mandate over the
Holy Land would expire first because they were the first people whom the Israelites would suc-
cessfully battle and conquer (in the time of Moses, even before Joshua’s conquests). This indi-
cates that the sins of the Amorites must have reached critical mass before the sins of the other
Canaanite nations. As a result, when God tells Abraham that the time has not yet arrived for his
takeover of the Holy Land, He says that even the Amorites had not yet lost their right to the Holy
Land.
10. However, some sources assert that Oholibamah is identical to Esau’s wife Judith, daughter
of Beeri, the Hittite, which suggests that she was really a Hittite, not a Hivite. See R. C. Klein,
“Esau’s Wives”, Jewish Bible Quarterly vol. 42:4 (2014), pp. 211–220.
11. To Deut. 2:23.
12. Deut. 2:23 mentions a nation called the Avvites. Rashi and other commentators explain that
the Avvites are Phillistines. However, Bereishit Rabbah §26:7 identifies the Avvities with the
Rephaim. Nahmanides (to Deut. 2:23) accepts the Midrash’s opinion and adds that
the Hivites and Avvites are also the same people (because the let-
ter het of Hivites and ayin of Avvites are interchangeable due to their phonetic similarity).
13. For example, Targum Onkelos, pseudo-Jonathan, and Neofiti (to Gen. 15:18) translate Re-
phaim as Gibborim (commonly understood to mean “giants”, see Gen. 6:4).
14. To Gen. 15:20.
15. The Rephaim were first devastated by a coalition of four Mesopotamian kings (Gen. 14:5),
and later by the Ammonites (Deut. 2:19–22). See also Sforno to Deut. 3:10.
16. This begs the question: If Og was indeed of the Rephaim, then why is he elsewhere known as
an Amorite (Deut. 3:8, see also Radak to Josh. 24:12)? One cannot argue that the Rephaim and
Amorites are the same people because Gen. 15 lists both the Rephaim and Amorites, as if they
were separate peoples. Mizrahi (to Gen. 15:19) answers that although Og himself was personally
an Amorite, he was king over the Rephaim. This contention is contradicted by Nahmanides (to
Deut. 3:11) who writes that Og was personally from the Rephaim, but he reigned as king over
the Amorites. It is also, of course, at odds with the many midrashic sources that identify Og as a
pre-Deluge giant.
Maharal (Gur Aryeh to Gen 15:19) answers that there are two kinds of Amorites: There were
Amorites in the trans-Jordan region over whom Sihon and Og reigned, and there were Amorites
in the Holy Land proper. The former type of Amorites were also known as Rephaim, while the
latter are known only as Amorites. Thus, the name Amorite denotes both a nation and a super-
nation. Consequently, he answers that Og was a member of the nation of Rephaim, itself a subset
of the Amorite super-nation. It is unclear whether Maharal’s approach is compatible with the
Midrashic assertion that the Rephaim and Hivites are one and the same.
17. In that episode, Gaal Ben-Ebed (a gentile rabble-rouser, see Rashi to Jud. 9:26) ques-
tions Abimelekh’s right to rule Shechem by arguing that the fact
that Abimelekh’s father Jerubaal/Gideon ruled Shechem is irrelevant because by that logic, rule

Vol. 46, No. 2, 2018

84 REUVEN CHAIM (RUDOLPH) KLEIN
of the city should be transferred to the descendants of Hamor, the Hivite ruler of the city in the
time of Jacob. See R. Isaiah of Trani’s commentary to Jud. 9:28.
18. E. Kupfer (ed.), Teshuvot u-Psakim me-et Hakhmei Ashkenaz ve-tzarfat (Jerusalem: Mekize
Nirdamim, 1973), pg. 118.
19. Nahalat Yaakov to Gen. 15:19.
20. In most editions of the Midrash, this last place is given as Aspamya (Spain). However, R.
David Luria (1798–1855) in his commentary to Bereishit Rabbah points out that Spain is too far
away from the Holy Land to fit the context. Instead, he proposes emending the Midrash to
read: Apamya, a Syrian city.
21. Rashi (to Gen. 15:19) seems to explain that the Kenites are Edomites, Kenizzites are Moab-
ites, and Kadmonites are Ammonites. Hizkuni (there) explains that the Kenites are Ammonites,
Kenizzites are Moabites, and Kadmonites are Edomites. However, the Midrash itself explains
that the Kenites are Ammonites, Kenizzites are Edomites, and Kadmonites are Moabites.
22. JT Shviit 6:1 and Kiddushin 1:8.
23. To Gen. 15:19.
24. To Gen. 10:15.
25. Rashi (to Levit. 18:3) writes that the nations whom the Israelites conquered were the most
depraved peoples. R. Jacob Solnik in Nahalat Yaakov (there) explains that the Israelites never
conquered the entire area known as “the Land of Canaan”, rather they only conquered the area
which belonged to the seven most depraved nations. He explains that for this reason the Bible
finds it necessary to give a detailed account of the borders of the area that the Israelites were
destined to conquer (e.g., Num. 34:2ff) and did not suffice with saying that will simply conquer
the Land of Canaan, whose borders were quite well-known in the ancient world.
26. There seems to be a difference of opinion about whether or not the Holy Land includes Si-
don. That controversy depends on how one interprets the passage in which Jacob blesses Zebu-
lun that the border of his territory should reach Sidon (Gen. 49:13). Rashi (there) and Radak (to
Jud. 18:7) explain that this means their border should reach until Sidon, but not include Sidon.
On the other hand, J. Klugmann (ed.), Peirush ha-Rokeah al ha-Torah vol. 1 (Bene Barak,
2001), pg. 121 writes that Zebulun’s portion was especially choice because it included Sidon,
which was the land that Canaan bequeathed his eldest son squarely because it was especially
choice. See also Jud. 1:31 which criticizes the tribe of Asher for not conquering the inhabitants
of Sidon.
27. See Malbim to Gen. 10:18 who argues that the Canaanite families mentioned in Gen. 10 but
not in Gen. 15 were exiled by foreigners from their original places in the Holy Land and resettled
in the area of Sidon.
28. Aderet Eliyahu to Numbers 22:5, 3rd edition.
29. However, the cantillation of that passage places a full-stop after the word “the Canaanites”,
so the other five nations seem to be a separate clause. Accordingly, it would seem that the word
“Canaanite” there is meant as a general term for all Canaanite nations (i.e. the Canaanite “super-
nation”), while the second clause details five specific examples of such nations. Accordingly, the
list of Judges 3:5 is the same as the list of I Kings. 9:20 (discussed below).
30. Mekhilta to Exodus 13:5 and Midrash Tanhuma (Bo §12). See below for an alternate render-
ing of the Mekhilta’s position.

JEWISH BIBLE QUARTERLY

NATIONS AND SUPER-NATIONS OF CANAAN 85
31. See M. Zucker (ed.), Sefer ha-Mitzvoth le-Rabbeinu Hafez ben Yatzliah (New York, 1961),
pg. 52.
32. To Exodus 3:8; 23:23.
33. To Deuteronomy 20:7.
34. Gur Aryeh to Exodus 13:5 and Deuteronomy 18:2.
35. See also Sifrei to Deuteronomy 26:9 (with Raabad’s commentary there).
36. To Exodus 13:5 and Deuteronomy 18:2.
37. In the lists of Exodus 3:8; 3:17; 13:5; and 33:2, the Canaanites precede the Amorites, while
in Exodus 23:23; 34:11, and Deuteronomy 20:17, the Amorites precede the Canaanites. Two
contemporary scholars offer approaches for resolving this apparent inconsistency.
R. Haim Kanievski (Taama de-Kra to Ex. 3:8) resolves this discrepancy by noting that all cases
in which the Canaanites precede the Amorites, the nations are listed in the context of calling the
Holy Land, the land flowing with milk and honey. In that context, the Canaanite territory stands
out as especially significant because TB Megillah 6a teaches that the main place in the Holy
Land which flowed of milk and honey was Sipporis (Kitron), which belonged to the tribe of
Zebulun and where the Canaanites are said to have lived (Jud. 1:30). On the other hand, when-
ever the Amorites are listed before the Canaanites, the context is usually the Israelites’ conquest
or anticipated conquest of the Holy Land, whereby they first encountered
the Amorites (Sihon and Og) before they encountered the Canaanites.
Partially basing himself on the words of Abarbanel (Ex. 24), R. Moshe Tzuriel offers (Otza-
rot ha-Torah, Tzitzim u-Frahim to Ex. 3:8) a way of reconciling why the Bible sometimes lists
the Amorites before the Canaanites and sometimes vice versa. Before the Golden Calf, God
Himself was going to battle on behalf of the Israelites, so He would have first defeated the Amo-
rites who were the strongest nation and then the rest would simply fall into place. However, after
the Israelites sinned at the Golden Calf, they lost His direct intervention and instead had to rely
on angelic emissaries which are not as overtly miraculous. As a result, they would first need to
defeat the weaker Canaanites before being able to move on to the stronger Amorites. This is why
in Exodus 23:23 the Amorites are before the Canaanites, while in Exodus 33:2 they are after the
Canaanites. Nonetheless, this does not explain why in Exodus 34:11 and Deuteronomy 20:17,
the Amorites precede the Canaanites, if those passages reflect the post-Golden Calf reality. See
also Aderet Eliyahu (Jerusalem: Ahavat Shalom, 1997), pp. 142–143, written by R. Eliyahu ha-
Tzarfati (1715–1805), Chief Rabbi of Fez, Morocco.
38. To Exodus 3:8.
39. See also the commentary of the Medieval scholar R. Efrayim of Regensburg (to Ex. 33:2).
40. Mizrahi to Genesis 15:19.
41. See Beer ba-Sadeh (there) who explains Mizrahi thusly.
42. Ibn Ezra to Genesis 15:20.
43. Mizrahi (cited above) also assumes that the term “Canaanite” can refer to the nations de-
scending from any of Canaan’s eleven sons However, R. Jacob Solnik (Nahalat Yaakov to Gen.
15:19) disagrees with this contention and argues that there were only seven nations of Canaan
that occupied the Holy Land. The other descendants of Canaan settled outside of the established
borders of the Holy Land and are not included in the general term “Canaan”. See al-
so Nahalat Yaakov to Exodus 13:5 and Deuteronomy 18:2.

Vol. 46, No. 2, 2018

86 REUVEN CHAIM (RUDOLPH) KLEIN
44. S. Sasson (ed.), Pirush Rabbeinu Avraham ben ha-Rambam al Bereishit ve-Shemot (London,
1958), pp. 124–126
45. To Deuteronomy 11:23.

JEWISH BIBLE QUARTERLY

Another random document with
no related content on Scribd:
geven aan vrouwen die zekere eigenaardige kenmerken bezitten, of
omgekeerd, dat de vrouwen aan zekere mannen de voorkeur geven,
dan blijft ons te onderzoeken over, of een dergelijke keus, gedurende
vele generatiën voortgezet, eenige merkbare uitwerking op het ras
zou voortbrengen, hetzij dan op ééne sekse of op beide seksen,
welke laatste omstandigheid zou afhangen van den vorm van
erfelijkheid die de overhand behield.

Het zal goed zijn eerst eenigermate uitvoerig aan te toonen, dat
wilden de grootste aandacht wijden aan hun uiterlijk aanzien. 38 Dat
[332]zij een hartstocht voor versiering bezitten, is algemeen bekend;
en een Engelsch wijsgeer gaat zoo ver van vol te houden, dat
kleederen het eerst voor versiering en niet voor de warmte werden
gemaakt. Gelijk Professor Waitz opmerkt: „hoe arm en ellendig een
mensch ook is, toch schept hij er behagen in zich op te schikken.” De
buitensporigheid der naakte Indianen van Zuid-Amerika in het
versieren van hun lichaam blijkt hieruit, „dat een man van groote
gestalte door den arbeid van veertien dagen met moeite genoeg
verdient om zich in ruil de chica te verschaffen, die hij noodig heeft
om zich rood te schilderen.” 39 De oude barbaren van Europa
gedurende de Rendierperiode (7) brachten alle schitterende of
vreemde voorwerpen die zij toevallig vonden, naar hun holen. Op den
huidigen dag tooien de wilden zich allerwegen met vederen,
halssnoeren, armbanden, oorringen enz. Zij beschilderen zich op de
meest verschillende wijzen. „Indien de beschilderde volken”, gelijk
Humboldt opmerkt, „met de zelfde opmerkzaamheid als de gekleede
volken waren onderzocht, zou men hebben opgemerkt, dat de
vruchtbaarste verbeeldingskracht en de veranderlijkste grilligheid
evenzoo goed de modes van het beschilderen, als die der kleeding
hebben uitgevonden.”

In een deel van Afrika worden de oogleden zwart, in een ander de

nagels geel of purper gekleurd. Op vele plaatsen wordt het haar met
onderscheidene kleuren geverfd. In verschillende landen worden de
tanden zwart, rood, blauw, enz. geschilderd, en in Insulinde houdt
men het voor schandelijk witte tanden te hebben evenals die van een
hond. Niet één groot land kan worden genoemd, van de Poolstreken
in het Noorden tot Nieuw-Zeeland in het Zuiden, waar de inboorlingen
zich niet tatoeëeren. Dit gebruik was ook in zwang bij de oude Joden
en bij de oude Britten (8). In Afrika tatoeëeren zich sommige
inboorlingen; maar het is veel algemeener om opgezwollen naden te
doen ontstaan door zout te wrijven in op onderscheidene plaatsen
van het lichaam gemaakte insnijdingen; en deze worden door de
bewoners van Kordofan en Darfoer „voor groote persoonlijke
aantrekkelijkheden gehouden.” In de Arabische landen kan geen
schoonheid volkomen zijn, voordat de wangen „of slapen met
insnijdingen zijn versierd.” 40 In Zuid-Amerika zou, gelijk [333]Humboldt
opmerkt, „een moeder van laakbare onverschilligheid jegens haar
kinderen worden beschuldigd, wanneer zij geen kunstmiddelen
gebruikte om de kuit van het been volgens de mode van het land te
fatsoeneeren.” In de Oude en de Nieuwe Wereld werd de vorm van
den schedel vroeger gedurende de kindsheid op de meest
buitengewone wijze gewijzigd, gelijk nog op vele plaatsen het geval
is, en dergelijke misvormingen worden voor versieringen gehouden.
De wilden van Columbia 41 houden bij voorbeeld een zeer afgeplat
hoofd voor „een wezenlijk punt van schoonheid.”

Het haar wordt in onderscheidene landen met bijzondere zorg

behandeld; men laat het in zijn volle lengte groeien, zoodat het tot
den grond reikt, of het wordt samengekamd tot „een dichte
opeengepakte kroesige massa die de trots en roem van den Papoea
is.” 42 In Noord-Afrika „heeft een man een tijd van acht tot tien jaar
noodig om zijn kapsel volkomen te maken.” Bij andere volken wordt
het hoofd geschoren, en in deelen van Zuid-Amerika en Afrika
worden zelfs de wenkbrauwen uitgetrokken. De inboorlingen aan den
Boven-Nijl slaan zich de vier voorste tanden uit, zeggende, dat zij niet
op redelooze dieren wenschen te gelijken. Verder zuidwaarts slaan
de Batoka’s zich de twee bovenste snijtanden uit, hetgeen, gelijk
Livingstone 43 opmerkt, het gelaat een afzichtelijk voorkomen geeft,
ten gevolge van den groei van de onderkaak; doch dit volk houdt de
aanwezigheid van snijtanden voor hoogst afzichtelijk, en riep bij het
zien van eenige Europeanen uit: „Kijk eens wat groote tanden!” Het
groote opperhoofd Sebituani beproefde te vergeefs deze mode te
veranderen. In onderscheidene deelen van Afrika en van Insulinde
vijlen de inboorlingen hun snijtanden puntig toe, evenals de tanden
van een zaag, of boren er gaten in, waarin zij pennetjes steken.

Evenals bij ons hoofdzakelijk het gelaat wegens zijn schoonheid

wordt bewonderd, is het bij de wilden de hoofdzetel der verminking.
In alle deelen der wereld worden het neusschot en zeldzamer de
neusvleugels doorboord en in de gaten ringen, stukken hout, vederen
en andere [334]sieraden gestoken. De ooren worden overal doorboord
en op soortgelijke wijze versierd, en bij de Botocudo’s en Lengua’s
van Zuid-Amerika wordt het gat langzamerhand zooveel grooter
gemaakt, dat de onderste rand van de oorlel den schouder aanraakt.
In Noord- en Zuid-Amerika en in Afrika wordt hetzij de boven-, hetzij
de onderlip doorboord, en bij de Botocudo’s is het gat in de onderlip
zoo groot, dat een houten schijf van een decimeter middellijn er in
wordt geplaatst. Mantegazza geeft merkwaardige mededeelingen
omtrent de schaamte die een inboorling van Zuid-Amerika gevoelde,
en van de bespotting waaraan hij zich blootstelde, toen hij zijn
tembeta verkocht,—het groote gekleurde stuk hout, dat door het gat
wordt gestoken. In Centraal-Afrika doorboren de vrouwen de onderlip
en dragen een kristal daarin, dat ten gevolge van de beweging van
de tong „gedurende het gesprek een onbeschrijfelijke belachelijke
trillende beweging” aanneemt. De vrouw van het opperhoofd van
Latoeka zeide aan Sir S. Baker 44, dat „diens vrouw er veel beter uit
zou zien, als zij de vier voorste tanden uit haar onderkaak wilde
trekken en het lange puntige gepolijste kristal in haar onderlip wilde
dragen.” Verder zuidwaarts bij de Makololo wordt de bovenlip
doorboord en een groote ring van metaal en bamboes, pelelé
genaamd, in het gat gedragen. Dit maakte in één geval, dat de lip vijf
centimeter voor de punt van den neus uitstak, en als de dame lachte,
hief de samentrekking der spieren de lip tot over de oogen op.
„Waarom dragen de vrouwen deze dingen?” werd aan het
eerwaardige opperhoofd Chinsurdi gevraagd. Blijkbaar verwonderd
over zulk een domme vraag, antwoordde deze: „Voor het mooi! Het
zijn de eenige mooie dingen die de vrouwen hebben; de mannen
hebben baarden, de vrouwen niet. Wat voor een soort van persoon
zou zij zijn zonder de pelelé? Zij zou in het geheel geen vrouw zijn
met een mond evenals een man, doch zonder baard.” 45

Nauwelijks eenig deel van het lichaam, dat voor onnatuurlijke

wijziging vatbaar is, is daaraan ontkomen. De som van het daardoor
veroorzaakte lijden moet verwonderlijk groot zijn geweest, want vele
der kunstbewerkingen vereischen voor haar voltooiing verscheidene
jaren, zoodat het denkbeeld van haar noodzakelijkheid gebiedend
moet zijn. De beweegredenen zijn van verschillenden aard; de
mannen beschilderen [335]hun lichamen om er bij het gevecht
verschrikkelijk uit te zien; sommige verminkingen staan in verband
met godsdienstige plechtigheden, of zij geven den manbaren leeftijd
te kennen, of den rang van den man, of zij dienen om de stammen te
onderscheiden. Daar bij wilden dezelfde modes gedurende lange
tijdperken heerschen 46, worden verminkingen, om welke oorzaak zij
ook eerst waren gemaakt, ten laatste onderscheidende kenteekenen.
Doch versiering van zich zelf, ijdelheid, en de bewondering van
anderen schijnen de meest gewone beweegredenen te zijn. Wat het
tatoeëeren aangaat, zeiden mij de zendelingen in Nieuw-Zeeland,
dat, toen zij eenige meisjes trachtten te overreden om die gewoonte
te laten varen, deze antwoordden: „Wij moeten toch een paar strepen
op onze lippen hebben; anders zullen wij, als wij oud worden, zoo
ijselijk leelijk zijn.” Omtrent de mannen van Nieuw-Zeeland zegt een
hoogst bevoegd beoordeelaar 47, „dat het voor de jonge mannen een
groot punt van eerzucht is om fraai getatoeëerde aangezichten te
hebben, zoowel om zich voor de dames aantrekkelijk als om zich in
den oorlog in het oog vallend te maken.” Een op het voorhoofd
getatoeëerde ster en een vlek op de kin worden door de vrouwen in
één deel van Afrika voor onwederstaanbare aantrekkelijkheden
gehouden. 48 In de meeste, maar niet in alle deelen van de wereld zijn
de mannen in hooger mate versierd dan de vrouwen, en dikwijls op
een verschillende wijze: somtijds, ofschoon zelden, zijn de vrouwen
bijna in het geheel niet versierd. Evenals de wilden de vrouwen het
grootste gedeelte van den arbeid laten verrichten en haar niet
toestaan de beste soorten van voedsel te eten, zoo stemt het ook
met de eigenaardige zelfzucht van den man overeen, dat zij geen
verlof mogen hebben om de fraaiste versierselen te verkrijgen of te
gebruiken. Eindelijk is het een opmerkelijk feit, dat, gelijk door de
voorgaande aanhalingen wordt bewezen, de zelfde wijzen om den
vorm van het hoofd te wijzigen, om het haar op te maken, om zich te
beschilderen, om zich te tatoeëeren, om den neus, de [336]lippen of
de ooren te doorboren, om de tanden uit te trekken of af te vijlen,
enz., op dit oogenblik heerschen en hebben geheerscht in de verst
van elkander verwijderde streken der wereld. Het is uiterst
onwaarschijnlijk, dat deze gebruiken welke bij zoovele verschillende
volken in zwang zijn, op een uit de eene of andere
gemeenschappelijke bron ontsproten overlevering wijzen. Zij wijzen
veel meer op de groote gelijkvormigheid van den geest bij den
mensch, tot welk ras hij ook moge behooren, op de zelfde wijze als
de bijna algemeene gewoonten om te dansen, zich te vermommen
en ruwe afbeeldingen te maken.

Na deze voorloopige opmerkingen te hebben gemaakt omtrent de

bewondering die door wilden wordt gevoeld voor onderscheidene
versierselen en voor in onze oogen hoogst afzichtelijke
misvormingen, willen wij zien, in hoever de mannen worden
aangetrokken door het uiterlijk aanzien hunner vrouwen, en welke
hun denkbeelden over schoonheid zijn. Daar ik heb hooren
volhouden, dat wilden volkomen onverschillig zijn omtrent de
schoonheid hunner vrouwen en haar alleen als slavinnen
waardeeren, zal het goed zijn op te merken, dat dit besluit volstrekt
niet overeenstemt met de zorg welke de vrouwen besteden om zich
te versieren, of met haar ijdelheid. Burchell 49 doet een vermakelijk
verhaal van een vrouwelijke Bosjesman die zooveel vet, roode oker
en blinkend poeder gebruikte, „dat zij ieder ander dan een zeer rijk
echtgenoot zou hebben geruïneerd.” Zij spreidde ook „veel ijdelheid
en een te klaarblijkelijke bewustheid van haar meerdere
voortreffelijkheid ten toon.” De heer Winwood Reade deelt mij mede,
dat de Negers van de Westkust dikwijls de schoonheid hunner
vrouwen bespreken. Sommige bevoegde waarnemers hebben de
vreeselijk verspreide gewoonte van kindermoord gedeeltelijk
toegeschreven aan de door de vrouwen gevoelde begeerte om haar
goed uiterlijk te bewaren. 50 In onderscheidene streken dragen de
vrouwen amuletten of gebruiken minnedranken om de
toegenegenheid der mannen te verkrijgen; en de heer Brown noemt
vier planten op, die door vrouwen van Noordwest-Amerika tot dit doel
worden gebruikt. 51 [337]

Hearne 52 die vele jaren onder de Amerikaansche Indianen

doorbracht, en die een uitnemend waarnemer was, zegt, van de
vrouwen sprekende: „Vraag een Noordelijken Indiaan, wat
schoonheid is, en hij zal antwoorden: een breed plat aangezicht,
kleine oogen, hooge jukbeenderen, drie of vier breede zwarte lijnen
dwars over elke wang, een laag voorhoofd, een groote breede kin,
een ineengedrongen haakneus, een tanige huid, en borsten die tot
den gordel nederhangen.” Pallas die de Noordelijke gedeelten van
het Chineesche rijk bezocht, zegt: „aan die vrouwen wordt de
voorkeur gegeven, welke den Mandschoe-vorm bezitten; dat wil
zeggen, een breed gelaat, hooge jukbeenderen, zeer breede neuzen
en verbazend groote oogen” 53; en Vogt merkt op, dat de schuinheid
van het oog, die aan de Chineezen en Japanneezen eigen is, in hun
schilderijen wordt overdreven, naar het schijnt, met het doel „om er
de schoonheid van te doen uitkomen, in tegenstelling met het oog der
roodharige barbaren.” Het is welbekend, gelijk Huc herhaaldelijk
opmerkt, dat de Chineezen van het binnenland de Europeanen met
hun blanke huid en vooruitstekende neuzen voor afgrijselijk leelijk
houden. De neus is ver van te vooruitstekend te zijn, volgens onze
denkbeelden, bij de inboorlingen van Ceylon; toch „stonden de
Chineezen in de zevende eeuw, gewend als zij waren aan de platte
gelaatstrekken der Mongoolsche rassen, verbaasd over de
vooruitstekende neuzen der Singaleezen”; en Thsang beschrijft hen
als hebbende „den snavel van een vogel met het lichaam van een
mensch.”

Finlayson zegt, na het volk van Cochin-China zeer nauwkeurig te

hebben beschreven, dat hun ronde hoofden en aangezichten hun
voornaamste kenmerken zijn; en hij voegt er bij, „de rondheid van het
geheele voorkomen is nog sterker uitgedrukt bij de vrouwen wier
schoonheid voor des te grooter wordt gehouden, naarmate zij dezen
gelaatsvorm meer vertoonen.” De Siameezen hebben kleine neuzen
met uit elkander staande neusgaten, een grooten mond, vrij dikke
lippen, een opmerkelijk breed gelaat met zeer hooge en breede
jukbeenderen. Het is daarom niet te verwonderen, dat „schoonheid
volgens onze begrippen voor hen een vreemdelinge is. Toch
beschouwen zij hun eigen vrouwen als veel schooner dan die uit
Europa.” 54 [338]

Het is welbekend, dat bij vele Hottentotsche vrouwen het achterdeel

van het lichaam op verwonderlijke wijze achteruitsteekt; zij zijn
steatopygisch (9), en Sir Andrew Smith is overtuigd, dat deze
bijzonderheid door de mannen in hooge mate werd bewonderd. 55 Hij
zag eens een vrouw die voor een schoonheid werd gehouden, en zij
was van achteren zoo verbazend ontwikkeld, dat zij, als zij op den
vlakken grond zat, niet op kon staan en zich zoo lang moest
inspannen om vooruit te komen, tot zij aan een helling kwam. Bij
verschillende negerstammen bezitten sommige vrouwen het zelfde
kenmerk; en, volgens Burton, „zegt men, dat de Somali-mannen hun
vrouwen kiezen door haar op een rij te zetten en diegene uit te
zoeken, die a tergo (10) het meest vooruitsteekt. Niets kan voor een
neger hatelijker zijn dan de tegenovergestelde vorm.” 56

Wat de kleur aangaat, bespotten de negers Mungo Park wegens de

blankheid zijner huid en het vooruitsteken van zijn neus, hetwelk zij
beide als „afzichtelijke en onnatuurlijke mismaaktheden”
beschouwden. Hij beantwoordde dit door de glanzende zwartheid
hunner huid en de bekoorlijke platheid hunner neuzen te prijzen; dit,
zeiden zij, was vleierij („honigmond”); maar toch gaven zij hem
voedsel. Ook de Afrikaansche Mooren „fronsten hun wenkbrauwen
en schenen te rillen” van de blankheid zijner huid. Op de Oostkust
riepen de negerjongens, toen zij Burton zagen, uit: „Kijk dien blanken
man eens; ziet hij er niet uit als een witte aap?” Op de Westkust
bewonderen de Negers, gelijk de heer Windwood Reade mij
mededeelt, een zeer zwarte huid meer dan een van lichtere tint. Hun
afschuw van blankheid moet echter, volgens dezen zelfden reiziger,
worden toegeschreven aan het geloof, dat bij de meeste negers
heerscht, dat duivels en geesten blank zijn.

De Banyai van het meer zuidelijke gedeelte van het vasteland zijn
negers; „maar een groot aantal van hen zijn van een lichte op koffie
met melk gelijkende kleur, en die kleur wordt inderdaad door het
geheele land heên voor schoon gehouden”; zoodat wij hier een
verschillenden maatstaf van smaak hebben. Bij de Kaffers die veel
van de Negers verschillen, is „de huid, behalve onder de stammen in
de nabijheid [339]van de Delagoa-baai, over het algemeen niet zwart,
daar de heerschende kleur een mengsel van zwart en rood en de
meest gewone schakeering chocoladebruin is. Een donkere
huidskleur wordt, daar zij het meest algemeen is, natuurlijk het
hoogst geschat. Te hooren, dat hij licht van kleur is, of op een blanke
gelijkt, zou bij een Kaffer voor een zeer schraal compliment worden
gehouden. Ik heb van éénen rampzaligen man gehoord, die zoo
bijzonder blank was, dat geen enkel meisje hem wilde huwen.” Een
der titels van den koning der Zoeloe-Kaffers is: „Gij die zwart zijt.” 57
De heer Galton merkte, met mij over de inboorlingen van Zuid-Afrika
sprekende, op, dat hun denkbeelden van schoonheid zeer
verschillend van de onze schijnen te zijn; want in éénen stam werden
twee slanke, tengere en mooie meisjes door de inboorlingen niet
bewonderd.

Laten wij ons nu tot andere deelen der wereld wenden. Op Java
wordt een geel, niet een blank meisje volgens mevrouw Pfeiffer voor
een schoonheid gehouden. Een man uit Cochin-China „zeide met
verachting van de vrouw van den Engelschen gezant, dat zij witte
tanden had, evenals een hond, en een rosé kleur, evenals die van
aardappelbloesems.” Wij hebben gezien, dat de Chineezen onze
blanke huid leelijk vinden en dat de Noord-Amerikanen „een tanige
huid” bewonderen. In Zuid-Amerika zijn de Yura-Cara’s die de met
bosschen begroeide vochtige hellingen van de oostelijke Cordilleras
bewonen, opmerkelijk bleek gekleurd, gelijk hun naam in hun eigen
taal uitdrukt; desniettemin beschouwen zij de Europeesche vrouwen
als veel leelijker, dan de hunne. 58

Bij onderscheidene Noord-Amerikaansche stammen groeit het

hoofdhaar tot een verwonderlijke lengte; en Catlin geeft een
merkwaardig bewijs, hoe hoog dit wordt geschat; want het
opperhoofd der Kraai-Indianen werd tot zijn ambt verkozen, omdat hij
het langste haar van alle mannen van den stam had; het was
namelijk 3,22 meter lang. De Aymara’s [340]en Quichua’s van Zuid-
Amerika hebben eveneens zeer lang haar; en dit wordt, gelijk de heer
D. Forbes mij mededeelt, wegens de schoonheid zoo hoog
gewaardeerd, dat het afsnijden er van de strengste straf was, die hij
hun op kon leggen. Op beide helften van het vasteland vermeerderen
de inboorlingen somtijds de schijnbare lengte van hun haar door er
vezelige stoffen doorheên te vlechten. Hoewel het haar op het hoofd
dus bemind is, wordt dat op het gelaat door de Noord-Amerikaansche
Indianen „voor zeer gemeen” gehouden en elk haartje zorgvuldig
uitgetrokken. Dit gebruik heerscht door het geheele Amerikaansche
vasteland heen van Vancouver’s Eiland in het noorden tot Vuurland in
het zuiden. Toen York Minster, een Vuurlander aan boord van de
„Beagle”, naar zijn land werd teruggebracht, zeiden hem de
inboorlingen, dat hij de weinige korte haren op zijn aangezicht moest
uittrekken. Zij dreigden ook een jongen zendeling die voor een tijd
lang bij hen was gelaten, hem naakt uit te kleeden en de haren van
zijn aangezicht en lichaam uit te trekken, en toch was hij lang geen
harig man. Deze mode werd tot zulk een uiterste gedreven, dat de
Indianen van Paraguay hun wenkbrauwen en oogharen uittrekken,
zeggende, dat zij niet op paarden wenschen te gelijken. 59

Het is opmerkelijk, dat door de geheele wereld heên de rassen die

bijna volstrekt geen baard hebben, haren op het aangezicht en het
lichaam leelijk vinden, en zich moeite geven om ze uit te trekken. De
Kalmukken zijn baardeloos, en het is welbekend, dat zij, evenals de
Amerikanen, de enkele haartjes die zich hier of daar nog vertoonen,
uittrekken; en evenzoo gaat het bij de Polynesiërs, sommige Maleiers
en de Siameezen. De heer Veitch zegt, dat de Japansche vrouwen
„allerlei bedenkingen maakten tegen onze bakkebaarden, die voor
zeer leelijk hielden, en ons raadden ze af te scheren en er als
Japansche mannen uit te zien.” De Nieuw-Zeelanders zijn
baardeloos; zij plukken zich zorgvuldig de haren uit het gelaat, en
hebben een spreekwoord dat luidt: „Er is geen vrouw voor een harig
man.” 60 [341]

Gebaarde rassen daarentegen bewonderen hun baarden en

waardeeren ze hoog; bij de Angelsaksers had ieder deel van het
lichaam volgens hun wetten een erkende waarde; „het verlies van
den baard werd op twintig shilling (ƒ 12) geschat, terwijl op het
breken van het dijbeen slechts twaalf shilling (ƒ 7,20) stond.” 61 In het
Oosten zweren de mannen plechtig bij hun baard. Wij hebben gezien,
dat Chinsurdi, het opperhoofd van Makalolo in Afrika, blijkbaar dacht,
dat baarden een groote versiering waren. Bij de Fidsji-eilanders in
den Stillen Oceaan is de baard „welig en ruig en is hun grootste
trots”; terwijl de bewoners van de naburige archipels van Tonga en
Samoa „baardeloos zijn en een ruige kin verafschuwen.” Alleen op
één eiland van de Ellice-groep „zijn de mannen sterk gebaard en niet
weinig trotsch daarop.” 62

Wij zien dus, hoezeer de verschillende menschenrassen in hun

smaak voor het schoone verschillen. Bij iedere natie, ontwikkeld
genoeg om afbeeldingen van haar goden of tot goden verheven
wetgevers te maken, hebben de beeldhouwers hun best gedaan om
hun hoogste ideaal van schoonheid en grootheid uit te drukken. 63 Uit
dit oogpunt is het nuttig in onzen geest den Jupiter of Apollo der
Grieken met de Egyptische of Assyrische beelden, en deze op hun
beurt met de afzichtelijke bas-reliefs op de verwoeste gebouwen van
Centraal-Amerika te vergelijken.

Ik heb zeer weinig opgaven ontmoet, die met het bovenvermelde

besluit in strijd waren. De heer Winwood Reade die ruimschoots
gelegenheid tot waarneming heeft gehad, niet alleen op de Negers
van de Westkust van Afrika, maar ook op die uit de binnenlanden, is
overtuigd, dat hun denkbeelden van schoonheid over het geheel de
zelfde zijn als de onze. Hij heeft herhaaldelijk bevonden, dat hij met
de Negers overeenkwam in hun waardeering van de schoonheid der
inlandsche meisjes, en dat hun oordeel over de schoonheid van
Europeesche vrouwen niet van het onze afweek. Zij bewonderen lang
haar en gebruiken kunstmiddelen om het overvloedig te doen
schijnen; zij bewonderen ook een baard, hoewel zij zelf zeer
spaarzaam daarvan zijn voorzien. De heer Reade is in twijfel, welke
soort van neus het hoogst wordt [342]geschat; men heeft een meisje
hooren zeggen: „ik heb geen zin met hem te trouwen, hij heeft geen
neus”; en dit bewijst, dat een zeer platte neus geen voorwerp van
bewondering is. Wij moeten echter bedenken, dat de zeer platte en
breede neuzen en vooruitstekende kaken van de Negers van de
Westkust exceptioneele typen bij de inwoners van Afrika zijn.
Niettegenstaande de voorgaande opgaven, houdt de heer Reade het
niet voor waarschijnlijk, dat negers ooit „aan de schoonste
Europeesche vrouw bloot op grond van physieke bewondering boven
een negerin die er goed uitzag, de voorkeur zouden geven” 64.

De waarheid van het beginsel waarop Humboldt reeds voor langen

tijd met aandrang heeft gewezen 65, dat de mensch alle kenmerken,
welke ook, die de natuur hem heeft gegeven, bewondert en tracht te
overdrijven, wordt op vele wijzen aangetoond. De gewoonte van
baardelooze rassen om elk spoor van een baard en over het
algemeen ook alle haren op het lichaam uit te trekken, levert daarvan
een voorbeeld op. De schedel is gedurende oude en nieuwe tijden
door vele volken zeer gewijzigd; en er kan weinig twijfel bestaan, dat
dit, vooral in Noord- en Zuid-Amerika, is gedaan om de eene of
andere natuurlijke en bewonderde bijzonderheid te overdrijven. Het is
bekend, dat vele Amerikaansche Indianen een hoofd bewonderen,
hetwelk in zoo hooge mate is afgeplat, dat het ons op dat van een
idioot schijnt te gelijken. De inboorlingen aan de Noord-Westkust
drukken het hoofd in den vorm van een puntigen kegel samen, en het
is hun standvastige gewoonte het haar in een knoop op de kruin van
het hoofd bijeen te zamelen, om zoo, gelijk Dr. Wilson opmerkt, „de
schijnbare hoogte van den geliefden kegelvorm te vergrooten.” De
bewoners van Arakhan „bewonderen een breed, glad voorhoofd, en
om dat voort te brengen, bevestigen zij een looden plaat op het
voorhoofd hunner pasgeboren kinderen.” [343]Bij de Fidsji-eilanders
daarentegen „wordt een breed, goed afgerond voorhoofd als een
groote schoonheid beschouwd.” 66

Evenals met den schedel, is het ook met den neus; de oude Hunnen
gedurende den tijd van Attila waren gewoon de neuzen van hun
kinderen door middel van verbanden plat te maken, „om daardoor
een hun van nature eigen kenmerk te overdrijven.” Bij de bewoners
van Otaheite wordt de naam langneus als een beleediging
beschouwd, en zij drukken de neuzen en voorhoofden hunner
kinderen ter wille der schoonheid samen. Evenzoo is het bij de
Maleiers van Sumatra, de Hottentotten, sommige Negers, en de
inboorlingen van Brazilië. 67 De Chineezen hebben van nature
buitengewoon kleine voeten 68; en het is welbekend, dat de vrouwen
van de hoogere klassen haar voeten misvormen om ze nog kleiner te
maken ( 11 ). Eindelijk denkt Humboldt, dat de Amerikaansche
Indianen hun lichamen daarom gaarne met roode verf besmeren om
hun natuurlijke kleur te overdrijven; en tot voor korten tijd verhoogden
Europeesche vrouwen haar natuurlijke levendige kleuren door middel
van rood en wit blanketsel; maar ik betwijfel, of vele barbaarsche
volken eenige dergelijke bedoeling hebben gehad, als zij zich
beschilderden.

In de modes van onze eigen kleeding zien wij juist het zelfde beginsel
en den zelfden wensch om elk punt tot een uiterste te drijven; ook wij
geven blijken van den zelfden geest van wedijver. De modes der
wilden zijn echter veel bestendiger dan de onze; en in alle gevallen
waarin hun lichaam kunstmatig wordt gewijzigd, moet dit wel
noodzakelijk zoo zijn. De Arabische vrouwen aan den Boven-Nijl
hebben omtrent drie dagen noodig om zich het haar op te maken; zij
volgen nooit andere stammen na, „maar wedijveren slechts met
elkander in het tot de hoogste voortreffelijkheid brengen van haar
eigen stijl.” Dr. [344]Wilson, van de samengedrukte schedels van
onderscheidene Amerikaansche rassen sprekende, voegt er bij:
„dergelijke gebruiken behooren tot die welke het moeilijkst zijn uit te
roeien, en lang den schok overleven van omwentelingen die
dynastieën veranderen en meer belangrijke nationale bijzonderheden
uitwisschen.” 69 Hetzelfde beginsel komt ook in hooge mate in het spel
bij de kunst der teeltkeus; en wij kunnen op die wijze, gelijk ik elders
heb verklaard, 70 de wondervolle ontwikkeling begrijpen van al de
rassen van dieren en planten die bloot als sieraad worden gehouden.
Dierenfokkers en plantenkweekers wenschen ieder kenmerk een
weinig te vergrooten; zij bewonderen geen middelstandaard; zij
wenschen wel is waar volstrekt geen groote en plotselinge
verandering in de kenmerken van hun rassen; zij bewonderen alleen,
hetgeen zij gewoon zijn te zien, maar zij begeeren vurig elken
kenmerkenden trek een weinig meer ontwikkeld te zien.

Ongetwijfeld zijn de waarnemende vermogens van den mensch en

de lagere dieren zoo ingericht, dat schitterende kleuren en zekere
vormen, gelijk ook harmonische en rhythmische klanken hun
genoegen doen en schoon worden genoemd; maar waarom dit zoo
is, weten wij evenmin, als waarom sommige lichamelijke
gevoelsgewaarwordingen aangenaam en andere onaangenaam zijn.
Het is ongetwijfeld niet waar, dat er in ’s menschen geest de eene of
andere algemeene en overal geldende maatstaf van schoonheid met
betrekking tot het menschelijk lichaam bestaat. Het is echter mogelijk,
dat zekere smaken in den loop des tijds erfelijk kunnen worden,
hoewel ik geen feiten ken, die ten gunste van deze meening pleiten;
en indien dit zoo ware, zou elk ras zijn eigen aangeboren idealen
maatstaf van schoonheid bezitten. Men heeft beweerd 71, dat
leelijkheid bestaat in een toenadering tot het maaksel der lagere
dieren, en dit is ongetwijfeld waar bij de meer beschaafde volken bij
welke het verstand hoog wordt gewaardeerd; maar een tweemaal
zoover vooruitstekende neus, of tweemaal zoo groote oogen als
gewoonlijk, zou geen toenadering in maaksel tot eenig lager dier en
toch afgrijselijk leelijk zijn. De menschen van elk ras geven de
voorkeur aan hetgeen zij gewoon zijn te zien; zij kunnen volstrekt
geen groote verandering verdragen; maar zij houden van
[345]verscheidenheid en bewonderen elk kenmerkend punt dat tot een
matig uiterste is gedreven. 72 Menschen welke aan een ongeveer
ovaal aangezicht, aan rechte en regelmatige gelaatstrekken, en aan
levendige kleuren gewoon zijn, bewonderen, gelijk wij, Europeanen,
weten, deze punten, als zij sterk ontwikkeld zijn. Daarentegen
bewonderen menschen die aan een breed gelaat met hooge
jukbeenderen, een ingedrukten neus en een zwarte huid gewoon zijn,
deze punten, wanneer die sterk ontwikkeld zijn. Ongetwijfeld kunnen
kenmerken van allerlei soort gemakkelijk te veel ontwikkeld zijn om
schoon te wezen. Daarom zal een volmaakte schoonheid die vele op
een bijzondere wijze gewijzigde kenmerken vereischt, in elk ras een
wonder zijn. Gelijk de groote ontleedkundige Bichat reeds voor
langen tijd zeide, zou, indien iedereen in den zelfden vorm was
gegoten, zulk een zaak als schoonheid niet bestaan. Indien al onze
vrouwen zoo schoon als de Venus de Medici waren, zouden wij een
tijd lang bekoord zijn; maar spoedig zouden wij naar verscheidenheid
verlangen, en zoodra wij verscheidenheid hadden verkregen, zouden
wij wenschen, dat sommige kenmerken bij onze vrouwen een weinig
boven den bestaanden algemeenen standaard waren ontwikkeld.

[Inhoud]

AANTEEKENINGEN.

(1) In den beroemden „Dictionnaire de Médecine, de Chirurgie, de

Pharmacie, des Sciences accessoires et de l’Art Vétérinaire”, d’après
le plan suivi par Nysten, Douzième édition entièrement refondue par
E. Littré et Ch. Robin, Paris, Londres, Madrid et New-York, 1865,
vindt men (blz. 583) de verschillen tusschen man en vrouw als volgt
opgegeven: „En dehors des différences tirées du système pileux, des
appareils et des fonctions de reproduction et des différences
corrélatives des fonctions cérébrales, on signale les suivantes entre
l’homme et la femme. Le corps de celle-ci est circonscrit par un ovale
qui a sa plus grande largeur au bassin, tandis que chez l’homme la
plus grande largeur est aux épaules ou au moins ces dernières sont
aussi larges que le bassin. La femme a les hypochondres 73 plus
rentrés, plus serrés que ceux de l’homme, ce qu’on exprime en disant
qu’elle a la taille plus mince. La ligne qui va du sternum à la
symphyse est parallèle à l’axe du [346]corps chez la femme, tandis
qu’elle converge chez l’homme. La distance de l’ombilic au pubis est
plus grande que chez l’homme et moindre de l’ombilic au sternum. La
cavité abdominale a de 2 à 3 centimètres de plus en hauteur que
chez l’homme, ce qui est dû surtout à une plus grande longueur de la
colonne lombaire. Le bassin est plus ouvert en avant et en haut, plus
incliné en avant, de sorte que la symphyse du pubis est à 8
centimètres plus bas que l’angle sacro-vertébral; cette disposition
jointe a l’inclinaison du sacrum d’avant en arrière concourt à une plus
grande saillie des fesses. Les côtes se portent en arrière à partir des
vertèbres, puis brusquement en avant, d’où une plus grande
profondeur de la gouttière dorsale. Le creux de l’estomac est plus
élevé, car le sternum plus court descend au niveau de la 7ième
vertèbre chez la femme, de la 11ième chez l’homme; chez celui-ci le
cartilage de la 6ième côte s’articule avec le bas du bord du sternum
et à l’extrémité inférieure de cet os chez la femme; les fausses côtes
de celle-ci sont plus courtes, le diaphragme est plus petit et sa
convexité remonte plus haut que chez l’homme. La cavité thoracique
est moins haute, moins profonde d’avant en arrière sur la ligne
médiane que chez l’homme, parce que la colonne thoracique s’y
enfonce d’avantage. Les muscles du bassin sont plus courts et plus
épais chez la femme que chez l’homme. Le milieu de la taille est
entre la symphyse pubienne et l’ombilic chez la première, au dessous
de celle-là chez ce dernier; le centre de gravité du corps de l’homme
est au contraire un peu plus haut que chez elle. Les cavités
cotyloïdes sont plus écartées et situées un peu plus en avant par
rapport à la crète du sacrum; le col du fémur forme avec le corps un
angle plus droit, ce qui amène plus de saillie des trochanters; les
fémurs sont par suite plus obliques de dehors en dedans et les
genoux plus rentrés vers le plan médian que chez l’homme. Ces
particularités determinent plus de largeur des hanches, une
oscillation particulière du basin pendant la marche, et font que celle-ci
a lieu à plus petits pas que chez un homme de même taille; elle est
moins sûre et la course plus difficile. Les cuisses et les jambes sont
plus courtes, les muscles ont leur ventre charnu plus rapproché de
leur extrémité supérieure, ce que rend les membres plus effilés en
bas; le pied est aussi relativement plus petit que chez l’homme.” 74

(2) In verband met den regel, dat de veranderingen die elk individu
gedurende zijn ontwikkeling doorloopt, slechts een verkorte herhaling
zijn van de ontwikkelingsphasen van den typus en na al wat Darwin
in de vorige hoofdstukken heeft gezegd over de kleuren van het
gevederte van jonge vogels en den pels van jonge zoogdieren, zou
men hieruit wellicht als waarschijnlijke gevolgtrekking mogen
afleiden, dat:

1o. de Negers afstammen van een bruin menschenras met blauwe

oogen en dat bruin, niet kroezend haar bezat. In sommige kenmerken
zouden dan de tegenwoordige Nubiërs tusschen dit menschenras en
de Negers instaan. [347]

2o. de Australiërs afstammen van een geelachtig bruin menschenras

dat derhalve in kleur meer overeenkomst had met de tegenwoordige
Maleiers.

3o. de inboorlingen van Amerika afstammen van een geel gekleurd

menschenras; waarschijnlijk kwam dit ras overeen met de
tegenwoordige Mongolen.

Zoo deze gevolgtrekkingen niet geheel ongegrond zijn, dan zou

Haeckel’s Stamboom der twaalf menschensoorten (Deel I, blz.
381 ↗️), wat de afstamming der Negers aangaat, belangrijke
wijzigingen moeten ondergaan, daar zij, ofschoon Ulotrichen, van
Lissotrichen zouden afstammen. Deze beschouwing is ook alleszins
geschikt om het overdreven gewicht dat sommige anthropologen aan
het verschil in aard van het haar hechten, een weinig te doen
afnemen.

(3) Dit oordeel schijnt mij in de hoogste mate onbillijk. Het zou alleen
op kunnen gaan, wanneer de vrouw in onze maatschappij de zelfde
gelegenheid tot het aanleeren van kunsten en wetenschappen had
als de man, als de wijze van opvoeding voor beide seksen de zelfde
was. Daar dit geenszins het geval is, staan de kansen niet gelijk. Het
is niet te verwonderen, dat de vrouwen betrekkelijk zoo weinig in
kunsten en wetenschappen hebben uitgemunt, wanneer de geheele
inrichting der maatschappij haar de gelegenheid om zich daarin te
oefenen zooveel mogelijk afsluit en daarentegen alles wordt gedaan
om de mannen zooveel mogelijk tot de beoefening er van aan te
sporen!

Voor allen die de minderheid der vrouw tegenover den man

volhouden, moet het onverklaarbaar zijn, dat in de Vereenigde Staten
van 1790 tot 1888 aan vrouwen niet minder dan 2500 patenten voor
verschillende uitvindingen zijn verleend. Hoe dit te rijmen met de
vermeende minderheid der vrouw? In de Vereenigde Staten
behooren tegenwoordig 14.465 der handelsreizigers tot het vrouwelijk
geslacht.

Zie ook Dr. Büchner in zijn door mij bewerkt boekje „Feiten en
Theorieën”, Amsterdam, Warendorf, 1888.

(4) De Gewervelde Dieren (Vertebrata) zijn geen Klasse, maar een

Typus of Onder-Rijk.

(5) Brehm („Thierleben”, Bd. I, blz. 39) zegt van den vrouwelijken H.
agilis uit den Londenschen dierentuin, dat hij „somtijds zeer luid en
wel op hoogst eigenaardige, van muzikaal gehoor getuigende wijze
schreeuwde. Men kon het geschreeuw zeer goed in noten
teruggeven. Het begon met den grondtoon E en steeg dan in halve
tonen een vol octaaf naar boven, de chromatische toonladder
doorloopende. De grondtoon bleef altijd hoorbaar en diende als
voorslag voor elke volgende noot. Bij het opklimmen van de
toonladder volgden de afzonderlijke tonen hoe langer hoe langzamer,
bij het afdalen echter hoe langer hoe sneller en eindelijk
buitengewoon snel op elkander. Het slot vormde telkens een
gillenden schreeuw die met alle kracht werd uitgestooten. De
regelmatigheid, snelheid en zekerheid waarmede het dier de
toonladder uitschreeuwde, verwekte algemeene bewondering. Het
scheen, alsof de gibbon zelve daardoor in de hoogste mate werd
opgewekt; want elke spier spande zich en het lichaam geraakte in
sidderende beweging.” Omtrent de luidheid van het geschreeuw der
gibbons zegt Brehm (ibid.): „Het zijn de brulapen der oude wereld, de
wekkers van de Maleische bergbewoners en tegelijkertijd de ergernis
der stedelingen wien zij het verblijf op hun landhuizen verbitteren.
Men moet hun geschreeuw een halve Engelsche mijl (804 meters)
ver kunnen hooren.”

(6) „Het Rendiertijdperk”, vergelijk Deel I, aanteekening 23, blz.

44 ↗️. [348]

(7) Vandaar noemden de Romeinen zelfs een der Britsche stammen

Picti. In vele streken van Europa vindt men nog heden bijna geen
boer, of hij heeft een vlammend hart of iets dergelijks, en bijna geen
matroos, of hij heeft een anker op zijn arm getatoeëerd. In een der
Egyptische koningsgraven in de vallei Biban-el-Moloek nabij het oude
Thebe (het graf van Seti-Menephtha I) zijn in gekleurde reliefbeelden
16 personen afgebeeld, waarvan elk viertal een der grondvormen van
het menschelijk geslacht voorstelt. Eerst komen de Remen-Kemi (de
Egyptenaars zelf, die rood gekleurd zijn), daarop de geelkleurige
Namu (Semieten), daarna de zwarte Nahsu (Negers) en eindelijk een
blanke type, volgens het opschrift bewoners van Ta-Mah. 75 Deze
laatste schijnen voor de Egyptenaars uit den tijd van Seti-
Menephtha I het barbaarsche en laag ontwikkelde ras bij
uitnemendheid te zijn geweest, zij zijn in beestevellen gekleed,
dragen vederen in het haar, en hun lichaam en armen vertoonen
sporen van tatoeëering. Zij worden ook afgebeeld in Dr. W. Pleyte’s
Ned. Oudheden, afdeeling: Drenthe, die ze Ta-Mehu noemt.

(8) „Steatopygisch”; eigenlijk beteekent dit vetbillig (van στέαο, vet,

en πυγή, bil). Vergelijk Deel I, aanteekening 11, blz. 378 ↗️.

(9) „a tergo” beteekent: aan de achterzijde.

(10) In het „Archiv für Anthropologie”, Bd. IV, 1870, blz. 221, komt een
zeer belangwekkend artikel van H. Welcker, „Ueber die künstliche
Verkrüppelung der Füsse der Chinesinnen” voor, waarin ook de
uitvoerige anatomie van een dergelijken misvormden voet voorkomt.
In dit artikel (blz. 327) wordt een geneesheer van het Fransche
gezantschap in Peking, Dr. G. Morache aangehaald, die o.a. zegt:
„Een overerving in den zin van Darwin heeft het achthonderd jarige
samenpersen niet teweeggebracht; de voeten der jonge meisjes in
China zijn volkomen normaal gebouwd.” Men zou echter eenigszins
een erfelijk gevolg van de kunstmatige misvorming kunnen zien in de
buitengewoon kleine voeten die de Chineezen, volgens Darwin, van
nature hebben. Waarschijnlijk is echter de meening van Darwin zelf,
dat namelijk de bewondering van dit natuurlijke kenmerk aanleiding
tot de overdrijving daarvan door kunstmatige misvorming der voeten
heeft gegeven. [349]

1 Schaaffhausen, vertaling in „Anthropological Review”, Oct. 1868, blz. 419, 420,

427. ↑
2 „The Heart of Africa”, Eng. vert., 1873, vol. I, blz. 544. ↑
3 Ecker, vertaling in „Anthropolog. Review”, Oct. 1868, blz. 351–356. De
vergelijking van den schedelvorm van den man met dien van de vrouw is door