* Khổ 3: Cảnh đánh cá trên biển đêm được xây dựng bằng những hình ảnh thật

đẹp và lãng mạn:

“Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng
Ra đậu dặm xa dò bụng biển
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.”
Mở ra trước mắt người dọc là bức tranh thiên nhiên thật kì vĩ, hoành tráng với
biển trời, sóng nước, trăng sao. Nghệ thuật nhân hóa kết hợp với biện pháp nói
quá đã tạo nên những hình ảnh thơ thật đẹp và đầy lãng mạn. Gió lái thuyền đi,
buồm đầy trăng sáng. Ở đây, HC rất độc đáo khi sáng tạo nên hình ảnh ẩn dụ
“Buồm trăng”. Cánh buồm vốn nhàu nát, cũ kĩ giờ đây thấm đẫm ánh trăng
vàng sáng trở nên lung linh, huyền ảo, thi vị vô cùng. Con thuyền có gió làm lái,
có trăng làm buồm nhẹ tênh lướt đi giữa mây cao biển lớn. Động từ “lướt” kết
hợp với phép nói quá đã đặc tả tốc độ phi thường của con thuyền lao vun vút
giữa không trung.
Một bức tranh thiên nhiên kì vĩ, phóng khoáng thật xứng làm phông nền cho sự
xuất hiện của con người. Hình ảnh người lao động hiện lên thật đẹp đẽ, thật kì
vĩ sánh ngang tầm vũ trụ, vụt lớn bổng như những thiên thần mang trong mình
tư thế và tầm vóc của người làm chủ thiên nhiên, đất trời. Một chuyến ra khơi
đánh bắt cá cũng hào hùng đầy khí thế như lao vào một trận đánh. Cũng ra đậu
dặm xa dò tìm nguồn cá, cũng dàn đan thế trận giăng lưới sao cho trúng luồng
cá bạc. Ở đây, mỗi thủy thủ là một anh hùng, một chiến sĩ. Con thuyền, lưới,
mái chèo đều trở thành vũ khí của họ. Những động từ mang sắc thái mạnh như “
đậu”, “dò”, “dàn đan thế trận”, “ vây giăng”,..tô đậm sự hào hứng, hăm hở của
không khí lao động, vừa tỏ rõ quyết tâm của con người. Công việc ra khơi đánh
bắt cá chẳng khác nào một trận quyết chiến với thiên nhiên.
* Khổ 4: Biển không chỉ đẹp, thơ mộng mà còn giàu có với nhiều loài cá rực rỡ,
lấp lánh:
“Cá nhụ cá chim cùng cá đé
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe
Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long”
Khổ thơ là một bức tranh sơn mài lung linh, huyền ảo về thế giới của các loài
cá. Ở đây, nhà thơ HC thật tài tình khi sử dụng phép liệt kê: "Cá nhụ, cá chim,
cá đé, cá song”. Hiếm ở đâu lại có một nguồn tài nguyên cá dồi dào, phong phú,
bất tận như thế. Phép liệt kê cho ta thấy sự phong phú, đa dạng của các loài cá,
sự giàu có trù phú của biển quê hương; đồng thời thể hiện niềm tự hào sâu sắc
của nhà thơ Huy Cận trước vẻ đẹp biển khơi. Câu thơ thứ hai sử dụng phép tu từ
so sánh, ẩn dụ thật độc đáo. Hình ảnh những chú cá song được so sánh giống
như ngọn đuốc đen hồng lấp lánh. Đây là cách so sánh rất hay và chính xác vì
trên mình chú cá song có những vẩy đen, vẩy hồng xen kẽ, khi ánh trăng đêm
chiếu rọi, trông chú lấp lánh như ngọn đuốc đang rực cháy và cả đàn cá song
như đang trong một lễ hội rước đuốc tưng bừng để cahfo đón những ngư dân.
Hai câu thơ sau là sự liên tưởng độc đáo. Cái đuôi cá quẫy, ánh trăng tan trong
làn nước làm tung lên những giọt trăng vàng chóe. Cả mặt biển sóng sánh màu
vàng của trăng. Ánh trăng như dát vàng, dát bạc khắp không gian. Nét độc đáo
ở khổ thơ là Huy Cận đã nhân hóa con cá song bằng cách dùng từ ngữ xưng hô
rất thân mật, trì mến gần gũi dể gọi cá: “em”. Còn đêm, sao là những vật vô tri,
vô giác nhưng có hành động giống như con người “đêm thở, sao lùa”. Màn đêm
giống như một sinh thể đang lắng nghe nhịp thở của thủy triều và tiếng rì rào
của sóng. Muôn ngàn vì sao đêm lấp lánh như bàn tay con người đang lùa đuổi
nước Hạ Long. Khung cảnh biển đêm không hề hoang vu, lạnh lẽo như người ta
tưởng mà hiện lên thật sống động, ấm áp, có hồn. Khổ thơ đa thể hiện tài quan
sát tinh tế, trí tưởng tượng phong phú, bay bổng của nhà thơ HC