2024 Paraf Ayt İşlemsi̇z Fi̇zi̇k Konsept Seri̇si̇

KONSEPT KİTAPLAR
AYT
A
SORU KÜTÜPHANESİ
SADECE
YORUMLA
VİDEO MOBİL AKILLI

ÇÖZÜM KÜTÜPHANE TAHTA
İŞLEMSİZ FİZİK SORU KÜTÜPHANESİ
Bu kitabın tüm hakları Para Yayınları’na aittir.
Kitabın tamamının ya da bir kısmının elektronik, mekanik, otokopi ya da
herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır.
© Copyright Para Yayınları - 23 X - I
ISBN
978-625-6573-09-3
Dizgi - Grafk
Para Yayınları Dizgi - Grafk Ekibi
İletişim Bilgileri
Para Yayınları
Merdivenköy Mah. Bora Sok. No: 1 Kat: 15
Nidakule, Göztepe / Kadıköy / İstanbul
Teleon: (0850) 480 40 94 – (0216) 354 38 39
Faks: (0216) 354 38 36
Basım Yeri
WPC Matbaacılık
Osmangazi Mah. Mehmet Deniz Kopuz Cad.
No:17/1 34522 Kıraç - Esenyurt /İSTANBUL
Tel : 0212- 886 83 30
Faks : 0212- 886 83 60
İSTİKLAL MARŞI
Korkma, sönmez bu şaaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri “toprak!” diyerek geçme, tanı:
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce keensiz yatanı.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehid oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:
O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı.
Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki edâ?
Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şühedâ ışkıracak toprağı sıksan, şühedâ!
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,
Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl! Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ.
Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden, İlâhi, şudur ancak emeli:
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar -ki şehadetleri dînin temeli-
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.
Garbın ââkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan, İlâhi, boşanıp kanlı yaşım,
Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir îmânı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerred gibi yerden na’şım;
“Medeniyet!” dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım.
Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Dalgalan sen de şaaklar gibi ey şanlı hilâl!
Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.
Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın... Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl:
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet;
Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl!
Mehmet Âki Ersoy

ÖN SÖZ
Sevgili öğrenciler,
Sizlere, Para Yayınlarının özel konsept kitaplar serisi yani “A serisi”nde yer alan yeni bir eser sunuyo-
ruz. Özel konsept kitaplar serisinin bir eseri bu “İşlemsiz Fizik Soru Kütüphanesi” kitabıdır. Bu eserimiz
izik sorularının güncel özelliklerine göre ve sadece iziğe özel olarak hazırlandı.
Fizik biliminde yapılan çalışmalarda, kullanılan teori ve yasaların iade edilmesinde, iziksel ilkelerin
ispatlanmasında matematik kullanılır. Ancak öncelikle olayların Fizik bilimine göre ortaya konulması,
yorumlanması ve analiz edilmesi, daha sonra matematiksel olarak iade edilmesi gerekir. Bu nedenle
öğrencilerde öncelikle yorum ve muhakeme yeteneği daha sonra matematik yeteneği aranmaktadır.
Son yıllarda üniversiteye giriş sınavlarında matematiksel yetenek gerektiren sorular yerine yorum ve
bilgi gerektiren sorular daha çok yer almaktadır. Bazı öğrenciler matematiksel işlemlerde başarılıyken
yorum ve muhakeme gerektiren sorularda zorlanmaktadır. Biz de öğrencilerin yorum yeteneklerini ar-
tırmak amacıyla tamamı yorum ve temel bilgilerden oluşan bu “İşlemsiz Fizik Soru Kütüphanesi” kitabını
hazırladık.
Bu kitap Fizik sorularını sevdirerek yorum yeteneklerini artırıyor. Bu eserimizde, Fizik konularını alt
başlıklara yani hücrelere ayırdık. En temel bilgilerden ve soru tiplerinden başlayarak adım adım hedee
ulaştık.
ÇEKİRDEK TESTLERDE; konuları alt başlıklara bölüp, testleri temel bilgi ve yorum soruları ile hazırla-
dık.
ATOM TESTLERDE; çekirdek testlerinde öğrenilen bilgilerin pekiştirilmesini karma yorum ve bilgi
sorularıyla sağladık.
MODERN TESTLERDE; Üniversiteye giriş sınavları standartlarında yorum ve bilgi içeren karma test-
ler hazırladık.
Para Yayınları olarak “İşlemsiz Fizik Soru Kütüphanesi” kitabını hazırlarken üniversiteye giriş sınavlarda
çıkmış tüm soruları, MEB müredatını ve kazanımları ayrıntılı biçimde inceledik. Soruların orm ve içerik-
lerinin bu sınavlara yakın ya da benzer olmasına özen gösterdik.
Hazırladığımız “İşlemsiz Fizik Soru Kütüphanesi” kitabının iziği sevdireceğini ve başarınızı artıracağını
umuyoruz. Eserimizin hazırlanmasında ikirleriyle bize yol gösteren öğretmenlerimize ve emek harcayan
herkese çok teşekkür ederiz.
PARAF YAYINLARI
Görüş ve Değerlendirmeleriniz için:
fzik@parayayinlari.com
İÇİNDEKİLER
ÜNİTE 1 KUVVET VE DENGE

Vektörler - Kuvvetler ...................................................................................................................................... 7
Kuvvet ve Denge .......................................................................................................................................... 15
Tork ve Denge ............................................................................................................................................. 25
Kütle ve Ağırlık Merkezi ..............................................................................................................................33
Basit Makineler .............................................................................................................................................45
ÜNİTE 2 KUVVET VE HAREKET

Bir Boyutta Sabit İvmeli Hareket ...............................................................................................................57
Bağıl Hareket ............................................................................................................................................... 69
Newton’ın Hareket Yasaları ........................................................................................................................ 77
İki Boyutta Hareket ......................................................................................................................................87
ÜNİTE 3 ENERJİ VE MOMENTUM

İş Güç ve Enerji ............................................................................................................................................ 95
İtme ve Momentum .................................................................................................................................... 103
ÜNİTE 4 ÇEMBERSEL HAREKET VE BASİT HARMONİK HAREKET

Düzgün Çembersel Hareket ..................................................................................................................... 113
Dönerek Öteleme Hareketi ...................................................................................................................... 121
Açısal Momentum ...................................................................................................................................... 125
Genel Çekim - Kepler Kanunları ............................................................................................................... 131
Basit Harmonik Hareket ........................................................................................................................... 137
ÜNİTE 5 ELEKTRİK ALAN, ELEKTRİKSEL ENERJİ VE SIĞA

Elektrik Kuvvet - Elektrik Alan ................................................................................................................. 149
Elektriksel Enerji - Elektriksel Potansiyel .............................................................................................. 155
Düzgün Elektrik Alan - Sığa ...................................................................................................................... 161
İÇİNDEKİLER
ÜNİTE 6 MANYETİZMA VE ELEKTROMANYETİK İNDÜKLEME

Manyetik Alan - Manyetik Kuvvet ........................................................................................................... 169
İndüksiyon EMK’si ve Akımı ......................................................................................................................177
Alternati Akım - Transormatörler .......................................................................................................... 185
ÜNİTE 7 DALGA MEKANİĞİ

Su Dalgalarında Girişim - Kırınım - Doppler Olayı ............................................................................... 193
Işıkta Girişim - Kırınım ................................................................................................................................ 199
Elektromanyetik Dalgalar ........................................................................................................................205
ÜNİTE 8 ATOM FİZİĞİNE GİRİŞ VE RADYOAKTİVİTE

Atom Kavramının Tarihsel Gelişimi ......................................................................................................... 213
Büyük Patlama ve Evrenin Oluşumu ...................................................................................................... 221
Radyoaktivite.............................................................................................................................................. 227
ÜNİTE 9 MODERN FİZİK VE MODERN FİZİĞİN TEKNOLOJİDEKİ UYGULAMALARI

Özel Görelilik .............................................................................................................................................. 233
Fotoelektrik ve Compton Olayı .............................................................................................................. 239
Modern Fiziğin Uygulamaları .................................................................................................................. 249
AYT DENEMELERİ......................................................................................................................................................261
ÜNİTE 1
ÇEKİRDEK TESTİ BÖLÜM TEST - 1

1
VEKTÖRLER - KUVVETLER
1. Bir eşkenar üçgenin kenarlarını oluşturan ÁK , ÁL , ÂM vektörleri 3. Çalıştığı ofisin havalandırma pervanelerinin yeterli hava sirkü-
PARAF YAYINLARI
şekildeki gibidir. lasyonu oluşturup oluşturmadığını ölçmek isteyen Mert, gör-
seldeki gibi bir anemometre yardımıyla, pervanelerden geçen
havanın 15 m/s süratle, içerden dışarıya doğru hareket ettiği-
ni ölçüyor.
ÁK ÁL
ÂM
Buna göre;
I. ÁL + ÂM = ÁK
II. ÁK = ÁL = ÂM
III. ÁK – ÁL = ÂM
Buna göre Mert, havanın hız vektörüne ait;
eşitliklerinden hangileri doğrudur?
I. yön,
II. şiddet,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
III. başlangıç noktası
D) I ve III E) II ve III
özelliklerinden hangileri hakkında kesinlikle bilgi sahi-
bi olmuştur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
2. Fizikte, sayı ve birim ile ifade edilebilen skaler büyüklükler ile

sayı, birim ve yönü olan vektörel büyüklükler olarak iki tür bü-
yüklük vardır.
Buna göre,
• sürat,
4. Bir vektörün skaler bir büyüklükle çarpılması vektörün,
• enerji,
I. Yönü
• elektrik yükü,
II. Şiddeti
• ivme,
III. Doğrultusu
• yer değiştirme
özelliklerinden hangilerini değiştirebilir?
yukarıda verilen fiziksel niceliklerden kaç tanesi vektö-
rel büyüklüktür?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) II ve III E) I, II ve III
7
TEST - 1 ÇEKİRDEK TESTİ
Vektörler - Kuvvetler
5. Aynı düzlemde bulunan ÁK, ÁL, ÂM, ÁN vektörleri şekildeki gibidir. 7. Selçuk, dik koordinat sisteminde bir ÁP(x, y) vektörünü şekil-
deki gibi gösteriyor.
PARAF YAYINLARI ÁK
y
3
ÁL
2
ÂM 1
–3 –2 –1 1 2 3
–x x
ÁN –1
–2
Buna göre;
–3 ÁP
I. ÁK + ÁL = ÂM
–y
II. ÁK = –ÁN
III. ÁL + ÁN = –ÂM Buna göre, (x, y) değerleri nedir?
eşitliklerinden hangileri doğrudur? A) (3, – 2) B) (– 2, 3) C) (3, 2)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) (– 3, – 2) E) ( 2, – 3)
D) I ve II E) II ve III
6. Fizikteki büyüklükler, temel büyüklükler ve türetilmiş büyük- 8. Şekilde verilen ÁK, ÁL , ÂM, ÁN ve ÁP vektörleri aynı düzlemde bu-
lükler olarak ikiye ayrılabilir. lunmaktadır.
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur? ÁK ÁL
A) Bütün temel büyüklükler aynı zamanda skaler büyüklük-

tür.
B) Temel büyüklüklerin toplanması vektör toplama kuralları ÂM ÁP ÁN
ile yapılır.
C) Temel büyüklüklerin bazıları vektörel büyüklüktür.
D) Türetilmiş büyüklüklerin arasında vektörel büyüklükler
yoktur. Buna göre, ÁK + ÁL + ÂM + ÁN + ÁP toplamı aşağıda verilen-
E) Skaler büyüklüklerin tümü aynı zamanda türetilmiş büyük- lerden hangisine eşittir?
lüktür.
A) ÁP B) –ÁP C) –2ÁP D) 2ÁP E) 3ÁP
1-D 2-B 3-C 4-C 5-D 6-A 7-E 8-B
8
ÇEKİRDEK TESTİ TEST - 2
1. Aynı düzlemde bulunan ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuvvetlerinin bileşkesi 3. Aynı düzlemdeki ÁF1, ÁF2, ÁF3, ÁF4 kuvvetlerinin etkisinde hare-
ÁR’dir. ketsiz tutulmakta olan noktasal K cismi yatay ve sürtünmesiz
PARAF YAYINLARI
bir düzlem üzerindedir.
ÁR
ÁF 1
ÁF1
ÁF2
ÁF2
ÁF4 ÁF3
ÁF1, ÁF2 ve ÁR şekildeki gibi olduğuna göre, ÁF3 kuvveti aşağı-
dakilerden hangisidir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
Buna göre, K cismi serbest bırakıldığında hareketsiz kal-
ması için;
A) B) C)
I. ÁF1 kuvvetinin büyüklüğünü üçte birine düşürme,
II. ÁF3 kuvvetini yok etme,
D) E)
III. ÁF3 kuvvetinin büyüklüğünü üç katına çıkarma
işlemlerinden hangileri yapılmalıdır?
D) I ve II E) I ve III
2. Sürtünmesi önemsiz yatay düzlemdeki noktasal K cismi, ay- 4. Sürtünmenin önemsenmediği yatay düzlemde durmakta olan
nı düzlemde şekildeki gibi etkiyen dört kuvvetin etkisinde ha- noktasal K cismine aynı düzlemdeki ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuvvetleri şe-
rekete başlıyor. kildeki gibi etkiyor.
ÁF1
ÁF4
ÁF2 K ÁF2
K
ÁF 3
ÁF1
ÁF3
Buna göre, aşağıda verilen hangi iki kuvvet kaldırılırsa cis-

Buna göre, kuvvetler tek başına, ikişerli ya da üçü birlik-
min hareket yönü kesinlikle değişmez?
te uygulanırsa, K noktasal cismi kaç farklı doğrultuda ha-
reket edebilir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
A) ÁF1 ve ÁF4 B) ÁF2 ve ÁF4 C) ÁF1 ve ÁF3
D) ÁF2 ve ÁF3 E) ÁF1 ve ÁF2 A) 3 B) 5 C) 6 D) 8 E) 10
9
5. Yatay bir düzlemdeki çemberin merkezinde bulunan O nok- 7. Mehtap, vektörlerin toplanması ile ilgili hazırladığı proje öde-
tasına aynı düzlemdeki ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuvvetleri şekildeki gibi vinde, eşit bölmelendirilmiş bir düzlemdeki ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuv-
PARAF YAYINLARI etkiyor. vetlerini şekildeki gibi çizdikten sonra bunlar arasında bazı
toplama işlemleri yapıyor.
+y
ÁF1
ÁF2
ÁF2
ÁF1 30° ÁF3
+x
O 30°
Mehtap’ın yaptığı toplama işlemleri aşağıdaki gibidir.

ÁF3
• ÁR1 = ÁF1 + ÁF2
• ÁR2 = ÁF1 + ÁF3
• ÁR3 = ÁF2 + ÁF3

–y
ÁR1, ÁR2, ÁR3 kuvvetlerinin büyüklükleri R1, R2, R3 olduğuna
Buna göre, göre bunlar arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir?
I. ÁF1 = ÁF2 = ÁF3 dir.
A) R1 > R2 > R3 B) R1 = R2 > R3
II. Bu üç kuvvetin bileşkesi sıfırdır.
III. Bu üç kuvvetin bileşkesi +x yönündedir. C) R2 > R1 = R3 D) R3 > R2 > R1
yargılarından hangileri doğrudur? E) R2 > R3 > R1
8. Sürtünmesiz yatay düzlemde tutulmakta olan K noktasal cis-

mine aynı düzlemdeki ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuvvetleri şekildeki gibi et-
ki ediyor.
ÁF2 ÁF1
6. Duygu, vektörlerin toplanması ile ilgili bir proje ödevi hazır-

lıyor. Bu projedeki sorulardan birinde; her birinin büyüklüğü K
birbirine eşit ve F olan ÁF1, ÁF2, ÁF3, ÁF4, ÁF5 kuvvetlerini şekildeki
gibi yerleştiriyor.
ÁF3
ÁF2
Buna göre,
I. K cismi serbest bırakıldığında hareket etmez.
II. Cisme yalnız ÁF1 ve ÁF2 kuvvetleri uygulanarak K serbest bı-
ÁF1 ÁF4 ÁF3
rakılırsa hareket yönü ÁF3 e zıt yönde olur.
III. Cisme yalnız ÁF1 ve ÁF3 kuvvetleri uygulanarak K cismi ser-
best bırakılırsa hareket yönü ÁF2 ye zıt yönde olur.
ÁF5 yargılarından hangileri doğrudur?

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)
Buna göre, Duygu bu kuvvetlerden hangisinin yönünü
ters çevrirse kuvvetlerin bileşkesinin büyüklüğü 3F olur?
A) ÁF1 B) ÁF2 C) ÁF3 D) ÁF4 E) ÁF5 D) I ve III E) I, II ve III
1-D 2-B 3-D 4-A 5-C 6-C 7-E 8-E
10
TEST 3 ATOM TESTİ
1. Sürtünmesiz yatay zeminde durmakta olan K noktasal cismi- 3. Noktasal K, L ve M cisimlerine büyüklükleri F 1, F2 ve F3 olan
PARAF YAYINLARI
ne aynı düzlemde bulunan ÁF1, ÁF2, ÁF3 ve ÁF4 kuvvetleri şekilde- kuvvet çiftleri şekildeki gibi uygulandığında, her üç cisme et-
ki gibi uygulanmaktadır. ki eden bileşke kuvvetin şiddeti birbirine eşit oluyor.
y
ÁF1
ÁF2
120°
ÁF1 K
ÁF1
x
K
ÁF3 ÁF3
ÁF2
ÁF4
60°
L ÁF2 M ÁF3
Buna göre;
I. ÁF1 ile ÁF3 Buna göre; F1, F2 ve F3 büyüklükleri arasındaki ilişki aşa-
II. ÁF2 ile ÁF3 ğıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
III. ÁF2 ile ÁF4

A) F1 > F2 = F3 B) F2 = F3 > F1
kuvvet çiftlerinden hangileri K cismini +x yönünde hare-
C) F1 > F3 > F2 D) F1 > F2 > F3
ket ettirir?
E) F3 > F2 > F1
D) I ve III E) I, II ve III
2. Emir, Emre ve Merve, ÁF1 ve ÁF2 kuvvetlerin bileşkesi ile ilgili şe-
kildeki yorumlarda bulunuyorlar.
4. Aynı düzlemdeki ÁK ve ÁK + ÁL vektörleri şekildeki gibidir.
Emir Bileşke kuvvetin şiddeti, ÁF1 in şiddetinden
büyük olabilir. ÁK + ÁL
Emre Bileşke kuvvetin şiddeti, ÁF2 nin şiddetinden

küçük olabilir. a ÁK
Buna göre, ÁL vektörünün büyüklüğü artırılırsa;

Merve Bileşke kuvvetin şiddeti, ÁF1 – ÁF2 nin şidde-
tinden küçük olabilir. I. ÁK + ÁL vektörünün büyüklüğü artar.
II. à açısı azalır.
Buna göre, hangi öğrencilerin yorumları doğrudur? III. ÁK + ÁL vektörünün yönü değişmez.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Emir ve Emre B) Yalnız Emir
C) Merve ve Emre D) Emir ve Merve A) I, II ve III B) I ve II C) II ve III
E) Emir, Emre ve Merve D) Yalnız II E) Yalnız I
11
TEST - 3 ATOM TESTİ
5. Sürtünmesiz yatay düzlemde durmakta olan noktasal K cis- 7. Üç boyutlu (x, y, z) kartezyen koordinat sistemine şekildeki
mine, şekildeki gibi etki eden aynı düzlemdeki ÁF1, ÁF2, ÁF3 ve gibi yerleştirilmiş bir ayakkabılığın eni 3d, derinliği 2d ve öz-
PARAF YAYINLARI ÁF4 kuvvetlerinin bileşkesi sıfırdır. deş raflarından birinin yüksekliği d’dir. K noktasından yürü-
meye başlayan bir karınca oklar yönünde ilerleyerek L nok-
y
tasına ulaşıyor.
ÁF1
y
K
x
–x ÁF2
a x
K z
a
a
ÁF3= F
L
ÁF4= F
–y
|F3| = |F4| = F olduğuna göre,

d
I. ÁF1 in şiddeti ÁF2 nin şiddetine eşittir. 2d
II. ÁF1 kuvvetinin şiddeti F’dir. 3d
III. ÁF1 ve ÁF2 nin bileşkesinin şiddeti F’den büyüktür.
Buna göre, hareket boyunca karınca;
I. +x yönünde hiç hareket etmemiştir.
A) I, II ve III B) I ve III C) Yalnız III II. Hem +z yönünde hem de –z yönünde hareket etmiştir.
III. Hem +y yönünde hem de –y yönünde hareket etmiştir.
D) Yalnız II E) Yalnız I
A) I, II ve III B) I ve II C) Yalnız III
6. Kartezyen sistemdeki bir ÁK vektörünün gösterimi şekildeki gi- 8. Yatay ve sürtünmesiz P düzlemi üzerinde duran noktasal bir
bidir. cisim, şekilde belirtilen yatay ÁF1, ÁF2, ÁF3, ÁF4, ÁF5 kuvvetlerinin
etkisiyle, belirli bir yönde harekete başlıyor.
+y
3
–z ÁF1 ÁF2
ÁK
–x +x
–4 0
ÁF3 ÁF5
2
ÁF4
+z
P düzlemi
–y
Bu kuvvetlerden hangisi olmasaydı cismin hareket yönü
Buna göre, ÁK vektörünün koordinatları (x, y, z) nedir? yine aynı olurdu?
A) (2, 3, –4) B) (3, 2, –4) C) (3, –4, 2) A) ÁF1 B) ÁF2 C) ÁF3 D) ÁF4 E) ÁF5
D) (–4, 2, 3) E) (–4, 3, 2)
1-D 2-E 3-C 4-B 5-B 6-E 7-B 8-D
12
TEST 4 MODERN TEST (ÖSYM TADINDA)
1. Bir yük gemisi taşıdığı yükü bir limana boşaltmak istiyor. Ge- 3. Efe, derste öğrendiği iki kuvvetin bileşkesinin kuvvetler ara-
PARAF YAYINLARI
mi verilen konumdayken motorlarını kapatıyor. Gemi limana sındaki açıya bağlı olduğu bilgisini pekiştirmek amacıyla bir
paralel olarak yanaşabilmesi için iki yardımcı gemiye halat- duvar saatinin akrep ve yelkovanının iki farklı kuvveti göster-
larla bağlanarak şekildeki gibi F, 2F kuvvetleriyle çekiliyor. diği bir poster hazırlıyor. Bu duvar saati şekildeki gibi 3:00,
6:00 ve 9:00’u gösterdiği anlarda bu iki kuvvetin bileşkesinin
ÁF1 büyüklüğünün sırasıyla R1, R2, R3 olduğunu belirtiyor.
2F
I II III
ÁF2
Liman
2a
a
Gemi
ÁF3
Buna göre, geminin limana paralel olarak yanaşabilmesi 03:00 06:00 09:00
için üçüncü bir yardımcı gemiye bağlanarak uygulanması
gereken kuvvetin yönü ÁF1, ÁF2, ÁF3 ile gösterilenlerden han- Buna göre; R 1, R 2, R 3 arasındaki ilişki aşağıdakilerden
gisi gibi olabilir? (Akıntının etkisi önemsizdir.) hangisidir?
A) Yalnız ÁF1 yönünde A) R1 = R2 = R3 B) R1 = R3 > R2
B) Yalnız ÁF2 yönünde C) R1 = R2 > R3 D) R2 > R1 = R3
C) Yalnız ÁF3 yönünde E) R1 > R2 = R3
D) ÁF1 ya da ÁF2 yönünde
E) ÁF2 ya da ÁF3 yönünde
2. Sürtünmesiz yatay zeminde duran bir koliye yatay düzleme

paralel olarak uygulanan ÁF1 ve ÁF2 kuvvetleri şekildeki gibidir.
Bu kuvvetlerin bileşkesi ÁR olup a > q dir. 4. xy koordinat sisteminde bulunan ÁF1, ÁF1, ÁF2, ÁF3, ÁF4 ve ÁF5 kuv-
vetleri şekildeki gibi verilmiştir.
ÁF1
y
a
Koli Yatay
q R ÁF3
ÁF4
ÁF 2 ÁF5
ÁF2
Á F1, Á F2, Á R kuvvetlerinin büyüklükleri F1, F 2, R olduğuna x
ÁF1 ÁF1
göre bunlar arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir?
(a + q < 90° dir.)
Buna göre, ÁF5 kuvveti olmasaydı kalan kuvvetlerin bileş-
kesinin büyüklüğü aşağıdakilerden hangisi olurdu?
A) F1 > F2 > R B) R > F2 > F1 C) F2 > F1 > R
D) F1 = F2 = R E) R > F1 > F2 A) ÁF1 B) 2ÁF1 C) 4ÁF1 D) 2ÁF2 E) 4ÁF2
13
TEST - 4 MODERN TEST (ÖSYM TADINDA)
5. Eşit bölmeli düzlemdeki ÁK, ÁL ve ÂM vektörleri Şekil 1’deki gi- 7. Vektörel büyüklükler başlangıç ve bitiş noktası olan yönlü doğ-
bidir. Betül, ÁK + ÁL vektörel toplamı ile ÁK – ÂM vektörel çıkarma ru parçalarıdır. Eşit bölmelendirilmiş düzlemde K, L, M, N, P,
PARAF YAYINLARI işlemlerinin sonucunda elde edilen vektörleri Şekil 2’deki kar- R noktaları şekildeki gibidir.
tezyen koordinat sisteminde göstermek istiyor.
L M
y(cm)
K
3
2
1cm P
1cm
1
ÁK N
x(cm)
ÁL –3 –2 –1 0 1 2 3
–1
Bazı vektörlerin başlangıç ve bitiş noktası aşağıdaki gibi ve-
ÁM –2
riliyor.
–3
Vektör Adı Başlangıç Noktası Bitiş Noktası
Şekil 1 Şekil 2
X K M
Buna göre, Betül, bu vektörel işlemlerin sonucunda elde Y L P
edilen vektörlerin koordinatlarını aşağıdakilerden hangi-
Z N M
sindeki gibi yazarsa doğru olur?
Buna göre; X, Y ve Z vektörlerinin büyüklükleri arasında-
ÁK + ÁL ÁK – ÁM
ki ilişki aşağıdakilerden hangisidir?
A) (2, 1) (2, 1)
B) (1, 2) (–1, 3) A) X > Y > Z B) Z > Y > X C) Y > Z > X
C) (2, 1) ( 0, 3) D) Y > X > Z E) X > Z > Y
D) (1, 3) (–1, 3)
E) (3, 0) (3, –1)
8. Aynı düzlemdeki ÁK, ÁL ve ÂM vektörlerinden elde edilen ÁK + ÁL,

6. Üç boyutlu (x,y,z) kartezyen koordinat sisteminde bir ÁK vek-
ÁK – ÂM ve ÂM – ÁL vektörleri şekildeki gibidir.
törü şekildeki gibi gösteriliyor.
ÂM – ÁL
+y
5 ÁK + ÁL
4
3
ÁK
2
1
–x +x ÁK – ÂM
0 1 2 3 4 5
1 Buna göre, ÂM vektörü aşağıdakilerden hangisidir?
2 (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
3
+z A) B) C)
–y
Buna göre, K vektörünün koordinatları (x, y, z) nedir?
A) (3, 4, 5) B) (5, 3, 4) C) (5, 5, 3) D) E)
D) (3, 5, 6) E) (4, 5, 3)
1-C 2-B 3-B 4-C 5-A 6-C 7-E 8-A
14
ÜNİTE 1

2
KUVVET VE DENGE
1. Sürtünmesiz ortamda durmakta olan noktasal K cismine ay- 3. Ağırlıkları 2P, 3P olan X, Y cisimleri iplerle birbirine ve tavana
PARAF YAYINLARI
nı düzlemdeki ÁF1, ÁF2, ÁF3, ÁF4 ve ÁF5 kuvvetleri şekildeki gibi uy- bağlanıp serbest bırakıldığında şekildeki gibi dengede kalı-
gulanıyor. yor. Buna durumda, gösterilen X, Y iplerindeki gerilme kuv-
vetlerinin büyüklükleri TX ve TY oluyor.
ÁF 1
Tavan
(yatay)
TY
ÁF5 ÁF2 Y ipi
Y 3P
ÁF4
ÁF3 TX
X ipi
Buna göre, cisim serbest bırakıldığı anda dengede kalma-

sı için hangi kuvvetin yok olması gerekir? X 2P
A) ÁF1 B) ÁF2 C) ÁF3 D) ÁF4 E) ÁF5 Buna göre,
I. TX = 2P dir.
II. TY = 3P dir.
III. Y cisminin ağırlığı artarsa X ipindeki gerilme kuvveti de-
ğişmez.
2. Sürtünmesiz ortamdaki K noktasal cismine etki eden aynı düz- D) I ve III E) II ve III
lemdeki dört kuvvetten ikisi Şekil 1’deki ÁF1 ve ÁF2 kuvvetleridir.
2
K 4
1
ÁF2
ÁF1 5
Şekil 1 Şekil 2
K cismi hareket etmediğine göre, diğer iki kuvvet Şekil 2’de

verilenlerden hangileri olabilir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
A) 1 ve 2 B) 3 ve 4 C) 2 ve 4
D) 3 ve 5 E) 4 ve 5
15
Kuvvet ve Denge
4. Sürtünmesiz yatay düzlemde O noktasında durmakta olan 6. K ipiyle tavana asılan ve kütlesi ihmal edilen X cismi ÁF1, ÁF2,
cisme, aynı düzlemdeki ÁF1, ÁF2, ÁF3 ve ÁF4 kuvvetleri etkidiğin- ÁF3 kuvvetlerinin etkisinde şekildeki gibi dengede kalıyor.
PARAF YAYINLARI de dengede kalmaktadır.
Tavan
45° (Yatay)
ÁF3 ÁF 1 K ipi
ÁF1 X ÁF3
Yatay
K
ÁF2
ÁF2
Düşey
ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuvvetleri şekildeki gibi olduğuna göre ÁF4 kuv-
veti aşağıdakilerden hangisidir? K ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüğü T; ÁF1, ÁF2, ÁF3 kuv-
vetlerinin büyüklüğü sırasıyla F1, F2, F3 olduğuna göre,
A) B) C)
I. F3 > T
II. F1 > F3
III. F3 > F2
yargılarından hangileri kesinlikle yanlıştır?

1
D) E) (sin45° = cos45° = )
ñ2
5. İplerle asılan bir cisim şekildeki gibi dengede iken, iplerde 7. Sürtünmesiz yatay düzlemdeki noktasal K cismine şekildeki
oluşan gerilme kuvvetlerinin büyüklükleri T1, T2 ve T3 oluyor. gibi etkiyen aynı düzlemdeki ÁF1, ÁF2, ÁF3 kuvvetlerinin bileşke-
si sıfırdır.
65° Yatay
Düşey
T1 T2 ÁF 3
25°
60°
ÁF2 Yatay
T3
ÁF1
Buna göre; T1, T2 ve T3 arasındaki ilişki aşağıdakilerden

ÁF1, ÁF2, ÁF3 kuvvetlerinin büyüklükleri F 1, F2, F3 olduğuna
hangisinde doğru olarak verilmiştir?
göre bunlar arasındaki ilişki nedir? (cos60° = 0,5)
1 ñ3
(sin30° = ; cos30° = )
2 2
A) F3 > F2 > F1 B) F2 > F1 > F3
A) T1 = T2 = T3 B) T3 > T2 > T1
C) F3 > F1 > F2 D) F2 > F1 = F3
C) T3 > T1 = T2 D) T3 > T1 > T2
E) F1 > F2 > F3
E) T2 > T1 = T3
1-E 2-D 3-D 4-E 5-C 6-B 7-A
16
Kuvvet ve Denge
1. K, L ve M cisimleri iplerle asılarak şekildeki gibi dengelen- 3. Düşey kesiti verilen düzenekte K, L, M, N, P ve R ipleriyle du-
miştir. varlara ve tavana şekildeki gibi bağlanmış G ağırlıklı cisim
PARAF YAYINLARI
dengededir.
Tavan
Tavan
M
K a
a
N
K a R
a
Yatay P
Duvar
L
Duvar
G
L M
Düşey Düşey
Buna göre,
Buna göre;
I. K’nin kütlesi L’ninkine eşittir.
l. K, L ve R iplerindeki gerilme kuvvetlerinin büyüklükleri bir-
II. L’nin kütlesi M’ninkine eşittir. birine eşittir.
III. K’nin kütlesi M’ninkinden büyüktür.
ll. M, N ve P iplerindeki gerilme kuvvetlerinin büyüklükleri
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? birbirine eşittir.
(Sürtünmeler önemsizdir.) lll. M ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüğü G ağırlığından
büyüktür.
eşitliklerinden hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, ll ve III
2. K ve L cisimleri şekildeki gibi dengede iken, X ve Y iplerinde-

ki gerilme kuvvetlerinin büyüklüğü TX ve TY oluyor.
X ipi
Yatay Y ipi
K
Buna göre, K cisminin altına bir tane daha K cismi bağlanıp

tekrar denge sağlandığında TX ve TY için ne söylenebilir?
TX TY
A) Değişmez Azalır
B) Artar Artar
C) Azalır Artar
D) Değişmez Artar
E) Artar Değişmez
17
Kuvvet ve Denge
4. Ağırlıkları PE, PA olan Efe ve Ali tavana asılı makara düzenek- 5. Düşey kesiti verilen düzenekte X ve Y küreleri şekildeki gibi
lerinde, Şekil 1 ve 2’deki gibi dengede kalıyor. Bu durumda
PARAF YAYINLARI
duvara ve birbirine bağlı iken gösterilen ip gerilmelerinin bü-
gösterilen iplerdeki gerilme kuvvetlerinin büyüklükleri eşit ve yüklükleri sırasıyla TX ve TY oluyor.
T oluyor.
Düşey
T L TY
Y
Efe
PE K Yatay
Zemin
Şekil 1 Yatay
TX
Ali
Buna göre, Y küresinin konumu değiştirilmeden L nok-
tasına bağlı ipin boyu uzatılarak M noktasına bağlanarak
PA tekrar denge sağlandığında TX ve TY için ne söylenebilir?
Zemin
TX TY
Şekil 2
A) Değişmez Değişmez
Buna göre; PE, PA ve T arasındaki ilişki aşağıdakilerden B) Değişmez Artar
hangisidir? (Sürtünmeler önemsizdir.) C) Değişmez Azalır
D) Azalır Artar
A) T > PE = PA B) PA > PE > T
E) Artar Azalır
C) PE = T = PA D) T > PE > PA
E) PE > PA = T
1-A 2-B 3-D 4-E 5-C
18
Kuvvet ve Denge
1. Ağırlığı P olan Adem halka jimnastiği yaparken iki farklı pozis- 3. Cemil bir kütüğü X, Y ve Z ipleriyle bağlayıp tavana astığında
yonda vücudunun denge durumu Şekil 1 ve 2’deki gibidir. şekildeki gibi denge sağlanıyor. Bu durumda üç ipte de geril-
PARAF YAYINLARI
me kuvveti oluşuyor.
Tavan Tavan
(yatay) (yatay) Tavan (yatay)
30
30
°
°
T1 T2 X Y Z
2a a
Yatay
Kütük
–x +x
Y ipi kesilip yeniden denge sağlandığında,
I. kütük +x yönüne doğru hareket etmiştir.

Şekil 1 Şekil 2 II. Z ipindeki gerilme kuvveti değişmemiştir.
III. X ipindeki gerilme kuvveti artmıştır.
Şekil 1 ve Şekil 2’de gösterilen iplerdeki gerilme kuvvetle-
rinin büyüklükleri sırasıyla T1 ve T2 olduğuna göre, T1, T2 yargılarından hangileri doğrudur?
ve P arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir?
A) T1 = T2 = P B) T2 > T1 = P
C) P > T2 > T1 D) T1 > T2 > P
E) T1 = P > T2
2. Kütlesi ve sürtünmesi önemsiz makara düzeneğinde, P ağır-

lıklı cisim K ve L ipleri ile şekildeki gibi dengededir.
4. İplerle bağlı P1, P2 ve P3 ağırlıklı cisimler şekildeki gibi denge-

L ipi
de iken iplerde oluşan gerilme kuvvetlerinin büyüklükleri bir-
Yatay a
birine eşit ve T oluyor.
K ipi
T T T T T
120°
P
P1 P2 P3
K ve L iplerindeki gerilme kuvvetlerinin büyüklüğü sıra-
sıyla T K ve TL olduğuna göre; TK, TL ve P arasındaki iliş- Buna göre; P1, P2 ve P3 arasındaki ilişki aşağıdakilerden
ki aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) TL > TK > P B) T K = P > TL A) P1 = P2 = P3 B) P3 > P1 = P2
C) TK = TL = P D) T L > TK = P C) P1 > P3 > P2 D) P1 > P2 = P3
E) TL > P > TK E) P1 > P2 > P3
19
Kuvvet ve Denge
5. Düşey kesiti verilen düzenekte iplerle duvara ve tavana bağ- 7. Düşey kesiti verilen düzenekte makaraya asılı P ağırlıklı cisim
lı P ağırlıklı cisim şekildeki gibi dengededir. Bu durumda K ve şekildeki gibi dengededir.
PARAF YAYINLARI M noktalarına bağlı iplerdeki gerilme kuvvetleri T1 ve T2 oluyor.
M L
K L
45° b
T1 T
K
a
O M
T2
P
P
Düşey Düşey
Düşey Düşey
O noktasının konumu değiştirilmeden M noktasına bağ-
lı ip, L noktasına bağlanırsa T1 ve T2 için ne söylenebilir? Buna göre,
T1 T2 I. a açısı b açısına eşittir.

II. T ip gerilmesi P ağırlığından büyüktür.
A) Artar Azalır
III. K noktasına bağlı ip koparılıp M noktasına bağlanırsa T ip
B) Artar Değişmez
gerilmesi artar.
C) Değişmez Artar
D) Azalır Artar yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
E) Azalır Azalır (Sürtünmeler önemsizdir.)
6. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz eğik düzlemde P yayı ve X

cismi şekildeki konumda dengede durmaktadır.
X
8. Mehmet bir yayın ucuna farklı ağırlıklardaki cisimleri asarak
yaydaki uzama miktarları ölçüyor ve ölçüm sonuçlarını aşa-
a ğıdaki tabloya kaydediyor.
Yer (Yatay)
Buna göre; Ağırlık (N) Uzama Miktarı (cm)

5 1
I. X cisminin kütlesi,
II. eğik düzlemin a açısı, 10 2
III. yayın esneklik katsayısı 15 3

25 6
niceliklerinden hangileri azalırsa yaydaki uzama mikta-
rı artar?
Mehmet bu yay ile aşağıdaki ağırlıklardan hangisini doğ-
ru ölçemeyebilir?
D) I ya da III E) I ya da II ya da III A) 4 B) 8 C) 12 D) 14 E) 20
1-C 2-D 3-C 4-B 5-E 6-C 7-A 8-E
20
TEST 8 ATOM TESTİ
Kuvvet ve Denge
1. Eğim açısı 45° olan sürtünmesiz eğik düzlemde, P ağırlıklı bir 3. Birbirine iple bağlı K küresi ile L cismi şekildeki konumda den-
PARAF YAYINLARI
cisim yatay ÁF kuvvetinin etkisinde şekildeki gibi dengede ka- gede kalıyorlar.
lıyor.
ÁF
Yatay P
İp İp
45°
Yatay (yer) K
a L
Buna göre,
I. ÁF kuvvetinin şiddeti P ağırlığına eşittir.

Duvar
II. Eğik düzlemin tepki kuvveti P ağırlığına eşittir.
III. ÁF kuvvetinin şiddeti eğik düzlemin tepki kuvvetine eşittir.
yargılarından hangileri doğrudur? Yatay (yer)
ñ2 L cisminin kütlesi artırılıp yeniden denge sağlandığında,

(sin45° = )
2
I. a açısı azalır.
II. Duvarın K cismine uyguladığı tepki kuvveti artar.
III. İpte oluşan gerilme kuvveti artar.

(Sürtünmeler önemsizdir.)
D) II ve III E) I, II ve III
2. P ve 2P ağırlıklı cisimler ipler yardımıyla şekildeki gibi denge-
de iken K, L ve M iplerindeki gerilme kuvvetlerinin büyüklük-
leri sırasıyla TK, TL ve TM oluyor.
M ipi a
Yatay
L ipi
K ipi
Düşey
P 2P
Buna göre; TK, TL ve TM arasındaki ilişki aşağıdakilerden

A) TM > TL > TK B) TK > TL > TM
C) TL > TM > TK D) TM > TK = TL
E) TK = TL = TM
21
Kuvvet ve Denge
4. Düşey kesiti verilen düzenekte, P ağırlığındaki bir küreye şe- 6. Sürtünmesiz yatay bir düzlem üzerindeki K cismi aynı düz-
kildeki gibi ÁF kuvveti uygulanıyor. Bu durumda K duvarı ve L lemdeki ÁF1, ÁF2, ÁF3 kuvvetlerinin etkisinde hareketsiz kalıyor.
PARAF YAYINLARI zemininin uyguladığı tepki kuvvetlerinin büyüklükleri NK ve NL ÁF1, ÁF2, ÁF3 kuvvetlerinin x ekseni ile yaptığı dar açılar şekilde-
oluyor. ki gibi a1, a2, a3 dir.
K ÁF1
duvarı F
K a1
a3 x ekseni
a2
a
ÁF3 ÁF2
Yatay
L zemini Buna göre,
Buna göre, I. a1 = a3 dir.
I. ÁF kuvvetinin şiddeti artırılırsa NK ve NL artar. II. a2 < a1 dir.
II. ÁF kuvvetinin şiddeti azaltılırsa NK değişmez NL azalır. III. a3 < a1 dir.
III. P ağırlığı artırılırsa NK değişmez NL artar. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur? (Açılar ölçekli çizilmemiştir.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) II ve III D) I ve III E) II ve III
7. K ve L cisimleri X, Y esnek yayları ile bağlanarak tavana asıl-

dığında şekildeki gibi denge sağlanıyor.
5. Düşey kesiti verilen düzenekte G ağırlıklı basketbol topu ipte
ve yayda oluşan Tip ve Tyay gerime kuvvetleri ile şekildeki gi- Tavan
bi dengededir. X
K L
a K
Tip
Tyay Y
Yatay M
O
L
G
Buna göre,
Düşey I. Yalnız K cisminin kütlesi artırılırsa X yayının uzama mikta-
rı artar, Y’ninki değişmez.
Yayın yatay doğrultusu bozulmadan K noktasına bağlı ip
L noktasına bağlanıp yeniden denge sağlandığında Tip ve II. Yalnız L cisminin kütlesi artırılırsa hem X hem de Y yayı-
Tyay için ne söylenebilir? nın uzama miktarı artar.
III. X yayının esneklik katsayısı artırılırsa, Y yayının uzama mik-
Tip Tyay tarı değişmez, X yayınınki azalır.
A) Artar Artar yargılarından hangileri doğrudur?
B) Azalır Azalır (Yayların kütleleri önemsizdir.)
C) Artar Değişmez
D) Azalır Değişmez A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) Azalır Artar D) I ve III E) I, II ve III
1-A 2-A 3-E 4-D 5-B 6-C 7-E
22
Kuvvet ve Denge
1. Spor salonunda antreman yapan Mehmet, yatay bir zemin 2. Özdeş iki esnek yaya bağlı, kütleleri m, 2m olan K ve L cisim-
PARAF YAYINLARI
üzerinde bacaklarını açarak Şekil 1’deki gibi durmaktadır. Bir leri tavana asılıp serbest bırakıldığında şekildeki gibi denge-
süre sonra Mehmet, bacaklarını biraz daha açarak Şekil 2’de- de kalıyor. Bu durumda yayların ucunun tavana uzaklıkları dK
ki gibi duruyor. ve dL oluyor.
Mehmet Tavan
dK
dL m K
Yatay
Şekil 1 2m L
Mehmet Buna göre; K, L cisimlerinin yerleri değiştirilip tekrar den-

ge sağlandığında dK ve dL için ne söylenebilir?
dK dL
A) Değişmez Artar
B) Değişmez Azalır
C) Değişmez Değişmez
Yatay
D) Artar Azalır
Şekil 2
E) Artar Artar
Buna göre, Şekil 1’e göre Şekil 2’de Mehmet’in,
I. Bacak kasları daha çok gerilmiştir.

II. Bacaklarının taşıdığı yük artmıştır.
III. Ayaklarına yerin uyguladığı toplam tepki kuvvetinin bü-
yüklüğü değişmemiştir.
23
Kuvvet ve Denge
3. Boyutları önemsenmeyen eşit ağırlıklı X, Y, Z cisimleri FX, 4. Düşey kesiti verilen düzeneklerde özdeş K ve L yaylarına bağ-
FY, FZ kuvvetleri ile Şekil 1, Şekil 2, Şekil 3’teki gibi denge- lı m kütleli cisimler Şekil 1 ve Şekil 2 deki gibi dengededir.
PARAF YAYINLARI de tutuluyor.
K yayı
ÁFX
Yatay X
45° m
Yer (yatay)
Şekil 1 Düşey
Şekil 1
L yayı
45° Tavan (yatay)
İp
ÁFY
Y Yatay m
m
Şekil 2
Düşey Düşey
Şekil 2
Buna göre,
45° Tavan (yatay)
I. K yayının uzama miktarı L yayınınkinden fazladır.
ÁFZ İp
II. L yayının uzama miktarı K yayınınkinden fazladır.
45° III. K yayındaki gerilme kuvveti L yayınınkine eşittir.
Z Yatay
Şekil 3 (Sürtünmeler önemsizdir.)
Kuvvetlerin büyüklükleri FX, FY, FZ olduğuna göre, bunlar
arasındaki ilişki nedir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) FZ < FY < FX B) FY < FZ < FX
C) FX < FZ < FY D) FX = FY < FZ
E) FZ < FX = FY
1-D 2-B 3-E 4-A
24
ÜNİTE 1

3
TORK VE DENGE
1. Tork ile ilgili, 3. İrem ve Özlem parktaki bir tahterevalliye oturarak şekildeki gi-
PARAF YAYINLARI
bi dengede kalmışlardır.
I. İki kuvvetin aynı noktaya göre torkları eşitse bu iki kuvve-
tin büyüklükleri eşittir. rem zlem
II. İki kuvvetin aynı noktaya göre bileşke torkları sıfırsa bu iki
kuvvetin büyüklükleri eşittir.
III. İki kuvvetin aynı noktaya göre torkları aynı yöndeyse bu Yatay
iki kuvvetin döndürme yönleri aynıdır. O
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

Tahterevalli O noktası etrafında sürtünmesiz olarak dönebil-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III mekte olup, O noktası tahterevallinin orta noktasıdır.
D) I ve II E) II ve III Tahterevalli sabit kalınlıklı ve türdeş yapıda olduğuna göre,
I. İrem’in O noktasına göre torku, Özlem’in O noktasına gö-

re torkuna eşittir.
II. İrem ile Özlem yer değiştirirlerse aynı denge konumu yi-
ne sağlanır.
III. Özlem’in kütlesi İrem’in kütlesinden küçüktür.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
2. O noktası etrafında dönebilen eşit bölmeli çubuğa şiddetleri

eşit ve F olan üç kuvvet şekildeki gibi uygulanıyor.
Menteşe
F
F
O
Yatay
4. Kuvvetin döndürme etkisine tork denir. Günlük yaşantımızda
d d d d
torkun birçok kullanım alanı vardır.
F
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi torkun kullanım alan-
Buna göre; bu kuvvetlerin O noktasına göre, toplam torku- larına örnek olarak gösterilebilecek durumlardan biri-
nun değeri ve yönü aşağıdakilerden hangisidir? si değildir?
(Ğ: Sayfa düzlemine dik, içeri doğru; Ø: Sayfa düzlemine
dik, dışarı doğru) A) Pencerenin açılması
B) At arabası tekerinin dönmesi
A) Fd, Ğ yönde B) Fd, Ø yönde
C) Araç direksiyonunun döndürülmesi
C) 3Fd, Ğ yönde D) 3Fd, Ø yönde D) Tornavida ile bir vidanın monte edilmesi
E) 4Fd, Ğ yönde E) Damacanın pompasına basarak su çıkarılması
25
Tork ve Denge
5. Yatay ve sürtünmesiz düzlemde bulunan eşit bölmeli türdeş 7. Şekildeki eşit kare bölmeli levha, O noktasından geçen ve lev-
çubuk O noktası etrafında dönebilmektedir. Çubuğa aynı düz- haya dik bir eksen çevresinde dönebilmektedir. Levhaya X, Y
PARAF YAYINLARI lemdeki kuvvetler şekildeki gibi etki ediyor. ve Z noktalarından uygulanan F, 2F ve F kuvvetleri aynı düz-
lemdedir.
2F
Z
3F
F
d d O
(+)
d
F
O
d
(–) X
Y F
2F
Buna göre, çubuk hangi yönde kaç Fd’lik tork büyüklü- 2F

ğü ile döner?
Bu kuvvetlerin, O noktasına göre torklarının büyüklükle-
ri sırasıyla tX, tY ve tZ olduğuna göre, bunlar arasındaki
A) –3Fd B) +3Fd C) +Fd
ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
D) –Fd E) –2Fd
A) tX < tY < tZ B) tY < tX < tZ
C) tX < tY = tZ D) tZ < tX = tY
E) tX = tY = tZ
6. Düşey düzlemdeki türdeş bir levhaya ÁF kuvveti şekildeki gibi 8. O noktası etrafında dönebilen kütlesi ihmal edilen d uzunlu-
uygulanırken, levha K, L ve M noktalarından ayrı ayrı mente- ğundaki çubuğa F kuvveti şekildeki gibi etki ediyor.
şeleniyor.
+y
K
F
d
–x +x
O Çubuk
L ÁF
Buna göre,
M
l. Kuvvetin O noktasına göre torkunun değeri F∙d’dir.
Buna göre, levha hangi noktadan menteşeliyken verilen ll. Kuvvetin O noktasına göre torkunun yönü +y yönüdür.
konumda dengede kalabilir? lll. Kuvvetin O noktasına göre torkunun yönü sayfa düzlemin-
(Sürtünmeler önemsiz ve bölmeler eşit aralıklıdır.) den dışarı doğru olan yöndür.

A) Yalnız K B) Yalnız M C) K ya da L
D) L ya da M E) K ya da M A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
1-C 2-A 3-B 4-E 5-D 6-B 7-D 8-E
26
Tork ve Denge
1. Berkant, O noktasından desteğe menteşeli kütlesi önemsen- 3. Düzgün türdeş bir çubuk üzerindeki L noktasına konulan top
meyen eşit bölmeli çubuğa K, L, M, N cisimlerini asıp serbest şekildeki gibi dengedeyken iplerdeki gerilme kuvvetlerinin bü-
PARAF YAYINLARI
bıraktığında şekildeki gibi denge sağlanıyor. yüklükleri T1 ve T2 oluyor.
O
Yatay T1
K L M N
Yatay
K L
T2
Berkant, K ve N cisimlerini aldığında denge bozulmadı-

Top ok yönünde hareket ederek K noktasına geldiğinde
ğına göre;
T1 ve T2 için ne söylenebilir?
l. K’nin ağırlığı N’ninkinden büyüktür.
ll. L’nin ağırlığı M’ninkine eşittir. T1 T2
lll. L’nin ağırlığı K’ninkine eşittir. A) Artar Değişmez

B) Artar Azalır
C) Azalır Değişmez
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Artar Artar
E) Azalır Artar
2. Kütlesi önemsiz, eşit bölmeli çubuklar, iplerle asılı X, Y ve Z

cisimleriyle şekildeki gibi dengededir. 4. Ağırlığı ihmal edilen eşit bölmeli çubuğa PK, PL ağırlıklı K, L
cisimleri şekildeki gibi asıldığında denge sağlanıyor. Bu du-
İp rumda tavana bağlı ipte oluşan gerilme kuvveti T oluyor.
Yatay Tavan
İp Z T
Yatay
X Y
L K
X, Y ve Z cisimlerinin ağırlıkları sırasıyla PX, PY ve PZ oldu-
ğuna göre, bunlar arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangi- Buna göre; PK, PL, T arasındaki ilişki aşağıdakilerin han-
sinde doğru olarak verilmiştir? gisinde doğru olarak verilmiştir?
A) PX = PY > PZ B) PX > PY = PZ A) T < PK < PL B) PK = PL < T
C) PZ > PX > PY D) PZ > PY > PX C) PL < PK < T D) PK < PL < T
E) PY > PX > PZ E) PK = PL = T
27
Tork ve Denge
5. Kütlesi önemsenmeyen eşit bölmeli çubuk, iplerle asılı K, L 7. Kütlesi önemsiz eşit bölmeli çubuk üzerindeki m kütleli özdeş
ve M cisimleri ile şekildeki gibi dengededir. X ve Y cisimleri şekildeki konumlarında iken destek tepki kuv-
PARAF YAYINLARI vetleri N1 ve N2 oluyor.
X Y
v 2v
m m
N1 N2
K L M
Cisimler v, 2v süratleriyle birbirlerine doğru hareket etti-
Buna göre; ğinde N1 ve N2 için ne söylenebilir?
I. L’nin ağırlığı M’ninkinden büyüktür. N1 N2

II. L’nin ağırlığı K’ninkinden büyüktür.
A) Artar Artar
III. K’nin ağırlığı M’ninkine eşittir. B) Artar Azalır
yargılarından hangileri doğrudur? C) Azalır Artar
(Makaraların kütlesi ve sürtünmeler önemsizdir.) D) Azalır Azalır
E) Değişmez Değişmez
6. Kütlesi önemsenmeyen eşit bölmeli bir kaldıraç iple bağlı 8. Şekildeki yatay konumda tutulan kütlesi önemsiz, eşit bölme-
X, Y ve Z cisimleriyle şekildeki gibi yatay dengededir. li çubuğa asılan cisimler özdeştir.
Yatay K L M
Yatay
Y Z X
Serbest bırakıldığında çubuğun dönmeden dengede kal-

Buna göre;
ması için, aynı özdeş cisimlerden,
I. X’in kütlesi, Y’ninkinden büyüktür.
I. K’ye 5 tane asmak
II. Y’in kütlesi, Z’ninkinden büyüktür.
II. K’ye 1, L’ye 2 tane asmak
III. X’in kütlesi, Z’ninkinden büyüktür.
III. L’ye 1 ve M’ye 1 tane asma
işlemlerinden hangileri tek başına yapılmalıdır?

D) I ve II E) I, II ve III
1-D 2-C 3-D 4-C 5-E 6-A 7-B 8-E
28
TEST 12 ATOM TESTİ
Tork ve Denge
1. Orta noktasından iple tavana bağlı ağırlığı ihmal edilen çubu- 3. Düşey kesiti verilen düzenekte O noktası etrafında dönebilen,
PARAF YAYINLARI
ğun uçlarına X ve Y cisimleri asılmıştır. Bu çubuk F kuvveti ile ağırlığı önemsiz çubuk ile K ve L ağırlıklı cisimler şekildeki gi-
şekildeki gibi dengede tutulurken ipte oluşan gerilme kuvve- bi dengededir. Bu durumda gösterilen iplerdeki gerilme kuv-
tinin büyüklüğü T oluyor. vetlerinin büyüklükleri T1 ve T2 oluyor.
Tavan
ÁF 45° K T1
Yatay Menteşe
L v
K O
X Y
T2
Buna göre;
Yer (yatay)
I. X’in kütlesi, Y’ninkinden büyüktür.
Buna göre L cismi ok yönünde hareket ettirildiğinde T1,
II. F kuvvetinin şiddeti T’den küçüktür.
T2 için ne söylenebilir?
III. X’in kütlesi, T’den küçüktür.
(İpler esnemiyor ve makara sürtünmeleri önemsenmiyor.)
T1 T2
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Azalır Artar
D) II ve III E) I, II ve III B) Artar Azalır
C) Değişmez Azalır
D) Değişmez Artar
2. Yatay düzlemin sürtünmeli, düşey düzlemin sürtünmesiz ol-
duğu düzenekte; K ve M noktaları arasına konulan çubuk ve
üzerindeki P cismi şekildeki gibi dengedeyken serbest bıra-
kılıyor.
K P
4. Bir ucundan iple kabın tabanına bağlı G ağırlıklı eşit bölmeli
düzgün türdeş çubuk yarısı su içinde şekildeki gibi dengede
kalıyor. Bu durumda suyun çubuğa uyguladığı kaldırma kuv-
veti F, ipteki gerilme kuvvetinin büyüklüğü T oluyor.
M Yatay
P cismi aşağı doğru kayarken, K noktasındaki yatay tepki

kuvveti ile M noktasındaki düşey tepki kuvvetinin büyük-
lüğü için ne söylenebilir?
İp
K’deki M’deki
Su
A) Artar Azalır
B) Azalır Artar Buna göre; F, G, T arasındaki ilişki nedir?
D) Artar Değişmez A) F = G = T B) T < G < F C) T = G < F
E) Azalır Değişmez D) F < G < T E) F < T = G
29
Tork ve Denge
5. O noktası etrafında dönebilen, eşit kare bölmeli levhaya; X ve 7. Ağırlığı G olan eşit bölmelendirilmiş düzgün ve türdeş bir çu-
Y noktalarından levha ile aynı düzlemde olan F büyüklüğün- buk L noktasından destek üzerine konulup, K noktasından ya-
PARAF YAYINLARI deki kuvvetler şekildeki gibi etkiyor. ya bağlanarak tavana asıldığında şekildeki gibi denge sağla-
nıyor.
2
Tavan
O
(yatay)
1
L
K
F X Y Destek
F Yer (yatay)
Buna göre;
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
I. Yay sıkışmıştır.
A) Kuvvetlerin O noktasına göre torkları birbirine zıt yöndedir. II. Yay gerilmiştir.
B) X’e uygulanan kuvvetin O noktasına göre torkunun yönü III. Yaydaki geri çağırıcı kuvvet G’den küçüktür.
sayfa düzleminden dışarı doğrudur.
C) Kuvvetlerin O noktasına göre toplam torkunun yönü 2 yö-
nündedir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) X’e uygulanan kuvvetin O noktasına göre tork büyüklüğü
Y’ye uygulanan kuvvetininkinden büyüktür.
E) Y’e uygulanan kuvvetin O noktasına göre tork yönü say-
fa düzleminden içeri doğrudur.
8. O noktasından menteşelenmiş çubuğa X cismi asıldıktan son-

ra şekildeki gibi ayrı ayrı uygulanan ÁF1, ÁF2, ÁF3 kuvvetleri ile ve-
rilen konumda denge sağlanıyor.
F3
F2
6. Ayhan, ağırlığı P olan, 4r yarıçaplı türdeş bir küreyi r yüksek-

F1
liğindeki basamağın üstüne çıkarmak istiyor. Bu amaçla şe-
kildeki ÁF1, ÁF2, ÁF3 ve ÁF4 kuvvetlerini ayrı ayrı uyguluyor.
ÁF3
4r X
ÁF4 ÁF2
O 45°
ÁF1
O Yer (yatay)
r
Yer (yatay) Kuvvetlerin büyüklükleri F1, F2, F3 olduğuna göre bunlar
arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir?
Buna göre, Ayhan hangi kuvvetleri uyguladığında küreyi
basamağın üstüne çıkaramaz?
A) F1 = F3 > F2 B) F1 > F2 > F3
A) Yalnız ÁF1 B) Yalnız ÁF4 C) ÁF1 ve ÁF4 C) F2 > F1 = F3 D) F3 > F2 > F1
D) ÁF2 ve ÁF3 E) ÁF1, ÁF2 ve ÁF4 E) F1 = F2 = F3
1-D 2-E 3-D 4-C 5-C 6-C 7-E 8-A
30
Tork ve Denge
1. Bazı pencereler hem yandan hem üstten açılma özelliğine sa- 2. Sezer, bir vidayı yerinden sökmek için anahtar kullanmakta-
PARAF YAYINLARI
hiptir. Şekil 1’de verilen kapalı pencereyi Şekil 2’deki gibi üst- dır.
ten açık hale getirmek için pencerenin koluna uygulanan kuv-
Sezer, anahtarın koluna Şekil 1’deki gibi L kadar uzaktan ÁF1
vetin dönme eksenine göre torku t1, Şekil 3’teki gibi yandan
kuvvetini uygulayarak vidayı sökebilmektedir. Sezer, anahta-
açık hale getirmek için pencerenin koluna uygulanan kuvve-
3
tin dönme eksenine göre torku t2 büyüklüğünde oluyor. İki rın koluna Şekil 2’deki gibi L kadar uzaktan ÁF2 kuvvetini uy-
4
durumda da pencerenin koluna eşit büyüklükteki kuvvet da- gulayarak vidayı yine sökebilmektedir.
ima kola dik olacak biçimde uygulanıyor.
L
Kapalı pencere
Vida
2d F1
Şekil 1
d
d d
Şekil 1 3
L
4
Üstten açık pencere
Vida
F2
Şekil 2
Her iki durumda da vida sabit hızla döndürüldüğüne göre,

Şekil 2
Yandan açık pencere I. ÁF1 in şiddeti ÁF2 ninkinden küçüktür.
II. Vidanın dönme merkezine göre ÁF1 in torku, ÁF2 nin torku-
na eşittir.
III. Şekil 1’e göre Şekil 2’de kuvvet kazancı azalmıştır.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Şekil 3
Pencerenin kolu tam orta noktada olduğuna göre;
I. t1 = t2 dir.
II. t1 > t2 dir.
III. Üstten açık olduğu durumda pencere ağırlığının dönme
eksenine göre tork etkisi vardır.
IV. Yandan açık olduğu durumda pencere ağırlığını pencere-
nin açılmasını zorlaştırmıştır.

A) I ve III B) II ve III C) I ve IV
D) III ve IV E) II, III ve IV
31
Tork ve Denge
3. Bir kalasın orta noktasından şekildeki yönlerde aynı anda ha- 5. Dönebilen tahta bir silindiri destek olarak kullanan bir araştır-
rekete başlayan ve kütleleri sırasıyla 3m, m olan adam ve ço- macı eşit bölmeli çubuğun bir tarafına özdeş paraları koyar-
PARAF YAYINLARI cuğun süratleri 2v, v’dir. İlk konumda K ve L destek noktala- ken diğer ucuna ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuvvetlerini uygulayarak Şekil 1,
rında kalasa etkiyen tepki kuvvetleri NK ve NL oluyor. Şekil 2 ve Şekil 3’deki gibi denge durumlarını sağlıyor.
3m ÁF1
m
NK 2v NL
v K L N
Yer(yatay)
K L Şekil 1
Yatay ÁF2
Buna göre adam K destek noktasına ulaşıncaya kadarki
hareketi sırasında;
K L N
I. K desteğinin tepki kuvveti artar.
II. L desteğinin tepki kuvveti azalır. Yer(yatay)
Şekil 2
III. NK + NL toplamı değişmez.
yargılarından hangileri doğrudur? ÁF3

K L N
Yer(yatay)
Şekil 3
Kuvvetlerin büyüklükleri F1, F2, F3 olduğuna göre bunlar

4. P noktasından geçen bir mil etrafında kolayca dönebilen, eşit

A) F1 = F3 > F2 B) F1 > F2 > F3
bölmelendirilmiş, ağırlığı ihmal edilen katı çubuk, şekilde gös-
terildiği gibi, kendisine dik olarak uygulanan FK ve FL kuvvet- C) F2 > F1 = F3 D) F3 > F1 > F2
lerinin etkisiyle dengede durmaktadır. E) F1 = F2 = F3
FL
FK
FK kuvvetinin P noktasına göre çubuğa uyguladığı tork Át

olduğuna göre;
I. FL < FK dir.
II. P noktasına göre bileşke tork 0’dır.
III. FL kuvvetinin P noktasına göre çubuğa uyguladığı tork
–Át’dur.

(Sürtünme önemsizdir.)
1-A 2-E 3-E 4-A 5-D
32
ÜNİTE 1

4
KÜTLE VE AĞIRLIK MERKEZİ
1. Yüksek bir dağın zirvesinden aşağı doğru kaymaya başlayan 3. Düzgün geometriye ve özkütleye sahip, gökdelenler gibi
PARAF YAYINLARI
Alp, bir süre sonra yere ulaşmıştır. yüksek yapıların kütle merkezi ve ağırlık merkezi ile ilgi-
li aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
Alp
A) Bu binalardaki kütle ve ağırlık merkezleri arasındaki

fark, binaların depreme dayanıklı olması için özellikle ta-
sarlanır.
B) Ağırlık merkezi, düşey olarak kütle merkezinden daha aşa-
ğıdadır.
C) Kütle merkezi, yer çekiminden bağımsız olduğu için dai-
Yer (yatay) ma cismin geometrik merkezi olur.
Bu süreçte, D) Bu binaların projesini hazırlayan mühendis ve mimarlar,

ağırlık merkezinin yerine dikkat ederler.
I. Alp’in ağırlığı azalmıştır.
E) Kütle ve ağırlık merkezleri arasındaki fark binanın her nok-
II. Alp’in kütlesi değişmemiştir. tasındaki yer çekimi ivmesinin aynı olmamasının bir sonu-
III. Alp, önce dağın kütle merkezinin hizasından sonra dağın cudur.
ağırlık merkezinin hizasından geçmiştir.
4. Hasan, Sinem ve İrem’in ağırlık ve kütle merkezi ile ilgili yo-

rumları aşağıdaki gibidir.
• Hasan, ‘Bir cismin ağırlık merkezi daima cismin üzerinde

bir noktadadır.’ demiştir.
• Sinem, ‘Bir cismin ağırlık merkezi ile kütle merkezi daima
2. Cisimlerin kütle merkezleri ile ağırlık merkezlerinin aynı aynı noktadadır.’ demiştir.
noktada olmayabileceğini anlatmaya çalışan bir öğretmen,
• İrem, ‘Yer çekimsiz ortamda bir cismin ağırlık merkezin-
I. yükseklere çıkıldıkça yer çekimi ivmesinin azalması, den bahsedilemez.’ demiştir.
II. yükseklere çıkıldıkça atmosfer basıncının azalması, Buna göre, hangi öğrencilerin yorumu yanlıştır?
III. ağırlığın bulunulan yere göre değişebilirken, kütlenin de-
ğişmemesi A) Yalnız Hasan’ın
yukarıdaki gerçeklerden hangilerinden yararlanabilir? B) Yalnız Sinem’in

C) Yalnız İrem’in
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Hasan ve Sinem’in
D) I ve III E) I, II ve III E) Sinem ve İrem’in
33
Kütle ve Ağırlık Merkezi
5. Düzgün, türdeş ve özdeş 4 çubuk şekildeki gibi birbirine ek- 7. Eşit uzunluklu KM, LM, MN türdeş çubuklarının uç uca eklen-
lenmiştir. mesiyle elde edilen cisim K noktasından bir iple asıldığında
PARAF YAYINLARI denge konumu şekildeki gibi oluyor.
y
Tavan
8
İp
7
K
6
5
4 Yatay
L M N
3
2 Buna göre,
1
I. KM’nin kütlesi LM’ninkine eşittir.
0 x
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 II. KM’nin kütlesi MN’ninkine eşittir.
Buna göre, çubukların ortak kütle merkezinin (x, y) koor- III. LM’nin kütlesi MN’ninkine eşittir.
dinatları nedir?
A) (3, 5) B) (5, 3) C) (6, 4)

D) (4, 6) E) (6, 5)
6. Şekildeki gibi bükülmüş düzgün ve türdeş telin verilen düşey 8. Özdeş ve türdeş dört parçadan oluşan metal çubuklara şe-
konumda dengede kalması isteniyor. kildeki I, II, III biçimleri verilerek her biri O noktasından bir ip-
le tavana asılıyor.
K L
İp İp İp
O O O
M I II III
Buna göre, telin nereden iple tavana asılması gerekir? Çubuklar serbest bırakıldıklarında, hangileri hareketsiz
(Bölmeler eşit aralıklıdır.) kalır?
A) K’den B) KL arasından C) L’den A) Yalnız l B) Yalnız ll C) Yalnız III
D) LM arasından E) M’den D) l ve Il E) l ve III
1-E 2-D 3-A 4-D 5-B 6-D 7-C 8-C
34
1. Türdeş ve özdeş kare levhaların birbirine perçinlenmesiyle 3. Dört adet düzgün türdeş ve özdeş üçgen levha birbirine per-
oluşturulan bir cisim şekildeki gibi iplerle üç farklı konumda çinlenerek aşağıdaki cisimler oluşturuluyor.
PARAF YAYINLARI
tavana asılıyor.
Buna göre, bu cisimlerden hangisinin kütle merkezi O
Tavan Tavan noktası olamaz?
İp İp İp İp
A)
O
Düşey Düşey
I II B)
İp Tavan O
C)
O
D)
Düşey O
III
E)
Buna göre, cisim I, II, III ile verilen konumlarından hangi-
lerindeki gibi dengede kalabilir? O
2. İnce, düzgün ve türdeş kare levha iple tavana asılıp serbest

bırakıldığında Şekil 1’deki gibi dengede kalıyor.
4. Kendi içinde türdeş, boyutça birbirine eşit X, Y ve Z küpleri-
Tavan Tavan nin birbirlerine yapıştırılmasıyla oluşan cisim, K noktasından
iple asılıp serbest bırakıldığında şekildeki konumda dengede
kalıyor.
1 4
2 3
Tavan
İp
Y 5
X 6
X Y
Düşey Düşey
Z
Şekil 1 Şekil 2
Levhada X ile gösterilen parça Şekil 2’deki gibi Y’nin üze-

Düşey
rine katlandığında levhanın denge konumunun değişme-
mesi için; Buna göre,
I. 1. parçayı 2. parçanın üzerine katlamak, l. X cisminin kütlesi, Z’ninkine eşittir.

II. 4. parçayı 3. parçanın üzerine katlamak, ll. Y cisminin kütlesi, Z’ninkinden büyüktür.
III. 5. parçayı 6. parçanın üzerine katlamak lll. X ve Z nin kütlelerinin toplamı, Y’ninkine eşittir.
işlemlerinden hangileri yapılmalıdır? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ya da II E) II ya da III D) I ve III E) II ve III
35
5. Birbirine yapıştırılmış, boyutları eşit olan, düzgün ve türdeş 7. Eşit bölmeli düzgün, türdeş kare levhadan, üçgen bir parça
X, Y, Z ve T kare levhalardan oluşan cisim, destek üzerine ko- kesilerek şekildeki gibi çıkarılıyor.
PARAF YAYINLARI nulduğunda şekildeki gibi dengede kalıyor.
O
Düşey
X T
Z Geriye kalan levha, O noktasından iple tavana asılıp ser-

best bırakılırsa, aşağıdakilerden hangisi gibi dengede
kalır?
Destek
A) Tavan B) Tavan
O O
Yer (yatay)
Buna göre,
I. X’in ağırlığı, Y’nin ağırlığına eşittir.

II. Z’nin ağırlığı, X ve Y’ninkinden büyüktür.
III. T’nin ağırlığı, X ve Y’ninkinden büyüktür.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? C) Tavan D) Tavan
O O
E) Tavan
6. Kütle merkezi O noktası olan eşit kare bölmelerden oluşmuş
O
türdeş levhanın taralı bölmelerine özdeş parçalar ekleniyor.
K N
O
M
Levhanın kütle merkezinin yerinin değişmemesi için;
l. M ile L’ye aynı özdeş parçalardan eklemek,

ll. K ile P’ye aynı özdeş parçalardan eklemek,
III. K ile N’ye aynı özdeş parçalardan eklemek
işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) Yalnız III
D) l ve Il E) l ve III
1-A 2-B 3-C 4-E 5-C 6-E 7-D
36
1. Özdeş ve türdeş üçgen levhaların birleştirilmesi ile oluşturu- 3. Tavana iple asılı eşit bölmeli düzgün, türdeş kare levhadan
lan kare levha iple tavana asıldığında şekildeki gibi dengede şekildeki taralı parçalar kesilip çıkarılıyor.
PARAF YAYINLARI
kalmaktadır.
Tavan
İp
İp
2
L
1
K
4
M N
Yatay
Düşey
Buna göre;
Buna göre, aşağıda verilen numaralandırılmış parçalardan
I. K parçasını keserek M’nin üzerine yapıştırmak, hangi ikisi çıkarılırsa levhanın dengesi bozulur?
II. N parçasını keserek L’nin üzerine yapıştırmak,
III. L ve M parçalarını kesip çıkarmak A) 1 ve 2 B) 1 ve 3 C) 2 ve 4
işlemlerinden hangileri yapıldığında levhanın denge ko- D) 3 ve 4 E) 2 ve 3

numu bozulmaz?
4. Türdeş ve özdeş küplerin yapıştırılmasıyla oluşturulan cisim-

ler yatay zemine konulup serbest bırakılıyor.
2. Bir masanın kenarına ve üst üste konulan K, M, P kare priz-

maları ile N ve L küpleri şekildeki gibi dengededir.
3a
a P I II
a N
a M
a L
a K
Yatay III
Masa 2a a
Buna göre, hangileri verilen konumda dengede kalamaz?
K ile P’nin boyutları birbirine eşit olduğuna göre, hangi ci-
sim kesinlikle türdeş değildir?
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) Yalnız III
A) K B) L C) M D) N E) P D) l ve IIl E) Il ve III
37
5. Eşit bölmeli düzgün türdeş kare levhadan şekildeki gibi bir 6. Aynı maddeden yapılmış düzgün, türdeş ve özdeş X dairesi
daire parçası çıkarılıyor. ile Y kare levhası şekildeki gibidir. Bu levhaların K ve L nokta-
PARAF YAYINLARI ları bir araya getirilerek serbestçe dönebilen bir menteşe ile
birbirine tutturuluyor.
K L M
O
X Y
Kalan parça esnemeyen iplerle Şekil 1, 2 ve 3’te verilen du-
rumlardaki gibi asılıp serbest bırakılıyor.
Kare levha M noktasından iple tavana asıp serbest bıra-
a a
İp kılırsa, levhaların denge konumu aşağıdakilerden hangi-
İp
si gibi olur?
A) B)
Tavan Tavan
Şekil 1
a a
İp İp
Düşey Düşey Düşey
Şekil 2 C) D)
Tavan Tavan
a a
İp İp
Şekil 3 Düşey
Düşey Düşey
Buna göre, cisim hangi durumlarda verilen konumdaki gi- Düşey
bi dengede kalabilir?
E)
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 3 Tavan
D) 2 ve 3 E) 1 ve 3
Düşey
Düşey
1-D 2-C 3-E 4-A 5-C 6-B
38
1. Eşit kare bölmeli bir levha iple tavana asıldığında, Şekil 1 ve 3. Kendi içlerinde türdeş kare biçimindeki K, L, N ve M levhala-
Şekil 2’deki gibi düşey dengede kalıyor. Bu levha, P nokta- rı birbirine yapıştırılarak iple tavana asıldığında şekildeki gibi
PARAF YAYINLARI
sından Şekil 3’teki gibi eğik olarak atıldığında X noktası etra- dengede kalıyor.
fında dönerek verilen parabolik yörüngeyi izleyip R noktası-
na geliyor.
İp
Tavan Tavan
İp İp K
K L L M
N
3 2 1
1 L M
4 5
2 5
3 4
Buna göre,
M K
Düşey Düşey I. K’nin kütlesi, M’ninkinden büyüktür.
Şekil 1 Şekil 2 II. M’nin kütlesi, L’ninkinden büyüktür.

III. L’nin kütlesi, N’ninkinden büyüktür.
X yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
X A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
X
D) II ve III E) I ve III
X
X
Yer
P R (yatay)
Şekil 3
Buna göre X noktası, levha üzerindeki 1, 2, 3, 4, 5 ile gös-

terilen noktalardan hangisi olabilir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
4. (...) Bir cisim iple tavana asılıp dengelendiğinde, ipin doğrul-

2. Şekildeki gibi sekiz eşit parçaya bölünmüş türdeş dairesel tusu cismin ağırlık merkezinden geçer.
levhadan taralı üç bölüm kesilip atılıyor. (...) Cismin sahip olduğu kütlenin tamamının toplandığı kabul
edilen noktaya cismin kütle merkezi denir.
(...) Bir cismin kütle merkezi ile ağırlık merkezi her zaman ay-
4
nı noktadadır.
5 (...) Gökdelen gibi çok yüksek yapıların ağırlık merkezi ile küt-
le merkezi çakışık olmaz.
3
Yukarıdaki parantezlerin yanında verilen bilgiler doğru ise
2 1 parantez içine D, yanlış ise Y harfi yazılırsa, sırasıyla aşa-
ğıdakilerden hangisi elde edilir?
Buna göre, levhanın kütle merkezi hangi bölgeye kayar?

A) D, D, Y, D B) D, Y, D, Y C) D, Y, D, D
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) Y, D, Y, D E) Y, Y, D, D
39
5. O merkezli sabit kalınlıklı türdeş dairesel levhadan şekildeki 6. Efe, Şekil 1’deki eşit bölmeli kare biçimli kartonu keserek Şe-
dairesel bir parça çıkarılıyor. Bu levha, rahatça dönebilen mil- kil 2’deki hale getiriyor.
PARAF YAYINLARI le takılarak farklı noktalarından düşey bir duvara asılıp serbest
Karton
bırakılıyor.
K
M
L
O
Şekil 1 Şekil 2
Efe, oluşturduğu kartonun K ve L noktalarına ayrı ayrı toplu

iğne batırılarak sürtünmenin önemsenmediği düşey duvara
Buna göre, levha aşağıdakilerden hangisi gibi dengede
sabitleyip serbest bıraktığında Şekil 3’teki gibi dengede kal-
kalamaz?
dığını gözlemliyor.
A) B) K noktasından L noktasından
Mil Mil
duvara astığında duvara astığında
L
K
Düşey Düşey
Şekil 3
C) D)
Mil Mil Buna göre, Efe kartonu M noktasından toplu iğne ile dü-
şey duvara asmış olsaydı denge durumu aşağıdakilerden
hangisi gibi olurdu? (Sürtünmeler önemsizdir.)
A) B)
M M
Düşey Düşey
Düşey Düşey
E)
Mil
C) D)
M
M
Düşey Düşey
Düşey
E)
Düşey
1-C 2-B 3-B 4-A 5-D 6-C
40
TEST 18 ATOM TESTİ
1. Düzgün türdeş ve özdeş iki çubuk orta noktalarından farklı bi- 3. İple tavana asılı, ince düzgün ve türdeş dairesel levhadan şe-
PARAF YAYINLARI
çimlerde birleştirerek şekildeki K, L ve M cisimleri oluşturulu- kildeki gibi K dairesi kesilerek alınıyor.
yor. Bu cisimlerinin kütle merkezinin, yatay zemine dik uzak-
Tavan
lığı sırasıyla xK, xL, xN oluyor.
N
L
K M
45°
K
L
Düşey
Yer(yatay) Yer(yatay)
Buna göre, levhanın verilen konumda dengede kalma-
sı için;
I. M dairesini kesip çıkartmak,

II. N dairesini kesip çıkartmak,
M III. çıkartılan K dairesini L’nin üzerine yapıştırmak

45°
Yer(yatay) A) II ya da III B) I ya da III C) Yalnız III

Buna göre; xK, xL ve xM arasındaki ilişki aşağıdakilerden D) Yalnız II E) Yalnız I
hangisidir?
A) xK = xL = xM B) xK > xL > xM
C) xL > xK = xM D) xK = xL > xM
E) xL > xM > xK
4. Eşit bölmelendirilmiş yatay düzlemde bulunan m1, m2 ve m3
kütleli cisimlerden oluşan şekildeki sistemin kütle merkezi K
noktasındadır.
2. Türdeş ve düzgün bir tel ortasından büküldükten sonra iple m2
tavana asıldığında şekildeki konumda dengede kalıyor.
K L M N P K
Yatay
m1 m3
Buna göre; m1, m2 ve m3 arasındaki ilişki aşağıdakilerden

Buna göre, tel hangi noktadan iple tavana asılmıştır? A) m1 = m3 > m2 B) m2 = m3 > m1
C) m1 > m2 > m3 D) m1 = m2 > m3
A) K B) L C) M D) N E) P E) m1 = m2 = m3
41
5. Özdeş ve türdeş kare levhalardan oluşturulmuş şekildeki cis- 7. Eşit karelere bölünmüş düzgün ve türdeş levhalar, iplere ası-
min kütle merkezi O noktasıdır. lı olarak şekildeki konumlarda tutuluyor.
PARAF YAYINLARI
İp İp İp
5 4
O
O 3
1 2
Düşey Düşey Düşey

Buna göre, taralı 4 kare birlikte çıkarılırsa, cismin kütle
I II III
merkezi hangi yönde yer değiştirir?
Buna göre, levhalar serbest bırakılırsa hangilerinin konu-
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 mu değişmez?
6. Sabit kalınlıklı türdeş bir levhadan şekildeki parça kesilmiştir. 8. Eşit kare bölmeli levhanın şekildeki taralı bölümleri çift katlı-
dır.
K L M N 4
1
Buna göre, bu parçanın ağırlık merkezi nerededir?
0 x
(Bölmeler eşit aralıklıdır.) 1 2 3 4
Buna göre, levhanın kütle merkezinin koordinatları (x, y)

A) K noktasında
aşağıdakilerden hangisidir?
B) LM arasında
C) L noktasında A) (1, 2) B) (2, 3) C) (3, 2)
D) M noktasında D) (2, 2) E) (2, 1)
E) MN arasında
1-D 2-B 3-E 4-C 5-A 6-B 7-C 8-D
42
1. Özdeş kare bölmelerden oluşmuş şekildeki düzgün ve türdeş 3. Türdeş bir tel bükülerek elde edilen K, L ve M cisimleri bir ip-
PARAF YAYINLARI
levhanın kütle merkezi O noktasıdır. le tavana asılarak şekildeki konumlarda tutulmaktadır.
+y
K M
–x +x
R O P
L N
K
–y
Buna göre,
l. K ve L bölmeleri çıkartılırsa kütle merkezi +x yönünde

kayar.
ll. M ve N bölmeleri çıkartılırsa kütle merkezinin yeri değiş-
mez.
lll. P ve R bölmeleri çıkartılırsa kütle merkezi +y yönünde
kayar.
L
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll
D) ll ve lll E) l, II ve lll
2. Sabit debili, özdeş musluklardan akan su ile doldurulan eşit

hacim bölmeli X ve Y kapları şekildeki gibidir. Musluklar aynı
anda açıldıktan t süre sonra X kabındaki suyun kütle merke-
zi K noktası oluyor.
Musluk Musluk M
Buna göre; K, L ve M cisimlerinden hangileri serbest bı-

P rakıldığında verilen konumda dengede kalır?
N (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
L
K A) Yalnız K B) Yalnız L C) Yalnız M
K
D) K ve L E) L ve M
X kabı Y kabı
Buna göre, t anında Y kabındaki suyun kütle merkezi ne-

rede olur?
A) NP arasında B) LN arasında C) L noktasında
D) KL arasında E) K noktasında
43
4. Zeynep, bir tahta parçasının ortasındaki deliğe, içi su ile do- 6. Dikdörtgen biçimindeki, eşit boyutlu, ince, düzgün ve türdeş
lu pet şişenin ağzını geçirerek, tahta parçasını S yüzeyi üze- K, L, M, N levhaları birbirine yapıştırılarak şekildeki cisim oluş-
PARAF YAYINLARI rinde yatay zemine koyduğunda şekildeki gibi denge sağla- turuluyor. Bu levha X, Y ipleri ile tavana asıldığında verilen ko-
nıyor. numda dengede kalıyor.
Tavan
X İpi Y İpi
Pet şişe
L
Tahta 2d K N
d 2d d
X, Y iplerindeki gerilme kuvvetlerinin büyüklükleri birbi-

S
rine eşit olduğuna göre, yargılarından hangisi kesinlik-
le doğrudur?
Buna göre, bu olayla ilgili Zeynep’in yaptığı;
I. Tahta parçası ve içindeki su ile beraber pet şişenin ortak A) L parçasının kütlesi M’ninkine eşittir.
ağırlık merkezinin düşey doğrultusu tahtanın S yüzeyin- B) K parçasının kütlesi N’ninkine eşittir.
den geçer. C) K parçasının kütlesi M’ninkine eşittir.
II. Tahta parçasının kütlesi, içindeki su ile beraber pet şişe- D) K parçasının kütlesi N’ninkinden büyüktür.
nin kütlesinden küçüktür.
E) L parçasının kütlesi M’ninkinden büyüktür.
III. Pet şişenin içi boş olsaydı bu şekilde denge sağlanamazdı.
yorumlarından hangileri kesinlikle doğrudur?
7. İçi dolu X dik silindiri ile Y küresi şekildeki gibi yerleştirildiğin-

de, cisimlerin ortak kütle merkezi K noktasında oluyor.
5. Eşit yarıçaplı türdeş K, L, M ve N dairesel levhalarının yapıştı- h = 2r

rılmasıyla oluşan şekildeki cismin kütle merkezi O noktasıdır.
r
M N K
K
O X Y
Yatay
Silindirin yüksekliği 2r, silindirin taban yarıçapı ile küre-
L nin yarıçapı birbirine eşit ve r olduğuna göre,
l. X’in kütlesi Y’ninkinden küçüktür.

ll. X’in özkütlesi Y’ninkinden büyüktür.
K, L, M ve N levhaların ağırlıkları sırasıyla P K, PL, PM ve
lll. X’in hacmi Y’ninkinden büyüktür.
PN olduğuna göre, aşağıdaki yargılarından hangisi kesin-
likle yanlıştır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) PK = PL B) PK = PM C) PK = PN A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll
D) PM < PN E) PL < PM D) l ve lll E) Il ve lll
1-E 2-D 3-A 4-A 5-C 6-B 7-D
44
ÜNİTE 1

5
BASİT MAKİNELER
1. Basit makineler ile ilgili; Emre, Sedat ve Merve isimli öğrenci- 3. Günlük hayatta kullandığımız basit makinelerden birisi de ce-
PARAF YAYINLARI
ler aşağıdaki bilgileri veriyorlar. viz kıracağıdır.
Emre Basit makineler işten kazanç sağlamak ama-

cıyla kullanılabilirler.
Sedat Basit makineler kuvvetten kazanç sağlamak

amacıyla kullanılabilirler.
Merve Basit makineler yoldan kazanç sağlamak

amacıyla kullanılabilirler.
Buna göre, ceviz kıracağı ile ilgili,
Buna göre, hangi öğrencilerin verdiği bilgiler doğrudur? I. Kuvvet kazancı sağlar.
II. Yoldan kazanç sağlar.
A) Yalnız Emre’nin
III. İşten kazanç sağlar.
B) Yalnız Merve’nin
C) Yalnız Sedat ve Merve’nin
D) Yalnız Emre ve Sedat’ın A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
E) Emre, Sedat ve Merve’nin
D) II ve III E) Yalnız III
4. Basit makineler ile ilgili,
I. Basit makineler aynı anda hem yoldan hem de kuvvetten

2. Günlük hayatta kullanılan bazı basit makineler ile ilgili,
kazanç sağlayabilir.
I. El arabasında kuvvetten kazanç vardır. II. Basit makineler bir işin daha kısa sürede yapılmasını sağ-
II. Tenis raketinde kuvvetten kayıp vardır. layabilir.
III. Fırıncı küreğinde kuvvetten kayıp vardır. III. Basit makinelerin verimi daima %100’dür.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I, II ve III
45
Basit Makineler
5. Cihat, bir kaldıraca X ve Y cisimlerini koyduğunda kaldıracın 7. Şekildeki kaldıraç yardımı ile P ağırlığındaki kaya kaldırılma-
M ucu yere değerek şekildeki gibi denge sağlanıyor. ya çalışılıyor.
PARAF YAYINLARI
K F
X
L
Y P
Destek Kaya
M
Yatay
Cihat, kaldıracın K ucunun yere değmesini sağlamak için; x y
I. X cismini L noktasına doğru hareket ettirmeli, Buna göre,
II. X cismini K noktasına doğru hareket ettirmeli, I. P,

III. Y cismini L noktasına doğru hareket ettirmeli II. x uzunluğu,
işlemlerinden hangilerini yapmalıdır? III. y uzunluğu
niceliklerinden hangileri azaltılırsa kayayı kaldırmak için

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III düşey doğrultuda uygulanan F kuvvetinin en küçük değe-
D) I ya da III E) II ya da III ri azalır? (Çubuk kütlesi önemsizdir.)
A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II
D) II ve III E) Yalnız III
6. Günlük hayatta kullanılan bazı basit makineler Şekil 1, 2 ve 8. Şekildeki el arabası ile bir P yükü düşey F kuvveti ile kaldırı-
3’te verilmiştir. lıyor.
Ok
P F
F
F
P P
Şekil I Şekil II
Buna göre,
F P
I. F > P’dir.
II. Kuvvetten kazanç vardır.
III. Yük, el arabası üzerinde ok yönünde hareket ettirildikçe
Şekil III kuvvet kazancı artar.
Buna göre, Şekil 1, 2 ve 3’teki basit makinelerin hangile- yargılarından hangileri doğrudur?
rinde kuvvetten kazanç vardır? (El arabasının kütlesi önemsizdir.)
(Çubukların kütlesi ve sürtünmeler önemsizdir.)
A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III
D) Yalnız III E) I ve III
D) I ve II E) Yalnız III
1-C 2-E 3-A 4-B 5-E 6-C 7-B 8-C
46
Basit Makineler
1. P ağırlıklı bir cisim, kütlesi ve sürtünmesi önemsiz makaralar- 3. Ağırlıkları birbirine eşit olan K, L cisimleri, ağırlıkları ihmal edi-
la kurulmuş düzeneklerde Şekil 1 ve Şekil 2’deki gibi dengelen makaralarla kurulan palanga düzeneklerinde F1, F2 kuv-
PARAF YAYINLARI
dedir. vetleri ile Şekil 1 ve Şekil 2’deki gibi dengededir.
İp İp
İp
P
ÁF1
ÁF2
P
İp
Şekil 1 Şekil 2
Dinamometrelerin gösterdikleri değerler Şekil 1’de G1, Şe- K L

kil 2’de G2 olduğuna göre,
Şekil 1 Şekil 2
I. G1 > G2
II. G1 < G2 Sürtünmeler önemsenmediğine göre,
III. G1 = P I. F1 kuvvetinin büyüklüğü F2 ninkine eşittir.
yargılarından hangileri doğrudur? II. F1 kuvvetinin büyüklüğü F2 ninkinden büyüktür.

III. Kuvvetlerin uygulandığı iplerin ikisi de düşey olarak h ka-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III dar çekildiğinde K ve L cisimlerinin hareket miktarları eşit
olur.
A) II ve III B) I ve II C) Yalnız III
2. Kütlesi önemsenmeyen makaralardan oluşan şekildeki I ve II D) Yalnız II E) Yalnız I

düzeneklerinde, P cismi sırasıyla ÁF1 ve ÁF2 kuvvetleriyle den-
geleniyor.
4. Sürtünmesi ve kütlesi önemsiz makaralar ile kurulan düzenek-
te P ağırlıklı cisim düşey F büyüklüğündeki kuvvetle şekildeki
ÁF2
gibi dengededir.
ÁF1 T
P P F
Buna göre,
I. F1 < F2
P
II. F1 > F2
III. F1 > P
Tavana bağlı ipteki gerilme kuvvetinin büyüklüğü T oldu-
yargılarından hangileri doğrudur? ğuna göre; P, F ve T arasındaki ilişki aşağıdakilerden han-
(Sürtünmeler önemsizdir.) gisinde doğru olarak verilmiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) P > F > T B) F > T > P C) T > F > P
D) I ve III E) II ve III D) T > P > F E) P > T > F
47
Basit Makineler
5. Sürtünmesi önemsenmeyen eşit ağırlıklı özdeş X, Y ve Z ma- 7. Bir araştırmacı makaralar ve çıkrık kullanarak oluşturduğu iki
karalarıyla kurulan düzenekte K, L cisimleri şekildeki gibi den- farklı basit makineyi aşağıdaki gibi hazırlıyor.
PARAF YAYINLARI gede kalıyor.
Tavan
Y
Kuvvet
X Z Kuvvet
K L
Yer X düzeneği Y düzeneği
Buna göre, Bu X ve Y basit makineleri ile ilgili,
I. K cisminin ağırlığı L’ninkine eşittir. I. X düzeneğinde kuvvetten kazanç yoktur.
II. K cisminin ağırlığı L’ninkinden büyüktür. II. Y düzeneğinde çıkrık koluna uygulanan kuvvet kovanın
ağırlığından azdır.
III. K cismi h kadar aşağı doğru çekilirse L cismi h kadar yu-
karı çıkar. III. X düzeneğinde ip ne kadar çekilirse kova da o kadar yu-
karı çıkar.
6. X ve Y makaralarıyla kurulan şekildeki düzenekte P yükü dü- 8. Şekildeki ağaç vidası F kuvveti ile ancak döndürülebiliyor. Vi-
şey ÁF kuvvetinin etkisiyle yükseltiliyor. da n kez döndürüldüğünde tahta blok içinde h kadar ilerliyor.
10 h
ÁF
ÁF
r
Y
a
X 2r
h
Tahta blok
P
Vidanın tahta blokta ilerlemesine karşı koyan kuvvetlerin
X ve Y makaralarının tur sayıları nX ve nY olduğuna göre, bileşkesi R olduğuna göre,
I. nX < nY I. F<R
II. nX > nY II. n artarsa, h artar.
III. F < P III. a artarsa, h azalır.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri yanlıştır?

D) II ve III E) I ve III D) I ve III E) I, II ve III
1-D 2-B 3-D 4-C 5-B 6-E 7-A 8-C
48
Basit Makineler
1. Bir öğretmen basit makineler konusunu anlattıktan sonra çe- 3. Selçuk, aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi kaldıracın diğer
şitli basit makineler kullanarak şekildeki düzeneği hazırlıyor. ucuna koyduğu kayayı kaldırmaya çalışmış ancak başara-
PARAF YAYINLARI
Bu düzenekde, eğik düzlem üzerinde bulunan P yükünü yu- mamıştır.
karı taşımak için çıkrık koluna F kuvvetini uyguluyor.
Destek
K ipi noktası
Kaldıraç
Yük Kaya
P
Eğik düzlem
a L ipi Kuvvet
kolu
Yük kolu
F
Selçuk kaldıraç üzerinde değişiklikler yapmış ve sonunda ka-
Çıkrık kolu Çıkrık
yayı kaldırabilmiştir. Selçuk, kaldıraç üzerinde yaptığı değişik-
liklerle kayayı kaldırabilmesi için daha az bir kuvvete ihtiyacı
olduğunu fark etmiş ve farkına vardığı bu durumu bir grafik
ile aşağıdaki gibi göstermiştir.
Kuvvet
Buna göre, bu düzenek ile ilgili aşağıdaki yargılardan han-

gisi söylenemez? (Sürtünmeler ve kaldıraç çubuğunun ağır-
lığı ihmal edilecektir.)
Kuvvet kolu
A) K ipine uygulanan kuvvet P ağırlığından küçüktür.
B) K ipindeki kuvvet L ipindekinden büyüktür. Buna göre, Selçuk kaldıraç üzerinde aşağıdaki değişiklik-
C) Kaldıraçta kuvvetten kazanç vardır. lerden hangisini yapmış olabilir?
D) Çıkrıkta yoldan kayıp vardır.

A) Destek noktasını kayaya yaklaştırmıştır.
E) Çıkrık koluna uygulanan kuvvet P ağırlığından büyüktür.
B) Kayayı destek noktasına yaklaştırmıştır.
C) Kayayı destek noktasından uzaklaştırmıştır.
2. Adımı a olan bir ağaç vidası, æ uzunluğundaki kolun ucuna,
D) Destek noktasını kayadan uzaklaştırmıştır.
şekildeki gibi sayfa düzlemine dik olarak uygulanan F kuvve-
tiyle ancak döndürülebiliyor. E) Destek noktasına daha yakın bir noktadan kuvvet uygu-
lamıştır.
M
ÁF
a
h 4. Günlük yaşamda kullanılan bazı basit makineler aşağıda gös-
terilmiştir.
Vidanın tahta blokta ilerlemesine karşı koyan kuvvetlerin

bileşkesinin büyüklüğü sabit olduğuna göre,
I. æ kol uzunluğunu artırmak,

Kerpeten Delgeç Maşa
II. h vida boyunu azaltmak,
III. a vida adımını artırmak Buna göre; kerpeten, delgeç ve maşadan hangileri amacı-
na uygun kullanıldığında uygulanan kuvvetten kayıp olur?
işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa vida zemin-
de ilerleyemez?
A) Yalnız kerpeten B) Yalnız delgeç
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III C) Yalnız maşa D) Delgeç ve maşa
D) I ve III E) II ve III E) Kerpeten ve delgeç
49
Basit Makineler
5. Hakan, bir tahtayı kitaplarının kenarına koyarak şekildeki gibi 7. Bir inşaatta malzemelerin taşınabilmesi için şekildeki gibi ağır-
bir eğik düzlem hazırlıyor. Bu düzenekte X, Y ve Z cisimlerini lık asılı kuleli vinç kullanılmaktadır. Bu vinçte K ve L kollarında-
PARAF YAYINLARI iplerle bağlayıp serbest bıraktığında verilen konumda denge ki bölmeler gerektiğinde iç içe geçerek uzayıp kısalabilmek-
sağlanıyor. tedir. Ağır bir yük taşınırken kulenin dengesinin bozulmaması
için K kolundaki dengeleyici ağırlığın değeri ve yeri yükün du-
İp
rumuna göre değiştirilir.
Y
İp Z
Eğik K kolu L kolu
Kitaplar taht
X a
Yatay(yer) Bölmeler
Ağırlık iç içe
Hakan tahtayı ve makarayı makine yağı ile yağlayıp sür- geçebil- Malzeme
tünme kuvvetini sıfırladığına göre, aşağıdaki yargılardan mektedir.
Kule
hangisi yanlıştır?
A) Yalnız X cisminin ağırlığı artırıldığında dengenin sağlan- Yatay (yer)

ması için tahtanın boyu kısaltılmalıdır.
Bu vinç şekildeki gibi dengesi bozulmadan taşıdığı yükü bı-
B) Z cismini aldığında dengenin sağlanması için tahtanın bo- raktıktan sonra kütlesi daha az olan başka bir yük taşıyacaktır.
yunu kısaltmalıdır.
Aşağıdaki işlemlerden hangisi vincin dengesi bozulma-
C) Kitaplardan birisini aldığında dengenin sağlanması için
dan kütlesi daha az olan yükün yukarı taşınmasını sağ-
tahtanın boyunu azaltmalıdır.
lar? (Kolların ağırlığı ve sürtünmeler önemsizdir.)
D) Tahtanın boyu uzatıldığında X cismi yere doğru hareket
eder. A) K kolunun uzatılması
E) Kitap sayısı artırıldığında X cismi yere doğru hareket B) L kolunun kısaltılması
eder.
C) Kule yüksekliğinin artırılması
D) Kule yüksekliğinin azaltılması
E) K kolundaki dengeleyici ağırlığın artırılması
6. Adımı a olan şekildeki ağaç vidası ÁF kuvveti ile n kez döndü-

rüldüğünde tahta yüzeyde h kadar ilerlemektedir.
ÁF 8. Sude, sürtünmesiz eğik düzlem üzerindeki X cismini şekilde-

ki gibi eğik düzleme paralel ÁF kuvveti uygulayarak sabit hızla
yukarı çekiyor.
h
Tahta ÁF h
zemin S
X
a
Buna göre;
I. hem a hem de n’yi artırmak, Sude’nin, X cismini daha küçük bir kuvvet uygulayarak sa-
bit hızlı yukarı doğru hareket ettirmesi için;
II. a’yı artırıp n’yi azaltmak,
III. a’yı azaltıp n’yi artırmak, I. h sabit kalacak biçimde s uzunluğunu artırmak,
IV. hem a hem de n’yi azaltmak II. s uzunluğu sabit kalacak biçimde h yüksekliğini azaltmak,
III. cismin ağırlığını artırmak
işlemlerinden hangileri yapılırsa vida tahta yüzeyde yine
h kadar ilerleyebilir? işlemlerinden hangilerinin yapılması gerekir?
A) Yalnız II B) II ya da III C) I ya da III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ya da IV E) I ya da IV D) I ya da II E) II ya da III
1-E 2-C 3-A 4-C 5-E 6-B 7-B 8-D
50
Basit Makineler
1. Makara ve kasnaklarla kurulan şekildeki düzenekte, 3r yarı- 3. Şekildeki düzenekte K, L, M, N dişlilerinin yarıçapları sırasıy-
çaplı N kasnağına; r, 2r yarıçaplı L, M kasnakları aynı merkezli la 2r, 3r, r, 2r’dir. M dişlisi L dişlisine ortak merkezli olarak per-
PARAF YAYINLARI
olarak birbirine perçinlenmiştir. Yarıçapı 2r olan K kasnağı ile çinlenmiştir.
L kasnağı ise bir kayışla birbirine bağlıdır.
x
L
N K N
M
K M 2r 2r
Ok
y r
L
3r
2r r r r
Buna göre,
I. K kasnağı x oku yönünde döndürülürse N kasnağı y oku

yönünde döner.
X II. K kasnağı 3 tur döndürülürse N kasnağı 1 tur döner.
III. L ve N’nin dönüş yönleri aynıdır.

P
Buna göre, K kasnağı ok yönünde döndürülürse, A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
I. L kasnağı da aynı ok yönünde döner. D) I ve II E) I, II ve III
II. L, M ve N kasnaklarının tur sayıları eşit olur.

III. P cismi yer değiştirmeden olduğu yerde kalır.
4. r, 2r ve 3r yarıçaplı K, L, M, N dişlileriyle kurulan düzenek şe-

kildeki gibidir.
K L
2. Şekildeki çıkrık n tur döndürüldüğünde P yükü h kadar yük-
N
seliyor.
M
a 3r r
2r
b 3r
R
L ve M dişlileri merkezlerinden birbirine perçinli olduğu-
na göre,
P I. K ile N aynı yönde döner.
II. M’nin tur sayısı L’ninkinden büyüktür.
III. L’nin tur sayısı N’ninkinden büyüktür.
Buna göre; h, şekildeki R, b, a uzunluklarından hangile-
rine bağlıdır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız R B) Yalnız b C) R ve a A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) b ve a E) R ve b D) I ve III E) I, II ve III
51
Basit Makineler
5. Merkezleri K düzeyinde olan özdeş dişlilere, sırası ile r, 2r ve 7. 2r, r, 2r, 3r yarıçaplı K, L, M, N dişlileri şekildeki konumda dur-
r yarıçaplı kasnaklar aynı merkezli perçinlenmiştir. Kasnakla- maktadır.
PARAF YAYINLARI ra sarılı iplere bağlı X, Y ve Z cisimleri aynı yatay hizada iken,
L
birinci dişli ok yönünde 1 tur döndürülüyor. r
Ok M
2r 2r
r 2r r
K
düzeyi
K
N
3r
X Y Z
Buna göre, son durumda cisimlerin K düzeyine olan uzak-

lıkları hX, hY ve hZ arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangi-
sinde doğru olarak verilmiştir? K dişlisi ok yönünde dönmeye başladığında,
I. L ve N dişlileri zıt yönde döner.

A) hX = hY = hZ B) hY > hX = hZ
II. K ve M dişlileri aynı yönde döner.
C) hY > hX > hZ D) hZ > hY > hX III. N’nin tur sayısı L’nin 3 katıdır.
E) hZ > hX > hY yargılarından hangileri doğrudur?
A) I ve II B) Yalnız II C) II ve III
6. O1 ve O2 merkezleri etrafında dönebilen K dişlisi ile L dişlisi 8. Şekildeki gibi düzenlenmiş dişli düzeneğinde K, L, M, N ve P
şekildeki konumda durmaktadır. dişlilerinin diş sayıları sırasıyla 100, 20, 50, 75 ve 10 dur.
K N
L M
L P
3r r K
O1 O2
3
Buna göre, K ok yönünde tur döndürülürse L’nin görü-
4
nümü nasıl olur?
Buna göre, P dişlisi döndürüldüğünde, tur sayısı en kü-
çük olan dişli hangisi olur?
A) B) C)
A) K B) L C) M D) N E) P
D) E)
1-C 2-A 3-D 4-D 5-E 6-B 7-B 8-A
52
TEST 24 ATOM TESTİ
Basit Makineler
1. Şekildeki I, II ve III düzeneklerinde kaldıraç, fındık kıracağı ve 3. Şekildeki kütlesi önemsiz hareketli makara düzeneğinde P
PARAF YAYINLARI
eğik düzlem bulunmaktadır. yükü sabit hızla yükseltiliyor.
F P F
İp F
F
I II
P
F
P Buna göre, düzenekte;
I. Yükün h kadar yükselmesi için F kuvveti ile ip h kadar çe-

III kilmelidir.
II. Kuvvet kazancı 2’dir.
Buna göre, düzeneklerin hangilerinde kuvvetten kazanç
III. Kuvvet yardımı ile P yükü yükselirken makara saat yönün-
vardır? (Çubuğun kütlesi ve sürtünmeler önemsizdir.)
de döner.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III yargılarından hangileri doğrudur?
A) I ve II B) II ve III C) I ve III
D) Yalnız II E) I, II ve III
4. Birbirine perçinli X ve Y silindirlerinden oluşan çıkrık düzene-

2. Kütlesi önemsenmeyen çubuklarla kurulan Şekil 1, Şekil 2 ve
ğinde; özdeş K ve L cisimleri şekildeki konumdan serbest bı-
Şekil 3’teki kaldıraçlarda P ağırlıklı bir cisim düşey ÁF1, ÁF2 ve
rakılıyor.
ÁF3 kuvvetleri ile dengededir.
Y
P P X
ÁF1 ÁF 2
r 2r
Şekil I Şekil II
K L
P
ÁF3
Buna göre,
I. X silindirinin tur sayısı Y’ninkinden büyüktür.
Şekil III II. L cismi alçalırken, K cismi yükselir.

III. K’nin yer değiştirmesi L’ninkinden küçüktür.
Buna göre, hangi düzeneklerde kesinlikle kuvvetten ka-
zanç sağlanır? yargılarından hangileri doğrudur?
D) I ve III E) II ve III D) I ve II E) II ve III
53
Basit Makineler
5. Özdeş X ve Y dişlileri ile kurulan düzenekte P yükü, F kuvve- 7. K, L, M cisimleri; eş merkezli X, Y kasnakları ve bu kasnakla-
ti ile pr kadar yükseltiliyor. rın etrafından geçen ipe asılı Z makarası ile şekildeki gibi den-
PARAF YAYINLARI gede iken K cisminin ağırlığı artırılıyor.
Y Y
r X
X
F
r
Z M
P L
Buna göre; X ve Y dişlilerinin son görünümü aşağıdakiler-

den hangisi gibi olur? K
Buna göre, dengenin bozulmaması için;

A) B)
I. L cisminin ağırlığını artırmak,
II. M cisminin ağırlığını artırmak,
X Y X Y
III. Z makarasının ağırlığını azaltmak
C) D) işlemlerinden hangileri tek başına yapılmalıdır?
X Y X Y
E)
D) I ya da II E) I ya da III
X Y
8. Bir öğrenci birisini tavana sabitlediği, diğerine ise bir yük as-
tığı iki özdeş boru ile şekildeki basit makine düzeneğini oluş-
turuyor. Daha sonra borulara doladığı ipin boşta kalan ucunu
6. Vida adımları a, 2a, 3a olan şekildeki K, L ve M vidaları sıra- yükün ağırlığından daha az bir kuvvet uygulayarak çektiğin-
sıyla 3n, 2n ve n tur döndürüldüklerinde tahtada ilerleme mik- de boruların birbirine yaklaştığını ve yükün yukarı çıktığı gö-
tarları h1, h2, h3 oluyor. rüyor.
K L M
a 3a Tavan
2a
h1 h2 h3
Buna göre; h1, h2 ve h3 arasındaki ilişki aşağıdakilerden F

hangisinde doğru olarak verilmiştir? Yük
Bu düzenek hangi basit makineye benzetilebilir?

A) h1 > h2 > h3 B) h3 > h1 > h2
C) h2 > h3 > h1 D) h2 > h1 = h3 A) Sabit makara B) Vida C) Kaldıraç
E) h1 = h2 = h3 D) Eğik düzlem E) Hareketli makara
1-E 2-A 3-D 4-E 5-C 6-D 7-C 8-E
54
Basit Makineler
1. Hakan, bir kutuyu; özdeş makaralar, ipler ve eşit bölmeli kal- 2. Öğretmen, öğrencilerinden aşağıda verilen kriterlere uygun
PARAF YAYINLARI
dıraç çubukları kullanarak kuvvetten kazanç sağlayacak bi- düzenekler hazırlamalarını istiyor.
çimde yer seviyesinden daha yüksek bir seviyeye çıkarmak
I. kriter: En az üç farklı basit makine kullanılmalı.
istiyor. Bu amaçla aşağıda verilen düzenekleri hazırlıyor.
II. kriter: Yük, ağırlığından daha az kuvvetle hareket ettirilmeli.
I.
Kuvvet Öğrencilerin bu kriterlere dikkat ederek hazırladığı düzenek-
Kutu ler aşağıdaki gibi verilmiştir.
Yatay (yer)
F
II.
Kutu
Kuvvet
Şekil 1
Yatay (yer)
III.
Kuvvet F
Kutu
Silindir R
Yatay (yer)
IV.
Şekil 2
Kutu
Kuvvet
Yatay (yer)
Buna göre, düzeneklerden hangileri Hakan’ın amacına uy- F

gun değildir? (Makara ağırlıkları ve sürtünmeler önemsizdir.)
A) Yalnız II B) II ve III C) I ve III

Şekil 3
D) III ve IV E) I, III ve IV
Verilen düzenekler ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yan-
lıştır?
A) 1. düzenek her iki kritere uygun hazırlanmıştır.

B) 2. düzenek 1. kritere uygun hazırlanmıştır.
C) 3. düzenekte kaldıraç ve makara kuvvet kazancını sağlar.
D) 3. düzenek 1. kritere uygun değildir.
E) 2. düzenekte eğik düzlem ve çıkrık kuvvet kazancı sağlar.
55
Basit Makineler
3. Sena, fizik dersi için hazırladığı proje ödevinde şekildeki su 5. r ve 2r yarıçaplı K, L dişlileri şekildeki konumda duruyor.
değirmenini tasarlamıştır.
PARAF YAYINLARI
L
Bu projeye göre, h yüksekliğinden akan su K değirmenini K
Ok
döndürmektedir. K’nin dönmesi sayesinde L ve M dişlileri ile
r 2r
N kasnağı dönmekte ve N’ye bağlı testere ileri geri hareket
ederek bir odunu kesmektedir.
1
h K dişlisi ok yönünde tur yaparsa, dişlilerin görünümü
2
K aşağıdakilerden hangisi gibi olur?
Testere
A) B)
L
Odun
N M
C) D)
Sena’nın öğretmeni bu projeyi çok beğenmiş fakat Sena’dan

düzenekteki kuvvet kazancını arttırmasını istemiştir.
Buna göre Sena’nın, aşağıda verilen niceliklerden hangisini

değiştirerek kuvvet kazancını artırması mümkün değildir?
E)
A) K’nin yarıçapı B) L’nin yarıçapı
C) M’nin yarıçapı D) N’nin yarıçapı
E) h yüksekliği
4. Karadeniz Bölgesi’nde yamaçlardaki yerleşim yerlerine ulaş-

mak için yöresel olarak “varangel” adı verilen ve içine binen
insanların ipi çekerek kendisini yukarı çektiği aşağıdaki gibi
6. Şekil 1, 2 ve 3’teki K, L ve M çıkrıkları farklı yarıçaptaki silin-
bir teleferik sistemi kullanılır.
dirlerin merkezlerinin aynı eksen üzerinde perçinlenmeleri ile
oluşturulmuştur.
K L M
Ok Ok Ok
Bu teleferik düzeneğinin amacı;
I. Yoldan kazanç sağlamak

Şekil 1 Şekil 2 Şekil 3
II. Kuvvetin yönünü değiştirmek
Buna göre; K, L ve M çıkrıklarından hangileri ok yönün-
III. Kuvvetten kazanç sağlamak
de döndürüldüğünde, çıkrıklara bağlı yükler aynı yatay
I, II ve III ile verilenlerden hangileri olabilir? hizaya gelebilir?
A) I, II ve III B) I ve II C) Yalnız III A) Yalnız K B) K ve L C) K ve M
D) Yalnız II E) Yalnız I D) L ve M E) Yalnız M
1-D 2-C 3-E 4-A 5-D 6-B
56
ÜNİTE 2

1
BİR BOYUTTA SABİT İVMELİ HAREKET
1. İvme vektörü ile hız vektörünün aynı yönlü olduğu bir ha- 3. Bir doğru boyunca hareket eden K, L arabalarının hız - zaman
PARAF YAYINLARI
rekete ait konum - zaman grafiği aşağıdakilerden hangisi grafiği şekildeki gibidir.
gibi olabilir?
Hız
A) Konum B) Konum 4v K
L
3v
K
2v L
0 Zaman 0 Zaman v
0 Zaman
t 2t 3t 4t
C) Konum D) Konum
4t anında K ve L arabaları yan yana olduğuna göre,
I. t = 0 anında K ve L arabaları yan yanadır.

II. 2t anında K ve L arabaları yan yanadır.
0 Zaman 0 Zaman
III. 3t anında K, L’nin önündedir.

E) Konum
0 Zaman
2. Doğrusal yolda hareket eden ve t = 0 anında yan yana olan

K, L araçlarının hız - zaman grafiği şekildeki gibidir. 4. Durgun hâlden harekete geçen bir cisme ait ivme - zaman
grafiği şekildeki gibidir.
Hız
İvme
v K
a
II III
0 Zaman
0 Zaman
t 2t 3t 4t
–v L –a
I II III IV I IV
Buna göre; I, II, III ve IV zaman aralıklarının hangilerinde Buna göre, cismin hızı hangi zaman aralıklarında azal-
araçlar arası uzaklık azalmaktadır? maktadır?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
D) I ve IV E) II ve IV D) II ve IV E) Yalnız II
57
Bir Boyutta Sabit İvmeli Hareket
5. Yeşil dalga uygulaması yapılan d uzunluğundaki doğrusal bir 7. Doğrusal yolda hareket eden K, L ve M arabalarının 0 - 3t za-
hız koridorunun 1. sürat kamerasının önünden v süratiyle ge- man aralığındaki hız-zaman grafikleri şekillerdeki gibidir. Bu
PARAF YAYINLARI çen Berna aşırı hız cezası almak istememektedir. arabaların 0 - 3t zaman aralığındaki ortalama hızlarının büyük-
lükleri vK, vL ve vM oluyor.
1. sürat 2. sürat
kamerası kamerası Hız
v v
K
0 Zaman
2t 3t
d
Hız
Berna’nın aracı sabit a ivmesi ile hızlanıp 2. sürat kamerası
v
önünde 2v süratiyle geçiyor ve ceza almıyor.
L
Aracın bu hareketi ceza sınırı olduğuna göre, Berna’nın 0 Zaman
t 2t 3t
aracı;
–v
I. İvmesi 2a olursa
II. Sürati sabit ve v olursa
III. Sürati sabit ve 2v olursa Hız
hareketlerinden hangilerini trafik cezası almadan yapabilir? v

M
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 0 Zaman

t 3t
Buna göre; v K, vL ve vM arasındaki ilişki aşağıdakilerden
hangisidir?
A) vK > vL > vM B) vK > vM > vL
C) vL = vM > vK D) vM > vK = vL
E) vM > vL > vK
6. Doğrusal bir yolda; durgun hâlden harekete başlayan bir ara-

cın ivme - zaman grafiği şekildeki gibidir.
İvme
2a
0 Zaman
t 2t 3t
Buna göre, araç için; 8. Günlük hayatta karşılaşılan;
I. 0 - t aralığında düzgün hızlanmaktadır. I. karlı bir dağdan aşağı doğru kayan bir kayakçının,
II. t - 2t aralığında sabit hızla gitmektedir. II. voleybolda smaç vurularak servis atılan bir topun,
III. 2t - 3t aralığında durmaktadır. III. durağa yaklaşınca yavaşlayıp duran bir otobüsün
yargılarından hangileri doğrudur? hareketlerinden hangileri ivmeli bir harekettir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) I, II ve III B) II ve III C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III D) Yalnız II E) Yalnız I
1-E 2-E 3-C 4-D 5-B 6-A 7-B 8-A
58
1. Kıvanç işyerine gitmek için arabası ile A noktasından hareke- 2. Bir hareketlinin konum - zaman grafiği şekildeki gibidir.
te başlıyor. A’dan B’ye hızlanan, B’den C’ye sabit hızlı hareket
PARAF YAYINLARI
Konum
yaptıktan sonra uzaktaki işyerini görüyor ve frene basıyor an-
cak D konumundaki iş yerinde duramayıp E noktasında du-
rabiliyor. Daha sonra E noktasından geri dönüp biraz hızlan-
dıktan sonra frene basıp işyerine ulaşıyor.
İş yeri K L M
0 Zaman
Kıvanç
Buna göre,
Yatay
A B C D E (yer) I. K bölgesinde sabit hızlıdır.
II. L bölgesinde yavaşlamaktadır.
Bına göre Kıvanç’ın A noktasından işyerine gidinceye ka-
darki hareketinin hız zaman grafiği aşağıdakilerden han- III. M bölgesinde hızlanmaktadır.
gisi gibi olabilir? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Hız A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III
0 Zaman
B) Hız
0 Zaman
C)
Hız
0 Zaman 3. Doğrusal yolda hareket eden bir aracın hız - zaman grafiği şe-
kildeki gibidir.
Hız
D) 3v
Hız
2v
0 Zaman v
0 Zaman
t 2t 3t 4t
E)
Hız
Buna göre, aracın;
I. 0 - t aralığındaki ivmesi, t - 3t aralığındakinden küçüktür.

0 Zaman II. t - 3t aralığındaki yer değiştirmesi, 3t - 4t aralığındakinden
büyüktür.
3v
III. t - 3t zaman aralığında ortalama hızı dir.
2
59
4. Cüneyt ve Tarkan’ın kullandığı arabaların aldıkları yolun za- 6. Doğru boyunca hareket eden bir araca ait hız - zaman grafi-
mana göre değişimini gösteren tablolar aşağıdaki gibidir. Cü- ği şekildeki gibidir.
PARAF YAYINLARI neyt ve Tarkan bu yol - zaman tablolarına göre, şekildeki ko-
Hız
num zaman ve hız zaman grafiklerini çiziyor.
v
Cüneyt’in tablosu Tarkan’ın tablosu
Zaman (s) 0 1 2 3 Zaman (s) 0 1 2 3 4

0 Zaman
Yol (m) 0 20 40 60 Yol (m) 0 10 20 30 40 t 2t 4t 6t
Konum (m) Hız (m/s)

–v
60 Cüneyt
10 Tarkan
40 Buna göre, aracın ivme - zaman grafiği aşağıdakilerden
20 hangisi gibi olur?
0 0
1 2 3 Zaman(s) 1 2 3 4 Zaman(s) A) İvme
Bu grafiklere göre,
a
I. Cüneyt’in arabası Tarkan’ınkinden daha süratlidir.
4t 6t
II. Cüneyt’in arabasının sürati zamanla artmıştır. 0 Zaman
t 2t
–a
III. Hem Cüneyt’in hem de Tarkan’ın arabası düzgün doğru-
sal hareket yapmaktadır.
B) İvme
2a

2t 4t 6t
D) I ve III E) I, II ve III 0 Zaman
t
–a
C) İvme
a
2t 4t 6t
0 Zaman
t
5. Kenan, iki farklı otomobilin yakıt tüketimi ve ekonomiklik açı- – 2a

sından değerlendirmesini yapmak istiyor. Bu amaçla, motor
güçleri ve yakıt depolarının hacimleri eşit olan, birçok özelli-
D) İvme
ği birbirine benzeyen iki otomobil kullanıyor.
a
Kenan otomobilleri trafiğe kapalı bir yarış pistinde kul-
landığına göre, 4t 6t
0 Zaman
t 2t
I. otomobilleri 20 tur kullandığında harcadıkları yakıt miktar-
larını ölçerek, – 2a
II. otomobilleri aynı hızla hareket ederken frene basarak dur-
ma sürelerini ölçerek, E) İvme
III. otomobillerin yakıt depolarını fulledikten sonra yakıtlar bi-
a
tene kadar otomobillerin aldıkları yolları ölçerek
0 Zaman
işlemlerinden hangileri ile otomobillerin yakıt tüketimi t 2t 4t 6t
açısından ekonomikliğinin değerlendirmesini yapabilir? –a
1-A 2-D 3-D 4-D 5-E 6-B
60
1. Doğrusal yolda hareket eden bir araca ait konum - zaman gra- 3. Başlangıçta aynı konumda duran K ve L araçlarının ivme - za-
fiği şekildeki gibidir. man grafikleri şekildeki gibidir.
PARAF YAYINLARI
x(m) İvme
L
3
1 K
0 t(s) Zaman
1 2 3 4 5 6 7 8 0
–1
Buna göre, K ve L araçlarının hız - zaman grafikleri aşağı-
–2 dakilerden hangisi gibi olur?
–3
A) Hız B) Hız
L
Bu aracın hareketiyle ilgili, aşağıdaki yargılarından han- L
gisi yanlıştır? K
a
K
a
A) Araç, 2. saniyede yön değiştirmiştir. Zaman Zaman
0 0
B) Araç (3 - 4) saniye aralığında durmuştur.
C) Araç (6 - 8) saniye aralığında pozitif ivmeli hareket yap-
mıştır. C) D) Hız
Hız L
D) Araç (4 - 6) saniye aralığında negatif yönde hareket yap- L
mıştır.
K K
E) Araç (0 - 2) saniye aralığında düzgün doğrusal hareket
yapmıştır. Zaman Zaman
0 0
E) Hız
K
Zaman
0
2. Çembersel bir parkurda antrenman yapan sporcu sürekli sa-

bit sürat ile koşarak bir tam tur atıyor.
Buna göre sporcunun hareketiyle ilgili,
I. Sürati değişmediği için ivmesiz bir harekettir.

II. Hareket yönü sürekli değiştiği için ivmeli bir harekettir.
III. Bir tam tur döndüğü için yer değişimi sıfırdır.
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
61
4. Hava sürtünmesinin olduğu bir ortamda aşağıdan yukarıya 6. Bir araştırmacının yerden düşey yukarıya doğru fırlattığı bir
v1 büyüklüğündeki hız ile düşey atılan cismin tepe noktasına topun hareketi şekildeki gibi oluyor.
PARAF YAYINLARI çıkış süresi t 1, yere iniş süresi t 2 ve yere çarpma hızının bü-
L
yüklüğü v2 dir.
Yatay
M
v1 Yatay (yer)
Hava sürtünmesi ihmal edildiğine göre,

v2 Yatay (yer)
I. K, L ve M noktalarında topa etki eden net kuvvetler eşittir.
Buna göre, II. Topun ağırlığı daha fazla olsaydı L noktasına çıkamazdı.
III. K ve M noktalarında topa etki eden net kuvvetler eşittir;
I. Cismin tepe noktasına çıkış süresi, tepe noktasından ye-
L noktasında topa net kuvvet etki etmemektedir.
re gelme süresinden küçüktür.
II. Cismin tepe noktasına çıkarkenki ivmesi, tepe noktasın- yargılarından hangileri doğrudur?
dan yere gelirkenki ivmesinden küçüktür. (Hareket boyunca yer çekimi ivmesi değişmemektedir.)
III. Cismin yerden atılma hızının büyüklüğü, geri dönüşteki
yere çarpma hızınınkine eşittir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
yargılarından hangileri doğrudur? (Hareket boyunca sürtün- D) II ve III E) I, II ve III

me katsayısı ve yer çekimi ivmesi değişmemektedir.)
5. Bir öğretmen; hava sürtünmesinin ihmal edilebileceği bir or- 7. Bir fizik öğretmeni, cisimlerin serbest düşme sürelerinin, ci-
tamda, yer seviyesinden düşey doğrultuda yukarıya doğru ilk simlerin kütlesine bağlı olup olmadığını göstermek amacıyla
hızla atılan bir topun tekrar yere gelinceye kadar yaptığı ha- bir deney yapıyor. Bu deneyde, aynı ortamda aynı yükseklik-
reket ile ilgili bazı bilgiler söylüyor ve öğrencilerden hatalı bil- ten serbest bırakılan farklı kütleli cisimler farklı sürelerde ye-
giyi belirlemelerini istiyor. re çarpıyor.
Buna göre, öğretmenin söylediği aşağıdaki bilgilerden Öğretmen farklı kütleli cisimlerin aynı yükseklikten aynı
hangisi hatalıdır? sürede düşmesini sağlamak için,
I. yer çekimi ivmesinin değerini sıfır yapmak,

A) Topun tepe noktasında hızı sıfırdır.
II. bıraktığı cisimlerin geometrik şeklini ve büyüklüğünü fark-
B) Topun yere çapma hızı yukarı atış hızına eşittir.
lı hâle getirmek,
C) Topun tepe noktasında ivmesi yer çekimi ivmesidir.
III. hava sürtünme kuvvetinin değerini sıfır yapmak
D) Topun tepe noktasına çıkış süresi, yere iniş süresine
eşittir. işlemlerinden hangilerini yapması gerekir?
E) Topun tüm hareketi boyunca ivmesinin yönü değişme-

miştir.
D) I ya da II E) II ya da III
1-C 2-D 3-B 4-A 5-B 6-A 7-E
62
1. Düşey bir düzlemde şekildeki konumlardan K cismi serbest 3. Yeterli bir yükseklikten serbest bırakılan eşit kütleli kesik koni
bırakıldığı anda L cismi de vL büyüklüğündeki hız ile aşağı şeklindeki X ve küre şeklindeki Y cisimlerinin konumlarını de-
PARAF YAYINLARI
yönde atılıyor. Cisimler zeminde gösterilen konumlara v, 2v ğiştirmeden ulaştıkları limit hızlar sırasıyla vX, vY oluyor.
büyüklüğündeki hızlarla çarpıyor.
K L 2r
Yatay Y
v=0
X r
vL
v Buna göre,
I. vX < vY dir.
II. vX = vY dir.
Yatay (yer) III. X ve Y’nin limit hızlarına ulaştıklarında etkiyen hava direnç
2v kuvvetleri eşittir.
Buna göre; yargılarından hangileri doğrudur?
I. vL = v dir. (Sürtünme katsayısı iki cisim için de aynıdır.)
II. vL = 2v dir.
III. Cisimlerin gösterilen yerlere çarpma süreleri eşittir.
yargılarından hangileri doğru olabilir?
4. K ve L cisimleri sürtünmenin önemsiz olduğu ortamda şekil-

deki konumlarından aynı anda serbest bırakılıyor.
L
2. Bir öğretmen, laboratuvara yarıçapları aynı, biri cam diğeri de-
mir iki düzgün türdeş bilye getiriyor. Öğretmen bilyeleri aynı Yatay
anda, yerden aynı yükseklikten serbest bırakmış ve yere düş- K
me sürelerini ölçmüştür.
Demirin yoğunluğu camın yoğunluğundan büyük olduğu-

na göre bu deneyle ilgili,
I. Bilyelerin hacimleri aynı olduğu için iki bilye de aynı anda Yatay (yer)
yere düşmüştür.
Buna göre;
II. Demir bilyenin kütlesi cam bilyeninkinden daha büyük ol-
duğu için daha önce yere düşmüştür. I. Cisimlerden birisi yere ulaşana kadar geçen sürecin her-
III. Bilyelerin yere ulaşma süresi kütlesinden bağımsız oldu- hangi bir anında aralarındaki uzaklık değişmez.
ğu için iki bilye de aynı anda yere düşmüştür. II. K cismi yere L’den daha önce çarpar.
yargılarından hangileri doğrudur? III. Yere çarpma hızları eşittir.
(Hava direnç katsayısı iki cisim için de aynıdır.) yargılarından hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I ve III D) I ve II E) II ve III
63
5. Düşey düzlemde şekildeki K düzeyinden serbest bırakılan bir 7. Düşey düzlemde v sabit hızıyla hareket eden bir balon yer-
cisim t sürede L düzeyine geliyor ve bu düzeyde hızı v oluyor. den h yüksekliğindeyken balondan, balona göre düşey aşa-
PARAF YAYINLARI ğıya doğru v hızıyla bir top atılıyor.
K düzeyi
v=0 Yukarı
h
v
L düzeyi Aşağı
v Yatay
h v
h
Yatay (yer)
Yer (yatay)
Buna göre;
Buna göre;
I. Cismin K düzeyinden yere gelme süresi 2t’den azdır.
I. Top yerden bakan gözlemciye göre serbest düşme hare-
II. Cismin yere çarpma hızının büyüklüğü 2v’den fazladır. keti yapar.
III. Cismin K ile yer arasındaki ortalama hızı v’dir. II. Top yerden bakan gözlemciye göre aşağı doğru düşey
yargılarından hangileri doğrudur? atış hareketi yapar.
(Sürtünmeler önemsizdir.) III. Top atıldığı anda yere göre hızının büyüklüğü 2v’dir.

6. Düşey kesiti verilen düzlemde, K cismi yerden yukarı doğru

L cismi ise h yüksekliğinden aşağı doğru v büyüklüğünde-
8. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz ortamda K, L cisimleri v ve
ki hızlarla fırlatıldıklarında kesikli çizgilerle gösterilen yolları
2v hızları ile şekildeki gibi düşey aşağı doğru atılıyor.
izliyor.
K L
L
Yatay
v v
2v
h hK hL
K Yatay (yer)
Yatay (yer)
4v 4v
Buna göre;
I. K cisminin yere gelme süresi L’ninkinin iki katıdır. Cisimlerin ikisi de yere 4v hızları ile çarptığına göre;
II. L cisminin yere çarpma hızının büyüklüğü 2v’dir. I. K’nin yere çarpma süresi L’ninkinden uzundur.
III. K cisminin ivmesi L’ninkine eşittir. II. K’nin ilk konumda yerden yüksekliği L’ninkinden fazladır.
yargılarından hangileri doğru olabilir? III. K’nin ortalama hızı L’ninkinden küçüktür.
(Sürtünmeler önemsizdir.) yargılarından hangileri doğrudur?
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
1-D 2-B 3-E 4-D 5-A 6-C 7-A 8-E
64
TEST 5 ATOM TESTİ
1. Sürtünmeli hava ortamında, aynı yükseklikten aynı anda ser- 3. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz düzenekte K noktasından v
PARAF YAYINLARI
best bırakılan özdeş şemsiyelere bağlanmış ve kütleleri sıra- hızıyla aşağıdan yukarıya düşey atılan cisim kesikli çizgi ile
sıyla m, 2m olan K ve L cisimleri yere ulaşmadan limit hıza gösterilen yörüngeyi izleyerek L noktasına v' hızı ile çarpıyor.
ulaşmaktadır. Bu durumda cismin hız-zaman grafiği şekildeki gibi oluyor.
Yatay
Hız
h v
Yatay L
3t 4t Zaman
0
m 2m h'
K L v
v'
Buna göre; Yatay (yer) K
I. K cisminin yere ulaşma süresi L’ninkinden uzundur. Buna göre;

II. K cisminin ulaştığı limit hız L’ninkinden büyüktür.
I. h < h' dir.
III. K cisminin yere çarpma hızı L’ninkinden küçüktür.
II. v < v' dir.
yargılarından hangileri doğrudur? III. Cismin maksimum yüksekliğe çıkış süresi 2t’dir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III yargılarından hangileri doğrudur?
D) I ve II E) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
2. Doğrusal yolda durmaktayken harekete geçen cismin ivme-za-

man grafiği şekildeki gibi oluyor.
İvme
a
K L M
4. Hava sürtünmesinin önemsenmediği bir ortamda h yüksek-
liğinden serbest bırakılan bir cisim t süre sonra yere v hızıyla
0 Zaman
t 2t 3t çarpıyor.
Buna göre, bu cisim için, aşağıdaki yargılardan hangi- Cisim hava sürtünmesinin olduğu bir ortamda aynı yük-
si yanlıştır? seklikten serbest bırakılırsa, t ve v için ne söylenebilir?
t v
A) Cisim K aralığında yavaşlamıştır.
B) Cisim L aralığında düzgün doğrusal hareket yapmıştır. A) Artar Artar
C) Cisim M aralığında hızlanmıştır. B) Artar Azalır
D) Cismin K aralığındaki hız değişimi M aralığındakine eşittir. C) Azalır Artar

D) Azalır Azalır
E) Cismin (0 - 3t) zaman aralığında hareket yönü hiç değiş-
memiştir. E) Artar Değişmez
65
5. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz ortamda h yüksekliğinden 7. Düşey kesiti verilen düzenekte, K ve L cisimleri hava ortamın-
düşey yukarı doğru v hızıyla atılan K, düşey aşağı doğru v hı- da ulaşabilecekleri v limit hızı ile şekildeki gibi fırlatıldıklarında
PARAF YAYINLARI zıyla atılan L cisimleri ile 2h yüksekliğinden serbest bırakılan kesikli çizgilerle gösterilen yolları izliyor.
M cismi şekildeki gibi kesikli çizgilerle gösterilen yolları izli-
K
yor. K, L ve M cisimlerinin kütleleri sırasıyla m, 2m, 2m’dir. Yatay
v
M 2m
Yatay
v h
L 2m
Yatay
Km v
v h
L
Yatay (yer)
vK vL vM Yatay (yer)
Buna göre,
Cisimlerin yere çarpma hızları vK, vL, vM olduğuna göre,
I. K cismi yere v hızıyla çarpar.
I. vK = vL
II. L cismi çıkışta limit hızla hareketini sürdürür.
II. vK = vM
III. L cismi yere gelinceye kadar hiçbir zaman limit hızla ha-
III. vL > vM reket edemez.
(Sürtünme katsayısı sabittir.)
D) I ve II E) II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
6. Sürtünmesiz bir ortamda, K noktasından serbest bırakılan ci-

sim bir süre sonra şekildeki M noktasına çarpıyor.
v=0
K
8. Düşey kesiti verilen düzenekte hK yüksekliğinden mK kütleli K
h cismi serbest bırakıldıktan 1s sonra mL kütleli L cismi hL yük-
sekliğinden serbest bırakılıyor. Cisimler aynı anda yere vK ve
vL hızlarıyla çarpıyor.
L
K L
h
M Yatay(yer) hK hL
Buna göre, cismin;
I. K - M noktaları arasındaki ortalama hızı, L noktasındaki hı-

zına eşittir. Yatay (yer)
vK vL
II. M noktasındaki hızı L’dekinin iki katıdır.
III. K’den L’ye gelme süresi L’den M’ye gelme süresinden bü- Buna göre cisimlere ait bazı niceliklerle ilgili yazılan aşa-
yüktür. ğıdaki ilişkilerden hangisi kesinlikle doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur? (Sürtünmeler önemsizdir.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) hK < hL B) mL < mK C) vK < vL
D) I ve II E) I ve III D) hK > hL E) mL > mK
1-E 2-A 3-A 4-B 5-D 6-C 7-E 8-D
66
1. Fizik Öğretmeni Cihat, öğrencilerinin “Hareket eden cisme, 2. Nihat havası boşaltılabilen bir deney ortamında kütleleri eşit
PARAF YAYINLARI
her zaman hareketi yönünde etkiyen net bir kuvvet olmalıdır.” fakat hacimleri farklı K ve L cisimleri ile deney yapıyor. Nihat,
şeklindeki bir kavram yanılgısına sahip olup olmadığını belir- havasız ortamda K ve L cisimlerini eşit yükseklikten aynı an-
lemek istiyor. Bu amaçla Cihat Öğretmen öğrencilerine aşa- da serbest bıraktığında aynı anda yere düştüğünü ancak de-
ğıdaki iki aşamalı testi uyguluyor. neyi ortamda hava varken tekrarladığında K’nin L’den daha
önce düştüğünü görüyor.
1. Aşama: Aşağıdan yukarıya doğru atılan bir cisme yer-
den maksimum yüksekliğe çıkıncaya kadar geçen sürede Havasız ortam Havalı ortam
etkiyen net kuvvet için ne söylenebilir?
a) Yukarı yönlüdür ve sürekli azalır.

b) Aşağı yönlüdür ve sabit büyüklüktedir.
K L K L
2. Aşama: Testin 1. aşamasındaki seçeneği neden seçti-
ğinizi belirtiniz? Yatay
a) Cisim yukarı yönlü hareket ettiği ve yavaşladığı

için cisme yukarı yönlü azalan net bir kuvvet ol-
malıdır.
b) Dünyadaki her cisme yerin merkezine doğru yer
çekimi kuvveti etki eder ve sabittir. Yatay
Cihat Beyin sorularına bazı öğrencilerin verdiği cevaplar aşa- Nihat yaptığı bu deney ile;
ğıdaki gibidir.
I. K’nin hacmi L’ninkinden büyüktür.
1. Aşama 2. Aşama II. Havasız ortamda çekim ivmesi cismin hacmine bağlı de-
ğildir.
Ahsen b b
III. Hava direnç kuvveti cismin kütlesine bağlı değildir.
Eren a b
yargılarından hangilerine ulaşabilir?
Hasan a a
Cihat Bey hangi öğrencilerde en az bir kavram yanılgısı A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
olduğunu belirleyebilir? D) I ve II E) II ve III
A) Yalnız Ahsen
B) Yalnız Eren
C) Yalnız Hasan
D) Ahsen ve Eren
E) Eren ve Hasan
67
3. X ve Y cisimleri düşey v1, v 2 hızlarıyla şekildeki gibi yukarı 5. Fizik Öğretmeni Şehnaz Hanım, doğrusal bir yolda hareket
doğru atılırken, Z cismi verilen konumdan serbest bırakılıyor ettiğini söylediği bir aracın hız - zaman grafiğini aşağıdaki gi-
PARAF YAYINLARI ve yere v3 hızıyla çarpıyor. bi tahtaya çizerek öğrencilerin yorum yapmasını ister.
Z
Yatay Hız
v
h
v2 0 Zaman
t 2t 3t 4t
Y –v
h
v1
Sınıftaki öğrencilerden;
X
Yatay (yer) Furkan: Araç 4t anında t = 0 anındaki konumundadır.
v3
Arda: Aracın (0-t) aralığındaki ivmesi (3t - 4t) aralığındaki
Buna göre; v1, v2, v3 hızlarının büyüklükleri arasındaki iliş- ivmesine eşittir.
ki aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? Bahar: Aracın (t-2t) ve (3t-4t) aralığındaki hız ve ivme vek-
(Sürtünme ihmal ediliyor.) törlerinin yönü birbirine zıttır.
yorumlarını yapıyor.
A) v1 < v2 = v3 B) v2 = v3 < v1 C) v1 = v2 = v3
Buna göre hangi öğrencilerin yaptığı yorumlar doğrudur?
D) v1 = v3 < v2 E) v2 < v3 < v1
A) Yalnız Furkan’ın B) Yalnız Arda’nın
C) Yalnız Bahar’ın D) Furkan ve Arda’nın
E) Furkan, Arda ve Bahar’ın
4. Sürtünmesi önemsiz ortamda X düzeyinden aynı anda vK ve

vL hızlarıyla düşey aşağı doğru atılan K ve L şekildeki gibi Y 6. Yatay doğrusal bir yolda hareket eden otobüsün (0 - t) zaman
düzeyinden v'K ve v'L hızlarıyla geçiyor. aralığındaki hız - zaman grafiği şekildeki gibidir. Bu otobüsün
sadece duraklarda durduğu bilinmektedir.
K L
Yatay X düzeyi Hız
vK vL
h
Yatay Y düzeyi 0 Zaman

t
vıK vıL
Buna göre; Buna göre, 0-t zaman aralığında;
I. v'K = v'L ise vK = vL dir. I. Otobüs 3 durakta durmuştur.

II. vK = vL ise iki cisim Y düzeyinden aynı anda geçer. II. Otobüsün hareket yönü 5 kere değişmiştir.
III. İki cismin hız değişimleri eşittir. III. Otobüsün şoförü 4 kere frene basmıştır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) I, II ve III B) I ve III C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III D) Yalnız II E) Yalnız I
1-E 2-E 3-A 4-E 5-E 6-B
68
ÜNİTE 2

2
BAĞIL HAREKET
1. Bir doğru boyunca hareket eden K ve L hareketlilerinin birbi- 3. Aynı düzlemde sabit hızlarla hareket eden K, L, M ve N araç-
PARAF YAYINLARI
rine göre hızlarının büyüklükleri v’dir. larının hız vektörleri Şekil 1, 2, 3’teki gibidir.
2v v v
v=0
K K
K L K L
Şekil I Şekil II
2v v L M
Şekil 1 Şekil 2
K L
Şekil III
K N
Buna göre, K ve L’nin yere göre hareketleri Şekil I, Şe-
kil II ve Şekil III’te gösterilenlerden hangileri gibi olabilir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) II ve III
Şekil 3
K’nin L’ye göre hızının büyüklüğü v1, K’nin M’ye göre hı-
zının büyüklüğü v2, K’nin N’ye göre hızının büyüklüğü v3
olduğuna göre; v1, v2, v3 arasındaki ilişki aşağıdakilerden
A) v1 > v2 > v3 B) v1 > v2 = v3 C) v1 = v2 = v3
D) v2 = v3 > v1 E) v3 > v2 > v1
2. Birbirine paralel yollarda sabit hızla giden K, L arabalarından

K’nin yere göre hızının büyüklüğü L’ninkinden küçüktür. 4. Bir uçak doğuya doğru 10v süratle giderken güneyden kuze-
ye doğru esen v süratiyle esen bir rüzgâra maruz kalıyor.
Buna göre, K arabasındaki gözlemci L’yi,
Uçağın rotasının aynı kalması için yönünün belli bir mik-
I. Sabit hızla gidiyormuş gibi görür.
tar hangi tarafa doğru çevrilmesi gerekir?
II. Hızlanarak gidiyormuş gibi görür.
III. Yavaşlayarak gidiyormuş gibi görür. A) Kuzeye
yargılarından hangileri doğru olamaz? B) Kuzeybatıya

C) Kuzeydoğuya
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Güneydoğuya
D) I ve II E) II ve III E) Güneybatıya
69
Bağıl Hareket
5. X, Y arabaları doğrusal bir yolda, t = 0 anında aynı yerden ha- 7. Eşit bölmeli yatay düzlemde bulunan K, L ve M araçlarından;
rekete başlıyor. X arabasındaki bir gözlemci Y arabasını 0 - 2t M’nin yere göre hızı ÁvM ile L ve K’nin M’ye göre hızları ÁvLM ve
PARAF YAYINLARI aralığında sürekli kendisinden uzaklaşıyormuş gibi görüyor. ÁvKM şekildeki gibidir.
Buna göre, X ve Y arabalarının hız - zaman grafikleri aşa-

ğıdakilerden hangisi gibi olamaz? ÁvM
ÁvKM
A) Hız B) Hız
v X v
X
ÁvLM
0 Zaman 0 Zaman
t 2t t 2t
Y Buna göre, K ve L’nin yere göre hızları ÁvK ve ÁvL aşağıda-
–v –v
Y kilerden hangisi gibidir?
C) D) vK vL
Hız Hız
X A)
v v
X
0 Zaman 0 Zaman
t 2t t 2t
Y B)
–v –v
Y
E) C)
Hız
v
X
D)
0 Zaman
t 2t
Y
–v
E)
6. Yatay yolda, aynı ok yönünde sabit hızlı şekildeki gibi hareket

eden K, L, M araçlarından, K ve M’deki gözlemciler, L’yi ken-
dilerinden uzaklaşıyormuş gibi görüyorlar.
Hareket yönü
K L M
8. K uçağı doğuya doğru, L uçağı da batıya doğru yere göre v

büyüklüğündeki sabit hızlarla hareket ediyor.
Buna göre, K, L, M araçlarının yere göre süratleri vK, vL,
Kuzeyden güneye doğru yere göre v büyüklüğünde rüz-
vM olduğuna göre bunlar arasındaki ilişki nedir?
gâr esiyorken, K’den bakan gözlemci L’yi hangi yönde ha-
reket ediyormuş gibi görür?
A) vM > vL > vK B) vL > vK > vM
C) vK > vL > vM D) vL > vM > vK A) Doğuya B) Batıya C) Güneye
E) vK > vM > vL D) Kuzeybatıya E) Güneydoğuya
1-C 2-E 3-D 4-D 5-C 6-A 7-E 8-B
70
Bağıl Hareket
1. Akıntı hızının sabit olduğu bir ırmağın kenarındaki O nokta- 3. Akıntı hızının sabit ve Áva olduğu şekildeki ırmağın kıyısındaki
sından yüzmeye başlayan X, Y ve Z yüzücülerinin suya göre K noktasından yüzmeye başlayan bir yüzücü I doğrultusun-
PARAF YAYINLARI
hız vektörleri şekildeki gibidir. da yüzdüğünde M noktasından karşı kıyıya çıkıyor.
K L M N P L M N
II
Z Y I
X
K
0 Buna göre,
I. Yüzücü aynı hız büyüklüğü ile K noktasından II doğrultu-

X yüzücüsü karşı kıyıya L noktasından çıktığına göre, Y ve
sunda yüzseydi karşı kıyıya MN arasından çıkardı.
Z yüzücüleri karşı kıyıya hangi noktalardan çıkar?
II. Yüzücünün suya göre hızının büyüklüğü ile akıntı hızının
Y yüzücüsü Z yüzücüsü büyüklüğü birbirine eşittir.
A) M K III. Yüzücü aynı hız büyüklüğü ile K noktasından II doğrultu-
B) L N sunda yüzseydi karşı kıyıya daha kısa sürede çıkardı.
C) M P yargılarından hangileri doğrudur?

D) K M
E) N L
4. Akıntı hızının sabit ve kıyılara paralel olduğu bir nehrin kıyıla-

rında bulunan Kerim, Lale ve Mert suya göre eşit büyüklükte-
2. Akıntı hızının nehre paralel ve sabit olduğu nehirde K nokta- ki sabit hızlarla şekildeki doğrultularda yüzmeye başlıyorlar.
sından suya göre v büyüklüğündeki hızla nehre giren yüzü- Kıyı
cü L noktasında karşıya çıkıyor. a
L M N P Lale
vnehir
v
Kerim a Mert
Kıyı
Kerim, Lale ve Mert’in yere göre hızlarının büyüklükle-

ri sırasıyla vK, vL ve vM olduğuna göre, bunlar arasındaki
K ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiş-
tir? (a < 90°)
Yüzücü hızının büyüklüğünü değiştirmeden K noktasından
nehre dik girerse karşı kıyıya nereden çıkar?
A) vK < vL < vM B) vL = vM < vK
A) L - M arası B) M C) M - N arası C) vK < vL = vM D) vL < vK < vM
D) N E) N - P arası E) vM < vK < vL
71
Bağıl Hareket
5. Yatay düzlemde K, L, M araçları şekilde belirtildiği gibi, eşit 7. Şekildeki K ve M araçları doğuya doğru, L aracı ise batıya doğ-
büyüklükteki ÁvK, ÁvL, ÁvM hızlarıyla hareket ediyor. ru yatay doğrultuda, düşük ve sabit hızlarla hareket etmekte-
PARAF YAYINLARI dir. K, L ve M araçlarının herhangi bir Dt süresinde aldığı yol-
Kuzey
lar sırasıyla Dx, Dx ve 2Dx tir.
ÁvL
L
K L
M K Batı Doğu
O
Batı Doğu M
ÁvM Á vK
Güney Buna göre,
Buna göre, I. K aracındaki bir gözlemci, M aracını duruyormuş gibi

görür.
I. K aracındaki bir gözlemci L’yi kuzeybatı yönünde gidiyor-
muş gibi görür. II. K aracının hızının büyüklüğü v ise K’deki bir gözlemci,
L aracını batıya doğru 2v büyüklüğündeki hızla gidiyor-
II. M aracındaki bir gözlemci K’yi doğu yönünde gidiyormuş
muş gibi görür.
gibi görür.
III. L aracının hızının büyüklüğü v ise L’deki bir gözlemci,
III. L aracındaki bir gözlemci M’yi güney yönünde gidiyormuş
M aracını doğuya doğru 2v büyüklüğündeki hızla gidiyor-
gibi görür.
muş gibi görür.

8. Akıntı hızının sabit ve ÁvA olduğu bir ırmakta, K noktasından su-

6. Bir otoyolda aynı yönde v, 1,5v ve 2v sabit süratleriyle ilerle- ya göre ÁvK sabit hızıyla L noktasına yönelen yüzücü, M nok-
yen tır, otobüs ve otomobil şekildeki gibidir. tasından karşıya çıkmaktadır.
L M
Tır v
Otobüs 1,5 v
ÁvA
Otomobil 2v
Á vK
Buna göre,
I. Otobüsünün şoförü, tırı geriye doğru, otomobili ileriye doğ- K

ru gidiyormuş gibi görür.
Buna göre, akıntı hızı daha büyük olursa,
II. Tırın şoförü, otobüsü ve otomobili ileriye doğru gidiyor-
muş gibi görür. I. Yüzücünün karşı kıyıya ulaşma süresi değişmez.
III. Otomobilin şoförü, tırı geriye doğru, otobüsü ileriye doğ- II. Karşı kıyıya L noktasından çıkar.
ru gidiyormuş gibi görür. III. Yere göre hızının büyüklüğü artar.
yargılarından hangileri yanlıştır? yargılardan hangileri doğru olur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
1-E 2-C 3-D 4-C 5-D 6-B 7-B 8-D
72
TEST 9 ATOM TESTİ
Bağıl Hareket
1. Bir parkta yağmur sabit v hızıyla yağarken bu parktaki Can 3. Uludağ’da Eray, Bekir ve Cihat bir kış günü tahta kızaklarla
PARAF YAYINLARI
durmakta olan Betül’e doğru şekildeki gibi 2v hızıyla yürüyor. dağdan aşağı doğru şekildeki gibi kayıyor.
v Yağmur
Betül Can
Batı Doğu Aşağı yön
v=0 2v
Eray
Bekir
Cihat
Yatay (yer)
Buna göre, Buna göre,
I. Betül’ün, Can’a göre hızının büyüklüğü, –2v dir. I. Bekir, Cihat’ı ileriye gidiyor görüyorsa kızağının hızı Ci-
hat’ınkinden küçüktür.
II. Yağmur damlasının Can’a göre hızının büyüklüğü, 3v’dir.
II. Üç kızağın hızı aynı olduğunda üçü de birbirini duruyor-
III. Yağmur damlasının Betül’e göre hızının büyüklüğü, v’dir.
muş gibi görür.
yargılarından hangileri yanlıştır? III. Eray, Bekir’i kendine yaklaşıyor olarak görüyorsa kızağı-
nın hızı Bekir’inkinden büyüktür.
2. Akıntı hızının sabit ve v olduğu bir ırmakta K motoru, L kayığı

ve M yüzücüsü suya göre sahip oldukları hızlar şekildeki gi-
bidir.
K
v
M L
v 4. Birbirine paralel üç tren yolundaki X, Y, Z trenlerinden, X ku-
va = v
zeye doğru gitmektedir. Trenler yan yana geldiklerinde, X teki
v=0
bir gözlemci Y yi kuzeye Z yi de güneye gidiyormuş gibi gö-
rüyor.
Buna göre, Buna göre;
I. K’nin L’ye göre hızının büyüklüğü 2v’dir. I. Y treni kuzeye gitmektedir.

II. K’nin M’ye göre hızının büyüklüğü 3v’dir. II. Z treni güneye gitmektedir.
III. L’nin M’ye göre hızının büyüklüğü v’dir. III. Z treni durmaktadır.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğru olabilir?
73
Bağıl Hareket
5. Bir lunaparktaki eğlence trenine üç arkadaştan Kemal ve Gül- 7. Düşey kesiti verilen şekildeki düzenekte K, L ve M cisimleri
ten binerken Ayşe korktuğu için binmemiştir. Vagonlar sağa serbest bırakıldığında K cismi “+” yönde hareket ediyor. Ci-
PARAF YAYINLARI doğru ok yönünde gitmekteyken Kemal ve Gülten’in yüzleri simler bırakıldıktan t süre sonra K’nin hızı Áv olmaktadır.
şekildeki gibi yerde durmakta olan Ayşe’ye dönüktür.
Hareket yönü
Sol Sağ
Kemal Gülten İp
İp + yön
L
K
İp – yön
Ayşe
M
Buna göre;
I. Kemal, Gülten’i hareketsizmiş gibi algılar.

Yatay (yer)
II. Ayşe Kemal’i sağa doğru gidiyormuş gibi algılar.
Buna göre, t anında;
III. Gülten Ayşe’yi sola doğru gidiyormuş gibi algılar.
I. K’nin M’ye göre hızı 2Áv dir.
II. M’nin L’ye göre hızı sıfırdır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III III. K’nin L’ye göre hızı –2Áv dir.
D) I ve II E) I, II ve III yargılarından hangisi doğrudur?
(K cismi makaraya çarpmıyor.)
6. Şekildeki doğrusal yolda K, L, M otomobilleri yere göre de-

ğişmeyen hızlarla aynı yönde şerit değiştirmeden giderken,
L otomobilindeki gözlemci K otomobilini kendine yaklaşıyor,
M otomobilini ise kendinden uzaklaşıyormuş gibi görüyor. K, 8. Akıntı hızının sabit ve ÁvA olduğu bir ırmakta K, L, M, N yüzü-
L, M otomobillerinin yere göre hızlarının büyüklükleri sırasıy- cülerinin suya göre hızları şekildeki gibidir.
la vK, vL, vM dir.
K L M
ÁvA
ÁvK ÁvL ÁvM
M
K
L
N
Buna göre,
I. vK < vM
II. vL < vK A) K ve L yüzücüleri karşı kıyıya aynı noktadan çıkar.
III. vL < vM B) M ve L yüzücüleri karşı kıyıya aynı noktadan çıkar.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? C) K ve N yüzücüleri karşı kıyıya aynı noktadan çıkar.
D) L ve N yüzücüleri aynı sürede karşı kıyıya çıkar.
E) M yüzücüsü, N yüzücüsünden daha kısa sürede karşı kı-
D) I ve II E) II ve III yıya çıkar.
1-B 2-C 3-E 4-E 5-E 6-E 7-D 8-A
74
Bağıl Hareket
1. Yatay düzlemde ve şekilde belirtilen yönde sabit hızla gitmek- 2. Doğrusal bir yolda hareket eden K ve L araçlarının hız-zaman
PARAF YAYINLARI
te olan üstü açık bir araç üzerinde duran Hakan ve yerde ha- grafiği şekildeki gibidir.
reketsiz duran Yaşar, ellerindeki küçük bir topu hava direnci-
Hız
nin ihmal edildiği ortamda, kendilerine göre düşey doğrultuda
yukarıya doğru atıyor. Hakan hem kendi attığı ve Yaşar’ın attı- 2v
K
ğı topu, Yaşar ise Hakan’ın attığı topu izlemektedir.
Düşey v
L
Hakan
0 Zaman
Hareket t 2t 3t
yönü
Buna göre, K aracının L ye göre hız - zaman grafiği, aşa-
Düşey ğıdakilerden hangisi gibi olur?
Yatay (yer)
Yaşar
A) Hız
Bu gözlemcilere göre, top elden çıkıp hareketinin tepe nok- 0 Zaman

3t
tasına varıncaya kadar geçen sürede topun izlediği yol;
B) Hız
I. II.
v
0 Zaman
t 2t 3t
C) Hız
III. IV.
v
0 Zaman
t 2t 3t
yukarıda verilenlerden hangileri olur?
D) Hız
Hakan’a göre Hakan’a göre Yaşar’a göre
2v
kendi topu Yaşar’ın topu Hakan’ın topu
A) I II III
B) I IV III 0 Zaman
t 2t 3t
C) II I IV
D) IV III II E) Hız
E) III IV I
3v
0 Zaman
3t
75
Bağıl Hareket
3. Ölüdeniz’de, yamaç paraşütü yapan Berk, Babadağ’dan at- 4. Serdar bir alışveriş merkezinde v hızıyla yukarı çıkan yürüyen
ladıktan sonra, Ölüdeniz sahiline doğru hareket ediyor. merdivenin girişindeki yerde şekildeki gibi durmaktadır.
PARAF YAYINLARI
Berk sahile yaklaştığında, v hızıyla koşmakta olan Murat ile şe-
kildeki gibi aynı düşey konuma geliyor. Bu konumda Berk’in
çantasındaki X cismi düşüyor. Yukarı
Serdar
Buna göre, Serdar merdivenin ilk basamağına bindik-

ten sonra;
I. Yere göre v hızıyla hareket ediyorsa asansöre göre dur-

Berk gundur.
X v
II. Asansöre göre v hızıyla hareket ediyorsa yere göre 2v hı-
zıyla yukarı doğru hareket etmektedir.
v vB
III. Yere göre 2v hızıyla yukarı yönde hareket ediyorsa asan-
söre göre 3v hızıyla hareket etmektedir.
Murat vM=v A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
Yatay (yer) D) I ve II E) I, II ve III
X cismi düştüğü anda Berk’in hızının yatay ve düşey bile-

şenlerinin büyüklükleri birbirine eşit ve v olduğuna göre, 5. Yatay düzlemde hareket eden K, L ve M araçlarının yere gö-
re hızları ÁvK, ÁvL ve ÁvM şekildeki gibidir.
I. Berk, Murat’ı yükseliyormuş gibi görür.
III. Murat, X cismini duruyormuş gibi görür. Kuzey
III. Berk X cismini serbest düşme yapıyor olarak görür.

Á vK
Á vM
Batı Doğu
Á vL
Güney
Buna göre;
I. K’den bakan gözlemci, L aracını güneye gidiyormuş gibi

görür.
II. L’den bakan gözlemci, M aracını kuzeydoğuya doğru gi-
diyormuş gibi görür.
III. M aracının, K’ye ve L’ye göre hız büyüklükleri eşittir.
1-B 2-A 3-C 4-D 5-E
76
ÜNİTE 2

3
NEWTON’IN HAREKET YASALARI
1. Şekildeki sürtünmesiz düzenekte, birbirine iple bağlı m kütle- 3. Salih ve Semih’in babası Adem, yatay düzlemdeki kızağa ön-
PARAF YAYINLARI
li beş cisim serbest bırakıldığında harekete başlıyor. ce Salih’i oturtarak Şekil 1’deki gibi yatay olarak itiyor. Adem
daha sonra Semih’i oturtarak Şekil 2’deki gibi yatay olarak
itiyor.
Adem Salih Adem Semih
m m
X ipi Y ipi
Yatay Yatay
m m
Şekil 1 Şekil 2
Z ipi
Kızaklara etki eden sürtünmeler önemsiz ve Adem eşit
m kuvvet uyguladığına göre,
Buna göre, aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılırsa kalan I. Salih ve Semih’in kütleleri eşitse ivmeleri de eşittir.
cisimler sabit hızla hareket eder? (İpler yeterince uzundur.) II. Salih’in kütlesi Semih’inkinden daha büyükse ivmesi Se-
mih’inkinden daha küçüktür.
A) Yalnız X ipini kesmek III. Salih’in kütlesi, Semih’inkinden daha küçükse eşit itilme
B) Yalnız Y ipini kesmek süresi sonunda aldığı yol Semih’inkinden daha büyüktür.
C) X ve Y iplerini birlikte kesmek yargılarından hangileri doğrudur?
D) X ve Z iplerini birlikte kesmek
E) Y ve Z iplerini birlikte kesmek A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
2. Bir futbolcunun penaltı vuruşuyla gol atması olayında,
I. Futbolcunun topa uyguladığı etki kuvvetinin büyüklüğü,

topun futbolcuya uyguladığı tepki kuvvetinin büyüklüğü-
4. Hız, ivme ve net kuvvet ile ilgili aşağıdakilerden hangisi
ne eşittir.
doğrudur?
II. Futbolcunun topa uyguladığı etki kuvvetinin büyüklüğü,
topa etki eden statik sürtünme kuvvetinden büyüktür. A) İvme ve hız her zaman aynı doğrultudadır.
III. Futbolcunun topa uyguladığı etki kuvveti ile topun futbol- B) Hız sıfır olduğu anda ivme de her zaman sıfır olur.
cuya uyguladığı tepki kuvvetinin bileşkesi sıfırdır.
C) Eğim açısının her yerde aynı olduğu, sürtünmesiz eğik
yargılarından hangileri doğrudur? düzlemde hareket eden cismin ivmesi yukarı doğru çı-
karken azalır, aşağı doğru inerken artar.
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) İvme ve hızın birimleri aynıdır.
D) II ve III E) I, II ve III E) Net kuvvet ile ivme her zaman aynı yöndedir.
77
Newton’ın Hareket Yasaları
5. Sürtünmesiz yatay düzlemde iple birbirine bağlı m, 2m, 3m 7. Sürtünmesiz düzenekte birbirine iple bağlı eşit kütleli X ve Y
kütleli cisimler yatay F kuvvetiyle şekildeki gibi çekildiğinde cisimleri şekildeki konumdan serbest bırakılıyor.
PARAF YAYINLARI iplerde T1, T2 gerilme kuvvetleri oluşuyor.
İp
T1 T2 F Y
m 2m 3m
Yatay
Yatay (yer) X
Buna göre, 2m ile 3m kütlelerinin yerleri değiştirilirse T1,

a
T2 için ne söylenebilir? Yatay
T1 T2 Buna göre, Y cismi makaraya ulaşıncaya kadar geçen sü-

rede cisimlerin;
A) Artar Azalır
I. süratleri,
B) Değişmez Artar
II. ivmeleri,
C) Artar Artar
III. kinetik enerjileri
D) Artar Değişmez
niceliklerinden hangileri eşittir?
8. Bir öğretmen, cisimlerin kütlesinin, ivmelenmeye karşı göste-

6. Yatay bir düzlem üzerinde durmakta olan cisme etkiyen ya- rilen tepki ile doğru orantılı olduğunu öğretmeyi amaçlamak-
tay kuvvetin ivmeye bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir. tadır.
Öğretmen, bu amaçla hazırladığı ders planında;

İvme
I. yükle dolu bir kamyonu harekete geçirmek için boş kam-
yona göre motora daha çok gaz basılması,
a
II. kayak parkurunun dışına çıkan sporcuların can güvenliği-
ni sağlamak için parkurun kenarına çekilen elastik özellik-
teki şerite çarpan sporculardan kütlesi büyük olanın şeriti
0 Kuvvet daha çok germesi,
F1 F2
III. otobüs hareket ettiğinde yan yana oturan, kütleleri farklı
Cismin kütlesi ve yer çekimi ivmesi bilindiğine göre, sta- iki yolcudan kütlesi büyük olan yolcunun koltuğu geriye
tik sürtünme katsayısının hesaplanabilmesi için; F1, F2 ve doğru daha çok itmesi
a niceliklerinden hangileri bilinmesi gereklidir?
olaylarından hangilerini örnek olarak kullanabilir?
A) Yalnız F1 B) Yalnız F2 C) Yalnız a
D) F1 ve F2 E) F1, F2 ve a
1-C 2-C 3-E 4-E 5-B 6-A 7-D 8-E
78
1. Sürtünmenin ihmal edildiği ortamdaki bir masayı bir taraftan 3. Kızak üstünde bulunan Ertunç, düşey kesiti şekildeki gibi
Selim ve Efe diğer taraftan ise Cemil yere paralel kuvvetler uy- verilen sürtünmesiz eğik düzlemin K noktasından kendini ser-
PARAF YAYINLARI
gulayarak şekildeki gibi dengede tutuyor. best bıraktığında a ivmesiyle hareket ederek t sürede L nok-
tasına ulaşıyor.
Selim Cemil
Efe K
Masa
N
a L
Yer (Yatay)
Yer(Yatay)
Buna göre;
Buna göre; I. Ertunç’un kütlesi daha büyük olsaydı a ve t değişmezdi.
I. Efe’nin masaya uyguladığı kuvvetin büyüklüğü, Cemil’in II. Ertunç kaymaya N noktasından başlasaydı a ve t artardı.
masaya uyguladığı kuvvetten küçüktür. III. Eğik düzlemin eğim açısı (a) daha küçük olsaydı a ar-
II. Cemil’in masaya uyguladığı kuvvetin büyüklüğü, Selim’in tardı.
masaya uyguladığı kuvvete eşittir.
III. Masanın Cemil’e uyguladığı tepki kuvvetinin büyüklüğü,
Cemil’in masaya uyguladığı etki kuvvetine eşittir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
yargılarından hangileri doğrudur? D) I ve III E) I, II ve III
4. Yatay ve sürtünmesiz ortamda hareketsiz tutulan özdeş K, L,

M cisimlerinin üstten görünümleri ve bu cisimlere etkiyen ay-
nı düzlemdeki yatay F büyüklüğündeki üç kuvvet şekildeki gi-
2. Sürtünmesiz yatay düzlemdeki K ve L cisimlerinin kütleleri bi veriliyor.
2m ve m’dir. Cisimlere şiddeti 3F olan yatay bir kuvvet şekil-
deki gibi uygulanıyor.
K F F F F
3F L F F F F F
2m K L M
m
Yatay (yer)
Yatay düzlem
Buna göre,
Cisimler serbest bırakıldıktan Dt süre sonra kazandıkla-
I. K’nin L’ye etki kuvveti 3F’dir.
rı hızların büyüklükleri v K, vL, v M olduğuna göre, bunlar
II. K’nin ivmesi L’ninkine eşittir. arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru ola-
III. L’nin K’ye tepki kuvveti 2F’dir. rak verilmiştir?

A) vM < vL <vK B) vL = vM < vK
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III C) vK = vL = vM D) vL < vK = vM
D) I ve II E) II ve III E) vK < vL = vM
79
5. Sürtünmesiz raylar üzerinde birbirlerine bir halatla bağlı X, Y 7. Düşey kesiti verilen şekildeki düzenekte K noktasından v hızı
vagonları, F büyüklüğündeki kuvvetle şekildeki gibi hızlandı- ile geçen cisim KL aralığında düzgün doğrusal hareket yap-
PARAF YAYINLARI rılıyor. Halatın X vagonuna bağlı ucundaki gerilme kuvvetinin tıktan sonra M noktasına kadar geliyor. Bu düzenekte KL ve
büyüklüğü TX ve aynı halatın Y vagonuna bağlı ucundaki ge- LM aralığındaki sürtünme katsayıları eşittir.
rilme kuvvetinin büyüklüğü TY oluyor.
K
X
Y
TX q
TY F Yatay
L
Buna göre; a M
Yatay
I. TX = TY dir.
å > à olduğuna göre, cismin LM aralığındaki hareketi için;
II. TX < F dir.
III. TX < TY dir. I. düzgün hızlanan hareket yapar,
II. düzgün yavaşlayan hareket yapar,
III. düzgün doğrusal hareket yapar
(Halatın kütlesi ihmal edilecektir.)
yargılarından hangileri söylenebilir?
6. Düşey kesiti verilen eğrisel yolun K noktasından bisikleti ile

geçen Efe iki tekeri yola temas edecek biçimde hareket ede-
rek şekildeki M noktasına kadar geliyor.
Efe
8. Sürtünmeli yatay düzlemde birbirine iple bağlı eşit kütleli K, L
cisimleri şekildeki gibi F kuvvetiyle çekildiğinde cisimler sabit
K hızla hareket ediyor. Cisimler hareket ederken bir süre sonra
aralarındaki ip kesiliyor.
K L
L M Yer (yatay) İp
m m F
Buna göre, Efe’nin;
Buna göre, K ve L cisimlerin bu andan sonraki hareketi
I. K ve L konumlarından aynı süratle geçmesi, için ne söylenebilir?
II. L’den K’ye göre daha büyük bir süratle geçmesi,
K’ninki L’ninki
III. L ve M konumlarından aynı süratle geçmesi,
A) Hızlanan Hızlanan
hareketlerinin hangilerinde, kesinlikle ivmeli hareket et-
tiği söylenebilir? B) Sabit hızlı Hızlanan
C) Yavaşlayan Hızlanan
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Sabit hızlı Sabit hızlı
D) I ve II E) I, II ve III E) Yavaşlayan Yavaşlayan
1-D 2-B 3-A 4-E 5-D 6-D 7-B 8-C
80
1. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz düzenekte, birbirlerine iple 3. Sürtünmesiz makaradan geçen ipe bağlı X ve Y cisimleri şe-
bağlı X ve Y cisimlerinden X’e şekildeki gibi yatay F kuvve- kildeki gibi durmakta iken Y cismi üzerine ortası delik Z cis-
PARAF YAYINLARI
ti uygulanıyor. Cisimler hareket etmekte iken, ipteki gerilme mi bırakıldığında, Y aşağıya doğru hareket etmeye başlıyor.
kuvvetinin büyüklüğü T olmaktadır. t süre sonra Y cismi duvara sabitlenmiş halkadan geçerek ha-
reketini devam ettirirken Z cismi halkaya takılıyor.
1 2
F İp Tavan
X
Yatay
Z
Y
Y
T gerilme kuvvetinin Y cisminin ağırlığından büyük oldu- Halka Düşey

ğu bilindiğine göre, Duvar
I. X cismi 1 yönünde hızlanan hareket etmektedir. X

II. X cismi 2 yönünde yavaşlayan hareket etmektedir.
III. Cisimler sabit hızla hareket etmektedir.
Buna göre, X ve Y cisimlerinin kütleleri arasındaki ilişki
ile Y cisminin halkadan önceki ve halkadan hemen son-
raki hareketi ile ilgili;
I. X cisminin kütlesi Y’ninkine eşittir.
II. Z cismi Y’nin üzerine konulduktan sonra halkaya ulaşın-
caya kadar geçen sürede düzgün hızlanan hareket yapar.
III. Z cismi halkaya takıldıktan sonra Y cismi düzgün doğru-
sal hareket yapar.
2. Yarı dolu bir su tankerinin doğrusal yatay yolda sabit hız ile A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
giderken görünümü şekildeki gibi oluyor. D) I ve II E) I, II ve III
Hareket
yönü
Su
4. Üst üste konulmuş K, L ve M cisimlerinin her birine şekilde-

ki gibi F, 2F ve F kuvvetleri aynı anda uygulandığında hiç biri
hareket etmiyor.
Tanker hareket yönünde hızlanırken deposundaki suyun
görünümü aşağıdakilerden hangisine benzer olur? F
K
2F
A) B) L
F
M
Yer (Yatay)
Buna göre,
C) D)
I. K ile L arasındaki sürtünme kuvveti F’dir.
II. L ile M arasındaki sürtünme kuvveti 2F’dir.
III. M ile yer arasındaki sürtünme kuvveti 4F’dir.
E) yargılarından hangileri doğrudur?
81
5. Doğrusal bir yolda hareket eden bir aracın hız-zaman grafiği 7. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz düzenekte birbirine iple bağ-
şekildeki gibidir. lı X ve Y cisimleri ok yönünde yavaşlayarak hareket ediyor.
PARAF YAYINLARI
Hız Tavan
K ipi
v
0 Zaman Ok
t 2t 3t
L ipi
–v X
Y
Buna göre,
I. (0 - t) aralığında cisme etki eden net kuvvetin yönü hare- Buna göre,
ket yönüne zıttır. I. X cisminin kütlesi Y’ninkinden büyüktür.
II. (t - 2t) aralığında cisme etki eden net kuvvetin yönü hare- II. K ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüğü X ve Y’nin ağır-
ket yönü ile aynıdır. lıkları toplamına eşittir.
III. Cismin (t - 2t) aralığındaki ivmesi (2t - 3t) aralığında ivme- III. L ipindeki gerilme kuvvetinin büyüklüğü Y’nin ağırlığından
sine eşit büyüklüktedir. küçüktür.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I ve III
6. Hareket halinde olan, iple birbirine bağlı K ve L cisimlerinden 8. Düşey kesiti verilen düzenekte iple birbirine bağlı X ve Y ci-
L cismine şekildeki gibi doğu yönünde yola paralel F büyük- simleri verilen konumda tutuluyor. Cisimler serbest bırakıldı-
lüğünde kuvvet uygulanmaktadır. ğında, X cismi KL arasında hızlanan, LM arasında ise yavaş-
layan hareket yapıyor. X cismi KL aralığında hareket ederken
Batı Doğu
sürtünme kuvveti f1, LM aralığında hareket ederken f2 oluyor.
İp ÁF
p
K L
X
Yatay Yatay K L M
Cisimleri birbirine bağlayan yatay doğrultudaki ipte olu-
Y
şan gerilme kuvvetinin değeri F’den büyük olduğuna göre,
I. Yüzey sürtünmelidir. Düşey

II. Cisimler yavaşlamaktadır.
Y cisminin ağırlığı G olduğuna göre; f1, f2 ve G büyüklük-
III. Cisimler hızlanmaktadır. leri arasındaki ilişki nedir?
yargılarından hangileri doğrudur? (Makara ve hava sürtünmesi önemsizdir.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) f1 > f2 > G B) f1 = f2 > G C) f2 > f1 > G
D) I ve III E) II ve III D) f2 > G = f1 E) f2 > G > f1
1-D 2-B 3-E 4-D 5-E 6-C 7-A 8-E
82
TEST 14 ATOM TESTİ
1. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz düzenekte özdeş K ve L ci- 2. Düşey bir duvara dayalı olan K ve L tuğlalarına şekilde göste-
PARAF YAYINLARI
simleri X ve Y noktalarından aynı anda serbest bırakılıyor. rildiği gibi yatay FK ve FL kuvvetleri uygulandığında tuğlalara
uygulanan statik sürtünme kuvvetlerinin büyüklükleri sırasıyla
K
fK, fL oluyor. Bu durumda K ve L tuğlaları hareketsiz durmak-
X tadır.
L
Duvar
Y
q ÁFK
Z Yatay K
Buna göre, K ve L cisimleri Z noktasına gelinceye kadar

geçen sürede hız-zaman grafikleri aşağıdakilerden han- ÁFL
gisi gibi olabilir? L
A) Hız B) Hız
K K
Yer (Yatay)
L L fK = fL olduğuna göre,
I. K cisminin kütlesi L’ninkine eşittir.

0 Zaman 0 Zaman
II. FK = FL dir.
III. FL < FK dir.
C) Hız D) Hız
K yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
K
(Yer çekimi ivmesi sabittir.)
L L
0 Zaman 0 Zaman D) I ve II E) I ve III
E) Hız
K
3. Hava sürtünmesinin ihmal edildiği bir ortamda bir kamyonet
L yatay ve doğrusal bir yolda sabit hızla hareket ediyor. İçinde
eşya olan bir kutu bu kamyonetin yatay düzlem olan kasası-
0 Zaman nın üzerinde kamyonete göre durgun hâldedir.
Buna göre,
I. Kutuya etkiyen net kuvvet sıfırdır.

II. Kutu, kamyonete düşey doğrultuda aşağıya doğru bir kuv-
vet uygulamaktadır.
III. Kutuya kamyonetin hareket yönünde net bir kuvvet etki-
mektedir.
83
4. Yatay düzlemde durmakta olan bir cisme uygulanan yatay 6. Kütleleri sırasıyla m, 2m ve 2m olan küp şeklindeki K, L ve M
kuvvetin, cisme etkiyen sürtünme kuvvetine göre değişimini bloklarına sürtünmesiz yatay düzlem üzerinde şekilde göste-
PARAF YAYINLARI gösteren grafik şekildeki gibidir. Uygulanan kuvvet F1, F2, F3 rildiği gibi yatay kuvvet uygulanıyor. Bloklar duvara dayalı ol-
olduğunda cismin ivmesi sırasıyla a1, a2 ve a3 oluyor. duğundan hareketsiz duruyor.
Sürtünme kuvveti Duvar
L M
K
Kuvvet 2m 2m
m
0 Uygulanan
F1 F2 F3 kuvvet Yer(yatay)
Buna göre; a1, a2 ve a3 arasındaki ilişki aşağıdakilerden Buna göre,

hangisidir?
I. K’nin L’ye etkisi L’nin M’ye etkisinden büyüktür.
A) a1 < a2 < a3 B) a3 < a1 = a2 II. Duvarın M’ye tepkisi uygulanan yatay kuvvete eşit büyük-
lüktedir.
C) a1 = a2 < a3 D) a1 < a2 = a3
III. M’nin L’ye tepkisi uygulanan yatay kuvvete eşit büyüklük-
E) a3 < a2 < a1 tedir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III
5. Sürtünmesiz yatay yolda bulunan K ve L cisimlerine, yola pa-

ralel sabit kuvvetler uygulandığında hız-zaman grafikleri şekil-
deki gibi oluyor.
Hız 7. Günlük hayatta karşılaşılan bazı kuvvetlerle ilgili aşağıda-

ki yargılardan hangisi doğrudur?
2v L
A) Bir sineğin hareket hâlindeki bir otobüsün camına çarpıp

v K ezilmesi olayında; cam sineğe, sineğin cama uyguladı-
ğından daha büyük bir kuvvet uygular.
0 Zaman B) Masa üzerinde dengede duran bir kitabın ağırlığıyla ma-

sanın kitaba uyguladığı tepki kuvveti aynı büyüklüktedir.
K’nin kütlesi L’ninkinden büyük olduğuna göre,
C) Bir çekiçle çivinin duvara çakılması olayında; çekiç çivi-
I. K’nin ivmesi L’ninkine eşittir. ye, çivinin çekice uyguladığından daha büyük bir kuvvet
II. K’nin aldığı yol, L’ninkinden büyüktür. uygular.
III. K’ye etkiyen kuvvet, L’ninkinden büyüktür. D) Durgun bir araç yüksek bir ivmeyle hızlanmaya başladı-
ğında içindeki yolcuların koltuğa doğru yaslanmalarının
yargılarından hangileri doğrudur? sebebi eylemsizlik kuvvetinin etkisidir.
E) Yatay bir yolda tekerlekli bir bavulu çekerek taşıyan bir
adamın bavula uyguladığı kuvvet bavulun adama uygu-
D) I ve III E) I, II ve III ladığı kuvvetten küçüktür.
1-D 2-A 3-D 4-A 5-D 6-C 7-B
84
1. Kamyonu ile yük taşıyan Ahmet kamyonunu ok yönünde sa- 3. Bir masa üzerinde iple birbirine bağlı K, L, M cisimleri Şe-
PARAF YAYINLARI
bit ivmeyle hızlandırdığında kamyonun tavanına iple bağlı bir kil 1’deki durumdayken hareket etmiyor, Şekil 2’deki durum-
cisim şekildeki gibi dengede kalıyor. da ise hızlanan hareket yapıyor.
K L K
İp a
Düşey M L
Yatay Düşey Düşey
Buna göre, ipin düşeyle yaptığı à açısı;

Şekil 1 Şekil 2
I. yer çekimi ivmesi, Buna göre,
II. cismin kütlesi, I. Masa yüzeyi sürtünmelidir.

III. kamyonun ivmesi II. K cismini L’ye bağlayan ipteki gerilme kuvveti iki şekilde
de aynıdır.
niceliklerinden hangileri artarsa azalır?
III. L cisminin kütlesi K’ninkinden büyüktür.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
D) I ya da II E) I ya da III (Makara ve hava sürtünmesi önemsizdir.)
2. İplerle birbirine bağlı özdeş dört cisim şekildeki konumda tu-
tuluyor.
Tavan
Yukarı
K 4. İple birbirine bağlı m, 2m kütleli K ve L cisimleri sürtünmesiz

yatay düzlemde, düzleme paralel sabit F kuvvetinin etkisin-
Aşağı
X ipi Y ipi
de şekildeki gibi hareket ediyor.
İp ÁF
K L
Buna göre,
Yatay
I. Cisimler serbest bırakıldığında hareketsiz kalır.
Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
II. Cisimler serbest bırakılıp X ipi kesilirse K cismi yukarı doğ-
ru sabit ivmeyle harekete başlar.
A) Cisimleri birbirine bağlayan ipteki gerilme kuvvetinin bü-
III. Cisimler serbest bırakılıp Y ipi kesilirse K cismi aşağı doğ- yüklüğü F’den küçüktür.
ru artan ivmeyle harekete başlar.
B) Cisimlerin hareket ivmeleri eşittir.
yargılarından hangileri doğrudur? C) Cisimlerin arasındaki ip kesilirse K cismi düzgün doğru-
(Sürtünmeler önemsizdir.) sal hareket yapar.
D) Cisimlerin arasındaki ip kesilirse L cisminin ivmesi artar.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
E) Cisimlerin arasındaki ip kesildikten bir süre sonra K cismi
D) I ve II E) II ve III L’ye çarpar.
85
5. Durmakta olan bir kamyonetin kapalı kasasında şekildeki gibi 7. Sürtünmelerin ve havanın kaldırma kuvvetinin önemsiz oldu-
K ve L kolisi bulunmaktadır. Kamyonet +x yönünde hızlandı- ğu bir ortamdaki asansörün içinde bulunan P ağırlıklı bir ci-
PARAF YAYINLARI ğında K kolisi –x yönünde kayarken L kolisi kaymadan den- sim dinamometre ve ip yardımıyla asansörün tavanına şekil-
gede duruyor. deki gibi asılmıştır.
–x +x
K L
Yer (Yatay)
Buna göre, kolilerin hareketindeki bu farkın sebebi,

P
I. K kolisinin kütlesinin L kolisininkinden büyük olması
Cisim
II. L kolisinin yüzey alanının daha küçük olması
III. L kolisi ile kamyonet arasındaki sürtünme katsayısının da-
ha büyük olması Buna göre,
I, II ve III ile verilenlerden hangileri olamaz? I. Asansör hareketsiz iken dinamometre P değerini gösterir.
II. Asansör yukarı doğru hızlanan hareket yaparken dinamo-
metrenin gösterdiği değer artar.
D) I ve II E) I ve III III. Asansör aşağı doğru hızlanan hareket yaparken dinamo-
metrenin gösterdiği değer artar.
yargılarından hangileri yanlıştır?
8. Yatay bir düzlemde duran X, Y ve Z cisimlerine, düzleme pa-

6. Düşey kesiti şekildeki gibi olan KLMN yolunun yalnız MN bö- ralel olarak uygulanan kuvvetin, cisimlerin ivmesine göre de-
lümü sürtünmesizdir. K noktasından Áv hızıyla harekete baş- ğişim grafiği şekildeki gibi oluyor.
layan bir cisim yolun KL bölümünü v1, LM bölümünü v2, MN vme
bölümünü de v3 ortalama hızlarıyla alarak N noktasında du- X Y Z
ruyor.
Áv
q Kuvvet
K L M Yer (Yatay)
Buna göre, cisimlerin aşağıdaki niceliklerinden hangile-
Yolun KLM bölümü boyunca cisme etki eden sürtünme ri kesinlikle eşittir?
kuvveti sabit olduğuna göre, v 1, v 2, v 3 arasındaki ilişki
nedir? A) kütleleri
B) hacimleri
A) v1 = v2 < v3 B) v3 < v2 < v1
C) özkütleleri
C) v1 < v2 = v3 D) v2 < v1 < v3 D) yüzeye temas alanları
E) v1 < v2 < v3 E) sürtünme katsayıları
1-A 2-D 3-A 4-E 5-D 6-B 7-C 8-A
86
ÜNİTE 2

4
İKİ BOYUTTA HAREKET
1. Şekildeki gibi h yüksekliğinden yatay v0 hızıyla atılan m küt- 3. Yerden yükseklikleri h olan K, L, M, N cisimlerinden K cismi
PARAF YAYINLARI
leli cisim yatayda x kadar yol alarak yere çarpıyor. ilk hızsız serbest bırakılırken, L cismi aşağıya doğru, M cismi
yukarıya doğru, N cismi de yatay doğrultuda şekildeki gibi v
m v0 büyüklüğündeki hızlarla fırlatılıyor.
v
h
K L N v
Yatay
M
v
Yatay (yer)
x
h
Buna göre,
I. h yüksekliğini iki katına çıkarmak,

Yatay (yer)
II. v0 hızının büyüklüğünü iki katına çıkarmak,
III. m cisminin kütlesini yarıya indirmek Buna göre; K, L, M, N cisimlerinden hangi ikisinin yere düş-
me süreleri birbirine eşittir? (Hava sürtünmesi önemsizdir.)
işlemlerinden hangileri yapılırsa, x mesafesi iki katına çı-
kar?
A) K ve L B) K ve M C) K ve N
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) L ve M E) L ve N
4. Sürtünmenin önemsenmediği düşey düzlemde, K noktasın-

dan şekildeki gibi v hızı ile yatay atılan cisim t süre sonra L
noktasından geçiyor.
v
K
L
2. Aşağıdaki atış hareketlerinden hangisinde, hız vektörü ile
M N
ivme vektörü arasındaki açı cisim atıldıktan bir süre son-
ra 90° olur?
R
A) Aşağıya doğru düşey atış P T

B) Yukarıya doğru düşey atış
Buna göre, cisim harekete başladıktan 2t süre sonra han-
C) Yukarıya doğru eğik atış
gi noktadan geçer?
D) Serbest düşme
E) Yatay atış A) M B) N C) P D) T E) R
87
İki Boyutta Hareket
5. K noktasından eğik olarak fırlatılan bir cisim, şekildeki yörün- 7. Düşey kesiti verilen düzlemin K noktasından serbest bırakı-
geyi izleyerek duvardaki M noktasına esnek olarak çarpıyor. lan bir cisim, L noktasına kadar hızlanıp L noktasından yatay
PARAF YAYINLARI Çarpışma sonrası cisim geldiği yörüngeden geri dönerek K doğrultuda bir ilk hızla geçip M noktasına çarpmıştır.
noktasına t sürede ulaşıyor.
K v=0
Duvar
M h1
L
h
h2
Yatay (yer)
K L
x M
x
t süresinin hesaplanabilmesi için; Sistemdeki bütün sürtünmelerin etkisi ihmal edildiğine

h: ML uzaklığı göre bu cismin hareketi ile ilgili,
x: KL uzaklığı I. Süratinin en büyük değerini M noktasında alır.

g: yer çekimi ivmesi II. h2 sabit tutulup h1 artırılırsa x mesafesi artar.
niceliklerinden hangilerinin bilinmesi yeterlidir? III. h2 sabit tutulup h 1 azaltılırsa L’den M’ye gelme süresi
artar.
A) Yalnız h B) Yalnız x C) Yalnız g yargılarından hangileri doğrudur?
D) h ve g E) h ve x
D) II ve III E) I ve II
6. Şekildeki grafik bir cismin kinetik ve yere göre potansiyel ener-

jilerinin (EK ve EP) zamana göre değişimini göstermektedir.
Enerji
EK
8. Bir öğrenci, hava direncinin ihmal edildiği ortamda, yerden be-
lirli bir açıyla yukarıya doğru fırlattığı noktasal bir cismin fırlat-
ma sonrasındaki hareketi hakkında bilgileri defterine yazıyor.
EP
0 Zaman Buna göre,öğrencinin defterine yazdığı;
Buna göre, cisim; I. Cisim maksimum yüksekliğe çıkıncaya kadar ivme vektö-
rü yukarı doğru yere inerken aşağı doğrudur.
I. yukarıya eğik atış,
II. Cismin hızının yatay bileşeninin büyüklüğü hareket bo-
II. yatay atış, yunca değişmez.
III. yukarıdan aşağıya düşey atış III. Cismin hızının düşey bileşeninin büyüklüğü maksimum
hareketlerinden hangilerini yapmış olabilir? yüksekliğe çıkıncaya kadar azalır, yere inerken artar.
(Sürtünme önemsizdir.) bilgilerden hangileri yanlıştır?
A) II ya da III B) I ya da II C) I ya da III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) Yalnız I E) Yalnız II D) II ve III E) I, II ve III
1-B 2-C 3-C 4-D 5-D 6-A 7-E 8-A
88
1. Bir taş, yatay ile 45° açı yapacak biçimde yer seviyesinden 2. Bir golfçü; yatay bir golf sahasında, yerde duran golf topuna
yukarıya doğru şekildeki gibi fırlatılmıştır. Taşın ilk hızının ya- her defasında aynı ilk süratle ama farklı açılar oluşturacak şe-
PARAF YAYINLARI
tay ve düşey bileşenleri sırasıyla vX ve vY oluyor. kilde golf sopasıyla vurarak topun eğik atış hareketi yapma-
sını sağlıyor. Bir araştırmacı her durumda topun düştüğü ye-
Áv0 rin golfçüye olan yatay uzaklığı yani menzili ölçerek bir grafik
vY çiziyor.
45°
vX Bu araştırmacının çizdiği grafik aşağıdakilerden hangisi-
Yer (Yatay) ne benzer olur? (Sürtünme ihmal ediliyor.)
Buna göre, cismin yere çarpıncaya kadarki hareketi boyun-

A) Menzil
ca; yatay ve düşey hız bileşenlerinin zamana göre değişi-
mini gösteren grafikler aşağıdakilerden hangisi gibi olur?
(Hava sürtünmesi önemsizdir ve hareket boyunca yer çekimi
ivmesi değişmemektedir.)
Vurma açısı
15 30 45 60 75 90 (derece)
Yatay hız
Düşey hız
A) B) B) Menzil
Hız Hız
Vurma açısı
Zaman Zaman 15 30 45 60 75 90
0 t 2t 0 t 2t (derece)
C) Hız D) Hız C) Menzil
0 Zaman Zaman
t 2t 0 t 2t Vurma açısı
15 30 45 60 75 90 (derece)
D)
Menzil
E) Hız
Vurma açısı
15 30 45 60 75 90 (derece)
0 Zaman
t 2t
E) Menzil
Vurma açısı
15 30 45 60 75 90 (derece)
89
3. Düşey kesiti verilen konumdan yatay v0 hızıyla atılan cismin 5. Düşey kesiti verilen düzenekte yatay vK, vL, vM süratleriyle atı-
izlediği yörünge şekildeki gibi olmaktadır. Cisim atıldıktan t lan K, L ve M cisimleri şekildeki gibi aynı noktaya düşüyor.
PARAF YAYINLARI süre sonra L hizasındaki konumdan geçiyor.
vK
K
Á v0
L vL
M vM
Yatay (yer)
K L M N P Yatay (yer)
Buna göre,
KL = LM = MN = NP olduğuna göre,
I. vK < vL < vM dir.
I. Cismin P noktasına çapma süresi 2t’dir. II. vK = vL = vM dir.
II. Cismin P noktasına çapma süresi 4t’dir. III. Cisimlerin atıldıkları konumlardan yere çarpıncaya kadar
III. Cismin P noktasına çapma hızı v0 dır. geçen süreler eşittir.
yorumlardan hangileri doğrudur? (Sürtünme önemsizdir.) yargılarından hangileri doğrudur?

D) I ve III E) II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
4. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz ortamda, Áv0 hızı ile eğik atı- 6. Efe, farklı yüksekliklerden K, L, M cisimlerini yatay olarak fır-
lan bir cismin izlediği yörünge şekildeki gibidir. Bu durumda lattığında izledikleri yörüngeler şekildeki gibi oluyor.
cismin havada kalma süresi t, yatayda aldığı yol x, çıkabile-
K
ceği maksimum yükseklik ise h’dir. Yatay
L Yatay
M
Áv0 Yatay
h
a
Yer Yer (Yatay)
x
Buna göre, Efe’nin attığı bu cisimlerin;
Bu atış hareketi aynı cisim, aynı hız ve aynı açı ile yer çe-
kimi ivmesinin daha büyük olduğu bir gezegende tekrar- m: kütleleri
lanırsa, t, x ve h için ne söylenebilir? x: yatayda aldıkları menzil uzaklıkları
t: uçuş süreleri
t x h
niceliklerinden hangileri aynı olabilir?
A) Değişmez Değişmez Değişmez
B) Azalır Azalır Azalır
A) Yalnız m B) Yalnız x C) m ve x
C) Artar Artar Artar
D) x ve t E) m, x ve t
D) Değişmez Azalır Değişmez
E) Artar Azalır Azalır
1-E 2-D 3-B 4-B 5-A 6-C
90
TEST 18 ATOM TESTİ
1. Mehmet, bir cismi K noktasından v1 süratiyle şekildeki gibi 3. X ve Y cisimleri sırasıyla h ve 4h yükseklikteki kulelerden ÁvX
PARAF YAYINLARI
eğik olarak attığında, cisim düşey duvardaki S noktasına es- ve ÁvY hızlarıyla şekildeki gibi yatay olarak atıldıklarında, kule-
nek olarak çarpıp, K noktasına v2 süratiyle geri dönüyor. lere eşit uzaklıktaki O noktasında yere çarpmaktadır.
Á vY Y
S
Duvar
v1
4h
X Á vX
K L Yatay (yer)
M N
v2
h
O
|KL| = |LM| = |MN| olduğuna göre, Mehmet’in ulaştığı; Yer
x x (yatay)
I. Duvar M noktasında olsaydı cisim K noktasına dönerdi.
II. S noktası cismin maksimum yüksekliğidir. Buna göre,
III. v1 = v2 dir. I. Y’nin yere düşme süresi, X’in yere düşme süresine eşittir.
II. ÁvX hızının büyüklüğü ÁvY ninkinden fazladır.
yargılarından hangileri doğrudur? (Noktalar arasındaki uzak-
lıklar eşittir, sürtünme ve enerji kayıpları ihmal ediliyor.) III. X’in yere çarpma hızının büyüklüğü Y’ninkinden fazladır.

(Sürtünmeler ihmal ediliyor.)
2. Sürtünmesi önemsiz ortamda K noktasından eğik olarak atı-

lan cismin izlediği yörünge şekildeki gibidir. Bu cismin K’den
L’ye gelme süresi t oluyor. 4. Mesut yerden yüksek bir noktadan yere paralel olarak bir ci-
L sim attığında bu cismin bazı niceliklerinin nasıl değiştiğini gös-
M
Yatay teren tabloyu şekildeki gibi hazırlıyor.
Değişkenler Artar Azalır Değişmez
K N Yatay (yer) I. Cismin ivmesi Å

x 2x x
II. Cismin yatay hızının büyüklüğü Å
Buna göre, cismin L’den M’ye ve K’den N’ye gelme sü- III. Cismin düşey hızının büyüklüğü Å
resi nedir?
IV. Cismin kinetik enerjisi Å
L’den M’ye gelme süresi K’den N’ye gelme süresi
Buna göre; Mesut tablodaki I, II, III ve IV ile verilen nice-
A) t 3t liklerin hangilerinin değişimini belirlerken hata yapmıştır?
B) 2t 3t (Sürtünmeler ihmal ediliyor.)
C) 2t 4t
D) 3t 4t A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve IV
E) 3t 6t D) III ve IV E) II, III ve IV
91
5. Hava direncinin önemsiz olduğu bir ortamda eğik atış hare- 7. Kenan, Leman ve Merve bir bahçede voleybol oynarken top-
keti yapan X cismi ile yatay atış yapan Y cisimlerinin izledik- ları ağaç dalına takılıyor. Bir taşı; Kenan K doğrultusunda, Le-
PARAF YAYINLARI leri yörüngeler şekildeki gibidir. Cisimler verilen konumların- man L doğrultusunda Merve ise M doğrultusunda atarak to-
dan atıldığında X cismi M noktasına Y cismi ise L noktasına pu düşürmeye çalışıyor.
çarpıyor.
Y Yatay
K
X
L
K L M Yatay(yer)
Taş M
X ve Y cisimlerinin kütleleri eşit olduğuna göre,
I. X’in atıldığındaki hızının büyüklüğü Y’ninkine eşittir.

Yatay
II. X’in havada kalma süresi Y’ninkinin iki katıdır.
III. X’in atıldığındaki kinetik enerjisi Y’ninkinden büyüktür. Buna göre; Kenan, Leman ve Merve’den hangileri taşı to-
pa vurarak düşürebilir? (Sürtünmeler önemsizdir.)
A) Yalnız Kenan
B) Yalnız Leman
C) Yalnız Merve
D) Kenan ve Leman
E) Leman ve Merve
6. Düşey kesiti verilen düzenekte t = 0 anında K cismi aşağıdan

yukarı ÁvK hızıyla, L cismi ise ÁvL hızıyla eğik olarak atıldığında
şekildeki yörüngeleri izliyor.
8. Yatay bir yerde K ve L cisimleri eşit büyüklükteki v hızlarıyla
Yatay
şekildeki gibi eğik olarak atılıyor.
Düşey
v
K
v
Á vK Á vL
30° L
K L 30°
0 Yatay
Yer Yatay)
Atılan cisimler tekrar zemine çarpana kadar geçen süre- Buna göre;
cin herhangi bir anında, cisimlerin; I. çıkabilecekleri maksimum yükseklikler,
I. ivmeleri, II. havada kalma süreleri,
II. yerden yükseklikleri, III. menzilleri,
III. süratleri niceliklerinden hangileri eşit olamaz?
niceliklerinden hangileri eşit olur? (Sürtünmeler önemsizdir.)
D) I ve II E) I, II ve III D) I ve II E) I, II ve III
1-C 2-A 3-B 4-E 5-E 6-D 7-A 8-D
92
1. Melis, okulda öğrendiği yatay atış hareketini pekiştirmek için 2. Yerden yükselmekte olan bir balon ile yer seviyesindeki bir
PARAF YAYINLARI
bir deney düzeneği kuruyor. Melis,bilyeyi rampanın Y hizasın- araba şekildeki konumdayken yere göre süratleri eşit ve v’dir.
dan serbest bıraktığında bilye kum havuzuna L noktasından Bu konumda balondaki bir cisim balona göre v süratiyle ya-
çarpıyor. tay olarak atılıyor.
X hizası Áv
Bilye Y hizası
Z hizası
Yatay Áv
Yatay
h
Áv
K L M
K L M N
Kum havuzu Yer (Yatay)
Yatay (yer)
x
Buna göre;
Buna göre,
I. Melis yalnız bilyenin kütlesini artırırsa kum havuzuna K
noktasından çarpar. I. Cismin arabaya N noktasında çarpması için arabanın hı-
II. Melis bilyeyi X hizasından bırakırsa kum havuzuna M nok- zı artırılmalıdır.
tasından çarpar. II. Araba hareketini sabit süratle sürdürürse cisme M nokta-
III. Melis bilyenin kütlesini azaltıp Z hizasından bırakırsa kum sında çarpar.
havuzuna M noktasından çarpar. III. Araba düzgün yavaşlayan hızlı hareket yaparsa cisme L
noktasında çarpar.
yargılardan hangileri doğru olabilir?
(Sürtünme önemsizdir.) yargılarından hangileri doğrudur?
93
3. Voleybolcu Melisa, voleybol sahasında servis atma çalışması 5. Rüzgârın hızının yere paralel ve sabit olduğu bir ortamda K
yapmaktadır. Havaya kaldırdığı topa I ve II ile gösterilen şekil- noktasından Áv hızıyla yere göre eğik atılan bir cisim şekildeki
PARAF YAYINLARI lerdeki gibi vurduğunda top aynı ilk hızı kazanıyor ancak gös- yörüngeyi izleyerek h yüksekliğindeki L noktasına kadar an-
terilen yörüngeleri izleyen toplar K ve L noktalarına düşmek- cak çıkabiliyor.
tedir.
L
I
a II
a Rüzgar
Yatay
h
Áv
Melisa
a
K L K M Yatay (yer)
Buna göre, cismin L noktasından sonraki hareketi için,
Buna göre; I. Yatay atış yaparak M noktasına gelir.

II. Cismin K’den L’ye gelme süresi, L’den yere gelme süre-
I. Topların K ve L noktalarına çarpma süratleri eşittir.
sine eşittir.
II. Topların havada kalma süreleri eşittir.
III. Rüzgârın sürati cismin atıldığı andaki süratinden küçüktür.
III. Melisa topa II. biçimde daha hızlı vursaydı L noktasına dü-
şebilirdi. yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur? (Sürtünmeler önemsizdir.)

4. Yatay bir ovada yapılan askeri tatbikatta bir tankı kullanan as- 6. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz ortamda K noktasından v hı-
ker, tank mermisini ateşlediğinde mermi şekildeki gibi K nok- zıyla yatay atılan cisim L noktasına çarpmaktadır.
tasına çarpıyor. Tatbikatı yöneten ordu komutanı tank mermi-
K v
sinin L noktasını vurmasını istiyor.
h L
60°
M
L K Yer (yatay)
Buna göre,tankı kullanan asker; Yatay (yer)

x
I. Namlunun yatayla yaptığı açıyı azaltmalıdır.
II. Merminin çıkış hızını azaltan bir işlem yapmalıdır. Buna göre, cismin M noktasına çarpması için v, h, x nice-
liklerinden hangileri azaltılmalıdır?
III. Tankı biraz ileri sürüp L noktasına yaklaştırmalıdır.
yukarıda verilen işlemlerden hangilerini yapmalıdır? A) Yalnız v B) Yalnız h C) Yalnız x

(Sürtünmeler önemsizdir.) D) h ya da x E) v ya da h
1-B 2-A 3-D 4-D 5-D 6-E
94
ÜNİTE 3

1
İŞ GÜÇ VE ENERJİ
1. Tolga, bir binanın üst katından top fırlatma makinesi ile öz- 2. Şekildeki yatay yol üzerinde durmakta olan m kütleli cisim,
PARAF YAYINLARI
deş topları eşit büyüklükte hızlarla fırlatıyor. Fırlatılan K, L, M, yatay doğrultudaki ÁF kuvvetiyle harekete başlıyor. Yolun yal-
N topları şekilde gösterilen yörüngeleri izleyerek zeminlere nızca KL kesimi sürtünmelidir ve cisim ile yol arasındaki sür-
çarpıyor. tünme katsayısı k’dir. Cisim L noktasından geçerken ÁF kuv-
veti kaldırılıyor.
K
L v0 = 0
ÁF
M m
N
K L M Yatay (yer)
Yatay
Cisim M noktasından E kinetik enerjisiyle geçtiğine göre,
aşağıdaki niceliklerden hangisinin değişmesi E’nin bü-
yüklüğünü etkilemez?
Yatay
A) F kuvveti
Yer (yatay) B) KL yolunun uzunluğu
C) LM yolunun uzunluğu
D) k sürtünme katsayısı
E) m kütlesi
A) K topunun zemine çarpma sürati L’ninkinden büyüktür.
B) M ve N’nin zemine çarpma kinetik enerjileri eşittir.
C) L topunun zemine çarpma kinetik enerjisi en büyüktür. 3. Düşey kesiti Şekil 1’deki gibi olan silindirik kapalı kapta birbi-
D) Dört topun da makineden çıktıklarındaki kinetik enerjileri rine karışmayan K ve L sıvıları bulunmaktadır.
eşittir.
E) L topunun makineden çıkıp yere çarpıncaya kadar geçen h
süre N’ninkinden uzundur.
h L
h K
Yatay (yer)
Şekil 1 Şekil 2
Kap Şekil 2’deki gibi ters çevrildiğinde;
I. kabın yere yaptığı basınç kuvveti,

II. L sıvısının yere göre potansiyel enerjisi,
III. kabın tabanındaki toplam sıvı basıncı
büyüklüklerinden hangileri azalır?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
95
İş Güç ve Enerji
4. Bir öğrenci sürtünmesiz yatay bir yolda bir cisme yola paralel 6. Bir ucundan yere menteşeli eşit bölmeli düzgün türdeş çubu-
kuvvet uygulayarak cismin kinetik enerjisinin yola bağlı deği- ğa PX ağırlıklı X cismi aslıyken yerde durmakta olan PY ağır-
PARAF YAYINLARI şimini inceliyor. Öğrenci cismin (0 - 3x) yolu boyunca kinetik lıklı Y cismine yatay F kuvveti şekildeki gibi uygulanıyor.
enerji yol grafiğini şekildeki gibi çiziyor.
Kinetik enerji
X
2E Menteşe
F
Y
E
1 2 3 Yatay (yer) O
K L
Yol Y cismi K noktasından L noktasına kadar sabit hızla ha-

x 2x 3x
reket ettirildiğinde;
Öğrenci grafiği doğru çizdiğine göre;
I. Kuvvetin yaptığı iş, X cisminin kazandığı potansiyel ener-
I. Cisme 1. aralıkta uygulanan net kuvvetin büyüklüğü jiye eşit olur.
3. aralıktakinden fazladır. II. Bu olayda hem X cismi hem de çubuk potansiyel enerji
II. Cisme 2. aralıkta uygulanan net kuvvet sıfırdır. kazanır.
III. Cisme 3. aralıkta uygulanan net kuvvet hareket yönüne III. X cisminin potansiyel enerji değişimi, çubuğunkinden bü-
zıttır. yüktür.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri kesinlikle doğru olur?
7. P ağırlıklı makaralarla kurulan düzenekte P ağırlıklı cisim şe-

kildeki gibi düşey F kuvveti uygulanarak dengede tutuluyor.
5. Düşey kesiti verilen kabın tabanına, eşit hacim bölmeli türdeş Yatay (tavan)
ve dik silindir biçimindeki K cismi şekildeki gibi bağlanmıştır.
Bu konumda K’nin yere göre potansiyel enerjisi E oluyor. F
P
h
K
P
h P
İp
Sıvı
Kuvvetin uygulandığı ip düşey yukarı doğru sabit hızla h
Cismin özkütlesi sıvının özkütlesinin yarısına eşit olduğu- kadar çekildiğinde;
na göre, K’yi kap tabanına bağlayan gergin ip kesilip son I. Kuvvetin yaptığı iş F∙h olur.
denge konumuna ulaşıldığında K’nin yere göre potansi-
II. Kuvvetin yaptığı iş P∙h’den küçüktür.
yel enerjisi için ne söylenebilir?
III. Cisim h kadar yükselir.
A) E’den küçüktür. yargılarından hangileri doğrudur?
B) E’dir. (Sürtünmeler önemsizdir.)
C) E ile 2E arasındadır.
D) 2E’dir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) 2E’den büyüktür. D) I ve II E) I, II ve III
1-A 2-C 3-E 4-E 5-C 6-B 7-A
96
1. Doğrusal yolun x = 0 konumunda durmakta olan bir cisme 2. Kaan, bir cismi düşey kesiti verilen sürtünmeli yolun K nok-
uygulanan net kuvvetin yola bağlı değişim grafiği şekildeki gi- tasından serbest bıraktığında cisim 1 ile gösterilen yörünge-
PARAF YAYINLARI
bidir. yi izliyor.
Kuvvet
K Yatay
F 3
2
h
Yol 1
0
x 2x 3x
Buna göre, cismin kinetik enerji - yol grafiği aşağıdakiler- Yer (yatay)
den hangisi gibi olur?
Buna göre,
A) Kinetik enerji I. Cismin kütlesi daha küçük olsaydı cismin izlediği yörün-
ge 2 ile gösterilen olurdu.
2E
II. Kaan cismi K noktasından ilk hızla atsaydı izlediği yörün-
ge 3 ile gösterilen olabilirdi.
E
III. Ortam sürtünmesiz olsaydı cismin izlediği yörünge 2 ile
0 Yol gösterilen olurdu.
x 2x 3x
B) Kinetik enerji
E
0 Yol
x 2x 3x
C) Kinetik enerji
2E
0 Yol
x 2x 3x
D) Kinetik enerji
2E
0 Yol
x 2x 3x
E) Kinetik enerji 3. BİLGİ: Bir aracın gücü, aracın birim zamanda harcadığı ener-
jiyi ifade eder.
E Laboratuvarda mekanik deneyleri yapan Metin sürtünmesiz

yatay düzlemde durmakta olan m kütleli bir cismi yatay F kuv-
0 Yol veti ile t süre çektiğinde cisim x yolunu alıyor.
x 2x 3x
Buna göre, bu etkinlikte Metin’in harcadığı gücü veren ifa-
de aşağıdakilerden hangisidir?
F∙x F∙t F∙m

A) B) C) D) F∙x∙t E) F∙x
t x t
97
4. Yatay ve sürtünmeli zeminlerdeki mX, mY kütleli X ve Y cisim- 6. Düşey kesiti verilen yolun yalnız NP kesimi sürtünmelidir. K
lerinin şekildeki konumlarda kinetik enerjileri sırasıyla E, 2E noktasından E kinetik enerjisi ile atılan m kütleli cisim S nok-
PARAF YAYINLARI dir. Cisimler Dx ve 2Dx yolları sonunda duruyor. tasından geri dönüşte L noktasına ancak çıkabiliyor.
mX
E K S
X h
Yatay E
Dx L
R
h
mY
2E M P
Y h
Yatay
2Dx Yer (yatay) N
Buna göre; Buna göre;
I. X cisminin kütlesi Y’ninkine eşittir. I. E = mgh’dir.

II. Verilen ilk konumlarda X cisminin hızı Y’ninkine eşittir. II. Cismin NP arasından bir geçişinde sürtünmeye harcanan
enerji mgh’dir.
III. X cismine etki eden sürtünme kuvveti Y’ninkine eşittir.
III. Cisim K noktasından ilk hızsız bırakılmış olsaydı R nokta-
sına kadar çıkardı.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III yargılarından hangileri doğrudur? (g: Yer çekimi ivmesi)
5. Vücut geliştirme sporu yapan Ali, önce Şekil 1’deki sonra da

Şekil 2’deki yaylı spor aletlerini sırasıyla 3x ve 2x kadar gerip
bırakıyor.
Ali Ali
7. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz yolun K noktasından ÁvK hı-

zıyla atılan m kütleli bir cisim şekildeki L noktasından ÁvL hı-
zıyla geçmektedir.
1. ve 2. 1. 2. 3. 4.
yaylar ve 5. yaylar ÁvK
m
Şekil 1 Şekil 2 K
Á vL
Yaylar özdeş olduğuna göre, Şekil 1’e göre Şekil 2’de;
hK
I. bir yaydaki gerilme kuvvetinin büyüklüğü, Yatay
L
II. bir yayda depo edilen esneklik potansiyel enerjisi, hL
III. spor aletinde depolanan toplam esneklik potansiyel ener- Yer (yatay)
jisi
Ortamdaki yer çekimi ivmesi g olduğuna göre; ÁvL hızının
niceliklerinden hangileri artmıştır?
hesaplanabilmesi için,aşağıdaki niceliklerinden hangisi-
nin bilinmesi gerekli değildir?
D) I ve III E) II ve III A) m B) hK C) hL D) ÁvK E) g
1-D 2-B 3-A 4-C 5-B 6-E 7-A
98
TEST 3 ATOM TESTİ
1. Düşey kesiti verilen sürtünmesi önemsiz eğik düzlemler üze- 2. K noktasından yere menteşelenmiş bir çubuğun diğer ucu
PARAF YAYINLARI
rindeki X ve Y cisimleri, h yüksekliğinden şekildeki gibi ser- bir Y yayına bağlanmıştır. Çubuk üzerine X cismi sabitlendi-
best bırakılıyor. Bu konumlarda X’in yere göre potansiyel ener- ğinde şekildeki gibi denge sağlanıyor ve bu durumda yayda
jisi Y’ninkinden büyüktür. depolanan potansiyel enerji EY, X cisminin yere göre potan-
siyel enerjisi EX oluyor.
X
X
h Menteşe
Y
a
Yer
K Yer
Y
Buna göre;
I. EX < EY dir.
h II. Cismin kütlesi artarsa EY artar.
III. Yay sabiti artarsa EX azalır.
q
Yer
a > q olduğuna göre, cisimlerin;
I. kütleleri,
II. yere ulaşma süreleri, D) I ve III E) II ve III
III. yere ulaştıkları andaki hız büyüklükleri,

IV. yere ulaştıkları andaki kinetik enerjileri

3. Düşey kesiti verilen düzenekte K noktasından 3E’lik kinetik
enerjiyle atılan X cismi, L noktasından şekildeki gibi E kinetik
A) Yalnız III B) Yalnız IV C) I ve IV
enerjisiyle geçmektedir.
D) I, II ve III E) II, III ve IV
3E
X
K
E
h
X
L Yatay (yer)
Buna göre;
I. Sürtünmeye harcanan enerji 2E’dir.

II. X cisminin K noktasındaki yere göre mekanik enerjisi
3E’den büyüktür.
III. X cisminin K noktasındaki yere göre potansiyel enerjisi,
sürtünmeye harcanan enerjiden daha küçüktür.
99
4. 6. Sürtünmesiz bir ortamda yatay zemin üzerinde sabit hızla ha-
reket eden bir cisim, serbest hâlde duran yaya çarparak yayı
PARAF YAYINLARI
K
h en fazla x kadar sıkıştırıyor.
L P R Yatay
h
M N Yatay v
Şekil 1 m
Bir cisim düşey kesiti verilen Şekil 1’deki KLMNPR yolunda Yer (yatay)
hareket ediyor. d
Kinetik enerji Buna göre yayda meydana gelen sıkışma miktarını artır-
mak için;
4E
v: cismin hızı,
3E
m: cismin kütlesi,
2E k: yay sabiti,
E d: cisim ile yay arasındaki uzaklık
0 Yol verilen niceliklerden hangilerini tek başına artırmak ge-

K L M N P R
rekir?
Şekil 2
A) m ve v B) m ve k C) k ve d
Cismin hareketi boyunca kinetik enerjisinin yola bağlı de-
ğişim grafiği Şekil 2’deki gibi olduğuna göre, yolun han- D) v ve k E) m, v ve k
gi bölümleri kesinlikle sürtünmelidir?
A) Yalnız MN B) Yalnız NP C) Yalnız PR
D) MN ve PR E) MN, NP ve PR
7. Bir kamyonun kasasına ağır yükleri taşımak için şekildeki gibi

bir eğik düzlem kullanılabilir. Bir işçi, K noktasında durmakta
olan kutuyu W kadar iş yaparak kamyonun kasasına çıkarı-
yor. Yük kamyonun kasasına konulduğunda yere göre potan-
siyel enerjisi EP, sistemdeki sürtünme kuvvetlerinin yaptığı iş
5. Sürtünmesiz yatay bir yolun K noktasından Áv1 hızıyla geçen WS oluyor.
m kütleli cisim KL yolu boyunca sabit ÁF kuvvetinin etkisiyle
hareket ediyor ve L noktasından Áv2 hızıyla geçiyor.
İşçi Eğik
Áv1 Á v2 düzlem
ÁF
m a
Yer
K L Yatay
Buna göre; W, WS, E P arasındaki ilişki aşağıdakilerden
Buna göre, kuvvetin yaptığı işin hesaplanabilmesi için;
hangisi gibi olabilir?
m, ÁF, Á v1 ve Áv2 niceliklerinden hangilerinin bilinmesi ge-
rekli ve yeterlidir?
A) EP > WS > W B) WS > W > EP
A) Áv1 ve Áv2 B) ÁF ve m C) ÁF ve Áv1 C) W > WS = EP D) EP > W = WS
D) ÁF, Áv1 ve Áv2 E) m, Áv1 ve Áv2 E) WS > EP > W
1-A 2-B 3-E 4-D 5-E 6-A 7-C
100
1. İçerisinde taşma seviyesine kadar su bulunan kap bir yay- 2. Yer yüzeyinden Áv0 hızı ile eğik atılan Şekil 1’deki m kütleli cis-
PARAF YAYINLARI
la tavana bağlanarak dengelenmiştir. Bu kaba eşit hacimli min kinetik enerji - zaman grafiği Şekil 2’deki gibi oluyor.
K, L, M cisimleri ayrı ayrı bırakıldığında şekildeki I, II ve III ile
verilen konumlardaki gibi denge sağlanıyor. Bu durumlarda Á v0
yayda depolanan potansiyel enerjiler sırasıyla EI, E II ve EIII m
hmax
oluyor. a
Yer (yatay)
I. II. Şekil 1
Tavan Tavan
Kinetik enerji
4E
K
E
L
Su Su 0 Zaman
t 2t
Şekil 2
Yer Yer
Buna göre;
III. Tavan I. Cismin atıldığı andaki yatay hızı düşey hızından küçüktür.
II. Cismin maksimum yükseklikte kinetik enerjisi E’dir.
III. Cismin maksimum yükseklikte potansiyel enerjisi 3E’dir.

Su A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

M D) I ve II E) I, II ve III
Yer
Buna göre; E I, E II, E III arasındaki ilişki aşağıdakilerden

A) EI > EII = EIII B) EIII > EI > EII
C) EIII > EII > EI D) EIII > EI = EII
E) EI > EII > EIII
101
3. Düşey kesiti verilen kaptaki sürtünmesiz hareket edebilen sız- 4. Eren, Kemal ve Cenk 5 özdeş yayın takılıp çıkarılabildiği şe-
dırmaz piston üzerindeki sıvı ve pistona iple bağlı metal cisim kildeki egzersiz aleti ile kas geliştirme hareketleri yapıyor.
PARAF YAYINLARI ile kapalı bölmede sıkışmış gaz varken Şekil 1’deki gibi den-
ge sağlanıyor. Cismin bağlı olduğu ip kesildiğinde Şekil 2’de-
ki gibi dengeye geliyor.
Sıvı
Piston
ip
Üçü de serbest konumdaki aleti d kadar gerdirerek, alette-

Gaz ki yay adedini hareket tekrarlarını ve gerdirme sürelerini tab-
Yer loya yazıyor.
Şekil 1
Madde Yay adedi Tekrar sayısı Süre

Eren 5 20 t
Sıvı
Kemal 5 10 t
Piston
Cenk 3 10 2t
Hareketleri yaparken Eren, Kemal ve Cenk'ın güçleri sı-

Gaz rasıyla PE, PK, PC olduğuna göre, bunlar arasındaki iliş-
Yer ki aşağıdakilerden hangisidir? (Sürtünmeler önemsizdir.)
Şekil 2
Buna göre; A) PK > PC > PE B) PC > PE > PK
I. Sıvının yere göre potansiyel enerjisi artmıştır. C) PE > PK > PC D) PK > PE > PC
II. Gazın yere göre potansiyel enerjisi artmıştır. E) PC > PK > PE

III. Metal cismin yere göre potansiyel enerjisi artmıştır.
IV. Metal cisme etkiyen yer çekim kuvveti iş yapmıştır.

5. Ağırlıkları önemsiz X ve Y esnek yay-
Tavan
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III larına P ağırlıklı cisimler asılıp serbest
bırakıldığında şekildeki gibi denge sağ- X
D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV lanıyor.
Buna göre, P
I. Yayların esneklik katsayısı eşitse

X yayında depolanan esneklik po- Y
tansiyel enerjisi Y’ninkinden büyük
olur.
P
II. X yayının esneklik katsayısı Y’nin-
kinden büyükse X yayında depolanan esneklik potansi-
yel enerjisi Y’ninkinden büyük olur.
III. X yayının esneklik katsayısı Y’ninkinden küçükse X yayın-
da depolanan esneklik potansiyel enerjisi Y’ninkinden kü-
çük olur.
1-D 2-E 3-D 4-C 5-A
102
ÜNİTE 3

2
İTME VE MOMENTUM
1. Şekildeki sürtünmesiz düzenekte, m ve 2m kütleli X ve Y ci- 3. Yatay ve sürtünmesiz göl yüzeyindeki hareket edebilen buz
PARAF YAYINLARI
simleri t = 0 anında verilen konumda tutulmaktadır. kütlesi üzerinde durmakta olan Mete ve Hakan’dan Hakan’ın
kütlesi Mete’ninkinden büyüktür.
Mete Hakan
İp
m X Y 2m
Cisimleri serbest bırakıldıktan t süre sonra momentum bü-

yüklükleri PX, PY ve kinetik enerjileri EX, EY için aşağıdaki-
lerden hangisi doğrudur? (İpler yeterince uzundur.)
2 1
A) PX = PY ; EX = EY Yatay (buz)
B) PY < PX ; EY < EX Buna göre Mete, Hakan’ı ÁF kuvveti ile 1 yönünde ittiğinde,
C) PX < PY ; EY < EX aşağıdaki durumlardan hangisi gerçekleşmez?
D) PX < PY ; EX < EY
A) Hakan’ın 1 yönünde harekete geçmesi
E) PY < PX ; EX < EY
B) Mete’nin 2 yönünde harekete geçmesi
C) Hakan’ın süratinin Mete’ninkinden küçük olması
D) Hakan’ın çizgisel momentumunun büyüklüğünün Me-
te’ninkine eşit olması
E) Hakan’ın çizgisel momentumu ile Mete’nin çizgisel mo-
mentumunun bileşkesinin 1 yönünde olması
2. Yatay ve sürtünmesiz bir düzlem üzerindeki özdeş iki cisim

4. İtme ve momentumla ilgili;
merkezi ve esnek olarak çarpışıyor.
I. Bir cisme uygulanan itme vektörü ile cismin momentum
Buna göre, çarpışmadan sonra cisimler,
değişimi vektörü birbirine eşittir.
I. Aynı yönlerde hareket edebilirler. II. Bir cisme uygulanan kuvvet vektörü ile cismin momentum
II. Zıt yönlerde hareket edebilirler. vektörlerinin yönleri her zaman aynıdır.
III. İkisi de hareketsiz kalabilir. III. Sabit süratle hareket eden cisimlerin momentumu sıfırdır.
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
103
İtme ve Momentum
5. İple asılı olan M kütleli tahta bloğa m kütleli mermi v hızıyla 7. Yatay düzlemde hareket eden cisim, düzgün olmayan bir yü-
çarpıp birlikte şekildeki gibi en fazla h kadar yükseliyorlar. zeye ÁP1 momentumu ile çarpıp şekildeki gibi ÁP2 momentumu
PARAF YAYINLARI ile yansıyor.
Tavan
L ÁP2
h
v ÁP 1
m Yatay
M
Buna göre, h yüksekliği; Engel
m; merminin kütlesi Buna göre, engelin cisme uyguladığı itme vektörü (ÁI) aşa-
v; merminin hızı ğıdakilerden hangisidir?
L; ipin boyu
A) B)
niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
ÁI
ÁI
A) Yalnız m B) Yalnız v C) Yalnız L
D) m ve v E) v ve L Engel Engel
C) D)
ÁI
ÁI
Engel Engel
E)
ÁI
Engel
6. Bir kutlamada yerden düşey doğrultuda atılan havai fişekler- 8. Sürtünmesiz yatay düzlemde duran 3m kütleli cisim iç patla-
den biri maksimum yüksekliğe ulaştığında patlıyarak görsel ma sonucunda şekildeki gibi m ve 2m kütleli X ve Y parçala-
bir şölen oluşturuyor. rına ayrılıyor.
Buna göre, bu havai fişekle ilgili; 2m m

Á vX X Y Á vY
I. Yerden atıldıktan patlayana kadar geçen sürede momen-
tumu azalmaktadır. Yer (yatay)
II. Patlamadan hemen sonra bütün parçaların momentum- Buna göre;

larının bileşkesi sıfırdır.
I. X’nin hızının büyüklüğü Y’ninkine eşittir.
III. Patlayan havai fişeğin yerden atılma anındaki mekanik
enerjisi patlama anından hemen sonra bütün parçaların II. X’nin momentumunun büyüklüğü Y’ninkine eşittir.
mekanik enerjilerinin toplamına eşittir. III. X’nin kinetik enerjisi Y’ninkine eşittir.
A) I ve II B) II ve III C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) Yalnız II E) Yalnız I D) I ve II E) I ve III
1-D 2-C 3-E 4-A 5-D 6-A 7-C 8-B
104
İtme ve Momentum
1. Sürtünmesi önemsiz yatay düzlemde kütleleri mX, mY, mZ olan 3. Eşit bölmeli sürtünmesiz yatay düzlemde sabit hızlarla hare-
X, Y ve Z cisimleri Şekil 1’deki hızlarla hareket ederek esnek ket eden noktasal eşit kütleli X ve Y cisimlerinin t = 0 anında-
PARAF YAYINLARI
çarpışma yapıyor. Y cisminin ikinci çarpışmasından sonra ci- ki konumları şekildeki gibidir. Cisimler t anında K noktasında
simlerin hızları Şekil 2’deki gibi oluyor. merkezi ve esnek çarpışma yapıyor.
v 2v 3v X Y
K
X Y Z Buna göre, 3t anında X ve Y cisimlerinin K noktasına göre

Şekil 1 konumları aşağıdakilerden hangisi gibi olur?
X Y
A) K
v 3v 2v
X Y Z X Y
B)
K
Şekil 2
Buna göre; mX, mY ve mZ arasındaki ilişki nedir?

C) X Y
A) mX < mY = mZ B) mY = mZ < mX K
C) mZ < mX = mY D) mX < mY < mZ
E) mX = mY = mZ D) X Y
K
X Y
E) K
4. Yatay ve sürtünmesiz düzlemde durgun hâlden harekete ge-

2. Yatay ve sürtünmesiz yolda durgun hâlden harekete geçen çen bir cismin kuvvet - zaman grafiği şekildeki gibidir.
bir cismin momentum - zaman grafiği şekildeki gibidir. Cis- Kuvvet (N)
me etki eden net kuvvetin büyüklüğü 0 - t aralığında F1, t - 2t
aralığında F2, 2t - 3t aralığında F3 oluyor.
2F
Momentum
F
2P
0 Zaman (s)
P t 2t 3t
Cismin hızının büyüklüğü t anında v olduğuna göre,

0 Zaman
t 2t 3t I. 3t anında hızı 2v’dir.
Buna göre; F1, F2, F3 arasındaki ilişki aşağıdakilerden han- II. t - 2t aralığında cismin momentumu sabittir.
gisinde doğru olarak verilmiştir? III. 0 - 3t aralığındaki itme 2F∙t’dir.

A) F1 < F2 < F3 B) F3 < F1 < F2
C) F2 < F3 < F1 D) F1 < F3 < F2 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) F2 < F1 < F3 D) I ve II E) I, II ve III
105
İtme ve Momentum
5. Sürtünmesiz yatay düzlemde Áv1 hızıyla hareket eden topa 7. Bir araştırmacı, düşey kesiti verilen sürtünmesiz ortamda ay-
şekildeki O noktasında kuvvet uygulandığında topun hızı Áv2 nı yükseklikten bir parça oyun hamuru ve bir misketi şekildeki
PARAF YAYINLARI oluyor. gibi serbest bırakıyor. Oyun hamuru zemine çarptıktan sonra
yapışıp dururken misket yere çarptıktan sonra zıplıyor. Mis-
Áv2
ketin kütlesi oyun hamurunun kütlesine eşittir.
Oyun hamuru Misket
Yatay
Áv1
O
Top
v1 < v2 olduğuna göre, topa uygulanan itme aşağıdakiler-

den hangisi gibi olabilir? Yer (yatay)
A) B) Misketin yerle etkileşme süresi ile oyun hamurunun ye-

I re çarptıktan tamamen durana kadar geçen süreden çok
I daha küçük olduğuna göre;
å 2a I. Çarpışma anında zeminin oyun hamuruna ve miskete uy-
å a guladığı kuvvetler eşit büyüklüktedir.
II. Oyun hamurunun zemine çarpıp duruncaya kadar geçen
C) D)
I
süreçte etkiyen itme, misketin zemine çarpıp ayrılıncaya
I
kadar etkiyen itmeden küçüktür.
a å III. Oyun hamurunun momentum değişimi sıfırdır.

2a å
E) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

I
a
2a
8. Begüm, bir yayı sıkıştırıp iki ucuna m, 2m kütleli iki cismi bağ-
lamadan şekildeki gibi bırakıp tutuyor. Begüm, cisimleri ve ya-
yı aynı anda serbest bırakıyor.
6. Tenis oynayan bir sporcu kendi sahasına doğru gelen topa
raketi ile vurarak topun karşı tarafa geçmesini sağlar. v=0 Sıkışmış yay v=0
m 2m
Buna göre, Yer (yatay)
I. Raketin topa uyguladığı kuvvet ile topun rakete uyguladı- Buna göre, cisimler yaydan ayrıldıkları anda;
ğı kuvvetin büyüklükleri eşittir.
I. süratleri,
II. Roketin topa uyguladığı kuvvet ile topun momentum de-
ğişimi aynı yönlüdür. II. momentumları,
III. Raketin topa uyguladığı itme topun momentum değişimi- III. kinetik enerjileri
ne eşit büyüklüktedir. niceliklerinden hangileri eşit olmaz?
yargılarından hangileri doğrudur? (Sürtünmeler önemsizidir.)
1-B 2-C 3-D 4-B 5-C 6-E 7-B 8-D
106
İtme ve Momentum
1. Sürtünmesiz yatay bir düzlemde Şekil 1’deki gibi hareket eden 3. Sürtünmesiz yatay bir ray üzerinde aynı yönde sabit hızlarla
m kütleli K cismi, durmakta olan m kütleli L cismi ile esnek ol- ilerleyen Şekil 1’deki X, Y cisimlerinin momentumları sırasıy-
PARAF YAYINLARI
mayan çarpışma yaparak yapışıyor. la 3P ve 2P’dir. Bir süre sonra X cismi Y cismine çarpıyor ve
X’in hareket yönü ile momentumu Şekil 2’deki gibi P oluyor.
2v
v=0
3P 2P
m m
Yer (yatay)
K L X Y
Şekil 1 Şekil 1
(–) (+)
X Y
Şekil 2
Yer (yatay)
K L Buna göre;
Şekil 2 I. Çarpıma öncesinde X’in hızı Y’ninkinden büyüktür.
Cisimler Şekil 2’deki gibi ortak hareket ettiklerine göre; II. Çarpışma sonrasında Y’nin hızı artmıştır.
I. Ortak kütlenin hareket yönü (+) yöndür. III. Y’nin son momentumunun büyüklüğü 4P’dir.
II. K cisminin L cismine uyguladığı itmenin yönü (–) yöndür. yargılarından hangileri doğrudur?
III. K cisminin L cismine uyguladığı itmenin büyüklüğü mv’dir.
2. Serbest düşen bir cisim, O noktasından v büyüklüğündeki

hızla geçtiği anda, içten patlamayla şekildeki oklar yönünde
v, 2v, 3v hızlarıyla fırlayan X, Y, Z parçalarına bölünüyor. X, Y,
4. Sürtünmesiz yatay bir düzlemde m kütleli X cismi, durmak-
Z parçalarının kütleleri sırasıyla mX, mY, mZ dir.
ta olan m kütleli özdeş Y cismine Şekil 1’deki gibi ÁvX hızıyla
merkezi olmayan esnek çarpışma ile çarpıyor.
vX= v O vY= 2v m
Yatay X
X Y 1
2
vZ= 3v Y
Z
3
ÁvX
4
5
m Á vY
K Yatay (yer) Y
Bu parçalardan Z, K noktasına düştüğüne göre; mX, mY, mZ Şekil 1 Şekil 2

arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisi olabilir?
(Hava direnci önemsizdir.) Çarpışmadan sonra, Y’nin hız vektörü Şekil 2’deki ÁvY ol-
duğuna göre X in çarpışmadan sonraki hız vektörü kesik-
A) mX < mY < mZ B) mZ < mX < mY li çizgi ile gösterilenlerden hangisidir?
(Çarpışma yatay düzlemdedir.)
C) mY < mZ < mX D) mX < mZ < mY
E) mX = mY < mZ A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
107
İtme ve Momentum
5. Düşey kesiti şekildeki gibi olan sürtünmesi önemsiz rayın K 7. Avcı Mehmet Amca tüfeğini omzuna dayayarak şekildeki gi-
ve L noktalarından serbest bırakılan 2m ve m kütleli cisimler, bi ateş ettiğinde avını vuruyor.
PARAF YAYINLARI O noktasında esnek olmayan çarpışma yaparak birbirine ya-
pışmaktadır.
2m L
Yatay
O
Cisimler çarpışmadan sonra O noktasında hareketsiz kal- Mehmet Amcanın ateş ettikten sonra omzu şiddetli biçim-
dığına göre, cisimlerin çarpışmadan bir an önce; de ağrıdığına göre;
I. süratleri, I. Mermi tüfeğin namlusundan çıkarken tüfeği ve omuzunu
II. momentumlarının büyüklüğü, geriye doğru itmiştir.
III. kinetik enerjileri II. Merminin tüfeğin namlusundan çıkış hızı aynı kalmak ko-
şuluyla kütlesi artmış olsaydı omuzu daha çok ağrırdı.
niceliklerinden hangileri birbirine eşittir?
III. Merminin kütlesi aynı kalmak koşuluyla namludan çıkış
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III hızı azalmış olsaydı omuzu daha az ağrırdı.
D) I ve II E) I ve III yargılarından hangileri doğrudur?
6. K, L ve M parçalarının birleştirilmesi ile oluşturulmuş şekilde-

ki cisim, doğu yönünde hareket hâlinde iken bir iç patlama
sonucunda tekrar K, L ve M parçalarına ayrılmıştır.
Kuzey
8. Bir çarpışma testi için cansız manken emniyet kemeri takıl-

Batı Doğu madan otomobilin sürücü koltuğuna yerleştirilmiştir. Bu oto-
mobil, yatay bir yolda sabit hızla giderken duvara çarptığında
L M kısa bir sürede durabilmektedir. Bu esnada, cansız manken,
direksiyonun kollarına uyguladığı tepki kuvveti ve vücuduna
etkiyen sürtünme kuvvetleri yardımıyla durabilmektedir.
Güney
Mankenin çarpışma esnasında otomobile göre hareketsiz
Buna göre, patlamanın hemen sonrasında K, L ve M par- kalabilmesi için uyguladığı ortalama itme (impuls) kuvveti;
çalarının hareket yönleri aşağıdakilerden hangisi olabilir?
I. mankenin kütlesi,
K L M II. otomobilin durma süresi,
A) Kuzey Batı Doğu III. otomobilin duvara çarpma hızı
B) Kuzey Batı Güney niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
C) Güney Güneybatı Güneydoğu
D) Batı Batı Güney A) I, II ve III B) I ve II C) Yalnız III
E) Kuzeybatı Güneybatı Doğu D) Yalnız II E) Yalnız I
1-D 2-C 3-E 4-B 5-B 6-E 7-E 8-A
108
TEST 8 ATOM TESTİ
İtme ve Momentum
1. Yatay doğrultuda sabit v büyüklüğünde hızla Şekil 1’deki gibi 3. Bir sporcu, sürtünmesiz, yatay bir zemin üzerinde, sabit Áv sü-
PARAF YAYINLARI
hareket eden 3m kütleli bomba bir iç patlama geçirerek eşit ratiyle gelen bir topa, topun kütle merkezi doğrultusunda ve
kütleli üç parçaya ayrılıyor. İki parça Şekil 2’deki gibi düşey ok yönünde şekildeki gibi ÁF kuvvetiyle vurmaktadır.
doğrultuda v büyüklüğündeki hızlarla fırlıyor.
3m
v
Yatay Áv
Şekil 1
Düşey IV
v
ÁF III
Yatay
I II
v
Buna göre topun bu noktadan sonraki hareketi, aşağıda-
Şekil 2
kilerden hangisi gibi olabilir?
Buna göre, üçüncü parçanın hareketi için,
A) I yönünde sabit hızla hareket
I. Hızı yatay doğrultuda ve v’den büyüktür.
B) II yönünde sabit hızla hareket
II. Momentumu cismin patlamadan önceki momentumuna
eşittir. C) III yönünde sabit hızla hareket
III. Kinetik enerjisi cismin patlamadan önceki kinetik enerjisi- D) IV yönünde sabit hızla hareket
ne eşittir. E) III yönünde ivmeli hareket
4. Ertuğrul’un belli bir yükseklikten serbest bıraktığı top, yere

çarptıktan sonra bıraktığı yüksekliğin yarısına kadar ancak
2. Erol, enerji ve momentum ile ilgili tanımlardan oluşan aşağı-
yükselebiliyor.
daki doğru - yanlış etkinliğinde parantez karşısında verilen bil-
giler doğru ise parantez içine D, yanlış ise Y harfi yazıyor. Buna göre,
( ) Birim zamanda aktarılan enerjiye momentum denir. I. Yere çarpıp ayrılma sürecinde momentumu korunmuştur.
( ) Birim zamandaki momentum değişimine itme kuvveti II. Bu olayda mekanik enerji korunmuştur.
denir. III. Topun yere çarpıncaya kadar geçen sürede etkiyen itme-
( ) Birim zamanda yapılan işe güç denir. nin büyüklüğü yere çarpıp tekrar maksimum yüksekliğe
çıkana kadar geçen sürede etkiyen itmeden büyüktür.
Buna göre, Erol’un parantez içine yazması gerekenler sı-
rasıyla aşağıdakilerden hangisidir? yargılarından hangileri doğru olabilir?
A) D, D, Y B) D, D, D C) Y, D, D A) II ve III B) I ve III C) Yalnız III
D) D, Y, D E) Y, D, Y D) Yalnız II E) Yalnız I
109
İtme ve Momentum
5. Düşey kesiti verilen düzenekte, bir cisim, ağırlığı önemsiz es- 7. Yatay yolda hareket eden bir cismin momentum - zaman gra-
nemeyen bir iple tavana asılıyor. Bu cisim, ip gerdirilerek K fiği şekildeki gibidir.
PARAF YAYINLARI noktasından serbest bırakıldığında düşey duvara şekildeki gi-
Momentum
bi L noktasından çarpıyor.
a K L
0 Zaman
M N
K
L
+x
Buna göre, grafikteki K, L, M ve N bölgelerinde cisme et-
ki eden net kuvvetle ilgili aşağıdaki yargılarından hangi-
Yer (yatay) si yanlıştır?
Buna göre;
A) N bölgesinde büyüklüğü sıfırdan farklı ve sabittir.
I. L noktasında cisme uygulanan itme +x yönündedir.
B) M bölgesinde hareketi ile aynı yöndedir.
II. a açısı artarsa duvarın cisme uyguladığı kuvvet artar.
C) M bölgesinde büyüklüğü sabittir.
III. Cismin kütlesi artarsa duvarın cisme uyguladığı itme artar.
D) L bölgesinde büyüklüğü sabittir.
yargılarından hangileri doğrudur? E) K bölgesinde sıfırdır.
A) I, II ve III B) II ve III C) Yalnız III
6. İbrahim, bir kaykay üzerine renkli gazla doldurulmuş bir ba-

lonu yapıştırıp tutuyor. İbrahim balonun ağzını gevşeterek dü-
zeneği serbest bıraktığında balondaki havanın şekildeki gibi 8. Serkan, bilardo oynarken yatay bilardo masasında durmakta
+x yönünde dışarı çıktığını gözlemliyor. olan toplardan birine vurarak hareket ettirdiğinde bu top dur-
+x makta olan başka bir bilardo topuyla çarpışıyor.
–x
Serkan, bu oyunu fizik bilgilerine göre değerlendirdiğin-
de ulaştığı,
Hava
I. Hareket ettirilen ilk bilardo topunun çarpışmadan önceki
Yer (yatay) momentumu, çarptığı diğer bilardo topunun sonraki mo-
mentumuna eşittir.
Buna göre;
II. Hareket ettirilen ilk bilardo topunun momentum değişimi,
I. Kaykay +x yönünde hareket eder. çarptığı diğer bilardo topun momentum değişimine eşittir.
II. Kaykay -x yönünde hareket eder. III. Çarpışma esnasında bilardo toplarının birbirlerine uygu-
III. Gazın çıkma sürecinde düzeneğin hızı artar. ladıkları kuvvetlerin büyüklükleri eşittir.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılardan hangileri kesinlikle doğrudur?

(Sürtünmeler önemsizdir.) (Sürtünme ihmal ediliyor.)
D) I ve II E) II ve III D) I ve III E) II ve III
1-D 2-C 3-B 4-C 5-A 6-E 7-A 8-C
110
İtme ve Momentum
1. Otobanda freni bozulduğu için duran bir tıra yüksek hızlı olan 3. Yatay bir kayak pistinde Emir ve Hakan sırayla kızağa bine-
PARAF YAYINLARI
otomobil şekildeki gibi çarparak kaza yapıyor. İki araç birlik- rek birbirini yatay ve sabit F kuvvetleriyle eşit uzunluktaki x
te bir miktar hareket ettikten sonra duruyor. yolu boyunca Şekil 1 ve Şekil 2’deki gibi itmektedir.
Tır
Emir
F
v=0
Otomobil
Yer (yatay)
x
Tırın kütlesi otomobilinkinden çok daha büyük olduğuna
Şekil 1
göre; bu kazada araçların birbirine uyguladıkları kuvvet
ve itmenin büyüklükleriyle ilgili,
I. Otomobilin tıra uyguladığı kuvvetin büyüklüğü, tırın oto- Hakan

F
mobile uyguladığı kuvvetten büyüklüğüne eşittir. v=0
II. Otomobilin momentum değişimi ve tırınkinden büyüktür.

III. Tır ve otomobil birbirine eşit büyüklükte itme uygular.
yargılarından hangileri doğrudur? x

Şekil 2
Emir’in ağırlığı Hakan’ınkinden büyük olduğuna göre;
I. Hakan’ın uyguladığı itme, Emir’in uyguladığı itmeden bü-
yüktür.
II. Hakan’ın x yolunu alma süresi Emir’inkinden küçüktür.
III. x yolu sonunda Hakan’ın momentumu, Emir’in momen-
tumuna eşittir.

(Kızakların ağırlığı ve sürtünmeler ihmal edilmektedir.)
2. Merve, belli bir yükseklikten bir topu serbest bırakıldığında,
top aşağı doğru hareket ederek düzgün zemine birkaç kez A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
çarpıp sıçradıktan sonra duruyor. D) I ve III E) II ve III
Bu hareketle ilgili,
I. Top her çarpmada mekanik enerji kaybetmiştir.

II. Topa ilk çarpmada etki eden ortalama itme (impuls) kuv-
veti düşey yukarı doğrudur.
III. Topun ilk serbest bırakılışından yere gelinceye kadar etki-
yen itme, ikinci sıçrayışında çıktığı maksimum yükseklik-
ten tekrar yere gelinceye kadar etkiyen itmeden büyüktür.

(Hava sürtünmesi ihmal ediliyor.)
111
İtme ve Momentum
4. Bir maden sahasında yatay bir ray üzerinde sabit hızla hare- 6. Tuncay, durgun bir denizdeki hareketsiz gemi üzerinde ge-
ket eden şekildeki motorsuz aracın üzerindeki Sinan, araca miye göre sabit v büyüklüğündeki hızla +x yönünde şekilde-
PARAF YAYINLARI bağlı kolu hızla aşağı itince kol üzerindeki kütük Sinan’a gö- ki gibi yürümeye başlıyor.
re aracın hareket doğrultusuna dik düşey yönde fırlıyor.
Düşey
Sinan
-x +x
Kütük
Hareket yönü v
Tuncay
Ray (yatay)
Buna göre, kütük araçtan ayrıldıktan sonra,

L
I. Aracın hızı değişmez.
Tuncay’ın kütlesi geminin kütlesinden küçük olduğuna
II. Kütük bir süre sonra tekrar aracın içine düşer.
göre,
III. Kütük yerden bakan gözlemciye göre aracın hareketine
zıt yönde hareket eder. I. Gemi –x yönünde hareket eder.
II. Geminin yere göre hız büyüklüğü v den fazladır.
III. Geminin üzerindekilerle birlikte oluşan ağırlık merkezinin
(Sürtünme ihmal ediliyor.)
yeri Tuncay’ın hareketi sonucunda değişmez.
A) I, II ve III B) I ve II C) Yalnız III yargılarından hangileri doğrudur?
A) II ve III B) I ve III C) Yalnız III
5. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz rayın K ve N noktalarından
ilk hızsız bırakılan X ve Y cisimleri M noktasında esnek çarpış-
ma yaptıktan sonra, X cismi tekrar K noktasına kadar, Y cis-
mi de N noktasına kadar ancak çıkabiliyor.
X 7. Bir araştırmacı elindeki iki özdeş yumurtayı aynı yükseklikten

K R birini beton zemine, diğerini ise üzerinde minder olan zemine
h serbest bırakıyor. Beton zemine düşen yumurtanın kısa süre-
Y de kırıldığını mindere düşenin ise kırılmayıp sekmeden dur-
L N duğunu gözlemiştir.
h
Buna göre,
M I. Beton zeminin yumurtaya uyguladığı kuvvet, minderin yu-

murtaya uyguladığı kuvvetten büyüktür.
Buna göre,
II. Beton zeminin yumurtaya uyguladığı itme, minderin uy-
I. X cisminin kütlesi Y’ninkinden küçüktür. guladığı itmeye eşittir.
II. M noktasında X cisminin sürati Y’ninkinden büyüktür. III. Beton zeminin yumurtaya uyguladığı kuvvet, minderin yu-
III. M noktasında X cisminin momentumunun büyüklüğü Y’nin- murtaya uyguladığı kuvvete eşittir.
kinden küçüktür. yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur? (Hava sürtünmesi ihmal edilmektedir.)
D) I ve II E) I, II ve III D) I ve II E) II ve III
1-D 2-E 3-C 4-B 5-D 6-B 7-D
112
ÜNİTE 4

1
DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKET
1. Mert, Emre ve Esra düzgün çembersel hareketle ilgili aşağı- 3. Sena, bir kartonu keserek şekildeki rüzgâr gülünü yapmıştır.
PARAF YAYINLARI
daki örnekleri veriyorlar.
Mert Çalışmakta olan bir saatin yelkovanının yap-

K L
tığı hareket
Emre Çembersel bir rampadan hızlanarak kayan

kaykaycının yaptığı hareket
Esra Güneş’in etrafında dolanan Dünya’nın yap-

tığı hareket M
Buna göre, hangi öğrencilerin verdiği örnek yanlıştır?

Rüzgâr gülünün kanatlarını dıştan içe doğru yeşil, kırmızı ve
sarıya boyayan Sena, renkli bölgeler üzerine K, L, M nokta-
A) Mert ve Emre’nin
larını işaretlemiştir.
B) Yalnız Mert’in
Rüzgâr gülü dönerken K, L ve M noktalarının açısal hızla-
C) Esra ve Emre’nin
rı sırasıyla wK, wL ve wM, çizgisel hızları ise sırasıyla v K,
D) Mert ve Esra’nın
vL ve vM büyüklüğünde olduğuna göre, bunlar arasındaki
E) Mert, Emre ve Esra’nın ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Açısal hız Çizgisel hız
A) wK < wL < wM vK < vL < vM

B) wK = wL = wM vK < vL < vM
C) wK < wL < wM vK = vL = vM
D) wK = wL = wM vL < vM < vK
E) wK < wL < wM vM < vL < vK
2. Bir ipin ucuna bağlanarak çembersel hareket yaptırılan ci-
simle ilgili,
I. Çizgisel hızı daima sabittir.

II. Cisme etki eden merkezcil kuvvet daima açısal hızına
diktir.
III. Çembersel hareket yapan cisme etkiyen merkezcil (net)
kuvvet hiçbir zaman sıfır olamaz.
113
Düzgün Çembersel Hareket
4. Bir rüzgâr türbini, esen rüzgâr sonucunda şekildeki gibi düz- 6. İçi boş dik silindir biçimindeki bir kabın içindeki m kütleli bil-
gün çembersel hareket yapmaktadır. ye, kap Âw açısal hızıyla döndürüldüğünde şekildeki gibi düş-
PARAF YAYINLARI meden, O merkezli ve r yarıçaplı yörüngede düzgün çember-
sel hareket yapmaktadır.
L
K r
O Bilye
Buna göre,
Buna göre, rüzgâr türbininin özdeş kolları üzerinde bulu-
I. Bilyeye etki eden merkezcil kuvvet yüzey tepkisidir.
nan K ve L noktalarına ait,
II. Bilyenin ağırlığı, bilyeye etki eden sürtünme kuvvetinin bü-
I. açısal hız, yüklüğüne eşittir.
II. çizgisel hız, III. Âw açısal hızının büyüklüğü artırılırsa, bilye kabın üst kıs-
III. merkezcil ivme mına doğru yaklaşır.
niceliklerinden hangileri eşit büyüklüktedir? yargılarından hangileri doğrudur?
D) I ve III E) II ve III D) I ve II E) I, II ve III
5. Yatay ve sürtünmesiz bir düzlemde düzgün çembersel hareket 7. İrem Öğretmen, sınıfındaki öğrencilerden dengedeki cisimle-
yapan bir cismin herhangi bir andaki konum vektörü Ár, mer- re örnek vermelerini istemiştir.
kezcil ivme vektörü Áa, çizgisel hız vektörü Áv, açısal hız vektö-
Bazı öğrencilerin verdiği örnekler aşağıdaki gibidir.
rü Âw dır.
Aslı: sabit açısal hızla dönen rüzgâr gülünün üzerindeki bir
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?
böcek,
A) Ár vektörü ile Áv vektörü birbirine paraleldir. Ece: sabit hızla hareket eden otobüs,
B) Âw vektörü ile Áa vektörü birbirine paraleldir. Veli: sabit merkezcil ivme ile dönen değirmen
C) Ár vektörü ile Áa vektörü birbirine diktir. Buna göre, hangi öğrencilerin verdiği örnek doğrudur?
D) Áa vektörü ile Áv vektörü birbirine paraleldir.
A) Yalnız Aslı’nın B) Yalnız Ece’nin
E) Áv vektörü ile Âw vektörü birbirine diktir.
C) Yalnız Veli’nin D) Aslı ve Ece’nin
E) Aslı ve Veli’nin
1-C 2-D 3-D 4-A 5-E 6-D 7-B
114
1. Bir lunaparktaki dönme dolap, sabit açısal hızla hareket eder- 3. Düşey bir duvara asılı, O merkezli bir hedef tahtası sabit Âw
ken Ali, Bilal ve Cenk’in içinde oturduğu kabinler şekildeki ko- açısal sürati ile saat ibresi yönünde döndürülüyor. Bu hedef
PARAF YAYINLARI
numdadır. Bu konumda Ali, Bilal ve Cenk’e etki eden merkez- tahtasına atılan K ve L oklarının hedef tahtası üzerindeki ko-
cil kuvvetlerin büyüklükleri sırasıyla FA, FB ve FC olmaktadır. Ali numları şekildeki gibi oluyor ve hedef tahtası açısal süratini
ve Cenk’in kütleleri birbirine eşit olup Bilal’inkinden küçüktür. değişmeden hareketine devam ediyor.
Ali
w
L
Bilal
Buna göre,
Cenk I. K okunun açısal sürati, L’ninkine eşittir.

Yer II. K okunun çizgisel sürati, L’ninkine eşittir.
III. K okunun frekansı, L’ninkine eşittir.
Üç kişinin de kütle merkezinin, dönme eksenine olan uzak-
lığının daima sabit kaldığı bilindiğine göre FA, F B ve FC yargılarından hangileri doğrudur?
A) FA = FB = FC B) FB > FA = FC
C) FA = FC > FB D) FC > FA = FB
E) FC > FB > FA
4. Bir ipin ucuna bağlı m kütleli cisim düşey düzlemde şekilde-

2. Yarıçapları sırasıyla r, 2r, r olan K, L, M dişlilerinden K dişlisi ki gibi O noktası çevresinde döndürülürken K noktasında ip-
şekildeki yönde döndürülüyor. ten kurtuluyor.
L Áv
M m
K
r 2r r İp
Yatay
O
Buna göre, K ve M dişlileri için;

Düşey
I. açısal hız,
Buna göre, cismin ipten kurtulduğu andan itibarenki ha-
II. açısal momentum,
reketi için ne söylenebilir?
III. dişleri üzerindeki herhangi bir noktanın çizgisel hızının bü-
yüklüğü A) Serbest düşme
niceliklerinden hangileri kesinlikle birbirine eşittir? B) Aşağı doğru düşey atış

C) Yukarı doğru düşey atış
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Yatay atış
D) I ve III E) II ve III E) Eğik atış
115
5. Ahmet, düşey kesiti şekildeki gibi olan çembersel ABC yolu- 7. Tatilde arabayla yolculuk yapan bir aile, camdan dışarıyı sey-
nun A noktasından X cismini serbest bırakıyor. X cismi B nok- rederken bir virajdan önce konulmuş şekildeki trafik tabela-
PARAF YAYINLARI tasından geçip C noktasına kadar geliyor. sını görüyor.
A O C
Yatay
X
B
Yatay (yer)
Buna göre,
I. B noktasında zeminin cisme uyguladığı tepki kuvveti X’in

ağırlığına eşit büyüklüktedir.
II. Cisme etki eden merkezcil kuvvetin büyüklüğü sabittir.
III. Cismin merkezcil ivmesinin büyüklüğü, A’dan B’ye gider-
Arabadaki aile fertlerinin yaptığı bazı yorumlar aşağıda ve-
ken artar, B’den C’ye giderken azalır.
rilmiştir.
I. Gideceğimiz yere kalan süre 80 dakikadır.
II. Gideceğimiz yere kalan mesafe 80 kilometredir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III III. Viraja girmemiz istenen en büyük sürat 80 km/h’tir.
IV. Bulunduğumuz yerin deniz seviyesinden yüksekliği 80
metredir.
Buna göre, bu yorumlardan hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I, II ve III
D) II ve IV E) I, III ve IV
6. Berna, fizik dersinde öğrendiği bazı bilgileri defterine not

ediyor.
Berna’nın defterinde yazan;
I. Sürtünme kuvvetinin her zaman cismin hareketine zıt yön-

de olduğu düşünülür ancak cismin hareketiyle aynı yön- 8. Bir çubuk orta noktası etrafında döndürülüyor.
de olduğu durumlar da vardır.
Buna göre bu çubuğun üzerindeki her parçacığın,
II. Düzgün çembersel hareket yapan cisime etki eden mer-
kezcil kuvvet iş yapmaz. I. Açısal hızları aynıdır.
III. Merkezcil kuvvet ile merkezkaç kuvveti birbirine eşit bü- II. Açısal ivmeleri aynıdır.
yüklükte ve zıt yönlüdür. III. Çizgisel hızları aynıdır.
ifadelerden hangileri yanlış bir bilgidir? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
D) I ve III E) II ve III D) I ve II E) I, II ve III
1-B 2-D 3-E 4-E 5-C 6-C 7-B 8-D
116
TEST 3 ATOM TESTİ
1. Servet, bir ipin ucuna bağladığı taşı düşey düzlemde şekilde- 3. Yer yüzeyine paralel duran bir yuvarlak tepsi O noktası etra-
PARAF YAYINLARI
ki gibi çembersel yörüngede döndürürken, bir anda ip kopa- fında sabit süratle döndürülüyor. Tepsi ve tepsi üzerine konul-
rak taştan ayrılıyor. muş bir çay bardağının yukarıdan görünüşü şekildeki gibi ve-
rilmiştir. Tepsi dönerken bardak kaymadan tepsiyle birlikte A
Düşey
konumundan B konumuna geliyor.
M
B Âw
İp Taş
L
O Yatay
N A
O
K Tepsi
Çay bardağı
Yatay (yer)
Yukarıdan bakan gözlemci bardak B noktasından geçer-
Buna göre, ken çizgisel hızı (Áv), merkezcil ivmesi (Áa) ve bardağa uy-
I. İpin koptuğu anda taşın hız ve ivme vektörleri birbirine dik gulanan net kuvvetin (ÁF) yönlerini aşağıdakilerin hangisi
ise M noktasında kopmuştur. gibi gösterirse doğru olur?
II. İpin koptuğu anda taşın hız ve ivme vektörleri birbirine pa-
A)
ralel ise L ya da N noktasında kopmuştur. Áv Áa ÁF
III. İp K noktasında kopmuş ise taş aşağıdan yukarıya düşey
atış hareketi yapar.

B)
(Sürtünmeler önemsizdir.) Áv Áa ÁF
C)
Áv Áa ÁF
v=0
D)
Áv Áa ÁF
2. Yatay ve sürtünmesiz düzlemde, düzgün çembersel hare-

ket yapan noktasal bir cisim için,
E)
I. Cisim dengededir. Áv Áa ÁF
II. Cisme etki eden net tork sıfırdır.

III. Cismin üzerine iş yapılmamıştır.
IV. Cisme etki eden net kuvvet sıfırdır.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III
D) II ve IV E) II, III ve IV
117
4. Düşey eksen etrafında w açısal hızıyla döndürülen sürtünme- 6. O1 ve O2 merkezli sabit eksenler etrafında dönebilen şekilde-
li bir silindirin içindeki m kütleli bir cisim şekildeki gibi denge- ki rK, r L yarıçaplı K, L dişlilerinin bağlı olduğu yatay dişli şerit
PARAF YAYINLARI de kalıyor. v hızıyla ok yönünde çekildiğinde dişliler merkezleri etrafında
dönüyor.
w v
r
K L
O1
O2
rK
Düşey eksen rL
w açısal hızı sabit tutularak;
I. Sürtünme katsayısı artırılırsa cismin dengesi bozulmaz.

II. Silindirin yarıçapı artırılırsa cisim aşağı doğru kayar.
III. Cismin kütlesi azaltılırsa cisim yukarı doğru kayar. rK < rL olduğuna göre, K ve L dişlilerinin,
yargılarından hangileri doğru olabilir? I. çizgisel süratleri,
II. açısal hızları,
III. açısal hızlarının yönleri
niceliklerinden hangileri aynı olabilir?
5. Sürtünmesiz yatay bir düzlemde K, L cisimleri iple birbirine

ve O noktasına şekildeki gibi bağlanarak bu nokta etrafında
düzgün çembersel hareket yaptırılıyor.
K L
TK TL
O
İp İp 7. Sürtünmesiz yatay düzlemde bir ipin ucuna bağlı cisme sabit
frekanslı düzgün çembersel hareket yaptırılıyor.
r r
Cismin dönme frekansı değiştirilmeden ipin boyu azaltı-
lırsa cismin çizgisel sürat, açısal sürat ve merkezcil ivme-
Buna göre, si için ne söylenebilir?
I. TK > TL dir. Çizgisel Açısal Merkezcil

II. L’nin merkezcil ivmesi K’ninkinden büyüktür. Sürat Sürat İvme
III. K’ye etki eden merkezcil kuvvet L’ninkinden küçüktür. A) Değişmez Değişmez Değişmez
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? B) Azalır Azalır Azalır

C) Artar Değişmez Artar
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Değişmez Artar Artar
D) I ve II E) II ve III E) Azalır Değişmez Azalır
1-C 2-C 3-B 4-A 5-D 6-A 7-E
118
1. Esra, bir ipin ucuna bağladığı cisme şekildeki gibi yatay düz- 2. Bir araba şekildeki çembersel ve iki şeritli yatay yolu düzgün
PARAF YAYINLARI
lemde ve ok yönünde düzgün çembersel hareket yaptırıyor. çembersel hareket yaparak dönmektedir. Araba v sürati ve w
açısal hızıyla içteki şeritte bir tam turu t sürede atacak biçim-
de hareket ederken savrulmadan virajı ancak alabilmektedir.
İp
O Yatay
Hareket yönü
Buna göre, yerdeki durgun bir gözlemciye göre şekildeki

konumdan geçerken cismin serbest cisim diyagramı aşa-
ğıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) B)
İp İp
T T
FM FM Buna göre, araba dıştaki şeritte;
r r
I. v süratiyle düzgün çembersel,
G Hareket G Hareket II. bir turu t sürede atacak biçimde düzgün çembersel,
yönü yönü
III. w açısal hızıyla düzgün çembersel
C) D) hareketlerinden hangilerini yapmak isterken virajın dışı-

na savrulabilir?
İp İp
G A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
T
FM D) II ve III E) I, II ve III
r r
G Hareket T Hareket
yönü yönü
E)
İp
T
G r
Hareket
FM
yönü
119
3. Bir araba O merkezli, r yarıçaplı çembersel bir raydan aşağı- 5. Erkan, evdeki kullanılmayan ip, mikser ucu, K ve L kasnakla-
ya sabit hız büyüklüğü ile inmektedir. rını kullanarak şekildeki düzeneği kurmuştur.
PARAF YAYINLARI
Mikser
ucu
K
r
L
r O Yer (yatay) K
İp
Buna göre, araba K noktasından L noktasına geldiğinde; L
I. zeminin arabaya uyguladığı tepki kuvvetinin büyüklüğü,

II. arabaya etki eden merkezcil kuvvetin büyüklüğü,
III. arabanın merkezcil ivmesinin büyüklüğü
Erkan bu düzenekte K kasnağını çevirdiğinde L kasnağı ve
niceliklerinden hangileri azalır? ona bağlı mikser ucu dönmektedir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Buna göre; Erkan K kasnağını sabit açısal hızla döndü-
rürken,
I. K ile L’nin açısal hızları eşittir.
II. L ile mikser ucunun açısal hızları eşittir.
III. K ile mikser ucunun açısal hızları eşittir.
4. O noktası etrafında düzgün çembersel hareket yapan ve şe-

kildeki konumlarından belirtilen yönlerde aynı anda geçen
X, Y cisimleri K, L noktalarına ilk kez aynı anda geliyorlar.
Y
L O
Buna göre;
I. periyotları,
II. çizgisel süratleri,
III. açısal süratleri
1-C 2-D 3-A 4-D 5-B
120
ÜNİTE 4

2
DÖNEREK ÖTELEME HAREKETİ
1. Merve, K noktasında durmakta olan bir düzgün tekeri merke- 3. Yerde durmakta olan Akın sabit süratle kaymadan yuvarlana-
PARAF YAYINLARI
zi doğrultusunda ittiğinde L noktasında sürati v oluyor ve kuv- rak ilerleyen şekildeki küre üzerindeki O, K, L ve M noktaları-
vet bu noktada kaldırılıyor. Yüzeyin K - M noktaları arası sür- na bakmaktadır.
tünmesiz, M - N arası ise sürtünmelidir.
L
Teker
ÂF O Hareket yönü
K
Sürtünmeli yüzey
K L Yatay
M N
M Yatay
Cisim K noktasından N’ye kadar hareket ettiğine göre,
Akın’a göre, küre şekildeki konumdayken O, K, L ve M nok-
I. Cisim L - M aralığında düzgün doğrusal hareket yapar. talarının yere göre hız vektörlerinin yönü aşağıdakilerden
II. Cisim M - N aralığında dönerek öteleme hareketi yapar. hangisindeki gibi olur?
III. Cisim K - L aralığında sabit ivmeli hareket yapar.
O K L M
A) 0
D) I ve III E) I, II ve III B)
C) 0
D)
2. Eylemsizlik, bir cismin öteleme hızında meydana gelen bir
değişikliğe karşı gösterdiği direnme eğilimi iken, eylemsizlik
E)
momenti belirtilen bir eksende dönmekte olan cismin açısal
hızında meydana gelen değişikliğe karşı gösterdiği direnme
eğilimidir.
Buna göre, bir cismin eylemsizlik momenti ile ilgili,
I. Cismin kütlesi arttıkça artar.

II. Yer çekimi ivmesi artırılırsa artar.
III. Cismin geometrik şekli değiştirilirse değişir.
IV. Cismi oluşturan her parçacığın dönme eksenine olan dik
uzaklığı arttıkça azalır.
D) II ve III E) I, III ve IV
121
Dönerek Öteleme Hareketi
4. Özdeş iki eğik düzlem üzerinde aynı yükseklikten serbest bı- 6. Yatay bir yolda yarıçapı 2r olan O merkezli bir tekerlek, şekil-
rakılan eşit kütleli cisimlerden K prizması sürtünmesiz bir bi- deki gibi ok yönünde dönerek kaymadan öteleme hareketi
PARAF YAYINLARI çimde kayarken L küresi önemsenmeyecek kadar küçük bir yapıyor.
sürtünmenin etkisinde kaymadan dönerek öteleme hareketi
K
yapıyor.
r
L
r
K L O
Yer (yatay)
Yatay (yer)
Buna göre;
K’nin yere ulaşma hızı ve süresi vK, tK; L’nin yere ulaşma
hızı ve süresi vL, tL olduğuna göre, bunlar arasındaki iliş- I. K ve L noktalarının yere göre hızları eşittir.
ki aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? II. L noktasının yere göre hızı O noktasınınkinden büyüktür.
III. O noktasının yere göre hızı sıfırdır.
A) vK < vL, tK < tL B) vK = vL, tK = tL
C) vL < vK, tK < tL D) vL < vK, tL < tK
E) vK < vL, tL < tK A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
5. Yatay masa üzerinde etrafına ip sarılı olan O merkezli K silin-

dirine iple bağlı L cismi şekildeki gibidir. K silindiri kaydırma-
dan döndürülerek hareket ettirildiğinde ip silindire sarılıyor.
K 7. Bazı öğrencilerin dönerek öteleme hareketi yapan cisimler ile

ilgili verdiği örnekler aşağıdaki gibidir.
v
O
Hareket yönü ONUR EMİR
Yatay Bir futbolcu pas Dünya’nın çevresinde

İp
verdiğinde çembersel yörüngede
yerde yuvarlanan dolaşan, yapay
futbol topu iletişim uydusu
L
MERT
K silindirinin çevresinin uzunluğu x olduğuna göre; Bir çubuğun ucuna

bağlı ve rüzgârın
I. K silindiri 1 tur çevrilirse L cismi x kadar yükselir. esmesiyle dönen
rüzgâr gülü
II. K silindiri 1 tur çevrilirse L cismi 2x kadar yükselir.
III. K silindiri çevrildiğinde L cisminin yükselme sürati
K silindirinin O merkezinin süratine eşittir. Buna göre, hangi öğrencilerin verdiği örnek doğrudur?

A) Yalnız Onur’un B) Yalnız Emir’in
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III C) Yalnız Mert’in D) Mert ve Emir’in
D) I ve III E) II ve III E) Onur ve Emir’in
1-E 2-C 3-A 4-C 5-B 6-B 7-A
122
1. Doğrusal bir yolda kaymadan dönerek öteleme hareketi ya- 3. Ön tekerinin yarıçapı arka tekerinin yarıçapının 3 katı olan es-
PARAF YAYINLARI
pan 2r, r yarıçaplı X, Y tekerlekleri şekildeki K hizasından ay- ki bir bisiklet yatay düzlemde ok yönünde kaymadan ve pa-
nı anda geçtikten t süre sonra P hizasından da aynı anda ge- tinaj yapmadan ilerlemektedir.
çiyor.
Ok
X
2r
Yatay L
Y r Yer (yatay)
Yatay Buna göre, şekildeki konumdan geçtikten bir süre sonra

K L M N P
ön tekerlek 1 tam tur attığı anda, ön ve arka tekerlekler
Buna göre; üzerinde bulunan K ve L noktalarının yere göre hızlarının
yönü aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
I. K’den P’ye gelinceye kadar geçen sürede Y tekeri X teke-
rinden daha çok dönmüştür. K L
II. X tekerinin öteleme hızı Y’ninkinden küçüktür.
A)
III. X tekerinin yerdeğişimi Y’ninkinden büyüktür.

B)

C)
D)
2. Yatay yolda kaymadan dönerek ilerleyen bir tekerleğin üze- E)

rindeki K, L ve M noktalarının konumları şekildeki gibidir.
L Yatay (yer)
K, L ve M noktalarının yere göre hızları sırasıyla vK, vL ve

vM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki aşağıdakiler-
den hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) vK = vL < vM B) vK < vL < vM
C) vM < vL < vK D) vL < vM < vK
E) vK < vL = vM
123
4. Yatay zemindeki bir dişli şerit ve üzerine sarılı bir zincir olan 5. Eşit kütleli bir tekerlek ile bir sandık, aynı eğik düzlemin tepe-
r yarıçaplı K dişlisi şekildeki gibi yerleştirilmiştir. sinden ilk hızsız serbest bırakıldıklarında; tekerlek yuvarlana-
PARAF YAYINLARI rak, sandık ise kayarak aşağıya iniyor.
Yatay
K
r
Ali Sandık, yere daha kısa sürede ulaşır.
Yatay
Dişlinin döndürülmesi ile oluşan görünümler aşağıdaki gi- Efe Tekerlek, yere ulaştığında hızı daha büyüktür.
bi oluyor.
1. 2.
Ece Sandık, yere ulaştığında mekanik enerjisi
daha büyüktür.
Buna göre, bu olayla ilgili bazı öğrencilerin yukarıda yap-

3. 4. tıkları yorumlardan hangileri yanlıştır? (Tekerleğin dönme-
sini sağlayan sürtünme, enerji kaybına yol açmıyor. Sandığa
sürtünme etki etmemektedir.)
A) Yalnız Ali’nin B) Yalnız Efe’in

Buna göre,
C) Ali ve Efe’nin D) Efe ve Ece’nin
I. Dişli şerit sabit tutulup zincirin ucu 2pr kadar çekilirse K
dişlisinin görünümü 1. şekildeki gibi olur. E) Ali ve Ece’nin
II. Dişli şerit sabit tutulup zincirin ucu 4pr kadar çekilirse K
dişlisinin görünümü 2. şekildeki gibi olur.
III. K dişlisi olduğu yerde dönebilecek biçimde sabit tutulup
dişli şeritin ucu pr kadar çekilirse K dişlisinin görünümü
4. şekildeki gibi olur.
IV. K dişlisinin görünümünün 3. şekildeki gibi olması için K
6. Kaymadan dönerek öteleme hareketi yapan 2r yarıçaplı O
olduğu yerde dönebilecek biçimde sabit tutulup dişli şe-
merkezli teker şekildeki gibidir.
pr
ritin ucu kadar çekilmesi gerekir.
4 K
A) I ve IV B) II ve IV C) I ve III
D) II ve III E) I, III ve IV N O L
Buna göre; K, L, M, N ve O noktaları ile ilgili, aşağıdaki

yargılarından hangisi yanlıştır?
A) M noktasının yere göre hızı sıfırdır.

B) O noktası sadece ötelenir, dönmez.
C) L noktasının öteleme hızının büyüklüğü N’ninkinden kü-
çüktür.
D) N noktasının açısal hızı K’ninkine eşittir.
E) K noktasının yere göre hızının büyüklüğü en fazladır.
1-E 2-D 3-B 4-A 5-D 6-C
124
ÜNİTE 4

3
AÇISAL MOMENTUM
1. Aşağıdaki çizelgede birbirini çevirecek biçimde yanyana ko- 3. Sürtünmelerin önemsenmediği yatay düzlemde, ince düşey
PARAF YAYINLARI
nulmuş, her biri kendi merkezi etrafında dönebilen K, L, M, çubuğa iple bağlı cisim çubuk etrafında v büyüklüğündeki hız-
N ve P dişlilerinin yarıçapları ve eylemsizlik momentleri veril- la döndürülmeye başladıktan sonra ip çubuğa dolanmaktadır.
miştir.
Çubuk
Dişli Yarıçap Eylemsizlik Momenti
K r 3I v
İp
L 2r 4I O Cisim
M 3r I
N 2r 2I
P 4r I İpin çubuğa dolanma süresince, cismin O noktasına gö-
re, açısal momentumunun büyüklüğü ve eylemsizlik tor-
Buna göre, K dişlisi döndürülerek diğerlerinin de dön- ku ile ilgili;
mesi sağlandığında hangi dişlinin dönme kinetik enerji- I. Çizgisel hızının büyüklüğü azalır.
si en büyük olur?
II. Cismin eylemsizlik momenti artar.
A) K B) L C) M D) N E) P III. Açısal momentumunun yönü değişmez.
2. Bir araba çembersel yörüngede, sabit bir süratle, düzgün çem-

bersel hareket yapıyor.
Buna göre, arabanın; 4. Düzgün çembersel hareket yapan bir cisim için;
I. Çizgisel hızının büyüklüğü ve yönü değişmez. I. Açısal hız vektörü ile çizgisel hız vektörü birbirine diktir.
II. Çizgisel momentumunun büyüklüğü sabittir ancak yönü II. Açısal momentum vektörü ile açısal hız vektörü aynı yön-
sürekli değişir. lüdür.
III. Çemberin merkezine göre açısal momentumunun büyük- III. Açısal momentum vektörü ile çizgisel momentum vektö-
lüğü ve yönü değişmez. rü birbirine diktir.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılardan hangileri doğrudur?
125
Açısal Momentum
5. Birbirine perçinlenen r yarıçaplı düzgün türdeş dairesel disk 7. Bir cismin eylemsizlik momenti ve açısal momentumu ile ilgi-
ile 2r uzunluğundaki düzgün türdeş çubuğun kütlesi birbirine li aşağıdaki yargılarda bulunulmuştur.
PARAF YAYINLARI eşittir. Bu cisimler O1 ve O2 noktalarından düşey duvara ası-
larak Şekil 1 ve Şekil 2’deki K ve L sarkaçları oluşturuluyor. I II
Eylemsizlik Açısal momentumun

O1 O2 momenti açısal hıza oranı
r vektörel bir eylemsizlik momentine
2r büyüklüktür. eşittir.
2r
r
K L
III
Bir cismin
Düşey Düşey açısal hızı artarsa,
eylemsizlik
momenti de artar.
Şekil 1 Şekil 2
K ve L sarkaçlarının O1 ve O2 noktalarına göre eylemsizlik

Buna göre; I, II ve III yargılarından hangileri doğrudur?
momentleri sırasıyla IK ve IL olduğuna göre,
I. IK > IL A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

II. IL > IK D) I ve III E) I, II ve III
III. L sarkacındaki diskin eylemsizlik momenti K sarkacında-
kinden büyüktür.
IV. L sarkacındaki çubuğun eylemsizlik momenti K sarkacın-
dakinden büyüktür.
A) Yalnız II B) l ve IV C) III ve IV
D) Il ve llI E) ll ve IV
8. Yatay düzlemde w açısal hızıyla O noktası etrafında dönmek-

te olan bir tabla üzerindeki özdeş X, Y cisimleri tablaya göre
hareketsiz durmaktadır.
X O Y
Tabla
6. Düzgün çembersel hareket yapan bir cismin;
I. çizgisel hız,
O noktasına göre,
II. açısal hız,
III. açısal momentum, I. X’in açısal hızı, Y’ninkinden küçüktür.
IV. merkezcil ivme II. Y’nin açısal momentumu, X’inkinden büyüktür.

III. X’in eylemsizlik momenti, Y’ninkinden küçüktür.
büyüklüklerinden hangilerinin yönü hareket boyunca de-
ğişmez? yargılarından hangileri doğrudur?
A) l ve II B) ll ve III C) III ve IV A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) l ve llI E) ll ve IV D) I ve III E) II ve III
1-A 2-D 3-C 4-E 5-B 6-B 7-B 8-E
126
TEST 8 ATOM TESTİ
Açısal Momentum
1. M kütleli, R yarıçaplı bir disk, merkezinden geçen eksen etra- 2. Yatay buz pisti üzerinde, düşey ekseni etrafında Şekil 1, Şe-
PARAF YAYINLARI
fında w açısal hızı ile dönmektedir. Diskin kütlesinden daha kil 2 ve Şekil 3’teki gibi w açısal hızıyla dönen Elif’in düşey
küçük olan m kütleli bir cisim, diskin merkezinde açılmış kü- eksene göre açısal momentumunun büyüklüğü sırasıyla L1,
çük bir delikten geçen bir ipe bağlanmış ve diskin kenarında, L2 ve L3 tür.
disk ile aynı açısal hız ile dönmektedir. m kütleli cismin bağ-
L1 L2
lı olduğu ip aşağıya doğru çekilerek cismin A noktasından O
noktasına doğru sabit hızla hareket etmesi sağlanmaktadır.
M, R
İp m
O A
Şekil 1 Şekil 2
F
L3
m kütlesinin hareketi boyunca disk ve m kütlesinin oluş-

turduğu sistemin;
I. açısal hızı,
II. açısal momentumu,
III. eylemsizlik momenti
niceliklerinden hangileri değişmez? Şekil 3

(Sürtünme kuvvetleri önemsenmeyecektir.)
Buna göre; L1, L2 ve L3 arasındaki ilişki aşağıdakilerden
D) I ve III E) II ve III A) L1 < L2 < L3 B) L3 < L2 < L1
C) L1 = L2 < L3 D) L1 < L2 = L3
E) L2 = L3 < L1
127
Açısal Momentum
3. O noktası etrafında dönebilen, M kütleli ve R yarıçaplı düzgün 5. Ebru Öğretmen, ip sarılı bir makaranın ipini bir ucundan şe-
türdeş makaranın etrafına sarılmış ipin bir ucuna şekildeki gi- kildeki gibi tavana asarak makarayı serbest bırakıyor.
PARAF YAYINLARI bi m kütleli cisim asılıp tutuluyor.
Tavan
M
R İp
O
–x +x
Makaranın hareketini gözlemleyen öğrencilerden bazıları aşa-

m
ğıdaki yorumları yapmıştır.
Metin: Makaranın dönme eksenine göre açısal momentumu

Yatay (yer) –x yönündedir.
Tarık: Makaranın eylemsizlik momenti zamanla artmıştır.

Cisim serbest bırakıldıktan bir sonra yere çarpıncaya ka-
dar geçen sürede; Cem: Makaranın dönme kinetik enerjisi zamanla artmıştır.
I. Makaranın eylemsizlik momenti değişmez. Buna göre, hangi öğrencilerin yorumları doğrudur?
II. Makaranın açısal momentumu artar. (Sürtünmeler önemsizdir.)
III. Cismin çizgisel hızı azalır.
A) Yalnız Metin’in
yargılarından hangileri doğrudur? (Sürtünme kuvveti ve
B) Yalnız Tarık’ın
ipin ağırlığı önemsiz olup ipin tekerlek üzerinde kaymadığı
varsayılacaktır.) C) Yalnız Cem’in
D) Metin ve Cem’in
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) Metin, Tarık ve Cem’in
4. Merkezinden geçen bir eksen etrafında gittikçe artan bir 6. Güneş’in etrafında dolanmakta olan bir gezegenle ilgili;
açısal hız ile dönmekte olan bir sabit makara;
l. açısal momentum,
I. açısal momentum, ll. kinetik enerji,
II. öteleme kinetik enerjisi, lll. eylemsizlik momenti
III. açısal ivme
niceliklerinden hangileri gezegen Güneş’e yaklaştıkça
fiziksel niceliklerinden hangilerine sahiptir? artar?
1-B 2-A 3-C 4-D 5-D 6-B
128
Açısal Momentum
1. Bir ipin ucuna bağlı olarak, yatay düzlemde düzgün çem- 3. Enes yatay bir buz pistinde Şekil 1’deki gibi kolları yana açık
PARAF YAYINLARI
bersel hareket yapmakta olan küçük bir cisimle ilgili, olarak, kendi ekseni etrafında sabit w açısal hızıyla dönmek-
tedir. Bu durumda Enes’in kendi dönme eksenine göre ey-
I II lemsizlik momenti I, açısal momentumunun büyüklüğü de L
olmaktadır.
Açısal hız vektörü ile Çizgisel hız vektörü ile
açısal momentum çizgisel momentum Enes Enes
vektörü aynı vektörü aynı
yöndedir. yöndedir.
III
Çizgisel momentum
vektörü ile açısal
momentum vektörü aynı
yöndedir.
Şekil 1 Şekil 2
yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre Enes, dönerken Şekil 2’deki gibi kollarını ka-
patarak göğsünde birleştirirse kendi dönme eksenine gö-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III re eylemsizlik momenti, açısal hızı ve açısal momentumu-
nun büyüklüğü için ne söylenebilir?
D) I ve II E) l, II ve lll
Eylemsizlik Açısal Açısal

momenti hız momentum
A) I’dan küçük w’dan büyük L

2. Sürtünmesiz yatay bir masa üzerinde v hızıyla düzgün çem- B) I’dan küçük w’dan küçük L
bersel hareket yapan cisim, O noktasından geçen bir ipe bağ-
C) I’dan küçük w’dan büyük L’den küçük
lıdır. İpe şekildeki gibi düşey kuvvet uygulanarak cismin çem-
D) I w L
bersel yörünge yarıçapı azaltılıyor.
E) I’dan büyük w’dan küçük L’den büyük
v
O
İp
Buna göre, cisme ait;
l. çizgisel hız,
ll. açısal hız,
lll. açısal momentum
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü artar?
129
Açısal Momentum
4. Şekildeki gibi xy düzleminde düzgün çembersel hareket yapan 6. Yerküre’ye Güneş dışındaki gök cisimlerinin uyguladığı kuv-
m kütleli cismin açısal momentumu ÁL ve çizgisel momentu- vetlerin açısal momentuma ve hıza olan etkisinin ihmal edildiği
PARAF YAYINLARI mu ÁP dir. durumda Yerküre, Güneş’in uyguladığı kütle çekim kuvvetinin
etkisiyle şekildeki gibi eliptik bir yörüngede dolanmakta-
+y
dır. Yerküre, A ve B konumundayken Güneş’in merkezine
olan uzaklığı sırasıyla rA ve rB dir. rA uzaklığı rB uzaklığından
büyüktür.
r
m
Güneş
+x
rA rB
A B
+z
Buna göre, cismin hızı +y yönünde olduğu anda;
I. Eylemsizlik momenti +x yönündedir. Buna göre;

II. Açısal momentumu; +z yönündedir. I. Yerküre’nin A konumundaki açısal momentumu, B konu-
III. Açısal hızı +y yönündedir. mundakine eşittir.
yargılarından hangileri doğrudur? II. Yerküre’nin A konumundaki eylemsizlik momenti, B ko-

numundakinden büyüktür.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III III. Yerküre’nin A konumundaki çizgisel hızının büyüklüğü, B
konumundakinden küçüktür.
5. Kendi ekseni etrafında dönebilen sabit makaralara I, II, III dü-

zeneklerindeki kuvvetler şekildeki gibi uygulanıyor.
2F F F F
I II
7. Kutuplardan kopan büyük bir buz kütlesi ekvatora doğru

F ilerlerken,
I. Dünya’nın açısal momentumu,

F
III II. Dünya’nın eylemsizlik momenti,
III. Dünya’nın açısal hızı
Buna göre, hangi düzeneklerdeki makaranın açısal mo-
mentumu korunmaz? (Sürtünmeler önemsizdir.) niceliklerinden hangileri artar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) I, II ve III B) Yalnız I C) Yalnız II
D) I ve II E) l, II ve lll D) I ve II E) II ve III
1-D 2-D 3-A 4-B 5-E 6-E 7-C
130
ÜNİTE 4

4
GENEL ÇEKİM - KEPLER KANUNLARI
1. Şekilde verilen K ve L küresel cisimlerinin kütleleri sırasıyla 3. Bir cismin kütlesi ve ağırlığı hem Dünya’nın hem de Ay’ın yü-
PARAF YAYINLARI
2m ve m merkezleri arasındaki uzaklık 2d’dir. zeyinde ölçülüyor.
2m Buna göre,
m
I. Cismin Dünya’da ölçülen kütlesi Ay’da ölçülen kütlesine
eşittir.
K L
II. Cismin Dünya’da ölçülen ağırlığı Ay’da ölçülen ağırlığın-
2d
dan küçüktür.
Buna göre, K ve L küresel cisimlerinin birbirine uygula- III. Cisme Dünya’nın uyguladığı kütle çekim kuvveti Ay’ın uy-
dıkları kütle çekim kuvvetinin büyüklüğünü veren ifade guladığı kütle çekim kuvvetine eşittir.
aşağıdakilerden hangisidir? (G: Evrensel çekim sabitidir.)
G∙m2 G∙m2 G∙m2 (Atmosferin etkileri önemsenmeyecektir.)
A) B) C)
4d2 d2 2d2
G∙m2 2G∙m2 A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) E)
d d D) I ve III E) II ve III
2. Newton’un etki - tepki yasasına göre, Güneş ile Dünya ara- 4. Bir gezegenin uydusu gezegenin etrafında çembersel bir yö-
sındaki kütle çekim kuvveti ile ilgili, rüngede dönüyor.
I. Güneş’in Dünya’ya uyguladığı kütle çekim kuvveti etkidir. Bu uydunun döndüğü yörüngenin yarıçapı artırılırsa;
II. Dünya’nın Güneş’e uyguladığı kütle çekim kuvveti tepki- I. dönme periyodu,
dir.
II. çizgisel hızının büyüklüğü,
III. Güneş’in Dünya’ya uyguladığı kütle çekim kuvveti, Dün-
III. çekim potansiyel enerjisi
ya’nın Güneş’e uyguladığı kütle çekim kuvvetine eşittir.
niceliklerinden hangileri artar?

131
Genel Çekim - Kepler Kanunları
5. Bir cismin ağırlığı, merkezi O noktası olan şekildeki gezege- 7. Güneş sistemindeki gezegenlerin Güneş’e en yakın olandan
nin P noktasında G olarak ölçülüyor. en uzak olana doğru sıralaması şekildeki gibidir.
PARAF YAYINLARI
Güneş
Merkür
r r r Jüpiter
O
P S T
Venüs Dünya
Uranüs
Buna göre, S ve T noktalarında aynı cismin ağırlığı için
ne söylenebilir?
Mars
S’de T’de
A) G’den küçük G’den küçük Satürn Neptün

B) G G’den büyük
C) G’den küçük G Kepler Yasaları’na göre,
D) G’den büyük G’den büyük I. eliptik yörüngede dolanma,

E) G’den büyük G’den küçük II. periyot,
R3
III. oranı
T2
özellik ya da niceliklerinden hangileri tüm gezegenler
için ortaktır?
6. Bazı gezegenlere ait kütle ve yarıçap değerleri aşağıdaki tab- 8. Dünya’nın çevresinde dönmekte olan bir uyduya Dünya’dan
loda verilmiştir. bakan bir gözlemci onu hareketsiz görmektedir.
Buna göre;
Gezegen Kütle Yarıçap
I. Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönme periyodu, uydu-
K 3M R
nun dünya etrafında dönme periyoduna eşittir.
L 2,5 M 1,5 R
II. Uydunun Dünya etrafında dönme açısal hızı, Dünya’nın
M 2M 2R kendi ekseni etrafında dönme açısal hızına eşittir.
N 1,5 M 2,5 R III. Uydunun Dünya’ya göre çekim potansiyel enerjisi uydu-
P M 3R nun kinetik enerjisine eşittir.

Buna göre, bu gezegenlerden hangisinin yüzeyindeki yer
çekimi ivmesinin değeri en büyüktür?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
A) K B) L C) M D) N E) P D) II ve III E) I, II ve III
1-C 2-C 3-A 4-E 5-E 6-A 7-D 8-B
132
TEST 11 ATOM TESTİ
1. Güneş etrafından dolanan bir gezegenin yörüngesi şekildeki 3. Güneş etrafında şekildeki gibi dolanan hayali X, Y gezegen-
PARAF YAYINLARI
gibidir. Gezegen K’den L’ye t1 sürede gelirken yarıçap vektö- lerinin minimum yarıçapları 2r; maksimum yarıçapları 6r’dir.
rü A1 alanını, M’den N’ye t2 sürede gelirken yarıçap vektörü
X
A2 alanını tarıyor.
M L
6r
Güneş
t2 A2 A1 t1 Güneş
6r 2r
Y
N K
2r
Buna göre;
Buna göre;
I. t1 = t2 ise A1 = A2 dir.
I. X gezegeninin Güneş etrafında dolanma periyodu Y’nin-
II. t1 > t2 ise A1 > A2 dir.
kine eşittir.
III. t1 > t2 ise A1 < A2 dir.
II. Güneş, Y gezegeninin dolandığı elips yörüngenin mer-
yargılarından hangileri doğrudur? kezlerinden birisindedir.
III. Y gezegeninin açısal hız vektörünün yönü X’inki ile ay-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III nıdır.
D) I ve II E) I ve III yargılarından hangileri doğrudur?
2. Güneş çevresinde eliptik yörüngede dolanan bir gezegen, şe-
kildeki K noktasından L noktasına geliyor.
Güneş
5d
3d
4. Dünya’nın etrafındaki r1 yarıçaplı çembersel yörüngede dola-

K L
nan meteoroloji uydusu, r2 yarıçaplı yörüngeye yerleştiriliyor.
Buna göre, gezegenin kinetik enerjisi ve açısal momentu- r1 < r2 olduğuna göre;
mu için ne söylenebilir?
I. merkezcil kuvvet,
Kinetik enerji Açısal momentum II. çizgisel momentum,
A) Değişmez Artar III. açısal momentum
B) Değişmez Değişmez uyduya ait yukarıda verilen niceliklerden hangileri artar?
C) Azalır Azalır
D) Azalır Değişmez A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) Değişmez Azalır D) I ve II E) II ve III
133
5. Dünya’nın çevresinde düzgün çembersel hareket yapan X ve 7. Murat Öğretmen, bir gezegenin yer çekimi ivmesinin, geze-
Y yapay uydularını takip etmekte olan K noktasındaki bir uzay genin merkezinden uzaklığına bağlı değişimini gösteren gra-
PARAF YAYINLARI gözlemcisi, her gün X’i gözlemledikten 1 saat sonra Y’yi göz- fiği tahtaya şekildeki gibi çizmiştir.
lemliyor.
R
O
Dünya
Yer çekimi
X ivmesi
K
Y
d
–R O R
Bu grafikle ilgili sınıftaki öğrencilerin yaptığı bazı yorumlar

X uydusu, Dünya’ya daha yakın bir yörüngede dolandı-
aşağıdaki gibi olduğuna göre, bunlardan hangisi yanlıştır?
ğına göre,
I. X’in çizgisel hızı Y’ninkinden büyüktür. A) Yer çekim ivmesi gezegenin merkezinde sıfırdır.
II. X’in açısal hızı Y’ninkine eşittir. B) Yer çekim ivmesi gezegenin homojen olması durumun-
III. X’in periyodu, Y’ninkinden büyüktür. da yüzeye doğru gidildikçe merkeze olan uzaklıkla doğ-
ru orantılı bir şekilde artar.
C) Yer çekim ivmesinin en büyük değeri gezegenin yüzeyin-
dedir.
D) Yer çekim ivmesi gezegenin yüzeyinden sonra ters oran-
tılı bir şekilde azalır.
E) Kütle çekim alanı sadece bu gezegene ait bir özelliktir.
6. Dünya’dan bakan bir kişi, Ay’ın hep aynı yüzünü görmekte- 8. Dünya turu yapmakta olan Hasan, önce ekvator üzerinde bu-
dir. lunan ülkelerden biri olan Maldivler’e, sonra da kuzey kutbu-
na yakın ülkelerden biri olan Norveç’e gidiyor.
Buna göre, bu olayın nedeni,
Bu seyahati sonucunda Hasan’ın Dünya’nın dönme ek-
I. Ay’ın kendi etrafında dönme hızı ile Dünya etrafında dön-
senine göre,
me hızının birbirine eşit olması,
II. Ay’ın kendi etrafında bir kez dönmesi için geçen sürenin, I. açısal hızının büyüklüğü,
Ay’ın Dünya etrafında bir kez dolanması için geçen süre- II. açısal momentumunun büyüklüğü,
ye eşit olması, III. eylemsizlik momenti
III. Ay’ın kendi etrafında bir kez dönmesi için geçen sürenin,
niceliklerinden hangileri azalmıştır?
Ay’ın Güneş etrafında bir kez dolanması için geçen süre-
ye eşit olması (Hasan’ın kütlesi sabittir.)
yukarıda verilenlerden hangileri olabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
1-D 2-D 3-B 4-C 5-A 6-B 7-E 8-E
134
1. Güneş sistemindeki bir gezegen Güneş etrafındaki eliptik yö- 3. Ayşe Öğretmen, öğrencilerinden Dünya ve Dünya yüzeyinden
PARAF YAYINLARI
rüngede şekildeki gibi dolanmaktadır. d kadar uzaklaşan bir cisimden oluşan sistem için çekim po-
tansiyel enerjisinin uzaklığa bağlı değişim grafiğini çizmeleri-
ni istiyor.
Buna göre, Dünya homojen yapıda ve küresel olarak kabul

edilirse aşağıdaki grafiklerden hangisini çizen öğrenciler,
Gezegen Ayşe Öğretmen’in isteğini doğru olarak yerine getirmiştir?
Güneş
A) B)
Buna göre, gezegen Güneş’e yaklaştıkça;
I. Gezegenin açısal momentumunun büyüklüğü değişmez. EP EP

II. Gezegene Güneş’in uyguladığı kütle çekim kuvvetinin bü- R R d R R d
yüklüğü artar. O O
III. Gezegenin çizgisel momentumunun büyüklüğü artar.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III C) D)
EP EP
R R d R R d
2. Şekil 1’deki gibi Dünya etrafında R1 yarıçaplı yörüngede do- O O
lanmakta olan bir uydunun Şekil 2’deki gibi R2 yarıçaplı da-
ha küçük yeni yörüngede dolanması sağlanıyor.
E)
Dünya Dünya
v2
v1 R2 EP
R1
R R d
O
Şekil 1 Şekil 2
Buna göre,
I. Uydunun çizgisel hızı azalmıştır.

II. Uydunun açısal momentumu azalmıştır.
III. Uydunun periyodu azalmıştır.
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
135
4. Bir basketbol topu büyüklüğündeki Sputnik-1 uydusunun 1957 5. Yerküre’ye Güneş dışındaki gök cisimlerinin uyguladığı kuv-
tarihinde uzaya fırlatılmasıyla yapay uydular insanlar için vaz- vetlerin açısal momentuma ve hıza olan etkisinin ihmal edildiği
PARAF YAYINLARI geçilmez bir hâl almaya başlamıştır. Bu uyduyu takiben birçok durumda Yerküre, Güneş’in uyguladığı kütle çekim kuvvetinin
uydu Dünya yörüngesine yerleştirilmiştir. Günümüzde tekno- etkisiyle şekildeki gibi eliptik bir yörüngede dolanmakta-
lojinin gelişmesiyle birlikte yapay uyduların da üstlendiği gö- dır. Yerküre, A veya B konumundayken Güneş’in merkezine
revler ve kullanım alanları artmıştır. Küresel iletişim, denizcilik, olan uzaklığı sırasıyla r1 ve r 2 dir. r1 uzaklığı r2 uzaklığından
meteorolojik tahminler, astronomi, jeolojik araştırmalar, ağır- büyüktür.
lıksız ortamlarda biyolojik organizma çalışmaları, gezegenler-
le ilgili araştırmalar, kozmik ışınlar, tarımsal gelişmeler, arke-
olojik keşifler için yer belirleme çalışmaları gibi birçok alanda Güneş
yapay uydulardan yararlanılır. r1 r2
A B
Buna göre Yerküre A veya B konumundayken Güneş-Yer-

küre sisteminin açısal momentumunun büyüklükleri sı-
rasıyla LA ve LB, Yerküre’nin çizgisel hızının büyüklükleri
sırasıyla vA ve vB arasındaki ilişkiler aşağıdakilerin han-
gisinde doğrudur?
Açısal momentumun Çizgisel hızın

büyüklüğü büyüklüğü
Yörüngesi belirlenen bir uydunun, Dünya’nın çekim alanın- A) LA > LB vA = v B
dan sıyrılıp o yörüngeye oturtulması için belli bir hız değerine
B) LA = L B vA > v B
ulaştırılması gerekmektedir. Bu hız değerine ulaştırılan ve yö-
C) LA = L B vA < v B
rüngeye sabitlenen uydu, çembersele yakın eliptik bir yörün-
gede dolanır. Haritalama ve görüntüleme yapan uyduların ha- D) LA < LB vA > v B
reket ettikleri yörüngeler Dünya’ya yakındır. Dünya üzerinde E) LA > L B vA < v B
belli bir bölgeyi görüntülemesi gereken iletişim ve haberleş-
me uyduları ise daha yüksek irtifada hareket eder.
Buna göre, haritalama ve görüntüleme yapan uyduların

iletişim ve haberleşme uydularına göre;
I. periyot,
II. çizgisel hız büyüklüğü,
III. kütle
niceliklerinden hangileri kesinlikle büyüktür?
1-E 2-D 3-A 4-B 5-C
136
ÜNİTE 4

5
BASİT HARMONİK HAREKET
1. Aşağıdaki öğrenciler, basit harmonik hareket yapan cisimle- 3. Ebru, esnek bir yayın ucuna m kütleli bir cisim asarak yay sar-
PARAF YAYINLARI
re örnek veriyorlar. kacı yapmıştır. Bir kağıt rulosunu sarkacın arkasına şekildeki
gibi yerleştiren Ebru, sarkaç basit harmonik hareket yaparken
Ali Konuşurken titreşen ses telleri. kağıt rulosunu ok yönünde sabit hızla döndürerek, sarkaca ası-
lı kalemin kağıt üzerinde nasıl bir iz bıraktığını görmeyi amaç-
lamaktadır.
Ayşe Yerde zıplayan plastik top.

Sarma
yönü
Banu Suya batıp çıkmakta olan şamandıra. x

0
Kalem
–x
Buna göre, hangi öğrencilerin verdiği örnek yanlıştır?
m Kağıdın
A) Yalnız Ali’nin hareket yönü
B) Yalnız Banu’nun
Buna göre, bu düzenekte kalemin bıraktığı iz aşağıdaki-
C) Yalnız Ayşe’nin lerden hangisi gibidir?
D) Banu ve Ayşe’nin
A)
E) Ali ve Banu’nun
B)
C)
2. Basit harmonik hareket yapan bir cisim, denge konumuna

doğru yaklaşmaktadır.
Buna göre, cismin uzanımının ve hızının büyüklüğü için D)

ne söylenebilir?
Uzanım Hız
A) Azalır Azalır
E)
B) Artar Azalır
C) Azalır Artar
D) Değişmez Azalır
E) Değişmez Artar
137
Basit Harmonik Hareket
4. Bir sarkacın ucundaki m kütleli cisim şekildeki gibi R - S ara- 6. Mehmet, sürtünmelerin ihmal edildiği bir ortamda ayakkabı-
sında T periyodu ile salınım yapıyor. Bu cisim O noktasından sının bağcığını gererek şekildeki gibi düşeyle a açısı yaptırı-
PARAF YAYINLARI geçerken hızının büyüklüğü v oluyor. yor ve daha sonra ayakkabıyı serbest bıraktığında ayakkabı-
nın T periyotlu basit harmonik hareket yaptığını gözlemliyor.
Düşey
P W a
R m S
O
Basit harmonik hareket yapan cismin salınım hareketi

P - W arasında olsaydı, cismin O noktasındaki hızının bü-
yüklüğü ve periyodu için ne söylenebilirdi?
Periyodu Hızının büyüklüğü Yer (yatay)

A) Değişmezdi Değişmezdi
Buna göre, ayakkabının periyodu;
B) Azalırdı Artardı
I. bağcığın boyunu kısaltma,
C) Artardı Artardı
II. a açısını azaltma,
D) Azalırdı Azalırdı
III. ayakkabının kütlesi artırma
E) Değişmezdi Artardı
I, II ve III ile verilen işlemlerden hangileri yapılırsa azalır?
D) I ya da II E) II ya da III
5. Bir cisim yatay ve sürtünmesiz bir düzlemdeki K ve L nokta-

ları arasında, O denge noktası etrafında basit harmonik hare-
ket yapmaktadır.
K O P L
Buna göre, cisim P noktasından geçerken cisme ait hız

(Áv), ivme (Áa) ve uzanım (Áx) vektörleri aşağıdakilerden han-
gisi olabilir?
A) Áv B) Áv C) Áv 7. Aşağıdakilerden hangisi, yer çekim ivmesinin sıfır olduğu

Áa Áa Áa bir yerde de çalışabilir?
Áx Áx Áx
A) Yaylı kantar
B) Eşit kollu terazi
D) Áv E) Áv
C) Sarkaçlı saat
Áa Áa
D) Cıvalı basınç ölçer (barometre)
Áx Áx
E) Metal sıcaklık ölçer (termometre)
1-C 2-C 3-B 4-E 5-E 6-A 7-E
138
1. Sürtünmesi önemsiz ortamlarda çalışan şekildeki K ve L ba- 3. Mehtap, m kütleli cismi, esnemeyen bir ipin ucuna bağlayıp
sit sarkaçlarından K’nin periyodu L’ninkinden büyüktür. tavana asarak oluşturduğu şekildeki basit sarkaç K - L nok-
PARAF YAYINLARI
taları arasında f frekanslı basit harmonik hareket yapıyor.
a1 a1 Tavan
æ1 a2 a2
æ2
a
g1 g2
m1
m2
m
K L
K sarkacı L sarkacı
O
K ve L sarkaçlarındaki iplerin uzunluğu æ1 ve æ2, iplere bağ-
lı kütleler m1 ve m2, iplerin düşeyle yaptığı maksimum açılar Düşey
a1 ve a2, ortamların yer çekimi ivmeleri g1 ve g2 dir.
Buna göre, Mehtap yalnız cismin kütlesini artırırsa,
K ve L sarkaçları basit harmonik hareket yaptığına göre,
I. frekans,
K’nin periyodunun L’ninkinden büyük olmasının nedeni;
II. O noktasındaki kinetik enerji,
I. æ1 > æ2 olması,
III. O noktasında ipte oluşan gerilme kuvveti
II. m1 > m2 olması,
niceliklerinden hangileri değişmez?
III. a1 > a2 olması,
IV. g1 < g2 olması A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
verilenlerinden hangileri olabilir? D) II ve III E) I, II ve III
A) I ya da II B) I ya da III C) I ya da IV
D) II ya da IV E) III ya da IV
2. Basit harmonik hareket yapan şekildeki sarkacın frekansı f’dir.
Sarkaç
Tavan
a a 4. Sürtünmesiz yatay düzlemde, esnek bir yaya bağlanmış olan
m kütleli cisim, şekildeki K ve L noktaları arasında basit har-
æ monik hareket yapmaktadır.
m Yay
m
K O L Yatay (yer)
Buna göre;
I. ipin boyu æ’yi artırmak,
II. cismin kütlesi m’yi azaltmak, A) İvmesi en küçük değerini O noktasında alır.
III. sarkacı yer çekimi ivmesi g’nin daha büyük olduğu bir ye- B) Hızı, en büyük değerini O noktasında alır.
re götürmek
C) K noktasından O’ya giderken kuvvet ve hız vektörleri ay-
işlemlerinden hangileri yapılırsa, sarkacın frekansı f’den nı yönlüdür.
büyük olur? (à < 5°) D) O noktasından L’ye giderken kuvvet ve ivme vektörleri zıt
yönlüdür.
E) O noktasından L’ye giderken kuvvet ve hız vektörleri zıt
D) I ya da II E) II ya da III yönlüdür.
139
5. Durgun hâldeki bir asansörün içindeki yay sarkacı ile basit 7. Yay ucundaki bir cisim L’ye kadar çekilip bırakılınca KL nok-
sarkacın periyotları birbirine eşit değildir. taları arasında basit harmonik hareket yapıyor.
PARAF YAYINLARI
Asansör K P O N L
İp
Yay
Yatay (yer)
X Denge
konumu
K O L
Buna göre, P ve N noktalarında cismin;
Yay Basit
Sarkaç v: Hızlarının büyüklüğü,
Sarkaç
a: İvmelerin büyüklüğü,
F: Yayın cisme uyguladığı kuvvetlerin büyüklüğü
Bu iki sarkacın periyotlarının birbirine eşit olması için; niceliklerinden hangileri eşittir?
I. asansöre yukarı yönde sabit hızlı hareket yaptırma, (Noktalar arası mesafeler eşittir.)
II. asansöre aşağı yönde hızlanan hareket yaptırma,

A) Yalnız v B) Yalnız a C) Yalnız F
III. basit sarkacın ipinin boyunu kısaltma
D) a ve F E) v, a ve F
işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
D) I ve III E) II ve III 8. Yatay ve sürtünmesiz bir düzlemde basit harmonik hareket

yapan bir cismin denge konumuna doğru yaklaştığı bilin-
mektedir.
Buna göre, cisme ait;
I. hız,
II. uzanım,
III. ivme
6. Şekildeki basit sarkaçta X cismi, M denge konumundan 2à vektörlerinden hangilerinin büyüklüğü azalmaktadır?
açısı kadar açılıp, K noktasından serbest bırakıldığında L nok-
tasına ilk kez t sürede geliyor. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
a a
a a
X 9. Bir cisim şekildeki K - L noktaları arasında basit harmonik ha-

K reket yapmaktadır.
L
M –x +x
Buna göre, cisim M denge konumundan à açısı kadar açı- K P O L

lıp, L noktasından serbest bırakılırsa, M noktasına ilk kez Denge
gelme süresi için ne söylenebilir? (2à < 5°) konumu
Cisim P noktasında iken konum (Áx), çizgisel hız (Áv) ve iv-

A) t’den azdır.
me (Áa) vektörlerinden hangisinin yönü kesinlikle –x yö-
B) t’dir. nündedir?
C) t ile 2t arasındadır.
D) 2t’dir. A) Yalnız Áx B) Yalnız Áv C) Yalnız Áa
E) 2t’den fazladır. D) Áx ve Áa E) Áx ve Áv
1-C 2-C 3-A 4-D 5-E 6-C 7-E 8-E 9-A
140
1. Özdeş yaylar ve özdeş K, L ve M cisimleri kullanılarak oluştu- 3. Sürtünmelerin önemsenmediği bir ortamdaki basit sarkacın
rulan yay sarkaçları şekildeki gibidir. ve yay sarkacının frekansları sırasıyla f1 ve f2 dir.
PARAF YAYINLARI
Tavan
İp Yay
k
k
M
L
k k Basit sarkaç Yay sarkacı
f1 f2
30°
K Yatay Buna göre, ip ve yay kesilip boyları kısaltılarak sarkaç-
lar aynı şartlar altında tekrar çalıştırılırsa f 1 ve f 2 için ne
söylenebilir?
k k
M f1 f2
Yatay A) Artar Değişmez
K, L ve M cisimlerinin bağlı olduğu yay sarkaçlarına ba- B) Azalır Artar

sit harmonik hareket yaptırıldığında sarkaçların periyotla- C) Artar Azalır
rı sırasıyla TK, TL ve TM olduğuna göre, bunlar arasındaki D) Azalır Azalır
ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
E) Artar Artar
(Sürtünmeler önemsiz ve sin30° = 0,5’tir.)
A) TK = TL = TM B) TM < TK = TL
C) TL = TM < TK D) TK < TL = TM
E) TK < TL < TM
2. Özdeş K, L, M yaylarına bağlanan m cismine şekildeki gibi

ayrı ayrı basit harmonik hareket yaptırıldığında, cismin peri-
yodu sırasıyla TK, TL ve TM oluyor.
Yatay
K (tavan)
L 4. Bir yayın ucuna asılı cisim r kadar çekilerek serbest bırakıl-
dığında, düşey düzlemde basit harmonik hareket yapmaya
m
başlamaktadır.
a m
Yatay Buna göre;
I. genliği (r) artırarak basit harmonik hareket yaptırmak,

M
II. yay sabiti daha küçük bir yaya bağlayarak basit harmo-
m
nik hareket yaptırmak,
Yatay
III. yer çekimi ivmesinin daha büyük olduğu bir yerde basit
Buna göre; TK, TL ve TM arasındaki ilişki aşağıdakilerden harmonik hareket yaptırmak
işlemlerinden hangileri yapılırsa, basit harmonik hareke-
tin periyodu artar?
A) TK = TL = TM B) TL < TK < TM
C) TK = TM < TL D) TM < TK < TL A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ya da II
E) TK < TL = TM D) I ya da III E) II ya da III
141
5. Şekildeki basit sarkaçta m kütleli cisim, L denge konumundan 7. Bir yayın ucuna bağlı m kütleli cisim KL arasında basit harmo-
a açısı kadar açılıp bırakıldığında, f frekansıyla salınım yapı- nik hareket yapıyor.
PARAF YAYINLARI yor.
a a
æ N
K
m O
K M L
L
M
Buna göre; Cisme MN arasında basit harmonik hareket yaptırıldığında;
æ: İpin uzunluğu, I. maksimum hız,
m: Cismin kütlesi, II. maksimum ivme,
g: Yer çekimi ivmesi, III. periyot
a: İpin düşeyle yaptığı açı
niceliklerinden hangilerinin azalması f frekansını değiş-
tirmez? (a < 5°) A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III
D) Yalnız III E) I ve II
A) Yalnız m B) Yalnız a C) æ ve g
D) m ve a E) æ ve a
8. Sürtünmesiz ortamda basit harmonik hareket yapan şekilde-

ki basit sarkacın periyodu T, sarkacın ipine bağlı cismin mak-
simum hızının büyüklüğü v’dir.
a a
İp
v=0 v=0
Cisim
6. Sürtünmesiz yatay düzlemde basit harmonik hareket yapan Denge

konumu
bir cismin t anında uzanımı maksimum oluyor.
Buna göre, t anında; Buna göre, a açısı daha küçük olsaydı T ve v için ne söy-
lenebilirdi?
I. cismin hızı,
II. cismin ivmesi, T v
III. cisme etki eden kuvvet A) Azalır Artar
niceliklerinden hangileri en küçük değerini alır? B) Artar Değişmez

C) Azalır Azalır
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Değişmez Azalır
D) I ve II E) II ve III E) Değişmez Değişmez
1-C 2-A 3-E 4-B 5-D 6-A 7-E 8-D
142
TEST 16 ATOM TESTİ
1. Durmakta olan asansör içine asılan basit sarkaç ve yaylı sar- 3. Mert, okulda öğrendiği basit harmonik hareket konusu ile ilgili
PARAF YAYINLARI
kaç basit harmonik hareket yapıyor. Basit sarkacın periyodu bilgileri denemek için m kütleli cismi iple tavana asıp serbest
T1, yaylı sarkacın periyodu T2 dir. bıraktığında Şekil 1’deki K - L noktaları arasında basit harmo-
nik hareket yaptığını gözlemliyor.
æ a a
k æ æ
m m M Çivi
T2 m K L K
T1
O O
Asansör düşey doğrultuda hızlanırken; Denge Denge
konumu konumu
I. T1 ve T2 artar.
II. T1 artar, T2 değişmez. Şekil 1 Şekil 2
III. T1 azalır, T2 değişmez. Mert, bu düzenekte M noktasına Şekil 2’deki gibi çivi ça-
yargılarından hangileri doğru olabilir? kıp cismi yine K noktasından bırakarak tekrar basit har-
monik hareket yaptırdığında;
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II I. Cismin yine L noktası seviyesine çıktığını görür.
D) II ve III E) I, II ve III II. Cismin periyodunun değişmediğini tespit eder.
III. Denge konumundan geçerken cismin hızının arttığını
ölçer.
yargılarından hangileri doğru olur? (İp çiviye dolanmıyor.)

2. Sürtünmesiz ortamda çalıştırılan K basit sarkacının frekansı L
yay sarkacının frekansından küçüktür.
a a
İp Yay
4. Denge konumu O noktası olan bir yay T noktasına kadar ge-

rilerek ucuna bağlı cisim serbest bırakıldığında, sürtünmenin
yalnız NP arasında olduğu yatay düzlemde hareket eden cis-
K sarkacı L sarkacı min hızı L noktasına ilk kez geldiğinde sıfır oluyor.
Buna göre, sarkaçların frekansının eşit olması için; Denge

konumu
I. K sarkacının ipinin boyunu uzatma,
II. L sarkacına bağlı cismin kütlesini artırma,
III. K sarkacını yer çekimi ivmesinin daha büyük olduğu bir K L M N O P R S T Yatay (yer)
yere götürme
Buna göre, geri dönen cismin hızı hangi noktaya geldiğin-
işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir? de tekrar sıfır olur? (Noktalar arası uzaklıklar eşittir.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) O’da B) O - P arasında C) P’de
D) I ve III E) II ve III D) P - R arasında E) R’de
143
5. Yer çekimi ivmesinin her yerde aynı olduğu bir ortamda ça- 7. İçinde m kütleli gaz bulunan X kabı, bir ipin ucuna şekildeki
lıştırılan şekildeki K, L, M ve N basit sarkaçları basit harmonik gibi bağlanıyor. Denge konumundan a açısı kadar açılarak K
PARAF YAYINLARI hareket yapmaktadır. noktasına getirilen X kabı, M musluğu açılarak serbest bıra-
kıldıktan t süre sonra denge konumundan geçiyor.
æ aa æ 2a 2a
a
m m
Basit
sarkaç
K
Düşey Düşey
K sarkacı L sarkacı Gaz X
Buna göre, X kabından gaz çıkışının devam ettiği süreçte,

aa aa t ve a için ne söylenebilir? (Gazın çıkışından dolayı oluşan
2æ 2æ kuvvetin etkisi ve sürtünme önemsenmeyecektir.)
t a
m m
Düşey Düşey A) Değişmez Değişmez
M sarkacı N sarkacı B) Azalır Azalır

C) Artar Azalır
K, L, M ve N sarkaçlarının periyotları sırasıyla TK, TL, TM
ve TN olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki aşağıdaki- D) Değişmez Azalır
lerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
E) Artar Değişmez
A) TK = TL > TM = TN
B) TM = TN > TK = TL
C) TL > TK = TM = TN
D) TM > TN > TL > TK
E) TK > TL > TM > TN
8. Tavana bağlı özdeş iki basit sarkaç, şekildeki K, N noktaların-

dan aynı anda serbest bırakılıyor.
6. Bir düşünce deneyinde, Dünya’da çalışmakta olan bir basit
sarkaçla bir yay sarkacının Jüpiter’e götürüldüğü düşünülü-
yor. q q q İp
İp
Jüpiter’in yer çekimi ivmesi Dünya’nınkinden büyük oldu-
ğuna göre, bu iki sarkacın frekansı ile ilgili aşağıdakiler-
den hangisi doğrudur? N
(Diğer tüm değişkenlerin sabit tutulduğunu kabul ediniz.) K L M
Basit sarkacın Yay sarkacının Düşey

frekansı frekansı
Buna göre, bu sarkaçlar nerede çarpışır?
A) Değişmez Değişmez
(å < 5°, sürtünmeler önemsizdir.)
B) Azalır Artar
C) Değişmez Artar A) KL arasında B) L noktasında
D) Artar Değişmez C) LM arasında D) M noktasında

E) Artar Azalır E) MN arasında
1-D 2-E 3-A 4-D 5-B 6-D 7-A 8-B
144
1. Ebru, basit harmonik hareketin, düzgün çembersel hareketin 2. Yer çekimi ivmesinin g olduğu bir ortamda çalışan bir sarkaç-
PARAF YAYINLARI
yatay düzlemdeki izdüşümü olduğunu öğrenmiş ve arkadaş- lı saatin sarkacı saniyeleri vurmaktadır. Bu şekilde çalışırken,
larına bunu göstermek için şekildeki deney düzeneğini kur- diğer tüm saatler gibi saati 12.00 olarak gösteriyor.
muştur.
Paralel ışık demeti
O r
Küre
Metal
çubuk
K L
O
Yatay
Bu saat yer çekimi ivmesinin daha az olduğu bir ortamda
Bu düzenekte; metal çubuğun ucuna bağlı küreye O merkez-
çalıştırılmış olsaydı, saatin doğru göstermesi için;
li r yarıçaplı yörüngede düzgün çembersel hareket yaptıran
Ebru, üstten gelen paralel ışık demeti sayesinde kürenin ya- I. Sarkacın uzunluğu azaltılmalıdır.
tay düzlemdeki gölgesini elde ediyor. II. Sarkaca bağlı cismin kütlesi artırılmalıdır.
Buna göre, verilen konumdan harekete geçen küre ile il- III. Sarkaca bağlı cismin kütlesi azaltılmalıdır.
gili, Ebru’nun arkadaşlarının yaptığı,
I, II, III ile verilen işlemlerden hangileri yapılması gerekirdi?
I. Küre çeyrek tur attığında gölgesi O noktasına gelir.
II. Kürenin gölgesinin yaptığı basit harmonik hareketin gen- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
liği r’dir. D) I ve II E) I ve III
III. Kürenin gölgesinin O noktasından ikinci kez geçişi için ge-
çen süre kürenin 1,5 tur atması için geçen süreye eşittir.
yorumlarından hangileri doğrudur?
D) I ve III E) II ve III 3. Sürtünmesiz ortamda basit harmonik hareket yapan bir cisim-
le ilgili aşağıdaki yorumlar yapılmıştır.
I. Cismin hız vektörü ile ivme vektörü aynı yönlü ise cisme
etki eden kuvvet vektörü de aynı yönlüdür.
II. Cisme etki eden kuvvet vektörünün yönü ile cismin uza-
nım vektörünün yönü daima zıttır.
III. Cismin hızının büyüklüğü azalıyorsa cisme etki eden kuv-
vetin büyüklüğü artıyordur.
Buna göre, bu yorumlardan hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
145
4. Dünya’nın en yüksek gökdelenlerinden birisi olan Taipei 101 6. Sürtünmesiz ortamlarda hareket eden K, L ve M cisimleri ile
binasının büyük depremlere dayanabilmesi için binanın içine ilgili bilgiler şekilde verilmiştir.
PARAF YAYINLARI dev bir basit sarkaç yerleştirilmiştir.
I.
Sarkaç ipinin ucuna asılı dev kütle deprem sırasında binaya
göre ters yöne gitmekte ve sarsıntının etkisini azaltmaktadır. K
v=0
+ – – +
V V
Yer çekimsiz ortamda yüklü
paralel levhalar arasında
verilen konumdan serbest
bırakılan pozitif yüklü K cismi
II. L
Buna göre, Taipei 101’in olduğu yerde meydana gelen su

5 büyüklüğündeki bir depreme kıyasla 6 büyüklüğündeki
bir depremde, binanın içindeki dev sarkaca ait, Suyun içinde verilen
konumda dengedeyken
I. periyot, üzerinden suyun içine
itilip bırakılan L cismi
II. frekans,
III. genlik
III. v=0
M
D) I ve III E) II ve III Yatay
Yay
Yatay (yer)
Bir yayın üstünden verilen

5. Gamze, sürtünmesiz yatay bir düzlemde, bir ucunu duvara konumdan serbest
bırakılan M cismi
sabitlediği yay sabiti k olan yayın diğer ucuna m kütleli bir ci-
sim bağlıyor. Gamze, yayı denge konumundan x kadar ayı- Buna göre, hangi cisimlerin yaptığı hareket basit harmo-
rıp serbest bıraktığında cisim T periyotlu basit harmonik ha- nik harekettir? (Sürtünmeler önemsenmiyor.)
reket yapıyor.
Buna göre; Gamze,
I. cismin kütlesini 2m yaptığında,
II. yayı yay sabiti 2k olan yay ile değiştirdiğinde,
III. cismi yayın denge konumundan 2x kadar ayırarak serbest
bıraktığında
yukarıda verilenlerden hangilerini yaptığında T periyo-

du artmış olur?
A) I ya da II B) II ya da III C) Yalnız III
1-C 2-A 3-E 4-B 5-E 6-B
146
MODERN TEST (ÖSYM TADINDA) TEST - 18
1. Sabit hızla ok yönünde hareket eden bir kamyonun kasasına 3. Durgun bir asansörün duvarına asılı sarkaçlı saat ile asansö-
konulmuş yay sarkacının denge konumu O noktası olup –r ile rün içindeki Ali’nin kolundaki dijital saat ve asansörün dışın-
PARAF YAYINLARI
+r arasında basit harmonik hareket yapmaktadır. Yay sarka- daki Emre’nin kolundaki dijital saat aynı zamanı göstermek-
cının periyodu T, yayda depo edilen maksimum kinetik ener- tedir.
ji E’dir.
Sarkaçlı Saat
Ok
Emre Ali
yay v=0
m
Yatay v=0
Yatay (yer)
–r O +r
Yer Asansör
Buna göre, sarkaca bağlı cisim şekildeki konumda iken
Asansör önce t süre yukarı hızlanan sonra t süre sabit hızlı
kamyon ok yönünde düzgün hızlanan hareket yapmaya
ve en son t süre yukarı yavaşlayan hareket yaparak duruyor.
başlarsa, bu hareketi sırasında T ve E için ne söylenebi-
lir? (Sürtünme önemsizdir.) Asansörün hızlanma ve yavaşlama ivmeleri eşit büyük-
lükte olduğuna göre, asansör durduğunda saatlerin gös-
T E terdiği zaman ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Artar Azalır (Sürtünme ve genel görelilik ihmâl edilmiştir.)
B) Artar Artar
C) Değişmez Artar A) Emre ve Ali’nin saatleri aynı zamanı gösterir, sarkaçlı sa-
at geri kalmıştır.
B) Emre ve Ali’nin saatleri aynı zamanı gösterir, sarkaçlı sa-
at ileri gitmiştir.
C) Üçü de aynı zamanı gösterir.
D) Sarkaçlı saati ve Ali’nin saati aynı değeri gösterir, Emre’nin
saati geri kalmıştır.
E) Sarkaçlı saat ve Ali’nin saati aynı değeri gösterir, Emre’nin
2. Emre ve Kaan, ekvator bölgesinde bulunan ve sırasıyla ellerin- saati ileri gitmiştir.
de çalışan basit sarkaç ve yay sarkacı taşıyan iki arkadaştır.
Kutup
Basit Sarkaç
Yay Sarkacı
Emre Ekvator Kaan 4. Bir araştırmacı basit sarkaç ve yay sarkacı sistemlerinin peri-
yotlarını belirlemek amacıyla sürtünmelerin ihmal edildiği yer
çekimi ivmesinin g olduğu bir ortamda deneyler yapıyor.
Araştırmacı, bu düzeneklerin fiziksel özelliklerini değiştir-

Buna göre, Emre ve Kaan kutuplara doğru sarkaçlar çalı- meden aynı deneyleri simülasyonla yer çekimi ivmesinin
şırken hareket ettiklerinde; 2g olduğu bir ortamda gerçekleştirseydi periyotlarının de-
ğerleri ilk duruma göre nasıl değişirdi?
I. basit sarkacın frekansının artması,
II. yay sarkacının periyodunun azalması, Basit Sarkaç Yay Sarkacı
III. basit sarkacın periyodunun artması A) Artardı Değişmezdi
olaylarından hangileri gözlemlenir? B) Artardı Artardı

C) Azalırdı Artardı
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) Azalırdı Değişmezdi
D) I ve III E) II ve III E) Değişmezdi Değişmezdi
147
5. Özlem, tavana bağlı bir yayın ucuna m kütleli cismi asarak 7. Bir düşünce deneyinde Dünya’nın bir noktasından sondaj ya-
denge sağladıktan sonra cismi r kadar aşağı çekip serbest pılarak Dünya’nın merkezinden geçtikten sonra diğer tarafın-
PARAF YAYINLARI bıraktığında, K ve L noktaları arasında basit harmonik hare- dan çıkan bir kuyu açıldığı varsayılıyor.
ket yapmaya başlayan cismin K’den L’ye gelme süresi t ve
1. kuyu
maksimum hızının büyüklüğü v oluyor.
Yatay
(tavan)
Yay 2. kuyu Ekvator
+r K
O m Denge
konumu
Kutup
–r L
Bahsedilen kuyular şekildeki kutuptan kutuba açılan 1. kuyu
Buna göre, Özlem yayın esneklik sabitini aşmadan, m küt- ya da ekvatordan ekvatora açılan 2. kuyu gibi olsun.
leli cismi 2r kadar aşağı çekip serbest bırakırsa iki uç nok-
Buna göre, 1. kuyuya serbest bırakılan bir cismin 2. kuyu-
ta arasındaki hareket süresi t ve maksimum hızı v için ne
ya serbest bırakılan bir cisme göre,
söylenebilir? (Sürtünmeler önemsizdir.)
I. genlik,
t v II. periyot,
A) Artar Artar III. maksimum hız büyüklüğü
B) Değişmez Artar
niceliklerinden hangileri daha küçüktür? (Dünya’nın kutup-
C) Artar Değişmez lardan basık olduğu göz önüne alınacaktır. Dünya’nın kütlesi-
D) Azalır Artar nin homojen dağıldığını, özkütlesinin her yerde aynı olduğunu
E) Değişmez Azalır ve sürtünmelerin önemsenmediğini varsayınız.)

6. Kudret Öğretmen, sürtünmesi önemsiz eğik düzlemin üzerin-
deki O noktasına, ucunda m kütleli X cismi asılı olan M uzun- D) I ve III E) II ve III
luğundaki bir ipi şekildeki gibi sabitleyerek basit sarkaç yap-
mıştır.
8. Basit harmonik hareket yapan bir cismin konum - zaman gra-

O
fiği şekildeki gibi verilmiştir.
aa Konum
æ
x
x 0 Zaman
t 2t 3t 4t 5t 6t
b
–x
Sarkacı denge konumundan a açısı kadar çeken Kudret Öğ- Cismin hareketi ile ilgili,
retmen, sarkacın basit harmonik hareket yapmasını sağlıyor.
I. Hareketin periyodu 4t’dir.
Eğik düzlemin eğimi b, ortamın yer çekimi ivmesinin bü- II. Hareketin genliği 2x’dir.
yüklüğü g olduğuna göre; m, æ, a, b ve g niceliklerinden
III. Cisim 6t anında denge konumundadır.
hangilerini değiştirmek, yine basit harmonik hareket yap-
ması şartıyla sarkacın periyodunu değiştirmez? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız m B) m ya da a C) a ya da b A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) æ ya da g E) m ya da a ya da b D) II ve III E) I ve III
1-C 2-A 3-C 4-D 5-B 6-B 7-D 8-E
148
ÜNİTE 5

1
ELEKTRİK KUVVET - ELEKTRİK ALAN
1. Yüklü noktasal K, L, M cisimleri ile O noktasındaki +q elekt- 3. Sürtünmesiz yatay bir düzleme q1, q2 ve +q yüklü cisimler
PARAF YAYINLARI
rik yüklü cisim, şekildeki konumda hareketsiz tutulmaktadır. şekildeki gibi yerleştiriliyor.
K, L, M cisimlerinin O noktasındaki cisme uyguladıkları bileş-
IV
ke elektriksel kuvvet ÁF şekildeki gibidir. q2
K
+q O
q1 III
+q
L
O
ÁF I II
Buna göre, O noktasındaki +q yüküne etkiyen bileşke

elektriksel kuvvet kesikli çizgilerle gösterilenlerden han-
M
gileri olabilir?
K ve M’nin yük işaretleri aynı olduğuna göre;
A) Yalnız III B) II ya da III C) I ya da III
I. K’nin elektrik yükü, M’ninkinden büyüktür.
II. K’nin elektrik yükü L’ninkinden küçüktür. D) II ya da IV E) I ya da II ya da III
III. L’nin yük işareti pozitiftir.

4. Aynı düzlemde şekildeki konumlarında sabit tutulan elektrik
D) I ve II E) II ve III yüklü X, Y, Z noktasal yüklerinin K noktasında oluşturduğu bi-
leşke elektrik alan ÁE dir.
ÁE
2. Şekil 1’deki q1 ve q2 yüklü cisimlerin +q yüklü cisme uygula-
dıkları elektriksel kuvvetlerin bileşkesi ÁF’dir. X
K
Y
+q +q
I V
q1 q2 q1
Z
II
ÁF
q2 III IV Buna göre, X, Y ve Z cisimlerinin;
I. yüklerinin işaretleri,
Şekil 1 Şekil 2
II. yük miktarları,
q2 yüklü cisim Şekil 2’deki gibi konulduğunda +q yüklü III. kütleleri
cisme etki eden bileşke kuvvetin yönü kesikli çizgi ile gös-
terilen yönlerden hangisi gibi olur? niceliklerinden hangileri eşit olamaz?

A) I B) II C) III D) IV E) V D) I ve II E) I ve III
149
Elektrik Kuvvet - Elektrik Alan
5. Yalıtkan saplı metal L küresi ile ipek ipliklerle asılı K ve M kü- 7. Sürtünmesiz yatay bir düzlemde +Q yüklü cisim şekildeki gi-
releri şekildeki konumda dengededir. bi sabitlenmiştir. Bu taneciğin yanına şekildeki gibi +q yüklü
PARAF YAYINLARI başka bir cisim getirilip gösterilen konumda tutuluyor.
İp İp +Q +q
K L M Yatay
d
İp İp
Kütle çekim kuvveti ihmal edildiğine göre, +q yüklü cisim
serbest bırakıldığında bu yüke etki eden kuvvetin büyük-
lüğünün, yükler arasındaki uzaklığa bağlı değişim grafiği
aşağıdakilerden hangisi gibi olur?
Bütün iplerde gerilme kuvveti oluştuğuna göre; K, L, M’nin
yük işaretleri; A) Kuvvet
K L M
I. + – +
II. – – –
III. – + –
Uzaklık
yukarıda verilenlerden hangileri olabilir?
(K ve M’nin birbirine etkisi önemsenmeyecektir.) B) Kuvvet
Uzaklık
C) Kuvvet
6. Aynı düzleme sabitlenmiş elektrikle yüklü X, Y kürelerinin +q

yüklü cisme uyguladığı bileşke elektriksel kuvvet ÁF şekildeki
gibidir. Uzaklık
X D) Kuvvet
+q Y
Uzaklık
ÁF
K
E) Kuvvet
d doğrultusu
Bileşke kuvvetin d doğrultusunda olması için,
I. Yalnız X küresinin yük işaretini değiştirme,

II. Hem X hemde Y küresinin yük işaretini değiştirme, Uzaklık
III. Y küresini K noktasına taşıma
1-C 2-A 3-D 4-B 5-D 6-C 7-E
150
TEST 2 ATOM TESTİ
1. Yalıtkan K ve L ipleriyle tavana bağlanmış m1, m2 kütleli ve 3. Bir yüzeye yerleştirilen +q ve –q yükleri şekildeki K, L, M nok-
PARAF YAYINLARI
q1, q2 yüklü iletken küreler şekildeki konumda dengede iken talarında elektrik alan oluşturuyor.
K ve L iplerindeki gerilme kuvvetlerinin büyüklükleri TK ve TL,
M
kürelerin birbirine uyguladıkları elektriksel kuvvetin büyüklü-
ğü F1 ve F2 oluyor.
Tavan L
K ipi L ipi
K
q1 q2 –q +q
m1 m2
d1 d2 Buna göre bu yüklerin, K, L ve M noktalarında oluşturduk-
ları bileşke elektrik alan vektörlerinin yönleri aşağıdaki-
d1 > d2 olduğuna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi ke- lerden hangisi gibidir?
sinlikle yanlıştır?
K L M
A) q1, q2 den büyüktür.
A) ¬ ª ¬
B) q1 ve q2 aynı cins elektrikle yüklüdür.
B) ¬ ¬ ®
C) m1, m2 den küçüktür.
C) ® ª ª
D) TK, TL den büyüktür.
D) ¬ ¬ ¬
E) F1, F2 ye eşittir. E) ® ® ¬
2. Birbirlerine ipek iple bağlı –3q ve +q yüklü eşit kütleli küreler 4. Yalıtılmış bir ortamdaki K ve L noktasal parçacıklarına ait elekt-
şekildeki gibi dengede iken, iplerde oluşan gerilme kuvvetle- rik alan çizgileri şekildeki gibidir.
rinin büyüklükleri T1 ve T2 olmaktadır.
T1
–3q
K L
T2
+q
Buna göre, cisimlerin yerleri değiştirilirse T1 ve T2 için ne Buna göre,

söylenebilir?
I. K parçacığı pozitif yüklüdür.
T1 T2 II. K ile L parçacıkları zıt cins elektrikle yüklüdür.
A) Azalır Artar III. K’nin yük miktarı L’ninkinden fazladır.
B) Değişmez Değişmez yargılarından hangileri doğrudur?
C) Değişmez Artar
D) Artar Değişmez A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) Azalır Azalır D) I ve II E) I, II ve III
151
5. Sürtünmesiz yatay bir düzleme esnemeyen ipek iple duva- 7. Yer çekiminin ihmal edildiği bir ortamda, sayfa düzleminde
ra bağlı olan Y cismi ile X cismi şekildeki gibi yerleştirilmiştir. sağ tarafa doğru yönlenmiş düzgün bir elektrik alan oluştu-
PARAF YAYINLARI X ve Y cisimleri zıt cins yükle yüklüdür. X cismi K noktasında rulmuştur. Pozitif yüklü qK parçacığı ile negatif yüklü qL par-
tutulurken Y cismi serbest bırakıldığında ip gerilme kuvve- çacığı şekillerde gösterildiği gibi alana dik bir şekilde Áv hızıy-
ti oluyor. la gönderilmiştir.
X Y L – qL
L İp ÁE ÁE
Áv
K M
Buna göre, X ve Y cisimlerinin L noktasında oluşturduğu Áv

bileşke elektrik alan için; K + qK
I. Sıfırdır.
Buna göre, bu parçacıkların elektrik alan içerisindeki ha-
II. Yönü X cismine doğrudur.
reketleri aşağıdakilerin hangisinde doğru gösterilmiştir?
III. Yönü Y cismine doğrudur.
A) B)
– qL – q
L
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III + +
qK qK
C) D)
– qL – qL
+ +
qK qK
E)
– qL
+
qK
6. Kütlesi ihmal edilen yalıtkan bir iple tavana asılan yüklü bir ci-
sim elektriksel alanın içerisinde şekildeki gibi dengede dur- 8. Sürtünmesiz yatay düzlemdeki düzgün ÁE elektrik alanının
maktadır. içinde yükleri sırasıyla 2q, q ve –q olan X, Y ve Z cisimleri şe-
kildeki gibi dengede kalıyor. Bu durumda iken X, Y, Z cisimle-
Yatay (tavan) rini duvarlara bağlayan iplerindeki gerilme kuvvetleri sırasıy-
la TX, TY ve TZ oluyor.
a
æ 2q ÂE
TX X
-q
q
Z TZ
TY
Y

Buna göre; T X, T Y ve TZ arasındaki ilişki aşağıdakilerin
A) Cismin yükü pozitif işaretlidir. hangisinde doğru olarak verilmiştir?
B) Cismin yük miktarı artarsa a açısı artar.
A) TX > TY = TZ B) TZ > TY > TX
C) İpin uzunluğu artarsa a açısı artar.
D) Elektrik alanın şiddeti azalırsa a açısı azalır. C) TY = TX > TZ D) TX = TY = TZ
E) Cismin kütlesi azalırsa a açısı artar. E) TX > TY > TZ
1-D 2-B 3-D 4-E 5-C 6-C 7-E 8-A
152
1. Zeynep, boyutları çok küçük olan metal K, L, M, N, P ve R ci- 2. Ertuğrul, eşit boyutlu özdeş K ve L levhalarını sabit gerilimli
PARAF YAYINLARI
simlerini aynı cins elektrikle yükledikten sonra Şekil 1, 2 ve bir üretece bağlayarak şekildeki gibi elektrikle yüklemiştir.
3’teki sürtünmesiz yatay düzenekleri kuruyor. Bu düzenekler-
reteç
de Zeynep K ile M, N ile P ve P ile M cisimlerini yalıtkan zemi-
ne sabitlemiş; L, R ve K cisimlerini de v hızlarıyla sabitlenen
cisimler arasındaki uzaklığı tam ortadan dik kesecek biçim-
de fırlattığında L, R ve K cisimleri I, II ve III ile verilen yolları iz-
K L
lemiştir.
d
I
II
K M N P
d d d d
v v
X
L R
Şekil 1 Şekil 2 Ertuğrul, bu düzenekteki X vidasını çevirerek K ve L levhala-

rını birbirine yaklaştırıp uzaklaştırabilmekte ya da K ve L lev-
halarının arasına elektrik geçirgenliği farklı materyaller koya-
III bilmektedir.
P M Buna göre Ertuğrul;

d d I. levhaların üreteç bağlantısını kesmeden X vidasını dön-
v
dürme,
K
II. levhaların üreteçle bağlantısını kestikten sonra levhalar
arasına elektrik geçirgenliği farklı bir materyal koyma,
Şekil 3
III. levhaların üreteçle bağlantısını kestikten sonra X vidasını
K, M, N ve P cisimlerinin yük miktarları sırasıyla qK, qM, döndürme
qN ve qP olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki aşağıda-
işlemlerinden hangilerini tek başına yaptığında levhalar
kilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
arasındaki düzgün elektrik alanın şiddeti değişmez?
A) qK > qM > qN = qP
A) I ve III B) II ve III C) I ve II
B) qN = qP > qM > qK
D) Yalnız II E) Yalnız III
C) qM = qP > qK > qN
D) qK > qN = qP > qM
E) qN > qP > qK = qM
153
3. Şekil 1’de yarıçapları r, kütleleri m ve net yükleri +Q ve –q 4. İpek iplerle tavana asılı yüklü K ve L cisimleri düzgün ÁE elekt-
olan iki iletken küre, Şekil 2’de ise yarıçapları r, kütleleri m rik alanı içerisinde şekildeki gibi dengede kalıyor.
PARAF YAYINLARI ve yüzeylerine düzgün olarak dağılmış net yükleri +Q ve –q
Tavan (yatay)
olan iki yalıtkan küre aralarındaki uzaklık d olacak şekilde ya-
tay, sürtünmesiz, nötr ve yalıtkan düzlemler üzerinde ilk hız- a a
İp İp ÁE
sız olarak serbest bırakılmıştır.
+Q –q
+ + K L
+ + + +
+ + + + Buna göre, K ve L cisimlerinin yükleri ve kütleleri;

+ + K’nin L’nin K’nin L’nin
d yükü yükü kütlesi kütlesi
Şekil 1 I. +q +2q m 2m
II. +q +q 2m m
+Q –q III. –q –2q m 2m
+ –
+ + – – yukarıda verilenlerden hangileri olabilir?
(Yüklerin birbiriyle etkileşmesi ihmal ediliyor.)
+ + – –
+ –
d
Şekil 2 D) I ve II E) I, II ve III
Buna göre, serbest bırakılan kürelerin hareketleriyle ilgili;
I. Şekil 2’deki negatif yüklü kürenin ivmesi pozitif yüklü kü-

reninkinden daha büyüktür.
II. Yalıtkan küreler arasındaki elektriksel çekim kuvveti, ha-
reket süresi boyunca her an iletken kürelerinkinden kü-
çüktür.
III. İletken küreler birbirine yaklaşırken yük dağılımları deği-
şeceğinden iletken kürelerin çarpışma hızı, yalıtkan küre-
lerinkinden daha büyüktür. 5. Eşit miktarda elektrikle yüklü X, Y ve Z cisimleri bir düzlem
üzerine şekildeki gibi yerleştirildiğinde Y ve Z tarafından X’e
yargılarından hangileri doğru olur?
uygulanan elektriksel kuvvetlerin bileşkesi F olmaktadır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III X F
D) II ve III E) I, II ve III 60°

60°
60° 60°
Y Z
Buna göre, X ve Z tarafından Y’ye uygulanan elektriksel

kuvvetlerin bileşkesinin yönü aşağıdakilerden hangisi
olabilir?
A) B) C)
D) E)
1-B 2-E 3-D 4-A 5-B
154
ÜNİTE 5

2
ELEKTRİKSEL ENERJİ - ELEKTRİKSEL POTANSİYEL
1. Elektrik alanın düzgün ve ÁE olduğu bir düzlemde K noktasın- 2. Bir fizik öğretmeni elektriksel potansiyel ve elektriksel potan-
PARAF YAYINLARI
daki +q yükü şekildeki KLMN yolunu izleyerek N’ye geliyor. siyel enerji ile ilgili bilgileri verdikten sonra Evrim, Sinan ve
Metin’e sorduğu bazı sorulara aşağıdaki cevapları almıştır.
ÁE
Evrim Elektrik alan içindeki pozitif birim yükün bir
L M noktadan diğerine götürülmesi için yapılan işe bu
iki noktanın elektriksel potansiyel farkı denir.
Sinan Pozitif yüklü bir cismi pozitif yüklü başka

bir cisme yaklaştırmak için elektriksel kuvvetler
N
iş yapar.
Metin Negatif yüklü bir cismin yakınlarındaki po-

+q K
zitif yüklü cismi sonsuza götürmek için elektriksel
kuvvetlere karşı yapılan iş pozitiftir.
Buna göre,
Buna göre, hangi öğrencilerin verdiği cevaplar doğrudur?
I. K ile L arasında elektriksel kuvvetlere karşı yapılan iş sıfır-
dır.
A) Yalnız Evrim B) Yalnız Sinan C) Yalnız Metin
II. L ile M arasında cisim elektriksel potansiyel enerji kaybet-
D) Sinan ve Metin E) Evrim ve Metin
miştir.
III. M ile N arasında elektriksel kuvvetlere karşı iş yapılmıştır.
IV. L noktasının elektriksel potansiyeli M’ninkinden büyüktür.
yargılardan hangisi yanlıştır? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

3. Şekildeki +q yükünün etrafındaki eş potansiyel yüzeylerin iki-
D) III ve IV E) I, III ve IV
si kesikli çizgilerle gösterilmiştir. Negatif yüklü bir K parçacığı
sırasıyla I, II, III yolları boyunca taşınmıştır.
III
II
K
+q I
Buna göre, K parçacığı taşınırken hangi yollarda elektrik-

sel kuvvetler pozitif iş yapar?
155
Elektriksel Enerji - Elektriksel Potansiyel
4. Elektrikle yüklü K, L, M, N kürelerinin X noktasında oluştur- 6. Elektrik yükleri +q, +q, –q olan noktasal K, L ve M küreleri
dukları elektriksel potansiyel sıfırdır. yatay bir yüzeye şekildeki gibi yerleştirilmiştir.
PARAF YAYINLARI
L –q M
60°
X
K M
60° 60°
+q +q
K L
N
K ile L küreleri arasındaki elektriksel potansiyel enerji E
K, L, M, N kürelerinin her birinin elektrik yükünün büyük- olduğuna göre,
lüğü q olduğuna göre, bunların işaretleri aşağıdakilerden
I. K ile M küreleri arasındaki elektriksel potansiyel enerji
hangisi gibi olamaz? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
–E’dir.
K L M N II. K, L ve M küreleri arasındaki toplam elektriksel potansi-
yel enerji –E’dir.
A) + + – –
III. K, L ve M küreleri arasındaki toplam elektriksel potansi-
B) + – + –
yel enerji E’dir.
C) – – + +
D) – + – +
E) – – – + A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
5. Elektrik alan ve elektriksel potansiyel ile ilgili çalışma yapan 7. Bir +q yükünün etrafındaki eş potansiyel çizgileri şekildeki gi-
Melisa, yükleri +3q ve –q olan noktasal cisimleri sayfa düzle- bi modellenmiştir.
mine şekildeki gibi yerleştiriyor. Melisa, K, L ve M bölgelerin-
L
deki bu elektrik yüklerinden kaynaklanan bileşke elektrik ala-
nı ve toplam elektriksel potansiyeli belirliyor.
K bölgesi L bölgesi M bölgesi +q
+3q –q
M
K, L ve M noktalarındaki elektriksel potansiyeller sırasıy-

la VK, VL, VM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki aşa-
Buna göre, hem bileşke elektrik alanın hem de toplam
elektriksel potansiyelin her ikisinin de sıfır olabileceği
A) VK < VL < VM B) VL < VM < VK
noktalar hangi bölgelerde yer alır?
C) VK < VL = VM D) VL = VM < VK
A) Yalnız K B) Yalnız L C) Yalnız M
E) VK = VL = VM
D) K ve L E) L ve M
1-B 2-E 3-A 4-E 5-C 6-D 7-D
156
TEST 5 ATOM TESTİ
1. Bir –q yükünün etrafındaki eş potansiyel çizgileri şekildeki gi- 3. Elektrik yükleri +q ve –q olan noktasal X ve Y küreleri şekil-
PARAF YAYINLARI
bi modellenmiştir. deki gibi birbirinden 3d uzaklığa konulmuştur.
d d d
L
–q X Y
K L
+q –q
M K
Buna göre,
I. K noktasının elektriksel potansiyeli, L noktasının elektrik-

sel potansiyelinden daha yüksektir.
Buna göre,
II. K noktasındaki elektriksel alan, L noktasındaki elektriksel
I. K’deki elektriksel potansiyel L’dekinden büyüktür. alana eşittir.
II. L’deki elektriksel potansiyel M’dekine eşittir. III. Pozitif yüklü bir taneciği K noktasından sonsuza götürmek
III. +q yüklü bir cismi K’den L’ye getirmek için elektriksel kuv- için yapılan iş bu yükü sonsuzdan L noktasına getirmek
vetlere karşı iş yapmak gerekir. için yapılan işe eşittir.
D) I ve III E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
4. Yükleri +q ve –q olan noktasal iki cismin elektrik alan çizgi-

leri ve bu çizgileri dik kesen eş potansiyel yüzeyler şekildeki
gibidir.
K P
S
R
2. Büşra ve Murat metallerin elektriksel olarak yüklenmesi ile il-

+q –q
gili deneyler yaparken, yarıçapları birbirinden farklı olan nötr
iki demir bilyeyi, yalıtkan bir eldiven kullanarak tutmaktadır.
M N
Büşra ve Murat ellerinde tuttuğu bilyeleri eşit miktarda pozitif
elektrikle yükleyerek birbirlerine dokunduruyor. L
Bilyeler arasında yük transferi bittikten sonra bilyeler için;
I. Üzerlerindeki net yük miktarları yine birbirine eşittir.

II. Yüzeylerindeki elektriksel potansiyeller birbirine eşittir.
III. Pozitif elektrik yüküyle yüklenmişlerdir. A) S noktasının elektriksel potansiyeli sıfırdır.
yargılarından hangileri doğrudur? B) R ve N noktalarının elektriksel potansiyelleri eşittir.

C) P noktasının elektriksel potansiyeli N’ninkinden küçüktür.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) K noktasının elektriksel potansiyeli M’ninkinden küçüktür.
D) II ve III E) I, II ve III E) K ve L noktalarının elektriksel potansiyelleri eşittir.
157
5. Yükleri; +q, +q, –q, +q olan K, L, M ve N kürecikleri, O mer- 7. Düşey düzlemde ipek ipliklerle tavana asılmış, qX, qY elektrik
kezli yarım çember biçimindeki düzleme şekildeki gibi yerleş- yüklü X, Y küreleri şekildeki gibi dengededir. Bu durumday-
PARAF YAYINLARI tiriliyor. ken iki kürenin elektriksel potansiyel enerjisi E, K noktasında-
ki toplam elektriksel potansiyeli V’dir.
–q
M
K
L
+q Tavan
r a a
r
d d
N İpek İpek
K r r iplik iplik
+q O +q
qX qY
K küreciğinin O noktasındaki elektriksel potansiyeli V ol- X Y
duğuna göre,
Buna göre, kürelerin yükleri ve yarıçapları aynı kalmak ko-
I. K, L ve M’nin O noktasındaki toplam elektriksel potansi- şulu ile kütleleri eşit miktarda artırılıp yeniden denge sağ-
yeli V’dir. landığında E ve V için ne söylenebilir?
II. K, L, M ve N’nin O noktasındaki toplam elektriksel potan-
siyeli –V’dir. E V
III. M ve N’nin O noktasındaki toplam elektriksel potansiyeli A) Azalır Azalır

sıfırdır. B) Azalır Değişmez
yargılarından hangileri doğrudur? C) Değişmez Değişmez

D) Artar Azalır
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III E) Artar Artar
6. Yatay bir düzlemdeki karenin K ve L köşelerine +q yüklü nok- 8. Şekildeki gibi düzgün ÁE elektrik alan içerisinde bulunan –q yü-
tasal iki cisim şekildeki gibi konulmuştur. Bu konumda K ve L kü; önce K noktasından L noktasına, sonra L noktasından M
cisimleri arasındaki elektriksel potansiyel enerji E’dir. noktasına, sonra da M noktasından K noktasına götürülüyor.
K d O d L
+q +q L ÁE
d d
M S
d d
K M
N d P d R
Buna göre,
L noktasındaki yük sabit tutulup K noktasındaki yük M, N,
P, R, S noktalarına götürüldüğünde K ve L cisimleri arasın- I. K’den L’ye götürüldüğünde iş yapılmaz.
daki elektriksel potansiyel enerji için aşağıdaki yargılar- II. L’den M’ye giderken elektriksel kuvvetlere karşı iş yapılır.
dan hangisi yanlıştır? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
III. M’den K’ye götürüldüğünde iş yapılmaz.
A) M noktasına getirildiğinde E’den azdır. yargılarından hangileri doğrudur?

B) N noktasına getirildiğinde E’den fazladır.
C) M ve P noktalarındaki enerjiler eşittir.
D) R noktasına getirildiğinde E’dir. D) I ve II E) I, II ve III
E) S noktasına getirildiğinde E’den fazladır.
1-E 2-D 3-C 4-C 5-E 6-B 7-A 8-D
158
1. Gürkan Öğretmen, sınıftaki öğrencilerden bazılarını çift ola- 2. “Sürtünmenin önemsenmediği bir ortamda yüksekten bıra-
PARAF YAYINLARI
rak eşleştirerek, kıyafetlerinin üzerine elektrik yüklerini temsil kılan bir cisim yere düşerken yerin çekim alanı yönünde ha-
edecek biçimde “+” ve “–” işareti koyuyor. reket eder. Bu hareketi sırasında cismin yere göre potansiyel
enerjisi azalır, kinetik enerjisi artar, mekanik enerjisi ise değiş-
Bu çiftlerden şekildeki üçüne komut vererek 1. ve 2. çiftlerin
mez.”
birbirine yaklaşmasını 3. çiftin ise birbirinden uzaklaşması-
nı istiyor. Yukarıdaki bilgiyi öğrencilerine veren Selim Öğretmen, bu bil-
ginin elektrik konusundaki karşılığının şekilde I, II ve III ile veri-
(+) (+) (+) (–)
lenlerden hangileri olabileceğini öğrencilerine soruyor.
I II
+ – + –
Sürtünmesiz yatay masada Sürtünmesiz yatay masada

sabit tutulan + ve – yükler- sabit tutulan + ve – yükler-
den – yüklü olanın serbest den + yüklü olanın serbest
1. çift 2. çift bırakılması bırakılması
(+) (–) III

– –
Sürtünmesiz yatay masada

sabit tutulan – yüklerden birinin
serbest bırakılması
Buna göre, Selim Öğretmen’in sorusunun cevabı aşağı-

3. çift dakilerden hangisidir?
Buna göre, Gürkan Öğretmen’in benzetimine göre bu çift- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

lerden hangilerinin hareketi sonucunda oluşturdukları sis-
temin elektriksel potansiyel enerjisi artar?
A) Yalnız 1 B) Yalnız 3 C) 1 ve 2
D) 1 ve 3 E) 2 ve 3
159
3. Sürtünmesiz yatay bir düzlemde şekildeki K noktasından ilk 5. Elektrik yükleri +q ve –q olan X ve Y küreleri şekildeki gibi ya-
hızsız bırakılan +q yüklü noktasal cisim (–) yüklü iletken kü- tay bir düzleme yerleştirilmiştir.
PARAF YAYINLARI renin içinden geçerek N noktasına geliyor.
d d d d
–
– –
– – X Y
+q O K L M
L M N +q –q
K
r – r r – r Buna göre X ve Y kürelerinin toplam elektriksel potansi-

– – yelinin, K noktasından M noktasına doğru uzaklığa bağ-
– lı olarak değişim grafiği, aşağıdakilerden hangisi gibi
olur?
Buna göre,+q yüklü noktasal cismin hareketi ile ilgili aşa-
ğıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) B)
Elektriksel Elektriksel
potansiyel potansiyel
A) L’den M’ye doğru sabit süratle hareket eder.
B) M’den N’ye doğru hareket ederken üzerine etki eden elekt- V V
riksel kuvvet azalır.
C) Elektrik potansiyel enerjisi küreye yaklaşırken azalır, uzak-
Uzaklık Uzaklık
laşırken artar. K L M K L M
D) K’den L’ye doğru hareket ederken üzerine etki eden elekt-
riksel kuvvet artar. C) D)
Elektriksel
E) Kürenin içinde L’den M’ye doğru hareket ederken kinetik Elektriksel
potansiyel
potansiyel
enerjisi artar.
V V
L M L M
Uzaklık Uzaklık
K K
–V –V
E)
Elektriksel
4. Bir +q yükünün çevresindeki eş potansiyel çizgileri şekildeki potansiyel
gibi modellenmiştir. K, L, M noktalarındaki elektriksel potan- V
siyeller VK, VL, VM dir.
L M
Uzaklık
K
M
–V
+q L
K
Buna göre; V K, V L, V M arasındaki ilişki aşağıdakilerden

A) VK = VL = VM B) VM < VK = VL
C) VK < VL = VM D) VL = VM < VK
E) VK = VL < VM
1-D 2-B 3-E 4-B 5-C
160
ÜNİTE 5

3
DÜZGÜN ELEKTRİK ALAN - SIĞA
1. Düşey doğrultuda düzgün ÁE elektrik alanın olduğu bir ortam- 3. Yatay düzlemdeki yüklü paralel levhalar arasına –q yüklü
PARAF YAYINLARI
da, yüklü bir cisim Áv0 hızıyla şekildeki gibi elektrik alana pa- m kütleli cisim v0 hızıyla şekildeki gibi atıldığında L noktasına
ralel olacak biçimde yukarıya doğru fırlatılıyor. v hızıyla çarpmaktadır.
d
+ –
+ –
+ –
ÁE K v0 L –
Áv0 +
+ –q –
+ –
Yatay (yer) + –
Cisme etki eden elektriksel kuvvet cismin ağırlığına eşit + –

olduğuna göre, cismin atıldıktan hemen sonra,
V
l. düzgün doğrusal,
K noktasından L noktasına gelinceye kadar geçen süre-
ll. düzgün hızlanan,
de cismin hız - zaman grafiği aşağıdakilerden hangisi gi-
lll. düzgün yavaşlayan hareket
bi olur?
hareketlerinden hangilerini yapabilir?
A) B)
(Sürtünme önemsizdir.) Hız Hız
v0
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ya da II v0
D) II ya da III E) l ya da lll v
0 Zaman 0 Zaman
C) Hız D) Hız
v
v0
v0
2. Düzgün elektrik alanın özellikleri arasında,
0 Zaman 0 Zaman
I. Yönü pozitif yüklü levhadan negatif yüklü levhaya doğru-
dur.
II. Elektrik alan yönünde ilerledikçe elektrik alanın şiddeti de- E) Hız
ğişmez.
III. Elektrik alan yönünde ilerledikçe elektriksel potansiyelin v
değeri azalır. v0
verilenlerinden hangileri gösterilebilir? 0 Zaman
161
Düzgün Elektrik Alan - Sığa
4. Yüklü paralel levhalarla kurulan düzenekte m kütleli –q yüklü 6. Yer çekimi ivmesinin ve sürtünmenin önemsiz olduğu şekil-
tanecik v 0 ilk hızı ile K levhasının önünden atıldığında L lev- deki düzenekte iki özdeş levhadan birisi pozitif (+) elektrik-
PARAF YAYINLARI hasından şekildeki gibi vL hızı ile geçiyor. le, diğeri ise negatif (–) elektrikle eşit miktarda yüklüdür. Bir
proton v hızıyla O noktasından levhalar arasına girdiğinde P
K L
d noktasına çarpıyor.
– +
– +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
– +
K M
– m v0 + vL L
– +
–q p+ Áv Áv e− Áv p+
– + O
– +
Proton X Y
P
– + N R
– – – – – – – – – –
V
Buna göre levhalar arasına v hızıyla şekildeki gibi gönde-
Buna göre; rilen X elektronu ve Y protonu levhaya nereden çarpar?
m; Cismin kütlesi (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
d; Levhalar arası uzaklık
X elektronu Y protonu
V; üretecin kutupları arasındaki potansiyel farkı
A) L - M arasına P noktasına
niceliklerinden hangileri vL yi etkiler?
B) P noktasına L noktasına
(Sürtünme ve yer çekimi önemsizdir.)
C) L noktasına P noktasına
A) Yalnız m B) Yalnız d C) Yalnız V D) K - L arasına P - R arasına

E) L noktasına P - R arasına
D) m ve V E) m, d ve V
5. Düşey kesiti verilen düzenekte, birbirine paralel, d aralıklı iki 7. Birbirine paralel iki levha bir üretece şekildeki gibi bağlanmış-
iletken levha, potansiyel farkı V olan iç direnci önemsiz bir üre- tır. Bu durumda levhalar arasındaki elektrik alanın büyüklüğü
tece bağlanmıştır. Levhalar arasındaki kütlesi m, elektrik yükü E, potansiyel farkı V oluyor.
q olan X cismi şekildeki gibi dengededir.
+
+
+
+
+
+
Tavan +
a İp
+
d V
+ – –
+ –
Düşey
+ X –
+ –
– – – – – – – –
+ –
+ d –
Buna göre, levhalar arasındaki d uzaklığı azaltıldığında E
ve V için ne söylenebilir?
+ –
V E V
A) Artar Azalır
Buna göre, d, V, m ve q niceliklerinden hangilerinin tek ba-
şına artması a açısını artırır? B) Azalır Değişmez
C) Azalır Artar
A) q ya da V B) d ya da m C) q ya da m D) Artar Değişmez
D) V ya da q E) d ya da m ya da V E) Değişmez Artar
1-E 2-E 3-B 4-D 5-A 6-C 7-D
162
1. Sürtünmesiz ortamda, Şekil 1’deki gibi K noktasından serbest 3. Pozitif elektrik yüklü noktasal bir parçacık, kütle çekim kuvve-
bırakılan bir proton paralel levhalar arasında hareket ederek ti ve sürtünmelerin önemsiz olduğu ve –y yönünde düzgün ÁE
PARAF YAYINLARI
L noktasına geliyor. Bu durumda protonun hız zaman grafiği elektrik alanın bulunduğu bir ortamda, şekildeki gibi K nok-
Şekil 2’deki gibi oluyor. tasından +x yönünde v büyüklüğünde ilk hızla fırlatılıyor.
X Y Z y
Hız
K Áv
p+ +q
K L v L
Proton
Zaman
0 t 2t ÁE
Şekil 1 Şekil 2
M
Buna göre; X, Y ve Z levhalarının elektrik yüklerinin cinsi x
aşağıdakilerden hangisidir?
Cisim t süre sonunda L noktasından geçtiğine göre,
(Protonun ağırlığı önemsenmeyecektir.)
I. Parçacığın –y yönündeki hareketi sabit ivmelidir.
X Y Z II. Cismin x ekseni yönündeki v hızı hareketi boyunca de-
A) + – – ğişmez.
B) + – + III. Parçacık L noktasından geçtikten 2t süre sonra M nokta-

sına gelir.
C) + + –
D) – – +
(Kesikli çizgiler ölçeklidir.)
E) – + –
2. Yüzey alanları eşit, özdeş metal levhalardan yapılmış olan şe-

kildeki K, L sığaçlarının levhaları arasındaki uzaklık d, 2d; lev-
halar arasındaki maddelerin dielektrik katsayıları 2è, è’dur.
K L
2e e
4. Arasında hava olan paralel plakalı bir kondansatörün levhala-
rı pile bağlanıp doldurulduktan sonra pil devreden çıkarılıyor.
Daha sonra kondansatörün plakaları arasına dielektrik katsa-
d 2d yısı daha fazla olan yalıtkan bir malzeme dolduruluyor.
K sığacının sığası CK, L’ninki CL olduğuna göre, Plakalar arasına yalıtkan malzeme doldurulduktan son-
ra, ilk duruma göre,
I. CK > CL
II. CK < CL I. Kondansatörün sığası artmıştır.
III. K sığacının levhaları arasındaki ortamın dielektrik katsayı- II. Kondansatörün net elektrik yükü miktarı değişmemiştir.
sı è olursa CK = CL olur. III. Plakalar arasındaki potansiyel farkı artmıştır.
D) I ve III E) II ve III D) I ve III E) I, II ve III
163
5. Sığası C olan bir sığacın üretece bağlandığında potansiyel 8. Şekil 1 ve Şekil 2’deki devreler özdeş üreteç ve levhaları ara-
farkı V, yükü q olmaktadır. Sığaç üreteçten ayrıldıktan sonra sı uzaklıkları d olan K , L sığaçlarıyla kurulmuştur. K’nin X ve
PARAF YAYINLARI sığacın levhaları arasına daha yalıtkan bir madde yerleştirili- Y levhalarının yüzey alanları 2A, L’nin Z ve T levhalarının yü-
yor. zey alanları A’dır.
Buna göre, K L
I. Sığacın sığası artar. X Y Z T
II. Levhalardaki yük miktarı artar.

III. Levhalar arasındaki gerilim azalır. d d
yargılarından hangileri doğrudur? + – – +
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II Şekil 1 Şekil 2
D) II ve III E) I ve III Buna göre,
I. X ile Z aynı cins elektrikle yüklüdür.

II. Y ile T zıt cins elektrikle yüklüdür.
III. K’de biriken yük L’de biriken yükten fazladır.

(Her iki sığacın levhaları arasında da hava vardır.)
6. Bir sığacın sığası; D) II ve III E) I, II ve III
I. iletken levhalar arasındaki ortamın dielektrik sabiti,

II. iletken levhalar arasındaki uzaklık,
III. iletken levhalardaki yük miktarı,
IV. iletken levhaların yüzey alanı
niceliklerinden hangilerine bağlıdır?

9. Doğru akım üreteçlerine bağlı olan şekildeki K ve L sığaçla-
rının plakaları arasındaki potansiyel farkının birbirinden farklı
A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
olduğu gözleniyor.
D) I, II ve IV E) I, II ve III
K L
e1 e2
d1 d2
+ – + –
V1 V2
7. Başlangıçta yüklü olan bir sığacın sığasını artırmak için Buna göre;
aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılabilir?
I. üreteçlerin potansiyel farkları,
A) Bir üretece bağlayarak daha fazla yükle yüklemek II. sığaçlarını levhaları arasındaki uzaklıklar,
B) Boş bir sığaca bağlayarak yükünü azaltmak III. sığaçların arasındaki ortamların dielektrik katsayısı
C) Levhaları arasına dielektrik katsayı daha büyük olan bir niceliklerinden hangileri kesinlikle farklıdır?
madde koymak
D) Levhaları arasındaki uzaklığı artırmak A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Levhaların yüzey alanını küçültmek D) II ve III E) I, II ve III
1-B 2-A 3-B 4-C 5-E 6-D 7-C 8-D 9-A
164
TEST 9 ATOM TESTİ
1. Sürtünmesiz ortamda, K noktasından serbest bırakılan +q 3. Düşey kesiti şekildeki gibi olan düzenekte v hızı ile fırlatılan
PARAF YAYINLARI
yüklü parçacık, şekildeki paralel levhalar arasında hareket elektron elektrik alanı ÁE olan yüklü levhalar arasından x ka-
ederek N noktasında duruyor. dar saparak ekran üzerindeki M noktasına çarpıyor.
+
+
+
+
+
+
+
+
K M
+q e ÁE x
v
L N M d N
K
L
– – – – – – – –
+ – – + Ekran
Levhaların ve ekranın konumunu değiştirmeden aşağıda-

Parçacığın M noktasına ulaşabilmesi için; ki işlemlerden hangisi yapılırsa x uzaklığı kesinlikle artar?
I. q yük miktarını artırmak,

A) Elektronun v hızını artırmak
II. V1 gerilimini artırmak,
B) E’yi azaltmak
III. V2 gerilimini azaltmak
C) Levhaların yükünü azaltmak
D) Levhaların uzunluğunu artırmak
E) Levhalar arası d uzaklığını artırmak
4. Birbirine paralel K, L, M iletken levhaları gerilimleri V1, V2 olan

üreteçlere şekildeki gibi bağlanmıştır. K levhası önünde ilk hız-
sız harekete başlayan m kütleli, +q yüklü bir iyon, M levhası-
2. Şekildeki yüklü paralel levhalar arasına serbest bırakılan m na v hızıyla çarpıyor.
kütleli –q yüklü parçacık + yüklü levhaya v hızıyla çarpıyor.
K L M
– – – – – – – –
–q m
+q
– v
V d
+
+
+
+
+
+
+
+
+ – – +
v
V1 V2
Buna göre, v’yi artırmak için; m, V, d ve q niceliklerinden
hangileri artırılmalıdır? Buna göre; q, m, V1, V2 niceliklerinden hangileri azaltılır-
(Yer çekimi ve sürtünmeler önemsenmeyecektir.) sa, v hızı artar?
A) Yalnız m B) Yalnız V C) Yalnız q A) q ya da V1 B) q ya da m C) q ya da V2
D) d ya da V E) q ya da V D) V1 ya da m E) V2 ya da m
165
5. Sığası C olan bir sığaca V gerilimi uygulanarak q yükü ile yük- 7. Şekil 1’deki devrede üretece bağlı X sığacının levhaları arası
lendiğinde sığaçta U elektriksel enerjisi depolanmaktadır. uzaklık d’dir. Bu konumda iken X’te depolanan enerji EX, lev-
PARAF YAYINLARI halar arasındaki elektriksel alanın şiddeti E’dir. X sığacı devre-
+ –
+ – den koparılarak Şekil 2’deki gibi levhalarının arasındaki uzak-
+ – lık 2d yapılıyor.
+ –
X sığacı
+ –
X sığacı
V
d
Sığaç devreden ayrılmadan levhalar arasındaki mesafe
azaltılırsa C, V, q ve U’nun değişimi aşağıdakilerden han- + – 2d
gisi gibi olur?
(Levhalar arasındaki ortamın dielektrik katsayısı sabittir.) Şekil 1 Şekil 2
C V q U Buna göre, EX ve E için ne söylenebilir?
A) Artar Değişmez Değişmez Artar

EX E
B) Artar Değişmez Artar Artar
A) Artar Değişmez
C) Azalır Artar Artar Artar B) Azalır Değişmez
D) Azalır Artar Artar Azalır C) Azalır Artar
E) Değişmez Azalır Azalır Azalır D) Artar Azalır
E) Değişmez Artar
6. Yatay ve sürtünmesiz bir düzlemdeki yüklü X, Y cisimleri düz-

gün ÁE elektrik alanında şekildeki konumda hareketsiz tutulu-
yor. t = 0 anında serbest bırakılan X, Y cisimleri t süre sonra
K, L noktalarına ulaşıyor.
8. Bir K sığacının yük - gerilim grafiği şekildeki gibidir.
Elektrik alan çizgileri
L Yük
ÁE
q K
K
X Y 0 Gerilim
V
Buna göre; Grafikteki q ve V değerleri bilindiğine göre;
I. cisimlerin kütleleri, I. V gerilimi altında K’de biriken yük,

II. cisimlerin elektrik yüklerinin büyüklüğü, II. V gerilimi altında K’de depolanan enerji,
III. cisimlerin ivmelerinin büyüklüğü III. K’nin sığası
niceliklerinden hangileri kesinlikle birbirinden farklıdır? niceliklerinden hangileri bulunabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) I, II ve III B) I ve III C) I ve II
D) I ve II E) I ve III D) Yalnız II E) Yalnız I
1-D 2-E 3-D 4-E 5-B 6-C 7-A 8-A
166
1. Bir bardak ve sürahi ancak hacimleri kadar su ile doldurula- 2. Bir sığaç, çok hızlı bir şekilde yük depo edebilir ve bağlandı-
PARAF YAYINLARI
bilir. Hacimlerinden fazla su ilave edildiğinde taşar. Kapların ğı devreye ani yük akışı sağlayabilir.
alabileceği su miktarı, kapasitelerini belirler. Sürahinin hacmi
Sığacın bu amaçla kullanımına örnek olarak,
bardağınkinden büyük olduğu için kapasitesi de daha fazla-
dır. Benzer şekilde maddeler de kapasitelerine göre elektrik I. Fotoğraf makinelerindeki flaş ışığı ile fotoğraf çekilen or-
yükü depolayabilir. Buna sığa denir. tamın kısa bir süre kuvvetlice aydınlatılması
II. Bir radyodan net ses elde etmek için uygun frekansın ayar-
lanması
Buna göre,
I. Maddeleri sonsuz büyüklükte yükle yüklemek imkânsız-

dır.
II. İletkende biriken yük miktarı, iletkenin sığası ile doğru
III. Elektroşok cihazındaki enerjinin 2 ms süre ile hastanın vü-
orantılıdır.
cuduna verilerek kalpteki kasılmanın durdurulması ve kal-
III. Sığanın SI’daki birimi faradtır. bin atmasının sağlanması
uygulamalarından hangileri verilebilir?
167
3. Özdeş K, L, M, N ve P sığaçları özdeş ve iç direnci önem- 5. İnce ve metal özdeş iki levha eşit miktarda elektrik yüküyle
siz üreteçlere aşağıdaki gibi bağlandığında, en çok yük yüklenerek şekildeki gibi birbirine paralel olarak konulmuştur.
PARAF YAYINLARI depo edilen sığaç hangisi olur?
A) K B) L
ÁE
+ – + – + –
C) D) Levhaların üreteçle bağlantısı olmadığına göre, araların-

K N
daki uzaklık arttırıldığında levhalar arasındaki elektrik ala-
nın şiddeti (ÁE) ve levhalar arasındaki elektriksel potansi-
+
– yel farkı (V) için ne söylenebilir?
+ – + – + –
E V
+ – + – + – A) Artar Azalır
B) Azalır Artar
C) Değişmez Artar
E) P
D) Azalır Değişmez
E) Değişmez Azalır
+
–
+ – + –
6. Mikrofondan gelen elektrik sinyallerini yükselterek hoparlörle-

re aktaran cihaza amplifikatör denir. Sesler hoparlörlere akta-
rılırken düşük frekanslı olanlar (pes) ile yüksek frekanslı olan-
lar (tiz) birbirinden ayrılarak farklı hoparlörlerden çıkarlar.
4. Şekildeki devrede üretece bağlı K sığacının levhaları arası
uzaklık d’dir. Bu konumda iken K’de biriken yük q, levhalar
arasındaki potansiyel farkı ise V’dir.
Tiz ses Pes ses
çıkan çıkan
K sığacı
hoparlör hoparlör
K L
d
Buna göre, yukarıda bahsedilen amaç doğrultusunda ça-
+ – lışan şekildeki devrenin K ve L ile verilen bölümlerinde
aşağıdaki devre elemanlarından hangilerinin bulundu-
Buna göre, d uzaklığı artırılırsa, q ve V için ne söylenebilir? ğu söylenebilir?
q V K L
A) Artar Artar A) Sığaç Bobin

B) Azalır Değişmez B) Sığaç Direnç
C) Azalır Artar C) Bobin Sığaç
D) Artar Azalır D) Direnç Sığaç
E) Değişmez Azalır E) Bobin Direnç
1-E 2-D 3-B 4-B 5-C 6-A
168
ÜNİTE 6

1
MANYETİK ALAN - MANYETİK KUVVET
1. Elektrik alan çizgileri ile manyetik alan çizgileri arasında- 3. Sayfa düzlemine dik olarak yerleştirilen şekildeki X ve Y tel-
PARAF YAYINLARI
ki farklara örnek olarak, lerinden gösterilen yönlerde eşit büyüklükte i akımları geç-
mektedir. Bu tellerin K noktasında meydana getirdikleri bileş-
I. Elektrik alan çizgileri gerçekte var olmayan hayali çizgiler
ke manyetik alanın yönü sayfa düzleminde ve yukarı yönde
iken, manyetik alan çizgileri gerçekte var olan çizgilerdir.
(ª) oluyor.
II. Elektrik alan çizgileri birbirini hiçbir zaman kesmez iken,
manyetik alan çizgileri bazı noktalarda birbirini kesebilir. i K i
X Y
III. Elektrik alan çizgileri yüklü bir cismin yüzeyinden başla-
yıp diğer yüklü cismin yüzeyinde son bulurken, manyetik d d
alan çizgileri kapalı eğriler şeklindedir.
Buna göre, Y telinden geçen elektrik akımının yönü aşağı-
durumlarından hangileri verilebilir? dakilerden hangisidir? (Ø: Sayfa düzlemine dik dışarı doğ-
ru olan yön, Ğ: Sayfa düzlemine dik içeri doğru olan yön)
A) B) C)
D) Ø E) Ğ
2. Emre, elindeki pusulanın ibresinin dönmesini istemektedir. 4. Sayfa düzleminde bulunan sonsuz uzunluktaki tellerden şe-
kildeki gibi aynı yönlü i1 ve i2 akımları geçmektedir.
K L M
d d d d
i1 i2
Buna göre, sayfa düzlemi üzerinde bulunan K, L, M nok-

Bu isteğine ulaşabilmesi için Emre’nin, talarındaki bileşke manyetik alanlarla ilgili;
I. yeryüzünde pusula ile birlikte yürüme, I. L noktasındaki manyetik alan sıfırdır.

II. pusulanın yanına bir mıknatıs yaklaştırma, II. K noktasındaki manyetik alanın şiddeti M’dekine eşittir.
III. pusulayı üzerinden akım geçen bir telin yakınına getirme III. K noktasındaki manyetik alan sayfa düzleminden dışarı
yöndedir.
işlemlerinden hangilerini tek başına yapması yeterli ola-
bilir? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
169
Manyetik Alan - Manyetik Kuvvet
5. Bir masanın yüzeyine dik olan sonsuz uzunluktaki iletken 7. Sayfa düzlemindeki düzgün ÁB manyetik alanı içerisine sonsuz
X teliyle, masa yüzeyine yerleştirilmiş yarıçapı r olan Y tel hal- uzunluktaki bir tel sayfa düzlemine dik olacak biçimde şekil-
PARAF YAYINLARI kasından iX, iY elektrik akımları şekildeki yönlerde geçmektedir. deki gibi yerleştiriliyor.
Sol Sağ
X K
iX iY ÁB
i
r
d Y
Masa
L
Telden sayfa düzleminden dışarı doğru sabit bir akım geç-

tiğine göre, telden eşit uzaklıktaki K ve L noktalarındaki
bileşke manyetik alan için aşağıdaki yargılarından hangisi
kesinlikle yanlıştır? (Ø: Sayfa düzleminden dışarı)
X telinin O noktasında oluşturduğu manyetik alanın şid-
deti B olduğuna göre;
A) Telden geçen i akımı artırılırsa L noktasındaki manyetik
I. X telinin O noktasında oluşturduğu manyetik alan masa alanın şiddeti azalır.
düzlemine diktir. B) K noktasındaki bileşke manyetik alan sola doğrudur.
II. X ve Y tellerinin O noktasında oluşturduğu manyetik alan- C) L noktasındaki bileşke manyetik alan sağa doğrudur.
lar birbirine diktir.
D) Telden geçen i akımı artırılırsa K noktasındaki manyetik
III. X telinin O noktasında oluşturduğu manyetik alanın şid- alanın şiddeti artar.
deti Y telininkine eşittir.
E) K noktasındaki bileşke manyetik alanın büyüklüğü L nok-
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? tasındakinden büyüktür.

8. Merkezleri O noktası olan, sayfa düzlemindeki K ve L iletken
halkalarından şekilde belirtilen yönlerde iK ve iL akımları geç-
mektedir.
L
6. Sarım sayısı N, sarım uzunluğu L, iki ardışık sarım arası mesa-
O
fesi a olan bir selenoid gerilimi V olan pile şekildeki gibi bağ- iK iL
lanmıştır.
O noktasındaki bileşke manyetik alan için;

a I. iK = iL ise O noktasındaki manyetik alanın safya düzlemin-
i den dik ve dışarı doğrudur.
+ –
II. iK > iL ise O noktasındaki manyetik alanın şiddeti sıfır ola-
V bilir.
III. iL > iK ise O noktasındaki manyetik alanın yönü safya düz-
Buna göre, selenoidin içindeki manyetik alanın büyüklü-
leminden dik ve içeri doğrudur.
ğü; L sabit kalmak şartı ile, a, N ve V niceliklerinden han-
gileri ile doğru orantılıdır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız V B) Yalnız N C) V ve a A) I, II ve III B) I ve II C) Yalnız III
D) V ve N E) V, N ve a D) Yalnız II E) Yalnız I
1-C 2-E 3-E 4-C 5-B 6-D 7-A 8-B
170
1. Düşey kesiti verilen düzenekte birbirine iple bağlı, üzerlerin- 3. Elektrik yükü +q olan bir tanecik, yan yana dizilmiş birbirine
den iK ve iL elektrik akımları geçen, kenar uzunlukları eşit olan paralel I, II, III manyetik alanların bulunduğu bölgeye v hızı ile
PARAF YAYINLARI
kare biçimindeki K, L tel çerçeveleri düzgün ÁB manyetik alanı girdiğinde yalnızca sayfa düzleminde hareket ediyor ve şe-
içinde şekildeki gibi dengede kalıyor. kildeki kesikli çizgi ile gösterilen yörüngeyi izliyor.
Tavan (yatay) I II III

Çubuk
K
Áv
+q
L
iK
Buna göre; I, II, III ile belirtilen bölgelerdeki manyetik ala-
ÁB iL nın yönleri aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?
(Ø: Sayfa düzlemine dik dışarı doğru olan yön, Ğ: Sayfa düz-
lemine dik içeri doğru olan yön)
Yer (yatay) I II III
Buna göre, A) ® Ğ Ğ
B) ® Ğ Ø
l. K çerçevesinin ağırlığı L’ninkinden küçüktür.
C) Ø Ğ Ø
ll. K çerçevesinin ağırlığı L’ninkinden büyüktür.
D) ¬ Ø Ø
lll. iK < iL dir.
E) ® Ø Ø
(Çerçevelerin birbirine etkisi önemsizdir.)
D) I ve III E) II ve III 4. Sayfa düzlemine dik ve içeri doğru olan düzgün ÁB manyetik
alanının bulunduğu ortamda, eşit kütleli, elektrik yüklü X ve Y
parçacıkları şekildeki gibi r ve 2r yarıçaplı çembersel yörün-
gelerde dolanmaktadır.
ÁB
X vX
2. +q yüklü bir cisim v hızıyla düzgün ÁB manyetik alanı içerisin- r 2r

de r yarıçaplı yörüngede şekildeki gibi dolanıyor.
ÁB Y
vY
r
X parçacığının yük miktarı Y’ninkinin 2 katı olduğuna göre;
I. X ve Y’nin elektrik yükleri zıt işaretlidir.

II. X’in elektrik yükü negatif (–)işaretlidir.
+q v
III. Parçacıkların hızlarının büyüklükleri eşitse Y’nin yük mik-
tarı X’inkine eşittir.
Buna göre, r yarıçapını artırmak için B, v ve q büyüklük-
lerinden hangileri tek başına artırılmalıdır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız v B) Yalnız B C) Yalnız q A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) B ve q E) B, v ve q D) I ve II E) I, II ve III
171
5. Aynı düzlemde birbirine paralel tutulan sonsuz uzunluktaki K, 7. Üzerinden i akımı geçen sonsuz uzunluktaki düz tel ile aynı
L, M iletken tellerinden elektrik akımı geçiyor. M telinden 1 yö- düzlemde, tele eşit uzaklıktaki, elektrikle yüklü K, L, M cisim-
PARAF YAYINLARI nünde geçen i şiddetindeki elektrik akımı şekildeki gibidir. leri tele paralel doğrultuda Şekil 1’deki gibi fırlatılıyor. Bu du-
rumda K cismi x ile gösterilen yörüngeyi izliyor.
K L M
(1)
i M
x
(2)
d d
L teli serbest bırakıldığında hareketsiz kaldığına göre; K

ve L tellerinden geçen akımların yönleri; K L
K’den geçen L’den geçen
akımın yönü akımın yönü Şekil 1
I. 1 1
II. 2 2
III. 1 2 2
1 3
verilenlerden hangileri gibi olabilir?
4 6
5
D) I ve II E) II ve III Şekil 2
Cisimlerin elektrik yükleri aynı işaretli olduğuna göre; L

ve M cisimlerinin izledikleri yörüngeler Şekil 2’de verilen-
lerden hangileri olabilir?
6. Sayfa düzlemine paralel düzgün ÁB manyetik alanına, sayfa
(Yüklerin birbirine etkisi ihmal ediliyor.)
düzleminde hareket eden eşit yüklü X, Y, Z cisimleri eşit bü-
yüklükteki v hızlarıyla şekildeki gibi giriyorlar. L M
X v
A) 1 6
q ÁB
B) 2 5
C) 3 6
a
D) 3 4
v E) 1 4
Z
q v q
Y
Buna göre;
I. X ve Y ye etki eden manyetik kuvvetlerin büyüklükleri

eşittir.
II. Y ve Z ye etki eden manyetik kuvvetlerin büyüklükleri
eşittir.
III. X’e etkiyen manyetik kuvvet sıfırdır.

(Yüklerin birbirine etkisi ihmal ediliyor.)
1-B 2-A 3-B 4-D 5-C 6-C 7-D
172
TEST 3 ATOM TESTİ
1. Sonsuz uzunluktaki birbirine paralel iletken K ve L tellerinden 3. Sayfa düzlemine dik ve dışarı yönde olan düzgün ÁB manye-
PARAF YAYINLARI
elektrik akımı geçirildiğinde K teline etki eden manyetik kuv- tik alanına eşit büyüklükte v süratleriyle fırlatılan eşit kütleli K
vet şekildeki gibi ÁFK oluyor. ve L cisimleri şekildeki yörüngeleri izliyor.
K
K teli L teli
ÁB
v
(1)
ÁFK v
(2)
L
Cisimler sürtünmesiz yatay düzlemde hareket ettiğine

göre,
Buna göre;
I. K pozitif elektrikle yüklüdür.
I. K telinden geçen elektrik akımı 1 yönünde ise L’den ge-
çen akım 2 yönündedir. II. K ve L’nin elektrik yükleri zıt işaretlidir.
II. L teline etki eden manyetik kuvvet −ÁFK dir. III. K’nin elektrik yükü L’ninkinden büyüktür.
III. Yalnız L telinden geçen elektrik akımının yönü ters döner- yargılarından hangileri doğrudur?
se K teline etki eden manyetik kuvvetin değeri değişmez (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
yönü ters yöne döner.
yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
4. V gerilimi ile yüklenmiş, aralarındaki uzaklık d olan yüklü pa-

2. Kartezyen koordinat sistemine göre; (+x) yönünde, sabit hız- ralel levhalar arasında, sayfa düzlemine dik ve içeriye doğru
la hareket eden bir elektrona (–y) yönünde düzgün manyetik B şiddetinde manyetik alan bulunmaktadır. v hızıyla atılan +q
alanı şekildeki gibi etki ediyor. yüklü bir parçacık şekildeki yolu izliyor.
+y
ÁB
d/2 d/2
+q v
ÁB V
−q
+x d/2 d/2
v
+z
Buna göre, aşağıda verilenlerden hangisi levhalar arasın-
Buna göre, elektrona etki eden manyetik kuvvetin yönü daki elektrik alanın şiddetine eşittir?
aşağıdakilerden hangisi olur? (Sürtünme ve yer çekimi ivmesi önemsizdir.)
A) –x B) +x C) –z A) q∙v B) q∙V C) V∙B
D) +z E) –y D) v∙B E) v∙B∙d
173
5. Elektrik yüklü X cismi ile yüksüz Y cismi düzgün ÁB manyetik 7. Yatay ve sürtünmesiz düzlemde bulunan, K ve L elektronla-
alanında sabit Áv hızıyla şekildeki gibi fırlatılıyor. rından K elektronu düzgün ÁB manyetik alanına Şekil 1’deki
PARAF YAYINLARI gibi, L elektronu da düzgün ÁE elektrik alanına Şekil 2’deki gi-
ÁB bi alanlara dik olarak gönderiliyor.
Áv Áv K L
X Y
ÁB ÁE
Buna göre, X ve Y cisimlerinin fırlatıldıktan sonraki hare-

ketleri için ne söylenebilir?
(Sürtünmeler ve yer çekimi önemsizdir.)
X cisminin hareketi Y cisminin hareketi

Şekil 1 Şekil 2
A) Düzgün çembersel Düzgün doğrusal
hareket hareket Buna göre, K ve L’nin alanlar içindeki hızlarının büyüklük-
B) Düzgün çembersel Düzgün çembersel leri için ne söylenebilir?
hareket hareket (Yerin manyetik alanı ve çekim ivmesi önemsizdir.)
C) Düzgün doğrusal Düzgün doğrusal
hareket hareket K’nin hızı L’nin hızı
D) Düzgün hızlanan Düzgün doğrusal A) Artar Değişmez
doğrusal hareket hareket
B) Değişmez Artar
E) Düzgün yavaşlayan Düzgün hızlanan
doğrusal hareket doğrusal hareket
E) Artar Artar
8. Birbirlerine iple bağlı +q ve –q elektrikle yüklü X, Y parçacık-

ları, sayfa düzlemine dik, düzgün ÁB manyetik alanı içinde ay-
nı büyüklükteki sabit Áv hızıyla şekildeki gibi hareket ediyor. X
cismine etki eden elektriksel kuvvetin (Coulomb kuvveti) bü-
yüklüğü FE, manyetik kuvvetin büyüklüğü FM dir.
6. Kütlesi m olan –q yüklü bir parçacık, yatay doğrultuda v hı-

ÁB
zıyla düzgün ve sayfa düzlemine dik ÁB manyetik alanının içe-
risine şekildeki gibi giriyor.
Áv Áv
T
ÁB
+q İp –q
X Y
–q v
İpteki gerilme kuvvetinin büyüklüğü T sıfırdan farklı ol-

duğuna göre,
I. FE < FM
Parçacık manyetik alan içerisinde çembersel hareket yap-
II. T < FM
tığına göre, bu hareketin frekansı nedir?
III. FE < T
qB 2pm qB yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) B) C)
2pm qB m
A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II
2pm 2p
D) E)
B qBm D) Yalnız II E) II ve III
1-E 2-D 3-E 4-D 5-A 6-A 7-B 8-C
174
1. Sonsuz uzunluktaki K, L, M, N iletken telleri şekildeki gibi sayfa 2. Dikdörtgen biçiminde kıvrılmış düzgün akım çerçevesinden,
PARAF YAYINLARI
düzlemine dik olarak yerleştirilmiştir. Bu tellerden geçen elekt- şekilde gösterildiği yönde i akımı geçmektedir.
rik akımlarının büyüklükleri birbirine eşit, yönleri ise bilinme-
K
mektedir.
d
L
d
K M i
P
L
ÁB d
N
K, L, M, N tellerine eşit uzaklıktaki P noktasında oluşan

bileşke manyetik alan şekildeki gibi ÁB olduğuna göre, bu d
tellerden geçen elektrik akımlarının yönleri için ne söy-
lenebilir? M
(Ø: Sayfa düzlemine dik dışarı doğru olan yön, Ğ: Sayfa düz- Buna göre; K, L ve M noktalarındaki manyetik alanlar için,
lemine dik içeri doğru olan yön)
I. L noktasındaki manyetik alanın şiddeti sıfırdır.
K L M N II. K noktasındaki manyetik alanın şiddeti M noktasındakine
eşittir.
A) Ø Ğ Ğ Ø
III. L noktasındaki manyetik alanın şiddeti K noktasındakin-
B) Ø Ğ Ø Ğ
den büyüktür.
C) Ğ Ğ Ø Ø
D) Ğ Ø Ø Ğ yargılarından hangileri doğrudur? (L noktası akım çerçeve-
sinin tam merkezindeyken K ve M noktaları akım çerçevesi-
E) Ğ Ø Ğ Ğ
ne yeterince yakındır.)
175
3. Semih, üzerinden akım geçen bir teli, iki mıknatısın arasında- 5. Hareket eden bir elektron, her bir bölgede düzgün ve sabit
ki düzgün manyetik alana şekildeki gibi yerleştiriyor. olan elektrik ve manyetik alandan sadece birinin olduğu bi-
PARAF YAYINLARI linen; I. bölgeden doğrusal bir yörünge izleyerek II. bölgeye
i gelmiş ve II. bölgede çembersel bir yörünge izleyerek şekil-
deki K noktasına çarpmıştır.
1 L
Elektron
3
Selim daha sonra parmaklarını 1, 2 ve 3 yönlerinde açıp, eli-

ni uygun biçimde döndürerek tele etki eden manyetik kuvve-
K
tin yönünü doğru olarak buluyor.
I. Bölge II. Bölge
Buna göre Selim; 1, 2 ve 3 yönleri ile aşağıdaki fiziksel ni-
celiklerden hangilerinin yönünü göstermiştir?
Sürtünmeler ve kütle çekim alanı önemsiz olduğuna göre
1 2 3 I. ve II. bölgelerdeki alanın türü ve alan çizgilerinin yönü
A) Akım Manyetik alan Kuvvet için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
B) Akım Kuvvet Manyetik alan (Ø: Sayfa düzlemine dik dışarı doğru olan yön, Ğ: Sayfa düz-
C) Kuvvet Akım Manyetik alan lemine dik içeri doğru olan yön)
D) Kuvvet Manyetik alan Akım
A) I. bölgede ® yönünde elektrik alan, II. bölgede Ğ yönün-
E) Manyetik alan Akım Kuvvet
de manyetik alan vardır.
B) I. bölgede ¬ yönünde elektrik alan, II. bölgede Ğ yönün-
de manyetik alan vardır.
C) Bu deneyde elektron yerine proton kullanılmış olsaydı bu
4. Düzgün ÁB manyetik alanında bulunan ve üzerinden i akımı protonun K noktasına çarması için I. bölgede Ø yönün-
geçen bir tele etki eden manyetik kuvvet ÁF dir. de manyetik alan II. bölgede ® yönünde elektrik alan ol-
ması gerekirdi.
i i
D) Bu deneyde elektron yerine proton kullanılmış olsaydı L
ÁF ÁB noktasına çarpabilirdi.
ÁB ÁF
E) Hem I. bölgedeki elektrik alan hem de II. bölgedeki man-
Şekil I Şekil II yetik alanın yönü zıt çevrilirse elektron L noktasına çarpa-
bilirdi.
ÁB
i
ÁF
Şekil III
Buna göre; ÁB, i ve ÁF nin gösterimi Şekil I, II, III’te verilen-

lerden hangileri gibi olabilir?
1-D 2-B 3-A 4-E 5-C
176
ÜNİTE 6

2
İNDÜKSİYON EMK’SI VE AKIMI
1. Başlangıçta nötr olan iletken KL çubuğu, sayfa düzlemine dik 3. Alim, düşey düzlemde tuttuğu mıknatısı bir bobinin biraz üs-
PARAF YAYINLARI
ve dışarı doğru yönelmiş sabit ÁB manyetik alanında sabit Áv tünden şekildeki gibi serbest bırakıyor.
hızı ile şekilde gösterilen doğrultuda hareket etmektedir.
ÁB K
Áv
L
Üst
Buna göre, çubuğun K ve L uçlarındaki elektrik yük dağı-
lımıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
K L
Alt
A) – +
B) + – Alim, bobine bağlı hassas bir akım ölçer (galvonometre) yardı-
C) + + mıyla geçen akımın şiddetini ve yönünü tespit edebilmektedir.
D) – – Buna göre,
E) Nötr +
I. Mıknatısın tamamı bobinin içine girinceye kadar geçen
sürede galvonometrenin ibresi “+” yönde sapar.
2. Şekildeki düzenekte düz telden i akımı geçmektedir. II. Mıknatısın tamamı bobinin içine girdiği anda galvonomet-
renin gösterdiği değer sıfır olur.
i
III. Mıknatıs bobinin alt ucundan çıkarken galvonometrenin
ibresi “–” yönde sapar.
I yargılarından hangileri doğrudur?

(Mıknatısın boyutları bobininkinden küçüktür.)

II
Halkada II yönünde indüksiyon akımının oluşması için;
I. halkayı düz tele değmeyecek şekilde tele yaklaştırmak,

II. halkayı sabit hızla telden uzaklaştırmak,
III. düz telden geçen akım şiddetini artırmak
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
177
İndüksiyon EMK’si ve Akımı
4. Şekildeki gibi yerleştirilen sonsuz uzunluktaki birbirine dik ilet- 6. Sonsuz uzunlukta bir tel ile iletken KL ve MN çubukları aynı
ken X, Y telleri ile iletken H halkası aynı düzlemdedir. X, Y tel- düzlemdedir. Telden i akımı geçerken çubuklar şekildeki gibi
PARAF YAYINLARI lerinden eşit büyüklükte i akımı geçmektedir. sabit v hızıyla hareket ediyor.
X i
K M
H v v
1
i L N
2 3
Çubuklar hareket ederken K, L, M, N uçlarında biriken yük-

lerin işareti için ne söylenebilir?
i Y (KL çubuğu iletken tele ulaşmamaktadır.)
K L M N
Buna göre, halka şekilde belirtilen hangi yönde hareket
ettirilirse, indüksiyon akımı oluşur? A) – + + –
(Halkanın düzlemi değişmiyor.) B) + – + –
C) + – – +
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 3
D) – + – +
D) 1 ya da 3 E) 2 ya da 3
E) + + – –
5. Düzgün ÁB manyetik alanında, yüzey alanları birbirine eşit olan 7. Aynı düzlemde yan yana bulunan şekildeki X, Y bobinlerin-
K, L levhalarının yandan görünüşleri şekildeki gibidir. den, X bobini gerilimi V olan üreteçle reostaya bağlı iken, Y
bobini ise lambaya bağlıdır.
K L
X Y
a ÁB
Sürgü
+ –
Buna göre; V 1 2 Lamba

I. K levhası üzerindeki manyetik akı, L’ninkinden fazladır.
Buna göre;
II. Levhaların yüzeyindeki manyetik akının eşit olması için
L’nin yüzey alanı artırılmalıdır. I. reostanın sürgüsü 1 yönünde kaydırılırken,
III. L levhası ile manyetik alan arasındaki açı azaltılırsa üze- II. reostanın sürgüsü 2 yönünde kaydırılırken,
rindeki manyetik akı artar. III. Y bobini X bobininden uzaklaştırılırken
yargılarından hangileri doğrudur? (a < 90°) işlemlerinden hangileri tek başına yapılırken lamba ışık
verebilir?
D) I ve II E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
1-B 2-C 3-E 4-D 5-D 6-A 7-E
178
1. İletken tel çerçeve, düzgün manyetik alanın sayfa düzlemine 3. Hakan iletken bir tel çerçeveyi, düşey bir düzleme yerleştirdik-
dik ve dışarıya doğru olduğu bir bölgeye v sabit hızı ile şekil- ten sonra çerçevenin üst kenarına tutturduğu d uzunluklu ipin
PARAF YAYINLARI
deki gibi girip çıkıyor. diğer ucuna bir mıknatıs bağlayıp şekildeki konumdan serbest
bırakıyor. Bu durumda mıknatıs çerçevenin içinde dönmeden
ÁB basit harmonik hareket yapmakta ve çerçevede indüksiyon
akımı oluşmaktadır.
v
L Tel
çerçeve
x 2x Mıknatıs
Buna göre, telde oluşan manyetik akının yola bağlı grafi-

ği aşağıdakilerden hangisi gibi olur?
A) Manyetik akı B) Manyetik akı

Yalıtkan
zemin
0 Yol 0 Yol
x 2x 3x x 2x 3x
Buna göre, tel çerçevede oluşan indüksiyon akımı için
aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
C) Manyetik akı D) Manyetik akı (Yerin manyetik alanı ihmal ediliyor. Mıknatısların kütlesi ile
manyetik alanlarının doğru orantılı olduğu kabul edilecektir.)
0 Yol 0 Yol
x 2x 3x 1,5x 3x A) İpin uzunluğu artırıldığında mıknatısın periyodu değişece-
ği için indüksiyon akımının büyüklüğünü de değiştirir.
E) Manyetik akı B) Mıknatısın kütlesi azaltıldığında periyot değişmeyeceği
için indüksiyon akımını değiştirmez.
C) Yer çekimi ivmesinin değeri indüksiyon akımını etkilemez.
0 Yol
x 2x 3x D) Mıknatısın kütlesi artırıldığında manyetik alan değişeceği
için indüksiyon akımı değişir.
E) Tel çerçevenin alanı azaltıldığında yüzeyden geçen man-
yetik akı değişeceği için indüksiyon akımı da değişir.
2. Şekildeki çubuk mıknatıs, bobine merkez doğrultusu boyun-

ca önce yaklaştırılıp sonra uzaklaştırılıyor.
S N
1 2
Buna göre, yaklaştırılırken ve uzaklaştırılırken, bobine 4. Manyetik alan, manyetik akı ve manyetik alan çizgileri ile
bağlı direncin üzerinden geçen indüksiyon akımının yö- ilgili,
nü için ne söylenebilir?
I. Manyetik alanın kaynağı hareketli yüklerdir.
Yaklaştırılırken Uzaklaştırılırken II. Manyetik akı ile manyetik alan çizgileri aynı şeylerdir.
A) 1 yönünde 2 yönünde III. Manyetik alan çizgileri gerçekte olmayıp, manyetik alanı
ve alanın yönelişini temsilen kullanılır.
B) 1 yönünde 1 yönünde
C) 2 yönünde 1 yönünde
D) 2 yönünde 2 yönünde A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) 1 yönünde Akım oluşmaz D) I ve II E) I ve III
179
5. Sayfa düzlemine dik ve içeri yönde düzgün ÁB manyetik ala- 7. Çetin çember haline getirdiği iletken bir tele ideal ampermet-
nında bulunan iletken KM çubuğu şekildeki gibi K noktası et- re bağlayıp bir çubuk mıknatısla deneyler yapıyor. I. deneyde;
PARAF YAYINLARI rafında ok yönünde sabit açısal süratle döndürülüyor. mıknatısı çembere yaklaştırıyor, II deneyde; çember mıknatı-
sa yaklaştırılıyor. III. deneyde; mıknatısı kendi ekseni etrafın-
ÁB Ok da döndürüyor. Mıknatıs, her deneyde çembersel iletkenin
M oluşturduğu daire düzlemine dik olarak çemberin merkezin-
d den geçen doğru (x) üzerinde bulunmaktadır.
L
I. Mıknatıs çembere yaklaştırılıyor.
d
K Ampermetre
A x
N S
KL arası uzaklık LM arasındaki uzaklığa eşit olduğuna göre,
I. L noktası nötrdür.
II. M noktası pozitif elektrikle yüklenir. II. Çember mıknatısa yaklaştırılıyor.
III. KL arasında oluşan indüksiyon elektromotor kuvveti LM
Ampermetre
arasında oluşana eşittir. A x
S
yargılarından hangileri doğrudur? N
III. Çember, x ekseni etrafında sabit açısal hızla

döndürülüyor.
Ampermetre
A x
6. Düzgün ÁB manyetik alanında bulunan iletken MNPR tel çer-
N S
çevesi üzerindeki iletken KL teli, şekildeki gibi Áv sabit hızıyla
çekiliyor.
ÁB
M K R
Ampermetrenin akım ölçme dışında devreye herhangi bir
Áv etkisi olmadığına göre hangi deneylerde ampermetreden
X Y akım geçmez?
N P A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

L
X, Y lambaları özdeş olduğuna göre, KL telinin hareke-
ti süresince;
l. Lambaların parlaklıkları eşittir.

ll. X’ten geçen akımın yönü M’den N’ye doğrudur.
lll. Y’den geçen akımın yönü P’den R’ye doğrudur.
yargılarından hangileri doğrudur? (Ğ: Sayfa düzlemine dik

ve içeriye doğru. Tellerin direnci önemsenmiyor.)
1-A 2-A 3-B 4-E 5-B 6-D 7-C
180
TEST 7 ATOM TESTİ
1. Sayfa düzleminde bulunan sonsuz uzunluktaki X telinden sabit 2. Bir pil, elektrik iletkenliği yeterince büyük olan bir demir bil-
PARAF YAYINLARI
i akımı geçmektedir. X telinin yanınındaki nötr iletken K, L ve ye, bir bobin, bir anahtar ve iletken teller kullanılarak şekil-
M çubukları Şekil 1, Şekil 2 ve Şekil 3’deki gibi hareket ettirili- deki gibi bir düzenek oluşturulmuş ve yalıtkan bir kabın içe-
yor. K çubuğu tele sabit hızla yaklaştırılırken, L çubuğu sabit risine konulmuştur. Bu düzenekte sadece demir bilye, bobin
hızla tele paralel hareket ettiriliyor, M ise orta noktası O olan ile bakır yuva arasında düşey doğrultuda hareket edebilmek-
merkez etrafında sabit açısal hızla döndürülüyor. tedir.
Yalıtkan kap
i X teli
Lamba
v
K
Bobin
Şekil 1
Demir
bilye
i X teli
Bakır yuva Anahtar

L
v
Yer (yatay)
Buna göre,
Şekil 2 I. Anahtar kapatıldığında bobinin oluşturduğu manyetik kuv-
vet bilyenin ağırlığından büyükse bilye bobin ile bakır yu-
i X teli va arasında periyodik olarak yukarı-aşağı hareket eder.
w II. Anahtar kapatıldığında bobinin oluşturduğu manyetik

kuvvet bilyenin ağırlığından küçükse lamba sürekli ışık
M
verir.
O
III. Anahtar kapatıldığında bobinin oluşturduğu manyetik kuv-
vet bilyenin ağırlığından büyükse lamba sürekli ışık verir.
Şekil 3
Buna göre, hangi çubuğun iki ucu arasında potansiyel A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
fark oluşur?
A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ve L
D) K ve M E) K, L ve M
181
3. Efe, düşey kesiti verilen düzenekte elektrik iletkenliği çok iyi 5. Bir öğretmen, mıknatısın içerisinde şekildeki gibi bir elektrik
olan bakırdan yapılmış iki ucu açık bir kasnağı yalıtkan ayak- devresi kuruyor. Öğretmen bu devrede, yatay duran iletken
PARAF YAYINLARI lar üzerine şekildeki gibi yerleştiriyor. Daha sonra şekilleri ve rayların üzerine serbestçe hareket edebilecek biçimde alü-
boyutları aynı olan bir mıknatıs ile bir tahta çubuğu, kütle mer- minyum çubuk yerleştiriyor.
kezleri yerden aynı yükseklikte olacak biçimde kasnağın üze-
rinden aynı anda serbest düşmeye bıraktığında, kasnak üze- N II yönü I yönü
rinde elektrik akımı oluştuğu gözlüyor.
Mıknatıs Tahta L
çubuk
S K
Üreteç
Bakır
kasnak
Alüminyum çubuk
Öğretmen anahtarı kapattığında alüminyum çubuk II yö-

Yalıtkan nünde hareket ettiğine göre,
ayak
I. Üretecin K ucu pozitif (+) işaretlidir.
Yatay (yer)
II. Çubuk hızlanarak hareket etmiştir.
III. Anahtar kapatıldıktan bir süre sonra açılırsa çubuk I yö-
Tahta çubuk ve mıknatıs düşey doğrultuda ve dönmeden nünde harekete geçer.
yere kadar geldiğine göre,
yargılarından hangileri doğrudur? (Akı değişimlerinden
I. Tahta çubuk yere gelinceye kadar sürekli hızlanmıştır. dolayı meydana gelen etkiler ve sürtünmeler ihmal ediliyor.)
II. Mıknatısın kasnağa gelinceye kadarki hızlanma ivmesi
tahta çubuğunkinden küçüktür. A) I ve II B) II ve III C) Yalnız III
III. Mıknatısın kasnağı geçip yere gelinceye kadarki hızlan- D) Yalnız II E) Yalnız I
ma ivmesi tahta çubuğunkinden büyüktür.

(Sürtünmeler ve Yerküre’nin manyetik alanı ihmal edilecektir.)
6. Sayfa düzleminden dışarı yönde olan düzgün ÁB manyetik ala-
nı içinde bulunan I, II, III ve IV metal çerçeveleri şekildeki gi-
bidir.
4. Üzerinden i akımı geçen yeterince uzun X teline yakın bir
bölgede bulunan, iletken telden yapılan Y halkası, şekildeki +y
KLMN yolu boyunca sabit hızla hareket ettiriliyor.
N II
I III
M
Y IV
+x
K L
X i
Buna göre, düzgün manyetik alan içinde gösterilen yön-
KL yolu tele paralel olduğuna göre, Y halkası hangi aralık- lerde çekilen iletken çerçevelerden hangilerine etkiyen
larda hareket ederken üzerinde indüksiyon akımı oluşur? manyetik kuvvet –y yönündedir?
A) Yalnız KL B) Yalnız LM C) Yalnız MN A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IV
D) KL ve MN E) LM ve MN D) I ve III E) II ve IV
1-E 2-D 3-C 4-E 5-A 6-B
182
1. Üzerinden akım geçen tele etki eden manyetik kuvveti öğren- 2. Orhan, bir çivinin etrafına dışı yalıtılmış bir teli Şekil 1’deki gi-
PARAF YAYINLARI
cilerine göstermek isteyen Ahmet Öğretmen şekildeki deney bi sararak telden akım geçiriyor.
düzeneğini kurmuştur.
Ahmet Öğretmen, anahtarı kapattığında iletken kablolarla ası-

lı metal çubuk düşeyle bir açı yapacak biçimde hareket ede-
rek dengede kalıyor.
Sol Sağ
Şekil 1
Kablo Kablo
Metal çubuk
+
Reosta
–
+
Şekil 2
– Orhan daha sonra çiviyi küçük metal parçalarına yaklaştırdı-

ğında çivinin Şekil 2’deki gibi neredeyse tüm metal parçala-
Anahtar rını çektiğini gözlemliyor.
Buna göre, Buna göre,
I. Metal çubuk sola doğru hareket etmiştir. I. Orhan bir transformatör yapmıştır.
II. Reostanın sürgüsü direnci artırılacak yönde çekilirse me- II. Sarım sayısını artırarak deneyi tekrarlarsa tüm metal par-
tal çubuğun düşeyle yaptığı açı artar. çalarını çekebilir.
III. Mıknatısın kutupları ters çevrilerek konulursa metal çubuk III. Çivinin sivri ucu N kutbudur.
sağa doğru hareket ederek dengede kalır.
183
3. Sayfa düzlemine dik ve içeri doğru yönelmiş düzgün ÁB man- 4. Mete, bir tel çerçeveye tekerlek takarak basit bir oyuncak ara-
yetik alanı içerisine r yarıçaplı iletken bir halka şekildeki gibi ba yapıyor. Mete bu arabayı t0 = 0 anında şekildeki konum-
PARAF YAYINLARI yerleştirilmiştir. Halkanın oluşturduğu düzlem manyetik alana dan Áv hızıyla fırlatıyor.
diktir.
Efe bu düzenekte iki farklı farklı işlem yaparak telde oluşan i ÁB

Áv
indüksiyon akımını ve ÁE elektrik alanın yönünü belirlemek is-
tiyor. İlk yaptığı işlemde halkayı sabit tutup ÁB manyetik ala-
nın büyüklüğü zamanla artırıyor, ikinci işlemde ise ÁB manye-
tik alanını sabit tutup halkayı +x yönünde sabit hızla çekiyor.
t0 = 0 Yatay
ÁB
Araba t 1 anında sayfa düzlemine dik ÁB manyetik alanına
tamamen giriyor. t2 anında arabanın ön ucu manyetik ala-
+x yönü nın çıkışına gelerek t3 anında araba manyetik alandan tama-
r
men çıkıyor.
Buna göre, arabanın (0 - t1), (t1 - t2) ve (t2 - t3) zaman aralık-
larındaki hareketi için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
Buna göre Efe, bu iki işlemde halka üzerinde oluşan Á E (Sürtünmeler önemsizdir.)
elektrik alanın ve indüksiyon akımının yönünü aşağıdaki-
(t0 - t1) (t1 - t2) (t2 - t3)
lerden hangisi gibi göstermelidir?
A) Sabit hızlı Sabit hızlı Sabit hızlı
Manyetik alanın İletken halka +x yönünde B) Yavaşlayan Sabit hızlı Hızlanan
şiddeti artırıldığında hareket ettirildiğinde
C) Yavaşlayan Sabit hızlı Yavaşlayan
A) ÁE = 0, i = 0 ÁE = 0, i = 0 D) Hızlanan Yavaşlayan Hızlanan
E) Yavaşlayan Yavaşlayan Yavaşlayan
B) ÁE
ÁE i
i
C) ÁE
i 5. Düzgün bir manyetik alan içerisinde bulunan şekildeki devre-
ÁE = 0, i = 0
de iletken çubuk sabit v hızı ile çekiliyor.
ÁB
D) ÁE
i ÁE = 0, i = 0 v
R æ
E) ÁE i ÁE Buna göre, R direncinden geçen indüksiyon akımını ve-

i ren ifade aşağıdakilerden hangisidir?
Bvæ (Bvæ)2 Bvæ

A) B) C)
R R 2R
(Bvæ)2 Bvæ
D) E)
R2 R2
1-C 2-B 3-C 4-C 5-A
184
ÜNİTE 6

3
ALTERNATİF AKIM - TRANSFORMATÖRLER
1. Günlük hayatta kullanılan bazı cihazlar aşağıda verilerek bu 3. Alternatif akımın bir dirençte belirli bir sürede açığa çıkardığı
PARAF YAYINLARI
cihazların hangilerinin doğru akımla (DC), hangilerinin alter- ısı miktarı, aynı dirençte ve aynı sürede doğru akımla da elde
natif akımla (AC) çalıştığının eşleştirilmesi istenmektedir. edilebilir. Bu enerjiyi sağlayan doğru akım geriliminin büyük-
lüğüne ve akım şiddetine, alternatif gerilimin ve alternatif akı-
mın etkin değeri denir.
Cep telefonu
Buna göre,
AC
I. Alternatif gerilimin etkin değeri maksimum değerinden da-
Dizüstü bilgisayar
ha büyüktür.
II. Alternatif akımın etkin değeri maksimum değerinden da-
Bulaşık makinesi ha küçüktür.
DC
III. Bir dirence bağlı alternatif gerilimin değeri maksimum ol-
duğunda alternatif akımın değeri de maksimumdur.
Ütü
Buna göre, eşleştirme doğru olarak yapıldığında görünü-

mü aşağıdakilerden hangisi gibi olur?
A) B) C)
D) E) 4. Bir alternatif akım devresindeki gerilimin zamanla değişim gra-

fiği şekildeki gibidir.
Gerilim (volt)
50
3 4
0 Zaman
1 2 (x10–2s)
–50
2. Rezonans halindeki bir alternatif akım devresi ile ilgili, Buna göre;
I. İndüktif reaktans, kapasitif reaktansa eşittir. l. Gerilimin en büyük değeri 50 volttur.

II. Devreden geçen etkin akım maksimumdur. ll. Gerilimin frekansı 0,25 Hz’dir.
III. Devrenin empedansı minimumdur. lll. Devre rezonans halindedir.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve II E) l ve III
185
Alternatif Akım - Transformatörler
5. Metin; K, L ve M lambalarını farklı devrelere şekildeki gibi bağ- 7. Berk, X, Y dirençleri, Z sığacı, K, L anahtarları ve bir doğru
ladıktan sonra devrelerin güç kaynaklarını aktif hâle getirdi- akım kaynağı ile şekildeki devreyi kuruyor.
PARAF YAYINLARI ğinde K, L ve M lambalarının sürekli ışık verdiklerini gözlem-
Berk, L anahtarını açık tutup K anahtarını kapattığında, sığaç
liyor.
yük depoluyor. Bu sürede sığacın gerilimi artarak doğru akım
K Sığaç L kaynağının elektromotor kuvvetine zıt ve eşit büyüklüğe ulaşı-
yor ve bu andan sonra devreden akım geçmiyor.
Güç kaynağı Güç kaynağı

Z
Bobin M
X
+ –
K
Üreteç
Güç kaynağı
Buna göre Berk, K anahtarını açıp L anahtarı kapattığında;
Buna göre, hangi lambaların bulunduğu devredeki güç
kaynağı kesinlikle alternatif akım güç kaynağıdır? I. Biriken yük Y’den geçen kısa süreli akım oluşturur.
II. Y’den geçen akımın değeri sabittir.
A) Yalnız K’nin B) Yalnız L’nin C) Yalnız M’nin
III. Sığaç depoladığı enerjiyi boşaltılması sırasında tekrar dev-
D) K ve L’nin E) L ve M’nin reye verir. Fotoğraf makineleri ve kameralardaki flaş ışığı
bu şekilde elde edilir.
6. İdeal bir sığacın alternatif akım kaynağına bağlanması ile ku-

rulan şekildeki alternatif akım devresinde ampermetrenin ve
voltmetrenin gösterdiği değerler bilinmektedir.
Sığaç
8. Seri RLC devreleri radyolarda sinyal alıcı (seçici) olarak kulla-
nılmaktadır. RLC devresinin rezonans frekansı radyoya gelen
sinyallerin frekansına eşit olacak şekilde ayarlanarak sinyal-
A V
lerin net olarak alınması ve radyonun net bir şekilde dinlen-
mesi sağlanır.
Bir öğrenci, sinyal seçici olarak RLC devresi kullanılan bir

AC
radyoda TRT FM kanalını net olarak alabiliyorsa;
Buna göre,
I. direncin (R) değerini azaltma,
I. sığacın kapasitif reaktansı, II. kondansatörün sığasını (C) artırma,
II. sığacın kapasitansı, III. bobinin öz indüksiyon katsayısını (L) azaltma
III. alternatif gerilimin frekansı
işlemlerinden hangilerini tek başına yaptığında radyo sin-
niceliklerinden hangileri hesaplanabilir? yalini net olarak almaya devam eder?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) I ya da II B) II ya da III C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III D) Yalnız I E) Yalnız II
1-B 2-E 3-E 4-A 5-B 6-A 7-C 8-D
186
1. Bir öğretmen, laboratuvardaki bir transformatörün primer ve 3. Ayşe, şekildeki transformatörün primer devresine etkin geri-
sekonder bölümlerinin sarım sayılarını gerçek değerleri ile limi sabit ve V olan alternatif akım kaynağı bağlıyor. Bobinle-
PARAF YAYINLARI
orantılı olduğunu belirterek bu transformatörü şekildeki gibi rin sarım sayılar 5N, 7N ve 3N’dir.
gösteriyor. Öğrencilerinden primer devrenin A ve B uçlarına
bir üreteç bağlayarak sekonder devrenin K ve L uçları arasın-
da oluşan gerilimi ölçmelerini istiyor. Kemal, transformatörün K
primer devresine sabit i akımı olan bir doğru akım kaynağı, 7N

Selma ise transformatörü primer devresine etkin değeri i olan L
V 5N
alternatif akım kaynağı bağlıyor. Kemal ve Selma voltmetre ile
transformatörün sekonder devresindeki K - L uçları arasında P
3N
gerilimleri sırasıyla VKemal ve VSelma olarak ölçülüyor. R
Transformatörü
Primer Sekonder
K Buna göre,aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A
A) KL noktaları arasında ölçülen gerilim PR arasındakinden

B L
büyüktür.
B) KL noktaları arasında ölçülen gerilim V den büyüktür.
Primer Sekonder
C) PR noktaları arasında ölçülen gerilim V den küçüktür.
Buna göre, Kemal ve Selma’nın ölçtüğü VKemal ve VSelma ge- D) V gerilimi artırılırsa hem KL hem de PR noktaları arasında
rilimleriyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur? ölçülen gerilim artar.
(Şekildeki sarım sayıları gerçek değerleriyle orantılıdır.) E) Primer devresindeki bobinin sarım sayısı artırılırsa KL nok-
taları arasında ölçülen gerilim artar, PR noktaları arasında-
VKemal VSelma
ki azalır.
A) Sıfırdır. Primerindeki
gerilimden küçüktür.
B) Primerindeki Sıfırdır.
gerilimden küçüktür.
4. Basit bir transformatörün şekildeki gibi iki tarafında sarımlar
C) Sıfırdır. Primerindeki
bulunur. Transformatörlerde primer devreye uygulanan alter-
gerilimden büyüktür.
natif gerilim, sekonder devrede bir gerilim oluşmasına sebep
D) Primerindeki Sıfırdır.
olur. Şekildeki transformatörün X uçları primer olarak kullanı-
gerilimden büyüktür.
lıp alternatif gerilim uygulandığında Y uçlarından değeri da-
E) Primerindeki Primerindeki ha küçük olan alternatif gerilim elde ediliyor.
gerilimden büyüktür. gerilimden küçüktür.
X NX NY Y
Bu transformatörün ideal olmadığı bilindiğine göre,

2. İdeal olduğu kabul edilen transformatörlerde, I. NX sarım sayısı NY den büyüktür.
I. Çıkış gücü giriş gücüne eşittir. II. X ucundan uygulanan güç, Y ucundan alınan güçten bü-
II. Çıkış gerilimi her zaman giriş geriliminden yüksektir. yüktür.
III. Girişteki akımın etkin değeri çıkıştakinden her zaman bü- III. Primer olarak Y uçları kullanılıp alternatif gerilim uygulan-
yüktür. saydı X’den daha büyük gerilim elde edilirdi.
D) I ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
187
5. Sarım sayıları N, 2N ve 3N olarak şekillerdeki gibi gösterilen 7. Şekildeki gibi bağlanmış ideal X, Y transformatörleri K, L, M,
transformatörlerin primer devrelerine V alternatif gerilimi uy- P bobinlerinden oluşmuştur. K bobinine V1 alternatif gerilimi
PARAF YAYINLARI gulandığında sekonder devrelerinden V1, V2 ve V3 gerilimleri uygulandığında P bobininden V2 alternatif gerilimi elde edili-
elde ediliyor. yor. L ve M bobinlerinin sarım sayıları eşittir.
N 2N 3N 2N K L M P
V V1 V V2 V1 V2
I II X Y
2N N V1 = V2 olduğuna göre,
I. Yalnız K bobininin sarım sayısı artırılırsa V2 azalır.

II. K ve P bobinlerinin sarım sayıları eşittir.
V3
V III. Yalnız P bobininin sarım sayısı artırılırsa V2 azalır.
III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Buna göre; V1, V2, V3 arasındaki ilişki aşağıdakilerden han- D) I ve III E) II ve III
gisinde doğru gösterilmiştir?
A) V1 < V2 < V3 B) V3 < V2 < V1
C) V2 = V1 < V3 D) V1 = V3 < V2
E) V3 < V1 < V2 8. Sarımların sarılma yönü şekildeki gibi olan transformatörün

girişindeki sarım sayısı 12N, çıkışındaki sarım sayıları 6N, ve
4N’dir. Bu transformatörün primer devresine V gerilimi uygu-
lanıyor.
K
6N
L
V 12N Anahtar
M
4N
N
6. Transformatörlerin kullanım amaçlarına, örnek olarak;

Primer Sekonder
I. elektrik enerjisini artırmak,
Buna göre;
II. elektrik akımı yerleşim yerlerine veya iş yerlerine ulaştığın-
da gerilimi düşürerek kullanılabilir seviyeye getirmek, I. KL arasında ölçülen gerilim V’den büyüktür.
III. elektrik akımının uzak mesafelere taşınması sırasında ile- II. MN arasında ölçülen gerilim V’den küçüktür.
tim hattının direnci yüzünden oluşan ısı kayıplarını en aza III. Anahtar kapatıldığında KN noktaları arasındaki gerilim MN
indirmek için gerilimi yükseltmek noktaları arasındakinden küçük olur.
yukarıdakilerden hangileri verilebilir? yargılarından hangileri doğrudur?
1-C 2-A 3-E 4-E 5-B 6-D 7-C 8-D
188
TEST 11 ATOM TESTİ
1. Alternatif akım, iletken bir tel çerçevenin içindeki manyetik akı- 3. Bir termik santralde elde edilen elektrik enerjisi önce K trans-
PARAF YAYINLARI
nın şekildeki gibi sabit bir açısal hızla döndürülerek değişti- formatörüne, sonra yüksek gerilim hattına, en son L transfor-
rilmesi ile elde edilmesi ilkesine dayanır. Alternatif akım üret- matöründen geçerek şehire ulaşıyor.
meye yarayan bu araçlara alternatör denir.
Yüksek gerilim K transformatörü
hattı
R P
S
X Termik
L
santral
transformatörü
Y
Buna göre, alternatörlerde;
I. Manyetik enerji elektrik enerjisine çevrilir.

II. Doğru akım alternatif akıma dönüştürülür. Şehir
III. Tel çerçevede oluşan akımın değeri ve yönü sabittir. Elektrik enerjisinin nakli sırasında şekildeki P, R, S, X ve Y
yargılarından hangileri doğrudur? noktalarının elektriksel potansiyelleri sırasıyla VP, VR, VS, VX
ve VY oluyor.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Buna göre;
D) I ve II E) II ve III I. VP > VR dir.
II. VS = VR dir.
III. VX < VS dir.
IV. VX = VY dir.

2. Elektrik enerjisinin uzak mesafelere taşınması sırasında çok
yüksek gerilime sahip alternatif akım ve bu akımı taşıyan ile- A) Yalnız I B) I ve II C) III ve IV
tim hatları kullanılır. Oldukça yüksek olan bu gerilimin evler- D) I, II ve III E) II, III ve IV
de ve iş yerlerinde doğrudan kullanılması mümkün değildir.
Buna göre, yüksek gerilim ile ilgili;
l. Gerilimin yüksek olmasının temel nedeni iletim hattının di-

renci yüzünden oluşan ısı kayıplarını en aza indirmektir.
4. Transformatörle ilgili;
ll. Yüksek gerilim, havayı iyonize ederek iletken hâle getirdi-
ğinden doğa ve canlılar için tehlike oluşturabilir. I. Doğru akım gerilimini yükseltir.
lll. Yüksek gerilimi evlerde ve işyerlerinde kullanılabilecek uy- II. Değişen manyetik alan yardımıyla gerilimi değiştirir.
gun değerlere düşürmek için yükseltici transformatörler III. Sekonderden (çıkış devresi) primere (giriş devresi) göre
kullanılır. daha büyük güç alınabilir.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri yanlıştır?
D) I ve III E) l, II ve III D) I ve II E) I ve III
189
5. İdeal bobin, ideal sığaç ve dirençten oluşan şekildeki alterna- 7. Mehmet’in Amerika’dan satın aldığı kahve makinesi 110 V’luk
tif akım devresinde sığacın kapasitif reaktansı bobinin indük- alternatif gerilim ile çalışmaktadır. Mehmet bu kahve makine-
PARAF YAYINLARI tif reaktansından büyüktür. sini şehir şebeke hattının 220 V alternatif gerilim olduğu Tür-
kiye’de çalıştırmak istiyor. Bu amaç için sarım sayıları biri di-
Direnç Sığaç Bobin
ğerinin iki katı olan bir transformatör satın alıyor.
N 2N
1 3
2
Buna göre, devrenin rezonans hâline gelmesi için; 4
I. güç kaynağının frekansını artırma,

II. sığacın kapasitansını artırma,
III. bobinin indüktansını azaltma Elektrik Prizi
Kahve
220V
işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir? makinesi
110V
K L
M N
K L M N
I. 1 2 3 4
II. 4 3 2 1
III. 3 4 1 2
Buna göre, Mehmet’in kahve makinesinin doğru çalışabil-
mesi için elektrik prizi ve kahve makinesi üzerindeki K, L,
M ve N kabloları; transformatörün 1, 2, 3 ve 4 ile gösteri-
len kablo uçlarına I, II ve III ile gösterilenlerden hangile-
ri gibi bağlanabilir?
6. Elif’in kullandığı cep telefonu adaptörünün üzerinde aşağıda-

ki bilgiler bulunmaktadır.
• Giriş 200 - 240 volt AC

• Çıkış 12 volt DC
• Frekans 50 - 60 Hz 8. Alternatif akım üretilirken manyetik alan içinde döndürülen
Buna göre, Elif’in bu bilgilere dayanarak adaptörle ilgi- iletken bir tel çerçeve kullanılır.
li yaptığı, Bu tel çerçevede oluşan alternatif akımın maksimum de-
I. 210 volta takılırsa çalışır. ğeri,
II. Gerilimi düşürmektedir. B; manyetik alan şiddeti,

III. Çıkış gerilimini AC’den DC’ye çevirmektedir. f; manyetik akının değişim hızı,
IV. 40 Hz frekansında çalışmaz. f; çerçevenin dündürülme frekansı
yorumlarından hangileri doğrudur? niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
A) I ve III B) II ve III C) I, II ve III A) B, f ve f B) f ve f C) B ve f
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV D) Yalnız f E) Yalnız B
1-A 2-C 3-E 4-E 5-B 6-E 7-D 8-A
190
1. Mehmet, bir direnci önce Şekil 1’deki doğru akım kaynağına 2. Barajlarda elde edilen elektrik enerjisinin şehirlere en az ka-
PARAF YAYINLARI
sonra Şekil 2’deki alternatif akım kaynağına bağlıyor. yıpla iletilmesi için yüksek gerilim ve düşük akımla taşınması
gerekir. Bu nedenle barajlarda elde edilen elektrik enerjisinin
Direnç Direnç
önce gerilimi artırılır, sonra yüksek gerilim hatları ile taşınır, en
son şehirlerin girişinde gerilimi azaltılır.
A A
Baraj
+ –
DC AC
Şekil 1 Şekil 2
Mehmet, anahtarları kapatarak devrelerdeki ampermetrelerin

K
gösterdiği değerlerin zamanla nasıl değiştiğini gözlemliyor.
Yüksek
Buna göre, devrelerdeki ampermetrelerin gösterdiği de- gerilim
ğerlerin zamanla değişim grafiği aşağıdakilerden hangi- hatları
sinde doğru olarak verilmiştir? Şehir
DC devresinde AC devresinde
A) Akım Akım
L
0 Zaman 0 Zaman
Buna göre, elektriğin barajlardan şehirlere taşınmasını

B) gösteren şekildeki şemada kullanılan ideal K ve L trans-
Akım Akım
formatörleri ile ilgili,
I. K’nin primer sarım sayısı, sekonder sarım sayısından bü-

0 Zaman 0 Zaman yüktür.
II. L’nin sekonder sarım sayısı, primer sarım sayısından kü-
çüktür.
C) Akım Akım III. K’nin sekonder gerilimi, L’nin primer gerilimine eşittir.

0 Zaman 0 Zaman
D) Akım Akım
0 Zaman 0 Zaman
E) Akım Akım
0 Zaman 0 Zaman
191
3. Ayla, bir devredeki öz indüksiyon akımını gözlemlemek iste- 5. Bir alternatif akım devresinde bobinin indüktif reaktansı, sığa-
mektedir. cın kapasitif reaktansına eşitse devre rezonans halindedir. Bu
PARAF YAYINLARI durumdaki devrenin empedansı en küçük değerde olduğun-
Ayla’nın bu amaçla kurduğu elektrik devreleri Şekil 1, 2 ve
dan, devreden geçen akım maksimum olur.
3’teki gibidir.
Buna göre,
Direnç Sığaç Direnç Bobin
XC = 2W XL = 3W XC = 4W XL = 4W
Reosta Reosta
+ –
AC DC
Şekil 1 Şekil 2 Şekil I Şekil II
R = 4W XC = 4W
Bobin Sığaç
Reosta
Şekil III
AC
Şekil 3 Şekil I, II ve III’te verilen devrelerden hangilerinden geçen
akım maksimumdur? (Bobinler ve sığaçlar idealdir.)
Buna göre, Ayla reostanın sürgünü hareket ettirerek han-
gi devrelerde öz indüksiyon akımı oluşturabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve II E) II ve III
6. Transformatörler yapılırken bobinlerin üzerine sarıldığı şekil-

deki gibi demir bir çekirdek kullanılır.
4. Alternatif akım kaynaklarının doğru akım kaynaklarına gö-

re avantajlarına örnek olarak,
I. doğru akım motorlarında gerilim sabit olduğundan devir

ayarı ve düzenliliğinin alternatif akım motorlarına göre da-
Buna göre kullanılan bu demir çekirdeğin işlevi,
ha kolay yapılabilmesi,
II. alternatif akım jeneratörlerinin elektrik üretim veriminin, I. Bobinlerin sarılabileceği bir çubuk görevi görür.
doğru akım jeneratörlerine göre çok büyük olması, II. İki bobin arasında doğrusal akım oluşmasını sağlar.
III. Alternatif akım motorlarının maliyetinin doğru akım motor- III. Giriş bobininde oluşan manyetik akıyı üzerinden geçire-
larına göre çok düşük olması ve bakım gerektirmemesi rek tamamına yakınının diğer bobinden geçmesini sağlar.
yukarıdakilerden hangileri verilemez? yukarıdakilerden hangileri olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
1-D 2-D 3-E 4-A 5-B 6-C
192
ÜNİTE 7

1
SU DALGALARINDA GİRİŞİM - KIRINIM - DOPPLER OLAYI
1. Sabit frekanslı bir dalga kaynağının ürettiği doğrusal su dal- 3. Sabit derinlikli bir dalga leğenindeki periyodik bir dalga kay-
PARAF YAYINLARI
gaları, sabit derinlikli dalga leğenindeki iki engelin arasından nağının ürettiği l dalga boylu dalgalar w1 ve w2 aralıklı engel-
geçtikten sonra görünümleri şekildeki gibi oluyor. lerden geçerken şekildeki görünümü alıyor.
Dalga leğeni
Kaynak
w1 w2
l
Bu olayla ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?
Kaynak
A) Doppler olayı meydana gelmiştir.
Buna göre; l, w1 ve w2 arasındaki ilişki aşağıdakilerden
B) Su dalgaları girişim yapmıştır.
C) Su dalgaları kırınıma uğramıştır.
D) Su dalgaları kırılmıştır. A) l > w1 > w2 B) w2 > l > w1
E) Su dalgaları yansımıştır.
C) w1 > w2 > l D) w1 > l > w2
E) l > w2 > w1
4. Bir araştırmacı, sabit derinlikli bir dalga leğeninde yaptığı de-

neyde aynı fazda çalışan özdeş iki noktasal kaynak kullana-
2. Sabit derinlikli bir dalga leğeninde, genişliği w olan bir yarık- rak su dalgalarıyla girişim deseni oluşturuyor.
tan geçen doğrusal su dalgaları kırınıma uğramaktadır.
Araştırmacı, girişim deseninde gözlenen girişim çizgileri-
Dalgaların kırınıma uğramaması için, nin sayısını değiştirmek için, üretilen dalgaların,
I. Leğendeki suyun derinliğini azaltmak I. frekans,

II. Dalgaların frekansını azaltmak II. genlik,
III. Dalgaların genliğini artırmak III. dalga boyu
işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir? niceliklerinden hangilerini tek başına değiştirmelidir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
193
Su Dalgalarında Girişim - Kırınım - Doppler Olayı
5. Su derinliği her yerde aynı olan bir dalga leğeninin düşey ke- 7. Sabit derinlikli bir dalga leğeninde, l dalga boylu dalgalar
siti şekildeki gibidir. Aynı fazda titreşen özdeş K, L noktasal üreten aynı frekansta çalışan noktasal K 1, K2 dalga kaynak-
PARAF YAYINLARI kaynakları ile bir girişim deseni oluşturuluyor. ları çalıştırılarak bir girişim deseni elde ediliyor. Bu desende
oluşan ardışık X, Y, Z girişim çizgileri şekildeki gibidir.
M
K L
Merkez X
doğrusu
Y
Su Z
M musluğu açılıp su akıtıldığı süre içinde girişim desenin-

deki dalga katarı ve düğüm çizgilerinin sayısı için aşağı-
dakilerden hangisi kesinlikle söylenemez? K1 O A B C K2
Dalga katarlarının Düğüm çizgilerinin

sayısı sayısı
A) Azalır Azalır
B) Artar Artar
C) Değişmez Artar
|OA| = |AB| = |BC| ve X çizgisi 1. katar çizgisi oldu-
D) Artar Değişmez ğuna göre,
I. Y çizgisi 2. katar çizgisidir.
II. Z çizgisi 3. düğüm çizgisidir.
III. |OA| = l dir.
6. Derinliği her yerde aynı olan bir dalga leğeninde, aynı fazda 8. Derinliği her yerde aynı olan bir dalga leğeninde, aynı fazlı
ve aynı frekansta çalışan noktasal iki kaynak girişim deseni olan ve aynı frekansla çalışarak l dalga boylu dalgalar üre-
oluşturuyor. ten iki noktasal kaynak ile bir girişim deseni oluşturuluyor.
Buna göre, oluşan girişim çizgileri ile ilgili, Buna göre, girişim deseni üzerindeki 3. düğüm çizgisi
üzerindeki bir P noktasının K1 ve K2 kaynaklarına olan
I. Merkez doğrusuna göre simetrik ve eşit sayıdadır.
uzaklıkları,
II. Kaynaklar üzerinde ve kaynakların dışında gözlenmez.
I. K1P = 3,5l K 2P = l
III. Çizgi sayısı kaynaklar arası uzaklık ile doğru, dalgaların
dalga boyu ile ters orantılıdır. II. K1P = 5l K2P = 1,5l
III. K1P = 2,5l K 2P = l
yukarıda verilenlerden hangileri olabilir?
1-C 2-A 3-B 4-C 5-A 6-E 7-A 8-A
194
TEST 2 ATOM TESTİ
1. Sabit derinlikli bir dalga leğenindeki özdeş, noktasal ve aynı 3. Derinliği her yerde aynı olan bir dalga leğeninde aynı fazda
PARAF YAYINLARI
fazlı K1, K 2 periyodik dalga kaynaklarının ürettiği dairesel su çalışan özdeş K1, K2 kaynaklarının oluşturduğu girişim dese-
dalgalarının görünümü şekildeki gibidir. ni şekildeki gibidir.
Dalga K
tepesi
K
Dalga
çukuru N L
M M
K1 K2
K1 K2
P
N
Buna göre; K, L, M ve N noktaları ile ilgili aşağıda verilen
sınıflandırmalardan hangisi doğrudur?
Katar noktası Düğüm noktası

olanlar olanlar Buna göre; K, L, M, N ve P noktalarından hangileri aynı
girişim çizgisi üzerindedir?
A) K ve M L ve N
B) K ve L M ve N
A) K ile L B) K ile P C) M ile N
C) L ve N K ve M
D) P ile N E) M ile L
D) M ve N K ve L
E) K ve N L ve M
4. Bir dalga leğenindeki K noktasal dalga kaynağının ürettiği su

dalgalarının bir anlık görünümü şekildeki gibi elips görünüm-
lü olmaktadır.
2. Girişim deseni üzerinde seçilen bir noktaya, özdeş kaynaklar-

dan gelen dalgaların aldığı yolların farkına yol farkı (DS) denir.
Yol farkı seçilen noktanın hangi girişim çizgisi üzerinde oldu- X K Y
ğunun belirlenmesine yardımcı olur.
Buna göre,
I. Yol farkı, dalga boyunun tam katları ise seçilen nokta dal-
Buna göre,
ga katarı üzerinde bir noktadır.
II. Yol farkı, dalga boyunun buçuklu katları ise seçilen nokta I. K kaynağı X kenarına doğru hareket etmektedir.
düğüm çizgisi üzerinde bir noktadır. II. Dalga leğeni X kenarından Y kenarına doğru derinleşmek-
III. Yol farkının sıfır olduğu bir nokta 0. düğüm çizgisi üzerin- tedir.
de bir noktadır. III. Kaynağın periyodu zamanla azalmaktadır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ya da II
D) I ve III E) I, II ve III D) I ya da III E) II ya da III
195
5. Sabit derinlikli bir dalga leğenindeki periyodik dalga kayna- 7. Sabit derinlikli bir dalga leğenindeki özdeş ve aynı fazlı nok-
ğının ürettiği l dalga boylu doğrusal su dalgalarının w1 ve w2 tasal K1 ve K 2 kaynaklarının ürettiği dairesel dalgaların görü-
PARAF YAYINLARI aralıklarındaki engellerden geçişi şekildeki gibi olmaktadır. nümü şekildeki gibidir.
Dalga
tepesi
Dalga
w1 çukuru X
Y
Kaynak
w2
K1 K2
Buna göre, bu dalgalar üzerindeki X ve Y noktaları hangi

girişim çizgileri üzerinde yer almaktadır?
Buna göre, her iki aralıkta da kırınım gözlenmesi için; X Y

I. kaynağın genliğini artırma, A) 1. düğüm çizgisi 2. dalga katarı
II. kaynağın frekansını azaltma, B) 1. dalga katarı 2. düğüm çizgisi
III. leğene su ilave etme C) 3. düğüm çizgisi 2. dalga katarı
işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir? D) 2. dalga katarı 1. düğüm çizgisi
E) 1. düğüm çizgisi 1. dalga katarı
6. 8. Yan yana konulan özdeş K ve L dalga leğenlerinden K’deki su

miktarı L’dekinden fazladır. Özdeş ve noktasal S1 ve S2 kay-
nakları aynı anda aynı frekansta çalışmaya başlıyor.
S1 S2 S1 S2
K L
Bir limanın girişine inşaa edilmiş olan dalgakıranın kenarı- Kaynaklar arası uzaklık her iki leğende de eşit olduğuna
na çarpan doğrusal dalgaların bükülerek yollarına devam göre, K’de oluşan girişim desenine göre L’de oluşan gi-
etmesi, dalgaların hangi özelliğiyle açıklanır? rişim deseninde,
I. katar çizgisi sayısı

A) Kırılma
II. düğüm çizgisi sayısı
B) Yansıma
III. toplam girişim çizgisi sayısı
C) Doppler
D) Kırınım niceliklerinden hangileri fazla olabilir?
E) Girişim
1-A 2-C 3-B 4-B 5-D 6-D 7-E 8-E
196
1. Sabit derinlikli bir dalga leğeninde, aynı frekansta çalışan öz- 3. S dalga kaynağı, su derinliği her yerde aynı olan dalga leğe-
PARAF YAYINLARI
deş noktasal K1, K2 dalga kaynakları aynı anda çalıştırılarak nindeki durgun suda şekildeki gibi 6 cm dalga boylu dalga-
bir girişim deseni elde ediliyor. Bu desende oluşan ardışık bir lar oluşturuyor.
dalga katarı ile bir düğüm çizgisi şekildeki gibidir.
Dalga
Merkez söndürücü
Düğüm doğrusu
Dalga
çizgisi
katarı
K 6 S 6 L
K1 K2 cm cm
Noktalar arası uzaklıklar eşit olduğuna göre, kaynaklar

arasında kaç tane dalga katarı ve düğüm çizgisi gözlenir?
Bu kaynak KL doğrultusunda sabit v büyüklüğündeki hız-
Dalga katarı Düğüm çizgisi la harekete başladıktan bir süre sonra, dalga tepelerinin
bir andaki görünümü aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?
A) 5 6
B) 4 6 A) B)
C) 5 4
D) 4 3 v v
K L K L
6 cm S 4 cm 8 cm S 4 cm
E) 5 5
C) D)
v v
K L K L
4 cm S 8 cm 6 cm S 4 cm
2. Aynı anda titreşen özdeş K1 ve K2 noktasal dalga kaynakları-

nın oluşturduğu girişim deseni şekildeki gibidir.
Merkez
doğrusu
E)
v
N K L
M 6 cm S 6 cm
P
K L
K1 K2
Buna göre; K, L, M, N ve P noktalarından hangisi çift çu-

kur noktasıdır? (Düz çizgiler dalga tepelerini, kesikli çizgiler
dalga çukurlarını göstermektedir.)
A) K B) L C) M D) N E) P
197
4. Sabit derinlikli bir dalga leğeninde aynı fazlı çalışan özdeş K1 6. Bir araştırmacı, bir dalga leğeninde su dalgalarında girişim
ve K2 noktasal kaynaklarının ürettiği su dalgalarının oluştur- ile ilgili deney yapıyor. Bu deneyde aynı fazda çalışan özdeş
PARAF YAYINLARI duğu girişim deseni üzerindeki X ve Y noktaları şekildeki gi- noktasal K 1, K2 kaynakları ile girişim deseni oluşturuyor. Bu
bidir. durumda dalga leğeninde dalga katarları ve düğüm çizgileri
gözlemliyor.
Merkez
doğrusu
K1 K2
Su
K1 X Y K2
Araştırmacı, dalga leğenindeki su miktarını azaltarak de-
Su neyi tekrarladığında dalga katarı ve düğüm çizgisi sayısı
için ne söylenebilir?
X ve Y noktalarının merkez doğrusuna olan uzaklıkları eşit
olduğuna göre, Dalga katarı Düğüm çizgisi
sayısı sayısı
I. X ve Y noktaları düğüm çizgisi üzerindedir.
A) Artar Artar
II. K1 kaynağının X’e olan uzaklığı ile K2 kaynağının Y’ye olan
B) Azalır Azalır
uzaklığı eşittir.
C) Artar Azalır
III. X noktası düğüm çizgisi üzerinde ise Y noktası katar çiz-
gisi üzerindedir. D) Değişmez Azalır
E) Azalır Değişmez
7. Sabit derinlikli bir dalga leğeninde, aynı frekansta çalışan öz-

deş K1, K2 dalga kaynakları aynı anda çalıştırılarak bir girişim
deseni elde ediliyor. Bu desen üzerinde şekildeki gibi gös-
terilen M noktası 3. dalga katarı, N noktası 3. düğüm çizgisi,
L noktası ise merkez doğrusu üzerindedir.
Merkez
doğrusu
5. Sabit derinlikli bir dalga leğeninde, aynı frekansta çalışan öz-

deş dalga kaynakları aynı anda çalıştırılarak bir girişim dese- 3. dalga 3. düğüm
ni elde ediliyor. katarı çizgisi
K1 L N K2
Buna göre, oluşan girişim çizgilerinin özellikleri arasında M
aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
A) Merkez doğrusuna göre simetriktir.
B) Kaynaklar üzerinde ve kaynakların dışında gözlenmez. A) L noktası maksimum genlikli bir noktadır.
C) Ardışık bir dalga katarıyla düğüm çizgisi arasındaki uzak- B) M - N arasında, N’deki de sayıldığında 6 tane düğüm çiz-
lık, oluşturulan dalgaların dalga boyunun 1 katıdır. gisi vardır.
4
C) M - N arasında 6 tane katar çizgisi vardır.
D) Ardışık iki dalga katarı ya da iki düğüm çizgisi arasındaki
D) M noktasının L noktasına uzaklığı, N noktasının L nokta-
uzaklık, oluşturulan dalgaların dalga boyunun 1 katıdır.
2 sına uzaklığından büyüktür.
E) Çizgi sayısı kaynaklar arası uzaklık ile ters, dalgaların dal- E) M noktasının K1 kaynağına uzaklığı, N noktasının K2 kay-
ga boyu ile doğru orantılıdır. nağına uzaklığından küçüktür.
1-A 2-E 3-B 4-C 5-E 6-A 7-C
198
ÜNİTE 7

2
IŞIKTA GİRİŞİM - KIRINIM
1. Işığın çift yarıkta girişimi olayında, 3. Işığın çift yarıkta girişimi deneyi düzeneğinde d aralıklı iki dar
PARAF YAYINLARI
yarıktan x uzaklığında bulunan kaynak l dalga boylu ışık yay-
I. Kırmızı ışıktaki saçak genişliği, yeşil ışıktaki saçak geniş-
maktadır.
liğinden daha büyüktür.
II. Yarıklar arası uzaklık artırıldıkça saçak genişliği de artar. Fant Perde
III. Yarık düzlemiyle ekran arasındaki uzaklık artırıldıkça sa-

P
çak genişliği de artar. Kaynak
d
R
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III x L
D) II ve III E) I, II ve III Perdede PR arasında oluşan saçak sayısının artması için

aşağıdaki değişikliklerden hangisi yapılmalıdır?
A) Kaynağın yarıklar düzlemine olan x mesafesi artırılmalı

B) Yarıklar arası d aralığı artırılmalı
C) Perdenin yarıklara olan L uzaklığı artırılmalı
D) Dalga boyu l’dan daha büyük olan ışık yayan kaynak kul-
lanılmalı
E) Yarıklar ile perde arasındaki ortamın kırıcılık indisi n azal-
tılmalı
2. Işığın tek yarıkta girişimi olayında, yarıklar düzlemi ile ek-

ran arası kırıcılık indisi havaya göre daha büyük olan say- 4. Bir Young deneyinde, gelen ışığın dalga boyunu değiştir-
dam bir ortamla doldurulursa, meden, perdede oluşan saçak sayısını artırmak için,
I. Saçak genişliği azalır. I. Işık kaynağının ışık şiddetini artırmak

II. Merkezi aydınlık saçağın yeri değişmez. II. Yarık genişliğini artırmak
III. Aydınlık saçakların parlaklığı artar. III. Yarık düzlemi ile ekran arası uzaklığı artırmak
yargılarından hangileri doğrudur? işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
199
Işıkta Girişim - Kırınım
5. Şekildeki çift yarıkla yapılan Young deneyinde, yarıklar ara- 7. Çift yarıkla yapılan şekildeki girişim deneyinde A0 merkezi ay-
sındaki uzaklık d, yarığın perdeye uzaklığı L, ortamın kırıcılık dınlık saçağın yerinin değişmesi isteniyor.
PARAF YAYINLARI indisi n’dir. Deney sonucunda perdedeki P noktasında k. ay-
dınlık saçak oluşuyor.
Çift yarık
düzlemi Perde
K1
P
A0
K2
d A0
Fant Perde
L
Buna göre,
Buna göre, aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılırsa, P nok-
l. Fantı O noktası etrafında ok yönünde döndürmek
tasında yine k. aydınlık saçak oluşabilir?
ll. Perdeyi A0 etrafında yönünde döndürmek
A) Yalnız n’yi artırmak III. K1 yarığının önüne saydam cam levha koymak
B) Yalnız d’yi azaltmak işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
C) Hem n’yi hem de d’yi artırmak
D) Hem d’yi hem de L’yi artırmak
E) d’yi artırmak, L’yi azaltmak D) I ve III E) I, II ve III
6. Tek renkli bir ışıkla yapılan tek yarıkta kırınım deneyinde, şe-
kildeki P noktasında 4. karanlık saçağın oluştuğu gözleniyor.
O
8. Karanlık bir ortamda yapılan ışığın çift yarıkta girişim deneyin-
de fantla perde arasındaki saydam ortamın kırıcılık indisi azal-
tılıyor.
Tek yarık
düzlemi Perde Buna göre, bu işlem sonucunda;
I. saçak aralığının büyümesi,

Buna göre, R noktasında aşağıda verilen saçaklardan han-
gisi oluşabilir? II. merkezi aydınlık saçağın kayması,
III. perde üzerindeki sabit iki nokta arasındaki saçak sayısı-
A) 3. karanlık saçak nın artması
B) 2. karanlık saçak değişikliklerinden hangileri gözlemlenebilir?
C) 3. aydınlık saçak
D) 1. karanlık saçak A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) 4. aydınlık saçak D) I ve II E) I ve III
1-C 2-C 3-B 4-B 5-D 6-E 7-D 8-A
200
TEST 5 ATOM TESTİ
1. Karanlık ortamda yapılan çift yarıkta girişim deneyi şekildeki 3. Çift yarıkta yapılan bir girişim deneyinde fantla perde arası
PARAF YAYINLARI
gibidir. uzaklık sırasıyla L, 2L ve 3L yapıldığında perdenin bir bölü-
münde şekildeki görünümler elde ediliyor.
Merkezi Aydınlık Saçak

K1
Işık
A0
kaynağı L
K2
Hava
Fant Perde 2L
Bu deneyde, merkezi aydınlık saçağın (A0) ok yönünde

kaymasını amaçlayan bir bilim insanının aşağıdaki işlem- 3L
lerden hangisini yapması beklenmez?
Buna göre, bu deneyden yola çıkılarak;
A) K1 yarığının önüne cam koyma
I. Deney mavi ışıkla yapılmıştır.
B) Işık kaynağını oka ters yönde hareket ettirme
II. Merkezi aydınlık saçağın yeri değişmemiştir.
C) Fantı orta noktası etrafında ve saat yönünde çevirme
III. Fantla perde arası uzaklık deneydeki saçak genişliği ile
D) Perdeyi orta noktası etrafında ve saat yönünde çevirme
doğru orantılıdır.
E) Fantı orta noktası etrafında ve saat yönüne ters yönde çe-
virme bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir?
2. Şekildeki tek yarıkta girişim deneyinde, yarık genişliği w, ya-

rığın perdeye uzaklığı L, yarığı aydınlatan ışığın dalga boyu
l, perdedeki d aralığında oluşan saçak sayısı N oluyor.
4. Yarık genişliği w olan bir tek yarıkta kırınım deneyinde l dal-

ga boylu ışık kullanıldığında, fanta uzaklığı L olan perde üze-
w d
rindeki bir P noktasında 4. aydınlık saçak oluşuyor.
P noktasının 3. karanlık saçak olabilmesi için;
l. l dalga boyu artırılmalıdır.

L
Fant Perde ll. L mesafesi artırılmalıdır.
III. w mesafesi artırılmalıdır.
Buna göre; w, L, l niceliklerinden hangileri artırıldığın-
da, N de artar? işlemlerinden hangileri yapılmalıdır?
A) Yalnız L B) Yalnız w C) Yalnız l A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) L ya da l E) w ya da L D) I ya da II E) l ya da III
201
5. Çift yarıkta yapılan bir girişim deneyinde kırmızı ışık kullanıl- 8. Fizik öğretmeni Serap, ışığın çift yarıkta girişimi deneyinde
dığında perde üzerindeki d aralığında şekilde I ile verilen gi- saçak genişliğini etkileyen değişkenler ile ilgili bazı deneyler
PARAF YAYINLARI rişim deseni gözleniyor. yapıyor. Bu amaçla hazırladığı şekildeki düzenekte A0 nokta-
sında oluşan merkezi aydınlık saçağın genişliğini Dx olarak
A0
ölçüyor.
I
d S1
Işık
II A0
kaynağı
A0 S2
Hava
Buna göre, perdedeki d aralığında şekilde II ile verilen gi- Yarıklar
düzlemi Perde
rişim deseninin gözlenmesi için,
l. Kırmızı ışık yerine mavi ışık kullanmak Serap öğretmen, aşağıdaki gibi, I. şekilde ışık kaynağını yuka-
rı yönde hareket ettirirken, II. şekilde S1 yarığının önüne ince
ll. Perde ile fant arasındaki uzaklığı artırmak
bir cam koyuyor. III. şekilde ise yarık düzlemini ile perde ara-
III. Yarıklar arasındaki uzaklığı artırmak sındaki ortamı tamamen su ile dolduruyor.
işlemlerinden hangileri aynı anda yapılmalıdır? I.
S1
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Işık
A0
kaynağı
S2
Hava
Yarıklar
düzlemi Perde
II.
6. Yeşil ışıkla yapılan tek yarıkta kırınım deneyi mor ışıkla ya-
S1 Cam
pılırsa, Işık
A0
kaynağı
l. Merkezi aydınlık saçağın yeri değişmez.
S2
ll. Saçak aralığı azalır. Hava
Yarıklar
III. Perde üzerindeki saçak sayısı artar. düzlemi Perde

III.
D) I ve III E) I, II ve III S1
Işık
A0
kaynağı
S2 Su
Yarıklar
düzlemi Perde
Buna göre, Serap öğretmen hangi değişiklikleri yaptığın-

7. Bir Young deneyinde f 1, f2, f3 frekanslı ışıklar kullanıldığında da Dx azalır?
perde üzerindeki bir P noktasında sırasıyla 1. karanlık, 1. ay-
dınlık ve 2. karanlık saçaklar oluşuyor. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
Buna göre; f1, f2, f3 arasındaki ilişki aşağıdakilerden han- D) I ve II E) I, II ve III
gisinde doğru olarak verilmiştir?
A) f1 < f2 < f3 B) f3 < f2 < f1 C) f2 < f3 < f1
D) f2 < f1 < f3 E) f3 < f1 < f2
1-D 2-B 3-E 4-D 5-D 6-E 7-A 8-C
202
1. Karanlık bir ortamda fant ve perde kullanılarak yapılan bir de- 3. Bir araştırmacı, ışığın tek yarıkta kırınımı deneyinde perde üze-
PARAF YAYINLARI
ney iki kez tekrarlandığında perde üzerinde elde edilen sa- rindeki aydınlık saçağın yerini etkileyen değişkenleri belirle-
çakların görünümü şekildeki gibi olmaktadır. mek istiyor. Bu amaçla; I. şekildeki yarık önüne saydam ol-
mayan engel koyarken II. şekilde saydam bir engel koyuyor.
1. deneydeki görünüm
III. şekilde ise yarık düzlemini bir miktar döndürüyor.
Saydam
2. deneydeki görünüm olmayan
Paralel
engel A0
ışık
demeti
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi kesinlikle yan-

lıştır? Yarık düzlemi Perde
I
A) 1. deneyde kırmızı ışık kullanılmıştır.
B) 2. deneyde mavi ışık kullanılmıştır.
C) Her iki deneyde de fantın üzerinde tek yarık vardır.
D) 1. deneyden sonra ışığın rengi ve fant ile perde arası uzak-
lık değiştirilerek 2. deney yapılmıştır.
E) 1. deneye göre 2. deneyde saçak aralığı artmıştır. Paralel
ışık A0
demeti Saydam
engel
Yarık düzlemi Perde
II
2. Işığın çift yarıkta girişim deneyi beyaz perde yerine sarı renk
perde kullanılarak ve çift dalga boylu karışım sarı ışık kullanı-
Paralel
larak yapılıyor. A0
ışık
Ortam karanlık olduğuna göre, perde üzerinde gözlemle- demeti
nen girişim saçaklarının renkleri;
I. sarı,
Yarık düzlemi Perde
II. beyaz,
III
III. kırmızı,
IV. yeşil, Buna göre, araştırmacı hangi düzenekte merkezi aydın-
V. siyah lık saçağın (A0) kesinlikle gösterilen ok yönünde kaydı-
ğını gözlemler?
verilenlerden hangileri olabilir?
A) I ve V B) III ve IV C) II ve V
D) I, III ve IV E) I, III, IV ve V
203
4. Selim Öğretmen, öğrencilerine çift yarıkta girişim deneyi ile 6. Karanlık ortamda yapılan çift yarıkta girişim deneyinde, mer-
tek yarıkta kırınım deneyi arasındaki farkların neler olduğunu kezi aydınlık saçak şekildeki gibi A0 noktasında, n. aydınlık
PARAF YAYINLARI sorduğunda, öğrencilerden bazılarının verdiği cevaplar aşa- saçak ise P noktasında oluşuyor.
ğıdaki gibi oluyor.
P
Alp Çift yarıkta girişimde tüm saçaklar aynı ge- n
nişlikte, tek yarıkta kırınımda ise merkezi aydınlık Işık
saçak diğerlerinden daha geniştir. kaynağı
d A0
Elif Çift yarıkta girişimde tüm saçakların parlak-

lıkları eşit, tek yarıkta kırınımda ise merkezi aydınlık x
L
saçaktan uzaklaştıkça parlaklık azalır.
Fant Ekran
Sude Çift yarıkta girişim ışığın dalga modelini des-
Buna göre;
tekleyen bir deney, tek yarıkta kırınım ise ışığın ta-
necik modelini destekleyen bir deneydir. d: yarıklar arası uzaklık
L: yarıklar ile ekran arası uzaklık
Buna göre, hangi öğrencilerin verdiği cevaplar doğrudur?
Ä: kullanılan ışığın dalga boyu
x: kaynağın yarıklara uzaklığı
A) Yalnız Alp’in
n: ortamın kırıcılık indisi
B) Alp ve Elif’in
C) Alp ve Sude’nin niceliklerinden hangileri tek başına değiştirildiğinde P nok-
tasında yine n. aydınlık saçak oluşur?
D) Elif ve Sude’nin
E) Alp, Elif ve Sude’nin
A) Yalnız L B) Yalnız x C) d ve Ä
D) d, n ve L E) d, L, Ä ve n
7. Tek yarıkta yapılan bir girişim deneyinde l dalga boylu ışık

kullanıldığında perde üzerindeki ardışık iki karanlık saçak ara-
sındaki uzaklık Dx oluyor.
1 2
5. Karanlık ortamda fant ve perde kullanılarak yapılan bir deney-

l
de perde üzerinde elde edilen K, L, M, N, P, R ve S girişim sa-
çakları şekildeki gibi olmuştur. A0
äx äx 2äx äx äx
Fant
K L M N P R S Perde
Deneydeki saçak genişliği äx olduğuna göre, bu deney- Buna göre, Dx’i artırmak için;
le ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
l. fantı 1 yönünde hareket ettirmek,
A) Deney tek yarıkta kırınım deneyidir. ll. perdeyi 2 yönünde hareket ettirmek,
B) N saçağı merkezi aydınlık saçaktır. III. l ışığın dalga boyunu azaltmak
C) M ve P saçakları 1. aydınlık saçaktır. işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?

D) L ve R saçakları 2. karanlık saçaktır.
E) K ve S saçakları arasındaki uzaklık merkezi aydınlık saça-
ğın genişliğinin üç katıdır. D) I ve II E) I, II ve III
1-E 2-E 3-A 4-B 5-E 6-B 7-D
204
ÜNİTE 7

3
ELEKTROMANYETİK DALGALAR
1. Bir öğretmen öğrencilerinden elektromanyetik dalgalara ör- 3. Elektromanyetik dalgaların gerçekleştirdiği olaylara üçer tane
PARAF YAYINLARI
nek vermelerini istediğinde; Ahmet, Sedat, Sena, Şükran ve örnek vermeleri istenen Ali, Efe ve Esra isimli öğrenciler aşa-
Hakan ismindeki öğrenciler aşağıdaki örnekleri veriyor. ğıdaki örnekleri veriyorlar.
Ahmet: Lazer ışınları

Ali Yansıma, Girişim, Doğru-
Sedat: X ışınları sal yayılma
Sena: g ışınları
Şükran: Görünür ışık Efe Kırılma, Kırınım, Boşlukta

yayılma
Hakan: a ışınları
Buna göre, hangi öğrencinin verdiği cevap yanlıştır?

Esra Polarize olma, Soğrulma,
Boyuna yayılma
A) Ahmet’in B) Sedat’ın C) Sena’nın
D) Şükran’ın E) Hakan’ın
Buna göre, hangi öğrencilerin verdiği her üç örnek de
doğrudur?
A) Yalnız Ali’nin
B) Yalnız Efe’nin
C) Yalnız Esra’nın
D) Ali ve Esra’nın
E) Ali ve Efe’nin
2. Aşağıda verilen bilgilerden hangisi elektromanyetik dal-

gaların ortak özelliklerinden biri değildir?
A) Yüklü parçacıkların ivmeli hareket yapması sonucu oluş-

maları
4. Bir elektromanyetik dalganın manyetik alan bileşeni +y yö-
B) Doğrusal yolla yayılmaları nünde, elektrik alan bileşeni ise –z yönündedir.
C) Enine dalga olmaları
Buna göre, bu elektromanyetik dalganın hız vektörü han-
D) Elektrik ve manyetik alan bileşenlerinin eş zamanlı artıp gi yöndedir?
azalması
E) İnsan sağlığına zararlı olmaları A) +x B) –x C) –y D) +z E) +y
205
Elektromanyetik Dalgalar
5. Elektromanyetik dalgalar ve kullanım alanlarıyla ilgili ve- 8. Fizik öğretmeni Erkan bey, yazılı sınavında elektromanyetik
rilen aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? dalgalar ile ilgili bir tablo vererek öğrencilerinden bilginin doğ-
PARAF YAYINLARI ru ya da yanlış olmasına göre uygun olan kutucuğa â işare-
A) Yıldızlar ve galaksiler farklı dalga boylarında radyo dalga- ti koymalarını istiyor. Erkan bey tablodaki her doğru değer-
ları yayar. Bu dalgalar radyo teleskoplarıyla incelenerek lendirmede 2 puan, tümünün doğru değerlendirilmesinde ise
gök cisimleri hakkında yeni bilgiler elde edilir. 10 puan verileceğini söylüyor.
B) Kızılötesi ışınlar sıcak cisimler tarafından yayılır ve bu ışın- Ayça ve Deniz’in cevapları aşağıdaki gibidir.
lar uzaktan kumanda sistemlerinde kullanılır.
C) Trafikte seyir hâlindeki araçların hızlarının belirlenmesin- Ayça Deniz
de kullanılan radarlarda kısa dalga boyuna sahip mikro- Bilgi Doğru Yanlış Doğru Yanlış
dalgalar kullanılır. Enerji taşırlar. â â
D) Gama ışınları, elektromanyetik dalga spektrumunun en kü-
Yüklüdürler. â â
çük dalga boyuna ve en büyük enerjisine sahiptir. Radyo-
Boyuna dalgalardır. â â
aktif çekirdeklerin nükleer tepkimeleri sırasında yayılır.
E) İnsanın elektronik aletlerle elektromanyetik dalgalar içeri- Fotonlardan oluşurlar. â â
sinde görebildiği kısmına görünür bölge denir ve bu böl- Polarize edilebilirler. â â
ge spektrumda çok büyük bir bölgeyi kaplar.
Buna göre, Ayça ve Deniz’in bu sorudan aldığı puan kaçtır?
Ayça’nın puanı Deniz’in puanı

A) 10 6
B) 6 10
C) 8 4
6. Bir elektromanyetik dalganın elektrik alan bileşeninin şid- D) 6 6

detinin, manyetik alan bileşeninin şiddetine oranı, aşağı- E) 4 8
dakilerden hangisine eşittir?
A) Ses hızı
B) Işık hızı
C) Boşluğun manyetik geçirgenlik sabiti
D) Ortamın bağıl manyetik geçirgenlik sabiti
E) Planck sabiti
7. Elektromanyetik dalgalar ile ilgili, 9. Elektromanyetik dalgalarla ilgili,
I. Boşluktaki yayılma hızları, ışık hızına eşittir. I. Enerji taşırlar.
II. Enerji taşır ve bu enerjiyi soğuran yüzeylerde ısınmaya II. Boyuna dalgalardır.
neden olurlar. III. Manyetik alanda sapmazlar.
III. Elektrik ve manyetik alanda saparlar. IV. Elektrik alanda saparlar.
yargılarından hangileri yanlıştır? yargılarından hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) I ve II B) II ve III C) I ve III
D) I ve II E) I, II ve III D) II ve IV E) I ve IV
1-E 2-E 3-E 4-A 5-E 6-B 7-C 8-A 9-D
206
1. Elektromanyetik dalgalar enerji taşırlar. Mert; K, L, M elektro- 3. Bir televizyon vericisinden çıkan dalgalar uzaktaki bir televiz-
manyetik dalgalarının sahip olduğu enerji büyüklüklerini gös- yona geliyor. Bu televizyonu açan bir kullanıcı ise seyrettiği
PARAF YAYINLARI
teren sütun grafiğini şekildeki gibi çiziyor. programın sesini duyuyor ve görüntülerini seyrediyor.
Enerji TV vericisi
TV Kullanıcı
Elektromanyetik
K L M
dalgalar
Buna göre; Mert’in K, L, M ile gösterdiği elektromanyetik

dalgalar aşağıda verilenlerden hangileri olamaz?
K dalgası L dalgası M dalgası
A) Gama ışınları X ışınları Kızılötesi ışınlar Bu olayda TV vericisi ile TV arasında ve TV ile kullanıcı
arasında veri aktarımını sağlayan dalgalar aşağıdakiler-
B) Kızılötesi ışınlar Mikrodalgalar Radyo dalgaları
den hangisinde doğru olarak verilmiştir?
C) Görünebilir ışık X ışınları Gama ışınları
D) X ışınları Mikrodalgalar Radyo dalgaları TV vericisi ile TV ile kullanıcı
E) Morötesi ışınlar Görünür ışık Radyo dalgaları TV arasında arasında
A) Ses ve Radyo Görünür ışık

B) Radyo Görünür ışık
C) Radyo ve görünür ışık Ses
D) Görünür ışık ve ses Radyo
E) Radyo Görünür ışık ve ses
2. Irmak, elektromanyetik dalgaların sınıflandırılması ile ilgili ça-

lışmayı sınıf panosuna şekildeki gibi asıyor. Buradaki sırala-
mayı frekansı en küçük olandan en büyük olana doğru yap-
tığını belirtiyor.
I Radyo dalgaları Frekansı

en küçük
II Morötesi dalgalar
III Kızılötesi dalgalar

4. Elektromanyetik dalgalar ile ilgili,
IV Görünür bölge
I. Elektrik alan, manyetik alan ve ilerleme doğrultuları birbi-
V Mikro dalgalar rine diktir.
VI X ışınları II. Elektrik alanın büyüklüğü, manyetik alanın büyüklüğüyle

ışık hızının çarpımına eşittir.
VII Gama ışınları Frekansı
en büyük III. Mekanik dalgalardan farklı olarak boşlukta da yayılabilir-
ler.
Buna göre, Irmak, hangi iki kartın yerini değiştirirse sıra-
lama doğru olur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) I ve VII B) II ve V C) II ve IV A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) III ve V E) IV ve VI D) I ve II E) I, II ve III
207
5. Elektromanyetik dalgalarla ilgili aşağıdaki yargılardan han- 8. Samet Öğretmen, elektromanyetik spektrumda bulunan bazı
gisi yanlıştır? elektromanyetik dalgaların dalga boyunu, öğrencilerine anla-
PARAF YAYINLARI tırken onların anlayabileceği boyutlarda varlıklardan örnekler
A) Dalga boyu en büyük olan elektromanyetik dalgalar rad- vermiş ve varlıkları ilgili elektromanyetik dalga ile eşleştirme-
yo dalgalarıdır. lerini istemiştir.
B) Frekansı en büyük olan elektromanyetik dalgalar gama
ışınlarıdır. Bina Morötesi ışık
C) Enerjisi en küçük olan elektromanyetik dalgalar radyo dal-
galarıdır. İğne deliği Radyo dalgaları
D) Boşlukta yayılma hızı en büyük olan elektromanyetik dal-
galar gama ışınlarıdır.
Molekül Kızılötesi ışık
E) Kızılötesi ışınlardan morötesi ışınlara doğru gidildikçe elekt-
romanyetik dalgaların dalga boyu azalır.
Atom çekirdeği Gama ışınları
Buna göre, eşleştirmenin doğru olarak yapıldığındaki

görünümü aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak ve-
rilmiştir?
A) B) C)
6. Elektromanyetik spektrumda bulunan dalgalardan günlük ha-

yatta çeşitli alanlarda yararlanılmaktadır.
Buna göre; D) E)
I. ultrason cihazı,
II. trafik radarı,
III. cep telefonu
cihazlarından hangilerinde elektromanyetik dalga kulla-

nılmaz?
9. Hastaneye yaklaşmakta olan bir ambulansın çıkardığı siren

sesinin frekansı f, hastanede ambulansı beklemekte olan dok-
torun duyduğu siren sesinin frekansı f1, ambulansın şoförü-
nün duyduğu siren sesinin frekansı f2 dir.
Buna göre,
7. I. Ses kaynağının, duran bir gözlemciden uzaklaşması
II. Gözlemcinin, duran bir ses kaynağından uzaklaşması l. f < f1 dir.
III. Gözlemcinin ve ses kaynağının birbirinden uzaklaşması ll. f1 < f2 dir.

III. f < f2 dir.
durumlarının hangilerinde gözlemcinin işittiği sesin fre-
kansı, kaynağın ürettiği sesin frekansından küçüktür? yargılarından hangileri doğrudur?
D) I ve II E) I, II ve III D) I ve II E) II ve III
1-C 2-B 3-E 4-E 5-D 6-A 7-E 8-C 9-A
208
TEST 9 ATOM TESTİ
1. Hareket yönü şekildeki gibi olan bir elektromanyetik dalganın 3. Esra, hazırladığı bir sunuda elektromanyetik spektrumu tahta-
PARAF YAYINLARI
manyetik alan vektörü ÁB, elektrik alan vektörü ise ÁE dir. ya yansıtarak, günümüzde kullanılan bazı cihazları ilgili elekt-
romanyetik dalganın bulunduğu aralığa şekildeki gibi yerleş-
+y
tirmiştir.
Ác
Televizyon
+x
+z
Ampul
Buna göre, ÁB nin ve ÁE nin yönü aşağıdakilerden hangi-
si olabilir?
Mikrodalga
ÁB nin yönü ÁE nin yönü
fırın
A) –y –x
B) –z –x
C) –x –y Röntgen
D) –x –z
E) –x +z
Nükleer
Santral
Buna göre, Esra hangi iki cihazın yerini değiştirdiğinde

sunusundaki hata giderilmiş olur?
A) Televizyon ile mikrodalganın

B) Mikrodalga ile ampulün
C) Röntgen ile nükleer santralin
D) Mikrodalga ile nükleer santralin
E) Televizyon ve ampulün
2. Elektromanyetik spektrumda bulunan dalgalardan mikrodal-

gaların dalga boyu l1, morötesi ışınların dalga boyu l2, X ışın-
4. Elektromanyetik dalgalara örnek olarak aşağıdakilerden
larının dalga boyu l3 tür.
hangisi verilemez?
Buna göre; l1, l2 ve l3 arasındaki ilişki aşağıdakilerden
hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Radyo dalgaları
B) Lazer ışınları
A) l1 > l2 > l3 B) l2 > l3 > l1
C) Gama ışınları
C) l3 > l2 > l1 D) l1 > l3 > l2 D) Görünür ışık
E) l2 > l1 > l3 E) Katot ışınları
209
5. Bir trafik polisi yoldan geçen araçların süratini tespit etmek 7. Bir şehrin üzerinden geçmekte olan uçağın motorlarının çı-
ve hız limitinin üzerinde yolculuk eden sürücülere ceza kes- kardığı sesin frekansı f’dir.
PARAF YAYINLARI mek için elindeki radar cihazını kendisine yaklaşmakta olan
Motor sesini duyan; uçaktaki yolculardan Efe’nin işittiği sesin
bir araca doğru tutarak elektromanyetik dalga gönderiyor.
frekansı f1, yerdeki durgun gözlemcilerden; uçağın kendisin-
den uzaklaştığı Oya’nın işittiği sesin frekansı f2, uçağın kendi-
sine yaklaştığı Ali’nin duyduğu sesin frekansı f3 tür.
Efe
Ali
Oya
Buna göre, otomobile çarpıp radar cihazına geri dönen

elektromanyetik dalgalarla ilgili,
I. Gönderilen elektromanyetik dalgalara göre daha yüksek

frekanslı olarak algılanır.
II. Otomobilin sürati arttıkça algılanan frekanstaki değişim Buna göre; f 1, f 2 ve f3 ile ilgili aşağıdakilerden hangisi
de artar. doğrudur?
III. Trafik polisinin hareketli olup olmaması algılanan frekans-
f1 f2 f3
taki değişimi etkiler.
A) f’den az f f’den çok
B) f f’den az f’den çok
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II C) f f’den çok f’den az

D) f’den çok f f’den az
E) f’den çok f’den az f
6. Aşağıda elektromanyetik dalgalara ait bazı özellikler verilmiş- 8. Elektromanyetik dalgaların polarizasyonu ile ilgili,
tir.
I. Polarize edilmemiş bir elektromanyetik dalga her yöne tit-
• Fotonlardan oluşur. reşirken polarize edilen bir elektromanyetik dalga sadece
• Enerji taşır. bir yöne titreşir.
• Kutuplanabilir. (Polarize edilebilir.) II. Polarize güneş gözlükleri ve fotoğraf makineleri, görün-
tünün daha net algılanması için ışığı kutuplama özelliği-
• Gözle görülebilir.
ne sahip olarak üretilirler.
• Enine dalgadır.
III. Polarize olmuş ışık daha hızlı yayılır.
• Canlılara zarar verir.
Buna göre, bu özelliklerden kaç tanesi tüm elektroman-
yetik dalgalar için ortaktır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2 D) I ve II E) I, II ve III
1-D 2-A 3-B 4-E 5-E 6-C 7-B 8-D
210
1. Dünya’nın herhangi bir noktasında gerçekleşen bir olay uy- 3. Gürkan Öğretmen, öğrencilerine “Çift yarıkta girişim deneyi
PARAF YAYINLARI
du antenleri vasıtasıyla Dünya’nın çok uzak bir noktasından Newton’un ışık modeline göre ya da Huygens’in ışık modeli-
canlı olarak izlenebilmektedir. ne göre yapıldığında farklı sonuçlar vermesi beklenir.” bilgi-
sini vererek, tahtaya şekildeki I ve II görsellerini yansıtıyor.
Bu olayın gerçekleşmesinde, verici uydu anteninden çıkan
elektromanyetik dalgalar, Dünya’nın yörüngesindeki uydu
aracılığı ile alıcı cihazlara yönlendirilir.
II
Buna göre, yalnız bu olaydan yola çıkılarak elektroman- Buna göre, bu görsellerdeki deneyler ile ilgili bilim insa-
yetik dalgalarla ilgili, nı ve bu deneylerin desteklediği model aşağıdakilerden
hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?
I. yansıma yapabilirler,
II. polarize olabilirler, A)
Bilim İnsanı Model
III. boşlukta ve havada yayılabilirler
I Newton Dalga
gerçeklerinden hangilerine ulaşılabilir?
II Young Tanecik
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III B)
D) II ve III E) I, II ve III I Newton Tanecik
II Young Dalga
C)
I Huygens Dalga
II Young Tanecik
D)
2. Aşağıdakilerden hangisi elektromanyetik dalga değildir?
I Young Tanecik
A) X ışınları II Huygens Dalga
B) Gama ışınları E)
C) Mor ötesi ışınlar
I Newton Dalga
D) Kızıl ötesi ışınlar
E) b ışınları II Huygens Tanecik
211
4. Tuna, elektromanyetik dalgalardan ikisi hakkında aşağıdaki 6. Elektromanyetik dalga elde etmek için elektrikle yüklü K, L ve
tabloyu hazırlayarak bu iki dalga ile ilgili arkadaşlarına bilgi- M parçacıklarına tabloda verilen hareketler yaptırılmaktadır.
PARAF YAYINLARI ler aktarmıştır.
Parçacık Yaptığı hareket
A dalgası B dalgası
v
+x yönünde v hız büyüklüğü ile
• İnsan sağlığına zararlı etki- • İnsan sağlığına zararlı et-
K sabit hızlı hareket
si vardır. kisi yoktur. +q
• İnsan gözü göremez. • İnsan gözü göremez.
• Dalga boyu en küçük olan • Frekansı en küçük olan Saat yönüne ters yönde sabit
dalgadır. dalgadır. v hız büyüklüğü ile düzgün
L v çembersel hareket
–q
Tuna’nın verdiği tüm bilgiler doğru olduğuna göre, A ve
B dalgası aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak ve-
rilmiştir? Yay
+r
A B Düşey doğrultudaki
yayın ucunda basit
A) X Kızılötesi
M Denge harmonik hareket
B) X Morötesi konumu
–q
C) Radyo Gama
D) Gama Radyo –r
E) Gama Mikro
Buna göre, hangi parçacıkların hareketi sonucunda elekt-
romanyetik dalga elde edilir?
A) Yalnız K B) Yalnız L C) Yalnız M
D) L ve M E) K, L ve M
5. Bir elektromanyetik dalganın manyetik alan vektörü ÁB ile elekt- 7. Doppler olayı;
rik alan vektörü ÁE şekildeki gibidir.
I. su dalgaları,
+y II. ses dalgaları,
III. elektromanyetik dalgalar
+x dalga türlerinden hangilerinde gerçekleşebilir?

ÁE
ÁB A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
+z D) II ve III E) I, II ve III
Buna göre, elektromanyetik dalganın ilerleme yönü nedir?
A) +x B) +y C) –x D) –y E) –z
1-C 2-E 3-B 4-D 5-A 6-D 7-E
212
ÜNİTE 8

1
ATOM KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ
1. 1897 yılında J. J. Thomson, bir katot ışını tüpü kullanarak üret- 3. Düşey düzlemde yapılan bir yağ damlası deneyinde, negatif
PARAF YAYINLARI
tiği ışınlara elektrik ve manyetik alanların uyguladığı kuvvet- elektrikle yüklü yağ damlalarının şekildeki gibi püskürtülüp,
leri kullanarak elektronun yükünün kütlesine oranını hesap- bir üretece bağlanarak yüklenmiş K ve L levhaları arasında
lamış ve bu sonuçlardan hareketle üzümlü kek modeli olarak dengede kalmaları sağlanmıştır.
da bilinen yeni bir atom modeli geliştirmiştir.
Negatif elektronlar Yağ damlası

lası
püskürtücü
c
Yüklü
K levhası
Gözlemci Yağ Mikroskop

damlası
amlası
Pozitif yüklü madde
Yüklü
L levhası
Bu modele göre, atomlar;
I. Küre şeklindedir.
Bu deney düzeneğine göre,
II. Pozitif yüklü madde ile tam doludur.
I. K levhası pozitif elektrikle yüklüdür.
III. Nötrdür.
II. L levhası negatif elektrikle yüklüdür.
III. Levhalar arasındaki elektrik alanın yönü düşey yukarı doğ-
rudur.
IV. Bir yağ damlasına etki eden elektriksel kuvvet yağ dam-
D) I ve III E) I, II ve III lasının ağırlığına eşit büyüklüktedir.
A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III
2. John Dalton’un, kimyasal bileşiklerin temeli olan katlı oran- D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
lar yasası ve kütlenin korunumu yasasından yararlanarak
geliştirdiği atom kuramına göre,
I. Her element atom adı verilen çok küçük ve bölünemeyen

taneciklerden oluşmuştur.
II. Atomlar, içleri dolu ve sert taneciklerdir.
III. Kimyasal tepkimelerde atomlar bölünemez ve yeniden
oluşturulamaz.
213
Atom Kavramının Tarihsel Gelişimi
4. Ünlü bilim insanı Rutherford, modelini geliştirmek için oluş- 6. Rutherford atom modelinin eksik kalan yönlerine örnek
turduğu şekildeki deney düzeneğinde, altın levhanın içinden olarak,
PARAF YAYINLARI alfa parçacıklarını geçirmiştir.
I. atomun nötr olduğundan bahsetmemesi,
II. elektronların çekirdeğe düşmemesinin sebeplerini açıkla-
yamaması,
III. nötronlardan bahsetmemesi
yukarıdakilerden hangileri verilemez?
Bu deney sonucunda a parçacıkları için,
I. Büyük çoğunluğu hiçbir sapmaya uğramamıştır.

II. Çok küçük bir miktarı sapmış ya da saçılmıştır.
III. Bazıları geri dönmüştür.
yargılarından hangileri doğrudur? 7. Millikan’ın yağ damlası deneyinin sonucunda,
I. elektronun yükü ölçülmüştür.

II. pozitif ya da negatif yüklü tüm maddelerin yüklerinin, elekt-
D) II ve III E) I, II ve III ronun yükünün tam katları olduğu gösterilmiştir.
III. bir protonun kütlesi hesaplanmıştır.
5. Bohr, tek elektronlu en basit atomik yapıya sahip hidrojen ato-

muyla yaptığı çalışmalar sonucunda ortaya koymuş olduğu
modeli üç varsayımla ifade etmiştir.
Bu varsayımlara göre,
I. Elektronlar, pozitif yüklü çekirdeğin çevresinde Coulomb

Kuvveti etkisiyle ışıma yapmadan kararlı yörüngelerde do-
8. Bohr atom modeline göre, temel haldeki bir hidrojen ato-
lanır.
mu E enerjili fotonla uyarıldığında n. enerji düzeyine çıkıyor.
II. Çekirdeğin çevresinde kararlı yörüngelerde dolanan elekt- Hidrojen atomu bu enerji düzeyinden önce n – 1, sonra da
h
ronların açısal momentumu nin tam katlarıdır. n – 2 enerji düzeyine inerken salınan fotonların enerjileri sıra-
p
sıyla E1, E2 oluyor.
III. Elektronlar, enerjisi yüksek olan bir enerji seviyesinden
düşük enerji seviyesine geçtiğinde seviyeler arasındaki Buna göre; E, E1 ve E 2 arasındaki ilişki aşağıdakilerden
enerji farkına eşit enerjiye sahip foton yayar. hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) E2 > E > E1 B) E > E2 > E1
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III C) E = E1 = E2 D) E1 > E2 > E
D) I ve III E) I, II ve III E) E1 > E > E2
1-E 2-E 3-D 4-E 5-D 6-A 7-C 8-B
214
1. Hasan, bir eşleştirme etkinliğinde, Bohr atom modeli konu- 3. Modern atom teorisine göre, atomdaki elektronların dağılımı
sunda öğrendiği; uyarılma, iyonlaşma ve emisyon kavramla- ve bulunabileceği enerji düzeyi dört tane kuantum sayısıyla
PARAF YAYINLARI
rını yapışkan kağıtlara şekildeki gibi yazıyor. ifade edilir.
Bu kuantum sayıları ile ilgili;
I. Baş kuantum sayısı (n): Elektronun ait olduğu kabuğu

ya da enerji seviyesini belirtir. Yörünge numarası olarak
şma”
“Uyarılma “İyonla da bilinir.
”
II. Spin kuantum sayısı (ms): Elektron bulutlarının şekille-
rini ve şekil farkı nedeni ile enerji seviyelerinde nasıl ayrıl-
manın olabileceğini belirtmek için kullanılan kuantum sa-
yısıdır.
III. Manyetik kuantum sayısı (mæ): Manyetik alan etkisinde
“Emisyon” kalan orbitallerin uzaydaki yönelim biçimini belirlemek için
kullanılır.
IV. Açısal momentum kuantum sayısı (æ): Elektronların çe-
kirdek etrafında dönerken aynı zamanda kendi eksenleri
etrafında da döndüğünü belirlemek için kullanılır.
Uyarılma, iyonlaşma ve emisyon kavramlarına ait tanımlar aşa-
ğıda karışık olarak verilmiştir. yukarıdaki gibi yapılan tanımlardan hangileri yanlıştır?
I. Elektronun atomdan koparak serbest kalması olayı

A) II ve IV B) I ve IV C) I ve III
II. Elektronun tekrar eski enerji seviyesine dönerken dışarı-
ya foton yayması olayı
III. Elektronun bulunduğu enerji seviyesinden daha yüksek
enerji seviyesine çıkması olayı
Buna göre, Hasan hazırladığı yapışkan kağıtları yukarı-

da verilen tanımların yanına aşağıdakilerden hangisinde-
ki gibi yapıştırırsa tümünü doğru olarak eşleştirmiş olur?
I II III
A) Uyarılma İyonlaşma Emisyon

B) İyonlaşma Uyarılma Emisyon
C) Emisyon İyonlaşma Uyarılma
D) Uyarılma Emisyon İyonlaşma
E) İyonlaşma Emisyon Uyarılma
4. Bohr atom modeline göre; hidrojen atomunda bir elekt-

ron, temel halden n. enerji düzeyine uyarıldığında;
2. Aşağıdakilerden hangisi atomun uyarılma yollarından bi-
I. yörünge yarıçapı,
ri değildir?
II. açısal momentumu,
A) Isıtmak III. iyonlaşma enerjisi
B) Elektron ile bombardıman etmek elektronun yukarıda verilen niceliklerinden hangileri artar?
C) Foton ile bombardıman etmek
D) Atomları birbiriyle çarpıştırmak A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) Soğutmak D) l ve Il E) I, ll ve III
215
5. Bir atomun enerji düzeyleri şekildeki gibidir. Temel halde bu- 7. Hidrojen atomunun bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir.
lunan bu atomun buharı 8,5E enerjili elektronlar ile bombar-
PARAF YAYINLARI
Enerji (eV)
dıman ediliyor.
İyonlaşma
Enerji (eV) 13,60
13,06 n=5
İyonlaşma
9,5E n=¥ 12,75 n=4
9E n=5
12,10 n=3
8E n=4
10,20 n=2
6E n=3
3E n=2
0 n=1
Temel hâl
0 n=1
Temel hâl Buna göre, temel halde bulunan hidrojen atomu buharına;
Buna göre, elektronlar atomun buharının bulunduğu or- I. 12,75 eV enerjili elektronlar,
tamdan aşağıdaki enerjilerden hangisi ile ayrılamaz? II. 12,75 eV enerjili fotonlar,
III. 10,75 eV enerjili fotonlar
A) 8,5E B) 6,5E C) 5,5E
yukarıdakilerden hangileri gönderildiğinde atomu uya-
D) 2,5E E) 0,5E rabilir?
6. Uyarılmış bir hidrojen atomunda elektron temel hâle döner- 8. Bohr atom modeline göre, uyarılmış bir hidrojen atomu-
ken yapabileceği ışımalar seriler hâlinde gruplandırılır. Uya- nun elektronu kendiliğinden emisyon yaparak temel hâle
rıldığı seviyeden n = 1 seviyesine geçen elektronların yaptığı geldiğinde;
ışımalar Lyman serisini, n = 2 enerji seviyesine geçen elekt-
I. Atomun toplam enerjisi azalır.
ronların yaptığı ışımalar ise Balmer serisini oluşturur.
II. Yörünge yarıçapı artar.
Buna göre,
III. Atomdan foton yayılır.
I. Lyman serisini oluşturan fotonların sürati, Balmer serisin-
deki fotonlarınkine eşittir.
II. Lyman serisini oluşturan fotonların enerjisi, Balmer serisi- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
ni oluşturanlarınkinden küçüktür.
III. Lyman serisini oluşturan fotonların frekansı, Balmer seri-
sini oluşturanlarınkinden büyüktür.
1-E 2-E 3-A 4-D 5-B 6-D 7-C 8-B
216
TEST 3 ATOM TESTİ
1. Bohr atom modeline göre, bir hidrojen atomunun bazı enerji 3. Atomlarda, dalga karakterine sahip küçük parçacıkların
PARAF YAYINLARI
düzeyleri şekildeki gibidir. konumunun belirlenmesine yönelik Alman Fizikçi Werner
Heisenberg (1901-1976) tarafından bir ilke ortaya konmuştur.
Enerji (eV)
Heisenberg belirsizlik yasasına göre, parçacıkların;
İyonlaşma
13,60 n=¥ I. konumu ve momentumu,
13,06 n=5
II. yeri ve zamanı,
12,75 n=4
III. hızı ve kinetik enerjisi
12,10 n=3
10,20 n=2 aynı anda kusursuz olarak ölçülemez?

0 n=1
Temel hâl D) I ve II E) I, II ve III
Buna göre, taban enerji durumundaki hidrojen atomları;
I. 13,00 eV enerjili elektronlar,

II. 12,90 eV enerjili fotonlar,
III. 13,06 eV enerjili fotonlar
yukarıdakilerden hangileri ile bombardıman edildiğinde

2,55 eV enerjili fotonlar yayabilir?
4. Bohr atom modeline göre, kararlı yörüngelerde dolanmak-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ya da III ta olan elektronların açısal momentumlarının büyüklüğü
D) I ya da II E) II ya da III aşağıdakilerden hangisi olamaz?
h h 3h h 3h
A) B) C) D) E)
p 2p 2p 3p p
2. 1913 yılında Danimarkalı Fizikçi Niels Bohr (Nils Bohr), Plan-

ck’ın kuantumlu enerji düzeyleri düşüncesini ve Rutherford’un
bulgularını bir araya getirip yeni bir model önermiştir.
Bohr’un bu modelini açıkladığı üç varsayıma göre,

5. Bohr atom modelinin eksik yönlerine örnek olarak;
I. Çekirdeğin çevresinde kararlı yörüngelerde dolanan elekt-
h I. atomların kendi aralarında nasıl etkileştiklerini ve bu etki-
ronların açısal momentumu nin tam katıdır.
2p leşimlerin maddenin fiziksel ve kimyasal özelliklerini na-
II. Elektronlar, pozitif yüklü çekirdeğin çevresinde ışıma ya- sıl etkilediğini açıklayamaması,
parak kararlı yörüngelerde dolanır. II. çok elektronlu atomların özelliklerinin açıklanmasında ek-
III. Elektronlar, enerjisi yüksek olan bir enerji seviyesinden sik kalması,
düşük enerji seviyesine geçtiğinde seviyeler arasındaki III. elektronların dairesel yörüngelerde hareket ettiklerini söy-
enerji farkına eşit enerjiye sahip foton yayar. lemesi
yargılarından hangileri doğrudur? yukarıdakilerden hangileri verilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
217
6. Hidrojen atomlarının spektrumunda görülen Lyman, Balmer 8. Bohr atom modeli, yetersizliklerine rağmen klasik mekanikten
serilerine ait çizgilerden bazılarının oluşumu şekildeki gibidir. kuantum mekaniğine geçişte önemli adımlar atılmasını sağla-
PARAF YAYINLARI mıştır. Bazı önemli bilim insanlarının katkılarıyla kuantum me-
Enerji (eV)
kaniği geliştirilmiş ve modern atom teorisini oluşturulmuştur.
İyonlaşma Bu bilim insanlarından bazıları ve modern atom teorisi-
13,60 n=¥
13,06 n=5 ne katkıları ile ilgili;
12,75 n=4
Hb Hg Bilim İnsanı Katkısı
12,10 n=3
Ha
10,20 n=2 Pauli dışlama ilkesine göre aynı yer-
Balmer serisi I. Wolfgang Pauli
La Lb Lg de, aynı anda iki elektron bulunamaz.
Oluşturduğu denklem, madde dalgala-
0 n=1
Lyman serisi II. Erwin Schrödinger rının uzay ve zaman içindeki değişimi-
ni açıklamıştır.
Buna göre,
Fotonlar hem parçacık hem de dalga
I. Lyman serisindeki ışınların enerjisi Balmer serisindekiler- özelliğine sahip olduğundan madde-
III. Lowis de Broglie
den küçüktür. sel parçacıklar da dalga özelliğine sa-
II. Balmer serisindeki ışınlar gözle görülebilirler. hip olabilir.
III. Lyman serisindeki ışıma sayısı Balmer serisindekinden

yukarıdaki bilgilerden hangileri doğrudur?
azdır.
7. Bazı enerji düzeyleri verilen temel haldeki cıva atomları uya- 9. Rutherford atom modeline göre,
rıldığında temel hale dönerken K ışıması gözleniyor.
I. Bir atomun kütlesinin çok büyük bir kısmı pozitif yüklüdür.
Enerji (eV) II. Elektronlar, çekirdek çevresindeki kararlı yörüngelerde ışı-
ma yapmadan dolanırlar.
İyonlaşma
10,4 III. Atom elektrik yükü bakımından pozitif yüklüdür.
8,84 n=4
IV. Pozitif yüklerin tamamı çekirdek olarak tanımlanan çok
L
6,67 n=3 küçük bir bölgede yoğunlaşır.
K
4,86 n=2 yargılarından hangileri doğrudur?
M N
0 n=1 D) II ve IV E) I ve IV
Temel hâl
Buna göre, bu atomdan L, M ve N ışımalarından hangile-

ri de kesinlikle gözlenir?
A) Yalnız N B) Yalnız M C) Yalnız L
D) M ve N E) L, M ve N
1-C 2-C 3-D 4-D 5-E 6-B 7-A 8-E 9-E
218
1. Robert Andrews Millikan yağ damlacıkları kullanarak yaptığı 2. Cıva atomunun bazı enerji seviyeleri şekildeki gibidir.
PARAF YAYINLARI
deneylerde elde ettiği bilgilerle atomun keşfine önemli katkı-
Enerji (eV)
da bulunmuştur. Yer çekiminin etkisinde ve düzgün bir elekt-
rik alan içerisinde bulunan yüklü bir yağ damlasının hareke-
İyonlaşma
tini incelemek için şekildeki deney düzeneğini hazırlamıştır. 10,4 n=¥
8,84 n=4
6,67 n=3
4,86 n=2
0 n=1
Temel hâl
Buna göre, n = 4 seviyesine uyarılan cıva atomlarının te-

mel hale dönerken yapabileceği tüm ışımalar aşağıdaki-
lerden hangisinde doğru olarak gösterilmiştir?
A) B)
Enerji (eV) Enerji (eV)
İyonlaşma İyonlaşma
10,4 n=¥ 10,4 n=¥
Millikan’ın bu yağ damlası deneyi ile 8,84 n=4 8,84 n=4
6,67 n=3 6,67 n=3
I. Elektronun yükünü ölçmüş, pozitif ya da negatif yüklü tüm
maddelerin yüklerinin, elektronun yükünün tam katları ol- 4,86 n=2 4,86 n=2
duğunu göstermiştir.
II. Thomson’un bulduğu e/m oranını kullanılarak bir elektro- 0 n=1 0 n=1
nun kütlesini de hesaplamıştır. Temel hâl Temel hâl
III. Atomun iç yapısında büyük miktarda boş alan bulundu-

C) D)
ğu bu alanın merkezinde ise artı yük taşıyan oldukça ağır Enerji (eV) Enerji (eV)
fakat küçük bir çekirdeğin olduğu sonucuna varmıştır.
10,4 n=¥ 10,4 n=¥
sonuçlarından hangilerine ulaşmıştır? n=4 n=4
8,84 8,84
6,67 n=3 6,67 n=3
4,86 n=2 4,86 n=2
0 n=1 0 n=1
Temel hâl Temel hâl
E)
Enerji (eV)
İyonlaşma
10,4 n=¥
8,84 n=4
6,67 n=3
4,86 n=2
0 n=1
Temel hâl
219
3. Sezyum atomunun kimi enerji düzeyleri şekildeki gibidir. Sez- 5. Bohr atom modeline göre, bir hidrojen atomunun bazı ener-
yum buharındaki atomların üzerine E kinetik enerjili elektron- ji düzeyleri ve bu hidrojen atomları uyarıldığında oluşan 7 ışı-
PARAF YAYINLARI lar gönderiliyor. ma şekildeki gibidir.
Enerji (eV) Enerji (eV)
3,87 13,60 n=¥
13,06 n=5
2,30 n=3
3 5
12,75 n=4
1,38 n=2 2 6
12,10 n=3
7
10,20 n=2
0 n=1
Temel hâl
1
4
Buna göre,
I. Elektron atomu bir kere uyarıp ortamdan çıkıyorsa ener- 0 n=1

jisi 1,38 eV’dan büyük olmalıdır. Temel hâl
II. Elektron atomu peş peşe iki kere uyarıp ortamdan çıkı- Buna göre, bu ışımaların Lyman, Balmer ve Paschen se-
yorsa enerjisi 2,76 eV’dan büyük olmalıdır. rilerine göre sınıflandırılması aşağıdakilerden hangisin-
III. Elektron atomu iyonlaştırıyorsa enerjisi 3,87 eV’dan kü- deki gibi olur?
çük olmalıdır.
Lyman serisi Balmer serisi Paschen serisi
yargılarından hangileri doğrudur? (Morötesi bölge) (Görünür bölge) (Kızılötesi bölge)
A) 1, 2, 3 4 5, 6, 7
B) 1, 2, 4 2, 6, 7 3, 5
C) 1, 4 2, 7 3, 6
D) 1, 4 2, 7 3, 5, 6
E) 1, 2 3, 6 4, 5, 7
4. Kararlı yörüngede dolanan elektrona enerji verilirse elektron

bulunduğu enerji seviyesinden daha yüksek enerji seviyesine
sıçrar ve atom uyarılmış olur. Uyarılmış atomun bir dış etki ol-
maksızın temel hâle dönmesi olayına kendiliğinden emisyon
6. Herhangi bir etki altında olmayan atomlar en kararlı oldukları
(ışıma), zorlayıcı etki kullanılarak kontrollü biçimde temel hâ-
durum olan temel hâlde bulunur. Bir atoma dış etkilerle ener-
le dönmesi olayına ise uyarılmış emisyon (ışıma) adı verilir.
ji verildiğinde atom uyarılmış olur ve çok kısa süreli bulunabi-
Buna göre; leceği bir üst enerji seviyesine çıkar.
I. Lazer ışınları Buna göre, temel haldeki bir atom aşağıdaki yollardan
II. Gama ışınları hangisi ile uyarılamaz?
III. Röntgen (X) ışınları

A) ısıtmak
yukarıdaki ışınlardan hangileri uyarılmış emisyon sonu-
B) çarpıştırmak
cunda oluşur?
C) fotonlarla bombardıman etmek
A) Yalnız I B) Yalnız Il C) Yalnız Ill D) elektronlarla bombardıman etmek

E) yer çekimi ivmesi farklı olan bir ortama götürmek
D) I ve II E) II ve Ill
1-D 2-E 3-D 4-A 5-C 6-E
220
ÜNİTE 6

2
BÜYÜK PATLAMA VE EVRENİN OLUŞUMU
1. Evrenin büyük patlamadan günümüze kadar geçen sürede- 2. Proton, nötron, pion ve kaon parçacıklarının kuark yapısı şe-
PARAF YAYINLARI
ki gelişimi aşağıdaki infografikte verilmiştir. kildeki gibi verilmiştir.
u d
u d
Güneş Sistemi ve d u
Dünya’nın oluşumu
Proton Nötron
Ge
Yıldızların ve
niş
galaksilerin oluşumu
le
yen ren
ev
ve
Atomun oluşumu
soğ
u
õd s õu
yan
u
Atom altı parçacıkların
oluşumu
13,7 milyar yıl önce büyük

patlama gerçekleşti Pion Kaon
Bu atom altı parçacıklar ile ilgili,

Yalnızca bu infografikten yola çıkılarak;
I. Proton ve nötronun yapısında 3 tane kuark olduğu için
I. evrenin ilk günden bu yana genişlediği, baryon grubundadır.
II. evrenin ilk günden bu yana soğuduğu, II. Pion ve kaonun yapısında 1 tane kuark 1 tane de karşıt
III. evrenin yaşının 13,7 milyar yıl olduğu kuark olduğu için mezon grubundadır.
III. Proton ve nötronun içindeki kuark sayıları eşit olduğu için
bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir?
kütleleri eşittir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız l B) Yalnız Il C) I ve Il
D) Il ve llI E) I, II ve lll
221
Büyük Patlama ve Evrenin Oluşumu
3. Dalda duran bir elma, taş atılarak düşürülmek istendiğinde atı- 6. Dünya’yı evrenin merkezine yerleştirerek evreni Güneş çevre-
lan taş elmanın bulunduğu dala çarpar ve düşmesine neden sindeki gezegenler ve görülebilen yıldızlar olarak kabul eden
PARAF YAYINLARI olur. Bu durumda taşa uygulanan kuvvet, elmaya taş tarafın- görüşler 21. yüzyıldan itibaren değişmeye başlamıştır.
dan iletilmiş gibi düşünülebilir. Kuvveti uygulayanla elma ara-
Büyük patlama teorisini destekleyen bilimsel çalışmala-
sındaki etkileşimi sağlayan atılan taştır. Günlük hayatta karşı-
ra göre;
laşılan bu duruma benzer bir etkileşim atom altı parçacıklar
arsında da vardır. I. Hubble Yasası ile belirlenen ilişkiye göre galaksiler birbirin-
den uzaklaşmakta ve evren her yönde genişlemektedir.
Bu örnek aşağıda verilen atom altı parçacıkların hangile-
ri arasındaki ilişkiye benzetilebilir? II. Evrenin belirli bir noktadan dışarıya doğru genişlediği dü-
şüncesinden yola çıkılırsa evrenin bir başlangıcı vardır.
Elma Atılan taş III. Galaksilerden gelen ışığın dalga boyundaki artış (kırmı-
A) Fermiyonlar Bozonlar zıya kayma) ile galaksilerin Dünya’ya olan uzaklıkları za-
manla artmaktadır.
B) Protonlar Nötronlar
C) Baryonlar Kuarklar
D) Kuarklar Antikuarklar A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) Çekirdek Elektron
4. Baryonlarla ilgili,
I. İki kuarkın güçlü etkileşimle birbirine bağlanarak oluştur-

duğu parçacıklardır. 7. Kuarklar, güçlü kuvvet etkisiyle ikili veya üçlü gruplar hâlin-
II. Baryonların kütlece en hafif parçacığı protondur. de bir araya gelerek hadronları oluşturur. Hadronlar, baryon-
III. Nötron bir baryondur. lar ve mezonlar olmak üzere iki gruba ayrılır.
yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bir hadron değildir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Elektron B) Proton C) Nötron
D) I ve III E) II ve III D) Kaon E) Pion
5. Doğada bilinen dört temel kuvvetten birisi olan güçlü (ye-

ğin) çekirdek kuvveti ile ilgili,
8. Evrenin oluşumu ile ilgili büyük patlama teorisine göre,
I. Bu kuvvetin iletimini sağlayan parçacıklara gluon denir.
II. Çekirdek boyutlarında etkilidir ve şiddeti en büyük kuv- I. Evrenin başlangıcı vardır.
vettir. II. Evren sürekli büzülmektedir.
III. Nötrinoların ve diğer lepton türlerinin çekirdek ile etkile- III. Evrenin başlangıcında ne madde, ne uzay, ne zaman, ne
şimlerinden sorumlu kuvvettir. de boşluk vardır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
1-E 2-C 3-A 4-E 5-D 6-E 7-A 8-C
222
TEST 6 ATOM TESTİ
1. Bir öğretmen kuarkların, güçlü kuvvet etkisiyle ikili veya üç- 3. Elektron ve karşıt parçacığı olan pozitron karşılaştığında bir-
PARAF YAYINLARI
lü gruplar hâlinde bir araya gelerek hadronları oluşturduğu- birini yok ederek gama ışını yayar. Yok olma tepkimesi adı ve-
nu anlattıktan sonra tahtaya X ve Y parçacıklarının kuark ya- rilen bu olay aşağıdaki şekildeki gibi gösterilmiştir.
pıları şekildeki gibi çiziyor.
g Foton
Elektron
Kuark
Kuark Kuark
Antikuark
g Foton
Kuark Pozitron
Buna göre,
X parçacığı Y parçacığı
I. Bu olay maddenin enerjisinin yok oluşuna örnek olarak
Buna göre,
gösterilebilir.
I. X parçacığı içinde 3 kuark olduğu için bir baryondur. II. Bu olayın tersi de mümkün olup enerjisi durgun kütle ener-
II. Y parçacığı içinde 2 kuark olduğu için bir mezondur. jisine eşdeğer olan iki foton bir araya geldiğinde parçacık
III. Hem X hem de Y parçacığı hardondur. ve antiparçacık oluşturur.
III. Oluşan gama ışımasının enerjisi elektron ile pozitronun
etkileşim öncesindeki kütle enerjilerinin toplamına eşittir.
A) I, II ve III B) I ve II C) Yalnız III yargılarından hangileri doğrudur?
2. Parçacık fiziğinde temel parçacıkları ve bu parçacıkların arala-

rındaki etkileşimlerinde etkili olan güçlü nükleer kuvvet, zayıf
nükleer kuvvet ve elektromanyetik kuvveti açıklayan modele
standart model denir. Standart modelin öngörülerinin ispat-
lanması 2012 yılında büyük hadron çarpıştırıcısında modelin
son parçacığı olan Higgs bozonunun (Higs bozonu) keşfine
kadar devam etmiştir.
4. Doğada her parçacığın bir karşıt parçacığı (antiparçacık) var-
Higgs bozonu ile ilgili,
dır. 1930 yılında kozmik ışınların incelenmesi sırasında keşfe-
I. Tüm uzay Higgs alanıyla doludur ve Higgs alanıyla etki- dilen ilk antiparçacık pozitrondur.
leşime giren parçacıklar kütle kazanırlar.
Buna göre, pozitron ile ilgili,
II. Foton ve gluon Higgs alanıyla etkileşime girmediği için
kütleleri yoktur. I. Elektronun karşıt parçacığıdır.
III. Higgs bozonunun kendisi fotonlarla etkileşerek kütle ka- II. Elektronun kütlesi m ise pozitronunki –m’dir.
zanır. III. Elektronun yükü –q ise pozitronunki +q’dur.
yargılardan hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız l B) Yalnız Il C) Yalnız lll A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) l ve ll E) I, II ve lll D) II ve III E) I, II ve III
223
5. Doğada bilinen dört çeşit temel kuvvet vardır. Bu kuvvetler; 7. Kuvvet taşıyıcı bozonlara örnek olarak;
kütle çekim kuvveti, güçlü çekirdek kuvveti (yeğin kuvvet), za-
PARAF YAYINLARI
I. gluon,
yıf çekirdek kuvveti ve elektromanyetik kuvvettir.
II. foton,
Bu kuvvetlerle ilgili,
III. lepton
I. Zayıf çekirdek kuvveti kararsız çekirdeklerin bozulmasın-
parçacıklarından hangileri verilemez?
dan sorumlu kuvvettir.
II. Kütle çekim kuvveti kısa menzilli bir kuvvettir. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
III. Güçlü (yeğin) çekirdek kuvveti temel kuvvetler arasında
en güçlü olanıdır.
8. Mezonlarla ilgili,
I. Bir kuarkla bir karşıt kuarktan oluşan parçacıklardır.

II. Baryonlardan daha küçük kütleli parçacıklardır.
III. Hadronlar ailesi içinde yer alırlar.
6. Standart modele göre bozonlar kuvvet taşıyıcısı olarak görev

yapmaktadırlar.
Bu bilgiyi öğrenen Sinem, bozonlar ile taşıdıkları kuvvetler ara-

sında aşağıdaki eşleştirmeleri yapıyor.
Buna göre, 9. Leptonlarla ilgili,
I. Gluon Ş Güçlü nükleer kuvvet I. Doğada serbest hâlde bulunurlar.

II. Foton Ş Elektromanyetik kuvvet II. Hadronlardan kütlece daha hafiftirler.
III. Higgs Bozonu Ş Zayıf nükleer kuvvet III. Elektron bir leptondur.
Sinem’in yaptığı eşleştirmelerden hangileri yanlıştır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
1-A 2-D 3-D 4-C 5-A 6-B 7-B 8-E 9-E
224
1. Aşağıdaki eşleştirme etkinliğinde bazı temel parçacıkların fer- 3. Yukarı (u) ve aşağı (d) kuarklardan oluşan K ve L baryonla-
PARAF YAYINLARI
miyon ya da bozon olarak eşleştirilmesi istenmektedir. rı şekildeki gibi modellenmiştir. Baryonları oluşturan kuarklar
M etkileşim parçacığı aracılığıyla bir arada durabilmektedir.
Foton
K baryonu L baryonu
Fermiyon
Elektron
Yukarı kuark
Bozon
Graviton M etkileşim
parçacığı
Buna göre, etkinliğin doğru olarak eşleştirildiğindeki gö-
Buna göre, bu modeldeki K ve L baryonları ile M etkile-
rünümü aşağıdakilerden hangisidir?
şim parçacığı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak
verilmiştir?
A) B) C)
K L M
A) Nötron Proton Gluon

B) Proton Nötron Gluon
D) E)
C) Gluon Nötron Proton
D) Gluon Proton Nötron
E) Proton Gluon Nötron
2. Parçacık fiziğinde temel parçacıkları ve bu parçacıkların ara-

larındaki etkileşimlerinde etkili olan güçlü nükleer kuvvet, za-
yıf nükleer kuvvet ve elektromanyetik kuvveti açıklayan mo-
dele standart model denir. Standart model altında parçacıklar, 4. Aşağıdaki tabloda temel kuvvetler ve bu kuvvetlerin taşıyıcı
........I........ ve ........II........ diye iki gruba ayrılır. ........I........ mad- parçacıkları verilmiştir.
de parçacıkları, ........II........ ise bu parçacıklar arasında mey-
dana gelen etkileşimlere aracılık eden kuvvet parçacıklarıdır. Temel Kuvvetler Kuvvet Taşıyıcı Parçacık
Buna göre, yukarıdaki metinde boş bırakılan I ve II nolu I. Kütle çekim kuvveti Gluon
yerlere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? II. Güçlü çekirdek kuvveti Graviton
III. Zayıf çekirdek kuvveti W ve Z bozonları
I II
IV. Elektromanyetik kuvvet Foton
A) fermiyonlar bozonlar
B) bozonlar fermiyonlar Buna göre, tablodaki kuvvet taşıyıcı parçacıklardan han-

gileri doğru olarak verilmiştir?
C) kuarklar leptonlar
D) leptonlar kuarklar A) Yalnız IV B) I ve II C) III ve IV

E) hadronlar leptonlar D) I, II ve III E) I, II ve III ve IV
225
BİLGİ: Parçacık fiziğinde temel parçacıkları ve bu parçacıkların arasındaki etkileşimlerde etkili olan güçlü nükleer kuvvet, zayıf nükleer kuv-
vet ve elektromanyetik kuvveti açıklayan modele standart model denir. Standart modele göre evren; 6 çeşit kuark, 6 çeşit lepton ve kuvvet
PARAF YAYINLARI taşıyıcıları olan bozonlardan oluşur. Evrende bulunan kuarklar, leptonlar ve bunlara ait kuvvet taşıyıcılarının yük, kütle ve spin değerleri gibi
bazı özellikler aşağıdaki tablodaki gibidir.
Kütle 2.4 MeV/c2 1.27 GeV/c2 171.2 GeV/c2 0 ≈126 GeV/c2
u c t g H
KUARKLAR
FERMİYONLAR
yukarı tılsım üst gluon High bozonu
4.8 MeV/c2 95 MeV/c2 4.18 GeV/c2 0
d s b g
aağı garip alt foton
0.511 MeV/c2 < 105.7 MeV/c2 < 1.777 GeV/C2 91.2 GeV/C2
e m t Z
LEPTONLAR
BOZONLAR
elektron müon tau Z bozonu
80.4 GeV/C2
ue um ut W
elektron nötrino müon nötrino tau nötrino W bozonu
(1MeV = 106 eV, 1GeV = 109 eV , c: Iık hızıdır.)
Aşağıdaki soruları yukarıda verilen bilgi ve tablodan yararlanarak cevaplayınız.
5. Doğada serbest hâlde bulunan fermiyonlara lepton denir. Lep- 6. Yukarıdaki bilgi ve tablo kullanılarak aşağıdaki yargılar-
ton kelimesi Yunancadaki “leptos” kelimesinden türetilmiştir. dan hangisi çıkarılamaz?
İnce, zarif, hafif, küçük anlamlarına gelir. Leptonlar hadronlar-
dan daha hafiftir. A) Elektronlar, lepton grubundandır.
Buna göre, B) Standart model temel parçacıklar ve bu parçacıklar ara-

sındaki etkileşimleri açıklar.
I. En çok bilinen lepton elektrondur.
C) Higgs bozonunun kütlesi diğer bozonlarınkinden bü-
II. Protonun kütlesi leptonlarınkinden daha büyüktür. yüktür.
III. Leptonların yapısında kuarklar vardır. D) Fotonlar kuvvet taşıyıcı parçacıkların olduğu bozon gru-
yargılarından hangileri doğrudur? bundadır.
E) Her parçacığın bir karşıt parçacığı vardır.
1-A 2-A 3-B 4-C 5-D 6-E
226
ÜNİTE 8

3
RADYOAKTİVİTE
1. Radyoaktivite, atom çekirdeğinin tanecik veya gama ışıması 3. Atomun çekirdeği ile ilgili,
PARAF YAYINLARI
yayarak parçalanmasıdır. Bu parçalanma sonucunda enerji
I. Çekirdekteki proton ve nötronları bir arada tutan enerjiye
açığa çıkar.
bağlanma enerjisi denir.
Radyoaktivite ile ilgili, II. Çekirdeğin kütlesi, çekirdeği oluşturan proton ve nötron-
I. Radyoaktif bozunma sonucu açığa çıkan enerjiye radyas- ların kütleleri toplamından daha azdır.
yon enerjisi denir. III. Çekirdek atomun hacminin çok büyük bir kısmını kaplar.
II. Radyasyon enerjisinden nükleer santrallerde elektrik üre- IV. Çekirdek kütlesi atom kütlesinin küçük bir kısmını oluştu-
timi, tıpta görüntüleme, teşhis ve tedavi amaçlı yararlanıl- rur.
maktadır.
III. Atom çekirdekleri kendiliğinden veya dışarıdan bir etkiy-
le bozunuma uğrayabilir. A) I ve II B) II ve III C) I ve III
yargılarından hangileri doğrudur? D) I, II ve III E) II, III ve IV
4. Radyoaktif uranyum atomu periyodik tabloda şekildeki gibi

gösteriliyor.
2. Kararsız çekirdeklerle ilgili,

235
I. Nötron sayısının proton sayısına oranı 1’den büyük olan
çekirdeklerde nötronlar protonlara dönüşerek kararlı hâ- 92
U
le gelmeye çalışır.
II. Nötron sayısının proton sayısına oranı 1’den küçük olan Buna göre, uranyum atomunun çekirdeğinde bulunan pro-
çekirdeklerde protonlar nötronlara dönüşerek kararlı hâ- ton ve nötron sayısı kaçtır?
le gelmeye çalışır.
Proton Sayısı Nötron Sayısı
III. Kararsız atom çekirdekleri kararlı hale gelmek için ışıma
yaparlar. A) 235 92
yargılarından hangileri doğrudur? B) 92 143

C) 92 235
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) 143 92
D) I ve III E) I, II ve III E) 163 164
227
Radyoaktivite
5. Nükleer fisyon ile ilgili, 8. Elementlerin proton ve nötron sayılarının değişimine bağlı ola-
rak nükleer kararsızlık eğrisi şekildeki grafikte verilmiştir.
PARAF YAYINLARI
I. Nötronlarla bombardıman edilen ağır atom çekirdeğinin
parçalanarak daha hafif iki veya daha fazla farklı çekirde- Nötron sayısı
ğe bölünmesi olayıdır. 120
II. Nükleer güç santrallerinde enerji bu yolla elde edilir. Kararlılık kuşağı
100
III. Güneş’in ısı ve ışık kaynağı nükleer fisyondur.
n=p
yargılarından hangileri doğrudur? 80
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II 60
40
20
0 Proton sayısı
20 40 60 80 83
Bu grafikten elde edilen bilgilere göre,
I. n/p oranı 1’e eşit olan tüm elementler kararlılık kuşağın-

dadır.
II. Kararlılık kuşağındaki elementler için proton sayısı arttık-
ça nötron sayısı daha çok artmaktadır.
6. Radyoaktif bir elementin bozunması sonucunda, aşağıda
III. n/p oranı 1’den küçük çok az element bulunmaktadır.
verilen durumlardan hangisi kesinlikle gerçekleşmez?
yargılarından hangileri doğrudur? (n: Nötron, p: Proton)
A) Atom numarası değişmez.
B) Atom numarası azalır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
C) Atom numarası artar. D) I ve III E) II ve III

D) Kütle numarası artar.
E) Kütle numarası azalır.
238 234 9. Beta– (b–) bozunumu ile ilgili,

7. 92U ¾® 90Th +X
I. Atom çekirdeği içinde bulunan bir nötron kendiliğinden
Yukarıdaki çekirdek tepkimesinde X ile gösterilen parça-
protona dönüşür.
cık aşağıdakilerden hangisidir?
II. Atom numarası artar.
A) Alfa (a) III. Kütle numarası azalır.
B) Müon yargılarından hangileri doğrudur?
C) Kaon
D) Beta (b–) A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
E) Pozitron (b+) D) I ve III E) I, II ve III
1-E 2-E 3-A 4-B 5-C 6-D 7-A 8-E 9-C
228
TEST 9 ATOM TESTİ
Radyoaktivite
1. Merve, Eren ve İlhan radyoaktivite konusunu öğrendikten son- 3. Atomların kararlı olması ile ilgili bilgileri derleyen Nisa, Can ve
PARAF YAYINLARI
ra radyaktif bozunmaya uğrayan bir elementin proton sayısın- Efe bazı bilgileri gösteren kartları aşağıdaki gibi hazırlıyor.
daki değişimi aşağıdaki gibi belirtiyor.
Nisa Can
Merve: Proton sayısı artıyor.
Eren: Proton sayısı azalıyor.
İlhan: Proton sayısı değişmiyor.
Buna göre Merve, Eren ve İlhan’ın belirttiği değişime uğ-

rayan radyoaktif elementlerden hangileri beta bozunumu Çekirdekteki proton ve
Çekirdek kütlesi,
yapmış olabilir? içindeki proton ve nötronları bir arada tutan
nötronların kütleleri ve Nisa’nın kartında belirt-
toplamından daha tiği kütle farkından kay-
A) Yalnız Merve’nin
azdır. naklanan enerjiye bağlan-
B) Yalnız Eren’in ma enerjisi adı verilir.
C) Yalnız İlhan’ın Efe
D) Merve ve Eren’in
E) Merve, Eren ve İlhan’ın
Kararlı çekirdeklerde
nötron sayısının proton
sayısına oranı 1e yakındır.
Bu oran 1 den uzak-
laştıkça kararlılık azalır.
Buna göre, hangi öğrencilerin kartlarında yazılan bilgi-

ler doğrudur?
A) Yalnız Nisa’nın B) Yalnız Can’ın
C) Yalnız Efe’nin D) Nisa ve Efe’nin
E) Nisa, Can ve Efe’nin
2. Kararsız bir radyum (Ra) atomu şekildeki bozunma denkle-

minde gösterildiği gibi yaptığı bir ışıma sonucunda aktinyum
(Ac) atomuna dönüşüyor.
226 226
88Ra ® 89Ac +X
Buna göre, 4. Radyoaktif bir element gama bozunumu yaptığında,
I. X ışıması b– ışımasıdır. I. proton sayısı,

II. Kütle numarası artmıştır. II. enerjisi,
III. Atomun çekirdeğinin enerjisi azalmıştır. III. nötron sayısı
yargılarından hangileri doğrudur? niceliklerinden hangileri azalır?
A) I, II ve III B) I ve III C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) Yalnız II E) Yalnız I D) I ve III E) I, II ve III
229
Radyoaktivite
5. Radyoaktif bir element alfa (a) bozunumu yaptığında, 8. Uranyum ve karbon atomlarının bozunma denklemleri aşağı-
daki gibi oluyor.
PARAF YAYINLARI
I. Çekirdeğin kütle numarası 4 azalır.
II. Atomun enerjisi artar. 238
U
234
Th + X
90 88
III. Çekirdeğin kütlesi azalır.
yargılarından hangileri doğrudur? 14 14

C N + Y + nötrino
6 7
A) I, II ve III B) I ve III C) Yalnız III
Buna göre, bu tepkimelerdeki X ve Y parçacıkları nedir?
X Y
4 1
A) He n
2 0
1 1
B) p n
1 0
4 0
C) He e
2 –1
0 0
6. Nükleer enerjinin ülke ekonomisine ve çevreye sağladığı D) e e
–1 +1
faydalar arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez?
A) Ülkenin dışa olan enerji bağımlılığını azaltacaktır. 1

E) g n
0
B) Doğal kaynakların uzun süre korunmasını sağlayacaktır.
C) Ülke nükleer teknolojiye sahip olacaktır. Bu teknoloji tıp,
bilişim ve savunma sanayi gibi alanlarda ülkelere önemli
katkılar sağlayacaktır.
D) Enerjide fiyat istikrarını bozacak ve yukarı taşıyacaktır.
E) Nükleer santrallerde karbondioksit salınımı düşük olduğu
için çevreci bir enerji kaynağıdır.
9. Kararlı çekirdeklerle ilgili,
I. Nükleon başına düşen bağlanma enerjileri büyüktür.

7. Radyoaktif bir element beta bozunumu yaptığında,
II. Nötron sayısının proton sayısına oranı 1 den çok büyük-
I. Proton sayısı artar. tür.
II. Nötron sayısı azalır. III. Uranyum, toryum, aktinyum ve radyum gibi elementlerin
III. Çekirdeğin kütle numarası değişmez. çekirdekleri kararlıdır.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? yargılarından hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
1-D 2-B 3-E 4-B 5-B 6-D 7-C 8-C 9-E
230
Radyoaktivite
1. Canlılar yaşamları boyunca belirli miktarda radyasyona ma- 3. Atomların nötron ve proton sayıları oranına göre kararlılık du-
PARAF YAYINLARI
ruz kalır. Bu radyasyonun çoğu Güneş’ten ve uzaydan gelen rumlarını gösteren grafik şekildeki gibi verilmiştir.
kozmik ışınlardan kaynaklanır. Teknolojik ürünler de radyas-
yon yaymaktadır. Proton sayısı
Günlük hayatta kullanılan teknolojik ürünlerin yaydığı rad-

yasyondan korunmak için alınabilecek tedbirlerden bazı- Kararlılık kuşağı n=p
ları aşağıda verilenlerden hangisi olamaz? 80

Proton nötrona
A) Cep telefonuyla uzun süre konuşulmalıdır. 60 dönüşür.
B) Yatak odalarında TV, bilgisayar ve cep telefonu bulundu-
rulmamalıdır. 40
C) Kullanılmayan elektrikli aletler kapalı tutulmalı ve fişleri Nötron protona

prizden çekilmelidir. 20 dönüşür.
D) Mikrodalga fırının çalıştığı ortamda uzun süre bulunulma-
0 Nötron sayısı
malıdır. 20 40 60 80 100
E) Zorunlu olmadıkça bilgisayarlı tomografi cihazı (BT) ile vü-
Buna göre, aşağıda verilen bazı çekirdekler ve bu çekirde-
cut taraması yaptırılmamalıdır.
ğin yapacağı dönüşüm ile ilgili bilgilerden hangisi yanlıştır?
Çekirdek Yapacağı dönüşüm
A) 80K Nötron protona dönüşür.

20
B) 50L Proton nötrona dönüşür.

30
C) 30M Kararlıdır, dönüşüm yapmaz

15
D) 140N Nötron protona dönüşür.

60
E) 60P Proton nötrona dönüşür.

10
2. Çok yüksek sıcaklıklarda atom numarası küçük olan atom

çekirdeklerinin daha ağır atom çekirdeklerini oluşturmasına
füzyon denir.
Buna göre;
235 1 94 139 1
I. U + n Kr + Ba + 3 n
92 0 36 56 0
2 3 4 1
II. H + H He + n Nükleer reaktörlerde 235
1 1 2 0 4. 92U çekirdeği nötron bombardımanı so-
nucu daha hafif ve kararlı olan 141
56Ba ve
92Kr
36 çekirdeklerine
34 1 35 dönüşürken enerji ve yine nötron açığa çıkar. Gerçekleşen bu
III. S + n S + g
16 0 16 radyoaktif bozunmanın denklemi aşağıdaki gibidir.
yukarıda verilen tepkimelerden hangileri füzyon olayına 1n + 235U ® 141Ba + 92Kr + x 10n
0 92 56 36
örnek olarak verilebilir?
Buna göre, bu bozunma denkleminde açığa çıkan ve x ile
gösterilen nötron sayısı kaç tanedir?
D) I ve III E) I, II ve III A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
231
Radyoaktivite
5. Radyoaktif bozunma sonucu açığa çıkan enerjiye radyasyon 8. Ahmet atomların kütle numarası, atom numarası ile ilgili bir
enerjisi denir. grafiği şekildeki gibi çiziyor. Bu grafikte gösterilen K atomu
PARAF YAYINLARI bozunma sonucunda L atomuna dönüşüyor.
Radyasyon enerjisinin kullanımına örnek olarak;
Kütle numarası
I. nükleer santrallerde elektrik üretimi,
II. tıpta görüntüleme, teşhis ve tedavi amaçlı kullanılması, K
214
III. jeoloji ile arkeolojide radyokarbon tarihlemeleri
yukarıdakilerden hangileri gösterilebilir?

210
L
Atom
0 numarası
95 98
Buna göre, K atomu bu dönüşümü gerçekleştirirken aşa-

ğıdaki ışımalardan hangisini yapmalıdır?
A) 2 tane a ışıması
6. Radyoaktiflikle ilgili çalışmalara örnek olarak; B) 2 tane b– ışıması
I. Henri Becquerel’in 1896’da uranyum tuzu kristallerinin gö- C) 1 tane a, 1 tane b+ ışıması
rünmeyen radyasyon yaydığını keşfetmesi, D) 2 tane b+ ışıması
II. Pierre Curie ve Marie Curie’nin 1898 yılında radyum ve E) 1 tane a, 1 tane b– ışıması
polonyum elementlerini keşfetmesi,
III. Michelson ve Morley’in 1929 yılında ışık hızının her doğ-
rultu ve yönde aynı değere sahip olduğunu, yayılmak için
ortama gerek duymadığını ortaya koyması
olaylarından hangileri gösterilebilir?
9. Çekirdeğin yapısı nükleer tepkimeler sonucunda değişir ve

farklı çekirdeklere dönüşür. Fiziksel ve kimyasal olaylarda ise
çekirdeğin iç yapısında bir değişiklik meydana gelmez.
7. Kararsız atomlar a, b ve g ışımaları gibi bozunma olaylarını
Buna göre;
kendiliğinden gerçekleştirerek daha kararlı hale geçer.
I. Suyun elektrolizinde su hidrojen ve oksijene ayrıldığı için
Buna göre,
nükleer bir reaksiyondur ve çekirdeğin yapısı değişir.
I. Kararsız atomlarda sadece a ve b bozunması olur. II. Güneş’te hidrojen atomlarının helyuma dönüşmesi nük-
II. Kararlı atom çekirdekleri kendiliğinden ışıma yapabilir. leer bir reaksiyondur ve çekirdeğin yapısı değişir.
III. Kararsız atomlar bozunma yaptıklarında her zaman karar- III. Kaynayan suyun gaz haline geçmesi fiziksel bir reaksi-
lı atomlara dönüşürler. yondur ve çekirdeğin yapısı değişmez.
yargılardan hangileri yanlıştır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
1-A 2-B 3-E 4-C 5-E 6-B 7-D 8-C 9-D
232
ÜNİTE 9

1
ÖZEL GÖRELİLİK
1. Doğrusal yolda, hızlarının büyüklükleri sırasıyla 0,6 c, 0,4 c 3. Ali, Dünya’daki gözlem evinde bulunan durgun bir gözlem-
PARAF YAYINLARI
ve 0,2 c olan X, Y ve Z araçları şekildeki yönlerde hareket et- cidir. Elif, v süratiyle Dünya’ya yaklaşan bir uzay mekiğindeki
mektedir. X aracının üzerindeki ışık kaynağından c hızıyla ya- gözlemci, Sude ise v süratiyle Dünya’dan uzaklaşan bir uzay
yılan ışığın hızını X aracındaki gözlemci vX, Y aracındaki göz- mekiğindeki gözlemcidir.
lemci vY, Z aracındaki gözlemci vZ olarak ölçüyor.
Ali
0,6c
0,4c v v
0,2c
X
Y
Z Elif Sude
Buna göre; vX, vY, vZ arasındaki ilişki aşağıdakilerden han- Dünya

Buna göre,
A) vX < vY < vZ B) vZ < vY < vX I. Dünya’daki bir ışık kaynağından çıkan ışığın sürati Elif’e
göre c’den büyüktür.
C) vX = vY = vZ D) vX = vY < vZ
II. Elif’in bulunduğu roketteki bir ışık kaynağından çıkan ışı-
E) vZ < vX < vY
ğın sürati Sude’ye göre c’dir.
III. Sude’nin bulunduğu roketteki bir ışık kaynağından çıkan
ışığın sürati Ali’ye göre c’dir.
yargılarından hangileri doğrudur? (c: Işık hızıdır.)
2. John C. Maxwell tarafından 1861 yılında ışığın bir elektroman-

yetik dalga olduğunun ispatlanmasından sonra bazı bilim in-
sanları, mekanik dalgaların yayılması için nasıl maddesel bir
ortama ihtiyaç duyuluyorsa elektromanyetik dalgaların yayıl- 4. Einstein’in özel görelilik teorisine göre,
ması için de maddesel bir ortama ihtiyaç olduğunu düşün-
I. Fizik yasaları, tüm eylemsiz referans sistemlerinde aynıdır.
müş ve uzayın ........................... adı verilen bir ortamla dolu
olduğunu öne süren hipotezi ortaya atmışlardır. Bu hipoteze II. Işığın boşluktaki hızı, tüm eylemsiz referans sistemlerin-
göre evren tamamen ağırlığı olmayan bir maddeyle doludur de aynıdır.
ve evrendeki her şey bu maddenin içindedir. III. Elektronun konumunu ve hızını aynı anda belirlemek im-
kansızdır.
Buna göre, yukarıdaki metinde boş bırakılan yere gelme-
si gereken kavram aşağıdakilerden hangisidir? yargılarından hangileri doğrudur?
A) lepton B) notrino C) kuark A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) pozitron E) ether D) II ve III E) I, II ve III
233
Özel Görelilik
5. Lorentz dönüşümlerinin uzayla ilgili ortaya koyduğu sonuç- 8. Eni ve boyu şekildeki gibi olan bir dikdörtgen levha ışık hızına
lardan biri de hareket eden cisimlerin hızları arttıkça boyları- yakın bir hızda hareket ettirildiğinde, yerdeki durgun bir göz-
PARAF YAYINLARI nın değişeceğiyle yani uzunluğun göreli olduğu ile ilgilidir. lemciye göre levhanın alanı 1 m2 oluyor.
Buna göre, göreli uzunluk ile ilgili; +y
I. Uzunluk büzülmesi sadece cismin hareket doğrultusun- 2m

da meydana gelir.
II. Bir cismin durgun olduğu referans sisteminde ölçülen 1m
uzunluğuna mutlak uzunluk denir.
III. Durgun bir gözlemci, bir çubuğun boyunu ışık hızına ya- 0 +x
kın bir hızla hareket ettiğinde daha uzun ölçer.
Buna göre,
I. Levha +x yönünde hareket etmektedir.
II. Levha –y yönünde hareket etmektedir.
III. Levha –x yönünde hareket etmektedir.
6. Bir çubuk kendi doğrultusunda ışık hızına yakın hızla hareket

ederken, yerde duran bir gözlemciye göre çubuğun boyu æ,
kütlesi m’dir.
9. 1905 yılında Einstein özel görelilik kuramını eylemsiz gözlem
Buna göre, çubuğun hızı artırılırsa m ve æ için ne söyle- çerçevesinde iki postülatla açıkladı.
nebilir?
Einstein özel görelilik kuramının postülatlarına göre;
m æ I. Işık hızı, gözlemci ve ışık kaynağının hızından bağımsızdır.
A) Değişmez Değişmez II. Işık hızı tüm eylemsiz referans sistemlerinde aynıdır.
B) Değişmez Azalır III. Fizik yasaları tüm eylemsiz referans sistemlerinde aynıdır.
C) Artar Azalır
D) Değişmez Artar
E) Artar Artar A) I, II ve III B) I ve II C) Yalnız III
7. Göreli uzunlukla ilgili, 10. Michelson-Morley deneyi sonucuna göre,
I. Durgun gözlemciye göre, hareket halindeki cismin boyu- I. Ether hipotezinin geçerli olmadığı ispatlandı.
nun farklı ölçülmesi olayıdır. II. Boşluktaki ışık hızının her doğrultu ve yönde aynı değere
II. Bu olayda, durgun gözlemciye göre, hareket halindeki sahip olduğu ortaya konuldu.
cismin hareket doğrultusundaki boyu daha uzun ölçülür. III. Işığın yayılmak için hiçbir ortama gerek duymayan bir
III. Bu olayda, durgun gözlemciye göre, hareket halindeki elektromanyetik dalga olduğu görüşü ağırlık kazandı.
cismin hareket doğrultusuna dik boyunda bir değişiklik IV. Işığın dalga doğası değil, tanecik doğası gösterdiği orta-
olmaz. ya konuldu.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) I ve II B) I ve III C) II ve III
D) I ve III E) I, II ve III D) I, II ve III E) II, III ve IV
1-C 2-E 3-D 4-B 5-B 6-B 7-D 8-E 9-A 10-D
234
TEST 2 ATOM TESTİ
Özel Görelilik
1. “Çekirdek tepkimelerinde etrafa yüksek enerjili fotonlar yayı- 3. Albert Einstein’a göre kütle enerjiye, enerji de kütleye dönü-
PARAF YAYINLARI
lır. Fotonun kütlesi olmamasına rağmen geride kalan çekir- şebilir.
dek kütlesinin azaldığı görülür.”
Buna göre, Einstein’ı desteklemek için;
Bu olaydan; Leyla, Fatih ve Betül isimli öğrenciler aşağıdaki
I. atom çekirdeğinin kütlesinin, içindeki nötron ve protonla-
sonuçlara ulaşıyorlar.
rın toplam kütlesinden daha az ölçülmesi,
Kütle Kütle
Zaman enerjiye
görelidir. görelidir.
dönüşebilir.
II. nükleer reaktörlerde gerçekleşen zincirleme çekirdek tep-

kimelerinde kütle kaybı olması,
Leyla Fatih Betül
Buna göre, hangi öğrencilerin ulaştığı sonuç doğrudur?
A) Yalnız Leyla’nın
B) Yalnız Fatih’in
C) Yalnız Betül’ün III. elektronla pozitronun birleştiğinde birbirini yok ederek ga-
D) Leyla ve Betül’ün ma ışığı oluşturması
E) Fatih ve Betül’ün
olaylarından hangileri kullanılabilir?
2. Einstein’ın özel görelilik teorisine göre,
I. Fizik yasaları bütün eylemsiz referans sistemlerinde aynı-

dır.
4. Einstein’a göre;
II. Momentumu olan tüm taneciklere bir dalga eşlik eder.
I. kütle,
III. Gözlemcinin ve kaynağın hızından bağımsız olarak bütün
eylemsiz referans sistemlerinde ışığın hızı aynı değere sa- II. uzunluk,
hiptir. III. zaman
yargılarından hangileri doğrudur? niceliklerinden hangileri görelidir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
235
Özel Görelilik
5. Yeryüzünde düşey kesitinin eni ve boyu sırasıyla 6 m ve 10 m 8. Özdeş X, Y ve Z cetvelleri şekildeki yönlerde ve hızlarla hare-
olan bir uzay gemisinin yandan görünüşü şekildeki gibidir. ket ettirildiğinde, yerdeki durgun bir gözlemciye göre boyları
PARAF YAYINLARI LX, LY ve LZ olarak ölçülüyor.
X
6m v
+x 0,8c
Y
10 m
0,4c
Gemi +x doğrultusunda ışık hızına yakın bir hızda gider-
ken yeryüzündeki bir gözlemci, geminin enini ve boyu-
Z
nu ölçtüğünde elde ettiği değerler aşağıda verilenlerden
hangisi olabilir? 0,6c
Eni (m) Boyu (m) Buna göre; LX, LY ve LZ arasındaki ilişki aşağıdakilerden
A) 8 8
B) 6 12 A) LX < LY < LZ B) LZ < LY < LX
C) 6 8
C) LX = LY = LZ D) LX = LY < LZ
D) 4,5 7,5
E) 4,5 9 E) LX < LZ < LY
6. Zamanın genişlemesini doğrulayan olaylara örnek olarak; 9. Kütle - enerji eşdeğerliği ile ilgili,
I. özdeş iki atom saatinden, jet uçağı ile yüksek hızda hare- I. Madde ile enerjinin birbirine dönüşebileceğini ifade
ket ettirilenin diğerine göre geri kalması, eder.
II. Güneş’ten gelen taneciklerin atmosferdeki atomları uya- II. Matematiksel modeli E = m2∙c’dir.
rarak aurora oluşturması, III. Bir cismin hızının ışık hızına çıkarıldığında, cismin dönü-
III. Güneş’ten gelen müonların ömürlerinin çok kısa olması- şeceği enerjinin miktarını belirler.
na rağmen yeryüzüne ulaşmaları yargılarından hangileri doğrudur?
olaylarından hangileri verilebilir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III
D) Yalnız I E) I, II ve III
10. Michelson - Morley deneyi ile,

7. Einstein’ın kütle ve enerjinin eşdeğerliği ilkesine göre,
I. ether (esir) maddesinin var olup olmadığı,
I. Madde ile enerji birbirine dönüşebilir. II. Dünya’nın hızının ışık hızından faydalanılarak hesaplan-
II. Atom çekirdeğinin dağılmadan bir arada durması olayın- ması,
da maddenin enerjiye dönüştüğü gözlenir. III. ışık hızına yakın hızlarla hareket eden cisimler için zaman
III. Kütlesi m olan bir madde yok olursa E = mc2 kadar ener- genişlemesinin gerçekleşip gerçekleşmediği
ji açığa çıkar.
yukarıda verilen bilimsel yöntem ve bilgilerden hangileri-
yargılarından hangileri doğrudur? ne ulaşmak hedeflenmiştir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
1-C 2-D 3-E 4-D 5-C 6-B 7-E 8-E 9-A 10-A
236
Özel Görelilik
1. Zamanın genişlemesini kanıtlayan ilk deney Hafele ve Kea- 3. Einstein’ın özel görelilik teorisinin postülalarından biri; “Fizik
PARAF YAYINLARI
ting deneyidir. Bu deneyde Dünya üzerinde bir laboratuvar- yasaları tüm eylemsiz referans sistemlerinde aynıdır.” şeklin-
da ve bir uçakta çok hassas atom saati bulundurulmuştur. Jet de ifade edilmiştir.
uçağı Dünya etrafında doğu ve batı yönünde dolandırılmış ve
Buna göre,
uçaktaki saat ile laboratuvardaki zaman kıyaslanmıştır.
Konum Hız
Zaman Zaman
0 0
I II
İvme
Buna göre, yaptıkları deney sonucunda Hafele ve Kea-

ting ulaştığı bilgi aşağıdakilerden hangisinde doğru ola- Zaman
0
rak verilmiştir?
III
A) Uçaktaki saatin Dünya’daki saate göre daha yavaş çalış- yukarıda I, II ve III ile verilen grafiklerden hangileri bir ey-
tığı lemsiz referans sistemine ait olabilir?
B) Uçaktaki saatin Dünya’daki saate göre daha hızlı çalıştığı
C) Uçaktaki saatin Dünya’daki saat ile aynı değeri gösterdiği A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) Uçaktaki saatin Dünya’daki saate göre ileriye gittiği D) I ve III E) II ve III

E) Dünya’daki saatin uçaktaki saate göre geri kaldığı
4. Durgun haldeki K yamuğu, L dikdörtgeni ve M üçgeninin gö-

rünümleri şekildeki gibidir.
2. İkiz kardeşlerden biri rokete binip ışık hızına yakın sabit

bir hızla Dünya’dan uzaklaştığında, K L
I. Dünya’daki kardeşe göre, roketteki kardeş daha yavaş

yaşlanır.
II. Roketteki kardeşe göre, Dünya’daki kardeş daha yavaş
yaşlanır. M
III. Roketle hareket eden ve Dünya’da bulunan ikizler buluş-

tuklarında Dünya’da kalan daha yaşlı, roketteki ise daha
Buna göre, hangi cisimler herhangi bir yönde ışık hızına
genç olur.
yakın bir hızda hareket ederken yerdeki bir gözlemciye
yargılarından hangileri doğrudur? göre, kare şeklinde gözlenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ve L
D) I ve II E) I, II ve III D) L ve M E) K ve M
237
Özel Görelilik
5. Bilim insanları, uzayın esir (eter) maddesi ile dolu olduğunu 7. Bir deneyde, yerdeki eylemsiz A gözlemcisi sabit v süratiyle
düşündüler. Esirin evreni kaplayan, kütlesi olmayan ve hare- hareket eden vagondaki B hareketlisini gözlemektedir.
PARAF YAYINLARI ketsiz (eylemsiz) bir madde olduğu fikri ortaya atıldı. Esirin ay-
Şekil 1’de B, vagonla aynı yönde vB süratiyle hareket ederken
rıca hareket eden nesnelerin hareketini engellemeyen esnek
B’nin A’ya göre hızının büyüklüğü v1, Şekil 2’de B, vagonda
bir ortam olduğu öngörüldü. Esirin varlığının kabul edilmesi
hareketsiz dururken elindeki fenerden çıkan ışığın A’ya göre
durumunda gök cisimlerinin hareketi ortamda dalgalanmalar
hızının büyüklüğü v2, Şekil 3’te B, vagonla aynı yönde vB sü-
oluşturmalıdır. Bu durum, su dolu bir kavanozun içindeki bil-
ratiyle hareket ederken elindeki fenerden çıkan ışığın A’ya gö-
ye hareket ettiğinde suda dalgalanmalar oluşması gibi düşü-
re hızının büyüklüğü v3 tür.
nülebilir. Işığın esir ortamındaki dalgalanmalarla aynı veya zıt
yönlü hareket etmesi ışığın hızında değişim meydana getir-
B v
melidir. Bu deney için Michelson ve Morley girişim ölçer (in- vB
terferometre) adı verilen aşağıdaki düzeneği kurmuşlardır.
A
Dünya’nın dönme hızı
Yarı geçirgen
ayna Şekil 1
A aynası
Işık kaynağı
v=0
B aynası B v
c
ışık
A
İnterferometre
(Girişimölçer) Şekil 2
Bu düzenekte Michelson ve Morley’in gözlemlemeyi bek-

leyip de hiç gözlemleyemedikleri olay; vB
B v
I. ışığın doğrusal yayılması, c
ışık
II. ışığın girişim deseni oluşturması, A
III. ışığın girişim deseninde faz farkı oluşması
verilenlerden hangileridir?
Şekil 3
Buna göre; v1, v2 ve v3 arasındaki ilişki aşağıdakilerden
D) II ve III E) I, II ve III hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) v1 < v2 < v3 B) v1 < v3 < v2
C) v1 < v2 = v3 D) v1 = v2 = v3
E) v1 = v2 < v3
6. İkizler paradoksundan,
I. Işığın hızı boşlukta sabittir.

II. Uzunluk görelidir.
III. Zaman görelidir.
sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?
1-A 2-E 3-C 4-B 5-A 6-B 7-C
238
ÜNİTE 9

2
FOTOELEKTRİK VE COMPTON OLAYI
1. Üzerine düşen ışığın tamamını soğuran ve sıcaklığa bağlı ola- 3. Duvarında küçük bir boşluk açılmış içi boş bir cisim, siyah ci-
PARAF YAYINLARI
rak her dalga boyunda ışıma yapan cisimlere siyah cisim, bu sim gibi davranır. Bu cismin içine gelen ışınlar çoklu yansıma
cisimler tarafından cismin sıcaklığına bağlı olarak yapılan ışı- sonucunda tamamen soğurulur. Oyuğun sıcaklığından dola-
maya da siyah cisim ışıması denir. yı dışarı yayınlanan ışın ise oyuğun duvarındaki yüklerin ter-
mal hareketinden kaynaklanır. Bu ışımaya siyah cisim ışıma-
Buna göre,
sı denir.
I. Güneş ve yıldızların yaptığı ışıma siyah cisim ışımasına ör-
nek olarak verilebilir.
II. Siyah bir cismin sıcaklığı arttıkça görünür bölgedeki ışı-
ması kırmızıdan maviye doğru kayar.
III. Işımanın maksimum şiddette olduğu dalga boyu cismin
sıcaklığıyla ters orantılı olarak azalır.
Siyah cisim modeli
Yapılan deneyler ile siyah cisimlerin bütün dalga boylarında

ışıma yaptığı, bazı dalga boylarında ise ışımanın daha büyük
şiddette olduğu kanıtlandı. Işımanın maksimum şiddette oldu-
ğu dalga boyu ise cismin sıcaklığıyla ters orantılı olarak azalır.
Buna göre, siyah cismin içine gönderilen ışığın şidde-

ti arttırıldıkça, siyah cismin yaptığı maksimum şiddette-
ki ışımanın,
I. frekans,
II. dalga boyu,
2. Maddenin sıcaklığına bağlı olarak farklı frekanslarda ışıma
yapmasına termal ışıma denir. III. hız
Buna göre, niceliklerinden hangileri artar?
I. Sıcaklığı mutlak sıcaklığın üstünde olan bütün maddeler A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

termal ışıma yapar.
II. Termal ışıma maddeyi oluşturan taneciklerin titreşim ha-
reketi yapması sonucunda meydana gelir.
III. Termal ışımanın enerjisi, maddenin sıcaklığı arttıkça azalır.
239
Fotoelektrik ve Compton Olayı
4. Deneysel verilere göre farklı sıcaklıklar için siyah cismin ışı- 6. Fotonlarla ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
nım şiddetinin ışınımın dalga boyuna bağlı değişim grafiğinin
PARAF YAYINLARI klasik yaklaşımla karşılaştırılması şekilde verilmiştir. A) Soğurulduğunda yok olurlar.
Işıma şiddeti
B) Momentumları vardır.
C) Madde ile etkileşime girebilir.
D) Durgun hâlde bulunamazlar.
Klasik yaklaşım
E) Manyetik alandan etkilenirler.
Deneysel veri
0 Dalga boyu
Buna göre;
I. Klasik yaklaşıma göre kara cismin yaptığı ışıma şiddeti fre-

kansın artışına bağlı olarak sürekli azalış göstermektedir.
II. Klasik yaklaşıma göre kara cismin yaptığı ışımanın dalga
boyu küçüldükçe cismin yaydığı enerji sonsuza yaklaşır.
III. Deneysel verilere göre kara cismin yaptığı ışıma şiddeti 7. Bir ışık demetinde enerji taşıyan küçük enerji paketlerine fo-
frekansın artışına bağlı olarak sürekli artış göstermektedir. ton denir.
yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre,
I. Işık hızıyla hareket ederler.

II. Kütleleri ve durgun enerjileri yoktur.
D) I ve III E) II ve III III. Enerji taşırlar.
verilenlerden hangileri fotonların özelliklerindendir?
5. Siyah bir cismin yaptığı ışımanın, sıcaklığın artışıyla ışınım şid-

detinin, ışınımın dalga boyuna bağlı değişim grafiği şekildeki
gibidir.
Şiddet
T2
T1
8. Morötesi felaket adı verilen fiziksel kavram ile ilgili aşağı-
dakilerden hangisi yanlıştır?
0 Dalga boyu
Buna göre, cismin sıcaklığı arttıkça aşağıdakilerden han- A) Siyah cisim ışımasında klasik fizik ile deneysel veriler ara-
gisi gerçekleşmez? sında uyumsuzluğa verilen addır.
B) Deneyler sonucunda siyah cisimden yayılan ışımanın dal-
A) Işıma şiddeti artar. ga boyu ile enerjisi arasındaki ilişki, klasik yaklaşımın ön-
B) Işınım gücü azalır. gördüğü sonuçlardan farklı çıkmıştır.
C) Işıma şiddetinin maksimum olduğu tepe noktası daha kı- C) Klasik yaklaşım, kısa dalga boylarında deneysel verilere
sa dalga boyuna doğru yaklaşır. oldukça uyumludur.
D) Maksimum şiddetteki ışımanın frekansı artar. D) Kuantum fiziğinin doğmasına sebep olmuştur.
E) Maksimum şiddetteki ışımanın dalga boyu küçülür E) Uyumsuzluğu başarıyla gideren kişi Planck’tır.
1-E 2-C 3-A 4-B 5-B 6-E 7-E 8-C
240
1. Bir fotoelektrik olayında metal yüzeyine gönderilen foton- 4. Bazı metallerin eşik enerjileri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
ların yüzeyinden kopardığı elektronların kazanacağı mak-
PARAF YAYINLARI
simum kinetik enerjiyi artırmak için; Metalin Cinsi Eşik Enerjisi (eV)
I. fotonların frekansı, Sodyum 2,6

II. metalin eşik enerjisi, Bakır 4,70
III. foton gönderen kaynağın ışık şiddeti Gümüş 4,73
niceliklerinden hangileri tek başına artırılmalıdır? Demir 4,14

Alüminyum 4,08
Çinko 4,31
D) I ve III E) II ve III Platin 6,35
Buna göre,
I. Sodyumdan elektron koparmak en kolaydır.

II. Platinden elektron koparmak en zordur.
III. Gümüşten elektron koparan fotonlar demirden de elekt-
ron koparabilir.
IV. Alüminyumdan elektron koparamayan fotonlar bakırdan
2. Bir fotoelektrik olayında; metal yüzeye 100 tane foton gön- da elektron koparamaz.
derildiğinde yüzeyden kopan elektronların kinetik enerjileri
V. Çinkodan elektron koparan fotonlar bakırdan da elektron
E, devreden geçen fotoelektrik akım şiddeti ise i oluyor.
koparabilir.
Bu metale, özdeş fotonlardan 1000 tane gönderilseydi yü-
yargılarından hangisi yanlış olabilir?
zeyden kopan elektronların kinetik enerjileri ve devreden
geçen fotoelektrik akım şiddeti ne olurdu?
A) I B) II C) III D) IV E) V
Kinetik enerji Akım şiddeti
A) 10E i
B) E 10i
C) E i
D) 10E 10i
E) 100E i
5. Şekildeki gibi üzerine ışık düşürülen fotosel devrede akım

oluşmuyor.
3. Fotoelektrik olayının günlük hayatta en yaygın kullanım şek-

li fotosellerdir. Fotoseller üzerlerine düşürülen ışık nedeniyle
+ –
gerilim oluşturan ışık algılayıcılarıdır.
V
Fotosellerin kullanım alanlarına örnek olarak;
Buna göre; devrede akım oluşması için aşağıdakilerden
I. kendiliğinden yanıp sönen sokak lambaları,
hangisi yapılabilir?
II. otomatik açılıp kapanan kapılar,
III. yangın, duman ve hırsız dedektörleri A) Işığın şiddetini artırmak
yukarıdakilerden hangileri verilebilir? B) Işığın frekansını küçültmek

C) Bağlanma enerjisi daha büyük olan bir metal kullanmak
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Işığın dalga boyunu küçültmek
D) I ve III E) I, II ve III E) Üretecin gerilimini artırmak
241
6. Bir fotoelektrik olayı deneyinde, metale düşürülen ışığın fre- 8. Bir fotosele ayrı ayrı gönderilen K ve L ışık demetlerine ait
kansı ile metalden koparılarak hızlandırılan elektronların mak- akım - gerilim grafiği şekildeki gibidir.
PARAF YAYINLARI simum kinetik enerjileri arasındaki değişim grafiği şekildeki gi-
Akım
bidir.
K
Maksimum kinetik enerji
L
EK
Gerilim
V 0
a
0 Frekans
f0 f
Buna göre;
I. K’nin maksimum akımının şiddeti, L’ninkine eşittir.

–E0 II. K’nin ışık şiddeti L’ninkinden büyüktür.
III. K ve L’nin frekansları eşittir.
Deneyde kullanılan metal eşik enerjisi daha büyük olan bir
metal ile değiştirilip bu metale f frekanslı ışık düşürüldü- yargılarından hangileri doğrudur?
ğünde; grafikteki EK, f0 ve a niceliklerinden hangileri azalır?
A) I ve II B) II ve III C) Yalnız III
A) Yalnız a B) Yalnız f0 C) Yalnız EK
D) EK ve f0 E) f0 ve a
9. I. Fotoelektrik olay
II. Girişim
III. Kırınım
IV. Aynı anda hem kırılma hem de yansıma
Yukarıdaki olaylardan hangisi ışığın tanecik özelliği ile

açıklanır?
7. Bir fotosele K ve L ışık ışınları ayrı ayrı düşürüldüğünde foto- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
elektrik akımın gerilime bağlı değişim grafikleri şekildeki gibi
D) III ve IV E) I, II ve IV
oluyor.
Akım
ímax
10. Bir fotoelektrik olayında metal yüzeyine gönderilen fotonların
frekansı f, metalin eşik frekansı ise f0 dır.
K
L Buna göre,
Gerilim
0 I. f < f0 ise metal yüzeyinden elektron koparılamayacağın-
dan fotoelektrik olayı gerçekleşmez.
Buna göre,
II. f = f0 ise metal yüzeyden elektron koparılır. Ancak fotoe-
l. K’nin frekansı, L’ninkinden büyüktür. lektronların kinetik enerjisi sıfır olur.
ll. K’nin dalga boyu L’ninkinden büyüktür. III. f > f0 ise metal yüzeyden elektron koparılır. Fotoelektron
lll. K’nin ışık şiddeti L’ninkine eşittir. kazandığı kinetik enerjiyle hareket eder.
1-A 2-B 3-E 4-E 5-D 6-C 7-D 8-B 9-A 10-E
242
1. Arthur Holly Compton fotonların hem enerji hem de momen- 4. Üzerine şekildeki gibi gerilimi V olan bir üreteç bağlı fotosel
tum taşıdığı fikrini desteklemek için bir karbon hedefe X-ışın- devrede katot yüzeyine düşürülen fotonların enerjisi metalin
PARAF YAYINLARI
ları gönderir. Bu deneyde elektrona çarpıp saçılan X-ışınlarının eşik enerjisinden büyükse katot levhasından elektron kopar
şiddetini ve dalga boyunu ölçen Compton, saçılmanın klasik ve kopan elektronlar metalden EK kinetik enerjisiyle ayrılır.
dalga teorisi ile açıklanamayacağını gösteren önemli sonuç-
Paralel
lara ulaşır. ışın
demeti
Compton saçılması olarak bilinen bu deney ile ilgili,
I. Foton ve elektronun çarpışması, merkezi olmayan esnek Katot Anot

çarpışma şeklinde gerçekleşir.
II. Momentumun korunumu yasası gereği, gelen fotonun mo-
mentumu, saçılan fotonun momentumu ile saçılan elekt- + –
ronun momentumunun vektörel toplamına eşittir.

V
III. Enerjinin korunumu yasası gereği, gelen fotonun enerjisi,
saçılan fotonun enerjisi ile saçılan elektronun kinetik ener- Buna göre;
jisinin toplamına eşittir. I. EK > e∙V ise kopan elektronlar anot levhaya (EK – e∙V) ki-
yargılarından hangileri doğrudur? netik enerjisi ile çarpar ve devrede akım oluşur.
II. EK < e∙V ise kopan elektronlar anot levhaya ulaşamaz ve
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II devrede akım oluşmaz.
D) I ve III E) I, II ve III III. EK = e∙V ise kopan elektronlar anot levhaya ulaşamaz ve
devrede oluşan akım maksimum olur.

2. Compton olayında, saçılan fotonun gelen fotona göre,
I. Dalga boyu artar.
II. Hızı değişmez.
III. Enerjisi azalır.
5. Bir Compton olayında, gelen fotonun hızı v1, saçılan fotonun
hızı v2, saçılan elektronun hızı ise v3 tür.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Buna göre; v1, v2, v3 arasındaki ilişki aşağıdakilerden han-
A) v3 < v2 < v1 B) v3 = v2 < v1
C) v3 < v1 < v2 D) v3 < v1 = v2
E) v1 = v2 = v3
3. Compton ve fotoelektrik olayları, ışığın dalga doğasının be-
nimsendiği dönemde yapılan ve sonuçları itibariyle ışığın dal-
ga doğasıyla açıklanamayıp ışığın tanecik doğası tarafından
açıklanabilen önemli olaylardandır.
6. Bir fotoelektrik olayında, katot yüzeyi noktasal bir kaynakla ay-
Buna göre, compton olayı ile fotoelektrik olaylarının ortak dınlatılmakta iken akımın maksimum değeri imax olmaktadır.
özelliklerine örnek olarak,
Buna göre, imax akımını artırmak için,
I. gelen fotonun elektronla etkileştikten sonra süratinin de-
ğişmeden ortamdan ayrılması, I. noktasal kaynağı katot yüzeyine yaklaştırmak,
II. gelen fotonun elektronla etkileşime girmiş olması, II. anot yüzeyini artırmak,
III. gelen fotonun elektrona kinetik enerji kazandırması III. fotonların frekansını artırmak
yukarıdakilerden hangileri verilebilir? işlemlerinden hangileri yapılabilir?
A) I, II ve III B) II ve III C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) Yalnız II E) Yalnız I D) II ve III E) I, II ve III
243
7. Bir fotoelektrik olayı deneyinde, metal yüzeye E enerjili 1 ta- 10. Bir fotosele X, Y ve Z ışınları ayrı ayrı gönderildiğinde, bu fo-
ne foton gönderildiğinde yüzeyden 1 tane elektron kopmak- toselde oluşan fotoelektrik akımın gerilime bağlı grafiği şekil-
PARAF YAYINLARI tadır. deki gibi oluyor.
Buna göre, bu metalden 2 tane elektron koparmak için; Akım
I. E enerjili 2 tane foton göndermek, X

II. 2E enerjili 1 tane foton göndermek, Y
III. E/2 enerjili 4 tane foton göndermek Z
yukarıda verilen işlemlerden hangileri yapılabilir?

Gerilim

X, Y ve Z’nin dalga boyları sırasıyla lX, lY ve lZ olduğuna
D) I ya da II E) I ya da III göre, bunlar arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde
doğru olarak verilmiştir?
A) lX < lY < lZ B) lX = lY = lZ
C) lY < lZ < lX D) lZ < lY < lX
E) lZ < lX < lY
8. Işık, bazı olaylarda tanecik gibi davranırken bazı olaylarda dal-

ga yapısına sahiptir.
Buna göre,
11. Compton olayında karbon hedefe 2E enerjili X ışını ışınları
I. Polarizasyon (kutuplanma) olayını hem dalga hem de ta- gönderildiğinde, durmakta olan elektrona çarpıp saçılıyor.
necik doğası açıklar.
Buna göre, saçılan fotonun enerjisi ile saçılan elektronun
II. Işığın birbiri içerisinden etkilenmeden geçmesini hem dal- enerjisi aşağıda verilen değerlerden hangisini alabilir?
ga hem de tanecik doğası açıklar.
III. Işık basıncını yalnız tanecik doğası açıklar. Saçılan foton Saçılan elektron
yargılarından hangileri doğrudur? A) 2E E

B) E 2E
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II C) 1,5E 0,5E
D) II ve III E) I, II ve III D) 0,5E 2E
E) 2E 0,5E
12. Compton saçılması ile fotoelektrik olayın benzer yönleri-

9. De Broglie’ye göre, ne örnek olarak,
I. Elektronlar tıpkı ışık gibi hem parça hem de dalga doğa- I. Her iki olayda da ışığın tanecik modeli desteklenmektedir.
sına sahiptir. II. Her iki olayda da ışığın momentumunun olduğu destek-
II. Her elektrona bir dalga eşlik etmektedir. lenmektedir.
III. Madde dalgalarının dalga boyu, parçacığın momentumu III. Her iki olayda da gelen fotonlar elektronlara kinetik ener-
ile doğru orantılıdır. ji kazandırır.
yargılarından hangileri doğrudur? yukarıdakilerden hangileri verilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
1-E 2-E 3-B 4-D 5-D 6-A 7-A 8-B 9-C 10-B 11-C 12-E
244
TEST 7 ATOM TESTİ
1. Bir fotoelektrik olayı deneyinde, metale düşürülen ışığın fre- 3. Bir ışık kaynağı ve farklı X, Y ve Z metal yüzeyleri kullanılarak
PARAF YAYINLARI
kansı ile metalden kopan elektronların maksimum kinetik ener- yapılan fotoelektrik olay deneyinde, bu metallerden sökülen
jileri arasındaki değişim grafiği şekildeki gibidir. fotoelektronların maksimum kinetik enerjileri (Kmax) yüzeye
düşen ışığın frekansına (f) bağlı olarak şekildeki gibi değiş-
Maksimum
kinetik enerji
mektedir.
E Kmax
X Y Z
a
0 Frekans
fo fx
f
Buna göre, metalin cinsi değiştirilmeden fX artırılırsa,
E: kinetik enerji,
a: açısı,
n: Metalden kopan elektron sayısı Buna göre, X, Y, Z metallerinin;
niceliklerinden hangileri artar? I. Eşik frekansları arasındaki ilişki; fX < fY < fZ dir.
II. Bağlanma enerjileri arasındaki ilişki; EX < EY < EZ dir.
A) Yalnız E B) Yalnız a C) Yalnız n
III. Sökülen elektronlar için durdurma gerilimleri arasındaki
D) E ve a E) a ve n ilişki; VX < VY < VZ dir.
2. Aynı fotosele K, L ve M kaynaklarından ayrı ayrı ışık düşürül-

düğünde fotoelektronların kesme gerilimleri ve oluşan mak-
simum akım şiddeti tablodaki gibi olmaktadır.
Işık Kesme Maksimum

kaynağı gerilimi akım şiddeti
K 7V 2i 4. Üzerinde bir pil olmayan fotosele ışık düşürüldüğünde metal-
den kopan elektronlardan bir kısmı sapar, bir kısmı anot lev-
L 3V 3i
hasına ulaşır ve devrede bir akım dolaşmasına neden olur.
M 5V i Oluşan akıma fotoelektrik akım (I0) denir.
Buna göre, Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bir fotoselde oluşan

I0 akımını artırmaz?
I. K’nin ışık şiddeti L’ninkinden fazladır.
II. L’nin gönderdiği ışınların dalga boyu M’ninkinden fazladır. A) Metal yüzeyine düşürülen ışığın şiddetini (foton sayısını)
III. K’nin gönderdiği ışınların frekansı M’ninkinden fazladır. artırmak
yargılarından hangileri doğrudur? B) Katot ve anot levhanın yüzeyini büyütmek

C) Anot-katot levhaları arasındaki uzaklığı azaltmak
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Katot yüzeyine düşürülen fotonların enerjilerini artırmak
D) II ve III E) I, II ve III E) Bağlanma enerjisi büyük metal kullanmak
245
5. Bir fotosel devrenin katodunun yüzeyine, ışık şiddetleri eşit 7. Fotoelektrik olayı günlük yaşantımızda pek çok yerde karşı-
olan kırmızı, mavi, yeşil ışınlar şekildeki gibi ayrı ayrı düşürü- mıza çıkar.
PARAF YAYINLARI lüyor.
Bu yerlere örnek olarak aşağıdakilerden hangisi verilemez?
Kırmızı
Yeşil
Mavi A) Hava karardığında sokak lambalarının kendiliğinden yan-
ması veya aydınlandığında sönmesi fotoseller sayesinde
olur.
Katot Anot B) Elektrikli fırınlarda sıcaklığın ayarlanması ve yemekler pi-
A şirilmesi fotoselle sağlanır.
C) Fotosellerin kullanım alanlarından birisi olan hırsız alarm-
larında ışık kaynağı ile fotosel arasına bir kişi girdiğinde
fotosele ışık düşmez , akım kesilir ve alarm devreye girer.
Buna göre,
D) Otomatik açılıp kapanan kapılarda, yangın ve duman de-
I. Yeşil ışık düşürüldüğünde ampermetreden elektrik akımı dektörlerinde fotosel kullanılır.
geçtiğine göre mavi ışık düşürüldüğünde de ampermet-
E) Toplu kullanım alanlarındaki lavabolarda bulunan fotosel-
reden elektrik akımı geçer.
li musluklara dokunmadan su akıtılarak kişisel hijyen sağ-
II. Mavi ışık düşürüldüğünde ampermetreden elektrik akımı lanmış olur.
geçmediğine göre yeşil ışık düşürüldüğünde de amper-
metreden elektrik akımı geçmez.
III. Kırmızı ışık düşürüldüğünde ampermetreden elektrik akı-
mı geçtiğine göre yeşil ya da mavi ışık düşürüldüğünde
de ampermetreden elektrik akımı geçer.

8. Compton olayında; 0,6l dalga boylu X - ışını fotonları, dur-
makta olan elektrona çarpıp saçılıyor.
A) I, II ve III B) I ve III C) I ve II
Bu olayda saçılan fotonun dalga boyu;
I. 0,4l,
II. 0,6l,
III. 0,8l
6. Üzerinde gerilimi ayarlanabilir üretecin pozitif kutbu fotoselin
anot, negatif kutbu fotoselin katot levhasına bağlandığında ka- değerlerinden hangileri olabilir?
tot ve anot levhaları arasında oluşan elektrik alan etkisiyle ka-
tot yüzeyinden koparılan elektronlar hızlandırılarak sapmaları A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
azalır ve fotoselde oluşan elektrik akımı artar. Gerilim belir- D) I ve II E) II ve III
li bir değere ulaştığında katot metalinden kopan bütün elekt-
ronlar, elektrik alanının etkisi ile anot levhasına ulaşır. Bu du-
rumda akım maksimum olur ve gerilim artırılsa da ve akımın
değeri değişmez.
Buna göre, fotoselde oluşan maksimum elektrik akımı-

nı artırmak için;
9. Bir fotosel devresinde oluşan i0 akımını artırmak isteyen
I. anot-katot arası uzaklığın azaltmak,
bir bilim insanının aşağıdakilerden hangisini yapması bek-
II. ışık kaynağı noktasal bir kaynaksa bu kaynağı katot yü- lenmez?
zeyine yaklaştırmak,
III. katot yüzeyine düşen ışık şiddetini başka bir ifadeyle fo- A) Metal yüzeyine düşürülen ışığın şiddetini artırmak
ton sayısını artırmak B) Anot-katot levhaları arasındaki uzaklığı azaltmak
yukarıda verilen işlemlerden hangileri yapılmalıdır? C) Bağlanma enerjisi küçük metal kullanmak
D) Katot yüzeyine düşürülen fotonların dalga boyunu artır-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III mak
D) I ya da III E) II ya da III E) Katot yüzeyini büyütmek
1-A 2-D 3-B 4-E 5-A 6-E 7-B 8-C 9-D
246
1. Fotoelektrik devre kullanılarak hazırlanan bir deney düzene- 2. Bir araştırmacı yük cinsi bilinmeyen metal bir levhayı iletken tel
PARAF YAYINLARI
ğinde, enerjileri eşit olan K ve L fotonlarının fotoelektrik akı- ile elektroskobun topuzuna şekildeki gibi bağladığında elekt-
ma etkisi incelenmektedir. roskobun yaprakları bir miktar açık kalıyor. Bu durumda lev-
haya ışık düşürüldüğünde elektroskobun yaprakları biraz ka-
K fotonlarının ışık şiddeti, L fotonlarının ışık şiddetinden
panıyor.
büyük olduğuna göre, elde edilen akım - gerilim grafiği
aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?
Işık
A) B)
Akım Akım
K K
İletken tel Elektroskop
L L
Metal levha
Gerilim Gerilim
0 0
C) D)
Akım Akım
L
K
K L
Araştırmacı metal levhaya iletken K cismini dokundurup çek-
Gerilim Gerilim tiğinde elektroskobun yaprakları kapanıp açılıyor. Araştırmacı
0 0
metal levhaya tekrar ışık düşürdüğünde elektroskobun yap-
raklarında değişme olmuyor.
E) Buna göre, bu deneyden;
Akım
K I. İlk durumda metal levha ve elektroskobun yük cinsi ne-

gatiftir.
L
II. Son durumda metal levha, K cismi ve elektroskobun yük
cinsi pozitiftir.
Gerilim
0 III. Fotonların enerjisi metalin bağlanma enerjisinden küçük-
tür.
sonuçlarından hangileri çıkarılabilir?
247
3. Fotoelektrik olayda, farklı metaller için maksimum kinetik ener- 5. Aşağıdaki tabloda verilen ışık olayları, ışığın hangi karakteris-
ji ve frekans grafiği şekildeki gibidir. tik özelliğini destekliyorsa uygun kutucuğun ya da kutucuk-
PARAF YAYINLARI ların (â) işareti ile işaretlenmesi isteniyor.
Ek(mak)(eV)
m
Işık Olayı Dalga Tanecik
um
yu
ko
in
dy
r
kı
at
in
So
Ba
Compton Saçılması
Pl
Ç
Işığın Renklerine Ayrılması
a a a a
f(s–1)
0 Siyah Cisim Işıması
– 2,28 Fotoelektrik Olay
Işığın Girişimi
– 4,31
Işığın Kırınımı
– 4,70
Işığın Yansıması
– 6,35
Buna göre, tablonun doğru bir şekilde doldurulduğun-
daki görünümü aşağıdakilerden hangisinde doğru ola-
Bu grafikten elde edilen verilerden yola çıkılarak, rak verilmiştir?
I. Sodyumdan elektron sökmek çinkodan elektron sökmek- A) B) C)

ten daha kolaydır. â â â
II. Çinkodan elektron sökebilen fotonlar bakırdan da elekt- â â â

ron sökebilir. â â â
III. Platinyumdan elektron sökebilen fotonlar bakırdan da â â â
elektron sökebilir.
â â â
yorumlarından hangileri kesinlikle yapılabilir?
â â â
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II â â â â â â
D) I ve III E) I, II ve III D) E)
â â
â â
â â â
â â
â â â
â â â
â â â
4. Fotonlar, kütlesiz parçacıklar olmalarına rağmen madde ile et-

kileşime girebilirler.
Buna göre, foton ile madde etkileşimine örnek olarak;
I. fotoelektrik,
II. Compton saçılması,
III. yansıma
1-B 2-C 3-D 4-E 5-A
248
ÜNİTE 9

3
MODERN FİZİĞİN UYGULAMALARI
1. 3.
PARAF YAYINLARI
Röntgen cihazı ile ilgili,
PET görüntüleme cihazı ile ilgili aşağıdaki yargılardan
I. Elektromanyetik dalgalardan X ışınları kullanılarak görün-
hangisi yanlıştır?
tüleme yapılır.
II. Zararlı etkileri pek yoktur tüm hastalar ve hamile kadınlar A) Nükleer tıpta kullanılan görüntüleme yöntemlerinin en ge-
için kullanılabilir. lişmişidir.
III. Vücudun kemik ihtiva eden kısımlarında kolayca görüntü B) Tüm vücudun üç boyutlu görüntüsü elde edilerek organ-
oluşturulabildiği hâlde, karın boşluğunda bulunan yumu- ların fonksiyonel aktivitelerinin incelenmesi sağlanır.
şak dokulardan oluşan organlarda yetersiz kalmaktadır.
C) Radyoaktif bir sıvı damar yoluyla hastaya verilerek bu sı-
yargılarından hangileri doğrudur? vının ışıması takip edilir.
D) İnsan sağlığı açısından tamamen zararsız bir yöntemdir.
A) Yalnız l B) I ve ll C) I ve III
E) Bu yöntemle görüntüleme, kütlenin enerjiye dönüşmesi
D) Yalnız ll E) I, ll ve lll olayına örnek olarak verilebilir.
4. MR cihazı ile ilgili,
2. Tıbbi görüntüleme cihazlarından bazıları aşağıda verilmiştir. I. Elektromanyetik dalgalardan radyo dalgaları kullanılarak
görüntüleme yapılır.
Buna göre;
II. Canlılar için zararlı bir görüntüleme tekniğidir.
I. bilgisayarlı tomografi, III. Hem hareketsiz hem de hareketli görüntü elde etmek
II. manyetik rezonans, mümkündür.
III. pozitron emisyon tomografisi IV. Hem iki boyutlu hem de üç boyutlu görüntü elde etmek
mümkündür.
bu yöntemlerden hangilerinde X ışınlarından faydalanıl-
maktadır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) l ve II B) I ve Ill C) II ve III
D) I ve III E) II ve III D) III ve IV E) I, ll ve IV
249
Modern Fiziğin Uygulamaları
5. Tıbbi görüntüleme cihazları ile ilgili, 8. Erol Öğretmen, sınıf tahtasına aşağıdaki tabloyu yansıtarak
öğrencilerinden tablodaki cihazların çalışmasında kullanılan
PARAF YAYINLARI
I. Ultrason Ş Ses dalgaları
dalga çeşidini “â” işareti ile işaretlemelerini istemiştir.
II. MR Ş Radyo dalgaları
III. Tomografi Ş X ışınları Radyo Ses Gama
Cihaz Mikrodalga
dalgaları dalgası ışını
eşleştirmelerinden hangileri doğrudur?
PET
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Radar
D) I ve III E) I, II ve III Sonar
MR
Buna göre, tabloyu aşağıdakilerden hangisi gibi doldu-

ran öğrenciler Erol Öğretmen’in istediğini tam olarak ye-
rine getirmiş olur?
A) B)
â â
â â
â â
â â
6. I. Radar
C) D)
â â
II. Sonar
III. Ultrason â â
IV. Röntgen â â
V. MR â â
Yukarıda verilen cihazlardan kaç tanesinde görüntülemek E)

amacıyla ses dalgalarından yararlanılmaktadır? â
â
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
â
â
7. LCD ve plazma ile ilgili;

9. I. Transistör
I. R-G-B renk piksellerinin kullanılması, II. Led
II. sıvı kristallerden yapılmış olması, III. Fotodirenç
III. gaz odacıklarından oluşması
Yukarıdakilerden hangileri elde edilirken yarı iletken mad-
özelliklerinden hangileri her ikisi için de ortaktır? deler kullanılmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
1-C 2-A 3-D 4-B 5-E 6-B 7-A 8-D 9-E
250
1. Cıvanın direncinin sıcaklığa bağlı değişim grafiği şekildeki gi- 3. Güneş enerjisi, yüksek sıcaklık ve basınç altında meydana
bidir. gelen füzyon (birleşme) reaksiyonları sonucunda açığa çıkan
PARAF YAYINLARI
enerjidir. Güneş enerjisinden yararlanma 1970’li yıllardan son-
Direnç(ê)
ra hız kazanmıştır. Genellikle ısı enerjisi olarak kullanılan gü-
0,15 neş enerjisi gelişen teknoloji ile birlikte güneş panelleri ve fo-
tovoltaik piller sayesinde elektrik enerjisine dönüştürülmekte
0,125 ve kullanılmaktadır.
0,10
0,075
0,05
0,025
0,00 Sıcaklık (Kelvin)

4,0 4,1 4,2 4,3 4,4
Fotovoltaik piller ile ilgili,
Buna göre, cıva; I. Güneş ışığını doğrudan elektrik enerjisine dönüştüren
I. 4,1 K sıcaklığında süper iletken özellik gösterir. düzeneklerdir.
II. 4,3 K sıcaklığında elektrik akımına gösterdiği direnç sıfır- II. Yenilenemez bir enerji kaynağıdır.
dır. III. P ve N tipi yarı iletkenlerden meydana gelmektedir.
III. 4,2 K sıcaklığında kendi içinden dış manyetik alanı geçir- yargılarından hangileri doğrudur?
mez.
4. Radarlar günlük yaşamda pek çok alanda kullanılır.
2. Normalde yalıtkan olan yarı iletken bir madde, Buna göre, radar sistemleri;
I. ısı etkisi, • Yer altı resimleme cihazlarında,

II. ışık etkisi, • Füze savunma sistemlerinde,
III. manyetik etki • Yüksek hızlı araçların hızını ölçmede,
yukarıda verilen etkilerden hangileri yolu ile iletken ha- • Erken hava saldırı uyarı sistemlerinde,
le geçebilir? • Termal kameralarla sıcaklık ölçüm cihazlarında
yukarıda verilenlerden kaç tanesinde kullanılır?

D) I ve III E) I, II ve III A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
251
5. Modern fiziğin getirdiği yenilikler, atomun yapısı ve atom al- 7. Nanoteknolojide sıkça kullanılan malzemelerden biri de karbon
tı parçacıklarının keşfi, atom spektrumu ve atom uyarılmasıy- elementinin tek boyut dizilmesiyle oluşturulan “grafen”dir.
PARAF YAYINLARI la ilgili çalışmalar birçok alanda görüntüleme teknolojilerinin
gelişmesini sağlamıştır.
Efe, bazı görüntüleme cihazları ve bu cihazların kullanımın-

da etkili olan dalgalar ile ilgili aşağıdaki eşleştirme etkinliği-
ni hazırlıyor.
Görüntüleme cihazı Kullanılan dalgalar
Ultrason X ışınları
Bilgisayarlı Tomografi Gama ışınları Grafen ile ilgili,
I. İyi bir elektrik iletkenidir.

PET Görüntüleme Cihazı Ses dalgaları II. Transistörlerin yapımında kullanılan çok önemli bir malze-
medir.
Buna göre, Efe’nin bu etkinliği doğru eşleştirmesi aşağı-
III. Saydam ve esnek bir malzemedir.
dakilerden hangisi olmalıdır?
IV. Süper iletken özellik gösterir.
A) B) C) yargılarından hangileri doğrudur?
A) I, II ve III B) ll, III ve IV C) II ve III
D) E)
6. Nano malzemelerin teknolojideki kullanımına örnek ola- 8. Elektrik akımı iletiminde kayıplar azaltılırsa ciddi tasarruflar el-
rak, de edilir. Böyle bir iletim ancak direnci sıfır olan süper iletken
malzemelerle mümkün olur.
I. MAGLEV trenler,
II. kırışık önleyici krem, Süper iletkenler ile ilgili;
III. leke tutmayan ve buruşmayan kumaş, I. Kritik bir sıcaklık değerinin altında direnci tamamen sıfırdır.
IV. koku gideren çoraplar II. Demir, gümüş, altın ve bakır en iyi süper iletken madde-
lerdir.
yukarıdakilerden hangileri verilebilir?
III. Süper iletkenin içine manyetik alan nüfuz edemez.
A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III yargılarından hangileri doğrudur?
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
1-C 2-E 3-E 4-B 5-B 6-D 7-A 8-D
252
1. Işık yayan diyot olarak adlandırılan ve elektrik enerjisini ışık ener- 4. Ultrason cihazı hareketli organ görüntüsü alımında da kulla-
jisine dönüştüren yarı iletken devre elamanlarına LED denir. nılabildiği için tıp alanında hastalıkların teşhisinde yaygın ola-
PARAF YAYINLARI
rak kullanılan görüntüleme cihazlarından birisidir.
Günümüzde LED’lerin diğer aydınlatma sistemlerine gö-

re daha fazla kullanılmasının sebebi,
I. daha uzun ömürlü olmaları,

II. daha sağlam olmaları,
III. daha küçük boyutta olmaları,
IV. imalat maliyetlerinin daha düşük olması Buna göre, ultrasyon cihazı için;
yukarıda verilenlerden hangileridir? I. cihazda oluşturulan ses dalgaları görüntülenecek alana

gönderilerek yansımaları incelenir.
A) l ve II B) I ve Ill C) II ve III II. Ultrason cihazında yüksek frekanslı ses dalgası kullanılır.
D) III ve IV E) I, ll, III ve IV III. Ultrason cihazı vücudun herhangi bir bölgesinin kesit gö-
rüntüsünü oluşturma kabiliyetine sahip elektromanyetiz-
ma ilkeleriyle çalışan bir cihazdır.
2. LCD teknolojisinde kullanılan sıvı kristallerinin en önem- D) I ve II E) I, II ve III

li özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
A) İçinden geçen ışık ışınlarına yön vererek onları istenilen

doğrultuda bükebilmeleri
B) Elektrik ve manyetik alandan etkilenmemeleri
C) Akışkan özellik göstermemeleri
D) Sıcaklıkla renklerini değiştirmemeleri
E) Basınçtan etkilenmemeleri
5. Nanoteknoloji, üretilen malzemelerin çeşitliliği, üretilen mal-

zemelerin geliştirilerek yeni nanomalzemelere dönüştürüle-
bilmesi ve nanobilimin katkılarıyla sürekli gelişmektedir.
3. Nanoteknoloji sayesinde günlük yaşama girmiş ürünlere Buna göre,

örnek olarak;
I. kendini temizleme özelliğine sahip duvar boyaları,
I. kir tutmayan halılar, II. suyu ittiği için silecek gerekmeyen otomobil camları,
II. kendini temizleme özelliğine sahip duvar boyaları, III. deniz hayvanlarının yapışmadığı gemi dış yüzey boyaları
III. kırışmayan kıyafetler
yukarıdakilerden hangileri nanoteknolojinin kullanım alan-
yukarıdakilerden hangileri verilebilir? larına örnek olarak verilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) I ve II B) I, II ve III C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III D) Yalnız II E) Yalnız I
253
6. Belirli bir sıcaklık değerinde elektrik akımına karşı direnç gös- 8. LCD teknolojisi; dizüstü bilgisayar, tablet, televizyon ve akıllı
termeyen maddelere süper iletken madde denir. Süper ilet- telefon gibi cihazlarda kullanılan bir görüntü teknolojisidir.
PARAF YAYINLARI kenlik, herhangi bir iletkenin elektrik direncinin kritik bir sıcak-
lık (süper iletkenliğe geçiş sıcaklığı) ve kritik bir manyetik alan
altında tamamen ortadan kalkmasıdır.
Buna göre süper iletken maddeler için,
I. Elektrik akımına karşı sıfır direnç gösterirler.

II. Akıma karşı zorluk göstermediklerinden enerjinin taşını-
mında tasarruf sağlarlar.
III. Manyetik alana konulduklarında bir itme kuvveti oluştu-
rurlar. MAGLEV trenlerinde bu özellik kullanılır.

Buna göre, LCD ekranlar için,
I. LCD ekranların yapısındaki sabit katı kristaller, titreştiril-
dikçe değişik renk tonlarının elde edilmesini sağlar.
II. LCD panelleri, polarize filtreler arasında yüzbinlerce likit
kristal hücreden oluşmaktadır.
III. LCD ekranların yapısındaki sıvı kristallere elektrik alan uy-
gulandığında bu kristaller ortak eksene paralel ve düz bir
biçimde sıralanarak net görüntü elde edilir.
7. Yarı iletken maddeler elektroniğin vazgeçilmez malzemeleri 9. Günümüzde yaygın biçimde kullanılan televizyon ekranları
arasındadır. LCD ve plazma şeklinde adlandırılmaktadır.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yarı iletkenlerin özel- Buna böre, bu iki ekran tipi için;
likleri arasında yer almaz?
I. LCD TV’lerde renkler sıvı kristallerin yönlendirilmesi ile
sağlanırken, Plazma TV’lerde her piksel içinde özel bir
A) Normal hâldeyken yalıtkandırlar, bir dış etki ile iletken ha-
gaz (neon-ksenon) ile dolu cam bölmeler vardır.
le gelebilirler.
II. LCD TV’lerde kızılötesi uzaktan kumanda kullanılabilirken
B) Isı, ışık ve manyetik etki altında gerilim uygulandığında
Plazma TV’lerde kullanılamaz.
geçici iletkenlik özelliği kazanırlar.
III. Plazma TV’lerin görüntü kalitesi, pastel renkleri daha iyi
C) Tabiatta bulunmazlar sadece laboratuvar ortamında bile-
gösterme özelliği LCD TV’lere göre daha iyidir.
şik olarak elde edilebilirler.
D) İletkenlik bakımından iletken ve yalıtkanlar arasındadır. yargılarından hangileri doğrudur?
E) Kristal yapıya sahiptir. Atomları kübik kafes sistemine uy-

gun belirli bir düzende sıralanmıştır.
1-E 2-A 3-E 4-D 5-B 6-A 7-C 8-D 9-C
254
TEST 12 ATOM TESTİ
1. Bir üreteç, bir diyot ve özdeş lambalardan oluşan devre şe- 3. Sıcaklığı T olan K maddesi dış manyetik alana konulduğun-
PARAF YAYINLARI
kildeki gibidir. da, manyetik alanı şekildeki gibi dışlamıştır.
M Diyot
N Dış manyetik
K alan çizgileri
+ – K’nin süper iletken özellik gösterebilen bir madde oldu-

ğu bilindiğine göre,
Diyotun yönü ters çevrilirse, hangi lambaların parlaklı- I. T sıcaklığı K’nin kritik sıcaklığından düşük bir sıcaklıktır.
ğı değişmez? II. T sıcaklığındaki K’nin elektrik akımına karşı gösterdiği di-
renç sıfırdır.
A) Yalnız K B) Yalnız M C) Yalnız N
III. Oda sıcaklığındaki K’nin içinden dış manyetik alan geçer.
D) K, L ve N E) K ve N
2. Modern fiziğin teknolojideki uygulamaları ile ilgili,
I. Tüm elementler düşük sıcaklıklarda süper iletken davra-

4. Tıpta teşhis ve tedavi amaçlı kullanılan;
nış gösterirler.
II. Normal boyutlarda yalıtkan olan bir madde, nano boyut- I. röntgen cihazı,
larda iletken olabilmektedir. II. MR cihazı,
III. Lazer ışınları, kendiliğinden ışıma yöntemi ile elde edilir. III. tomografi cihazı
yargılarından hangileri yanlıştır? cihazlarından hangilerinde X ışınlarından faydalanılır?
A) I, II ve III B) I ve lIl C) II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) Yalnız ll E) Yalnız I D) II ve III E) I, II ve III
255
5. Nisa, Can ve Efe yarı iletken malzemeler kullanılarak yapılan 7. Bazı görüntüleme cihazlarının temel özellikleri ve kullanım
bazı elektronik devre parçaları ile ilgili aşağıdaki kartları ha- alanları aşağıda verilmiştir.
PARAF YAYINLARI zırlıyor.
I. Görüntüleme yöntemlerinin en gelişmişidir. Bu cihaz kul-
lanılmadan önce hastanın vücuduna damar yoluyla rad-
yoaktif bir sıvı verilir ve sıvının dağılması beklenir.
II. X - ışınları yardımıyla tanılama ve teşhis için kullanılan bir
Nisa Can radyolojik inceleme yöntemidir. Elde edilen veriler bilgi-
sayarda işlenir ve teşhis konulur.
III. Denizcilikte ve arkeolojide kullanılmaktadır. Denizcilikte
LED: Işık yayan diyotlar TRANSİSTÖR: Akımın bir balık sürülerinin saptanması ve su derinliğinin ölçülmesi
olup elektrik enerjisini ışık yönde akmasına izin veren
enerjisine dönüşmesini yarı iletken elektronik devre amacıyla kullanılır.
sağlayan yarı iletken elemanıdır. Bunlara aynı za-
devre elamanlarıdır. Bu görüntüleme cihazları aşağıdaki seçeneklerin hangi-
manda doğrultmaç da denir.
sinde doğru olarak verilmiştir?
(BT: bilgisayarlı tomografi, PET: Pozitron emisyon tomografisi)
I II III
A) BT Sonar PET
Efe
B) BT PET Sonar
C) Sonar PET BT
DİYOT: Akımı ya da gerilimi D) PET BT Sonar
yükseltme özelliği olan akımın
E) PET Sonar BT
geçip geçmemesini sağlay-
abilen yarı iletkenden yapılmış
elektronik devre elemanıdır.
Buna göre, hangi öğrencilerin kartlarında yazılan bilgi-

ler yanlıştır?
8. I. Röntgen
A) Yalnız Nisa’nın B) Yalnız Can’ın II. Radar
C) Nisa ve Efe’nin D) Can ve Efe’nin III. Pozitron emisyon tomografisi
E) Nisa, Can ve Efe’nin Yukarıda verilen cihazlardan hangilerinde elde edilen gö-
rüntü üç boyutludur?
6. Bazı görüntüleme cihazları ve bu cihazın çalışmasında kul- 9. Lazerlerin kullanım alanına örnek olarak,
lanılan dalga çeşiti ile ilgili,
I. çürük diş çukurlarının dolgu yapılmak üzere acısız bir bi-
I. Termal kamera Ş Kızılötesi ışınlar çimde delinmesi,
II. Sonar cihazı Ş Ses dalgaları II. hassas ve kolay mesafe ölçme işlemi,
III. PET cihazı Ş Gama ışınları III. yırtılmış göz retinasının acısız ve hızlı bir şekilde dikilmesi
eşleştirmelerinden hangileri doğrudur? olaylarından hangileri verilebilir?
A) I, II ve III B) I ve III C) I ve II A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) Yalnız II E) Yalnız I D) II ve III E) I, II ve III
1-A 2-B 3-E 4-C 5-D 6-A 7-D 8-C 9-E
256
1. Özdeş K, L, M diyotları ve özdeş X, Y lambalarından oluşan 4. Süper iletken maddelerin temel özellikleri, onların teknolojik
PARAF YAYINLARI
şekildeki devrede yalnız X lambası ışık veriyor. açıdan ön plana çıkmalarını sağlar. Süper iletkenler, elektrik
akımına karşı sıfır direnç göstermesi ve kayıpsız olarak elekt-
L
rik akımını iletmesiyle birlikte elektrik akımının taşınmasında,
2 3
depolanmasında, güçlü mıknatısların yapılmasında ve elekt-
rikle çalışan hassas cihazların yapımında önemli bir yer tut-
X Y maktadır. Neredeyse ışık hızına yakın sinyal taşıma kapasite-
sine sahip olması ise haberleşmede, savunma sanayinde ve
1 4
mikrodalga teknolojisinde önem arz ederken elektronik dev-
K M relerde ve cihazlarda ısınma problemini de ortadan kaldırmak-
tadır. Süper iletken malzemelerin manyetik özellikleri de elekt-
+ –
riksel özellikleri gibi teknolojide önemli bir yere sahiptir.
Buna göre, süper iletkenliğin teknolojideki kullanım alan-

Buna göre, diyotların 1, 2, 3, 4 numara ile gösterilen bö-
larına örnek olarak,
lümlerindeki yarı iletken tipi aşağıdakilerden hangisidir?
I. MAGLEV trenlerin, özel bir ray üzerinde (manyetik yastık)
1 2 3 4 trenin her iki ucunda bulunan soğutmalı mıknatıslar saye-
A) N P N P sinde yükseltilmesi,
B) P P N N
C) N N P P
D) P N P N
E) P N P P
II. Manyetik rezonans (MR) görüntüleme cihazlarında yük-

sek akım yoğunluğu elde edilmesi,
2. Yarısı N tipi, diğer yarısı P tipi yarı iletken malzemeden
oluşan iki bölümlü temel yapı biçimine ne ad verilir?
A) Reosta
B) Direnç
C) Transistör
III. Nükleer fiziğin gelişmesinde önemli bir yere sahip olan
D) Diyot
parçacık çarpıştırma deneylerinde parçacıkların hızlandı-
E) Nano madde
rılması ve merkeze bağlı tutunabilmeleri için gerekli olan
güçlü mıknatısların yapılması,
3. Herhangi bir iletkenin elektrik direncinin belirli bir sıcak-

lık değerinin altında sıfır olması olayına ne ad verilir?
A) Yarı iletkenlik
B) Süper iletkenlik yukarıdakilerden hangileri verilebilir?
C) Fotoelektrik olay
D) Compton olayı A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
E) Heisenberg belirsizlik ilkesi D) II ve III E) I, II ve III
257
5. Bir kentin aylara göre günlük ortalama güneşlenme süresi sü- 7. Kuantum fiziğinin günlük hayatta işlevsellik kazanma sürecin-
tun grafiği şekildeki gibidir. de önemli bir yere sahip olan nano yapılar, 1 - 100 nm arasın-
PARAF YAYINLARI daki yapılardır. Bu boyutlarda sistemlerin fiziksel davranışla-
Güneşlenme Süresi
rında farklı özellikler gözlenir. Bu özellikleri kuantum fiziğinin
14.00 ilkelerinden yararlanarak açıklayan bilim dalına nanobilim de-
10
12.00
9 nir. Nanobilimden elde edilen sonuçların hayatın içindeki uy-
10.00 7 6 gulamaları olan nanoteknoloji ise yeni yapılar tasarlanması-
8
8.00 nı ya da bu yapılara yeni özellikler kazandırılıp yeni işlevlerde
5
7 kullanılmasını sağlar.
6,00 6 4
4,00 3 4 3 Malzemenin boyutları nanometre ebatlarına inince nor-
mal özelliklerinden çok farklı beklenmedik özelliklere sa-
2.00
hip olmasına örnek olarak;
0.00
Ocak
Şubat
Nisan
Haziran
Temmuz
Kasım
Aralık
Mayıs
Ağustos
Mart
Eylül
Ekim
I. normalde kırılgan malzeme olan seramiğin, nanometre
boyutlarında kolaylıkla deforme olup şekillendirilebilir ol-
ması,
Bu kentte yaşayan Engin evinin çatışına 10 tane özdeş gü- II. normalde sarı renkte olan altının, nanometre boyutların-
neş paneli yerleştiriyor. Engin, Mayıs ayında 6 paneli devreye dayken kırmızı renkte olması,
aldığında evinin tükettiği ortalama elektrik enerjisi için yeter-
III. normalde yanıcı olmayan alüminyumun nano boyutta ya-
li oluyor.
nıcı özellik göstermesi
Buna göre,
I. Haziran ayında 6 panelden daha az panel evin elektriği
için yeterli olur. A) I, II ve III B) I ve III C) I ve II
II. Şubat ve Kasım ayında devrede olması gereken panel sa- D) Yalnız II E) Yalnız I
yısı aynıdır.
III. Ocak ayında 10 panel devreye alınırsa evin elektrik ihtiya-
cını karşılayabilir.

(Evin günlük enerji ihtiyacının değişmediği varsayılacak ve bir
ay 30 gün olarak kabul edilecektir.)
A) I, II ve III B) I ve II C) I ve III
8. LASER ışınları yüksek genlikli, aynı fazda, birbirine paralel,

tek renkli, hemen hemen aynı frekanslı fotonlardan oluşur.
Buna göre, LASER ışınının özellikleri ile ilgili aşağıda ve-

rilenlerden hangisi yanlıştır?
6. MAGLEV trenlerle ilgili, A) Uyarılmış emisyon yoluyla elde edilirler.
I. Yapımında süper iletkenlikle ilgili çalışmalardan elde edi- B) Dalga boyları aynı olan fotonlardan oluştukları için tek
len bilimsel bilgilerden yararlanılmıştır. renklidir, gözle görülebilirler.
II. Diğer trenlere göre, daha az enerjiyle çalışırlar. C) LASER ışınları bulut, sis ve yağmur gibi atmosfer olayla-
rından etkilenmez.
III. Hızları saatte 600 km’ye kadar çıkabilir.
D) LASER ışınları yeryüzü ile Ay arasındaki mesafeyi çok has-
yargılarından hangileri doğrudur? sas şekilde ölçme imkânı verir.
E) LASER ışınları, tek bir noktaya odaklanarak bu noktalar-
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
da yüksek sıcaklık elde edilir. Bu özelliği ile delme, kes-
D) Il ve llI E) I, ll ve III me ve buharlaştırma olaylarında kullanılır.
1-E 2-D 3-B 4-E 5-A 6-C 7-A 8-C
258
AYT
DENEMELERİ
YENİ NESİL AYT DENEME - 1
1. Efe, ağırlıkları ihmal edilen makaralar ve bir oturak kullanarak 2. O merkezinden geçen düşey eksen etrafında düzgün çem-
PARAF YAYINLARI
iki farklı basit makine düzeneği oluşturuyor. Efe, bu düzenek- bersel hareket yapan cisme ait bazı fiziksel büyüklükler şekil-
lerde boşta kalan ipin ucunu tutarak kendisini Şekil 1 ve Şe- de ÁX, ÁY ve ÁZ ile gösterilmiştir.
kil 2’deki gibi dengede tutuyor.
ÁY
Tavan Tavan
ÁX O
ÁZ
Buna göre,
I. ÁX vektörü hem çizgisel hızın hem de çizgisel momentu-

mun yönünü gösterir.
Yer Yer II. ÁY vektörü hem açısal hızın hem de açısal momentumun
Şekil 1 Şekil 2 yönünü gösterir.
Buna göre, III. ÁZ vektörü hem konum vektörünü hem de merkezcil kuv-
vet yönünü gösterir.
I. Efe iki durumda da ipe aynı şiddette kuvvet uygulayarak
kendini dengede tutmuştur. yargılarından hangileri doğrudur?
II. Efe ipleri eşit miktarda aşağı doğru çektiğinde Şekil 1’de
Şekil 2’dekine göre daha fazla yükselir.
III. Düzenekleri tavana bağlayan iplerde oluşan gerilme kuv- D) II ve III D) I, II ve III
vetleri eşit büyüklüktedir.

D) II ve III E) I, II ve III 3. Akıntı hızı Áva olan ırmağa, K ve L noktalarından aynı anda gi-
ren yüzücülerin suya göre hızları şekildeki gibi Áv1 ve Áv2 dir.
M
Kıyı
N O R Á va
P
Á v1 Áv2
Kıyı
K L
Akıntı ve yüzücülerin hızı sabit olduğuna göre, yüzücüler

nerede karşılaşırlar? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
A) OP arasında B) OR arasında
C) NO arasında D) MO arasında
E) M noktasında
261
DENEME - 1 YENİ NESİL
AYT
4. Esnemeyen ipe asılı metal K çubuğu, gergin X yayı ile şekil- 6. Bir uçaktan atlayan Mehmet ve Ali sırtlarında taşıdıkları para-
deki gibi yere bağlanıyor. Bu durumda çubuğun yere göre yer şütleri şekildeki gibi açıyor. Mehmet’in ağırlığı Ali’ninkinden
PARAF YAYINLARI çekim potansiyel enerjisi EK, X yayındaki esneklik potansiyel fazladır. Mehmet ve Ali yere gelmeden önce limit hıza ulaşı-
enerjisi EX oluyor. yor ve bu hızlar eşit oluyor.
Tavan
İp
Gergin
X
yay
Yatay (yer) Mehmet Ali
Buna göre, K çubuğu soğutulduğunda E K ve EX için ne Buna göre;

söylenebilir? (İp ve yayın genleşmesi önemsenmeyecektir.)
I. Mehmet’in paraşütünün yüzey alanı Ali’ninkinden küçük-
EK EL tür.
A) Azalır Artar II. Mehmet’in paraşütünün yüzey alanı Ali’ninkinden büyük-

tür.
B) Azalır Azalır
C) Artar Azalır III. Limit hıza ulaşıldığında Mehmet’e etki eden hava direnç
kuvveti Ali’ninkinden büyüktür.
D) Artar Artar
E) Değişmez Değişmez yargılarından hangileri doğrudur?
5. Zeynep’in direnç, bobin ve sığaç kullanarak kurduğu I, II ve

III ile verilen alternatif akım devreleri şekildeki gibidir.
7. Bir üretece bağlı paralel iki iletken levha arasındaki R nokta-
I II
sından v hızıyla atılan cisim karşı levhaya N noktasından çar-
Direnç Sığaç Direnç Bobin pıyor.
+ –
+ K –
+ –
AC AC + –
L
+ –
III + M –
+ –
Direnç + N –
+ v –
+ P –
+ –
R
AC + –
Buna göre, hangi devrelerdeki alternatif akım kaynağının

Yer çekimi ve sürtünmeler önemsenmediğine göre, cisim
frekansı değiştirildiğinde, devrenin empedansı da değişir?
aynı noktadan 2v hızıyla fırlatılmış olsaydı, karşı levhaya
hangi noktadan çarpardı? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
D) I ve III E) II ve III A) K B) L C) M D) N E) P
262
YENİ NESİL DENEME - 1
AYT
8. Düzgün manyetik alan içindeki bir tel çerçeveden geçen man- 10. Atomla bağlantılı olarak kuantum ve yörünge kavramlarını ilk
yetik akının zamana bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir. kez kullanan Bohr’un ortaya koyduğu atom teorisi kendisin-
PARAF YAYINLARI
den öncekilere göre oldukça başarılıydı. Atomda enerjinin sü-
Manyetik akı
rekli olmadığını, kesikli olduğunu yani her değeri alamayaca-
F ğını belirtmişti. Bu bakış açısı ilkti. Bohr, teorilerini sunarken
t 2t 3t bazı bilim insanlarının olumsuz tepkilerine rağmen çalışma-
0 Zaman
larına sabırla devam etmiştir. Klasik fiziğin atomlarda yetersiz
–F kaldığını söyleyerek modern fiziğe geçiş yapmış ve diğer bi-
lim insanlarına öncülük etmiştir.
Buna göre, tel çerçevede oluşan indüksiyon elektromo-
tor kuvvetinin (emk) zamana bağlı değişim grafiği aşağı-
dakilerden hangisi gibidir?
A) Emk
B) Emk
+è +è
0 0 2t 3t
Zaman Zaman
t 2t 3t t
–è
C) Emk
D) Emk Bohr, tek elektronu olan atomlarda matematiksel bağıntılar kur-
muş ve başarıya ulaşmış olsa da Bohr atom teorisi ile açıkla-
+è +è
t 2t 3t t 2t 3t namayan durumlar da mevcuttur.
0 Zaman 0 Zaman
–è –è Buna göre, Bohr’un açıklamakta yetersiz kaldığı durumlar;
I. birden fazla elektronu olan atomlar,

II. bazı spektrum çizgilerinin daha parlak gözlenmesi,
E) Emk
III. spektrum çizgilerinin yanında alt çizgilerin de gözlenmesi
t 2t 3t yukarıda verilenlerden hangileridir?

0 Zaman
–è
9. Dalgalarda gözlemlenen bazı durumlar, aşağıdaki gibi I ve II

numaralı olaylar olarak tanımlanmıştır.
I numaralı olay, bir aralıktan ya da köşeden geçen su dalga-

larının, her yönde yayılması olayıdır.
II numaralı olay, iki ya da daha fazla sayıda dalganın uzayın

herhangi bir noktasında aynı anda bulunması olayıdır.
Buna göre, I ve II numaralı olaylar, aşağıdakilerden han-

11. 14 C ® 14N +X
6 7
I numaralı olay II numaralı olay
Karbonun radyoaktif izotopu olan 146C nin yukarıdaki gibi
A) Kırınım Doppler
gösterilen bozunma reaksiyonunda açığa çıkan X taneci-
B) Girişim Kırınım ği aşağıdakilerden hangisidir?
C) Girişim Doppler
D) Kırınım Girişim A) –10á B) 42à C) †e
E) Doppler Girişim D) +10á E) ‚
263
AYT
12. Bir fotoelektrik olayında 8 eV enerjili tek bir foton, bağlanma 14. Kütleleri ve yarıçapları aşağıdaki gibi verilen disklerden
enerjisi 2 eV olan bir metale düşürülüyor. hangisini düşey eksen çevresinde döndürmek daha ko-
PARAF YAYINLARI laydır?
Buna göre,
I. Metalden bir elektron sökülür ve sökülen elektronun mak- A) B)

simum kinetik enerjisi 6 eV’dir.
II. Metalden iki elektron sökülür ve sökülen elektronların mak- 2r r
m 2m
simum kinetik enerjileri 2 eV’dir.
III. Metalden üç elektron sökülür ve sökülen elektronların
maksimum kinetik enerjileri 2 eV’dir.

C) D)
D) I ve III E) I, II ve III 2r 3r
2m 2m
E)
3r
3m
13. Yukarı yönde sabit hızla hareket etmekte olan şekildeki asan-
sörün tavanına asılı yay sarkacının periyodu T, basit sarkacın
frekansı f’dir.
Yay İp
v
m
m
Asansör yavaşlamaya başladığında T ve f için ne söyle-

nebilir?
T f
A) Artar Artar
B) Azalır Azalır
C) Değişmez Azalır
D) Değişmez Artar
1-D 2-B 3-A 4-D 5-C 6-E 7-B 8-B 9-D 10-E 11-A 12-A 13-C 14-B
264
1. Bir çıkrıkta P yükü F kuvveti ile şekildeki gibi dengelenmiştir. 3. Gürkan, üç boyutlu kartezyen koordinat sisteminde ÁK ve ÁL
PARAF YAYINLARI
vektörlerini şekildeki gibi gösteriyor.
d
+y
5
R
4
O
F ÁK 3 ÁL
İp
2
1
P
–x +x
0 1 2 3 4 5
Buna göre; 1
2
I. P,
3
II. R, +z
III. d
–y
niceliklerinden hangileri tek başına artırıldığında denge
Buna göre, Gürkan Á K ve Á L vektörlerinin koordinatlarını
halinin sürdürülmesi için F’nin büyüklüğünün de artırıl-
aşağıdakilerden hangisi gibi göstermelidir?
ması gerekir?
ÁK ÁL
A) (0, 5, 3) (5, 5, 3)
B) (0, 5, 3) (5, 3, 5)
C) (5, 5, 3) (0, 5, 3)
D) (3, 5, 5) (3, 5, 5)
E) (4, 3, 5) (3, 4, 5)
2. Doğru akım (DC) ile ilgili,
I. Yönü değişmez.
II. Şiddeti, kaynak gerilimi değiştirilerek artırılıp azaltılabilir.
III. Elektroliz için kullanılabilir.
IV. Elektrik motorlarında kullanılabilir.
D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
265
AYT
4. Sürtünmesiz yatay düzlem üzerindeki m2 kütleli bir cisim kü- 6. Ali, bir futbol topunu v hız büyüklüğüyle; Şekil 1’de bir uçuru-
çük bir delikten geçen ipin ucuna bağlanmıştır. Cisim r yarı- mun kenarından düşey yukarı, Şekil 2’de yerden düşey yuka-
PARAF YAYINLARI çaplı bir çember üzerinde v büyüklüğündeki sabit hızla dö- rı, Şekil 3’te ise yerden eğik olarak atıyor. Top kesikli çizgiler-
nerken ipin diğer ucuna bağlı m1 kütleli cisim şekildeki gibi le gösterilen yolları izliyor.
dengede kalıyor.
v
r
m2
v
m1
m1
Buna göre, oranı aşağıdakilerden hangisine eşittir?
m2
Yatay (yer)
(g: Yer çekimi ivmesi) Şekil 1
v v g
A) B) C)
g r r
v2 v
D) E)
gr gr
Yatay (yer)
Şekil 2
5. Yatay (yer)
B
K L Şekil 3
v 2v Futbol topunun yere çarptığı andaki hız büyüklüğü sırasıy-

i1 i2
R R la v1, v2 ve v3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki aşa-
(Hava sürtünmesi önemsizdir.)
Düzgün manyetik alan içinde v ve 2v hızlarıyla çekilen şe-

A) v1 < v2 < v3 B) v3 < v2 < v1
kildeki özdeş K, L iletken çerçevelerinde oluşan indüksi-
yon akımları için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? C) v2 < v3 < v1 D) v1 < v2 = v3
E) v2 = v3 < v1
A) Akımlar aynı yönlü ve i1 = i2 dir.
B) Akımlar aynı yönlü ve i1 > i2 dir.
C) Akımlar zıt yönlü ve i1 > i2 dir.
D) Akımlar zıt yönlü ve i1 = i2 dir.
E) Akımlar zıt yönlü ve i2 > i1 dir.
266
AYT
7. K ve L yay sarkaçlarının uçlarındaki kütlelere birer kalem ta- 9. Bir ışık kaynağı ve farklı X, Y ve Z metal yüzeyleri kullanılarak
kıldıktan sonra titreştirildiklerinde, kalemlerin düşey düzlem- yapılan fotoelektrik olay deneyinde, metallerden sökülen fo-
PARAF YAYINLARI
de eşit açısal hızlarla dönmekte olan kağıt rulolar üzerinde bı- toelektronların maksimum kinetik enerjileri yüzeye düşen ışı-
raktığı izler şekildeki gibi olmaktadır. ğın frekansına bağlı olarak şekildeki gibi değişmektedir.
Maksimum kinetik enerji
X Y Z
K yay sarkacının L yay sarkacının

bıraktığı iz bıraktığı iz 0 Frekans
K ve L yayları özdeş olduğuna göre,
I. K’nin frekansı L’ninkinden büyüktür.

II. K’nin ucuna bağlı cismin kütlesi L’nin ucuna bağlı cismin
kütlesinden büyüktür.
III. K’nin bulunduğu ortamın yer çekimi ivmesinin büyüklüğü
L’nin bulunduğu ortamın yer çekimi ivmesinin büyüklüğü-
Buna göre,
ne eşittir.
I. Eşik enerjisi en büyük olan metal Z’dir.
II. Y’nin eşik dalga boyu Z’nin eşik dalga boyundan daha
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III küçüktür.
III. Metallere aynı frekanslı ışık düşürülerek elektron sökül-
D) Il ve llI E) I, ll ve III
düğünde X metalinden kopan elektronların kinetik enerji-
si en büyüktür.
8. Işığın dalga özelliği gösterdiğine kanıt olarak,
I. Young deneyindeki merkezi aydınlık saçağın, aynı şartlar-

da yapılan tek yarık deneyindeki merkezi aydınlık saçağa
göre daha küçük olması,
II. tek yarık deneyinde hem aydınlık hem de karanlık saçak- 10. Başlangıçtaki kütle numarası n, atom numarası m olan rad-
ların oluşması, yoaktif bir çekirdeğin yaptığı bozunmalar sonucunda, atom
III. Young deneyinde hem aydınlık hem de karanlık saçakla- numarası m – 6 ve kütle numarası ise n – 8 oluyor.
rın oluşması
Buna göre, bu radyoaktif çekirdek aşağıda verilen ışıma-
yargılarından hangileri doğrudur? lardan hangilerini yapmış olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) 2à ve 2á– B) 2à ve á+ C) 2à ve á–
D) I ve III E) II ve III D) à ve á– E) 2à ve 2á+
267
AYT
11. Hidrojen atomunun bazı enerji düzeyleri aşağıda verilmiştir. 13. Bazı öğrencilerin elektrik alan ile ilgili verdiği bilgiler aşağıda-
Uyarılmış hidrojen atomları şekildeki K, L ve M fotonlarını sa- ki gibidir.
PARAF YAYINLARI lıyorlar.
Elektrik alan
Enerji (eV) Elektrik alan çizgilerinin, Elektrik alan
çizgileri, gerçekte yönü negatif çizgilerinin sıklığı,
13,60 İyonlaşma n=¥ varolmayan hayali yüklerden yük miktarı ile
13,06 n=5 çizgilerdir. pozitif yüklere doğru orantılıdır.
12,75 n=4 doğrudur.
12,09 n=3
K M
10,20 n=2
L
0 n=1
Temel hâl
Buna göre,
I. K’nin enerjisi M’ninkinden büyüktür.

II. K’nin frekansı L’ninkine eşittir. EFE ECE EMİR
III. L’nin dalga boyu M’ninkinden büyüktür. Buna göre, hangi öğrencilerin verdiği bilgiler yanlıştır?

A) Yalnız Efe’nin B) Yalnız Ece’nin
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III C) Yalnız Emir’in D) Efe ve Ece’nin
D) I ve II E) I ve III E) Ece ve Emir’in
12. Sürtünmesiz eğik düzlemde, X cismi K noktasından ÁvX hızıyla

14. Yarıçapları r ve 2r olan içleri dolu K, L küreleri tam ortasından
şekildeki gibi yukarıya doğru harekete geçtiği anda, Y cismi
geçen bir mile sabitlenerek bu mil etrafında „ açısal hızlarıy-
de M noktasından ÁvY hızıyla aşağıya doğru harekete başlıyor.
la döndürülmektedir.
Cisimler L noktasında karşılaştıklarında X’in hızı sıfır olurken,
Y’ninki ÁvYı oluyor. w w
ÁvY K L
r 2r
Y
M
h
ÁvX L
h K, L kürelerinin açısal momentumları eşit olduğuna göre,

X
K I. K’nin eylemsizlik momenti L’ninkine eşittir.
Buna göre; vX, vY ve vYı

arasındaki ilişki aşağıdakilerden II. K’nin dönme kinetik enerjisi L’ninkine eşittir.
hangisinde doğru olarak verilmiştir? III. K’nin kütlesi L’ninkine eşittir.

A) vX = vY < vYı B) vYı < vY < vX
C) vY < vYı < vX D) vX < vY < vYı A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
E) vY < vX < vYı D) II ve III E) I, II ve III
1-C 2-E 3-A 4-D 5-E 6-B 7-A 8-E 9-D 10-E 11-A 12-C 13-B 14-B
268
1. Mert ve Faruk, sürtünmeli yatay düzlemde bulunan ağır bir 3. Yatay ve sürtünmeli yoldaki m kütleli K ve L cisimleri, yatay F
PARAF YAYINLARI
cismi, aynı doğrultuda yatay ve sabit kuvvetler uygulayarak kuvvetinin etkisinde sabit hızlı hareket ediyor.
şekildeki gibi ok yönünde hareket ettirmektedir.
K L
İp F
Mert Faruk m m Yer
(Yatay)
Ok
Bir süre sonra K ile L arasındaki ip koparsa cisimlerin iv-
meleri aşağıdakilerden hangisi olabilir? (Kinetik sürtünme
katsayısı her iki cisim için de aynı ve yol boyunca sabittir.)
K’nin ivmesi L’nin ivmesi
A) +Áa +Áa
Yatay (yer)
B) – Áa +Áa
Faruk, cismi iple çekerken, Mert ise eliyle ittiğine göre, C) – Áa – Áa
I. Cisme etki eden net kuvvet Mert ile Faruk’un uyguladığı D) – Áa +2Áa
kuvvetlerin toplamına eşittir. E) – 2Áa +Áa
II. Cisme etki eden kinetik sürtünme kuvvetinin büyüklüğü
Faruk’un çektiği ipteki gerilme kuvvetinin büyüklüğünden
küçüktür.
III. Cisim sabit ivmeli hareket yapmaktadır.

4. Gerilimleri V1 ve V2 olan üreteçlere bağlanmış paralel levha-
lar arasındaki K noktasından serbest bırakılan –q yüklü par-
çacık M noktasından geri dönüyor.
d1 d2
K L M
–q
– + + –
V1 V2
2. Dalgaların kırınımına örnek olarak,
Buna göre,
I. nesnelerin gölgelerinin sınırlarının tam keskin olmaması,
I. V1 > V2
II. marinaya gelen doğrusal su dalgalarının içeriye girdikten
sonra dairesel görünüm alması, II. V2 > V1
III. ses geçirmez bir duvarın arkasından konuşan kişinin se- III. d1 > d2
sinin duvarın önündeki kişi tarafından duyulabilmesi yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
olaylarından hangileri verilebilir? (Sürtünmeler ve yer çekimi önemsenmiyor.)
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
269
AYT
5. Düzgün türdeş bir yaydan L, 2L ve 3L boylarında kesilerek 7. Basit yapısı şekildeki gibi olan alternatif akım jeneratöründe
oluşturulan yaylar birer uçlarından duvara şekildeki gibi sa- çerçeveye bağlı mil „ açısal hızıyla döndürüldüğünde Fara-
PARAF YAYINLARI bitlenmiştir. Yatay ve sürtünmesi önemsiz düzlemde bulunan day yasaları gereği etkin değeri è olan indüksiyon emk’si olu-
özdeş K, L, M cisimleri vK, vL, vM hızlarıyla atıldığında, yaylar- şuyor ve lamba ışık veriyor.
daki maksimum sıkışma miktarları birbirine eşit oluyor.
d
vK vL
L 2L
K L
w
vM
3L
M
Mıknatısların kutupları arasındaki d mesafesi artırılırsa
Buna göre; vK, vL, vM arasındaki ilişki aşağıdakilerden han- aynı etkin değerde indüksiyon emk’si oluşturmak için;
gisinde doğru olarak verilmiştir? I. „ açısal hızı artırılmalıdır.
II. Çerçevenin yüzey alanı azaltılmalıdır.
A) vK = vL = vM B) vL < vK < vM
III. Devreye bağlı lambanın direnci artırılmalıdır.
C) vK < vL = vM D) vM < vL < vK
işlemlerinden hangileri yapılmalıdır?
E) vK < vL < vM
8. Aynı fotosele ayrı ayrı düşürülen X, Y, Z ışık ışınlarının oluştur-

dukları fotoelektrik akım şiddetleri ile bu fotonların frekansla-
rı aşağıdaki çizelgedeki gibi verilmiştir.
6. Yatay yolda kaymadan dönerek ilerleyen bir tekerleğin üze-
rindeki X, Y ve Z noktalarının konumları şekildeki gibidir. Te- Akım şiddeti Frekans
kerlek yarım tur attığında X, Y ve Z noktalarının yer değiştir- X 2i 2f
melerinin büyüklükleri sırasıyla DX, DY ve DZ oluyor.
Y 2i f
Y Z 2 2f
Z
v Buna göre,
X r r
I. X ışığı için devrenin kesme potansiyeli Y’ninkinden bü-
yüktür.
Yatay (yer)
II. Y ışığı için devrenin kesme potansiyeli Z’ninkinden kü-
Buna göre; DX, DY ve DZ arasındaki ilişki aşağıdakilerden çüktür.
hangisinde doğru olarak verilmiştir? (p = 3 alınız.) III. X ve Z ışıkları için devrenin kesme potansiyelleri eşittir.

A) DX = DY < DZ B) DX < DY < DZ
C) DZ < DY < DX D) DY < DZ < DX A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) DX < DY = DZ D) I ve III E) I, II ve III
270
AYT
9. Hadronlar ailesinin içinde yer alan X ve Y parçacıklarının 11. Fatih, bir ucunu çiviye bağladığı yatay ve sürtünmesiz düz-
kuark yapısı şekildeki gibi modellenmiştir. lemdeki bir yayın diğer ucuna K cismini bağladıktan sonra
PARAF YAYINLARI
Şekil 1’deki gibi yayı denge konumundan x kadar çekerek
serbest bırakıyor.
Kuark
Denge
Anti Konumu
Kuark
Kuark Fatih
Kuark Kuark K Yay Çivi
Yatay
X Parçacığı Y Parçacığı (yer)
x
Şekil 1
Buna göre;
I. X parçacığı bir mezondur. Fatih

K Yay Çivi
II. Y parçacığı bir baryondur.
III. X parçacığı nötron olabilir. Yatay
IV. Y parçacığı pion olabilir. (yer)
x
Şekil 2
A) I ve II B) I ve III C) II ve III Buna göre, K cismi Şekil 2’deki konumdan ilk kez geçerken,
D) III ve IV E) I, II, III ve IV I. K’ye etki eden net kuvvetin yönü hareketine ters yön-
dedir.
II. K’nin kinetik enerjisi yayda depolanan esneklik potansi-
yel enerjisinden büyüktür.
III. Şekil 1’de yayın K’ye uyguladığı kuvvet, Şekil 2’dekinden
büyüktür.

10. Yatay düzlemde düzgün çembersel hareket yapan bir cismin D) I ve III E) II ve III
yarım periyotluk hareketi süresince, merkezcil kuvvet ile ilgi-
li sınıftaki panolara yazılan bilgiler Şekil 1, Şekil 2, Şekil 3 ve
Şekil 4’teki gibidir.
Merkezcil Merkezcil
kuvvetin kuvvetin yönü
cisme uyguladığı sürekli
itme sıfırdır. değişir.
Şekil I Şekil II
Merkezcil kuvvet Merkezcil

ile merkezcil ivme kuvvetin
sürekli birbirine cismin üzerinde
diktir. yaptığı iş sıfırdır.
Şekil III Şekil IV
Buna göre, bu bilgilerden hangileri doğrudur?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
D) I ve IV E) II ve IV
271
AYT
12. Diyot ve X, Y, Z lambaları kullanılarak oluşturulan devreler şe- 14. Hidrojen atomu için Schröndinger denklemi çözümünde elekt-
kildeki gibi alternatif akım (AC) ve doğru akım (DC) kaynak- ronların bulunabileceği enerji düzeyleri ve buna karşılık gelen
PARAF YAYINLARI larına bağlanıyorlar. dalga fonksiyonları üç kuantum sayısıyla gösterilir. Bu sayı-
lar elektronların atomdaki dağılımlarını açıklar. Baş kuantum
sayısı, açısal momentum kuantum sayısı ve manyetik kuan-
X Y tum sayısı atom orbitallerinin ve bu orbitallerde yer alan elekt-
+ – ronların belirlenmesinde kullanılır. Ancak bazı gaz atomlarının
spektrum çizgilerinde görülen alışılmışın dışındaki bir görü-
AC DC nümü açıklamak için dördüncü bir kuantum sayısına ihtiyaç
duyulmaktadır. Spin kuantum sayısı olarak bilinen dördüncü
kuantum sayısı ile elektronların davranışı açıklanır.
Z
Kuantum sayıları; baş kuantum sayısı, açısal momentum
+ –
kuantum sayısı, manyetik kuantum sayısı ve spin kuantum sa-
DC yısı olarak adlandırılmıştır.
Buna göre, devrelerdeki anahtar kapatıldığında sürekli Buna göre, kuantum sayıları ile ilgili;
yanıp sönen lambalar hangileridir? I. Baş kuantum sayısı, yörünge numarası olarak da bilinir.
II. Açısal momentum kuantum sayısı, elektron bulutlarının
A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Yalnız Z
şekillerini belirlemek içni kullanılır.
D) X ve Z E) X, Y ve Z III. Manyetik kuantum sayısı, elektronların kendi ekseni etra-
fında dönmelerini açıklamak için kullanılır.
IV. Spin kuantum sayısı, manyetik alan etkisinde kalan orbi-
tallerin yönelimini belirlemek için kullanılır.
D) III ve IV E) I, II ve IV
13. Yatay düzlemde sabit hızlarla doğrusal yörüngelerde hare-

ket eden K, L, M, N hareketlilerinin hareket yönleri şekilde-
ki gibidir.
N
K
Kuzey
Batı Doğu
Güney
M
L
Buna göre, hangi hareketli diğer hareketlilerden birini ku-

zeye doğru gidiyormuş gibi görür?
A) K hareketlisi L’yi
B) K hareketlisi N’yi
C) N hareketlisi L’yi
D) N hareketlisi M’yi
E) L hareketlisi M’yi
1-A 2-E 3-B 4-B 5-D 6-C 7-A 8-E 9-D 10-E 11-D 12-A 13-C 14-A
272

2024 Paraf Ayt İşlemsi̇z Fi̇zi̇k Konsept Seri̇si̇

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2024 Paraf Ayt İşlemsi̇z Fi̇zi̇k Konsept Seri̇si̇

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KONSEPT KİTAPLAR

VİDEO MOBİL AKILLI

Mehmet Âki Ersoy

ÜNİTE 1 KUVVET VE DENGE

ÜNİTE 2 KUVVET VE HAREKET

ÜNİTE 3 ENERJİ VE MOMENTUM

ÜNİTE 4 ÇEMBERSEL HAREKET VE BASİT HARMONİK HAREKET

ÜNİTE 5 ELEKTRİK ALAN, ELEKTRİKSEL ENERJİ VE SIĞA

ÜNİTE 6 MANYETİZMA VE ELEKTROMANYETİK İNDÜKLEME

ÜNİTE 7 DALGA MEKANİĞİ

ÜNİTE 8 ATOM FİZİĞİNE GİRİŞ VE RADYOAKTİVİTE

ÜNİTE 9 MODERN FİZİK VE MODERN FİZİĞİN TEKNOLOJİDEKİ UYGULAMALARI

ÇEKİRDEK TESTİ BÖLÜM TEST - 1

2. Fizikte, sayı ve birim ile ifade edilebilen skaler büyüklükler ile

eşitliklerinden hangileri doğrudur? A) (3, – 2) B) (– 2, 3) C) (3, 2)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) (– 3, – 2) E) ( 2, – 3)

Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur? ÁK ÁL

A) Bütün temel büyüklükler aynı zamanda skaler büyüklük-

1-D 2-B 3-C 4-C 5-D 6-A 7-E 8-B

işlemlerinden hangileri yapılmalıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

Buna göre, aşağıda verilen hangi iki kuvvet kaldırılırsa cis-

D) ÁF2 ve ÁF3 E) ÁF1 ve ÁF2 A) 3 B) 5 C) 6 D) 8 E) 10

Mehtap’ın yaptığı toplama işlemleri aşağıdaki gibidir.

• ÁR2 = ÁF1 + ÁF3

• ÁR3 = ÁF2 + ÁF3

yargılarından hangileri doğrudur? E) R2 > R3 > R1

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

8. Sürtünmesiz yatay düzlemde tutulmakta olan K noktasal cis-

6. Duygu, vektörlerin toplanması ile ilgili bir proje ödevi hazır-

ÁF5 yargılarından hangileri doğrudur?

A) ÁF1 B) ÁF2 C) ÁF3 D) ÁF4 E) ÁF5 D) I ve III E) I, II ve III

1-D 2-B 3-D 4-A 5-C 6-C 7-E 8-E

III. ÁF2 ile ÁF4

Emre Bileşke kuvvetin şiddeti, ÁF2 nin şiddetinden

Buna göre, ÁL vektörünün büyüklüğü artırılırsa;

yargılarından hangileri doğrudur?

C) Merve ve Emre D) Emir ve Merve A) I, II ve III B) I ve II C) II ve III

E) Emir, Emre ve Merve D) Yalnız II E) Yalnız I

|F3| = |F4| = F olduğuna göre,

A) I, II ve III B) I ve II C) Yalnız III

1-D 2-E 3-C 4-B 5-B 6-E 7-B 8-D

A) Yalnız ÁF1 yönünde A) R1 = R2 = R3 B) R1 = R3 > R2

B) Yalnız ÁF2 yönünde C) R1 = R2 > R3 D) R2 > R1 = R3

C) Yalnız ÁF3 yönünde E) R1 > R2 = R3

D) ÁF1 ya da ÁF2 yönünde

E) ÁF2 ya da ÁF3 yönünde

2. Sürtünmesiz yatay zeminde duran bir koliye yatay düzleme

D) F1 = F2 = R E) R > F1 > F2 A) ÁF1 B) 2ÁF1 C) 4ÁF1 D) 2ÁF2 E) 4ÁF2

8. Aynı düzlemdeki ÁK, ÁL ve ÂM vektörlerinden elde edilen ÁK + ÁL,

Buna göre, K vektörünün koordinatları (x, y, z) nedir?

A) (3, 4, 5) B) (5, 3, 4) C) (5, 5, 3) D) E)

1-C 2-B 3-B 4-C 5-A 6-C 7-E 8-A

ÇEKİRDEK TESTİ BÖLÜM TEST - 5

Buna göre, cisim serbest bırakıldığı anda dengede kalma-

A) ÁF1 B) ÁF2 C) ÁF3 D) ÁF4 E) ÁF5 Buna göre,

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

K cismi hareket etmediğine göre, diğer iki kuvvet Şekil 2’de

yargılarından hangileri kesinlikle yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

Buna göre; T1, T2 ve T3 arasındaki ilişki aşağıdakilerden

1-E 2-D 3-D 4-E 5-C 6-B 7-A