1.

Zasada subsydiarności mówi, że władza powinna mieć znaczenie pomocnicze,

wspierające w stosunku do działań jednostek, które ją ustanowiły. Tam, gdzie nie
jest to konieczne, państwo powinno pozwolić działać społeczeństwu
obywatelskiemu, rodzinom, wolnemu rynkowi.
2. Dualizm ustroju finansowego – zasada decentralizacji zasada ta określa, że
zasadniczy podział terytorialny państwa, powinien uwzględniać więzi społeczne,
gospodarcze lub kulturowe istniejące między obywatelami i mieszkańcami Polski.
Dodatkowo zapewnia on jednostkom samorządu terytorialnego możliwość
wykonywania zadań publicznych.
3. Ustanowienie samorządu terytorialnego Ogół mieszkańców jednostek
zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę
samorządową
4. Art. 2 i art. 20 - Zasada sprawiedliwości społecznej - Społeczna gospodarka
rynkowa Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności
gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy
partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego
Rzeczypospolitej Polskiej.
5. zadania publiczne każde działanie administracji, które realizuje ona na
podstawie ustaw
6. Umowa publicznoprawna to dwustronna czynność prawna na podstawie której
organ administracji i niepodporządkowany mu podmiot prawa ustalają treść
przysługujących im uprawnień lub wiążących je obowiązków. Pojęcia umowy
administracyjnej oraz umowy publicznoprawnej bywają niekiedy utożsamiane.
7. Małżeński ustrój majątkowy – to system stosunków prawnych istniejących
pomiędzy małżonkami, które regulują stosunki majątkowe pomiędzy nimi oraz
innymi podmiotami prawa.
8. Zasady podatkowe – zestaw zaleceń formułowanych przez teorię ekonomii i
finansów pod adresem państwa, tzn. parlamentu, rządu, partii politycznych itp.
Wykształciły się one na skutek historycznego rozwoju państwa, budżetu i
podatków.
9. Zasady ustroju wewnętrznegosuwerenności narodu, rządach prawa, pluralizmie,
trójpodziale władz (władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza).
10. Podstawowe zasady uchwalania i wykonywania budżetu państwa Minister
Finansów sporządza projekt budżetu państwa i przedkłada go Radzie Ministrów.
2. Rada Ministrów uchwala corocznie projekt budżetu państwa po przedłożeniu
przez Państwową Komisję Planowania Gospodarczego opinii o projekcie i
przedstawia go Sejmowi.
11. Deficyt budżetowy i dług publiczny Dług publiczny to nie to samo co deficyt
budżetowy. Dług publiczny to suma wszystkich zobowiązań zaciągniętych przez
państwo w latach ubiegłych i to nie tylko na poczet realizacji budżetu. Deficyt
budżetowy mówi o tym, ile w danym roku zaciągnięto pożyczek na poczet samego
budżetu.
12. Rola Narodowego Banku Polskiego Podstawowym zadaniem NBP jest
utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki
gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

1
2
Dochody JST
Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są:
1) dochody własne;
2) subwencja ogólna;
3) dotacje celowe z budżetu państwa.
W rozumieniu ustawy jednostek dochodach jednostek samorządu terytorialnego dochodami
własnymi JST są również udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych
oraz z podatku dochodowego od osób prawnych.
Dochodami jednostek samorządu terytorialnego mogą być:
1) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi;
2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej;
3) środki z funduszy celowych, pozyskiwane na podstawie odrębnych przepisów.

Dochody własne stanowią podstawową kategorię dochodów jednostek samorządu

terytorialnego. Brak jest legalnej definicji dochodów własnych, stąd należy przyjąć, że
dochodami własnymi są te dochody, które nie są subwencją ogólną i dotacjami celowymi. Nie
wszystkie typy JST dysponują tymi samymi rodzajami dochodów własnych (rozbudowany
zakres zadań = rozbudowane rodzaje dochodów własnych).

Dochodami własnymi gminy są:

1) wpływy z podatków:
a) od nieruchomości,
b) rolnego,
c) leśnego,
d) od środków transportowych,
e) dochodowego od osób fizycznych, opłacanego w formie karty podatkowej,
f) od spadków i darowizn,
g) od czynności cywilnoprawnych;
2) wpływy z opłat:
a) skarbowej,
b) targowej,
c) miejscowej, uzdrowiskowej i od posiadania psów,
d) eksploatacyjnej,
e) reklamowej,
f) inne.
3) dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe gminy oraz wpłaty
od gminnych zakładów budżetowych;

3
4) dochody z majątku gminy;
5) spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy;
6) dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;
7) 5,0 % dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją
zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami;
8) odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę;
9) odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody
gminy;
10) odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych
gminy;
11) dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;
12) inne dochody należne gminie na podstawie odrębnych przepisów;
13) wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych,
od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze gminy wynosi (poziom docelowy)
39,34 %;

KOREKTA POZIOMU DOCELOWEGO – USTAWA Z DNIA 13 LISTOPADA 2003 R. O

DOCHODACH JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO, Dz. U. z 2021 r. poz.
38, 694.

Art.89. 1. Udział gmin we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, o którym

mowa w art. 4 ust. 2, zmniejsza się o liczbę punktów procentowych odpowiadających
iloczynowi 3,81 punktu procentowego i wskaźnika obliczonego łącznie dla całego kraju,
według zasad określonych w ust. 2.
2. Wskaźnik, o którym mowa w ust.1, ustala się dzieląc liczbę mieszkańców przyjętych przed
dniem 1 stycznia 2004 r. do domów pomocy społecznej, według stanu na dzień 30 czerwca
roku bazowego, przez liczbę mieszkańców przyjętych przed dniem 1 stycznia 2004 r., według
stanu na dzień 31 grudnia 2003 r.
3.Dla 2004 r. wskaźnik, o którym mowa w ust. 1, wynosi 0,95.

Podatek dochodowy od osób fizycznych

Gmina – w 2003 r. udział wynosił 27,6%, od 2004 r.

docelowo na poziomie 39,34%

2004 – 35,72%
2005 – 35,61%
2006 – 35,95%
2007 – 36,22%
2008 – 36,49%
2009 – 36,72%
2010 – 36,94%
2011 – 37,12%
2012 – 37,26%
2013 – 37,42%
2014 – 37,53%
2015 – 37,67%
2016 – 37,79%
2017 – 37,89%
2018 – 37,98%

4
2019 – 38,08%
2020 – 38,16%
2021 – 38,23%
2022 – 38,34%
2023 – 38,40%
2024 – 38,46%

14) wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od

podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze gminy, wynosi 6,71 %.

Dochodami własnymi powiatu są:

1) wpływy z opłat stanowiących dochody powiatu, uiszczanych na podstawie
odrębnych przepisów;
2) dochody uzyskiwane przez powiatowe jednostki budżetowe powiatu oraz
wpłaty od powiatowych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych
powiatowych jednostek;
3) dochody z majątku powiatu;
4) spadki, zapisy i darowizny na rzecz powiatu;
5) dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;
6) 5,0 % dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją
zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami;
7) odsetki od pożyczek udzielanych przez powiat;
8) odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody
powiatu;
9) odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych
powiatu;
10) dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;
11) inne dochody należne powiatowi na podstawie odrębnych przepisów.
12) wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych,
od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze powiatu wynosi 10,25%.
13) wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od
podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze powiatu, wynosi 1,40 %.

Dochodami własnymi województwa są:

1) dochody uzyskiwane przez wojewódzkie jednostki budżetowe oraz wpłaty
od wojewódzkich zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych wojewódzkich
jednostek budżetowych;
2) dochody z majątku województwa;
3) spadki, zapisy i darowizny na rzecz województwa;
4) dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;
5) 5,0 % dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją
zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami;
6) odsetki od pożyczek udzielanych przez województwo;
7) odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody
województwa;
8) odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych
województwa;
9) dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;
10) inne dochody należne województwu na podstawie odrębnych przepisów.

5
11) wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych,
od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze województwa wynosi 1,60 %.
12) wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych,
od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze województwa,
wynosi 14,75%.

Subwencja ogólna składa się z części:

1) dla gmin:
a) wyrównawczej,
b) równoważącej;
c) oświatowej;
d) rozwojowej.

2) dla powiatów:
a) wyrównawczej,
b) równoważącej;
c) oświatowej;
d) rozwojowej.

3) dla województw:
a) wyrównawczej,
b) regionalnej;
c) oświatowej;
d) rozwojowej.

Dochodami jednostek samorządu terytorialnego mogą być dotacje celowe z budżetu

państwa na:
1) zadania z zakresu administracji rządowej oraz na inne zadania zlecone ustawami;
2) zadania realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego na mocy porozumień
zawartych z organami administracji rządowej;
3) usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego,
skutków powodzi i osuwisk ziemnych oraz skutków innych klęsk żywiołowych;
4) finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych;
5) realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych.

Dochodami powiatu są dotacje celowe z budżetu państwa na realizację zadań

straży i inspekcji.

XI. Wydatki JST

1. Poziom wydatków determinowany podziałem zadań pomiędzy państwo a samorząd
2. Obowiązek finansowania zadań
3. Poziom wydatków zależny od poziomu dochodów
4. Analiza budżetu pozwala stwierdzić, jakie zadania własne realizuje JST i którym z nich
nadaje pierwszeństwo

Podział wydatków:
1.Wydatki bieżące i wydatki majątkowe.
Analiza tak ujętych wydatków pozwala na ocenę stopnia zaangażowania środków
samorządowych na cele inwestycyjne. Wielkość wydatków majątkowych zależy od wielkości

6
dochodów własnych oraz ewentualnych możliwości pokrycia tymi dochodami zaciągniętych
zobowiązań.
Wydatki bieżące – zgodnie z art. 236 ustawy o finansach publicznych, wydatkami bieżącymi
budżetu jednostki samorządu terytorialnego są wydatki budżetowe niebędące wydatkami
majątkowymi, tj.: wydatki samorządowych jednostek budżetowych (na wynagrodzenia i
składki od nich naliczane, wydatki związane z realizacją statutowych zadań jednostek
budżetowych), dotacje na zadania bieżące, świadczenia na rzecz osób fizycznych (np. zasiłki,
stypendia dla uczniów, dodatki mieszkaniowe), wydatki na programy finansowane z udziałem
środków pochodzących z budżetu UE oraz innych pochodzących ze źródeł zagranicznych
niepodlegających zwrotowi, wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez
jednostkę samorządu terytorialnego, przypadające do spłaty w danym roku budżetowym,
obsługę długu jednostki samorządu terytorialnego.
Wydatki majątkowe (inwestycyjne) – to wydatki budżetowe niebędące wydatki bieżącymi.
Według art. 236 ustawy o finansach publicznych wydatki majątkowe przeznacza się na
inwestycje i zakupy inwestycyjne, programy finansowe z udziałem środków pochodzących z
budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez
państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) i innych,
zakup i objęcie akcji i udziałów, wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego.