Agriculture (Telugu) - 34477876 - 2024 - 04 - 26 - 19 - 50

CSB IAS ACADEMY CONTACT NO: 8374232308
CSB IAS ACADEMY

వ వ యం మ అ బంధ రం
- V.V Ramana Reddy
40 అ కల - ఇం
( ర చనం) వ వ యం అ పంట , పం , ర య , మ ప ల ంపకం వం ధ క
ఆ క రక ల క ఉం ం .
1. ల ం: 2015-16 2022-23 లఆ ం .
2. ఐక జస -ఎ #1: ద అ ర అంతం యం . | ఐక జస -ఎ #2:
పంచ ఆక ంచడం, స త , పంట ర ల ప ర ంచడం, 2030 వవ య
ఉ దకత, న లఆ ల ం యడం.
3. స ఆర క ద ంద ఆ క న : ఆ క అ వృ ఫ తం వ వ యం ం
మ ంత ఉ దక క రం ర ,మ వ వ య రంగం త వ ఖత
క న గం ం .
4. వ వ యం ర మం త : 55% (2011) ం 42% (2018) ( పంచ ం
).
5. ఎ - తృత ం క సంవత ల రణం అ క వృ ం ం . మ హ
4% క వృ ల ం .
• వ వ యం మ అ బంధ రం ల : అత క ఉత (డ )= పంట >ప ల > అట
> ప పటడం.
40.1.1 వ వ య ఉత సంఖ / : రత శం _ _ ( ఎ స -2023)
Email: csbiasacademy@gmail.com www. csbias.com

• : #1 ఉత ( పంచ ల సరఫ 1/5వ వం కం ఎ వ)
• ట ఆ : ం.1 మ రత శం.
• పంచ ర: #2 ఉత . #1 గ .
• ష : #2 స . 2.8 ట మం ర ప .ఏ .40,000+
ఆ ం ఎ మ
• : #3 ఉత , ంసం: #8 ఉత
• రత జ 54.6% మం వ వ యం మ అ బంధ రం ల ప (జ
క -2011)
40.1.2 [ఇయ -ఇ ]వవ యమ సం మ మం త ఖ
ఇ 2 ల ఏ ల సం య (2007) అమ ం .
ం ం.1 ఆ - వ వ య, సం మ ఖ

- చటబదం: బ అ వృ , షన ఆప వల ం
ష , ం అం ర అ ,
- అ బంధ లయం: షన ఏ అ .
- ఎ ఈ: షన ష
స యం ప / సహ ర సంస : షన అ కల ర ఆప
ం డ ష ఆ ఇం ( ), ర
అ క యం (ఎ ఎ ఏ ). కల , ం
ం , ఆ ం ద న సంబం ం ధ
/ సంస .
గం #2: ఆ ం ఆ అ కల ర అం ఎ ష ( ఏఆ ఈ) -
అ నమ : ఇం య ఆ అ కల ర
(ఐ ఏఆ ):
ప ధన ం ం వవ య శ ల @Imphal (మ ),
( ), ( )
40.1.3 [ఇయ ] పల ంపకం, ప సంవరక మ ప మ
ం ఖల 2019 ఈ మం త ఖ ఏ .
1. మత ఖ (మత ల )
ఎ) ష స ఆ ఇం , ం
) ం ఇ ఆ ష క అం ఇం ం ం ( ఐఎ ), రళ )
ం ఇ ఆ స ఇం ం ఫ ష ( ఐ ఈఎ ), ంగ
) షన ఇ ఆ ష ల అం ం (ఎ ఐఎ ఎ ఏ ),
ఇ) షన ష వల ం (ఎ ఎ ), ద
ఎ ) స ఆ కల అ , .
2. ప సంవరక, ప మ ఖ (ప ల ఔ ):
ఎ) → చటబదం: షన వల ం (ఎ )
) → చటబదత: రత ధక చటం ంద మ ఆ ఇం

జం ల చటం, 1960.
గతం స వ వ య మం త ఖప ఉం .
40.2 సహ ర సం & త మం త ఖ
40.2.1 సహ ర సంఘం: అరం
• ( ర చనం) ఆప అ స ల సం మం మ / ద ల ం
ఉ శం క ప వ ల స చ ంద సంఘం.
• ( ) శం 8.5 ల ల స సహ ర సం ఉండ , 29 ట మం స .
• ఉ హరణ : ల రం ద ల న ంతం ( జ ) . అం వల
స వల ప ఒక సహ ర సం (1946) ఏ యడం ల
ం ల సల ఇ ,ఇ త తఅ ంతరం ం ం .
40.2.2 సహ ర సంఘం: ల / జ
• స చ ంద సభ త ం: ఒక వ ర చ ఉం . ఎ వ .
• చటపర న / ర నఉ : క సం 10 మం వ ల ఏ యబ న యబ ం
o A) చ ల ంద ( ం ఆప అ ),
o ) య క బ ళ సహ ర సం ల చటం 2002 రం- ఇ ఒక
కం ఎ వ ప నట ఉ : యఅ .
• ఆప ం డ ష ఆ ఇం ( ). ఆప అ ఒక క కృ మ
చటబద న వ . ఒప ం తన దఆ ల క ఉండవ . ఒక వ గత స ల
మరణం ఉ దం సహ ర సంఘం క న ం తం య . స లప త
ధ త..
• స న ఓ : ఎంత బ ఒక వ ఒక ఓ ల ం .

• వ/ సం మ ఉ శం: న భం నఎ దల ం నడపబడ .
• తం ం మద : త వప ,స , ల త వవ ట .
40.2.3 సహ ర సం :ర
i. గ ల సహ ర సం :క రం ం స ల ద తం
స ల స ల ం ,త ద లక ష ల ం .
ii. ఉత ల సహ ర సం : న తర ఉత స లం/స ల
ం ,త ద లక ష ల .ఉ :అ =
స ఆప → : బట ఐ ం→అ .
iii. సహ ర సం : త ,ఎ , యం , , గ మం సం
స - సహక ం ం .ఇ న న వవ సంబం ం న
సమస ల ప ష ంచ స యప ం .
iv. ం సహ ర సం : న ఉత తమ ఉత ల ంచడం
స యపడ .ఉ : జన వ వ ల మం త ఖప బ -ఆప ం
వల ం డ ష ఆ ఇం ( ).
v. ఆప :స ల ం డ వ ,స ల సరస న ధరల
ఇవ డం. , మ , లసం ద న ఏ .
vi. ఆప ం : / ద న స క ంచడం స ల
ఇ ందడం స యపడటం.
40.2.4 [ఇయ ] సహ త మం త ఖ ఏ
• శం 1,94,195 సహ ర , 330 సహ ర చ ర రక ఉ .
• బ -2021: సహ ర సం ల కప ల వ వస క మ ఆ క మం ఇ .
ఎట ల 2021- ఇ జ ం ..
ం 2021- సంస రణల త త

వ వ య మం త ఖ → వ వ య, సహ ర - క ం సహ ర మం త ఖ/ సహ ర
మ సం మ ఖ= రత శం సహ ర మం త ఖ ఏ న తం
ఉద ప లన, యమ నచ క ం ం .
. - ం ం ఖ మం అ త మం త
ఖ ధత అప ం .

- వ వ యం, , చ ర , ం
, ం ం - ద న సహ ర
సంసల స రత శం సహ ర ఉద
ప లన, చటపర న మ న చ
.
చటబద న సంస: మ ఆప ఇక .
, 2002 → ఆ మ ఆప
= వ వ య మం త ఖ ంద ప ం
40.2.5 ష మం త ఖప సంస
1. మ ఆప . చటబద సంస (2002)
2. షన ఆప వల ం ష (ఎ ), ఒక చటబద న ష (1963)-
.వవ య ం , త /ఎ /ఇ , ం , వం
ర ల దృ ం ం . , ప సంపద, త, ప ప మ( ), , పల ంప
త ం .
3. షన ఫ ఆప ం (అ నమ ) @Delhi
4. - ల సం ంఠ హ షన ఇ ఆ ఆప
ం ( ), .
40.2.6 బ ళ సహ ర సం ల చటం 2002 → సవరణ 2022
ఏ నం
1984 బ ళ సహ ర చటం.
2002 గతం 1984 చటం నం మ ఆప .
2011 97వ ంగ సవరణ చటం 3 యడం సహ ర సం ల ంగ
క ం ం .
• 1. సహ ర సం ల ఏ హ థ కహ (ఆ క 19).
• 2. సహ ర సం ల హం నం క తఆ క ం (ఆ క
43 ).

• 3. "సహ ర సం " (ఆ క 243- ం 243- వర ) ంగం

త గం 9- .
2022 2002 చ సవరణ మ -ఆప (సవరణ) .
బ ళ సహ ర సం ల స ల ఎ క ర ంచ చటబద న సంస " -ఆప
ఎల అ " ఏ యం .
 ఆ స ల ల రణ అం మ ఏ .
అ గం ఉన బ ళ సహ ర సం ల న దరణ ఒక ఏ యం .
భ యక న బ ళ సహ ర సంసల ల ఈ సమ .
2 అంతకం ఎ వ సహ ర సం ల అవ శం క ం .
� ఆ పణ
- 1) ఈ బంధన ఒ సహ ర సం యం ం త
అ ఆ ం య ఆ వ .
- 2) /న న ల న దరణ డ ఇ ల ఆ చన
వ క న భ యక .
40.2.7 ఎ మ , ం య, త ల సం త సహ ర సం (2022)
మ ఆప (ఎంఎ ఎ ) 2002 రం త 3 ఆ లఏ ం
తంఆ దం ం .
1) యబ ళ సహ ర ఎ మ
2) షన మ ఆప ఆ
3) యబ ళ సహ ర తన సంఘం
40.2.8 షన ఆప ఎ (ఎ ఈఎ , 2023)

•మ ఆప , 2002 ంద ఎ ఈఎ స యబ ం .
•వవ ప /యజ ?అ ,ఇ , , , షన -ఆప వల ం
ష (ఎ ).
• రణం , వ వ య ఎ మ ల ం వ ల ర , ఎ ఇఎ ఎ మ
ల క సం 50% ల ఇ ల ల ం ం !
ఎ ఈఎ : -ఉ దం?
• ఎ ఇఎ ర య ల ం ఉ యల త వ ధర ( .12–15)
ంద మర ,ఉ య ర 10 ట ధర .120
అమ బడ .
• , ఎ ఈఎ తన /త -ఇంట ష సమ ం . ఎం కం ,
ఉ ధర బ ం ('ఇం య ', 'ఈ య ', ' '), , ం ఖ ,
ం బం ,ఎ కం ష ం ఖ ద న .
40.3 అ - ం →

 పంచ జ రత శం >17% ఉండ , పంచ గం వలం 2.5% ఉం .
 వ వ యం ఆ త ర క పం. ప ణం మ ణతవవ యఉ దకత
మ ల ఆ యం త ం . జ నం వ కం క
వమ భ త ప ం .
 స ? న జ , ర ల మధ భజన → ల భజన. న
వ వ య యం ల →ఉ దకత అ లం .
 కమ ల భజన జ ం . లం క సగ ప ణం 0.725 (2003) ం 0.512
ర (2019) త ం .
 86% వ వ య ం 2 అంతకం త వ లం ప క ఉ .
 క న ? న , సన ల ఎంఎ / రంగ ఉ త ం ,
ల బ ల అ = ం క ష
 సంస రణ అ వవ య ల త ం తృత ం భజన మ
జల ంచడం. కరణ అం క కస ల అ వృ సం
తం నం వడం.
40.3.1 తం నంతరం రత శం సంస రణ

 (1) జ ం లన, న ఉద మం
 (2) మం గ షప అం ఒక వ క ఉండగల గ షప ర ంచడం.
 (3) లర ణ చ
 (4) య లఆ కరణ ర మం (ఎ ఎ ఆ ఎం -2008): వృ మం త ఖ
ప వన ల ఖ . ఎం కం ట అమ కం / రస సంబం ం న
ల త ంచడం స యపడ మ గ షప ల యడం స యపడ .
 (5) అట హ ల చటం: 2006, ఇ అట ల 'ప ' (వ వ య జ న హ )
ఇ ం , ఒక ంబం గత 75 సంవత ఆ అట ం .
 అ ప అంశం, బ ం తం డ అ కల ం ం , 2016
ం :
- 1) ల అ మ ఆ మణ ం యజ ర ంచడం
- 2) ఒప ం ఉప ం ం ంద స యపడటం.
MCQ. రత శం వవ య క తలస ం తగ ఈ ం ఏ ధత
వ ం ?( ఎ - ఎ -2012-2 అ )
1. త వ తలస ఆ యం.
2. గం న జ
3. ర ల స నం పం పద .
4. న డం సం య పద ల ఉప ంచడం.
జ : (a) 1 మ 2 (b) 2 మ 3 (c) 1 మ 4 (d) 2,3 మ 4

40.3.2 వవ యర : సహ ర వ వ యం వ క వ వ యం
ప సహ ర వ వ యం క వ వ యం
మం వ గత వ వ య , ప సంపద మ మ
యజ న . క క / క
వ వ యం క ' చరణ' జ న ం. తమ
సహ ర పద అవస ల ర
జ ం పంట పం ంచ న
ట వ / క
ఉండ అ మ ం . ఉ :
.ఎ .ఎ .ఆ ( య ర )
న
ఉత త వ. ఉ : రష డ
న పండ
పండ ర ం ,
న పం పండ
ంద నప ,
లం క ఉండ బ
మ తనం / ధ తం/
ర
40.3.3 ం న ద లం

➢ఒ ం ఇంట షన ఇ (ఐఆ ఆ ఐ) ల .
➢ న యజ 1-2 పంట పం ం ల ర ం ం , అ వవ య రక ల
( తనం ం అమ కం వర ) ఒక స హం ం మ తనం / ఇ -అమ కం ,
ఎ ఎం - న ం ద న వ వహ ం ట అ క ర లశ ం .
MCQ. ' ర ' వన ఈ ం ఏ ఉతమం వ ం ?( -2023)
• (ఎ) దం రణం తమ ల ం త యబ న ద సంఖ జల న సం క ంచడం,
స వడం మ ఉత ల పం వడం న సం క ంచడం • ( ) ఒక
ంతం మం సన స ఏర ఎం క న వవ య రక ల
సమన యం .
• ( ) ఒక ంతం మం సన క ఒక సంస ఒప ందం ం
మ త సంస స ండ , సం సంస ల
అం క ం న ం .
• ( ) ఒక కం ఒక ంతం అ క మం న ల , ం కప నం మ య
ఇ ల అం ం ,త కం తన త యమ జ ఉత అవసర న వ వ య
స ఉత ం .
40.3.4 వ వ య ర : ం / ం
• ం / ం = పటణ గ మ ంట ంచ పం ,
ర య మ ల ఉత న- వ వ యం.
•ఈ పటణ ం ల ం ప .

• ద ం : ద ం ( ), యవ ఐ ,ఈ న ఆ అ ,మ
మధ ధ ం .
మ ఇతర NCERT 12 ఫండ ంట
ఆ మ
' ' అ పదం ంచ ం ల రం
ర ఒక ంచగల బ యం ంచబ ం
ం పదం ం వ ం ట, అం వల వ వ యం అ
వ ం
క , అం "వ " అ అరం
" "
MCQ. ' ం ' ం ఈ ం ఏ స న /స న ? (ఈ ఎ ఓ-2023))
1) జల ం ర పటణ ం ల ర యల పం ంచ ం
అం .
2) లం మ మధ ఒక ట ంచగల బ ఇ
యం ంచబ ం . : (a) 1 (b) 2 (c) 1 మ 2 (d) 1 2
FAQ: అ వరణ కటన 2 స న త ? జ:. ఎ ఈఆ ఇ న వరణ
రం ళ ఇషపడ .
40.3.5 → Types of Farming” → HOMEWORK NCERT
•ఎ ఈఆ 12వ తరగ ఫండ ంట ఆ మ అ యం 05 చదవం : స
అ కల :
• మ వ వ యం, ఆ మ వ వ యం, క ర వ వ యం, కల , సహ ర వ వ యం ద న
ప ల సం
40.4 AGRI-INPUT → SEEDS:

(ప చయం: లం) మనం గణ యం ంచ బ , వవ య బ (ఒక ష
ఎకరం ఉత యబ న పంట ప ణం) తన ణత ఎ వ ఆ రప ఉం ం .
- ఉతమ బ సం సంవత రం త ల , ళ త ల భ
. రత శం తన త నంత కం త వ ఉం ఎం కం (1) త త
సరస న మ 2) లంద అం . అం త వృ 100 తం ఎ ఐల
(ఆ ) తంఆ దం ం .
- : ఒక మం ల స ధ పంటల త ల ఉత య ణ
ఇవ బ ం ,త తమ స ంత మ పక ల ల తన ం ర గల .
- తన ం / తన అ త ల ల ట 1) జ ప ర ంచడం 2) కృ
ప మ అ ప ల త ల సరఫ యడం. బ ఆ
@Norway ఉం .
- ం ర ల వ వ య మం త ఖ ఇ ం .
MCQ. క నల ఏ ఉతమం వ ం ?( ఎ - -2015)
(ఎ) తమ స ంత వ వ య త ల ఉప ం త ంచడం మ ఇత ల ం
త ల య హపరచడం.
( ) ణ న త త ల ణ ఇవ డం, త ణ న త ల ఇత ల త న
సమయం , సరస న ధర అం ఉంచడం.
( )స త ల ఉత కం ల ంచడం.
) ఔ క క తల ం తన కం ల పన ం కప నం,
ఆ క స యం అం ంచడం.
40.4.1 హ త పవం → వ వ య బ → త :

హ త పవం అ త ల క అ క బ రకం (HYV) స యం ఆ ర ఉత
దల ం .
- దశ -1: 1960 ల మధ ం 1970 ల మధ వర → మ , యంమ పం , ఆం
మ త ళ వం మ ంత సంపన ల దృ .
- దశ -2: 1970 ల మధ ం 1980 ల మధ వర → త ద సంఖ ల
ం . మ, వ పంటల దృ ం .
-బ ష : ఆ ర పంటల షక ణత ం య. ఉ : ఐ ఎఆ ఆ ధ 310
అ వృ ం -ఇ ం య య ం కం అ క మ ం కం ం క న వ రకం.
జర ట ఎ సం అ వృ .
40.4.2 వవ య బ → త →
 పంటల త గ ల కృ మం సృ .  అ " ం "
రణం పం ం పంటల సహజం సంభ ం ర .
 ం వర అ ణం ఉం , న ణత క న ష ల క
ఉండవ .
 2021- లప ర ణ పద ర రం. మ అహ నగ
ం నఆ ' మద ' అ ఉం .
40.4.3 Agri-Input → Seeds → Pepsi vs Potato Farmers
 1970 రత ంట చటం త / కలర ల ం ఇవ .
 2001 క కల ర మ ల హ ల ప ర ణ చటం సంప హ ల
(ఐ ఆ ) మం ం : క ల ంపకం ,ప ధ మ ఏ త క ర ల
అ వృ న ల
 ర య ల ఎ 5 బం ంప ర సరఫ ం .ఇ త వ మ
క ఉం ం బ ఇ - క బం ంప త అ లం ఉం ం .
త త, ం గ నప ఈ ర పం ఉ (మ ఇతర
త ల అ ).
 2019: ల ం , త త ఉపసంహ ం ం .

 2021: బం ంప ర న ట అవసర న ప ల ఇవ ద రణం
తం క బం ంప రకం ష ర ం .
40.4.4 వవ య బ → త →జ (GM) పంట
➢ త ల ఇతర కల ం / ప గసంపర ం అ వృ .
➢ ఒక ం మ క ఎం న జ ల బ యడం /జ
త అ వృ ం . ఉ : ప → . .ప ం న యం ల ం య
జ → య ం ,అ . .ప క షస ల
చ ం .
➢ GM- ష ?ప వరణ ప ర ణ చటం 1986 (ఇ ఎ:) → ఇంజ ం అ జ క
( ఇఎ ) : అధ య ర ం మ ప వరణ మం త ఖ అ మ →
రత శం జ పంట ఆ ం ల ం .
➢ 2002: రత శం ప (ఆ తర పంట) ప వరణ మం త ఖఅ మ ం ం
40.4.5 GM ఆ ఆ దం- క క
GEAC ప వరణ మం త ఖ
2017 ఆ ంచబ ం రస ంచబ ం మ మ ంత స యమ GEAC
ఆ ం ం .
2022-Oct మ ఆ దం ం ం ఉం / ఇం స షత ఇవ .
ం ం .

40.4.6 GMO (USA) = స ల ఎ = ధం
• ఈ క న రకం రణ క న క ల కం 1/3వ వం ఎ ఉం ం . త వఎ =
ఇ గవంత న గం / / ల త గల .
• య కం క న క దల బ ఆమం క → → ఉత ఆ ం =
ఎ - దల ఆ ం . అ త ం అ మ (2023)
40.4.7 త →జ పంట →స ?
1. బ ఆం ళన జ ఆ ర పంట నవ మ జం అ ర తం
ఉండవ .అ ల మ గల క ంచవ → తం ఆ ర వలయం మ
వ క . GM పంట ప గ సంపర ం అడ / య ల ల ంచవ
2. అ క కం ం ం న ల ట త ల అ వృ య
ఉప . బ , ర య -ప తన ఉత కం ం ఒక రక న య
ం , అ . క లప ం తం ర ం .
యపర న న .
3. ం ట ల ం ఉం , అం అ ం త న , ఒక
పంటల ఉత . ఫ తం వ పంట త ర తం అ .
→ జ త త ల కం ం వ ం . ట జ త
రత శం అ మ ంచబడ .
40.5 🌧 అ ఇ → ట (ఇ ష ):
ర చనం? ధ ల పంటల సరఫ దల అం .
స ? పంచ జ రత శం 17% ఉన ప , పంచం వన ల మన వద వలం
4% ఉం .
 రత శం ఎద ఉన శం.>50% వ వ యం వర తం ఆ రప ఉం . వలం ల
పవ మ ఎ - అ మన త వ వర తం ల ం . → 2014 మ 2015
క ఆ ర ల →.  గర జల దల ంద అత క రం ఉన : రత శం (39
య ), (19 య ), ఎ ఎ (17 య )

 ఉ దకత అ పంట ఉత మ ఉప ం న దల ష
ర ంచబ ం . ఒక ఉత య , ర య 3,000-5,000 టర
ఉప ండ , 350 టర ర .
 క స మద ధర, స న , ,ఎ = 60% వ , ర వం
ఆ త పంటల .
 2050 ర ' అభ త' పంచ ం . 2 ( ం ) ఆ యం
ం లం ఏ బ ళ పంట పం ం . ఎద ఎ ం బ
అ య .
40.5.1 🌧 [ఇయ ] జ శ మం త ఖ
2019- : ం మం త ఖల నం త ం జ శ మం ల ఏ ం .
1. జలవన , న ల అ వృ , గం న వనం మం త ఖ
2. , ద మం త ఖ
ఇ మం త ఖ #1 మ మం త ఖ #2 'జ శ మం త ఖ ంద యబ .
40.5.1.1 [ఇయ 1] జలవన , న ల అ వృ మ గం న వన ఖ
Dept N/A
జత యబ న / స ల - ం జలసంఘం
→ షన ట అ డ , | గం వరద
యం ణ క ష | బ గ కం (
వ ). ం ట అం పవ ష |
ం అం య ష
చటబద న సంస - సంబం త చ ల రం వ ,
హ .
- అంత జల ల చటం 1956 రం ధ
జల ద న
- ప వరణ ప ర ణ చటం, 1986 → రం -
షన గం వ అ (ఎ ఆ ఎ)
త త →, నం న మం అధ తన
" షన గం " ఏర ం .

-ప వరణ ప ర ణ చటం-1986 రం ఏ న
ం గర జల అ
త కం - ట అం పవ కన స
( )
- షన క ష .
స యం ప క న సంస - షన ఇ ఆ ల | కృ న
జ న
- వ న జ న
40.5.1.2 [ఇయ 2] మ ధ గం:
→ MCQ న ఆర ష .
40.5.2 ఎ .ఆ . .డ . →→ పథ (2009)
• షన ర ం ం ట (ఎ ఆ డ )
• ? ఖ: ం త పథకం → ం = 100% ం ల .
(50:50)
• ణవ గ , వంట య మ గృ వస ల ర త న
అం ంచడం.
• ఆ , మ ర యన ష ం, ఎ ద న త ం ల
అదన దృ .
2019: జ వ ష ( ఎం) అ త పథకం ఎ ఆ డ ం .
40.5.3 న మం కృ ం జన (2015) → పథ
• ? జ శ మం త ఖ (2015) ర ంచబ ం [గమ క:
స ల ఇ . గవర ం ఇం ఇయ , 2023 ం
• 2025-26 వర అ ం . ం = 100% య ంద .
తమ వం సహ రం అం ం ? 4 సం ల ఉప ం వృ
త ంచ , దల కవ పరచ : 1. గవంత న దల జన
ర మం (ఎఐ )

1) → జలశ అవసరం
ణం ఉన య దల ల త తగ న ల .
2. హ → ల వ ఏ యడం పం ల జ
శ మం త ఖ ం .
3. ట వల ం
→ ం , కట, వ వ య ంట , వం సంర ణ ల , జ మం
( జ ) వం సం య ల వ వసల ఏ య వృ మం త ఖ వన ల
గం అవసరం. ఖ & ( . .); ( ం ); ఎ & ఊ ( .ఎ .); ం (అ ం);
క & బం (ఒ & మధ ).
4. క ఎ వ పంట → , ంక , , గ వం ద ప క ల
గ మ వ వ య మం త ఖ పర న అవసరం ఉం . త త" య కృ
జన (ఆ )" అ మ పథకం ంద " క ఎ వ పంట" .
5. సంబం త ప →
ఎ. ష : ం వ వస క ఎ ల కలపడం → ఎ వృ → స
పంపబడ .
.మ ం : ఆ వడం, ల తమ క దల గ , క , క న
ర ద న ఒ మ కప డం ఒక రణ య.
ఇ ష స ? వ యం అ కం. ఏ , పం , ద న యం ల బ ,
కం మరమ అం మ మరమ ఖ పంటల ప . బ
దతత త వ.
40.5.4 పథ క ఎ వ పంట
? వ వ య, సం మ ఖ

•రకం? ం త పథకం ( ఎ ఎ ). ం య : = 60:40 / 90:10 ర
బ .
* ఇ ష ఫం (ఎంఐఎ ) ం అదన ందవ . ం
ల ం ం3 తం వ ఇవ ం .
!?MCQ. ఎం పథకం (ప ) ం త క నం ? ( '24)
(ఎ) దం గ మ ం ం ంచడం ఈ పథకం దృ
ం .
( )ఖ ం త ం, 50: 50 ష పం ం .
( )ఇ ం త పథకం.
( ) య కృ జన ంద ఈ పథకం అమ యబ ం .
40.5.5 🌧 →న గం జన (2015) పథ
- 2008-09: గం న ' యన ' క ం .
- 2015: 'న గం ' ంద గత పథ / ర ల . ? జలవన ల ఖ ం
రంగ పథకం = 100% ం ల
- /వ ల ంట వ 5 సంవత గం ష ర తం ర డం
ఇన ష ,ఎ ష అం క ష (ఐఈ ): ద న .
40.5.6 🌧 జల ం అ (2015) → పథ
? జలవన ల ఖ: ఎద ఎ ం న 2 ల 'జల ' ం
' ' ం కృ .

ఇ క పథకం . న మం కృ ం జన, ఎ ఆ డ , ఎంఎ ఆ ఇ ఎ వం
ఇతర పథ ల ం .₹స క ం , , ట , కృ మ ం ద న
ఆ ల సృ ంచడం జ ం .
40.5.7 🌧 జలశ అ (2019 ం )→ పథ
సంర ణ సం అవ హన క ం ం .. 2022 :
జ వ ష ( ణ) (2019) → 40.5.8 🌧 పథ
- ? జ శ మం త ఖ - ల ం? 2024 అ ణ గృ ల హ ఘ జ ( ల
సరఫ )
- య +జ ఉన నగ ల త సంవత రం (2020) ంచ త .
- వర సంర ణ, గర జ ల యడం, గృహ వ వ యం న గం
సం ఉప ంచడం దృ టం .
- ప పథకం ఎ ఆ డ పథ ఈ త పథకం .
- ఫం ం ? ఇం .3.60 ల ల ట ఇతర ం , త పథ ల అ సం నం ,
ల ం ల తంల ం ం . అవసర ం ట ష ఫం ం
అం ం అ ( ం ) ంద అం ఉన అదన ల త ం ఇం సం
ఉప ం .
జ వ ష (అర ) (2021) → 40.5.9 🌧 పథ
బ -2021: జ వ ష (అర ) రంభం
1) తం 4378 పటణ క సంస ఇళ ఫం న క (ఎ )
క ంచడం.
2) ఈ ష 500 అమృ నగ వవ ల ర హణ అం ం .
40.5.10 🌧 అట జ జన (=అట జ ) → పథ (=అట జ ) (2019)

- ? జ శ మం త ఖ. : య + పంచ ం 50:50.
- ఈ పథకం వ రత ఉ ం న , జ ,హ , క టక, మధ ,మ ,
జ మ ఉతర వం న రత ఎ ం న ఎం క న7 ల ఎం క న
ం ల .
- పం య ఆధ ర ం గర జ ల ర హణ, వరన
నప కనబ మ పం య ల ఎ వ మ .- వృ త ంచ ,
ఆ ల ంచ , ఐఇ ద న →' ట జ అ ష ' ఏర న మ .
40.5.11 🌧 పథ → ఇతర పథ
? జ శ మం త ఖ. ం రంగ పథ = 100% య ( డ ఇ న
అవసరం అ అరం ) + పంచ ం ం అదన .
40.5.12 అ ఇ → ట → ం ట ం ఇం
 ఆ రత భ ం ం : 1) ల తర 2) ఈ న మ లయ ,
3) ం త ం ( ం త ం ).
 2017-18 ఇయ 9 , 28 క వ క ం ం . 40.5.13 బ -
2022 వ వ య- బ → ( దల) → న ల అ సం నం
1. న ల అ సం న . ఈ అంశం మ ంత స రం సం ళ ం య అధ యనం.
బ -2022:- న ల అ సం : - , దమనంగ- ంజ , వ కృష, కృ -
, - ,ప - -నర ( రసన రణం - న త నప )
MCQ. స న కటన( ) క నం : ( ఎ - -2020)

1) రత శం 36% ల డ ఎ "అ క గం" " క " వ క ం ం .
2) ప వరణ ప ర ణ చటం ంద ం గర జల ర సంస ( డ ఏ) ఏర ం 3) గర జ ల
రం పంచం అత కం ఉం .
: [a) 1 [b) 2 మ 3 [c) 2 [d) 1 మ 3
40.6 అ ఇ →ఎ
(ప చయం: ర చనం) ఎ / కం అ ం యవ వడం వల ఏర సహజ ప రం. అ ,
జ అ ల ష ల ంచ క త ఒక కృ మ ర యనం.
ఆదర న జ : స రం: ల యం (ఎ ) ష : 4:2:1, రత ఇ 8:3:1 ఎం కం
స క → ర స అ కం ఉప . ఫ తం → 1. ల మ గర జల
ష ం.

2. ం , , త, , ం , ంథ ల సంబం ం న ర యన ప మ వవ తర
అవస ల స ర .
3. స బం , ల తర .
4. న గం మ స ం → నస రం → న వ . అం వల
గం/ న గం/మ ం యం ంచ త ం ఈ ం ఒక సంస రణ
రం ం ం :
0.6.1 ంచడం→ షక ఆ తస (2010)
ం = 100% య ంచబ ం (అం తండ ళం
ఇ న అవసరం ). - ?ఎ ధ ష లబ ఆ రం ర య ,ఎ ల మం త
ఖ కం స ఇ ం .ఉ :
- ంతం ల అవస బ రకం "కస / " ఎ ఉత య
కం ల ఇ కం ఎ వ.
- ఉ హరణ అ యం ( ఎ )
- ఇం న జ (ఎ ) మ స రం ( ) ఉం .
- ☹స ? 1) ఈ పథకం వ ంచ , స ంచబ ం .
తం స ళ గం య ం , ఎ ఎ స ం పం జ ం .
ఎం కం అ స ల ఒ య ంత డ త ం వద . అం వల ఎ ల కం ఇతర
ఎ ల కం ఎ వ దృ → తర ఎ ల సరఫ రత → న
డకం న ం .
- 2) న న ర ఉ దం రణం : అంత య సరఫ రత → ఎ ల ధర
అవ శం ఉం బ ధర ంచ తం ఎ వ తం స ంచవల
ఉం ం .
40.6.2 ంచం → (2015)

- ? వ వ య మం త ఖ. = య 100% ఇవ బడ .
- 12 ప టర సంబం ం లల క ఉం ం →
- ప ం 3 సంవత ల ఒక అ న ఇ .
- లర బ తన ఏ రకం పంట , త ,ఎ , దల నం అ ఉం
ఈ ం .
40.6.3 → - జ /కృ - ం ఎ ం
- ఈ యం ం 12 టర రప 30 న
పంపగల . గతం ఈ య 3 ం 4 గంటల సమయం ప .
ఇం య ఇ ఆ (ఐఐఆ ఆ ) కం ల సహ రం
ం ం ం .
40.6.4 ంచడం→→ క ప త (2015)
? ఆ క అం జ . 2015 ం ఎ ల కం ం ం
ప త యడం తప స ం . జ ? →→
1. స వవ తర అవస ల మ ంచ ం .
2. ప త ల క మ ం → క క దల ప ం
ం న జ షణ → బ ం
3. మం ల గం → డ డల త ం
? MCQ. వ వ యం ప త డ త ం ఎం త ం ?( -2016)
(ఎ) ల ప దల యడం వల ల ల న జ కరణ ం .
( ) ప త ల క మ ం .
( ) ఆ అ పంట ల వరణం అస దల .

( ) ఇ ఒక క మం మ ష పంటల ఎ కల క.
? MCQ. రత శం ర యన ఎ ల ం స న కటన( ) క నం ( -2020)
1) తం ర యన ఎ ల ధర ఆ త న మ తం ర ంచబడ .
2) ఇ అ నఅ సహజ ం ఉత అ ం .
3) ఎ స అ న సల చ క ల ఉప ఉత .
: (a) 1 (a) 1 (b) 2 మ 3 (c) 2 (d) 1, 2 మ 3
40.6.5 ంచడం→→ ఎ ల క (2018)
? ఆ క అం జ .
-ఎ న : జ కం ల స
ల ం ఆ ( ఒఎ ) ప క ల ఎ ం నత తమ అత
ఆ / / ఓట ం ద న న , అత ం
సంబం త ం ధృ క ంచ న .
.→అ తంస బ ం జ కం ..
జ ?స వవ తర అవస ల , బం / మ ంచ ం .
40.6.6 న డ ంచం → - - ES22 ంచబ ం
ES22: ల మ ఎ ల మ సంర ంచడం ర మనం త ం .
2021 ఉత న కం ఇ - ఇం య ర జ ఆప
(ఇ ) ం .
40.6.7 మధ ంతర బ -2024 - ఏ :

• ఏ , -అ యం , త త రత శం ఎ వ ఉప ం ండవ
ఎ .
•ఇ ల అ వృ ం స రం ( ) అ కం ఉం ం - ఇ ం క రణ
ప రగ
అం , ఎ ం సమయం అ .
2023: ఇ 500 టర .600 వద ఏ దల ం . డ @1350/50
ల కం ఇ క.
మధ ంతర బ -2024: రత శం అ ం - ఏ డ త ం.
40.6.8 న మం సమృ ం ం ( ఎం ఎ -2022):
→ ?ర య మ ఎ ల మం త ఖ
న మం సమృ ం ంఅ వబ తఎ ల ల డ జ
ర డం
→వవ సంబం ం న అ ఇ ( త ,ఎ , మం ద న )మ
వల ఈ "వ " ప .
40.6.9 ఎ ల ంచం →→ ఎం- /వ ష వ జ
: ఆ క అం జ
పథకం :" న మం ర యజ ర ప జన" ( ఎం )/ఉ శం ఒక ఎ
ల ం: త → ం ఎ లస ం కం తప స ం , , కల
ఉప ం .
→ , ఏ , ఎం ,ఎ వం ర , ర ఏ , ర ఎంఓ , ర ఎ
ం ర ం .
" స ఇం య కన ష " .
జనం?

1) ఇ ం ఫ జ ల లభం ంచవ బ ఏ స ం /మ ం జ లభం
ంచవ .
→ 2) తం ల / యవ . తం ంచబ న స ం
అవ హన/ తం ఉం మ త భ ష సంస రణల పట మ ంత లం
ం ..
40.6.10 ఎ ల డ త ంచం : బ 2023 ఎం ణం పథకం
క త న చ ఇం ం , ప అంచ ం . బ ఈ ం స రం-
త / కం స న వ .
• : ఆ క అం జ
• ల ం: ర య క ఎ ల డ త ంచడం.
• జం: తంఎ ల త ంచగ , ం .100 టస ఆ
,అ ం ం .50 ం ఇ . (అం ఊ జ త న ,
ఎం కం చ ఇం రం ంచబడ ).
• 2022-23 ఎ లస .2.25 ల ల ట రగడం ఈ పథకం అవసర ం . -
ఇ ం స య త ం వద త నంత ఆ క వన .
40.7 అ ఇ → మం మ క మం
(ప చయం: ర చనం) మం మ క మం ల ర య వ స డ డ మ
క కల చంప / యం ంచ ఉప .
డ డ ,క , ల రణం 25% పంట నషం → రత శం మం ల
గం
ద పంచం కం త వ. ం య మం ,బ కం ఏ ంట త ం .
డ డల జ 100 ంచ బ , పంట న ఆ కం స ంచద న
ఉంచ మనం ఇం ం (ఐ ఎం) అవలం ం . ఎం కం వ ధ
ప ర ణ ,ఆ ర సమ ల త డ డ ఖ . ర యన మం ల (ఉ .

ఎం స )స ఉప ంచడం ం అవ హన క ంచం , త ఇ ఆ రం / / /
నవ శ ల ఎ వ క తం ం ఉం ం .
ంవ - స : డతల ప ర హణ.
మం ల రం, ల మ డ యం ంచ మం ల ర హణ , 2020,
ఇం ం 4ఎ .
40.8 వ వ య ఇ →→ ర య ల ఉప ంచవ → PKVY (2015)
(ప చయం: ర చనం) ం య వ వ యం అ కృ మ ఎ , మం మ ఇతర ర యన
ఇ ట డ ం ఒక రక న వ వ యం. ఇ పంట , పంట అవ ,ఎ ల ఆ రప
ఉం ం ,
వఎ ,బ ద న .
( ) ర 44 ల ల మం ం య ఉ .
ప వరణ జ ?ర య ల డకం త వ ఉండటం → వ సంర ం ,త వ ల
షం( పంట అవ ల ల బ ).
ఆ క జ ? 1) ం య ఉత అ వృ ం న ల ం ఆ గ స ృహ క న
ల అ క ధరల క ఉం →త వ ఎ ,ఎ వ ఆ యం → ఎ వఎ మ .
2) ర యన ఎ ల డకం తగడం→ స త ంచడం → వ
యం ంచవ .
2003 , ం ర యన ఎ ల ం మ నసభ 100% ం య ం
ఉ క ం ం . 2015 ం న ల ం.
→ ంత త, ఇ రమ ఉత ఖం 100% ం యం ల -
ES23

2015: రత శం ం యవవ త ంచ , ం త ం పరంపరగ కృ జన
( ) రం ం ం . ? వ వ య మం త ఖ. = య 100%
ంచబడ . (60:40,90:10) జ ? ం య వ వ యం రం ంచ ఒక కస 50 మం
ల ఒక బృం ఏ యం . ం య వ వ యం న ల ఎక .20 ల
న ళ ఇ .
ం య మ అమ కం ఒక ఒక క అవ స యపడ వవ య
మం త ఖ క ర . ➡ ం య ఉత లస ష సం వ వ య మం త ఖ
గ మ పథకం ( ఎ ). ఇవ బడ పం / ర య /ఉత ం య క
ఉ య ల ఇ భ ఇ ం .
40.9 అ ఇ → PKVY (2015)→ (BPKP-2021)
- 2020: వ వ య మం త ఖ పరంపరగ కృ జన ( ) క ఉప పథకం ర య
కృ ద ద ( ) రం ం ం .
- కృ వ వ యం (ర య ఉప ంచవ ), బ ం ,ఆ డ- ఎ మ
అ ంథ ర యన ఇ ట న ంచడం ల స యప ం .
- 3 సంవత ల .12,200 ఆ క మద ఇ ం .
FAQ: BPKP PKVY కం ఎ ప ం/ న ం ఉం ం - ఇ త త
అ ం ? జ: ఖం . ంచ రణం అ ల ం త పథ
రం . మనం 2-3 న దం మ త ప .
40.9.1 బ ర ం (ZBNF)

' బ ' అం ఎ ం ణం ం ,ఇ ( త ,ఎ , మం )
ఎ ం డ ఖ ం .
' ర ం ' అం ర య వ వ యం. బ జ , న ,ఆ డ
ద న ఉప ంచడం . అ బంధ లక ప :
ఓ మృతం' ( ల ంపకం) మ ' మృతం' ( తన వణం)
ఓబ : 'అ య ', ' ' అం ' '
న న ఎ వ గం ఆ ం ం త ర .
' '( క పం పల ఇవ డం),
జ ఎ ఎ ల అ లఊ ం ం .మ ప వరణం, ల మ వ
సంర ం .
క క టక రం ం . చ , ఆం ందంజ ఉ .
బ -2019 రత శం ఇతర ం ల ఎ ఎ స ంచ ఇ ం . ర య
కృ కృ ప ( ) ంద తం త ం .
బ -2022:- గం న ంబ 5 టర డ ర ల ర యన ర త
కృ వ వ త .
బ -2022:- ఎ , ఎ ల ఆ ఇ .ఆ అ వవ య
మ ఆ - వం పంట మ జం ల ట అ సం నం ం .
40.9.2 ం య వ వ యం మ ZBNF → ప ?
1. ం య వ వ య బ (ఎక ఉత అ ప ణం) సం య ర యన ఆ త
వ వ యం కం త వ ఉం ం .
2. ఇ వ సంవత ల లంక త ం అక అ క ం యవవ త ం ం ,
హప ం
ర యన మం ,ఎ ల మ . ఆ ర సరఫ →ఎ ల ఉప ంచక వడం →
పంట బ / ఉత , ఆ ర ల ణం, గ ల ఆ రం ఖ న ం ,ఆ ర

ఎ మ ం 2021: ఇ లంక త ం తన త ం , రబ మ బ
సం ర యన ఎ ల డ త ంచడం రం ం ం .
3. ం య వ వ ఉప ం జ పంటల పం ంచడం కషం. బ తం
రత శం "100% ం య వ వ యం" → ఆ ర రత → ల ం .
4. ర య కం పం ం న / ఎం ర ల కం ం యం పం ం న పం / ర యల
, రం , ఆకృ త వ ఆకర యం ఉం . బ , రణ గ ల
ఆ గ జ ల ం అవ హన క తప య .
40.9.3 ం : ం య వ వ యం/ZBNF
✓ (ఎ ) ఇం జ 2022 లఆ ం న అవసరం ఉం , అ
సమయం ర న
అ వృ ల ం ం.2 రం మ ల ణత ప మ వృ -జం లం
క జ ప ర ం వ వ య పద ల అవలం ం .
ం య వ వ యం/ZBNF క న న ప వరణ మ ఆ క జ ల
ప గణన ం ,ఇ ం ల ల ంచడం స యప ం .
40.10 వవ య→వవ య ం కరణ
(ప చయం: ర చనం) అం కం స , ం వల , క ట , క , ప , ష , ,
క క ద న ఎ వ ఉప .
→ ఖతఏ ? (1) ↑ క ఉ దకత, సమ ప ఉత ంచడం మ.
(2) ↑ యం ల ఉత , ఆప ష మ మరమ - ర హణ ణ వత ఉ అవ .
మ ం క గ ం ం : మ ంత ఉ దకం ఉండ అ మ ం ఉ :
క పవం → క ం ,ఇ ఒ ఎ ప ల
ప అ మ ం ం (1770).

లధనం ం క గ ం ం : లధన ఆ / యం మ ంత ఉ దకం ఉండ
అ మ ం .ఉ : క గ ఉ గ భ → మ ంత దృఢం →, త వ ర హణ మ
మరమ అవసరం, -ఫంగ ల ం .
ఎంఎ ఆ ఇ ఎ పథకం త త( మ ల 100 ల ణం వ ప
ఇవ బ ం ), పం -హ జ వవ య ల రత ఎ ం మ
మ త ంచ యం ల ఎం మం ల→అ క త ఇవ వల వ ం .
అవసరం.
ఈఎ 21: క - వలస ,వవ య ల తర ం
న - / ం త ం = త సమయం సమస .
MCQ. వ వ త క గ ఉ ఉప ంచడం _ _ ం క గ ఒక
ఉ హరణ. ( ఎ - -2015 అ )
(ఎ) మ ంచడం ( ) లధ ంచడం ( ) లధ త ంచడం ( ) .
MCQ. ర య వ వ యం బ ఎ వ మ ఆ ం కరణ ఆ రప
ఉ . స ందన వ ( ఎ - ఎ -2015-2 అడగబ ం )
(a) rising productivity of agricultural sector
(b) rising inequality in agriculture
(c) rising wages and tighter labour market
(d) debt write-off by the Government
40.10.1 వవ య బ →వవ య ం కరణ: స ?
 ర య క ప మ పంచం అ ద ,ఇ తం పంచ ఉత 1/3 వ వం . ఆ ,
ఆ ల ఏ 80 ల క ఎ మ అ . ర గం
త వ ఉం . రత శం వ వ య ం కరణ (40%) < (60%), (75%) < ఎ ఎ
(95%) <.

 రత శ ల మ వరణ అ క ం న యం అవసరం బ ప ధన
మ అ వృ , ఇ ఇం అవసరం. న , సన ల యం క ఉండ ఆ క
వన బ అ ం ల ఏ .
 వ వ య మం త ఖ పథకం? 2017: హ త పవం - వ వ య ం కరణ → ఉప
ష (ఎ ఎంఎఎం): స ళ ప ష ంచ .
 వ వ య యం ల అ సం ( న ష ) అ
వ వ య మం త ఖ రం ం ం .
 బ -2022:- పంటల మ ం , ల ట ష , సం రక మం ,
ష ల సం ' '.
40.10.2 అ స
వ వ య మం త ఖ వవ య ం కరణ పథకం స ష (SMAM).
40.11 / →అ ఇ :
(ప చయం: లం) న , సన త వ యద న ఉత మ బంప
పంటల సమయం తర ధరల , బ అ య ం త ప పంట
చ ం సం ఇ ట య .

 2016 ఆ క స మ ప ణం మ ల ణ రం మధ మ సంబం క ం , అం
న / సన ద ల కం ఎ వఅ ఉ .
 ES20: ఈ న ల
 బ -2020: 1) 2020-21 సంవత వవ య ణల .15 ల ల ర ం .
ఇం సం స యం క ం . 2) ఎం ల క
( ఫ : ల #1 ) ఆ ఇ .
 ఇ వ బ ట వవ య ణల : .16.5 ల ల (2021), .18 ల (2022).
40.11.1 అ → య (NWR)
 ? గ లవవ , ఆ రం మ పం మం త ఖ → చటబద న సంస
ం వల ం అం ట అ (డ ఆ ఎ - 2007 చటం.
 తన ఉత ల WDRA స మ య ర
(NWR; అత ం ఉప ం వ . త ప పంట చ ం ర ందడం ర
ం క టం .

b. క ఎ ం ఎల షన అ కల (ఈ- ) ం యం .
 జనం? వ వ త ల అమ ల ఎ డ ఆ ం . తన పంట
భ ం ల న , అమ ం ధర ప వర డవ .
40.11.2 న ల డం ల ంపకం: ఎం (2023)
• ఎం ( ఇ ం ) పథకం. ? వ వ య మం త ఖ
• తమ ఉత ల ల య డ న , సన మం ధరల సం
ఉండ క, త ర అ నప ఏర ఆ వడం.
• వ ఉం . ల రం ఇ ఉం .
1) అ ంచ ల స ఇవ బ ం .
2) తమ ఉత ల ల న ల ( ) ల అదన ణ
వ ల ం .
40.11.3 ఈ- ఉ డం ల పథకం (2024)
• ? ం వల ం అం ట అ (డ ఆ ఏ)
• ల డం ల సమస త ంచడం
షయం ం త త
. స ? శం ల వవ య స ల
ఉన ప వలం 5,500 సంఖ ం .
డ ఆ ఏ స అ ..
భ త 3% 1%
పం ం న పంట త వ అ , ఎం కం ఖ న ఈ ం య
ధర అ న ? మ అత లభం ం సమస
ంద . ప ష ంచబ ం

•డ ఆ ఏ స ఉత /పంటల .
• ఎల య ర ల ఉత ం (ఇ-ఎ డ ఆ )
• 'ఇ- ఉ ' ర ఎ వం క ం 7% వ పంట త అనంతర →
ల ంద ంకర ఇ-ఎన ఆ పం ం **
• FAQ: ఇ-ఎ డ ఆ ంక పం ం నం న-అ క ? జ:.
ప కటన ఇ న ధం ం ల . స షం య /
వ ంచ ప ం .
40.11.4 సహ ర మం త ఖ పంచం అ ద నం ల ర మం
శం తం ఉత ల మర ం (%)
రత శం 47% (ల ం: 2047 100%)
ఇత అ : 161%, : 149%, : 107%,
? సహ ర మం త ఖ షన ఆప వల ం ష → (ఎ ). ,
ఎ ఐ, ం ం ష ( డ ) సహ రం.
• ల థ క వ వ య పరప సం ల ( ఏ ఎ ) / సహ రం.
•ఎ ఐ ఎంఎ -పంటల , ల ,ఎ ఐ ఎ ఎ - ల అ ం .

• అం వల, ఎ ఎ త నంత ఆ ర ల ల మ సృ ంచడం వల త అనంతర న
త ంచ స యప ం , మం ధర / గవంత న ం ల ంద
క ం .
• ల @11 ఏ ఎ ఇ 11 - ఉత ( ), మధ ( ), త
( ), ర ( మ ), ఉతరఖం ( ), జ ( గం నగ ), మ (అ వ ), అ ం
(క ), జ (అహ ), క టక ( ద ) అం లం ణ (క ంనగ ).
40.12 అ ఇ → త ం →
(ప చయం: లం) రత శ వ వ య రంగం స ల హదం నప , మన జ ఎ వ
గం వ వ యం ఆ రప ఉం . వ వ యం పవ , డ డ , , కృ ఇతర
ప ల ఆ రప ఉం ం . రత శం మ ం తత వ ఉం .
- 2002: అ కల ఇ కం ఆ ఇం (ఎఐ ) ంచబ ం .
- నమం ఫస జన ( ), ఇతర పంటల పథ ల వ వ య మం త ఖ

రం ం ం .

40.13 వ వ య ఉత → పంట అవ ల లవ
(ప చయం: లం) సంవత రం ంబ -అ బ , పం ,హ , ఉతర గత పంట
లం ం నవ గ మ అవ ల . త ప పంట జ సం మ
త వవ య ల డం య ం .
-ఫ తం? దట న గ, ష ం, క ( ఎం 2.5).
- పంట అవ ల బ రంగం ల డం వల ల ం య కర నం మ రం
ప ?
-ఇ - కం ం
- ట ష , , ట ,' డ :ఇ వ గ వ ం ం మ
ట స యపడ .

- 2015: ఐ 188 మ మ ష యం ణ చటం 1981 రం పంట
అవ ల ల డం రం → యహ త న ఉత
- బ -2018: పం ,హ , ల 100 తం ఇ . అం ం వ గత
ల యం ల ళ స ఇ .
- ఇఎ 20: పంటల ం ఎ 2.5 ఉ ( / ): ర (12.0)> క న
(11.2)> ప (9.8)> వ (9.3)> మ (8.5).
- బం ంప , వం త వ కం ం ఉన పంటల త ం
ఎం కం అవ ల ల డం వల త వ ష ం ఏర ం .
- పంట అవ ల ల య బ లఏ . → థర పవ ంట ఈ పంట
అవ ల ఉప ంచం → బ 2022 థర పవ ంట 5-7% బ కల
ఉప ంచ న క ం ం .
- కప మ ,ఇ కబ మ ట / ఇంధనం బ
శ : పంట కం ం ం 500 - -సం / ంట దన ఉ . జ. ఆ క
స ఇ న ల ఎం స . అంత ం .. సం ల చ అడగం .
క .
40.14 బ -2023 వ వ యం

40.15 ఏ ఎం →
(ప చయం: లం) తం నంతర రతం జ ం ర నప ం ' '
ంద . ఎం కం , కబ వ ం త నంత డ ంచ ం ల పంట
బలవంతం ం . అం వల, "వ వ య ఉత ల ద అమ వ వ య ఉత
క ల (ఎ ఎం ) / మం ల జరగవ " అ ఎ ఎం చ ల
ం ం .
40.15.1 ఎ ఎం సమస ?

1. ఏ ఎం (ఆ ర ) జ యం ప బ ఉన వ . ం నక ష
ఏ ంట సత ంబం ఉం .ఈఏ ం ఏ , ధరల
, ల ధర ం ; ఆ ర సరఫ క ం
మ కృ మ రత ల డటం, త రన సం ఆ ర ల ంచడం.
2. ం ప మల వ క ఇం ష సం ఏ ఎం ల ర హణ ణ ం/
ర కత . (ఎం కం ఏ క ణ ం ' జ యం')
3. ఈ మం బ ళ శ, మణ మ ఇతర ల వ . స న క
స క వడం, క వడం, ర క క వడం → మం
వ లం పం మ ర యల వ ల→డ గం అ ం .
40.15.2 డ ఏ ఎం చటం?
• వ వ యం ప అంశం బ అం మం తమ తచ ల
సంస ం ఉం ం . ం త ం ఇప ఒక డ ఎ ఎం చటం, 2003 చ మ
• ఇ క త మ సహ ర సం స ంతర ట ఏ య
మ గ ల ంచ అ మ ం
• కం ల ' ం ం ' మగ ం ం ఉత ల
య ఇ అ మ ం .
ఇం దల న ం తం
1. డ అ కల ర అం ం 2017 (ఏ ఎ ఎం):
→ఇ న చటం కం నల ల క ఉం , ఇ వ వ య స ల
ప , పల ంపకం మ ం ం కవ ం .
2) డ ం ం 2018 → డ ఏ ఎం 2003 కం న చర ం
ం మగ న ల ర ం ల ల ం ం .
2016: ఆ , ం త ం ల ం ఇవ అ కల ర ం అం ర
ం ఇం (ఏఎంఎ ఆ ఐ) రం ం ం . ఇప వర ఏ ం 100/100
ంచ .
40.15.3 : 3వవ యచ లర (2020-21)

సం ఈచ ల వ ం , వ తంఈ చ ల ర ం .
MCQ. రత శం వ వ య ఉత ల ట ( ఎ - -2015) ంద యం .
ఎ) వసర వ ల చటం, 1955
) ం ం నవవ త ల క చటం
( ) వ వ య ఉత ల( ం మ ం ) చటం, 1937
) డ ఆర , 1956 మ అం డ ఆర , 1973
40.16 ఈ- షన అ కల (ఈ- )→ఆ అమ
- ? వ వ య మం త ఖ (2016) → న లఅ క యం (ఎ ఎ ఎ ) - ం
= 100% య ంచబ ం .
- ఈ- రత శం అంత తం ఉన 580+ ఎ ఎం మం ల ఒక ర
అ సం ంచడం ల ం ం ,త వవ యవ ల అంత మ అంత ( పల)
క ం .
- కస ల కల న సం తంఉ త ,ఒ ఏ ఎం మం .75 ల అం ం .
-ఇ మ అమ కం ల మధ స ర అస నత ల ం మ
సవ ం మ సరఫ ఆ రం య ధర ఆ ష రణ స యప ం .

- 2019-నవంబ : ఎ ఎం -మం ల ల ం నం ఇ- మం ల ఏ
ల ,త తమ ఉత ల మం ధర ందవచ ఆ క మం ర .ఎ అ .
- బ -2020: య ం (ఈ-ఎన ఆ ) ఈ- అ సం నం .
ం ఈ- ర ం ఈ-ఎ డ ఆ యవ .
MCQ. ' యవవ య ' పథకం వల క జ ం ? (2017 ం )
ఎ) వ వ య ఉత ల సం ఇం ఎల ం ర .
)ఇ ల ఉత ల ణత అ ణం ధరల శ ప పత
అం ం .
)ఎమ ం
)ఎ ం
40.16.1 వ వ య అమ కం → ణవవ య ( .
- ?అ ఇ సక ఫం (ఏఎంఐఎ ) సం వ వ య మం త ఖ
(2018) →.
- ణ క సంస (పం / ), లవవ య/ఉ న
ఖ , సహ ర సం , ఎ ఎం మ రంగం ఆ నం ఉ . తం
~22,000 మం . ఏ ఎం మం వలం 580+ ఉ .-బ -2018: 1) ణ
అ ం
2) ఈ- అ సం నం ం. బ , ఉత ల ఎ ఎం
మం ల ర య బ స పం మ ం ంచవ .
40.16.2 వ వ య అమ కం→ రత శం పల →అ ఎ మ నం, 2018
అ ఎ ల ? జ మం త ఖ..
ల ం-వవ యఎ మ ల పరచడం
40.16.3 వ వ య అమ కం → ల ఆ యం: ఎ ఏఎ స

- షన క ఆ (ఎ ఎ ఓ) → అం ఇం ం ష మం త ఖ (ఎంఓఎ ఐ)
ర ం నవవ య ం లప మ ం స (ఎ ఎఎ ).
- క 2019 లప కవ ం . ఇ 2021 ంచబ ం . ంచద న ఫ →-
వవ య ంబ ల ఆ యం ₹ 6426 (2014 ) ం ₹ 10218 (2019) ం .
- కమ ల భజన . లం క సగ ప ణం 0.725 (2003) ం 0.512 ర
(2019) త ం .
40.17 ల వ వ య అమ కం → ఆ య మద
- దల నఆ ఇం ర య ఇం జ స తం 21 ట ణ
ం ఉన ం . .10 ట మం వ వ యం మగ మ . రత శం
వ వ యం భ యక న రం , ఎం కం ం ల .10,000
సం ంచ కషపడ .
- ఇఎ 2018 ం : అ క ఉ త మ త వ వర తం వరణ ల
ల వం: ఆ య పతనం 15-18% ( దల వ వ ), 20-25% ( దల
వవ ).

- 2022-23 ల ఆ ం ల (2015-16 ఇయ ం ) స
ల ం ం . ఆ వ వ య రంగం కం 10% వృ ం , అ @5% వృ
ంద కషప ం ! అం వల స , కరణ, ఎంఎ , క స ఆ య మద ( ఎం-
KISAN@6k/ ) పం త క ం అవసరం..
40.18 వ వ య అమ కం → క స మద ధర
ఎ ఎం చ ల రం, వ వ య ఉత ల క (ఎ ఎం ) మం ల వవ య
ఉత ల ద అమ జరగవ . ఏ , ఈ ం ర ల వల ఒక మం ధర
ల ంచక వ :
1. బంప ఉత / సరఫ = ధర మ /
2. మం - ల ర ష / ధరల ర ంచడం.
బ , ల ర ంచ , రత తం పంట తన జ ం ఎంఎ క ం .
40.18.1 MSP covers which crops?
For 22 crops (MSP) + 1 sugarcane (FRP) = 23 viz.
** అదనం , (ఒక రక న ంజల పంట) క ఎంఎ -ఆ మ బ
క ఎంఎ బ క ఎంఎ ఆ రం ర ం . ఎం సం అ నంబ '22'.
MCQ. ఈ కటన ఎ స న ?( -2023)
1. జ ( అ ) త ల రత త ం క స మద ధర అం ం .
2. జ ఖ పంట .

3. రత శం ంతమం జన జ గ తన వంట సం ఉప .
: (ఎ) ఒక ( ) ం ( ) తం ( )ఏ
40.18.2 ఎంఎ ం , థ క ?
వ వ య మం త ఖ క వవ యవ మ ధరల క ష ( ఎ : ఎంఎ (మ చ ర
సం ఎ ఆ ) → ఆ క వ వ ల క ( ఇఎ) ఎంఎ ఆ ం మ క ం .
CACP క గణన పద →
త ఎంఎ థ తృత ం ల య క ష (2006) 50% ం నప
' 2 ' ఉప ం ం .
• 2 తన స ంత మ అత స ంత బ వ ద న స
ఖ ల ం (అం తనంతట వ వ యం య బ వవ య
తన క ణం ఇ నట ,అ అత ఎంత
/ వ సం ం ?)

• తం 2 ఉప , న న (ఊ జ త) వ →అ కబ ం ల
రణం ఎంఎ
ఎ వ ఉం ం , వ
ం . బ , తం
A2+FL
ఉప ం .
• 2020: క → ఆత -
ర → ల ఆ వ
ఎంఎ ం మ
తం ఇ ం .
40.18.3 MSP రయం ర (A2+FL) x 1.5 ం
ఖ (A2+FL) అ MSP క ఒక ఖ న ర ంశం అ నప , MSP ధరల నం వలం '
ప 50% భం' ఆ రప ఉండ - ఇతర అం ల ప గణన ం .

40.18.4 ES22: పంట ధ ం: అ క ఎంఎ

ఎంఎ ల రణం ఎ వ ర ,వ , మ పం ంచ త ంచబ ర ,
ఇ 1) రత 2) ఇతర పంటల సరఫ - రత సృ ంద మర .
- బ , పంట ధత త ంచ , తం పంటల ఖ ధర 50% కం @more
ఎంఎ ఇ ం ,ఉ :ఆ (100%), మ (70+%), (60%).
- జ ?- 1) పంట ధ ం. 2) , ర ప ర ణ 3) లఆ పరచడం. 4)
ప , ంజ స యం సమృ → ల ణ యం ణ, ఆ ర, ర భ త.
40.18.5 పంట ధ ం: CDP (2013) 2013:
వ వ య మం త ఖ ం న య కృ జన (ఆ ): ఉప పథకం- పంటల కరణ
ర మం ( ) →
అస హ త పవ న పం ,హ ,ప మ వ
ఆం , , జ , క టక ద న .
ఈ పథకం ంద, ంజ , ప , తక తృణ , ప వం త వ అవసరమ
పంటల ర తం ల స యప ం .
MCQ. ఈ ం ప గణన ం :( ఎ - -2018 అడగబ ం )
1. అ య 2. 3. 4. 5. నగ 6. సమ 7.ప ఆ కవవ ల క ఈ
ం ఎంఎ క ం ?
(a) 1, 2, 3 మ 7 (b) 2, 4, 5 మ 6 (c) 1, 3, 4, 5 మ 6 (d) 1, 2,
3, 4, 5, 6 మ 7
MCQ. ర క FRP (UPSC- -2015) ఆ ం ం .
ఎ) ఆ క వ వ ల క )వవ యవ , ధరల క ష . ( ) వ వ య మం త ఖ
క ఆ ం అం ఇ . ) వ వ య ఉత ల ం క .
40.18.6 వ వ య అమ కం → మద ధర → ప ఐ ం
1970: ట ష ఆ ఇం ( ఐ) కం ల చటం ంద స అ ం .
• ఐ ? ఐ మం త ఖ క అ యం ణ ఉం ,

• ఐప ?ప ధర క స మద ధర (ఎంఎ ) కం త న డ @MSP ప
యం .
•ఎ ం ప ం ప న ఐ
• HQ? ,న ం (మ ). - ఐప వ న మండ :
40.18.7 Agri-Selling → MSP → FCI Procurement
ష ఆ ఇం (ఎ ఐ), ట ష ఆ ఇం ( ఐ), ష ఆ ఇం
( ఐ), ం ం ష ( డ ), షన అ కల ర ఆప ం డ ష ఆ
ఇం ( ), షన క మ ఆప డ ష ఆ ఇం (ఎ ఎ ),
ర ఆ క యం (ఎ ఎ ఎ ) వం ం సంస ఎంఎ వద అం ం తం
 బ , 'ఓ ఎం ం 'అ , అం 20/200/2000/xyz
వ , త ఏ ఎ వం ' ' ం .[ జ తం ల
ఉన ప చరణ రదర ల ళం]
స ,ఈ తం యం ం ఇంట న మ స (ఎంఐఎ - ఎ ఎ )
అం :
 ? వ వ య మం త ఖ. ం = 100% య ంచబ ం .
ష ఆ ఇం దృ ణం ం ,ఆ ర ల ఆ క వ యం:

1) ల ం ఎంఎ ( ం కం 'ఎంఎ వద న నం ం ' అం )
2) + ల ం న (ఏ ఉం . ఇ రణం ఎ కల జ ఓ ం జ ం
సం క )
3) ం : వ , డ , , న ర హణ అ ఖ ద న .
4) పం వ యం: పం వ వస ( ఎ ) , యఆ రభ చటం (ఎ ఎ ఎ ఏ),
మ హ జన ఠ ల ద న ల పం ట .
రత ఆ ర సంస ఆ ర ల ఆ క వ యం క స మద ధర మ ల ం న
(ఏ ఉం ) ప _ . ( 2019)
ఎ) ర వ యం ) వ వ యం ) కరణ, పం ఖ ) ల కరణ,
40.18.8 = ఎంఎ జ ?
• ల ం ధర క పం ం న పంట అ
ఉం . ఇ ల త వ ధరల ఉత ల ంచ ం .
• తృణ , ప , ంజ మ నగ పంటల స 23 పంటల తన
జ ం త ం ఎంఎ క ం .ఈ ంద స రం తన లం ప ణం,
వరణం మ దల క లప లప గ షఆ క జనం సం ఏ పంట
స రం న రయం వ స యప ం .
• ఎంఎ ధరల కం ఎ వ ఇవ క తన ఉత ల ంచ డ ఎంఎ
ధర-సం పం ం . అం వల ఎంఎ వవ యక ంక ం
ప ం . ధర ఎల ఎంఎ కం ఎ వ ఉం య ఎంఎ ఇవ నప ,
క సం ఇ ధర ఎంఎ కం ం త వ ఉండవ ం .
40.18.9 = ఎంఎ ప ?
• ఎ ఐ/ రణం ద పట , ం ల ప తమ . ల
మ జన ంతం అ కర ఖ రణం తమ ఉత ల ఏ ల
క . 1997: తం ం కృత కరణ ( ) రం ం ం : ల
ం మ మ వ త ం మ ఖ ల య
భ ం . ంచడం ఇం ద జయం ంచ .

• కరణ రణం య ం, మ (తృణ ) ప తం అ ం . ప ,
ంజ , ఇతర పంటల రణం య . బ , ఎంఎ క న న జ
' ల ' ఉం , అ స అమ యబడ . బ ఎంఎ 'చటబద న
హ ' ం .
• ర య , పండ క స మద ధర క ంచ
( ఎ - -2020) ం అం ల ప ంచం
1) అ తృణ , ప మ ంజల షయం , రత శం ఏ ం /
ం త ంతం క స మద ధర (ఎంఎ ) వద కరణ అప తం ఉం ం .
2) తృణ మ ప ల షయం , ధర ఎప రగ ఏ ం/
ం త ంతం ఎంఎ ర ంచబ ం .
: [a) 1 [b) 2 [c) 1 మ 2 [d) 1 2
40.19 : అ అమ కం: ఎం-ఆ : ఎంఎ ప ల యం
? వ వ య మం త ఖ (2018- ంబ ). ంట = 100% య
సమ ం . ఈ పథకం ఉ :
1. ౖ స ( ఎ ఎ ): ఇక ౖ ంద ఏ కం ప ప , ంజ ,
బ
2. ధరల పం ం పథకం ( ఎ ): ౖ ంజల పంటల ఏ ఎం మం క స మద ధర

కం త వ ం ౖ ల క ,ప త ం ౖ ల ం డ బ
ం .
3. ౖ ం ( ఎ ఎ ): ప త ం తర న ఎంఎ స ల య
ౖ ఏ ల య .

40.20 :ఎ ఐ& ఎ
1964-65: ష ఆ ఇం (ఎ ఐ, - ), గ లవవ ల మం త ఖ
ఆధ ర ం ంచబ న చటబద ౖ న ష
1) ౖ ల ం క స మద ధర న ం కరణ
2) ప పం వ వస ( ఎ ) గ ల ఆ ర ల పం
3) ఆ ర సంబం త పథ ల సం బఫ ర హణ మ ఊ ంచ పంట నషం, పకృ ౖప ,

పం గ వం అత వసర ప ల ఎ వడం.
40.21 : వ వ య అమ కం: ల మ ర
బ -2020 పకటన:

 డం ల అ వృ , యంతణ అ (డ ఆ ఏ), ష ఆ ఇం (ఎ ఐ), ంట

ం ష ( డ )ల మ ం ం త ం. [ఇవ గ ల
వవ ల మం త ఖప సంస ]
40.22 : వ వ య అమ కం: ఎం-KISAN@6K/ ఏ → పత ఆ యం
ప న మం స - ఆ య మద పథకం
- ? వ వ య మం త ఖ. ంట = 100% య ంచబ ం .
-ల ? 2018: భర, ర మ ౖ న లల న న / సన ౖ ంబం - సంబం త

ష ం / ంద త ంతం క ల ప రం 2 ర వర వ వ య క ఉం . (2
= ~ 5 ఎక ).
- అ , 2019- : ర క ఎ కల త త, 2.0 ప త ం జ న ప ల
ల ం ం .ఇ లం ప ణం సంబంధం ం ౖ లంద ఈ పథకం అం ఉం .
- అరత? ల ం స న (₹ 2000 x 3) సంవత ₹ 6000 ౖ

ఫ ( )జ ం .త ద ,అ లన జ ం .
- 11 ట ౖ ౖ ల ం - ఈఎ 23
40.22.1 → : న : ఎం ధ జన
ప నం ౖ ల .55-200 వర . → 60 ఏ నత త .3000 న ల ం .ఆ
త త భర/ ర చ .1500 న వ ం .
40.23 వ వ య అమ : గ ల ఆ రద ల ణం
(అంత -ఆ వం) హ త పవం తృ ణ ల ఉత స యం సమృ ం ం. ౖ పం

మ ర య అ మడమ . ఉ , ట మ ప ల

ణ దల రత శం మధ తరగ ం ల న వృ త డకల. అంత న ర ఈ ం

ధం ఉ :
1. ం ౖ : మధ తరగ మ జ ఆ ల దల → పం / ర యల
ం ప కం .
2) సరఫ ౖ : 1) లవ ౖ న పవ మ ళ రణం స ల రత 2) మ
డం అం క వడం వల త అనంతర న 3) ం
40.23.1 2022-23 ఆ రద ల ణ ర మ రణ ES23
40.23.2 ఆ రద ల ణం- 2022-23 ప త సంస రణ

ఇ మనం మ ం /సమస ల ప ం:

40.23.3 ప ల సరఫ రత రణం ఆ రద ల ణం
1. ౖ న ఎంఎ రణం ర వం తృ ణ , జ పంటల ఉప ం ఉతమ దల

. ం ప ల రం త ం .ప ల ప త ం ఎంఎ సంస ం ,
ఖ ం క ం ల ప ల ర కం త వ అవసరం.
2. ప ల నతజ సమృ ఉం ,ఇ క దల త ం -ఇ
ప ల బ ఇ ం .ప స యం అ కం ఉం , బ అ (1) ల
ర మ (2) బ రంగ ల ల న , మ నప = ఫంగ
దల. వల 25 తం బ ం .క న ? త తన వంగ అవసరం ర య స త
'ప ' కం 'తృ ణ ల' ౖ దృ ..
 ఒక ౖ ఒక సంవత ఒక ష పంట అ క ధర గమ ం నట , అత మ స
సంవత రం ఎ వ ఉత య ఎం ం . ౖ లంద ఈ మనసత ం అ క ఉత
మ సరఫ → ధరల ⬇→ → , సరఫ → ధర ⬆ రత → వ చకం ఆ .
 సరఫ మ ధర చ య త ల→ ప ష ఉత అంచ .

 ' ' ౖ అం .ఆ క త ల క ఇ న పదం (1934)
 ప ధరల త ల ఈ దృ షయ రణమ ఈఎ 20 ఆ ం ం .
40.23.4 ర యల సరఫ రత రణం ఆ రద ల ణం
1. బ ం :ఏ - వడ ర యల క ల / గల శనం .
2. మ మ ష మ ద ణ రత ౖ గత 3 ద ట మ
ఉ యల పం . , ల మ , ఎర , శనగ , ఇతర → రణ మం ల
న డకం వల గ ధక శ ం . → పంట నషం ం . ౖ ట ం కం త ల
ఉప ంచడం రం ం , త త ౖర ల న ప అవ శం ఉంద క .
3. ఎ- ం ప త ం (2004-14) మ మ వ ఎంఎ గం ం ం , మం ౖ
ర య /ప ల ం తృ ణ ల ఉత .
4. ద ట ర (2016) త త నగ ఆ త ౖ ర యల ప శమ గత జ ౖ ల →త వ ధరల
ం . అం వలన ర యల ం ర , క న , దౖన ౖ .
ర యల ఉత → నగ మ తృ ణ ల పంటల ౖ .
5. ధరల క= , ౖ ధరల మధ దవ సం. అ క ఖ , లవ ౖ న ం

ఇ , మధ వ ల దౖన రణం.
6. వ ,అ లవ , వరద , సరఫ ల అంత యం క . ఉ : 2021-

ంబ : పం ,హ , →అ లవ ల ట పంట → బ ం .
7. మ ష, , మధ ప శ ౖ లస ట , , బం ంప ద ౖ నట ల
ధ ంసం .
8. క స ల రత ఉ , బం ంపల ల య బ
ఉప , బంప పంటల సమయం ఇతర ర యల ల త వ సలం →. ర 70 తం
ట పం బ ల యక న ల రత ఏర ం .
9. ఉ ద ల ణం - ంద ప క గం వ ంచబ ం .
10. 2020: క /స ౖ ఆం = రంభ ల ధరల దల, త తఅ ,
2020- ంబ ధర త
11. 2021: రత → ధర → ప మ ధర

12. 2022: ఈ అంశం రంభం ప వ ం న దృ శ ం.
40.23.5 ఉ -ట ల ణత
అం వల, ౖ ల క / / అ క వర తం / డ డల సరఫ రత మ ద ల
40.23.6 -ఉ →ఆ రద ల ణం
40.23.7 ఉ రత రణం
 పవ ఆలస ం వడం: తన లం ఆలస ౖ ం .
 క టక, లం ణ, మధ ప మ మ ష ప న ఉత ల ర కవ లబ
ఉన పంట బ (అ ద ఉత : స పటణం రత శం
అ దఉ ).
 2019- ంబ -అ బ : వ ల పంట త, ర అంత యం క ం .
 బ , [స < ం ] = ఉ ధర 2019 వ .140 .

40.23.8 : ఉ ద ల ణం (2019- ంబ ం ంబ వర ) → ప త చర
జ మం త ఖ→ జ → 2019- ంబ ం ఉ ఎ మ కం ం ం (ఆంధ
ం న కృ రం ఉ ఎ మ ల అ మ ం నప ). ఇ లంక, ఆ ం ల న
ఉం . , ర య ం అంత ఇషపడ .)
జ మం త ఖ ం న ఎంఎం కం ధరల కరణ (ఇ గ లవ వ ల

మం త ఖ ప ) ం ₹ ఉప ం ట మ ఈ ం ఉ యల మ
ం ం →ఉ ష ప త ఆ రమ ర సరఫ ల సరఫ ం → సరస ౖ న ధరల
క ంచబ ం .
బఫ ల ం ల , లౖ ప ం ల , ం ౖ చర ల ల
ప త ంఆ ం ం .
ర కప ? ౖ సహ ర సం గ ల క ంచడం, ం ౖ క న చర
వడం, మ ల అ వృ యడం వం .
40.24 : వ వ య అమ : ఆ ర-ద ల ణం: ప త రవ?
40.24.1 : ఆ రద ల ణం → ఎంఇ ( ౖ అ )→ప త

రక
 ** క స ఎ మ ధర (MEP: / ౖ =ఇ రత శం ం ఎ మ య వ కం
త వ ధర. ఒక షవ వ యవ ద ల ణం సమయం , జ మం త ఖ రత శం
ం ఎ మ హపరచ ఎంఇ ం ం → క న
సరఫ → ధర త ం
 ప ? MEP తర = త ప పంట జ ర ఎ మ ఆ త
ౖ ల అ . ౖ :క స మ ధర (ఎంఐ ): ఒక వ మ ధర ఇ .
క మ ల ం య ప శమల ర ంచ ఇ రణం జ ం . ఉ : 2018-19
ప త ం , వక ల ౖ ఎంఐ ం ం .
40.24.2 : ఆ రద ల ణం → ఒ.ఎం.ఎ .ఎ → ప త రక
 1964-65: ఒక చటబద ౖ న ష ష ఆ ఇం (ఎ ఐ: గ ల
వవ , ఆ రం మ ప పం మం త ఖ ంద ంచబ ం , ఎ ఐ

తృ ణ /ఆ ర ల @MSP క ం ప పం వ వస ( ఎ :) అ ట ద
ం ల క ం .
అ ,ఆ రద ల ణం సమయం , ఎ ఐ సరఫ య , ధరల దల
సం బ రంగ క ం . ఓ అం .
 ప ? తృ ణ ( య ం, మ ) రత/ ద ల ణం సమయం OMSS
స యప ం . , ర యల ద ఉప గపడ ఎం కం అ ఎ ఐ-ఎంఎ ప
 క -2020: వలస / దల సం క ర న అ స చ ంద /
ప తర సంసల ఎ ఐ మ మ య ం క ంచడం రం ం ం .
40.24.3 - ధరల కరణ (2014) → ప త రక
-ఇ ంట = 100% య సమ ం .
- ? గ లవవ ల మం త ఖ కమ ౖ ల ం ప
మ ౖ ర యల య మ ఆ ఆ సరస ౖ న ధరల
క ంచ ఎ ఐ, మ ఇతర ంద / ష ఏ ల వ ల ఇ ం .
40.24.4 : -ఓ- సం ఆప ష →ప త ర క (2018)
"వ వ య ఉత మ ం → ఇతర పథ "అ ంద ప న మం సంపద

జన డం .

40.25🏝🥜📈 ఆ రద ల ణం → వంట
ప ష ఎంఎ రణం రత శం వంట ంజల ఉత గ ల ం

ర స . వంట మ వడం రత ఖ ౖన ం ఎం కం
 వతరం , జం ( ఫ ద ౖ న ) అల ట రణం చ అ క ం ఉం .
🌬 ఆ సం అ ం , పంట ఉత ప తం వరణ
ప
మ , ఇం ౖ ద తం ం .
 అ / ఉప ం వంట = రత త వ .
 క → సరఫ ప మ క సమస .
 2021: రత శం ధరల త ంచ రత ప త ం మ న ౖ
కస ంకం మ వసర వ ల చటం ంద ల ప ల ం ం .
 మ వంట లౖ ప ల త ంచడం, గ ల ం అ క ం ,
అమ కం ల రణం ద ల ఎ వడం స యపడద మర
.
40.25.1 🏝🥜📈 : వంట త పథకం → ప త రక (ఎ ఎంఈఓ-ఓ : 2021)

 ? వంట ఉత రత స యం సమృ ంచ వ వ య మం త ఖ
షన ష ఆ ఎ ఆ -ఆ (ఎ ఎంఈఓ-ఓ ) రం ం ం .
 ంద త పథకం = ఇ
( : 11- ) మృ ల ఆ క వ వస సంభం #4ఎ: ఆ క రం :ఆ → 701
ఈ న ంతం, అండ లౖ ప క దృ ం ం .
40.25.1.1 🏝🥜📈 NMEO-OP ం ం ం -1: (DBT)
ఆ ౖ బం (ఎ ఎ ) ఉత , ం
( ఒ) ప శమ క ంచబ ం .ఎ ఎ ల ఆ ౖ ల ంద ప త ం ధర భ
ఇ ం . వయ ౖ ( ) అం .
 థ కం , ౖ పండ ఆ ల క . ఒక ళ ప త - వయ
ౖ (VP) కం ౖ త వడ ల ,ప త ం వయ (₹) ౖ ం =
ౖ ఫ ( ) ం .
WPI ం VP స యబడ CPO ర ఖ త ౖ న ఏ ??? =

ఇం ం .ఇ ం ప సమ వృ యవ , ఇ త వఖ ప జ ఇ ం
ఎం కం పథ .
40.25.1.2 🏝🥜📈 NMEO-OP ం ం ం -2: ( ౖ ం )
• ౖ ల త పంట పద ల ర ఇ / తనం/ ణ ర స /మద ఇవ బ ం ఉ .

ర ,బ ం (బ ం =ప , వన , ల ం ర ణక ం
/ దల టడం)
• ప తం ర తన అవస 98 తం మ ం ం . మన మ ,
క ం త ంచ , ౖ , వత ఆ య, ఉ అవ ల సృ ంచ ౖ
పథకం ఎంత హదప ం .
40.26 : ఆ రద ల ణం → వసర వ ల చటం

 వసర వ ల చటం 1955 (ఇ ఎ) వసర వ ప గ ంచబ వ ల ఉత ,

సరఫ మ పం యం ంచ ల ం ం , ఉ హరణ ఆ ర ,ప ,
వంట , చ ర, జనప ర, ఎ మ త ,ప లప సం, మం , , ,
ద ౖ న .ద ల ణం/ రత సమయం : ప త ం ల ప ంచవ ,స లర ప తం
యవ .
 ం ం కం ల ంత ఇబ ం ఎ ర . బ కం ల ఆ వ
ప త ం వసర వ ల (సవరణ) ఆ / చటం, 2020 ం ం ం . ౖ ల రసనల త త
ఈ సవరణ ర .
MCQ. ఇ వ లం రత శం అ క ఆ ర ద ల ఎం చ ం ?( ఎ - -
2011)
1. జ పంటల కమం రడం వల గత ఐ ళ ఆ ర ల రం 30 తం త ం .
2. ఆ న ఫ తం పజల గ సర గణ య ౖ న వ ం .
3. ఆ ర సరఫ త కప ఉ .
జ : (a) 1 మ 2 త (b) 2 మ 3 త (c) 1 మ 3 త
(d) 1, 2, మ 3
ఇ వ లం రత శం య ం ధరల ప తం న ఏ ?( ఎ - -
2020)
1) ఎంఎ

2) ప త ం
3) ప త ల
4) గ లస
: (a) 1,2 మ 4 త (b) 1,3 మ 4 త (c) 2 మ 3 త (d) 1,2, 3 మ 4
40.27 వ వ య అమ కం→ ప ద ల ణం (2017 ం )
వ వ యం .. ఎ- ం లన (2004-14) ద ల ణం న వృ తమ డకల, - 3
ర ల వల ఆ ర ప ద ల (ధరల త దల) ం :
1. ద ట ర , నగ లౖ ప ,ఐ / ఎ అ ర భయం→
ఎ వ→ ల య డ పడం .
2. అ /ఈ ర ణ దం, అంత యక ధరల పతనం → రత వ వ య ఎ మ

త ఖం పటడం→ య ఎ వ సరఫ అం ఉండటం.
3. ఉ ప క న నం ద ల కట య హదప ం .
40.27.1 వ వ య అమ కం→ ప ద ల ణం → చ ర ల సమస
- అం న ౖ (ఎ ఆ )అ ంద ప త ం ర ం న క స ధర, ప రం
ర చ ర ౖ ల ం .
- ష ప ఎ ఆ కం ఎ వ అౖ జ ౖ (ఎ ఏ ) పక ంచవ .
- ర జ ష ంతం: చ ర తప ౖ ల ం ర .
ల ం క ర మ ం ర ౖ ర ంచడం ఉ శం.
- ఇ వ సంవత , రత శం మ ర క బంప ఉత పపంచ చ ర ధరల
→ సరఫ → →, ర య ౖ ల సం షం ఉంచ ప త ంఎ ఆ త ంచ .
స 10 ఏళ ఎ ఆ ం అ ం .

- ౖ ల యజ లబ (అం గతం ం న ం ఇం ంచ .)
గ యజ ల ఆ ం అప ప త ంఈ ం ధం చర ం ం .:
- ౖ ల బ చ ర యజ ల / క .
- ర యచ ర ల స యం య ఆ క మం త ఖ మ న చ రౖ
100% కస ంకం మ చ రఎ మ ౖ 0% కస ంకం ం ం
-చ రఎ మ ల స
40.27.2 వ వ య అమ కం→ ప ద ల ణం → చ ర స &డ ఒ ఆర
2019: ఆ , మ డ ఓ - చ ర రం రత ప త
స / - / అవ అ క సరఫ మ పపంచ ధరల "త ం ",
త క ప శమ బ ం ం .
-డ వ వ య ఒప ందం (ఏ ఏ) ' ' ప రం రత ప త ంఆ రస ( ల #3 :
డ మ ంత ) ఇవ క న ప ,అ ం న ం తన ంత ర ల
'ఆ ర భదత' ఉ ం ం . చ రఎ మ /ప ఆ ర భదత ప ం .
- 2021: చ ర స ల ల రత ప డ ఆ ం ం .డ ర
ఆ ద గ ం ద , ౖ అ మ రత జ మం త ఖ ం .
40.28 వ వ య ఉత మ ం → ఇతర పథ
40.28.1 వవ య కస ల (2020- ౖ)
 ? వ వ య మం త ఖ[ ]

 రకం? ంట (= డ ఇవ .)
ల ? ౖ , వ వ య సహ ర సం , ౖ ఉత ల సంస (ఎ ), స యం
స యక బృ ం (ఎ ), అ ర ,ప త , ౖ గ మ ం( ) దౖన .
 ం ,ఎ ఎ తం .ల ణం ఇ (వ ళ .10 ల +
.30 ల )= తం ల . ౖ అం ంచవ .
 పంట త అనంతర ర హణ కస ( , దౖన ) ర ణం

ఇవ బ ం .
oక వ వ యఆ
 ణవ వ ? యం ం ం ట .. (స ఎ సంవత ?జ : స షం
న .
 ణవ ?అ వ గత ం /ఎ ఎ ర ంచబ ం .
 ణవ ?ప త ం 3%
 ణ ?= ౖ అం ఎంట ౖ ర రం ఫం ట ₹2 ట వర
రం (CGTMSE: Ref1D)
 ఈ పథకం 2020 ం వ ప ళ వర అ ం .
: Q1) త ప "X" సంవత ల త ఇవ బ , త ప 10 సంవత ల ఈ పథకం ఎ

అ ం ? (2) ం లయ (JLG) (3) అ ష ఇ సక ౖడ అం ఏ ?
జ: లవ ౖ న / ఇం
40.28.2 అ కల ఇ సక ఫం ంద ర ప రం
• ంకర ర వ వ య మం త ఖ క ప రం / / ర కమం.
•వవ య కస ల పథ ంక గ షం ఇ డటం మ
అవ హన క ంచడం. ర = గవంత ౖ న ణమ వ వ య ప వరన ం ప న
ం ( పం ఇం )
40.28.3 ఘ ఘ (2023)
• పల ంపకం , ౖ ల స రత శం అంత అ ౖనప ౖ

( ) ఇవ అవ హన ర కమం. (KCC ౖ మ ంత స రం ర ల 1D3)

• ?ఆ ఐ, , ంకర యం వ వ య మం త ఖ
40.28.4 ఆ అం ం → ర స కం (FPC)
 ద ౖ తమ ల బ న వ క మ గ య
త ఆ క త అంచ , రత శం అ జరగ . అం వల, న ౖ
కం ంచ మ ల కలప క ం ల ప త ం ర ం ం .
 2003: కం ల చటం, 1956 సవ ం ఎ అ త రకం కం అ మ ం .
 FPC అ ఒక ౖ కం (= షన ం )మ ఒక ఆప ౖ
(ఎవ ఎంత / ట ళం ఇ అ అ క ం పరస ర
ప జ )ల మధ ఒక ౖ .
 క సం 10 మం ౖ (గ ష ప )ఎ ఏ వ .ఏ ౖ ,ఎ
ప కం ర అ మ ంచబడ , అం తమ / ండ బ
ట పజల ఆ ంచ .
 వ వ య మం త ఖ ఆ క స యం, ం ల రం ఇ ం .
40.28.5 వ వ య ఉత మ ం → RKVY & RAFTAAR (2017)
 ? వ వ య మం త ఖ. = య 100% ఇవ బడ .
 య కృ జన (ఆ ౖ) ఎ/ ం (2007) సమయం రం ంచబ ం .
 2017: వ వ యం, అ బంధ రం ల న వ భ యక అ ఆ ౖ-

ఆ ఏఎ ఏఆ .
 ఇ క స ల కల న ( , , కర ం దౖన ) ల
అం ం ; ణమ ౖ వృ ( ట ల ంపకం, గల ంపకం, గంధ క ల
ంపకం, కల )మ ణ ం నత త వ వ య- రం ంచ ౖ ల ఆ క
స యం.
40.28.6 హ త పవం → వ వ య ఉత మ ం - కృ జన
- ? వ వ య మం త ఖ. ం= య 100% ంచబడ .
- 2017: ప 11 ం పథ ల కలపడం ఈ పథ ం ం .

1. ష ఫ ఇం వల ం ఆ కల (ఎంఐ ): గల ంప ఇం
త ం . రత శం ఉ న ఉత మ ల అంచ య ల /
ం ఉప ంచ ' -ఇన '( చమ ) ఉప ం కల
అ ం అం ంౖ సమన య ర కమం ఎంఐ ఉప షన ఒక . 2018: చమ ం దశ
రంభం.
2. వ , మ , ప , ( తక తృ ణ ) మ జ పంటల
ఉత ంచ మ న ద ంచ య ఆ ర భద ష
(ఎ ఎ ఎ ఎం)
a. 2018 " య ల సంవత రం" పక ం ం . అం ం , 2023

అంత య ల సంవత రం జ ల రత శ ప దన ఐక జ స
మ ఎ ఎఓ అం క ం , ఎం కం , క , వరణ ల ,
త త గల ; త వ అవసరం, ద ం ల ఆ రం షక ౖ న
అం ల అం ంచం . బ , ప త ం ం స షన ఏ ం .
i. మ మ ౖ NFSM.
ii. -తృ ణ ల ౖ NFSM
- న , సజ , మ , , , కం మ వం న . b.
NFSM మ ఉప ష ఉం : షన ష ఆ ఆ అం ఆ (NMOOP: ర యల
ల లభ త ంచడం మ వంట ల మ త ంచడం. అ బంధ పదం: ప పవం.
3. షన ష ఫ స న అ కల (ఎ ఎంఎ ఏ): ం య ఎ , వఎ , ల, మ
సంర ణ చర ల సం పంట పద ల త ంచడం; వ ర ంత అ వృ (ఆ ఏ ) ర కమం. ఎ) ఉప పథకం:
ౖ లఆ ంచ య ష (ఎ ఎ ). అం క, ర య అట చటం, 1927
సవ ం ' ' ర చనం ం న ం . అట ఖ క ం ం అట ంతం
పల పం ం త ం ..
స ష ఆ అ కల ఎ న (ఎ ఎంఏఈ): ఎల / ం , ౖ ,ఐ
త త ల ఎ వ ఉప ం ౖ ల ణ, ౖ వృ .
5. షన ఈ-గవ ఆ అ కల (ఎ ఈ -ఏ): ౖ ల పద , ధర దౖన

ం సరణ వల ప ంచడం.

6. త త , ం , ల ,స ష , ణ త త తర అం తన ం కప త ం ం
స ష ఆ అం ం ం య (ఎ ఎంఎ : ఎ )
7. స ష ఆ అ కల ర ం కరణ (ఎ ఎంఏఎం): న , సన ౖ ల వ వ య యం ల
లభ త ంచడం, ఉ : వ గత జ న ంౖ డ ఖ య ం యం ల అ 'కస
ౖ ం ంట ', న , ండ ం దౖన న తర యం ల సం ఆ అం
త ంచడం.
8. స ష ఆ ం అం రం ౖ (ఎ ఎం ): టక , ,క క ,
ఎ క దౖన వల క న త ంచడం, గ ంతర ల ం మన వ వ య వభదత
డటం.
9. ఇం ఆ అ కల న , ఎక అం (ఐ.ఎ .ఎ. .ఇ.ఎ ): ప ధన మ

అ వృ మ న పకల న సం ఉప ం కరణ సం.
10. ఇం ఆ అ కల ర ఆప ష (ఐఎ ఏ ): వ వ య ం , ం , దౖన

ౖ సహ ర సం ల ఆ క స యం అం ంచడం.
11. ఇం ఆ అ కల ర ం (ఇ ): ఆ , ఆ వ వ య ం క
స ల అ వృ యడం.
40.28.7 వ వ య ఉత మ ం → ప న మం సంపద జన
 ? ం మం త ఖ. ంట . 100% య సమ ం .
 , ఇం ౖ , ఫ నఆ కరణ వం గత ం పథ ల క
ఎం ఎ ౖ పథ ం ం . థ కం ం ఇ సక / / క ంటర
ఏ ఇ . ఉ : ఉత ఖం హ పతంజ అం ర .
 బ -2018 -ఓ- సం ఎం సంపద జన ంద "ఆప ష " అ త ఉప పథ

రం ం ం : ట ,ఉ మ బం ంప ఏ డ ల మ ర →ఇ
పరచ -ఓ- @a ordable ధరల లభ త. 40.28.8 ఆత - ర : "ఆ "అ

పం మ ర యల స ం ం .

 ఎం సంపద జన → ఉప పథకం ఆప ష ఫ -ఓ- : ట , ఉ , బం ంపల

ం మం త ఖ →.
 2020: క → ఆత ర = ఇక ౖ -ఓ- ం అ పం , ర యల స ం.
ంతం ం ఉన ం ర ౖ 50 తం స ఇ ం . o ల క
స లౖ ర కస .
ప జనం? ఆ ర వృ తగడం, ౖ ల ౖ న ధర , గ ల సరస ౖ న ఆ రం
40.28.9 nhB కల → CDP →
• ? వ వ య మం త ఖ షన కల (ఎ ). ట @1984 @Gurugram →
హ ). ౖ ష 1860 ప రం ఎ స యంప ప క న ౖ .
•ఎ కల కస వల ం ( ) ర ం .
•రకం? ంద రంగ పథకం (= ళం ఇ న అవసరం .)
• ? తం 55 కసర 10 ల ల మం ౖ ల 9ల ల ర రం ఉం . ఉ :
40.28.10 కల - ర ఈ- త ణస (2024)

• ? షన కల (ఎ ).
• ఏ కృ త వన ల ం ,→ప నం మ ర తఉ న స యం ( ర ) ర కస వల
ం (CDP) స
• ఈ- చర స యం ఆ ఉ న తనం/ మ య ౖ ల
త ణస ఇవ డం.
గ మ ం : ఎ ం , ఐ ఐ ఐ ం , ఎ ఐ, ం ఆ బ - ఎ ఐ
ల ఉప ం ఇ- చర జన .
ఇ- అం ఏ ?
40.28.11 ఆత - ర : ఎంట ౖ ప ష
 పథకం: ప న మం - ౖ ం ఎంట ౖ ( ఎం-ఎ ఎంఈ) ర ౖ ష :
 ప తం ఉన (అసంఘ త రంగం) ఆ ర సంస , ౖ ఉత ల సంస , స యం స యక

బృ ం మ సహ ర సం
 ం ం , ం ర ఫం ం , ౖ ం ,స అం ంచబ ం .
 ండ ంచడం యపడం .
 కస ఆ త అ వృ నం ఉ : ,జ స ,ఈ న ం
మ , ఆంధప ,త ళ దౖన ఎ మ →
ప కం ఔషధ క ల ంపకం, గల ంప త .

MCQ. ఈ ం వ వ యం ప త బ ప గ ంచవ ?( -2020)
1) అ పంటల వ వ య ఉత ల క స మద ధర ర ంచడం
2) థ క వ వ య పరప సం ల కం ట కరణ
3) క లధన అ వృ
4) ౖ ల ఉ త సరఫ
5) ం ం వ వస వ వ య ల
6) ప లఏ
: (a) 1, 2 మ 5 త (b) 1, 3, 4 మ 5 త (c) 2, 3 మ 6 త (d) 1, 2, 3, 4,

5మ 6
40.30 రం →వ వ య అ బంధ రం : → ప సంవరక ఖ
- వ వ య అ బంధ రం ల ప సంవరక, ప శమ, ష & ఆ కల , & ం

ఉ
- 8 ట మం ౖ ౖ ల పత ం ఉ క న ప శమ
- అ ఎ -ఆ క 48: ప షణ ఆ క, య పద ర ంచడం, ల
ప ర ంచడం, పరచడం, ఆ , ఇతర ప ల వధ ంచడం.
- రత శం #1 ల ఉత , #3 డ ఉత మ #8 ంసం ఉత - ఇఎ 23
ం .
- ఇ వ సంవత ల తలస మ డ లభ త రం ం

40.30.1 ప గణన
- ప సంవరక ఖ 1919-20 ం ప 5 సంవత ల ఒక ప గణన ర ం .
- 20వ ప గణన: 2018-అ బ కరణ రంభ ౖ ం .
- పపంచం అత క ప సంపద క న శం రత శం.

40.30.2 వ వ య అ బంధం: ప షణ → త పవం
- పపంచ ఉత 20 తం ల ఉత ర ద నం ఉం .
- 1970-1996: రత శం ల ఉత ంచ ౖ ల సహ ర సం ల ఏ →3
దశ ఆప ష ఫ .
-ఆత త ర ల ఉత కమం ం .
-ఆ ం తలస ల లభ త 375 ,ఇ అ ం 71 ల ం పం
1120 ల మధ ం .

- త పవ పథకం ? ప సంవరక, ప శమ ఖ.
- = య 100% .
- ఎంట వల ం , ప గణన, య ప గణన ష ,ప సం మ

ష వం అ క ం పథ ల కవ పథకం ఇ .
- త పవం ఖ ౖ న →
2021 ా ష (NCDC).
రంగం స ?

1. 2017 త త: పపంచ ల అ క సరఫ → ల ధర త . అం వల, ర య

ౖ యజ కరణ ధరల త ం , ఫ తం ౖ ల ధ
మ ఆం ళన జ . ం ౖ డౖ రసన వ కం .
2. ప ల వృ ప ంవ ఇవ డం ఆ యడం →, త జం ల న డ
ంద ౖ వధ ల అ . ,ప త క- జ య వరణం రణం
ఈ రం కషతరం ం → ప శమ బ ం ం .
3. ఆ ఈ అ ం ం . ఫ ండం: ల -3
4. క -2020: రణం ల ం , ,ఐ ర ,
ం , ట దౖన తప → ౖ ౖ ల ం ల కరణ
→ ౖ ల సహ ర ల క ంచడం రం ం , రం
మంద ంచడం డ ంచ క .
5. 2022: ప సం రత / ద ల ణం → ల ధరల ద ల ణం.
40.30.3 ఆ (సం మం)
మద ం, దౖన అమ లౖ ఆ (సం మం) ం న ద ష ం పం .

త త చం గ , ఉతరప , జ క ంచడం రం ం .
40.30.4 : ES2019 ం ల ౖ దృ ం ల ం
మ కల స న అ
ప , , మ ల క ప ల ఈ న
ఎ వ మ గడ క ఉం .
ఇ ద మ టౖ ంచగల . న త ద ంట కం ఎ వ
ఉం . ౖ /ఉత ఎ వ అ వ మ ' ర ణ' భయం .
అం వలన, న -సన మ మ ౖ లఆ న ం
స యపడ .

40.30.5 ఆత - ర : సహ ర సం
 క = ల అమ .
 సహ ర సం ల వ ం ట అవస ల (అం స ల ,
ద ౖ న )ప త ం 2% ణవ ఇ + కమం తప ం ల
అదన 2% = తం 4% వ
 ం అం ఇ సక వల ం ఫం ( ఐ ఎ ) త ల ం / త కరణ
క లఏ 2.5% వ స ఇ ం .
 షన మ కం → అం (ఎ ఎ ) మ వ కం
ం జం ల 100% .
 ప సంవరక కస ల అ వృ 3% ణవ మ 25% ణ రం
ద ౖ న →.
40.30.6 అ స త వ ర కమం
1973: జ ఆప ం డ ష ( ఎంఎంఎ ) ఏర ం .
•అ మ పర : రత శం త పవ మ ం నవ య
(1921 - 2012).
2023-24: అ 50 ఏ ం .అ పపంచం 8వఅ ద .
40.30.7 వ వ య అ బంధం: మత → పవం
• (ప చయం) పల ఉత ర పపంచం ం నం ఉం . ఉత ఎ వ గం అంతరత

మత రంగం ం వ ం .ఇ దజ (25 యన ౖ ర ల )ఉ , ఆ యం,
ఎ మ సం దన, ష రం మ ఆ ర భదత అం ం .ఘ భ ం న య రత శం
క అ దఎ మ వ .
• వ ష ? మత ఖ.. ఇ .
• ట ఆ కరణ, ం , క స ల సం ప త ం ఇ ం .
మత ల సం మం సం య పథకం ఇ , సం ట దౖన డ
ఇ ం . అంతరత పల ంపకం, ఆ కల మ పల ంప త ంచడం అం కృ మ
/ ంటల పల ంపకం.

- బ -2019: కస , త అనంతర ర హణ, ణ త యంతణ త త ల సం ప న మం

మత సంపద జన ( ఎంఎంఎ ౖ ) మత ఖ రం ంచ ం .
- బ -2020:
-" గ త ": ఈ సరణ మత ల ం మ ం ం సల

ఇ .
- 2024-25 మత ఎ మ ల .ల ట ం ల ల ం.
-ఆ , క మ కల ( ప అ మ ం కర పంజరం ఇప ఉన
వన ల పల ంచడం) త .)
- బ -2021: , ౖ , ఖపట ం, , (ప మ ం )అ 5ప న
ం ర ర మ ంత అ వృ .
- కల = రం ం 12 క ౖ ళ వర స దం సహజ వరణం స ద ల
ంపకం. వ వ యం వ ,ఇ ష స . 2018: వ వ య మం త ఖ కల
య పక ం ం , ఇ ష ప ల స ద ం ౖ సంసల
ఇవ మ న / బం ం న స దప ల జ ల ంచ
త ం .#
40.30.8 ప న మం మత సంపద జన (2020)
 స 2019 బ పక ం . ఆ ఆ క సంవత రం రం ంచబడ .అ క →

ఆత ర 2020- / → రం .
 ? మత , ప సంవరక మ ప శమ మం త ఖ
 రకం? ఇ >20 ల ట ౖన పథకం. ం ఉప పథ / ల ం ంచబ ం :
o 1) ఉప పథకం #1: ంట (=డ ఇవ షం )
o 2) ఉప పథకం #2: ంద త పథకం (=డ ఇ న .)
ఈ పథ మద /ఫం ం /స ల .
గ త ఎ న వర : మత ల ణఇ .
• ం / క → లవ మ యం
• లయ ం ఇ ం ఆ కల , ట ష ,

• , అలంకరణ పల ంపకం
• కల : 12 క ౖ ళ రం వర స దం సహజ వరణం స ద ల
ంపకం. ం ర ర అ వృ , త అనంతర కస ,ర , ం మద
• కం త ం US/EU క ఆ గ ం/ప భత, ట మ
ౖ ట (SPS) ప ల క బ ఉండవ .
• 🗓ఈ పథకం 2020 ం వ ఐ ళ వర అ ం
• ప మం? 55 ల ల పత , ప ఉ , 2025 .ల ట మత ఎ మ .
ం ? రత శం ఆ రం, షణ, ఉ మ ఎ మ ల పల ంపకం మ
ఆ కల ఒక ఖ ౖ న వన . ఈ రం మ ంత త ంచ ప త ం పశంస య ౖ న
చర ం .
40.30.9 ప న మం మత సమృ - జన (2024- బవ )
• ఇ ప న మం మత సంపద ంద ఒక ంట స .
• ంద రంగం = 100% ందం . డ ఇ న అవసరం .
• పల ంప , న ప శమల త వ డం
ల ం: 2023–24 ఆ క సంవత రం ం 2026–27 ఆ క సంవత రం వర వ ళ .6,000

ట ౖ బ . • షన ష ట అసంఘ త మత ప శమల
న
• ం /ఎ ఎ ల ం ందడం స యపడటం.
•ఆ కల ర య స యపడటం.
• ష డ మ కం స ల ర ం .
40.30.10 మత సంపద జన మధ ంతర బ -2024:
→•ఆ కల ఉ దకత ప త న 3 ం 5ట ల ంచడం • ఎ మ ల

ం యడం? 1 ల
•స పభ ష 55 ల ల ఉ అవ
•ఐ ఇం ఆ ల ఏ .
40.30.11 ఆ కల ఎ మ ల ష స ష (ఎం ఈ ఏ, 2021)

'ష '= నవ అ ౖ న మత ఉత ల ణ ౖ న సంస ృ .
 2021: స ద ఉత లఎ మ ల అ వృ ర సంస (ఎం ఈ ఏ, జ మం త ఖ

ప చటబద ౖ న సంస) ఐక జ స క ఆ రమ వ వ య సంస ం క
రదర ల ఆ రం ఆ కల (ఉ . ప , య ద ౖ న ) సం స ష
పథ అ వృ ం .
 ఒక ర యఆ కల ౖ /కం ఈస ల = అత య / ప దౖన
కర ౖ న ర య / మం / ం బ వ అరం.
40.30.12 పవం ( / గల ంపకం)
 2017: 'హ ష ' ఎంఎ ఎంఈ మం త ఖప చటబద సంస అ న అం

ఇండ క ష ( ఐ ) రం ం ం . ' పవం' ప అ వ ం .
 2020: వ వ య మం త ఖ షన గల ంపకం మ ష (ఎ ఎ )
రం ం ం  : ం ప శమ క ంచడం ఆ అం ం ,
ర యన ప శమ గ, ప శమ గ షం దౖన .
40.30.13 ఇతర ప :
MCQ. వ వ యం స ౖ న జతల ప క నం ? ( ఎ -2023-2)

1) పవం : య ల ఉత 2) ప పవం: ంజల ఉత 3) నల పవం : బ

ఉత 4) స ర పవం: ఉత : (ఎ) 1, 2 మ 3( )2మ 3 త ( )1
మ 3 త ( )2మ 4 త
40.31 అ కల → అం ఎ ష ,ఎ న స 40.31.1 ఆ : ఐ ఏఆ
• ఇం య ఆ అ కల ర (1929) వ వ య మం త ఖప వవ య
ప ధన, ద మ సరణ క అ న త స యంప ప సంస.
• ఐ ఎఆ 690 + కృ ందం ప ం ,ఇ ౖ ల వ ౖ క అం ం
మ ఆ క పంట ం కతల అవలం ంచడం స యప ం .
40.31.2 వవ యజ గణన
1970: ఎ .ఎ.ఒ క పపంచ వ వ య గణన గం రత శం వ వ యజ గణన

రం ం ం .
• డ ? వ వ య మం త ఖ, అం ఇం ం ష మం త ఖ (MOSPI)
ంద షన ం స ఆ (NSSO) కరణ యబ ం .
•వ వ : ం య = 1970 ం ప 5–5 సంవత ల .అ 2020 క రణం

ఆలస ౖ ం . బ , వ వ య జ గణన 2021-22 (దశ-1) 2023- ంబ ర ం .
40.31.3 వవ య సంవత రం వ ఆ క సంవత రం వ వ య సంవత రం
1/ఏ ం 31/ 1/ ౖ ం 30/ వర ప ,అ ం ం ప జనం వ వ య గణన / స /

కరణ
40.31.4 ట పంట స వ వస 2024- ౖ
మ తం వ ర ంచబ పంట స ఆల ం మ ఎ
ఎ యబ ం ( : PCB11- ) మృ క ఎ న ల #4A: ఎ న రం :ఆ
→ 717
2024- ౖ మధ
ర .. ౖ ..

వ వ య మం త ఖ దల న రదర / వ ఎక , అం ఎ ష →
జ (ఈఎ ఈ ) ఎ ఏ :స వ న అం ఏ ?
•జ గణన = తం జ / ంతం క స ర కరణ.
•స =ఉ : తం జ / ంతం న వలం 10% త ర ం .
40.32.1 ం ర (2023)
• ద ఇన ష వ స ( ం ) ర .
• ప ర హణ సం వ వ సంబం ం న వరణ షణ, పంటల దౖన .
• ? ఆ ఎ ౖ స యం వ వ య మం త ఖ.
40.32.2 ర (2023)
• ౖ ణస రం, వ దౖన సం ఒక ర ( ఫ :వ వ య లౖ ల #1D3)
• ? ఆ క మం త ఖ, ఆ ఐ, త తర సంసల సహ రం వ వ య మం త ఖ.
40.32.3 అ ర ఎ ర
• ఎ = అ కల ర సం ౖ ర .
• ? వ వ య మం త ఖ- ఉన పంట రం, బ , ధర , మ -ఎ మ
దౖన సంబం ం న సం.
40.32.4 ఫస - బ ర (2023)
• మ ,ఆ , , సర, వ , క న , సజ , ప , , సర, శనగ, కం , సర,

వం 14 పంటల హ ప త ం @MSP ధర యడం.
• రత శం ఈ ఘనత ం న ద షం హ ం .
40.32.5 NBSS ర
• రత శం క వ వ య-ప వరణ ం ం ర . షన ఆ స అం
ం ం (ఎ ఎ ఎ అం ఎ ) ఇ ఐ ఏఆ ప సంస.
40.32.6 మ ర

40.33 బ ఆ : అం అ కల ఆర ౖ ష (ఎ ఏఓ)
- ఇట ప న లయం @Rome 1945 ంచబ న ఐక జ స క ప క సంస. -

ద ల పర ంచ ఆ ర ధరల (ఎ ఐ) ప ం . ఈ ఇం ఐ క
ల ౖ దృ ం .
- తృ ణ , ంజ , ల ఉత , ంసం మ చ ర
- ఎ ఏఓ 2001 ం 1న అంత య ల త ర ంచడం రం ం ం . ఇ

20వ పపంచ ల త వం 2021 ' ప శమ రత' అ జ ం .
40.33.1 అంత య ల సంవత రం (2023)
 ఐక జ స జనర అ ం 2021 జ న 75వ స శం 2023 అంత య

ల సంవత రం (ఐ ౖ ఎం) పక ం ం .
 రత శం క ల ఉత ఆ 80% మ పపంచ ఉత 20%

గ మ ంవ ం .

అం వల, రత శం క బ బ కం ఎ వ ఉం .
 రత శం ప నం ఖ పంట, ఎ వ వ రప ల పం .
 ఇతర ప న పంటల కం త వ మ వ వ య బ అవసరం.
ప త ం 2018 ఏ ల తృ ణ ౖ ం . య ఆ ర భదత
ష (ఎ ఎ ఎ ఎం) ంద ల ప శ అం .
 బ -2023: , మ న, కం , , , , మ వం అ క ర ల ' అన 'ల

పం ం. ౖ ద ఇం య ఇ ఆ సమ ం. ఇ
ఇం య ఆ అ కల ర (ఐ ఏఆ ) ప సంస.
MCQ. ల ం సౖన క నం : ( ఎ ఎ -2023)
1. ల తర వరణ పక పంట అ , ఎం కం అ త వ
బ మ ర హణ ష ల .
2. ఖ , ౖట ౖబ , ం ఆ ం మ న మం లం.
3. న ల స పపంచ ల జ ం 3% కం త వ క ఉ .
: (a) 1 మ 2 త (b) 1 మ 3 త (c) 2 మ 3 త (d) 1, 2 మ 3
40.33.2 : మహ
•- మ ఇతర తన ల అంత యప ధన రవ (మహ ) ( :

11- ) మృ క ఆ క సంభం #4 ఎ: ఆ క రం :ఆ → 719
- 20 స -2023 అ కల ర ౖం (ఎంఏ ఎ ) →
ప న లయం: ౖ ద ఇం య ఇ ఆ (ఐఐఎంఆ ).
•-ప ధన-అ వృ , అవ హన-జన ష దౖన .
40.33.3 MIIRA ఫ బ ఆ అం (2023)

' ఇంట షన ఇ ఫ అం అ '.
 లప ధన, అ వృ పపంచ సహ రం సం 20 ల స యం
రం ం ల రత శం ం ం .
40.33.4 ౖ లహ లౖ ద పపంచ ం యం (2023)
- క: . - ఆర ౖ జ : ఎ ఏఓ, రత వ వ య మం త ఖ.
- ల ం: తన కం ల వ కం ౖ లహ ల ర ంచడం (ఉ : -బం ంప).
40.33.5 పపంచ సహ రం: ఐక జ స (ఐ స) అంత య సంవత
40.33.7 బ : .→ ం (2007)
• 2007: ద ం య సహ ర సంఘం ( ) ఆ ర ం ఏ ఒప ందం ౖ

సంత .
• సభ ల పజల అత వసర సమ ం స యం ం .
• ప సభ శం మ / యం ళం ఇ ఉం ం .
• ఎ ఐ వం సంబం త ప త సంసల వద ఉంచబ ం . బ , ం .
40.33.8 బ : .→ ఇంట షన (లండ )

• ప న లయం: మమ తక న ం ష ల సహ రం సం లండ .
• ఐ ం ర లస ఉ - మ మ ఎ మ స . 2003 ం రత శం
ఎ మ సభ శం ర బ ం 40.33.9 బ : .→ ఎ.ఎం.ఐ.ఎ (2011,

HQ@Rome, ఇట )
• 2011: (ఇట ) అ కల ర ఇన ష స (ఏఎంఐఎ ) ఏ .

• ఎఎంఐఎ ఆ ర ధరల ం మ పపంచ ఆ ర సరఫ ంచ ఎ ఎఓ,

ఒఇ , పపంచ ం దౖన సమన యం ం .
• ర -ఉ దం త తఎ ల ధర య 2023- 20 ఖ గ స శం
@Delhi గమ ం ం , బ , ప ష ంచ ఎ యం ం ఉప .
40.33.10 బ : .→ ఐఆ ఆ ఐ (1960, HQ@Los , )
• ౖ ౖ ద కం, ఆక త ంచ ఇంట షన ౖ ఇ (ఐఆ ఆ ఐ).
• మ ల ం ష మ ప త ం ం .
40.34 వ వ సంబం ం న బ అ
40.34.1 .ప తవ వ య స త ర (అ , 1914–2009) →
• 1940-50: మ ,వ సం ౖ ల క ప .
• మ -64, -64 మ ర అ వృ . ం బ మ
(1970). హ త పవ మ ( వ పపం ) .
40.34.2 .ప ఖవ వ య స త ఎం.ఎ . థ (త ళ , 1925-2023) →
• రత హ త పవ మ .
• మ -64 మ -64 ల ర ల సవ ం . ం
మం తప (1965) మ బ 1.5 ట ల ం 4.5 ట ల

ప ం . → పద , ష , ష , మ గ అ , వర ౖ
అం .

Agriculture (Telugu) - 34477876 - 2024 - 04 - 26 - 19 - 50

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Agriculture (Telugu) - 34477876 - 2024 - 04 - 26 - 19 - 50

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CSB IAS ACADEMY CONTACT NO: 8374232308

CSB IAS ACADEMY

• వ వ యం మ అ బంధ రం ల : అత క ఉత (డ )= పంట >ప ల > అట

40.1.1 వ వ య ఉత సంఖ / : రత శం _ _ ( ఎ స -2023)

Email: csbiasacademy@gmail.com www. csbias.com

• : #1 ఉత ( పంచ ల సరఫ 1/5వ వం కం ఎ వ)

40.1.2 [ఇయ -ఇ ]వవ యమ సం మ మం త ఖ

Email: csbiasacademy@gmail.com www. csbias.com

40.1.3 [ఇయ ] పల ంపకం, ప సంవరక మ ప మ

Email: csbiasacademy@gmail.com www. csbias.com

40.2.1 సహ ర సంఘం: అరం

o ) య క బ ళ సహ ర సం ల చటం 2002 రం- ఇ ఒక

Email: csbiasacademy@gmail.com www. csbias.com

ం 2021- సంస రణల త త

Email: csbiasacademy@gmail.com www. csbias.com

1. మ ఆప . చటబద సంస (2002)

40.2.6 బ ళ సహ ర సం ల చటం 2002 → సవరణ 2022

Email: csbiasacademy@gmail.com www. csbias.com

• 3. "సహ ర సం " (ఆ క 243- ం 243- వర ) ంగం

బ ళ సహ ర సం ల స ల ఎ క ర ంచ చటబద న సంస " -ఆప

Email: csbiasacademy@gmail.com www. csbias.com

•వవ ప /యజ ?అ ,ఇ , , , షన -ఆప వల ం

ఉ ధర బ ం ('ఇం య ', 'ఈ య ', ' '), , ం ఖ ,

Email: csbiasacademy@gmail.com www. csbias.com

 పంచ జ రత శం >17% ఉండ , పంచ గం వలం 2.5% ఉం .

 వ వ యం ఆ త ర క పం. ప ణం మ ణతవవ యఉ దకత

 కమ ల భజన జ ం . లం క సగ ప ణం 0.725 (2003) ం 0.512

 సంస రణ అ వవ య ల త ం తృత ం భజన మ

40.3.1 తం నంతరం రత శం సంస రణ

Email: csbiasacademy@gmail.com www. csbias.com

 (2) మం గ షప అం ఒక వ క ఉండగల గ షప ర ంచడం.

 (4) య లఆ కరణ ర మం (ఎ ఎ ఆ ఎం -2008): వృ మం త ఖ

ల త ంచడం స యపడ మ గ షప ల యడం స యపడ .

 (5) అట హ ల చటం: 2006, ఇ అట ల 'ప ' (వ వ య జ న హ )

జ : (a) 1 మ 2 (b) 2 మ 3 (c) 1 మ 4 (d) 2,3 మ 4

Email: csbiasacademy@gmail.com www. csbias.com

Email: csbiasacademy@gmail.com www. csbias.com

( తనం ం అమ కం వర ) ఒక స హం ం మ తనం / ఇ -అమ కం ,

MCQ. ' ర ' వన ఈ ం ఏ ఉతమం వ ం ?( -2023)

• (ఎ) దం రణం తమ ల ం త యబ న ద సంఖ జల న సం క ంచడం,

స వడం మ ఉత ల పం వడం న సం క ంచడం • ( ) ఒక

• ( ) ఒక ంతం మం సన క ఒక సంస ఒప ందం ం

Email: csbiasacademy@gmail.com www. csbias.com

మ ఇతర NCERT 12 ఫండ ంట

' ' అ పదం ంచ ం ల రం

క , అం "వ " అ అరం

MCQ. ' ం ' ం ఈ ం ఏ స న /స న ? (ఈ ఎ ఓ-2023))

యం ంచబ ం . : (a) 1 (b) 2 (c) 1 మ 2 (d) 1 2

FAQ: అ వరణ కటన 2 స న త ? జ:. ఎ ఈఆ ఇ న వరణ

40.3.5 → Types of Farming” → HOMEWORK NCERT

•ఎ ఈఆ 12వ తరగ ఫండ ంట ఆ మ అ యం 05 చదవం : స

• మ వ వ యం, ఆ మ వ వ యం, క ర వ వ యం, కల , సహ ర వ వ యం ద న

40.4 AGRI-INPUT → SEEDS:

Email: csbiasacademy@gmail.com www. csbias.com

(ప చయం: లం) మనం గణ యం ంచ బ , వవ య బ (ఒక ష

ఎకరం ఉత యబ న పంట ప ణం) తన ణత ఎ వ ఆ రప ఉం ం .

సరస న మ 2) లంద అం . అం త వృ 100 తం ఎ ఐల

MCQ. క నల ఏ ఉతమం వ ం ?( ఎ - -2015)

సమయం , సరస న ధర అం ఉంచడం.

Email: csbiasacademy@gmail.com www. csbias.com

హ త పవం అ త ల క అ క బ రకం (HYV) స యం ఆ ర ఉత

- దశ -1: 1960 ల మధ ం 1970 ల మధ వర → మ , యంమ పం , ఆం

- దశ -2: 1970 ల మధ ం 1980 ల మధ వర → త ద సంఖ ల