Sens utworu i jego fragmentów

Pakiet składa się ze scenariusza 45-minutowych zajęć, filmu oraz zestawu kart pracy.
Problematyka zajęć koncentruje się wokół rozważań filozoficznych dotyczących natury zła
w powieści Bułhakowa „Mistrz i Małgorzata”. Filmy zawierają fragmenty „Mistrza
i Małgorzaty” (Behemot i Małgorzata, Behemot i trawmaj, Behemot w Variete) Michaiła
Bułhakowa przeczytane przez aktora Jana Bleckiego. Karty pracy poświęcone anlizie natury
zła w powieści Bułhakowa w różnych ujęciach.

Behemot i Małgorzata
Behemot i tramwaj
Behemot w Variete
Czy kot Behemot jest mityczną bes ą? Pytania o naturę zła w powieści Michaiła Bułhakowa
„Mistrz i Małgorzata”
Behemot i Małgorzata

Fragment „Mistrza i Małgorzaty” Michaiła Bułhakowa przedstawiający kota Behemota

i Małgorzatę, przeczytany przez Jana Bleckiego, aktora Teatru Polskiego we Wrocławiu.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Behemot i tramwaj

Fragment „Mistrza i Małgorzaty” Michaiła Bułhakowa - o Behemocie i tramwaju,

przeczytany przez Jana Bleckiego, aktora Teatru Polskiego we Wrocławiu.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Behemot w Variete

Fragment „Mistrza i Małgorzaty” Michaiła Bułhakowa - o Behemocie w Variete, przeczytany

przez Jana Bleckiego, aktora Teatru Polskiego we Wrocławiu.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Czy kot Behemot jest mityczną bes ą? Pytania
o naturę zła w powieści Michaiła Bułhakowa
„Mistrz i Małgorzata”

Scenariusz zajęć

IV etap edukacyjny, język polski, zakres podstawowy

Temat: Czy kot Behemot jest mityczną bestią? Pytania o naturę zła w powieści Michaiła
Bułhakowa „Mistrz i Małgorzata”

Treści kształcenia:

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:

1) odczytuje sens całego utworu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych,

zdań, grup i zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnia znaczenie realne i etymologiczne)
oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle
całości.

Dodatkowe:

Język polski

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

2. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń:

1) szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według

wskazanych kryteriów.

2) korzysta ze słowników i leksykonów, w tym słowników etymologicznych i symboli.

3. Świadomość językowa. Uczeń:

6) rozpoznaje w czytanych tekstach oraz wypowiedziach mówionych stylizację, rozróżnia jej

rodzaje (archaizację, dialektyzację, kolokwializację) i określa funkcje.

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury
wskazane przez nauczyciela.

1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

1) prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki.

2) określa problematykę utworu.

2. Analiza. Uczeń:

3) rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, romantyczne) oraz

ich funkcję ideową i kompozycyjną, a także znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej,

chrześcijańskiej, staropolskiej.

4) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera (narracja,

dialogi).

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) tworzy dłuższy tekst pisany lub mówiony (rozprawka, recenzja, referat, interpretacja

utworu literackiego lub fragmentu) zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji,

przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej.

Cele operacyjne:

Uczeń:

Rozpoznaje problematykę utworu,

Tworzy charakterystykę ustną i pisemną postaci literackiej (kot Behemot),

Charakteryzuje postać mówiącą w utworze (narratora),
Rozpoznaje sposoby kreowania bohatera,
Znajduje nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych,
Dostrzega zagadnienia filozoficzne – czym jest zło,
Porównuje utwory literackie, ich fragmenty (różne wersje legendy o Fauście, fragment
„Mistrza i Małgorzaty”),
Korzysta ze słowników: wyrazów obcych, słownika terminów literackich, „Słownika
mitów i tradycji kultury” oraz „Słownika symboli” Władysława Kopalińskiego.

Nabywane umiejętności:

Tworzenia charakterystyki postaci w szerszym kontekście kulturowym,

Korzystania z różnych źródeł informacji (komunikat audiowizualny, tekst literacki, tekst
krytycznoliteracki, słowniki),
Analizy tekstu literackiego i jego interpretacji,
Pracy w zespole,
 Tworzenia własnych tekstów (charakterystyka, esej, recenzja, opowiadanie).

Kompetencje kluczowe:

Porozumiewanie się w języku ojczystym,

Świadomość i ekspresja kulturalna,
Umiejętność uczenia się.

Środki dydaktyczne:

Sprzęt multimedialny: komputer multimedialny lub/i projektor,

Zasoby multimedialne: filmy „Behemot i Małgorzata”, „Behemot i tramwaj”, „Behemot
w Variete”,
Egzemplarze powieści w wydaniu Biblioteki Narodowej, ze wstępem Andrzeja Drawicza,
BN Nr 229, seria II,
Karty pracy (załącznik do scenariusza),
Słowniki: „Słownik mitów i tradycji kultury” (hasło: „Behemot”)1 oraz „Słownik symboli”
Władysława Kopalińskiego (hasło: „kot”)2,
Dowolny słownik terminów literackich („groteska”, „stylizacja”, „parodia”, „narracja”,
„ironia romantyczna”) i słownik wyrazów obcych.

Metody nauczania:

Problemowe: praca z komunikatem audiowizualnym oraz z tekstem

krytycznoliterackim, rozmowa interpretacyjna, dyskusja,
Eksponująca: film.

Formy pracy:

Indywidualna jednolita,
Zbiorowa.

Przebieg zajęć:

Etap wstępny

Nauczyciel wita uczniów i wprowadza ich w problematykę zajęć: zapowiada rozważania

filozoficzne dotyczące natury zła w powieści Bułhakowa „Mistrz i Małgorzata”. Zaznacza, że
głównym przedmiotem analizy będzie postać drugoplanowa – kot Behemot – członek świty
Wolanda.

Proponuje, aby uczniowie obejrzeli filmy z zasobów multimedialnych zawierające aktorską

interpretację wybranych fragmentów powieści. Poleca im wykonanie notatek dotyczących
kociego bohatera: jak wygląda, jak się zachowuje, co mówi, jakie są jego relacje z ludźmi
(Małgorzatą) oraz z Wolandem i innymi członkami grupy.
Etap realizacji

Po obejrzeniu filmów uczniowie dzielą się swoimi spostrzeżeniami. Przystępują do działań

w grupach: rozwiązują zadania zawarte w kartach pracy. Podczas ich wypełniania
wykorzystują wiadomości z obejrzanego materiału, jak również fragmenty wstępu
krytycznego Andrzeja Drawicza3 oraz słowniki. Poszczególne grupy pracują nad
następującymi zagadnieniami (odpowiedzi do zadań z kart pracy znajdują się w załączniku
do scenariusza):

1. Kim jest kot Behemot i jakie jest źródło jego imienia?

2. Jaki wpływ na konstrukcję postaci kota Behemota mają mity i tradycja?

3. Jakim językiem posługuje się bohater, a jakim narrator, gdy się o nim wypowiada?

4. Jakie są relacje Behemota z Wolandem i pozostałymi członkami ekipy, a jakie z ludźmi?

Po wykonaniu zadań grupy przedstawiają swoje rozwiązania; inni uczniowie komentują je

i uzupełniają. Po chwili nauczyciel inicjuje dyskusję na temat koncepcji zła w powieści.
Punktem wyjścia do niej jest cytat z „Fausta” Goethego:

„… Więc kimże w końcu jesteś?

– Jam częścią tej siły,

która wiecznie zła pragnąc,

wiecznie czyni dobro”.

Podczas swoich rozważań uczniowie wykorzystują wiadomości nabyte podczas pracy

w grupach. Powinni wysnuć wnioski, że Bułhakow, nawiązując do tradycji („Księgi Hioba”,
„Nowego Testamentu”, romantyzmu, „Fausta” Goethego oraz Gounoda itp.), tworzy własną
koncepcję zła: jego przedstawiciele (w tym kot – odwieczny symbol szatana) zaprowadzają
porządek moralny w świecie, w którym został on zaburzony przez ludzi. Powieściowy
Behemot jest jednocześnie mocno zakorzenioną postacią w rosyjskiej kulturze – ludowych
drzeworytach. Jego język stanowi mieszaninę stylów, ich parodię – od naukowego po
potoczny. Uczniowie powinni ponadto dostrzec w konstrukcji tej postaci elementy groteski.

Etap końcowy

Nauczyciel poleca uczniom, aby swoje notatki i przemyślenia wykorzystali do napisania

pracy będącej odpowiedzią na pytanie zawarte w temacie (charakterystyka lub esej).

Dodatkowo:

Chętni mogą napisać recenzję dowolnej adaptacji „Mistrza i Małgorzaty” lub opowiadanie
z dialogiem, którego tematem będzie kot.
1. Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, PIW, Warszawa 1985, s. 85.↩
2. Władysław Kopaliński, Słownik symboli, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2012.↩
3. Artur Drawicz, Wstęp [w:] Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata, BN, Warszawa 1990, s.
V–LXXXIV. Tu: Mistrz i Małgorzata a mity i tradycje, Diabeł – nie‐diabeł, Narrator,
Tradycja romantyczna.↩
Plik o rozmiarze 149.18 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 140.15 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 164.57 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 140.94 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 130.29 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 149.10 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 171.00 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 150.94 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 130.29 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 140.94 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 150.94 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 149.10 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 171.00 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 140.15 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 164.57 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 149.18 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 140.94 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 130.29 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 149.18 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 150.94 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 140.15 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 171.00 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 149.10 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 164.57 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 88.65 KB w języku polskim

Plik o rozmiarze 107.50 KB w języku polskim