10
ÃÀÐÀÁÀÜÛÍ ÏÀËÅÎËÈÒ ÄÖØßÐÝßËßÐÈÍÈÍ
ÀÐÕÅÎËÎÆÈ ÌßÄßÍÈÉÉßÒËßÐÈ
ßñÿäóëëà Úəfərov ÀÌÅÀ
Àðõåîëîýèéà âÿ Åòíîãðàôèéà
èíñòèòóòóíóí
øþáÿ ðÿùáÿðè, ò.å.ä., ïðîôåññîð.
01 ôåâðàë 2019-úó èë.
Ìîá: (050) 358-91-55.
àñàäóëëà.æàôàðîâ@ýìàèë.úîì
(əââÿëè þòÿí ñàéëàðûìûçäà)
ÀØÅË ÌəÄəÍÈÉÉəÒÈ
Ìàðàãëûäûð êè, éàçû÷û Ñåðî Õàíçàäéàí
òàðèõè ñàõòàëàøäûðìàãäà äàùà äà èðÿëè ýåò-
ìèøäèð. Î.Ø.Ìûêûðòû÷éàíûí êèòàáûíà ðÿé
éàçìûøäûð (“Àâàíãàðä” æóðíàëû, Éåðåâàí,
1988, ¹5). Ùÿìèí ðÿéè Ñ.Õàíçàäéàí èêèí-
úè äÿôÿ 1989-úó èëèí àïðåëèíäÿ Åðìÿíèñòàí-
äà ÷ûõàí “Êîììóíèñò” ãÿçåòèíäÿ ÷àï åò-
äèðìèøäèð. Ðÿéäÿ äåéèëèð êè, ýóéà Àçÿðáàé-
úàí àëèìëÿðèíèí Àçûõ ìàüàðàñûíäà àïàðäûã-
ëàðû òÿäãèãàòëàð ýþñòÿðìèøäèð êè, äöøÿðýÿíèí
ÛÛ ñàëîíóíäà îëàí ùÿãèãÿòÿí àøåë äþâðöíäÿ
éàøàìûø åðìÿíè ãàäûíûíûí ýåéèìèíÿ éàõûí-
äûð. Ëàêèí, Àçÿðáàéúàí àëèìëÿðèíèí äöøÿð-
ýÿäÿ àïàðäûãëàðû àðõåîëîæè òÿäãèãàò èøëÿðè
íÿòèúÿñèíäÿ éàçûëìûø ÿñÿðëÿðäÿ áåëÿ úÿ-
ôÿíýèéàò îëìàìûøäûð. ßýÿð îíëàð Àçÿðáàé-
úàí àëèìëÿðèíèí ÿñÿðëÿðè èëÿ òàíûø îëñàéäû-
ëàð, áÿëêÿ äÿ áåëÿ éàíëûø âÿ ÿñàññûç ôèêèð
ñþéëÿìÿçäèëÿð. ×öíêè, Àçÿðáàéúàí àëèìëÿ-
ðèíèí ÿñÿðëÿðèíäÿ Àçûõ ãÿäèì èíñàí äö-
øÿðýÿñèíèí ìàääè ìÿäÿíèééÿò ãàëûãëàðûíûí
âÿ î úöìëÿäÿí ìàüàðàíûí èêèíúè ñàëîíóí-
äà òÿáèè éîëëà ÿìÿëÿ ýÿëÿí ñòàëàãíàò äèðÿê-
ëÿð ùàããûíäà äà ìÿëóìàòëàð âàðäûð. Áåëÿ
òÿáèè äèðÿêëÿð ÿùÿíýëè ñóéóí ãàðûøûüûíäàí
ÿìÿëÿ ýÿëÿðÿê, áöòöí êàðñò ìàüàðàëàðûíäà
ãåéäÿ àëûíûðëàð. Áó úöð åëìè ÿñàñû îëìàéàí
éàíëûø ìÿëóìàòëàðû éàçàíëàð äàüëàðûí,
ãàéàëàðûí, ñòàëàãòèò, ñòàëàãìèò âÿ ñòàëàãíàò
äèðÿêëÿðèí ÿìÿëÿýÿëìÿ õöñóñèééÿòëÿðèíè éà
áèëìèð âÿ éà äà áèëÿðÿêäÿí ñöíè éîëëà òàðè-
õè ñàõòàëàøäûðìàüà ÷àëûøûðëàð. Áó èñÿ ýåíèø
õàëã êöòëÿñèíäÿ ÿñë òàðèõè âÿ òÿáèè ïðîñåñ-
ëÿðèí ãàíóíàóéüóí øÿêèëäÿ ôîðìàëàøìà õö-
ñóñèééÿòëÿðè ùàããûíäà éàíëûø, åëìè ÿñàñû
îëìàéàí ôèêèðëÿðèí ÿìÿëÿ ýÿëìÿñèíÿ ñÿáÿá
îëóð. Áó éîëëà òàðèõè ñàõòàëàøäûðìàüà ÷àëû-
øàíëàð ÿââÿë-àõûð ýöëöíú âÿçèééÿòÿ äöø-
ìöø îëóðëàð.
2003-úö èëèí àâãóñòóíäà åðìÿíèëÿðèí
èíòåðíåò ñàéòëàðûíûí áèð íå÷ÿñèíäÿ “Äàüëûã
Ãàðàáàüûí Àçûõ ìàüàðàñûíäà ãàçûíòûëàð äà-
âàì åäèð” ñÿðëþâùÿëè ìÿëóìàòû âåðèëìèøäèð.
Ùÿìèí ìÿëóìàò òàìàìèëÿ ñàõòà, úÿôÿíý
âÿ åëìäÿí óçàã ôèêèðëÿðäÿí èáàðÿòäèð.
Îðàäà áèëäèðèëèð êè, ýóéà Àçûõ ìàüàðàñûíäà
ïàëåîíòîëîãëàð ãàçûíòû àïàðìûøëàð. Ùàëáóêè,
àðõåîëîæè äöøÿðýÿëÿðäÿ éàëíûç àðõåîëîãëàð
ãàçûíòû èøëÿðè àïàðûð, ïàëåîíòîëîãëàð èñÿ
éàëíûç ãàçûíòû çàìàíû òàïûëìûø ùåéâàí
ñöìöêëÿðèíè òÿäãèã åäèðëÿð. Ìÿëóìàòäà
Êèòàá òàìàìèëÿ Àçÿðáàéúàí òàðèõèíèí
ñàõòàëàøäûðûëìàñûíà ùÿñð îëóíìóø âÿ ùÿòòà
1958 âÿ 1964-úö èëëÿðäÿ ÷àï îëóíìóø ö÷
úèëäëèê Àçÿðáàéúàí òàðèõè åðìÿíè òàðèõè êè-
ìè øÿðù îëóíìóøäóð. Áóíóíëà éàíàøû, ãîí-
øó Èðàí âÿ Òöðêèéÿíèí äÿ ìöÿééÿí ÿðà-
çèëÿðè “òàðèõè Åðìÿíèñòàí” ÿðàçèñè îëìàñû
èääèà îëóíìóøäóð. Ùÿì÷èíèí Ãàôãàçûí âÿ
Àçÿðáàéúàíûí èáòèäàè èúìà äöøÿðýÿëÿðèíèí
òàðèõè ñàõòàëàøäûðàðàã ãåéä îëóíóð êè, ÑÑÐÈ
ÿðàçèñèíäÿ Ñàòàíèäàð âÿ Àðçíè ÿí ãÿäèì
èíñàí ìÿñêÿíëÿðèäèð. Áó òàìàìèëÿ éàíëûø
KREDO
âÿ ñàõòà áèð õöëéàäûð. ×öíêè êå÷ìèø ÑÑÐÈ-
íèí ýþðêÿìëè ïàëåîëèòøöíàñ àëèìëÿðè
Ï.È.Áîðèñêîâñêè, Â.Ï.Ëöáóí, È.È.Êîðîáêîâ
âÿ áàøãàëàðû Ñàòàíèäàð âÿ Àðçíèäÿí òàïûë-
ìûø äàø ìÿìóëàòûíû òÿäãèã åäÿðÿê ãåéä åò-
ìèøëÿð êè, áó äöøÿðýÿíèí ìàääè ìÿäÿíèé-
éÿò ãàëûãëàðûíû îðòà àøåë ìÿäÿíèééÿòèíÿ àèä
åòìÿê îëàð. Îíëàðûí åëìè òÿäãèãàòëàðûíà
ýþðÿ êå÷ìèø ÑÑÐÈ âÿ Ãàôãàç ÿðàçèñèíäÿ
ÿí ãÿäèì ïàëåîëèò äöøÿðýÿñè ÷îõòÿáÿãÿëè
Àçûõ ïàëåîëèò äöøÿðýÿñèäèð (Ëöáèí, 1984,
1988, 2006).
Êèòàáäà ùÿì÷èíèí Ãàôãàç Àëáàíèéàñûíà
ìÿõñóñ îëàí ìÿáÿäëÿð âÿ òàðèõè àáèäÿëÿðèí
åðìÿíèëÿðÿ ìÿõñóñ îëìàñû èääèà îëóíóð
(Ùàóçåí, 2001).
Öìóìèééÿòëÿ, Ðîáåðò Ùàóçåíèí òÿðòèá
åòäèéè “Åðìÿíèñòàíûí òàðèõè àòëàñû” òàìàìè-
ëÿ ñàõòà ìÿëóìàòëàðäàí èáàðÿò îëóá, íÿèíêè
Àçÿðáàéúàíûí òàðèõèíè, åéíè çàìàíäà
Ãàôãàçûí, Èðàíûí âÿ Òöðêèéÿíèí òàðèõèíè
ñàõòàëàøäûðìàüà éþíÿëìèøäèð.
ÃÀÐÀÁÀÜÛÍ ÌÓÑÒÉÅ
ÌəÄəÍÈÉÉəÒÈ
Àïàðûëàí êîìïëåêñ åëìè òÿäãèãàòëàð
çàìàíû ìÿëóì îëìóøäóð êè, 120-100 ìèí
èë áóíäàí ÿââÿëëÿðäÿ ñîí àøåë ìÿäÿíèééÿòè
ìóñòéå ìÿäÿíèééÿòè èëÿ ÿâÿç îëóíìóøäóð.
Èíñàíëàðûí ùÿéàòûíäà áó çàìàíäàí áàøëà-
éàðàã ìöùöì äÿéèøèêëèêëÿð áàø âåðìèøäèð.
Ìÿùç áó äþâðäÿí áàøëàéàðàã ãÿäèì èí-
ñàíëàð éåíè òèïëè ÿìÿê àëÿòëÿðè ùàçûðëàìàüà
áàøëàìûøëàð. Áó îíëàðûí èíêèøàôû èëÿ ÿëàãÿ-
äàð îëàðàã ìåéäàíà ÷ûõìûøäûð. Àðòûã ÿâ-
âÿëêè äþâðëÿðäÿ ùàçûðëàíìûø ÿìÿê àëÿòëÿðè
- êîáóä ÷àïìà àëÿòëÿðè, ÿë ÷àïàúàãëàðû èí-
ñàíëàðûí éåíè òÿëÿáàòûíû þäÿìèð âÿ äàùà
ìöêÿììÿë, óíèâåðñàë ÿìÿê àëÿòëÿðèíèí ùà-
çûðëàíìàñû ÿñàñ ìÿñÿëÿ êèìè ãàðøûäà äó-
ðóðäó. Äöíéàíûí äàø äþâðö äöøÿðýÿëÿðèíäÿ
îëäóüó êèìè ãÿäèì Ãàðàáàüûí Àçûõ,
Òàüëàð äöøÿðýÿëÿðèíèí ñàêèíëÿðè äÿ éåíè òÿ-
ëÿáàòà óéüóí ÿìÿê àëÿòëÿðè ùàçûðëàìàã
ö÷öí ÷àé êÿíàðëàðûíäàí ìöõòÿëèô íþâ äàø-
ëàðû ýþòöðöá òÿúðöáÿäÿ éîõëàéûð âÿ ùÿìèí
äàøëàðäàí ÿìÿê àëÿòëÿðè ùàçûðëàéûðäûëàð. Áó
èñÿ éåíè àðõåîëîæè äþâðöí áàøëàíìàñûíûí
ÿñàñûíû ãîéóðäó. Áó äþâðöí ìàääè
ìÿäÿíèééÿò ãàëûãëàðû èëê äÿôÿ Ôðàíñàíûí
Ëþ-Ìóñòéå ìàüàðà äöøÿðýÿñèíäÿ ìöÿééÿí
îëóíäóüóíà ýþðÿ òàïûëäûüû éåðèí àäû èëÿ
Ìóñòéå ìÿäÿíèééÿòè àäëàíäûðûëìûøäûð.
Ìóñòéå ìÿäÿíèééÿòèíÿ àèä ìàääè ìÿäÿ-
íèééÿò íöìóíÿëÿðè Øèìàëè âÿ Øÿðãè Àôðè-
êàäà, Àâðîïàäà, Îðòà Àñèéà, Éàõûí âÿ Îð-
òà Øÿðã þëêÿëÿðè ÿðàçèñèíäÿ èñòÿð ìàüàðà âÿ
èñòÿðñÿ äÿ à÷ûã ïàëåîëèò äöøÿðýÿëÿðèíäÿí
òàïûëìûøäûð. Àðõåîëîæè òÿäãèãàòëàð çàìàíû
ìöÿééÿí îëóíìóøäóð êè, áÿøÿð òàðèõèíäÿ
ìóñòéå äþâðö 100 ìèí èë áóíäàí ÿââÿë
áàøëàìûø âÿ 35 ìèí èë áóíäàí ãàáàãëàð
ñîíà ÷àòìûøäûð. Ëàêèí ñîí 10 èëäÿ Àâðîïà
þëêÿëÿðè ÿðàçèñèíäÿ îëàí åëìè ëàáîðàòîðè-
éàëàðäà àïàðûëàí êîìïëåêñ òÿäãèãàòëàð
íÿòèúÿñèíäÿ ìóñòéå ìÿäÿíèééÿòèíèí 120
ìèí èë áóíäàí ÿââÿëëÿðäÿí áàøëàíìàñû
ìöÿééÿí åäèëìèøäèð (Ëöìëåé, 2000,
Úÿôÿðîâ, 2008).
Àïàðûëàí êîìïëåêñ åëìè òÿäãèãàòëàð
íÿòèúÿñèíäÿ ìöÿééÿí îëóíìóøäóð êè,
ìóñòéå ìÿäÿíèééÿòè äþâðöíäÿ ãÿäèì èí-
ñàíëàðûí áÿäÿí ãóðóëóøóíäà, ÿìÿê àëÿòëÿðè
ùàçûðëàíìàñûíäà, òÿñÿððöôàò ùÿéàòûíäà âÿ
ùÿéàò òÿðçèíäÿ áþéöê äÿéèøèêëèêëÿð áàø
âåðìèøäèð.
Ìóñòéå ìÿäÿíèééÿòè äþâðöíöí ñàêèíëÿ-
ðè íåàíäåðòàë òèïëè èíñàíëàð îëìóøëàð. Îíëàð
éàøàìàã ö÷öí þçëÿðè ìàüàðàëàðäà, à÷ûã
éàøàéûø éåðëÿðèíäÿ, ãàéà ñûüûíàúàãëàðäà âÿ
êîìàëàðäà éàøàéûø ìÿñêÿíè ùàçûðëàéûðäûëàð.
Àïàðûëàí êîìïëåêñ åëìè òÿäãèãàòëàð çà-
ìàíû ìöÿééÿí îëóíìóøäóð êè, íåàíäåðòàë
òèïëè èíñàíëàð äöøÿðýÿëÿðäÿ éàøàéûø
òèêèëèëÿðèíè, ÿñàñÿí íÿùÿíý ãàéà äàøëà-
ðûíäàí âÿ èðè ùåéâàí ñöìöêëÿðèíäÿí äöçÿë-
äèðäèëÿð.
Ìóñòéå ìÿäÿíèééÿòè äþâðöíäÿ ãÿäèì
èíñàíëàðûí ÿñàñ ìÿøüóëèééÿòè îâ÷óëóã âÿ
éûüûúûëûãäàí èáàðÿò îëìóøäóð.
Àïàðûëàí àðõåîëîæè ãàçûíòûëàð çàìàíû
ìóñòéå ìÿäÿíèééÿòèíÿ àèä îëàí äöøÿðýÿ-
ëÿðäÿí íåàíäåðòàë òèïëè èíñàíëàðûí ãàëûãëàðû
Àëìàíèéàíûí Íåàíäåðòàë êÿíäè ÿðàçèñèíäÿ
îëàí äöøÿðýÿäÿí òàïûëäûüû ö÷öí ùÿìèí èí-
ñàí òàïûíòûñûíà íåàíäåðòàë àäàìû àäû âåðèë-
ìèøäèð. Àïàðûëàí åëìè àðàøäûðìàëàð çàìàíû
ìöÿééÿí îëóíìóøäóð êè, Ìóñòéå ìÿäÿ-
íèééÿòè çàìàíû íåàíäåðòàë òèïëè èíñàíëàðûí
ùÿéàòûíäà äÿôí ìÿðàñèìè îëìóø âÿ åéíè
çàìàíäà ùÿìèí èíñàíëàðäà áÿçè äèíè
ýþðöøëÿð ôîðìàëàøìàüà áàøëàìûøäûð. Áó
ôèêèðëÿðèìèçè ìóñòéå ìàüàðà äöøÿðýÿëÿðèí-
äÿí òàïûëìûø àíòðîïîëîæè òàïûíòûëàð äà òÿñ-
äèã åäèð.
1924-úö èëäÿ Êðûìûí Êöë-Êîáà ìàüàðà
äöøÿðýÿñèíäÿ àïàðûëàí àðõåîëîæè òÿäãèãàòëàð
çàìàíû äàø ìÿìóëàòû èëÿ éàíàøû éàøëû
àäàìûí ÿòðàô ñöìöêëÿðè âÿ îíóí éàíûíäà
óøàã ñêåëåòèíèí ñöìöê ãûðûãëàðû òàïûëìûøäûð.
1953-úö èëäÿ Êðûìûí Ñòàðîñåëéå
äöøÿðýÿñèíäÿ àïàðûëàí àðõåîëîæè ãàçûíòûëàð
çàìàíû 1 éàø 8 àéëûã óøàã ñêåëåòè àøêàð
îëóíìóøäóð.
Ìóñòéå äþâðöíöí äàùà ìàðàãëû òàïûíòû-
ëàðûíäàí áèðè 1938-úè èëäÿ Þçáÿêèñòàíûí
Òåøèê-Òàø ìàüàðàñûíäà ãåéäÿ àëûíìûøäûð.
Ùÿìèí äöøÿðýÿäÿ àïàðûëàí àðõåîëîæè
ãàçûíòûëàð çàìàíû 8-9 éàøëû íåàíäåðòàë òèïëè
îüëàí óøàãëàðûíûí êÿëëÿñè âÿ äèýÿð ñöìöê
ãàëûãëàðû àøêàð îëóíìóøäóð.
Àïàðûëàí àðõåîëîæè òÿäãèãàò èøëÿðè
çàìàíû Ýöðúöñòàíûí Ñàêàæèéà, ×óðó÷óëà,
Îñåòèéàíûí Êóäàðî, Øèìàëè Ãàôãàçûí Áàðà-
êàéåâñê âÿ áàøãà ìóñòéå äöøÿðýÿñèíäÿí
äÿ íåàíäåðòàë òèïëè èíñàíëàðûí ñöìöê, êÿëëÿ,
÷ÿíÿ âÿ äèýÿð äèøëÿðè àøêàð îëóíìóøäóð.
Íåàíäåðòàë òèïëè èíñàíëàðà àèä ÿí
ìàðàãëû ïàëåîàíòðîïîëîæè òàïûíòûëàð 1949-úó
èëäÿ Èðàíûí Áèñèòóí ìàüàðà äöøÿðýÿñèíäÿ
àïàðûëàí àðõåîëîæè ãàçûíòûëàð çàìàíû àøêàð
åäèëìèøäèð. Áèñèòóí ìàüàðà äöøÿðýÿñèíäÿ
àïàðûëàí àðõåîëîæè ãàçûíòûëàð çàìàíû
íåàíäåðòàë òèïëè èíñàíûí ñêåëåòè òàïûëìûøäûð.
1950-1960-úû èëëÿðäÿ Èðàã ÿðàçèñèíäÿ
ìóñòéå ìÿäÿíèééÿòèíÿ àèä òÿáÿãÿäÿí 6
íÿôÿð éàøëû íåàíäåðòàë òèïëè àäàìûí âÿ áèð
óøàüûí ñêåëåòè àøêàð îëóíìóøäóð.
Öìóìèééÿòëÿ, àïàðûëàí àðõåîëîæè òÿä-
ãèãàò èøëÿðè íÿòèúÿñèíäÿ äöíéàíûí 60-äàí
÷îõ ïàëåîëèò äöøÿðýÿëÿðèíäÿí ãÿäèì èíñàí
ãàëûãëàðû òàïûëûá âÿ òÿäãèã îëóíìóøäóð.
Ãàôãàç âÿ Éàõûí Øÿðã þëêÿëÿðè ÿðàçè-
ñèíäÿ ìóñòéå ìÿäÿíèééÿòèíÿ àèä ÿí çÿí-
ýèí ìàääè ìÿäÿíèééÿò íöìóíÿëÿðè Òàüëàð
âÿ Àçûõ äöøÿðýÿñèíèí ÛÛÛ òÿáÿãÿñèíäÿí àø-
êàð îëóíìóøäóð.
×îõòÿáÿãÿëè Àçûõ äöøÿðýÿñèíèí ÛÛÛ òÿ-
áÿãÿñèíäÿ àïàðûëàí àðõåîëîæè ãàçûíòûëàð çà-
ìàíû 3744 ÿäÿä äàø ìÿìóëàòû òàïûëìûøäûð.
Îíëàðûí 2159 ÿäÿäè èñòåùñàë òóëëàíòûëàðûí-
äàí, 1477 ÿäÿäè èñÿ ùàçûðëûã ìÿìóëàòûíäàí
èáàðÿòäèð.
Àçûõ äöøÿðýÿñèíèí ÛÛÛ òÿáÿãÿñèíäÿí
òàïûëìûø äàø ìÿìóëàòûíûí 1786 ÿäÿäè
ñëàíåñ, 1293 ÿäÿäè ÷àõìàã âÿ 14 ÿäÿäè
èñÿ äÿâÿýþçö äàøûíäàí ùàçûðëàíìûøëàð.
Äöøÿðýÿíèí ÛÛÛ òÿáÿãÿñèíèí äàø ìÿìóëàòû
è÷ÿðèñèíäÿ 18 ÿäÿä ÷àé äàøû ãåéäÿ àëûí-
ìûøäûð.
Àçûõ äöøÿðýÿñèíèí ìóñòéå ìÿäÿíèé-
éÿòèíÿ àèä òÿáÿãÿñèíèí äàø ìÿìóëàòû
è÷ÿðèñèíäÿ 63 ÿäÿä íöâÿ âÿ 33 ÿäÿä íöâÿ
ãûðûãëàðû ãåéäÿ àëûíìûøäûð.
Íöâÿëÿð (63 ÿäÿä). Àçûõ äöøÿðýÿñèíèí
ìóñòéå ìÿäÿíèééÿòèíÿ àèä îëàí òÿáÿãÿ-
ñèíäÿí òàïûëìûø íöâÿëÿðèí 31 ÿäÿäè ñëàíåñ,
28 ÿäÿäè ÷àõìàã âÿ 4 ÿäÿäè äÿâÿýþçö
äàøûíäàí ùàçûðëàíìûøäûð. Òèïîëîæè úÿùÿòúÿ
íöâÿëÿð äèñêøÿêèëëè, áèð çÿðáÿñÿòùëè, èêè
çÿðáÿñÿòùëè âÿ ëåâàëëóà íöâÿëÿðèíÿ àéðûëûð-
07 ìàðò 2019-úó èë
ëàð. Äöøÿðýÿíèí ÛÛÛ òÿáÿãÿñèíäÿí òàïûëìûø
íöâÿëÿðèí íöìóíÿëÿðè øÿêèë 75-äÿ ýþñòÿðèë-
ìèøäèð. Ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, ìóñòéå
ìÿäÿíèééÿòèíÿ àèä òÿáÿãÿäÿí òàïûëìûø
íöâÿëÿð ãàëûã íöâÿëÿðäÿí èáàðÿòäèð.
Îíëàðûí öçÿðèíäÿí ÷îõëó ãÿëïÿ âÿ ëþâùÿëÿð
ãîïàðûëìûøäûð.
Àçûõ äöøÿðýÿñèíèí ÛÛÛ òÿáÿãÿñèíäÿí
òàïûëìûø ÿìÿê àëÿòëÿðèíè àøàüûäàêû òèïëÿðÿ
àéûðìàã îëàð:
1. òèïèê ëåâàëëóà ãÿëïÿëÿðè (39 ÿäÿä)
2. àòèïèê ëåâàëëóà ãÿëïÿëÿð (17 ÿäÿä)
3. ëåâàëëóà èòèóúëóëàðû (68 ÿäÿä)
4. äèøÿêëÿíìèø ëåâàëëóà èòèóúëóëàð (36
ÿäÿä)
5. ïñåâäîëåâàëëóà èòèóúëóëàð (12 ÿäÿä)
6. ìóñòéå èòèóúëóëàð (16 ÿäÿä)
7. ñàäÿ áèðàüûçëû ãàøîâëàð (23 ÿäÿä)
8. ñàäÿ áèðàüûçëû ãàáàðûã ãàøîâëàð (27
ÿäÿä)
9. ñàäÿ áèðàüûçëû áàòûã ãàøîâëàð (19
ÿäÿä)
10. èêè äöç èøëÿêàüûçëû ãàøîâëàð (18
ÿäÿä)
11. èêè èøëÿêàüûçëû áàòûã ãàøîâëàð (9
ÿäÿä)
12. èêè èøëÿêàüûçëû ãàáàðûã ãàøîâëàð (6
ÿäÿä)
13. èêè èøëÿê àüûçëû áàòûã-ãàáàðûã
ãàøîâëàð (7 ÿäÿä)
14. êîíâåðýåíò ãàøîâëàð (7 ÿäÿä)
15. êöíúëö ãàøîâëàð (14 ÿäÿä)
16. Òàüëàð òèïëè ãàøîâëàð (4 ÿäÿä)
17. åíëè ãàøîâëàð (16 ÿäÿä)
18. ÿë ÷àïàúàãëàðû (2 ÿäÿä)
19. êîáóä ÷àïìà àëÿòè (1 ÿäÿä)
20. ôðàãìåíò øÿêèëëè àëÿòëÿð (55 ÿäÿä)
Àçûõ äöøÿðýÿñèíèí ìóñòéå ìÿäÿíèé-
éÿòèíÿ àèä òÿáÿãÿñèíäÿí òàïûëìûø äàø ìÿ-
ìóëàòûíûí çÿíýèíëèéè áóðàäà ãÿäèì èíñàí-
ëàðûí äàèìè âÿ óçóí ìöääÿò éàøàäûãëàðûíû
ýþñòÿðèð. Åéíè çàìàíäà ìàüàðà ñàêèíëÿðè
ÿìÿê àëÿòëÿðèíèí áèð ùèññÿñèíè ìàüàðàíûí
þçöíäÿ, äèýÿð ùèññÿñèíè èñÿ äöøÿðýÿäÿí
êÿíàðäà ùàçûðëàìûøëàð.
Ìàðàãëûäûð êè, Àçûõ ìàüàðà äöøÿðýÿ-
ñèíèí Ãóðó÷àé, ãÿäèì, îðòà âÿ ñîí àøåë
äþâðëÿðèíÿ àèä îëàí òÿáÿãÿëÿðèíäÿí áèð
ÿäÿä äÿ îëñóí äÿâÿýþçö äàøûíäàí ùàçûð-
ëàíìûø ÿìÿê àëÿòè ãåéäÿ àëûíìàìûøäûð.
Äåìÿëè, ãÿäèì Àçûõ ñàêèíëÿðè äÿâÿýþçö
äàøû èëÿ èëê äÿôÿ 120-100 ìèí èë áóíäàí
ÿââÿëëÿðäÿí - éÿíè ìóñòéå ìÿäÿíèééÿòèíèí
áàøëàíüûúûíäà òàíûø îëìóø âÿ îíäàí þçëÿðè
ö÷öí ÿìÿê àëÿòëÿðè ùàçûðëàìàüà áàøëà-
ìûøëàð. Áó ùå÷ äÿ òÿñàäöôè îëìàìûøäûð.
Ãÿäèì Àçûõ ñàêèíëÿðè òÿúðöáÿäÿ ýþðìöø-
ëÿð êè, äÿâÿýþçö âÿ ÷àõìàã äàøûíäàí èñòÿ-
íèëÿí ôîðìàäà ÿìÿê àëÿòëÿðè ùàçûðëàìàã
îëóð âÿ îíëàðäàí ìöõòÿëèô ìÿãñÿäëÿð ö÷öí
èñòèôàäÿ åòìÿê îëäóãúà ÿëâåðèøëèäèð.
Àçûõ ìóñòéå äöøÿðýÿñèíèí äàø ìÿ-
ìóëàòûíûí åëìè òÿùëèëè ýþñòÿðèð êè, ìàüàðà
ñàêèíëÿðè ÿìÿê àëÿòëÿðèíèí áèð ùèññÿñèíè
ìàüàðàíûí þçöíäÿ, äèýÿð ùèññÿñèíè èñÿ
äöøÿðýÿäÿí êÿíàðäà - éÿíè Ãóðó÷àé äÿ-
ðÿñèíäÿ ùàçûðëàìûø âÿ ñîíðàäàí äöøÿðýÿéÿ
ýÿòèðèá ùÿìèí àëÿòëÿðäÿí èñòèôàäÿ åòìèøëÿð.
Åéíè çàìàíäà ìóñòéå ìÿäÿíèééÿòè äþâ-
ðöíäÿ íåàíäåðòàë òèïëè èíñàíëàð Àçûõ äöøÿð-
ýÿñèíäÿ äàèìè éàøàìûøëàð. Ìóñòéå ìÿäÿ-
íèééÿòè äþâðöíäÿ ãÿäèì Àçûõ ñàêèíëÿðèíèí
ÿñàñ ìÿøüóëèééÿòè îâ÷óëóã âÿ éûüûúûëûãäàí
èáàðÿò îëìóøäóð.
Éåðè ýÿëìèøêÿí ãåéä åòìÿê ìàðàãëû
îëàð êè, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí
Ãàðàáàü ÿðàçèñèíäÿ ÷àõìàã äàøû äàùà ÷îõ
éàéûëìûøäûð. Äÿâÿýþçö äàøû èñÿ Êÿëáÿúÿð
ðàéîíó ÿðàçèñèíäÿ âÿ Ýþé÷ÿ ýþëö ÿòðàôûíäà
äàùà ÷îõ éàéûëìûøäûð. Ìóñòéå ìÿäÿíèééÿòè
äþâðöíäÿ äàøäàí ÿìÿê àëÿòëÿðè ùàçûðëàìàã
ö÷öí õàììàë òàïìàãëà õöñóñè îëàðàã èí-
ñàíëàð ãðóïó ìÿøüóë îëóðäó. Äèýÿð èíñàí
ãðóïó èñÿ äöøÿðýÿëÿðÿ ýÿòèðèëìèø ÷àé äàø-
ëàðûíäàí ÿìÿê àëÿòëÿðè ùàçûðëàìàãëà ìÿø-
üóë îëóðäóëàð. Îíà ýþðÿ äÿ äàèìè éàøàéûø
éåðè îëàí äöøÿðýÿëÿðäÿ àðõåîëîæè ãàçûíòûëàð
çàìàíû òÿáèè ÷àé äàøëàðû èëÿ áèðëèêäÿ
îíëàðäàí ùàçûðëàíìûø ÿìÿê àëÿòëÿðè,
èñòåùñàë òóëëàíòûëàðû, ãÿëïÿëÿð, ëþâùÿëÿð âÿ
íöâÿëÿð àøêàð îëóíóð.
(Äàâàìû 15-úè ñÿùèôÿäÿ)
 07 ìàðò 2019-úó èë
ÌßÄßÒ ßÉÉÓÁÎÜËÓÍÓÍ ÉÓÁÈËÅÉÈÍÄß
Ôåâðàëûí 22-äÿ «Àçÿðêèòàá»äà Ìÿäÿò
ßééóáîüëóíóí 60 èëëèê éóáèëåéè âÿ áó éó-
áèëåé èøûüûíäà ÿðñÿéÿ ýÿëìèø ßëè Ðçà
Õÿëÿôëèíèí «Øàèð-ïóáëèñèñò Ìÿäÿò ßééóá-
îüëó» êèòàáûíûí òÿãäèìàòû êå÷èðèëäè. Òÿäáèðè
Ìÿòáóàò Øóðàñûíûí ñÿäðè, Ìèëëÿò âÿêèëè
ßôëàòóí Àìàøîâ à÷ûá, èøòèðàê÷ûëàðû ñàëàì-
ëàäû. Éóáèëéàð áàðÿñèíäÿ öìóìè áèîãðàôèê
ìÿëóìàòû äèããÿòÿ ÷ÿêèá, ãåéä åòäè êè,
ÁÄÓ-íóí æóðíàëèñòèêà ôàêöëòÿñèíè áèòèðèá,
êîððåêòîðëóãäàí áàøëàéûá, æóðíàëèñòèêà ñà-
ùÿñèíäÿ - Ìÿäÿíèééÿò âÿ Èíôîðìàñèéà
Íàçèðëèéèíèí Êöòëÿâè Èíôîðìàñèéà Âàñèòÿ-
ëÿðèíèí áàø èäàðÿñèíèí ðÿèñè âÿçèôÿñèíÿ êèìè
øÿðÿôëè éîë êå÷èá. Î âàõò ùÿìèí âÿçèôÿ
íàçèð ìöàâèíè ñòàòóñóíäà èäè. Ñîíðàäàí
Ìÿòáóàò âÿ Èíôîðìàñèéà Íàçèðëèéè áàü-
ëàíäû. Ìÿäÿò ßééóáîüëó èñÿ æóðíàëèñò, ïóá-
ëèñèñò, øàèð, éàõøû âÿòÿíäàø, éàõøû àèëÿ
áàø÷ûñû êèìè òàíûíäû.
Äàùà ñîíðà ß.Àìàøîâ ìÿòáóàò ñàùÿ-
ñèíäÿêè õèäìÿòëÿðèíÿ âÿ 60 èëëèê éóáèëå-
éèíÿ ýþðÿ Ìÿäÿò ßééóáîüëóíà Ìÿòáóàò
Øóðàñûíûí äèïëîìóíó òÿãäèì åäèá, ìÿðóçÿ
ö÷öí ñþçö «Êðåäî» ãÿçåòèíèí áàø ðåäàê-
òîðó ß.Ð.Õÿëÿôëèéÿ âåðäè.
- Éóáèëéàðûí ñèìàñûíäà èêè îáðàç ôîð-
ìàëàøûá: áèðè øàèð Ìÿäÿò ßééóáîüëó, èêèí-
úèñè ïóáëèñèñò Ìÿäÿò Ìÿììÿäîâ áóíëàðûí
àðàñûíäàêû ìÿñàôÿ Ìÿäÿò Ìÿììÿäîâ
îáðàçûíû áöòþâëÿøäèðèð. Ùÿð èêè ãöòá äÿéÿð-
ëèäèð: øàèð ãöòáö äÿ, ïóáëèñèñò ãöòáö äÿ.
Çàìàí îíó òÿáèÿòúÿ åëÿ ôîðìàëàøäûðûá êè,
äîñòëóãäà ñÿäàãÿòëè, àèëÿäÿ ýþçÿë àèëÿ áàø-
÷ûñû, úÿìèééÿòäÿ ýþçÿë âÿòÿíäàøäûð.
ß.Ð.Õÿëÿôëè ÷ûõûøûíäà ãåéä åòäè êè, áèç
õåéëè èëëÿð ÿââÿë ýþðêÿìëè çèéàëû, äÿéÿðëè,
íöôóçëó, àüñàããàë æóðíàëèñò Ôèðóäèí Ðÿñóëî-
âóí ùàëÿñèíäÿ áèðëÿøäèê. Ìÿãñÿäèìèç-
ìÿðàìûìûç áèð îëäó. Áó ýöí äÿ àðòûã
ñÿäàãÿòëè äîñòëàð êèìè áèð éåðäÿéèê.
ß.Ð.Õÿëÿôëè 10 ìàðò 1959-úó èëäÿ
Àüäàìûí Ýöëëöúÿ êÿíäèíäÿ äöíéàéà ýþç
à÷àí Ì.ßééóáîüëóíóí 30 èë ìÿòáóàòäà
÷àëûøäûüûíû, «Ãûçûë Ãÿëÿì», Ù.Çÿðäàáè
ìöêàôàòëàðû ëàóðåàòû îëäóüóíó âÿ ëèðèê øàèð
êèìè áèð íå÷ÿ êèòàá ìöÿëëèôè îëäóüóíó äà
äèããÿòÿ ÷ÿêäè. Þçöíöí òÿãäèìàòû êå÷èðèëÿí
êèòàáûí 3 ùèññÿäÿí èáàðÿò îëäóüóíó áèëäèð-
äè. Û ùèññÿäÿ Ì.ßééóáîüëó ùàãäà þç äö-
øöíúÿëÿðèíè îðòàéà ãîéäóüóíó, ÛÛ ùèññÿäÿ
Ìÿäÿò ßééóáîüëóíóí þçöíöí àéðû-àéðû
âàõòëàðäà éàçäûüû ïóáëèñèñòèê éàçûëàðû
òîïëàéûá òÿãäèì åòäèéèíè, ÛÛÛ ùèññÿäÿ èñÿ
ÃÀÐÀÁÀÜÛÍ ÏÀËÅÎËÈÒ ÄÖØßÐÝßËßÐÈÍÈÍ
ÀÐÕÅÎËÎÆÈ ÌßÄßÍÈÉÉßÒËßÐÈ
(ßââÿëè 10-úó ñÿùèôÿäÿ)
Àçûõ äöøÿðýÿñèíèí ìóñòéå ìÿäÿíèé-
éÿòèíÿ àèä îëàí ÛÛÛ òÿáÿãÿñèíäÿ àïàðûëàí
àðõåîëîæè ãàçûíòûëàð çàìàíû äàø ìÿìóëàòû
èëÿ éàíàøû çÿíýèí ùåéâàí âÿ ãóø ñöìöêëÿðè
äÿ òàïûëìûøäûð. Äöøÿðýÿäÿí àøêàð îëóíìóø
ùåéâàí ñöìöêëÿðè è÷ÿðèñèíäÿ âÿùøè àò, èáòè-
äàè þêöç, âÿùøè ãóëàí, Ãàôãàç ìàðàëû,
ãàáàí, ìàüàðà àéûñû, êÿðýÿäàí âÿ áàøãà
ùåéâàíëàðûí ñöìöê ãàëûãëàðû àøêàð îëóí-
ìóøäóð. Ìàðàãëûäûð êè, äöøÿðýÿíèí ìóñòéå
ìÿäÿíèééÿòèíÿ àèä òÿáÿãÿñèíäÿí òàïûëìûø
ñöìöêëÿðèí áÿçèëÿðè äàøëàøìûø, äèýÿðëÿðè
èñÿ îúàãäà éàíäûðûëìûøäûð. Áó äà Àçûõûí
óëó ñàêèíëÿðèíèí òÿñÿððöôàò ùÿéàòûíäà îäóí
ÿñàñ éåð òóòäóüóíó ýþñòÿðèð.
Ãàðàáàüûí äöíéà øþùðÿòëè Àçûõ ïàëåîëèò
äöøÿðýÿñèíèí îðòà ïàëåîëèò äþâðöíÿ àèä
ÿìÿê àëÿòëÿðè è÷ÿðèñèíäÿ áèðèíúè éåðè ëåâàë-
ëóà âÿ ìóñòéå èòèóúëóëàðû òóòóð.
Àçûõ ïàëåîëèò äöøÿðýÿñèíèí ìóñòéå
ìÿäÿíèééÿòèíÿ àèä îëàí ÛÛÛ òÿáÿãÿñèíèí
ÿìÿê àëÿòëÿðè è÷ÿðèñèíäÿ ÛÛ ÿñàñ éåðè ãàøîâ
òèïëè àëÿòëÿð òóòóð. Ãàøîâ òèïëè àëÿòëÿðèí ÿê-
ñÿðèééÿòè ÷àõìàã äàøûíäàí ùàçûðëàíìûøäûð.
Òèïîëîæè õöñóñèééÿòëÿðèíÿ ýþðÿ ãàøîâ òèïëè
àëÿòëÿðè áèð íå÷ÿ ãðóïà àéûðìàã îëàð. Îí-
ëàðûí àðàñûíäà ñàäÿ âÿ áèð àüûçëû ãàøîâëàð,
KREDO
çèéàëûëàðûí Ì.ßééóáîüëó ùàãäà äåäèêëÿðèíè
âåðäèéèíè íÿçÿðÿ ÷àòäûðäû.
Ìÿðóçÿ÷è îíó äà ýþñòÿðäè êè, þçöíÿ
÷ÿêèëìèø, þç äöíéàñûíà ñûüûíìûø Ì.ßé-
éóáîüëó ÿýÿð ìöñòÿãèë Àçÿðáàéúàí
îëìàñà èäè, ïóáëèñèñò, ìÿòáóàò òÿøêèëàò÷ûñû
âÿ øàèð êèìè áó äÿðÿúÿäÿ ýþðöíÿ áèëìÿç-
äè. Ìöñòÿãèëëèéèìèç îíóí ýþðöíÿ áèëìÿ-
éèíÿ øÿðàèò éàðàòäû. Ìèôèê, îáðàçëû äöøöí-
úÿäÿ þìöð 100 èëäèð. Àíúàã íÿäÿíñÿ 60-à
äàùà ÷îõ þíÿì âåðèðèê. Ýþðöíöð 40 èë
ÿðçèíäÿ èíñàí þç åíåðæèñè, ýöúö èëÿ þçöíö
òÿñäèã åäÿ áèëèð êè, 60-ûíäà äà þçöíöí
éóáèëåéèíè áó ñÿïêèäÿ ïàðäàãëûüû èëÿ
êå÷èðìÿéÿ öñòöíëöê âåðèð. Áÿëè, áó ýöí 60
éàøëû Ìÿäÿò ßééóáîüëóíóí ìÿíÿâè ùàããû
÷àòûð êè, öçöíö úÿìèééÿòÿ òóòóá þçöíÿ
ëàéèã îëàí ùàããû àëñûí...
ßôëàòóí ìöÿëëèì ñþçö æóðíàëèñòèêàìûçûí
àüñàããàëû, ïðîôåññîð Úàùàíýèð Ìÿììÿäëè-
éÿ âåðäè.
- Ìÿäÿò ßééóáîüëó Óíèâåðñèòåòäÿ îíà
äåäèéèì áèðèíúè äÿðñäÿí éàäûìäà ãàëûá. Î,
ùÿìèøÿ ìÿíÿ çÿíý åäèá ÿùâàëûìû ñîðóøóð,
ñàíêè áóíóíëà Àüäàìà ãàéòàðûð ìÿíè. Î,
ñöáóò åòäè êè, âÿòÿíäàøëûã ÿââÿëäèð, ñîíðà
æóðíàëèñòèêàäûð. Ïóáëèñèñòèêàíû ùàìû àíëàéûð,
àììà ïîåçèéàíû ùàìû áàøà äöøìöð.
Îíäàêû âÿòÿí ñåâýèñèíÿ ýþðÿ áó ýöí
ìöàñèð æöðíàëèñòèêàíûí åëèòàñû áóðà éûüûëûá, -
äåéÿí ïðîôåññîð þç êå÷ìèø òÿëÿáÿñèíÿ
òÿáðèêëÿðèíè ÷àòäûðûá, óüóðëàð àðçóëàäû.
ñàäÿ áèð àüûçëû äöç ãàøîâëàð, ñàäÿ äöç
àüûçëû ãàáàðûã ãàøîâëàð, ñàäÿ äöç àüûçëû
áàòûã ãàøîâëàð, èêè èøëÿê àüûçëû ãàøîâëàð
(îíëàðûí àðàñûíäà äöç àüûçëû, ãàáàðûã àüûçëû
âÿ áàòûã àüûçëû ãàøîâëàð ìöÿééÿí îëóí-
ìóøäóð), åéíè çàìàíäà äàø ìÿìóëàòû è÷ÿ-
ðèñèíäÿ êîíâåðýåíò ãàøîâëàð, êöíúëö ãà-
øîâëàð, åíëè ãàøîâëàð, Òàüëàð òèïëè ãàøîâëàð,
òèïèê âÿ àòèïèê ãàøîâúóãëàð, êÿñèúè àëÿòëÿð,
áû÷àã òèïëè àëÿòëÿð, ýÿçëè àëÿòëÿð, ÷àïìà
àëÿòëÿðè âÿ ÿë ÷àïàúàãëàðû ãåéäÿ àëûíìûøäûð.
Ìàðàãëûäûð êè, Àçûõ äöøÿðýÿñèíèí ìóñ-
òéå ìÿäÿíèééÿòèíÿ àèä òÿáÿãÿñèíäÿí 2
ÿäÿä ÿë ÷àïàúàüû òàïûëìûøäûð. Òèïîëîæè úÿ-
ùÿòúÿ ÿë ÷àïàúàãëàðû éàðïàã âÿ öðÿê
øÿêèëëèäèðëÿð. ßë ÷àïàúàãëàðû îðòà ïàëåîëèò
äþâðö ö÷öí ÿí íàäèð òàïûíòûëàðäàí ùåñàá
îëóíóð. Öìóìèééÿòëÿ, îðòà ïàëåîëèò äþâðö
ö÷öí ÿë ÷àïàúàãëàðû õàðàêòåðèê äåéèëäèð. 2
ÿäÿä ÿë ÷àïàúàüûíûí Àçûõ äöøÿðýÿñèíèí ÛÛÛ
òÿáÿãÿñèíäÿí òàïûëìàñû Àçÿðáàéúàíûí îðòà
ïàëåîëèò äöøÿðýÿëÿðè è÷ÿðèñèíäÿ ÿí ãÿäèì
ìóñòéå äöøÿðýÿñèíèí Àçûõ ìàüàðàñûíûí ÛÛÛ
òÿáÿãÿñèíäÿ ìöÿééÿí îëóíäóüóíó
ñþéëÿìÿéÿ èìêàí âåðèð. Àïàðûëàí êîì-
ïëåêñ åëìè òÿäãèãàò èøëÿðè äÿ Àçÿðáàéúàí
ÿðàçèñèíäÿ ÿí ãÿäèì ìóñòéå ìÿäÿíèééÿ-
òèíÿ àèä àðõåîëîæè òàïûíòûëàðûí Àçûõ äöøÿð-
Áàêû Áèçíåñ Óíèâåðñèòåòèíèí ðåêòîðó
Èáàä ìöÿëëèì äåäè êè, 20 èëÿ éàõûíäûð êè,
ùÿð ýöí ýþðöøöðöê. Àììà îíóí ùàããûíäà
éàçûëìûø êèòàáû âÿðÿãëÿäèêúÿ ùèññ îëóíóð
êè, ßëè Ðçà ìöÿëëèì îíó ñàíêè äàùà
éàõûíäàí òàíûéûð. Îíóí ãÿëáèíäÿí
êå÷ÿíëÿðè ãÿëÿìÿ àëûá. Åëÿ áèë è÷-è÷ÿ èêè
öðÿê âàð áó êèòàáäà. Î äþâðäÿ ìÿòáóàòû
íèçàìëàìàã êèìè àüûð áèð éöêöí àëòûíà
÷èéèí âåðìÿê êèìè ìÿñóë áèð èøäÿ ÷àëûøàí
Ì.ßééóáîüëó ÿñë èíñàí, ëàéèãëè âÿòÿíäàø-
äûð.
Ïðîôåññîð Åë÷èí Ìåùðÿëèéåâ ÷ûõûøäà
Ìÿäÿò ìöÿëëèìýèëÿ àèëÿëèêúÿ éàõûí îëäóã-
ëàðûíû ñþéëÿéèá, ãåéä åòäè êè, áó àèëÿíèí ùÿð
áèðèíäÿ èñòåäàä áèð úöðÿ öçÿ ÷ûõûá, àòàñû
éàõøû øÿáÿêÿ óñòàñû èäè, ãàðäàøû Ìóðàä
éàõøû ðÿããàñ èäè. Ùÿðÿäÿ áèð úöðÿ öçÿ
÷ûõàí âåðýè Ìÿäÿò ìöÿëëèìäÿ ñþçäÿ
þçöíö ýþñòÿðäè, îíóí ìÿíÿâè-èðàäè êåéôèé-
éÿòëÿðè èñòåäàëû ëèðèê øàèð êèìè þçöíö äîü-
ðóëòäó âÿ äîüóëäóüó êÿíääÿí ýåíèø äàè-
ðÿéÿ ÷ûõàðàã îíó òàíûòäûðäû.
Ïðîôåññîð Òÿééàð Ñàëàìîüëó Ìÿäÿò
ìöÿëëèìèí øåèðèíè ìèñàë ÷ÿêèá òÿùëèë åòäè.
Äèëèìèç âÿ ÿäÿáèééàòûìûç âàðëûüûìûçäûð,
äèë âÿ ÿäÿáèééàò ìèëëè øöóðó ôîðìàëàøäûðûð,
- äåéèá, Õÿëèë Ðçàíûí «Âÿòÿíäàø îëìàñà,
áîø øåéäèð Âÿòÿí» ìèñðàñûíà ðÿüìÿí
ñþéëÿäè êè, Ì.ßééóáîüëó øàèð-ïóáëèñèñò
îëìàãëà éàíàøû, ùÿì äÿ Âÿòÿíèí ëàéèãëè
âÿòÿíäàøûäûð.
Ïðîôåññîð Áàáà Áàáàéåâ Ëóíà÷àðñêèíèí
ôèêðèíÿ ñþéêÿíèá äåäè êè, èíñàí èêè äÿôÿ
éóáèëåé êå÷èðäèð - áèðè 50 éàøäà, áèðè äÿ
100 éàøäà. 100 éàø ùÿð êÿñÿ íÿñèá îëìóð.
Áó ìÿíàäà 60 éàøûí ãåéä îëóíìàñû ÷îõ
òÿãäèðÿëàéèã ùàëäûð. Áó ýöí òÿãäèìàòû îëàí
êèòàáûí ìöÿëëèôè èëÿ Ì.ßééóáîüëó àðàñûíäà
ùàðìîíèéà âàð. Ùÿð èêèñè øàèð-ïóáëèñèñòäèð,
ãåéðÿòëè âÿòÿí þâëàäûäûð.
Ìöøôèã ßëÿñýÿðëè: - æóðíàëèñòèêàíûí
òåõíîëîýèéà âÿ ðóù òÿðÿôè âàð. Òåõíîëîýèéà
òÿðÿôè ãÿëÿìäèð, êëàâèàòóðà âÿ ñ.-äèð êè, äÿ-
éèøÿ áèëèðëÿð. Ðóù èñÿ äÿéèøìÿçäèð. Àììà
òÿÿññöô êè, áÿçÿí î ðóùà õÿëÿëëèê ýÿëèð, ãÿ-
ëÿì õàëãà ãàðøû îëóð. Éÿíè òåõíîëîýèéàíû
éàõøû áèëèá, æóðíàëèñòèêàíûí ðóùóíó áèëìÿ-
éÿíëÿð îëóð. Àììà æóðíàëèñòèêàäà êþðïö
éàðàäàíëàð ãûçûë èíñàíëàðäûð. Ìÿäÿò ìöÿë-
ëèì áåëÿ ãûçûë èíñàí, ãûçûë îðòàíû éàðàäàí-
ëàðäàí áèðèäèð. Æóðíàëèñòèêàìûçûí ãûçûë ôîíäó
îëàí Ìÿäÿò ìöÿëëèìÿ óçóí þìöð,
úàíñàüëûüû, óüóðëàð àðçóëàéûðàì.
ýÿñèíäÿ îëìàñû ãÿíàÿòèíÿ ýÿëèíìèøäèð
(øÿêèë 77 ¹ 2, 6).
Àçûõ äöøÿðýÿñèíèí ÛÛÛ òÿáÿãÿñèíäÿ àø-
êàð îëóíìóø äàø ìÿìóëàòûíûí åëìè òÿùëèëè
ýþñòÿðèð êè, äöøÿðýÿíèí ÿí ãÿäèì ñàêèíëÿðè
ÿìÿê àëÿòëÿðèíèí áèð ùèññÿñèíè ìàüàðàíûí
Àçûõ ìàüàðàñû
15
Ìÿììÿäîâ ßáöëôÿò Éóíèñ îüëó: -
Ìÿí ÿäÿáèééàò÷û éîõ, òåõíèêè ñàùÿíèí
àäàìûéàì. Èíñàíûí áèðèíúè ïåøÿñè éàõøûëûã
îëìàëûäûð. Ìÿäÿò ìöÿëëèì êÿíäèíÿ, åëèíÿ
áàüëû, ãàéüûêåø àäàìäûð. Èíñàíà ÿìÿëèíÿ
ýþðÿ ãèéìÿò âåðèëèð. Ìÿí Ìÿäÿò ìöÿëëèìÿ
úàíñàüëûüû, óçóí þìöð àðçóëàéûðàì.
Øàèð Ðÿôàèë Èíúÿéóðä: - Èñòåäàä îëìàñà,
íÿ øàèð, íÿ ïóáëèñèñò, íÿ øÿõñèééÿò îëìàã
îëóð, - äåéèá, Ì.ßééóáîüëó ùàãäà õîø
àðçóëàð ñþéëÿäè.
Òÿëÿáÿ éîëäàøû, ôÿëñÿôÿ äîêòîðó Éàãóò
ßøðÿôîâà: - Ìÿäÿòèí òÿëÿáÿëèêäÿ áèð áÿíä
øåèðè áèçè äÿ àüëàäûá, þçö äÿ êþâðÿëèá àü-
ëàéûá, ùÿì äÿ àñûá-êÿñÿí îëóá. Îíóí áèð
åãîèçìè äÿ îëóá. Õàðàêòåðäÿ áèð åãî äà
îëìàëûäûð êè, ÿòðàôûíäàêûëàð äà èíñàíû äÿ-
éÿðëÿíäèðñèíëÿð, ùþðìÿò ãîéñóíëàð. Èíñàíûí
þçöíÿ ãàðøû ùþðìÿòè, åãîñó îëìàñà, îíó
ùå÷ ãûðàãäàí äà ýþðöá-äÿéÿðëÿíäèðìèðëÿð.
Ìÿäÿò ìöÿëëèì ùÿì äÿ ìèëëè ìåíòàëèòåòÿ
áàüëû áèð èíñàíäûð, îíà ýþðÿ äÿ îíà òÿëÿáÿ
äîñòëàðû àäûíäàí ãûëûíú áàüûøëàéûðûã, - äå-
éèá Ìÿäÿò ßééóáîüëóíó òÿáðèê åòäè.
Èø éîëäàøû Õàëèäÿ õàíûì Ì.ßééóáîü-
ëóíóí âÿòÿíïÿðâÿðëèéèíäÿí, äþâëÿò÷èëèéèí
êåøèéèíäÿ äóðìàñûíäàí, ýÿëÿúÿéèìèçÿ,
ìöñòÿãèëëèéèìèçÿ ãàðøû äèããÿòúèë îëìàñû
êèìè ìöñáÿò êåéôèééÿòëÿðèíäÿí ñþç à÷ûá,
òÿáðèêëÿðèíè ÷àòäûðäû.
Òàùèð Àéäûíîüëó: - Åëÿ áèëèðÿì êè, äå-
éèëÿíëÿðèí ùàìûñûíû ìÿí äåäèì, äåéèëÿíëÿð
ìÿíÿ äåéèëäè. Àéëàðëà ýþðöøìöðöê, àììà
ìÿíÿí áèð éåðäÿéèê, áèðëèêäÿéèê. Äþâëÿò
âÿ õàëã àðàñûíäà ãûçûë áèð îðòàã âàð, Ìÿäÿò
ìöÿëëèì î úöð èíñàíëàðäàíäûð. Æóðíàëèñò
èúòèìàè õàäèìäèð, èúòèìàè õàäèì èñÿ ùÿéà-
òûíû ÷îõëóüà ùÿñð åëÿìèø èíñàí äåìÿêäèð.
Ìÿí Ìÿäÿò ìöÿëëèìÿ úàíñàüëûüû âÿ
óüóðëàð àðçóëàéûðàì.
Ñþç àäàìëàðûíäàí Óìóä Ðÿùèìîüëó,
Éóñèô ìöÿëëèì, Ñåéìóð Âåðäèçàäÿ, Ðÿøèä
Ùöñåéíîâ âÿ áàøãà äîñòëàð-òàíûøëàð éóáèë-
éàðûí öíâàíûíà õîø ôèêèðëÿð ñÿñëÿíäèðäèëÿð,
òÿáðèêëÿð ñþéëÿäèëÿð.
«Àçÿðêèòàá»ûí ðÿùáÿðëèéèíÿ áåëÿ áèð
ìÿúëèñÿ éåð âåðäèéèíÿ ýþðÿ ìèííÿòäàðëûã
äóéüóëàðûíû èôàäÿ åäÿí Ìÿòáóàò Øóðàñûíûí
ñÿäðè ßôëàòóí Àìàøîâ ñîíäà ñþçö
éóáèëéàðà âåðäè.
Ìÿäÿò ßééóáîüëó òÿäáèð èøòèðàê÷ûëàðûíà
òÿøÿêêöðëÿðèíè ÷àòäûðäû âÿ òÿäáèðèí áÿäèè
ùèññÿñè «Äàí óëäóçó» ðåñòîðàíûíäà äàâàì
åòäèðèëäè.
Øàêèð ßËÈÔÎÜËÓ
þçöíäÿ, äèýÿð ùèññÿñèíè èñÿ äöøÿðýÿäÿí
êÿíàðäà - éÿíè Ãóðó÷àé ñàùèëëÿðèíäÿ ùàçûð-
ëàéûá, äöøÿðýÿéÿ ýÿòèðìèøëÿð. Åéíè çà-
ìàíäà ìóñòéå ìÿäÿíèééÿòè äþâðöíäÿ
íåàíäåðòàë òèïëè èíñàíëàð Àçûõ äöøÿðýÿñèíäÿ
äàèìè éàøàìûøëàð.