Opinie Joachim Mergeay

De olifant in de kamer: is de omvang van de

veestapel het belangrijkste probleem in de
landbouw?

Joachim Mergeay - Boeren protesteren in Brussel, hier bij het Europese Parlement. Beeld Eric de Mildt - ANP

Joachim Mergeay is deeltijds professor biologie aan

Altijd en overal nieuws en duiding op zak.
de KU Leuven en daarnaast ook zelfstandig
DOWNLOAD DE APP ×
Start Editie Net binnen Zoeken Rubrieken
 boomverzorger en keuterboer. Hij schreef dit stuk in
eigen naam. ‘Met meer van hetzelfde lossen we de
malaise in de landbouw niet op.’

JOACHIM MERGEAY 3 februari 2024, 03:00

B
oeren protesteren tegen het Europese landbouwbeleid. Er
zijn veel analyses, veel commentaren, maar wie heeft het
over de echte oorzaken? En is de grootte van de veestapel
niet de olifant in de kamer van de landbouw? “De
consument wil niet genoeg betalen”, zeggen alle boeren.
Nou, ik wil liever ook niet 1,7 euro per liter diesel betalen,
maar de OPEC heeft lak aan mijn mening. Dus hoe komt
het dat de petroleumsector wel eigenhandig kan bepalen hoeveel
een vat ruwe olie kost en er stinkend rijk van wordt, en de boer,
die een nog belangrijker product levert, geen nagel heeft om aan
zijn gat te krabben?

Doordachte meningen, scherpe pennen. Elke week alle niet te missen

opiniestukken in uw mailbox.

E-mail

Inschrijven

De landbouwsector is meer dan enkel de landbouwers. Boeren

zeggen me: “Wij zijn prijsnemers, geen prijszetters.” Er zijn er
anderen in die sector die wel strak bepalen wie wat betaalt voor
meststoffen, zaaigoed, veevoeders en bestrijdingsmiddelen, en
die er niet bepaald arm van zijn geworden. Niet iedereen in de
sector is malcontent.

Altijd en overal nieuws en duiding op zak. DOWNLOAD DE APP

Start Editie Net binnen Zoeken
 Het Europees landbouwbeleid is al zes decennia onafgebroken in
handen van de Europese Volkspartij, hier vertegenwoordigd
door cd&v, haast synoniem voor de Boerenbond en omgekeerd.
Dat beleid is wel degelijk instrumenteel geweest voor de huidige
welvaart in Europa. Met ‘nooit meer honger’ als motto
veranderde Sicco Mansholt (1908-1995), voormalig
Eurocommissaris voor Landbouw, vanaf 1958 het Europese
voedselsysteem. Schaarste werd overvloed. De EU vindt ook nu
landbouw erg belangrijk, en het protest gericht op ‘Brussel’ is
dus best opmerkelijk. In 2021 ging 33 procent van het EU-budget
naar landbouw, goed voor 56 miljard euro. In 2022 werd in
België 737 miljoen euro uitgekeerd aan 37.000
landbouwbedrijven. Ook daar heb je winnaars, en wees gerust,
zij blokkeerden deze week de Europese wijk niet.

Advertentie

ADVERTENTIE

SCHAALVERGROTING
En toch vergaat het veel boeren niet goed. Waar loopt het dan
fout? De prijs die de consument wil betalen? Ik hoor geleerde
mensen op de radio zeggen “schaalvergroting is onafwendbaar”
(vrij vertaald: “er zijn te veel boeren”), maar het is niet dat onze
Altijd en overal nieuws en duiding op zak. DOWNLOAD DE APP
Start Editie Net binnen Zoeken
 landbouwers niet efficiënt genoeg zijn: hun opbrengsten behoren
tot de hoogste ter wereld. Schaalvergroting zal hen niet helpen
om betere prijzen af te dwingen met de afnemers, de (magere)
efficiëntiewinst zal vooral in de zakken van anderen verdwijnen.
De reden daarvoor lijkt eenvoudig. De prijs wordt bepaald door
vraag en aanbod; het aanbod is gewoon voldoende groot, het is
weinig flexibel en zit op een internationale markt waarin andere
landbouwers elkaars belangrijkste concurrenten zijn.
Hoogtechnologische precisielandbouw, agro-ecologische
landbouw en andere leuke slogans raken niet aan dat gegeven.

Intussen viert de polarisatie hoogtij: je bent blijkbaar ofwel voor

de boeren of tegen de boeren. Ik ken echter niemand die een
boer geen eerlijk loon gunt, die hun werk niet apprecieert. Maar
met meer van hetzelfde lossen we de malaise ook niet op.

“Zonder boeren geen voedsel”, roepen de boeren, maar hun

aantal neemt al vijftig jaar af, terwijl de productie toeneemt.
Concurrentie doet landbouwers dus de das om. Onze economie
draait op aardolie, maar zonder voedsel draait er ook niets. Dus
waarom slagen de landbouwers er niet in om een eerlijke prijs te
bedingen?

Anders dan olie is landbouwproductie niet eenvoudig te schalen:

je kunt als melkveehouder niet even de helft van je koeien op de
wacht zetten. Je kunt ook niet plotseling uitbreiden, want daar
moeten grond en vergunningen tegenover staan. En van
overheidswege de productie beperken, zoals de OPEC met olie
doet? Wel, dan krijg je dus boerenprotesten... Landbouw lijkt zo
een slang die in haar eigen staart bijt. De afnemers en
toeleveranciers maken handig gebruik van dat gebrek aan
flexibiliteit, en een klein beetje overproductie drukt de prijzen
heel snel. Opzettelijke onderproductie is er zelden, want als jij
niet op je maximumcapaciteit produceert (en dus meer
Altijd en overal DOWNLOAD DE APP
verkoopt), doet eennieuws
anderenhet
duiding
weloptot
zak.de markt verzadigd is. En
Start Editie Net binnen Zoeken
in een verzadigde markt zijn de prijzen laag. Meer subsidiëren,
zoals we nu doen, zal dat euvel niet helpen. Dat zorgt gewoon
voor meer geld in de verkeerde zakken. Subsidies zorgen immers
niet voor een fundamentele oplossing van het macro-
economische gegeven: het is een symptoombestrijding die het
systemische probleem vertroebelt.

GEZONDE ECOSYSTEMEN
Willen we dan minder landbouwproductie, een kleiner areaal?
De natuur snakt daarnaar, en o ja, we hebben ons net als alle
andere Europese landen verbonden om tegen 2030 30 procent
van België onder beschermde natuur te brengen. Heel ruim
gerekend zit Vlaanderen nu aan 26 procent. Zonder aan de
landbouw te raken wordt die 30 procent halen heel moeilijk.
Misschien ligt daar dus een opportuniteit te wachten?

Onze landbouw is dankzij kunstmest zo efficiënt geworden dat

we ons kunnen permitteren om 70 tot 80 procent van het
landbouwareaal voor veevoer te gebruiken, eerder dan voor
voedsel. Bovendien gebruiken we voor elke hectare (ha)
landbouwgrond hier nog eens 2,5 ha grond in het buitenland,
vooral voor teelt van veevoeders. Zolang vlees zo goedkoop blijft,
en de milieukost van de consumptie (elders en hier) ‘gratis’ is,
weet je dat er feitelijk een overproductie is. De Vlaamse rivieren
zijn de vuilste van de Europese Unie. Ook dat krijgen we ‘gratis’.
Dat is niet enkel de schuld van de landbouw, maar het scheelt
zeker een slok op een borrel.

De globale focus op dierlijke landbouwproductie geeft aan dat we

eigenlijk veel marge hebben voor minder productie, en
misschien ook voor een meer concurrentiële positie voor
landbouwers. Sommigen zitten daar allesbehalve op te wachten,
en duwen het Europese landbouwbeleid in de andere richting.
En zolang er internationaal geen gelijk speelveld is voor milieu-,
Altijd en overal nieuws en duiding op zak. DOWNLOAD DE APP
dierenwelzijns- Editie
Start
en gezondheidsregels,
Net binnen
zal er zelfs binnen de EU
Zoeken
gehakketak blijven. Deze regels zorgen niet voor minder interne
vraag, maar verstoren wel de competitie in het nadeel van onze
boeren, en dat veroorzaakt ook frictie.

De milieuregels zijn er echter om een reden. Hele ecosystemen

zijn miljoenen jaren geëvolueerd in een situatie waarin stikstof
voor planten extreem schaars was. Die situatie is door kunstmest
compleet omgekeerd, en dat zet duizenden soorten onder druk,
met watervaleffecten doorheen de ecosystemen. Landbouw gaat
intussen niet meer om ‘nooit meer honger’, en we moeten ons
dus afvragen welke rol we voor de landbouw willen in Europa,
België en Vlaanderen. We moeten daarbij een balans vinden
tussen een gezond klimaat voor landbouwers, een gezond
voedselsysteem én gezonde ecosystemen.

VLEESCONSUMPTIE
We eten intussen 2,5 keer meer vlees dan aanbevolen, en België
(vooral Vlaanderen) exporteert jaarlijks ook nog eens 1,8 miljard
kg vlees. De geproduceerde mest blijft echter hier. Verbaast het
dan iemand dat we een ecologisch probleem hebben, en mogen
we ons dan de vraag stellen of we baat hebben bij zo’n situatie,
waarin vooral Vlaanderen de veefabriek is van Europa?

Misschien kunnen we meerdere vliegen in één klap slaan voor

boeren, onze gezondheid, voor de natuur hier en elders ter
wereld. We importeren nu massa’s veevoer en importeren
daardoor ook veel stikstof, waaronder onze natuur kreunt. De
Belgische vleesproductie dekt vijf keer onze aanbevolen
vleesconsumptie. We kunnen dus met een vijfde van deze
productie op een gebalanceerde manier volledig voorzien in
onze eigen noden aan vlees. En zelfs als we alle veevoer in België
zouden produceren en niet meer afhangen van die ecologisch
vaak destructieve import, kunnen we én 100 procent
zelfvoorzienend zijn in onze vleesnoden (oké, dat is iets anders
Altijd en overal nieuws en duiding op zak. DOWNLOAD DE APP
dan vleeswensen),
Start Editie
én we kunnen 20 procent van
Net binnen
ons huidige
Zoeken
 landbouwareaal, bijna 10 procent van heel België teruggeven aan
natuur, zonder aan onze productie van voedsel (niet veevoer) te
raken. Intussen lossen we ‘stoemelings’ het stikstofprobleem op,
want wat we niet importeren moeten we niet proberen weg te
werken. Weg nood aan dure technologische foefjes als
luchtwassers in stallen. Het brengt het landbouwbeleid terug
naar de basis van 1958: duurzame landbouw in functie van de
noden van mensen. Het is een wat simplistische rekensom, maar
ze geeft aan wat er feitelijk mogelijk is als we echt iets willen
oplossen. En onze vleesexport (4 miljard euro voor 1,8 miljard
kg) stelt op de totale Belgische export minder dan 1 procent voor.
Gezien de gigantische milieukost die met de productie gepaard
gaat, zijn we dat misschien liever kwijt dan rijk?

Tot slot, een vraag die we ons allemaal moeten stellen: willen we
landbouw zien als een dienst aan de maatschappij die
produceert in functie van maatschappelijke noden en die
daarvoor billijk vergoed wordt, of beschouwen we het als een
puur economische sector die blootstaat aan marktmechanismen?
Tijd om aan tafel te gaan. Niet om te eten, maar om te luisteren
en te praten. Met landbouwers, natuurbeschermers, economen
en politici.

LEES OOK
0,04 euro verlies per kilogram varkensvlees: waarom verdient de boer zo
weinig en betalen we in de winkel zoveel?

Die jonge boeren maken woedend duidelijk dat ze vooral perspectief

willen. Hun blik op de toekomst is allerminst abstract

‘We hebben ervoor gezorgd dat de landbouw in Europa fel is gegroeid.

Maar we hebben zo ons eigen kerkhof gecreëerd’

‘Een aantal Franstalige relschoppers verschuilde zich achter een Vlaamse

strijdvlag, zoiets kan natuurlijk enkel in België’: vanop de boerenbetoging
in Brussel
Altijd en overal nieuws en duiding op zak. DOWNLOAD DE APP
Start Editie Net binnen Zoeken
MENINGEN

Net binnen Column Frederik De Backer

Ik heb iets tegen mensen die

20:57 uur
Druk is hoog om tot hun identiteit halen uit het
akkoord te komen, maar vermarkten van die van een
zal het boze boeren
kunnen sussen?
ander

20:33 uur
Live - EU-landen zetten
Russisch geld opzij voor
wederopbouw Oekraïne
• Scholz roept Europa
op tot grootschalige
wapenproductie

19:46 uur
Nederlandse rechtbank
verbiedt export van F-
35-onderdelen naar
Israël. Hoe zit dat in
België?

18:57 uur
Column Hans Vandeweghe
Altijd en overal nieuws en duiding op zak. DOWNLOAD DE APP
Start Editie Net binnen Zoeken
 Live - EU, België en VN Hans Vandeweghe schat
vragen Israël om
transparantie en bewijs kansen in van Belgische
van beschuldigingen teams op Olympische Spelen:
over UNRWA ‘Laten we een slag je om de

Best gelezen

1 En plots moest de man die fysiek

mijlenver boven de rest uitsteekt,
iets onduidelijks met een radio
gaan doen

De gedachte Ann De Boeck

Transgenderzorg is zeker
niet goedkoop of evident.
2 Steeds meer jongeren laten Tinder
en co. links liggen. ‘Het probleem:
als ze te goed zijn, zijn ze meteen
Maar het gebrek aan een klant kwijt’
capaciteit is een oud zeer

MEER MENINGEN

Nu belangrijker dan ooit: steun kwaliteitsjournalistiek.

Neem een abonnement op De Morgen

Algemeen Service
Contacteer ons Lezersservice
Adverteren Bezorgklacht indienen

Vacatures Bezorging pauzeren

Privacybeleid Bezorging wijzigen
Altijd en overal nieuws en duiding op zak. DOWNLOAD DE APP
Abonnementsvoorwaarden
Start Editie (Bezorg)adres wijzigen
Net binnen Zoeken
Gebruiksvoorwaarden Adverteren

Cookiebeleid Losse verkoop

Cookie-instellingen Webshop
Wedstrijdreglement Audiokrant

Volg De Morgen Navigeer

Facebook Zoeken
Twitter Archief
Instagram

Nieuwsbrieven
RSS-feeds

Android apps
iOS apps
Digitale krant

Op alle artikelen, foto's en video's op demorgen.be rust auteursrecht. Deeplinken kan, maar
dan zonder dat onze content in een nieuw frame op uw website verschijnt. Graag enkel de
titel van onze website en de titel van het artikel vermelden in de link. Indien u teksten, foto's of
video's op een andere manier wenst over te nemen, mail dan naar info@demorgen.be.
DPG Media nv – Mediaplein 1, 2018 Antwerpen – RPR Antwerpen nr. 0432.306.234

Altijd en overal nieuws en duiding op zak. DOWNLOAD DE APP

Start Editie Net binnen Zoeken