NÓI VỚI CON

Y Phương (24/12/1948), tên thật là Hứa Vĩnh Sước, ông là một trong những nhà thơ
dân tộc nổi tiếng của nền văn học Việt Nam hiện đại, sinh ra và lớn lên trong cái nôi của
người dân tộc Tày, thế nên chất thơ của Y Phương rất đỗi trong sáng, đôn hậu, thật thà, chất
phác như tấm lòng của người dân miền núi. Cùng với đó là những hình ảnh thơ phong phú,
độc đáo mang sức liên tưởng mạnh mẽ, gắn liền với đời sống của nhân dân, tựa như chất liệu
thổ cẩm đan xen từng vần thơ, góp phần làm nên những tác phẩm giàu tính nhân văn. Nói với
con là một trong những bài thơ hay nhất đã làm nên tên tuổi của Y Phương trên thi đàn Việt
Nam, với giọng thơ là lời thủ thỉ tâm tình của người cha dành cho đứa con của mình, từng câu
đều thấm đẫm tình cảm gia đình thiêng liêng, ấm áp, mở rộng ra chính là tình yêu tha thiết với
mảnh đất, với con người quê hương mình của tác giả, vừa thấm thía, vừa chân thành.

Nói với con là bài thơ mang đầy đủ những đặc điểm của thơ Y Phương, mạch cảm xúc
chủ yếu đó là tình yêu thương sâu sắc của người cha dành cho đứa con, thông qua những lời
tâm sự, hồi tưởng từ quá khứ đến hiện tại. Cũng giống như Khúc hát ru những em bé lớn trên
lưng mẹ của Nguyễn Khoa Điềm hay Con cò của Chế Lan Viên, Nói với con không chỉ đơn
thuần là lời tâm sự mà đó là những lời dạy bảo chân thành của người cha dành cho con về quê
hương xứ sở, về “người đồng mình” đầy thiết tha và trìu mến. Những đứa trẻ trong các bài thơ
kể trên đều chưa lớn, có đứa còn trong nôi, còn trên lưng mẹ thế nhưng các em rất may mắn
khi có những người cha người mẹ biết yêu thương, và biết cách giáo dục con cái thông qua
những cách thức thông thường như lời ru, lời hát, lời kể, khiến các em dần hình thành tư
tưởng yêu thương từ khi còn thơ bé. Trong Nói với con Y Phương mở đầu bài thơ bằng những
lời kể thật ấm áp, hoài niệm:

“Chân phải bước tới cha

Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười”
Đó hoàn toàn là tiếng lòng hạnh phúc của một người cha khi nhắc về kỷ niệm những
ngày con còn thơ ấu, những bước đi chập chững đầu đời đều để lại trong trái tim cha, mẹ
những dấu chân đầy ắp kỷ niệm. Tiếng nói đầu tiên con gọi “cha”, lần đầu tiên con cười khiến
cha mẹ mừng chảy nước mắt, con chính là món quà tuyệt vời nhất mà tạo hóa đã ban cho cha
mẹ. Y Phương gợi nhắc quá khứ để gieo vào lòng con về những năm tháng thuở ấu thơ, con
có quyền được biết và ghi nhớ chúng như những ký ức đáng giá nhất cuộc đời, đồng thời
người cha cũng muốn gợi mở cho con những nền tảng đầu tiên về tình cảm gia đình ấm áp, về
quá trình sinh ra và lớn lên của một con người. Không ai có thể tự lớn lên thành người, ai
cũng có cha sinh mẹ đẻ, ai cũng cần người chăm sóc, dạy dỗ, Y Phương muốn nhắn nhủ với
con về công lao và tình yêu thương vô bờ bến của cha mẹ dành cho con cái từ thuở con sinh
ra cho đến khi con lớn khôn thành người, chính bởi tình yêu ấy mà cha chưa lúc nào quên
những bước chân, tiếng nói đầu đời của con. Từ khuôn khổ trong gia đình tác giả bắt đầu mở
rộng ra cộng đồng, làng xóm với những vẻ đẹp giản dị đáng quý của người dân tộc miền núi.

“Người đồng mình yêu lắm con ơi

Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời”
Y Phương dùng một giọng thơ tha thiết, để gợi mở ra những vẻ đẹp của người dân tộc
miền núi bằng câu thơ chứa chan tình cảm “Người đồng mình yêu lắm con ơi”, chỉ một chữ
“yêu” mà chứa đựng biết bao tâm tình, đó là tấm lòng trân trọng, tự hào về những con người
của quê hương xứ xở. Những con người lao động với đôi bàn tay thô sơ, nhưng khéo léo,
thuần thục trong công việc lao động, để mỗi sản phẩm họ làm ra đều như một tác phẩm nghệ
thuật ví như chiếc “lờ” đánh cá cũng phải được chau chuốt “nan hoa”, đó không đơn thuần là
hành động tự phát mà đó là cả một quá trình sáng tạo, là nét văn hóa đã in sâu vào tâm hồn
người dân kể cả trong công việc lao động thường ngày. Và đặc biệt giữa cuộc sống nhiều khó
khăn vất vả thế nhưng tâm hồn của “người đồng mình” vẫn rất đẹp, rất yêu đời, từng câu hát,
câu ca trong lối sinh hoạt văn hóa của người Tày không chỉ nằm trong trí nhớ mà đã in sâu
vào cả vách nhà, cả quê hương, để mảnh đất này tràn đầy tình yêu thương, với bản sắc dân tộc
đong đầy khắp xứ xở. Rồi từ vẻ đẹp trong tâm hồn của con người Y Phương lại khéo léo
chuyển sang vẻ đẹp của thiên nhiên, vẻ đẹp của quê hương với hình ảnh “rừng cho hoa” xanh
tươi, rực rỡ tràn đầy sức sống, là hình ảnh đại diện cho phong cảnh miền núi phía Bắc, nơi mà
ông và “người đồng mình” đã cùng nhau sinh sống suốt ngàn năm nay. Ngoài ra “rừng cho
hoa” còn gợi ra sự trù phú, giàu có của thiên nhiên, đã ban tặng cho cuộc sống của con người
niềm vui, cái đẹp, tô điểm thêm cho quê hương. “Con đường cho những tấm lòng” là một
hình ảnh có nhiều sức gợi, Lỗ Tấn từng nói: “Trên mặt đất làm gì có đường, người ta đi mãi
thì thành đường thôi”, con đường trong thơ Y Phương cũng vậy nó là kết quả của biết bao dấu
chân “người đồng mình” tạo thành, đó là tấm lòng gắn bó với mảnh đất quê hương, là tình
cảm kết tinh đẹp đẽ với làng xóm, với đồng bào, với gia đình. Và con đường đã chứng kiến
biết bao nhiêu đổi thay của năm tháng, lớp người này ra đi, lớp người kia lại lớn lên, tất cả
đều đã đặt dấu chân mình trên con đường thân thuộc có dấu vết của tháng năm, có những giọt
mồ hôi và cả nước mắt. Có lẽ nói không ngoa thì con đường chính là chứng nhân cho những
năm tháng đã qua của cả một cộng đồng dân tộc. Người cha nói với con những điều này với
tấm lòng trân trọng yêu thương, chỉ mong con có thể ghi nhớ và khắc sâu vào lòng những gì
thân thuộc nhất của quê hương, để khiến con nhận thức được ngoài gia đình thì chính những
nét đẹp văn hóa, chính cái nôi của cộng đồng đã nuôi dưỡng con thành người, cho con tiếng
nói, cho con những vẻ đẹp tâm hồn quý giá. Và lần nữa người cha lại khắc sâu trong lòng con
ấn tượng về tình cảm gia đình qua câu thơ “Cha vẫn nhớ mãi về ngày cưới/Ngày đầu tiên đẹp
nhất trên đời”, là lời khẳng định hạnh phúc gia đình, khẳng định thêm về tình cảm gia đình
vững chắc là cơ sở để cho con được một cuộc sống êm ấm, và cũng là cơ sở để gây dựng nên
một cộng đồng dân tộc với những nét đẹp trong văn hóa, phong tục truyền thống.

“Người đồng mình thương lắm con ơi

Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn
Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc
Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làm phong tục”
Vẻ đẹp của “người đồng mình” không chỉ dừng lại ở sự khéo léo sáng tạo trong lao
động hay lòng yêu cuộc sống, với những nét đẹp tập quán mà còn thể hiện ở ý chí và sức
mạnh trong tâm hồn. Y Phương viết “Người đồng mình thương lắm con ơi” vừa thể hiện được
tấm lòng yêu thương gắn bó tha thiết với dân tộc mình, vừa thể hiện nỗi niềm cảm thông, thấu
hiểu trước những vất vả mà “người đồng mình” phải gánh chịu. “Cao” và “xa” là hai lượng từ
bình thường nhưng trong thơ Y Phương lại mang nhiều sức gợi đặc biệt, nó khiến độc giả liên
tưởng đến một vùng đất núi non trùng điệp, ở xa tít tận địa đầu phía Bắc, cả thời tiết và địa
hình đều khắc nghiệt vô cùng. Thế nhưng những con người nơi đây chưa một lần lấy đó làm
nản chí, mà ngược lại chính những khó khăn đó đã nuôi dưỡng trong tâm hồn họ sự kiên
cường và mộng ước “chí lớn” vững mạnh. Chính vì bản thân dân tộc từ bao đời nay đã có
những đức tính đẹp như vậy, nên cha cũng muốn con kế thừa và phát huy truyền thống vượt
khó ấy “Sống trên đá không chê đá gập ghềnh/Sống trong thung không chê thung nghèo đói”.
Là “người đồng mình” con phải học được các thích nghi với cuộc sống, linh hoạt và mềm dẻo
như dòng sông, con suối, dù là thác hay ghềnh đều không khiến con phải nản chí, chùn bước.
Lời thơ của tác giả có chút ngậm ngùi xót thương cho những con người miền núi, thế nhưng
phần hơn vẫn là niềm tự hào sâu sắc với bản lĩnh và ý chí kiên cường của dân tộc, họ đã sống
và xây dựng quê hương ngày càng trở nên tươi đẹp như thế. Tuy rằng nghèo khó, chỉ với đôi
bàn tay thô sơ cầm cái cuốc, con dao, khuôn mặt sạm đi vì gió núi, nhưng “người đồng mình”
chẳng mấy ai nhỏ bé, bởi họ mang trong mình một tâm hồn lớn lao, lao đẹp, một ước mơ
tuyệt vời, chỉ riêng điều ấy đã đẩy con người lên một tầm vóc mới. Họ dùng trí tuệ và sức
mạnh của đôi bàn tay cần cù mà ra sức kiến thiết “tự đục đá kê cao quê hương”, xây dựng
làng bản, tạo ra của cải vật chất, và các giá trị tinh thần, làm thay đổi bộ mặt của vùng núi
phía Bắc, đóng góp một phần rất lớn vào việc xây dựng đất nước. Mà theo quan niệm của
Nguyễn Khoa Điềm, nhân dân làm ra Đất Nước, tạo nên quê hương, và nhiều lớp người như
thế đã tạo nên một dòng chảy văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc kéo dài suốt mấy ngàn năm lịch
sử, điều ấy hoàn toàn phù hợp với ý thơ “Còn quê hương thì làm phong tục” của Y Phương.
Có thể nói rằng con người và quê hương là hai nhân tố không thể tách rời, có ý nghĩa tương
hỗ, kết hợp thành một thực thể thống nhất với những giá trị to lớn vừa bao gồm cả vật chất và
tinh thần để tạo nên một cộng đồng đoàn kết, gắn bó chặt chẽ với nhau.

Kết bài thơ là lời dặn dò thấm thía và đầy thương yêu của người cha dành cho đứa con
của mình sau những lời tâm tình, giảng giải về vẻ đẹp của quê hương và “người đồng mình”.

“Con ơi tuy thô sơ da thịt

Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được
Nghe con.”
Cha mong rằng là thế hệ sinh sau đẻ muộn thì con hãy lấy người đi trước làm tấm
gương sáng để noi theo, luôn mang trong mình tình cảm yêu thương gia đình, yêu thương con
người và mảnh đất của quê hương để phấn đấu nỗ lực lấy cái tâm hồn mạnh mẽ, kiên cường, ý
chí vượt khó lớn lao để góp phần xây dựng đất nước.

Nói với con là bài thơ hay với những vần thơ tự do, phóng khoáng tựa tâm hồn của
người miền núi, đã thể hiện sâu sắc tình cảm yêu thương của người cha đối với con thông qua
cách giáo dục mềm mỏng, thủ thỉ, thấm đẫm ân tình. Đồng thời cũng thể hiện niềm tự hào,
niềm yêu thương của tác giả đối với mảnh đất quê hương và những con người chất phác, tuy
nhỏ bé về sức vóc nhưng lại mang trong mình những vẻ đẹp tâm hồn lớn lao, đáng ngưỡng
mộ.

ĐOẠN VĂN NGHỊ LUẬN Ý NGHĨA LÒNG KHOAN

DUNG THA THỨ
Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã từng viết: “Sống trong đời sống, cần có một tấm lòng, để
làm gì em biết không? Để gió cuốn đi…” Đúng vậy, mỗi con người chỉ được sống một lần
duy nhất, chúng ta hãy sống, yêu thương mọi người và có lòng khoan dung để cuộc đời này ý
nghĩa trọn vẹn hơn. Khoan dung là tấm lòng rộng lượng, sẵn sàng tha thứ, bỏ qua cho lỗi lầm
của người khác; đồng thời người có lòng khoan dung là người có tấm lòng nhân hậu với mọi
người. Từ đó, chúng ta có thể khẳng định lòng khoan dung vô cùng quan trọng và là một đức
tính tốt đẹp trong cuộc sống mà mỗi con người cần có. Chúng ta sẽ không tránh khỏi việc mắc
sai lầm, khi được người khác khoan dung, tha thứ, chúng ta sẽ cảm thấy nhẹ nhõm hơn, thấy
rằng việc nhận lỗi và sửa lỗi là điều vô cùng đúng đắn, tương tự như vậy, khi chúng ta khoan
dung với người khác tức là ta đang cho họ một cơ hội để sửa đổi, để tốt hơn. Thử tưởng tượng
mà xem, nếu tất cả con người trong xã hội không có lòng vị tha thì xã hội sẽ thiếu đi tình
thương của con người, con người sẽ trở nên xa lánh, lạnh nhạt với nhau, cuộc sống sẽ trở
thành vô cảm. Cuộc sống rất cần biết tha thứ và nhường nhịn người khác. Nhờ biết tha thứ và
độ lượng, độ lượng, cuộc sống và quan hệ giữa mọi người với nhau trở nên lành mạnh, thân
ái, dễ chịu. Con người với con người hãy đối xử với nhau bằng sự dịu nhàng và yêu thương
nhất có thể. Tuy nhiên, trong xã hội hiện nay vẫn có không ít người có tính ích kỉ, nhỏ nhen,
sẵn sàng quay lưng với người khác khi họ mắc lỗi mà không cho họ cơ hội để sửa đổi; chúng
ta không nên sống ích kỉ như thế. Mỗi người chỉ được sống một lần, cuộc đời đôi lúc phải
phạm sai lầm thì mới rút ra bài học và hoàn thiện được bản thân, vì vậy, hãy bao dung để thấy
cuộc sống này tươi đẹp hơn.

ĐOẠN VĂN NGHỊ LUẬN Ý NGHĨA SỰ TỰ TIN

“Không tin vào chính mình – tức là bạn đã thất bại tức là bạn đã thất bại một nửa trước
khi bắt đầu”. Thật vậy, câu danh ngôn đã cho ta thấy vai trò quan trọng của sự tự tin đối với
thành công của con người. Tự tin là sự tin tưởng vào chính bản thân mình, tin vào những khả
năng và hành động của mình sẽ đạt được. Với sự tự tin sẽ giúp chúng ta phán đoán sự việc
chính xác, tìm ra cách giải quyết vấn đề nhanh chóng vì chúng ta biết được khả năng của
mình và hành động của mình sẽ cho kết quả như thế nào. Sự tự tin rất cần thiết trong cuộc
sống của con người, để chúng ta luôn đi đúng hướng, hạn chế tối đa những sai lầm và giúp
con người tiến bước đến thành công. Sự tự tin là rất cần thiết, nhưng không phải nó sẵn có
trong mỗi con người chúng ta. Cũng giống như lòng kiên nhẫn, tài năng hay chăm chỉ, sự tự
tin cũng cần được rèn luyện trong cuộc sống hàng ngày. Nếu bạn có ước mơ hay một đam mê
nào đó mà không dám thực hiện thì bạn sẽ không thể làm tốt được bất cứ việc gì. Bởi lẽ, đam
mê chính là một động lực giúp cho bạn gắn bó và tâm huyết với con đường mà mình đã lựa
chọn. Bởi vậy, tự tin cũng là dám lựa chọn và theo đuổi ước mơ và đam mê của mình. Với sự
tự tin và đam mê, chắc chắn bạn sẽ chạm đến được thành công dù cho con đường đi có chông
chênh, gian lao như thế nào. Trái ngược với tự tin là sự hèn nhát, rụt rè, thiếu bản lĩnh. Có rất
nhiều người luôn cảm thấy lo sợ thất bại khi làm một việc gì đó, hoặc đã làm nhưng thất bại
khiến họ gục ngã và từ bỏ. Người tự tin không như vậy. Họ luôn cố gắng, tin vào khả năng
của mình, dám theo đuổi ước mơ đến cùng, dám thất bại hơn nữa để thành công lớn hơn. Có
thể thấy rằng, sự tự tin có tác động rất lớn đến sự thành công của con người. Nó không chỉ là
một đức tính tốt đẹp mà chúng ta cần rèn luyện, hơn nữa, nó còn là một yếu tố giúp chúng ta
hoàn thiện mình hơn nữa.