CHƯƠNG 2: CÁC KHÁI NIỆM VÀ ĐỊNH NGHĨA CƠ BẢN

VỀ CHẨN ĐOÁN KỸ THUẬT Ô TÔ

Biên soạn và trình bày : TS. Đỗ Tiến Dũng

Viện kỹ thuật công nghệ – Trường Đại Học Thủ Dầu Một
Điện thoại: 0913 937 012; Email: dungdt@tdmu.edu.vn
2.1 – Các định nghĩa cơ bản
- Hệ thống chẩn đoán.
Là hệ thống được tạo nên bởi cộng cụ chẩn đoán và đối tượng
chẩn đoán với mục đích xác định trạng thái kỹ thuật của đối
tượng chẩn đoán.
- Công cụ chẩn đoán.
Là tập hợp các trang bị kỹ thuật, phương pháp và trình tự để tiến
hành đo đạc, phân tích và đánh giá tình trạng kỹ thuật. Công cụ
chẩn đoán có thể là trang bị kỹ thuật có sẵn của đối tượng chẩn
đoán, hay là các trang bị độc lập.
- Đối tượng chẩn đoán .
Là đối tượng áp dụng chẩn đoán kỹ thuật. Đối tượng chẩn đoán có
thể là một cơ cấu, tập hợp các cơ cấu, hay toàn bộ hệ thống phức
hợp.
21/08/2023 Dr. Đỗ Tiến Dũng ( 0913 937 012; dungdt@tdmu.edu.vn ) Thu Dau Mot University 2
2.2 – Chẩn đoán kỹ thuật, mục đích và ý nghĩa
2.2.1. Khái niệm về chẩn đoán kỹ thuật
Là phương pháp kiểm tra, đánh giá trạng thái kỹ thuật của đối tượng
chẩn đoán bằng cách tháo rời hoặc không tháo rời cụm chi tiết
! Hiện nay chẩn đoán kỹ thuật đã trở thành một ngành khoa học phục vụ nhiều ngành,
nhiều lĩnh vực khác nhau ( các phương tiện vận tải đường bộ, đường thủy, hàng không
vũ trụ, cảnh báo thiên tai…)

! Khoa học chẩn đoán là môn khoa học nghiên cứu về phương pháp và công cụ để xác
định trạng thái kỹ thuật của đối tượng chẩn đoán mà không phải tháo rời

2.2.2. Phương pháp tháo rời để kiểm tra đánh giá :

Phương thức này đòi hỏi chi phí nhân lực tháo rời, có thể gây nên
phá huỷ trạng thái tiếp xúc của các bề mặt lắp ghép. Phương thức
này gọi là xác định tình trạng kỹ thuật trực tiếp.

21/08/2023 Dr. Đỗ Tiến Dũng ( 0913 937 012; dungdt@tdmu.edu.vn ) Thu Dau Mot University 3
Nhược điểm của phương pháp tháo rời:
- Chi phí cao ( do phải chi cho nhân lực và vật tư tháo lắp )
- Phá hủy trạng thái tiếp xúc của các bề mặt lắp ghép
2.2.3. Phương pháp không tháo rời để kiểm tra đánh giá :
Phương pháp này sử dụng các biện pháp thăm dò, dựa vào các biểu
hiện đặc trưng để xác định tình trạng kỹ thuật của đối tượng (VD:
xe có khói đen, công suất của động cơ, tiêu hao nhiên liệu tăng..)
hoặc dựa vào thiết bị chẩn đoán cầm tay, hệ thống tự chẩn đoán trên
xe. Phương thức này được gọi là chẩn đoán kỹ thuật gián tiếp
Ưu điểm của phương pháp không tháo rời:
- Chi phí thấp ( do không cần tháo lắp )
- Không phá hủy trạng thái tiếp xúc của các bề mặt lắp ghép
nên tăng được tuổi thọ của chi tiết
21/08/2023 Dr. Đỗ Tiến Dũng ( 0913 937 012; dungdt@tdmu.edu.vn ) Thu Dau Mot University 6
2.2.4. Mục đích và ý nghĩa của chẩn đoán kỹ thuật
a) Mục đích:
Tác động kỹ thuật vào quá trình khai thác sử dụng ôtô và nhằm
đảm bảo cho ôtô hoạt động có tính tin cậy, an toàn và hiệu quả cao
bằng cách phát hiện và dự báo kịp thời các hư hỏng và tình trạng
kỹ thuật hiện tại của ôtô.
! Các hệ thống chẩn đoán mới hình thành trong những năm gần
đây trên ôtô như: tự chẩn đoán, chẩn đoán bằng trí tuệ nhân
tạo... là những hướng đi mới đang góp phần rất quan trọng
trong ngành khoa học chẩn đoán.

21/08/2023 Dr. Đỗ Tiến Dũng ( 0913 937 012; dungdt@tdmu.edu.vn ) Thu Dau Mot University 7
2.2.4. Mục đích và ý nghĩa của chẩn đoán kỹ thuật
b) Ý nghĩa :
- Phát hiện kịp thời và dự đoán trước được các hư hỏng có thể xảy
ra, nâng cao độ tin cậy của xe và an toàn giao thông
- Nâng cao độ bền lâu, giảm chi phí về phụ tùng thay thế, giảm
được độ hao mòn các chi tiết do không phải tháo rời các tổng
thành.
- Giảm được tiêu hao nhiên liệu, dầu nhờn do kịp thời điều chỉnh
các bộ phận đưa về trạng thái tối ưu.
- Giảm giờ công lao động cho công tác bảo dưỡng kỹ thuật và sửa
chữa

21/08/2023 Dr. Đỗ Tiến Dũng ( 0913 937 012; dungdt@tdmu.edu.vn ) Thu Dau Mot University 8
2.3. Khái niệm về kết cấu, thông số kết cấu, thông số chẩn đoán
- Khái niệm về kết cấu
Tất cả các chi tiếp lắp thành nhóm, cụm, tổng thành, toàn bộ ô
tô, được gọi là kết cấu.
- Khái niệm về thông số kết cấu
Là thông số dùng để đánh giá trạng thái kỹ thuật của kết cấu
thông qua giá trị của nó tại một thời điểm nhất định.
Các thông số kết cấu (ký hiệu là H) biểu thị bằng các đại lượng
vật lý như: Kích thước (độ dài, diện tích, thể tích); cơ ( lực, áp
suất, tần số, biên độ) ; nhiệt (độ, calo); điện (điện trở, cường độ,
điện áp...).
VD: Các thông số kết cấu như: Khe hở giữa piston và xilamh;
mòn đĩa ma sát của ly hợp; mòn má phanh; góc phun nhiên liệu…

21/08/2023 Dr. Đỗ Tiến Dũng ( 0913 937 012; dungdt@tdmu.edu.vn ) Thu Dau Mot University 9
* Mối tương quan giữa thông số kết cấu với quãng đường xe chạy

0-L1: Quãng đường xe

chạy không hỏng;
L1-L2: Quãng đường xe
chạy có trục trặc

H0: là giá trị ban đầu của thông số kết cấu

Hcp: là giá trị cho phép của thông số kết cấu và là ranh giới xuất hiện hư hỏng
Hgh: là giá trị tới hạn của thông số kết cấu, là thời điểm mất hoàn toàn khả
năng làm việc

21/08/2023 Dr. Đỗ Tiến Dũng ( 0913 937 012; dungdt@tdmu.edu.vn ) Thu Dau Mot University 10
Kết luận:
- Các giá trị Ho, Hcp, Hgh trên được gọi là ngưỡng của thông số kết cấu.
- Thông số kết cấu: là thông số dùng để đánh giá trạng thái kỹ thuật của
đối tượng chẩn đoán thông qua giá trị của nó tại một thời điểm nhất định
- Khi thông số kết cấu có giá trị từ H0Hcp đối tượng ở trạng thái tốt.
- Khi thông số kết cấu có giá trị từ HcpHgh đối tượng xuất hiện triệu
chứng hư hỏng.
- Khi thông số kết cấu có giá trị > Hgh đối tượng mất hoàn toàn khả năng
làm việc.
VD: Khe hở giữa piston và xilamh là một thông số kết cấu đánh giá trạng
kỹ thuật của cặp piston-vòng găng-xilanh

21/08/2023 Dr. Đỗ Tiến Dũng ( 0913 937 012; dungdt@tdmu.edu.vn ) Thu Dau Mot University 11
- Khái niệm về thông số chẩn đoán
Là thông số biểu hiện kết cấu được dùng làm cơ sở cho chẩn đoán
- Bảng tóm tắt các thông số
Thông số kết cấu Thông số biểu hiện kết cấu Thông số chẩn đoán
Tăng khe hở pittông- Áp suất chân không trên Áp suất chân không; áp
xylanh- vòng găng đường ống nạp giảm; Áp suất cuối kỳ nén
suất cuối kỳ nén giảm
Tăng khe hở bạc và Áp suất dầu bôi trơn giảm; Áp suất dầu bôi trơn
trục độ ôn tăng (KG/cm2), độ ồn (dB)
Góc phun nhiên liệu Máy có khói đen Mầu khói
quá sớm
Đĩa ma sát của ly hợp Tăng hành trình tự do của Vmax ; hành trình tự do của
mòn bàn đạp ly hợp ; giảm tốc độ bàn đạp ly hợp
tối đa của xe Vmax
Mòn trục chữ thậpc ác Có tiếng kêu các đăng khi Tiếng kêu, góc lắc tự do
đăng thay đổi tốc độ động cơ (độ)
21/08/2023 Dr. Đỗ Tiến Dũng ( 0913 937 012; dungdt@tdmu.edu.vn ) Thu Dau Mot University 12
Thông số kết cấu Thông số biểu hiện kết cấu Thông số chẩn đoán

Má phanh mòn Tăng quãng đường phanh Quãng đường phanh Sp (m)
Góc đặt bánh xe sai Xe không chạy thẳng, mòn lốp Xe chạy lệch; mòn lốp
không đều (mm)
Cơ cấu lái mòn Góc quay tự do vành tay lái lớn Góc (độ)

Thiếu dầu giảm chấn Va đập cứng nhiều Va đập, độ bám đường
Giảm nồng độ dung Điên áp của bình giảm Tỷ trọng d dịch (g/cm3) ,
dịch điện phân Điện áp của bình

Máy phát điện hỏng Điện áp mất, không ổn định Điện áp (V), điện trở (ôm)

21/08/2023 Dr. Đỗ Tiến Dũng ( 0913 937 012; dungdt@tdmu.edu.vn ) Thu Dau Mot University 13
2.4. Mục đích của dự báo trạng thái kỹ thuật
- Xác định trạng thái giới hạn của đối tượng chẩn đoán
- Dự báo các hư hỏng có thể xảy ra trong tương lai để đề phòng
2.5. Điều kiện để dự báo tương đối chính xác:
- Nắm được ngưỡng của các thông số chẩn đoán ban đầu,
ngưỡng của các thông số chẩn đoán ở trạng thái cho phép ( VD:
khe hở bugi ban đầu và khẻ hở cho phép… )
- Xác định sự thay đổi của thông số chẩn đoán theo thời gian hay
km xe chạy ( xác định quy luật )
- Đo đạc nhiều lần trên đối tượng chẩn đoán, tìm quy luật gần đúng
- Việc chẩn đoán cần được tiến hành theo định kỳ ( Trước giờ
xe lăn bánh, hàng ngày, hàng tháng…) tùy theo đối tượng và
điều kiện khai thác
21/08/2023 Dr. Đỗ Tiến Dũng ( 0913 937 012; dungdt@tdmu.edu.vn ) Thu Dau Mot University 14
 ? THẢO LUẬN TRÊN LỚP
Anh, chị hãy cho biết: Trong các thông số sau, thông số nào là
thông số kết cấu, thông số biểu hiện kết cấu và thông số chẩn
đoán ?
1. Tăng khe hở pittông, xylanh, vòng găng.
2. Giảm công suất, tăng lượng lọt hơi.
3. Công suất động cơ.
4. Góc phun sớm nhiên liệu quá lớn.
5. Mầu khói.

21/08/2023 Dr. Đỗ Tiến Dũng ( 0913 937 012; dungdt@tdmu.edu.vn ) Thu Dau Mot University 15
? THẢO LUẬN TRÊN LỚP
Anh, chị hiểu như thế nào về hình vẽ dưới đây?
Thông số
kết cấu H
Hgh

Hcp
Vùng Hỏng
xuất
hiện
H0
triệu
chứng
L1 L2
L (km)
0
Vùng tốt Vùng Vùng
trục trặc
hỏng

21/08/2023 Dr. Đỗ Tiến Dũng ( 0913 937 012; dungdt@tdmu.edu.vn ) Thu Dau Mot University 16
 THANK YOU FOR YOUR ATTENTION !

MERCI POUR VOTRE ATTENTION !

21/08/2023 Dr. Đỗ Tiến Dũng ( 0913 937 012; dungdt@tdmu.edu.vn ) Thu Dau Mot University 17