Republic of the Philippines

Northern Samar Colleges Inc.

Catarman, Northern Samar

Inihanda ni: Catucod, Nikko M.

Degree Program: BACHELOR OF SECONDARY EDUCATION MAJOR IN FILIPINO

Kurso: PANIMULANG LINGGUWISTIKA

Guro: Gng. PIANA MAY SABILAO

Petsa: Ika- 14 ng Mayo taong, 2024

ARALIN-5 MORPOLOHIYA

MORPOLOHIYA O PALABUUAN

Ang morpolohiya ay ang pag-aaral ng mga morpema na isang wika at ng pagsasama-sama ng

mga ito upang makabuo ng salita. Anupa't kung ang ponolohiya ay tungkol sa pag-aaral ng set
ng mga tunog na bumubuo ng mga salita sa isang wika, ang morpolohiya ay ang pag-aaral sa
pagbuo ng mga salita sa pamamagitaan ng iba't ibang morpema.

MORPEMA

Sa payak na kahulugan, ay ang pinakamaliit na yunit ng isang salita na nagtataglay ng

kahulugan. Ang ibig sabihin ng pinakamaliit na yunit ay yunit na hindi na maaari pang mahati
nang hindi masisira ang kahulugan nito.

MGA ANYO NG MORPEMA

1.Morpemang Ponema-

ito ay ang paggamit ng makahulugang tunog o ponema sa Filipino na nagpapakilala ng gender

o kasarian. Isang ponema lamang ang binabanggit ngunit malaking faktor ito upang magbago
ang kahulugan ng isang salita. Halimbawa: Doktor at Doktora- nakikilala ang pagkakaibang ito
sa pamamagitan ng {-a} sa posisyong pinal ng ikalawang salita. Ang ponemang /a/ ay
makahulugang yunit na nagbibigay ng kahulugang "kasariang pambabae". Samakatwid ito ay
isang morpema. Ang salitang Doktorara ay binubuo ng dalawang morpema: {doktor} at {-a}

Iba pang halimbawa propesor - {propesora} at {-a} Senyora- {senyor} at {-a} Plantsadora-
{plantsador} at {-a}

Ngunit hindi lahat ng mga salitang may inaakalang morpemang {-a} na kinakabit ay may
morpema na. Tulad sa salitang maestrona naging maestra. Ang mga salitang ito ay binubuo
lamang ng tig-iisang morpema, {maestro} at {maestra}. Ang mga ponemang {-o} at {-a}na
ikinakabit ay hindi mga morpema. Dahil wala naman tayong salita na {maestr} at sasabihing
morpemang {-o}at {-a} ang ikinakabit sa dahil nagpapakilala ng kasariang panlalaki at ganoon
din sa pambabae. Tulad din ng sumusunod na salita na may iisnag morpema lamang.

Halimbawa:

bombero- na hindi {bomber} at {-o} o {-a}

kusinero- na hindi {kusiner} at {-o} o {-a}

abugado- na hindi {abugad} at {-o} o {-a}

Lito- na hindi {lit} at {-o} o {-a}

Mario- na hindi {mari} at {-o} o {-a}

2. Morpemang Panlapi

Ito ang mga morpemang ikinakabit sa salitang- ugat. Ang mga panlapi ay may kahulugang
taglay, kaya't bawat isa ay isang morpema. Ang morpemang panlapi ay nagtataglay ng
kahulugan. Ang mga panlaping Filipino ay maaring ikabit sa mga pangngalan at tinatawag itong
panlaping makangalan; sa pandiwa ay tinatawag naman itong panlaping makadiwa at ang pang-
uri ay tinatawag itong panalaping makauri.

Halimbawa, Ang panlaping - an ay maaaring maging panlaping makangalan Kung nagpapahayag

Ito ng pook, maaaring panlaping maka uri kung nagsasaad Ito Ng kalakihan na ipinapahayag Ng
salitang- ugat, at maaaring panlaping maka diwa kung nagpapahayag ito ng kilos.

Kain + an = kainan - pook na ginaganapan ng pagkain

Bibig + an = bibigyan - malaki ang bibig

Punta + han = puntahan - gaganap ng kilos na patungo sa isang pook

3.Morpemang Salitang-ugat

Ang mga morpemang binubuo ng salitang- ugat ay mga salitang payak, mga salitang walang
panlapi. Maaring panggalan ang Salitang-ugat tulad Ng Tao, bagay, bundok at langit. Maaring
pang- uri tulad ng pangit, tamad, dilaw at puti. Maaari ding pandiwa tulad ng takbo, lakad, kain at
ligo

MGA URI NG MORPEMA

1. Morpemang may kahulugang leksikal

Sa konteksto ng morpemang may kahulugang leksikal, ang "leksikal" ay tumutukoy sa mga

salitang-ugat o mga morpemang may tiyak na kahulugan na hindi na kailangang idagdag ang
iba pang mga panlapi o affixes upang maipahayag ang kanilang kahulugan. Ang mga salitang
leksikal ay mahalaga sa pag-unawa at paggamit ng wika sa pang-araw-araw na komunikasyon.

Halimbawa ng morpemang may kahulugang leksikal ay ang mga salitang tulad ng:

1. Bahay - Ito ay isang salitang may kahulugang "isang estruktura kung saan naninirahan ang
tao."

2. Lakad - Ito ay isang salitang may kahulugang "paggalaw ng paa papunta sa isang direksyon."

3. Ulan - Ito ay isang salitang may kahulugang "tubig na bumabagsak mula sa langit."

Ang mga nabanggit na halimbawa ay mga morpemang may kahulugang leksikal dahil sila ay
mga salitang may tiyak na kahulugan sa wika at hindi maaaring hatiin sa mas maliit na yunit ng
kahulugan.

2. Morpemang pangkayarian

Morpemang Pangkayarian walang tiyak na kahulugan at kailangang makita sa isang kayarian o

konteksto ang mga ito upang magkaroon ng kahulugan.

Halimbawa: Ang, Si, Ng, Pero, Dahil, Kung, Kahit, Sa

 AMOLORP NG MORPEMA

AMOLORP

Sa panlingguwistikang pag aaral ang amolorp ay tumutukoy sa pagbabagong anyo ng

morpema maging sa kayarian nito o tunog ng kaligiran. Magandang halimbawa dito ang
morpemang (pang). Ang Morpemang "pang" ay may tatlong amolorp ang "pang", "pan" at "Pam.

Ang amolorp na (pang) ay ginagamit kong ang inuunlapiang salita ay nagsisimula sa

ponemang katinig na /k/g/h/m/n/w/y/ at mga patinig na /a/e/i/o/u/. Ang (Pam) ay ginagamit
sa mga ponemang /b/p/ at ang (pan) ay para naman sa mga ponemang katinig na /d/l/r/s/t/.

Halimbawa:

(Pang) + /k,g,h,m,n,w,y,a,e,i,o,u/

Pang + kahoy = pangkahoy

Pang + gawa = panggawa

Pang + negosyo = pangnegosyo

Pang + yero = pangyero

Pang + walis = pangwalis

Pang + yero = pangyero

Pang + hatak = panghatak

(Pam) + /p,b/

Pam + bahay = pambahay / asimilasyong parsyal/ = pamahay / asimilasyong ganap/

Pam + blusa = pamblusa

Pam + patay = pampatay /asimilasyong parsyal/ = pampatay / asimilasyong ganap/

Pam + bayad = pambayad / asimilasyong parsyal/ = pamayad / asimilasyong ganap/

(Pan) + / d,l,r,s,t/

Pan + ritmo = panritmo

Pan + damit = pandamit

Pan + lilip = panlilip

Pan + salmon = pansalmo

Pan + titik = pantitik