Wady i zalety różnych rodzajów transportu

Wprowadzenie
Przeczytaj
Audiobook
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Wład P., Geografia 2. Człowiek gospodarzem Ziemi. Podręcznik dla liceum
ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Zakres podstawowy, Wyd. PWN,
Warszawa 2007.
 Wady i zalety różnych rodzajów transportu

Źródło: R. Prouty, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, domena publiczna.

Wraz z rozwojem gospodarczym zwiększają się potrzeby transportowe ludności. Rośnie

liczba powiązań kooperacyjnych między przedsiębiorstwami. Wzrost poziomu zamożności
powoduje większą ruchliwość ludzi. Podróżujemy coraz częściej i coraz dalej. Chcemy, żeby
środki transportu były dla nas coraz szybsze i coraz wygodniejsze. Wszystkie środki
lokomocji mają swoje plusy i minusy, w zależności od tego, pod jakim względem je
rozpatrujemy.

Twoje cele

Wymienisz rodzaje transportu.

Określisz znaczenie poszczególnych rodzajów transportu w przewozach osób
i ładunków.
Porównasz różne rodzaje transportu.
Wskażesz wady i zalety różnych rodzajów transportu.
Przeczytaj

Rodzaje transportu
Istnieją różne klasyfikacje transportu. Dla przypomnienia, transport najczęściej dzieli się na
podstawie środowiska, w których się odbywa. W związku z tym można wyróżnić transport:
lądowy, wodny i powietrzny. Do transportu lądowego zalicza się m.in. transport drogowy
i transport szynowy. Transport wodny dzieli się na morski i śródlądowy. Natomiast do
transportu powietrznego zaliczyć należy transport lotniczy i transport kosmiczny.
Dodatkowo wyróżnia się transport przesyłowy (specjalny).

Transport szynowy

Zalicza się do niego nie tylko transport kolejowy, ale także transport tramwajowy, metro
i kolej linową. Pierwszy z nich ma większe znaczenie w przewozie na większe odległości.
Służy zarówno do transportu osób, jak i towarów. Tramwaje i metro służą do przewozu osób
na niewielkie odległości (na terenie miast i aglomeracji). Natomiast kolej linowa jest
najczęściej kojarzona z krótkodystansowym transportem osób nad ziemią, głównie na
obszarach górskich.


Transport kolejowy służy do przewozu osób i towarów, m.in. węgla, drewna i buraków
cukrowych. Ma on największe znaczenie wśród wszystkich rodzajów transportu
szynowego.
Źródło: dostępny w internecie: Obraz fantasylife z Pixabay, domena publiczna.
Największe znaczenie wśród wszystkich rodzajów transportu szynowego ma transport
kolejowy. Powstał i rozwinął się głównie w XIX w. Jego rozwój trwał do początków XX
stulecia. W latach 20. XX w. jego rola zmniejszyła się ze względu na rosnącą konkurencję ze
strony innych rodzajów transportu. Doszło wówczas do zamknięcia wielu odcinków
szlaków kolejowych. Po II wojnie światowej tendencja ta utrzymywała się. Transport ten
stosowany jest głównie w przewozach ładunków na dalekich trasach, zwłaszcza masowych
(np. węgla, zbóż czy rud metali), a w przewozach towarowych bliskiego zasięgu przegrywa
z transportem samochodowym. W przewozach pasażerskich jest wykorzystywany na
krótkich i średnich dystansach, a w dalekobieżnym ruchu pasażerskim jego konkurencję
stanowi transport lotniczy. Ze względu na spadek liczby przewożonych osób, w wielu
krajach kolej jest deficytowym środkiem transportu i wymaga dopłat z funduszy
publicznych – państwa utrzymują kolej ze względu na ograniczony jej wpływ na środowisko
oraz niski koszt utrzymania infrastruktury. Pomimo wzrostu liczby przewożonych
pasażerów i tonażu ładunków, w wielu krajach z reguły maleje udział kolei w strukturze
przewozów.

Transport drogowy
Zalicza się do niego nie tylko transport samochodowy - osobowy i ciężarowy (choć ma on
największe znaczenie w przewozach osób i towarów), ale także transport motocyklowy,
motorowerowy, rowerowy, trolejbusowy i niezmechanizowany: juczny, zaprzęgowy i pieszy.


Samochodami osobowymi przewozi się głównie ludzi.
Źródło: dostępny w internecie: Zdjęcie autorstwa Kipras Zabeliauskas z Pexels, domena publiczna.

Rozwój transportu samochodowego rozpoczął się w XIX w. wraz z opracowaniem metody

rafinacji ropy naftowej i wynalezieniem wysokoprężnego silnika Diesla. Służy on do
przewozu osób (transport indywidualny i zbiorowy) oraz różnorodnych towarów. Jest on
obecnie transportem dominującym w skali świata – realizuje około połowę przewozów
towarów i osób. Ma największe znaczenie dla przewozu pasażerskiego oraz szybko
psujących się towarów (np. żywności) na krótkie i średnie dystanse.

Odznacza się najkrótszą średnią odległością przewozu spośród wszystkich rodzajów

transportów. Przewozi większość ładunków (w mln t) przy bardzo małej pracy
przewozowej. Transport samochodowy ma także istotne znaczenie jako uzupełnienie dla
innych gałęzi transportu.

Transport morski
Transport morski zajmuje się głównie międzynarodowym przewozem ładunków masowych.
Coraz mniejsze znaczenie mają przewozy pasażerskie oraz przewozy drobnicy i płodów
rolnych. W międzynarodowych, a zwłaszcza międzykontynentalnych przewozach tych
ostatnich ładunków zdecydowanie na pierwsze miejsce wysunął się transport lotniczy.
Przyczyną zmian był znacznie dłuższy czas przewozu transportem morskim przy niewiele
różniących się kosztach. Do transportu różnych rodzajów ładunku używa się takich typów
statków, jak: drobnicowców, kontenerowców, masowców, tankowców (zbiornikowców),
chemikaliowców, gazowców, chłodniowców czy samochodowców. Największą morską flotą
handlową dysponują kraje „taniej bandery” oraz kraje określane jako światowe potęgi
gospodarcze.

W międzynarodowych przewozach drogą morską największe znaczenie mają surowce

energetyczne (głównie ropa naftowa) i produkty ropopochodne. Stąd najważniejsze szlaki
żeglugowe to te, które łączą kraje naftowe z Europą, Stanami Zjednoczonymi i Japonią.
Przewóz ładunków drogą morską wzdłuż wybrzeży nazywa się żeglugą kabotażową. Żegluga ta jest
powszechna w krajach o bardzo dobrze rozwiniętej linii brzegowej, np. w Japonii, Stanach Zjednoczonych,
Australii, Wielkiej Brytanii czy Chinach.
Źródło: dostępny w internecie: h ps://pxhere.com/pl/photo/1193986, domena publiczna.

Żegluga morska stanowi podstawę wymiany handlowej na świecie (ok. 70% towarów w handlu
międzynarodowym jest przewożonych drogą morską).
Źródło: dostępny w internecie: h ps://pxhere.com/id/photo/1185769, domena publiczna.

Transport wodny śródlądowy

Transport wodny śródlądowy ma w światowych przewozach towarowych i pasażerskich

zdecydowanie mniejsze znaczenie niż transport morski. Jest to jeden z najstarszych
i najtańszych środków transportu. Wykorzystuje on naturalne szlaki wodne (rzeki i jeziora),
połączone sztucznymi drogami (kanałami i zbiornikami). Jego niewątpliwymi zaletami są:
niski koszt przewozu, szczególna przydatność do transportu ładunków masowych oraz
niewielki wpływ na środowisko przyrodnicze. Przewozi się nim ładunki masowe o dużej
objętości: węgiel, koks, stal, zboża, piasek, kruszywa i drewno. Rola przewozów
pasażerskich ogranicza się do transportu lokalnego (promy kursujące pomiędzy brzegami
rzeki) oraz turystyki (statki wycieczkowe i tzw. biała flota z przeszklonymi kadłubami
i pokładami widokowymi). Znaczenie żeglugi śródlądowej dla gospodarki państwa jest
zależne od warunków przyrodniczych (charakter przepływów, stany wód, występowanie
wodospadów i zlodzenia) i tradycji.
Żegluga śródlądowa dużą rolę odgrywa w Ameryce Północnej. Już w czasach kolonizacji pomagała odkrywać
i zagospodarowywać nowe ziemie.
Źródło: dostępny w internecie: h ps://pxhere.com/no/photo/768083, domena publiczna.

Biała flota w Polsce realizuje rejsy po akwenach portowych w Gdańsku, Gdyni i Szczecinie, a także do obcych
portów. Utrzymuje także połączenia między morskimi portami krajowymi (np. Szczecin-Świnoujście) oraz rejsy
po zlewach, rzekach i jeziorach.
Źródło: dostępny w internecie:
h ps://pl.wikipedia.org/wiki/Bia%C5%82a_flota_w_Polsce#/media/Plik:ZeglugaPasazerska_na_Odrze.jpg, domena publiczna.

Transport przesyłowy
Służy on do przesyłania dużych ilości jednorodnych ładunków rurociągami, taśmociągami
lub przewodami. Transport rurociągowy obejmuje przesyłanie gazu ziemnego (gazociągi),
ropy naftowej (ropociągi), a także innych towarów, np. wody, energii cieplnej, mleka czy
solanki. Taśmociągami na krótkie odległości przesyła się ładunki sypkie, np. węgiel
kamienny, brunatny, rudy metali, siarkę. Przewodami zaś przesyła się energię elektryczną.
W krajach wysoko rozwiniętych elektrownie buduje się w pobliżu dużych aglomeracji
(wówczas straty są mniejsze), a w krajach słabo rozwiniętych sieć jest rzadka, więc energię
przesyła się na duże odległości (wówczas straty energii są duże).

Transport przesyłowy odpowiedzialny jest za bezpieczeństwo energetyczne na naszej planecie.

Źródło: dostępny w internecie: h ps://pixabay.com/de/photos/energie-die-elektrische-leistung-4636039/, domena publiczna.

Transport lotniczy
Początki lotnictwa datuje się na pierwszą dekadę XX w., jednak do przewozu ładunków
samoloty zaczęto wykorzystywać dopiero ok. 20 lat później. Szybki rozwój tego transportu
w drugiej połowie ubiegłego wieku był możliwy dzięki ciągłemu postępowi technicznemu.
Transport lotniczy ma duże znaczenie w przewozach pasażerskich i towarowych w krajach
o dużej powierzchni oraz na obszarach trudno dostępnych i o małej gęstości zaludnienia.
Jeżeli chodzi o przewozy międzykontynentalne, to transport ten zdecydowanie dominuje,
a jego rola zwiększa się wraz ze wzrostem odległości przewozu. Ma on jednak niewielkie
znaczenie w przewozach towarowych.
Samolotami transportuje się jedynie towary bardzo drogie (dzieła sztuki, przedmioty jubilerskie czy
elektroniczne) oraz takie, które należy bardzo szybko dostarczyć (pocztę, kwiaty, owoce).
Źródło: dostępny w internecie: h ps://pxhere.com/sv/photo/1138111, domena publiczna.

Transport kosmiczny
Obejmuje on przewóz ludzi lub ładunków z Ziemi w przestrzeń kosmiczną albo na
powierzchnię innego ciała niebieskiego, jak również przewóz osób i towarów
w przestrzeni kosmicznej. Środkami tego transportu są rakiety lub wahadłowce. Wysyłanie
obiektów w kosmos wiąże się z budową drogiej infrastruktury naziemnej w postaci portów
kosmicznych, a także z koniecznością wydzielania zamkniętych przestrzeni powierzchni
wolnej od lotów samolotem. Największe znaczenie ma wynoszenie na orbitę okołoziemską
satelitów lub ich części oraz dostarczanie materiałów, rzeczy oraz osób do
Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Sztuczne satelity krążące wokół Ziemi wysyłają,
odbierają, zapisują i przetwarzają rozmaite sygnały, umożliwiając łączność. Są to satelity:

– telekomunikacyjne, które umożliwiają m.in. odbiór telewizji satelitarnej, a także

przesyłanie informacji między odbiorcami w dowolnych punktach na Ziemi,

– nawigacyjne – wykorzystywane głównie przez system GPS (Globalny System Nawigacji),

– meteorologiczne, za pomocą których wyznacza się szczegółowe mapy pogody,

– astrofizyczne – wykorzystywane do obserwacji kosmosu (np. teleskop Hubble’a),

– geofizyczne – służące do badania powierzchni Ziemi,

– wojskowe (szpiegowskie, rozpoznawcze) – mające na celu obserwację terytorium

nieprzyjaciela lub najbliższych sąsiadów.
Przylądek Canaveral (Floryda). Znajduje się tu ośrodek lotów kosmicznych im. J. F. Kennedy’ego oraz Stacja Sił
Powietrznych Cape Canaveral.
Źródło: dostępny w internecie: h ps://pxhere.com/id/photo/1135589, domena publiczna.

Dzięki transportowi kosmicznemu możliwe jest oglądanie telewizji satelitarnej oraz wykonywanie rozmów
telefonicznych.
Źródło: dostępny w internecie: Obraz tookapic z Pixabay, domena publiczna.

Zalety i wady poszczególnych rodzajów transportu

 Polecenie 1

Określ prawidłowości dotyczące opłacalności podanych rodzajów transportu w przewozach

ładunków na małe, średnie i duże odległości.

Porównanie kosztów przewozu jednostki ładunku (450 kg) transportem samochodowym, kolejowym i wodnym
śródlądowym.
Źródło: Potrykowski M., Taylor Z., Geografia transportu: zarys problemów, modeli i metod badawczych, PWN, Warszawa 1982.

Polecenie 2

Porównaj zalety i wady poniższych rodzajów transportu.

Kryteria Środki transportu

 Kryteria Środki transportu Statek
Kolej Samochód Rurociąg
rzeczny mors
Statek
Kolej Samochód Rurociąg
rzeczny mors

koszt
transportu 1
tony ładunku wysoki niski niski wysoki wyso
na małą
odległość

koszt
transportu 1
tony ładunku niski wysoki niski niski niski
na dużą
odległość

wysoki
koszt budowy (konieczność
wysoki niski wysoki -
linii regulacji
rzeki)

wysoki wyso
koszt budowy wysoki
wysoki - (porty (port
stacji (przepompownie)
rzeczne) mors

prędkość średnia średnia - mała mała

głównie głównie towa

głównie wyłącznie towary
rodzaj ładunku towary towary maso
drobnica masowe
masowe masowe i drob

głównie
zależność od głównie od głów
od głównie
środowiska - pogody od
rzeźby od pogody
przyrodniczego i stanu wody pogo
terenu

zagrożenie dla duże

środowiska małe (hałas, małe małe małe
przyrodniczego spaliny)

Źródło: Wład P., Geografia 2. Człowiek gospodarzem Ziemi. Podręcznik dla liceum
ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Zakres podstawowy, Wyd. PWN,
Warszawa 2007.
 Polecenie 3

Zapisz wnioski dotyczące rankingów poszczególnych rodzajów transportu według podanych

kryteriów.

Kolejność Koszty Czas Dostępność Bezpieczeństwo

miejsc transportu transportu transportu transportu

1 rurociągowy lotniczy samochodowy rurociągowy

2 morski samochodowy kolejowy lotniczy

żegluga żegluga
3 kolejowy morski
śródlądowa śródlądowa

żegluga żegluga
4 kolejowy morski
śródlądowa śródlądowa

5 samochodowy morski lotniczy kolejowy

6 lotniczy rurociągowy rurociągowy samochodowy

Źródło: Koźlak A., Ekonomika transportu, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008, s. 112

Słownik
biała flota

statki pasażerskie przystosowane do żeglugi przybrzeżnej i śródlądowej (sjp.pwn.pl)

chemikaliowiec

statek przeznaczony do przewozu chemikaliów (sjp.pwn.pl)

chłodnicowiec

statek z chłodzonymi ładowniami do przewożenia łatwo psujących się towarów

(sjp.pwn.pl)

drobnica

drobne towary przewożone w skrzyniach, workach itp. (sjp.pwn.pl)

drobnicowiec

statek przeznaczony do przewozu drobnych towarów (sjp.pwn.pl)

gazowiec

statek do przewozu gazów skroplonych (sjp.pwn.pl)

kontenerowiec

statek do przewozu towarów w kontenerach (sjp.pwn.pl)

masowiec

statek przeznaczony do przewozu sypkich ładunków (sjp.pwn.pl)

praca przewozowa

iloczyn masy przewożonego ładunku lub liczby przewiezionych osób i długości drogi ich
przemieszczenia; jednostką pracy przewozowej jest 1 pasażerokilometr (pkm) lub 1
tonokilometr (tkm)

rafinacja

proces oczyszczania i uszlachetniania substancji naturalnych lub produktów

przemysłowych w celu nadania im odpowiednich właściwości (sjp.pwn.pl)

„tanie bandery”

to kraje (Panama, Liberia, Bahamy, Cypr, Malta), w których armatorzy z całego świata
(zwłaszcza z państw wysoko rozwiniętych) chętnie rejestrują swoje statki; wynika to
z faktu, iż rejestracja statków w tych krajach wiąże się z niskimi podatkami i niewielkimi
opłatami rejestracyjnymi, a kontrola stanu technicznego statków odbywa się tam
w sposób pobieżny

tankowiec

statek do przewozu ładunków płynnych (sjp.pwn.pl)

tonaż

pojemność ładunków wyrażona w tonach

towary masowe

dobra w formie cząstkowej, ziarnistej, lub pyłowej o różnej wielkości, jak na przykład
rudy/węgiel, drewno, piasek/żwir i zboża. Dobra te zmieniają podczas procesu
transportowego swoją postać i nie mogą zostać zebrane bez środka pomocniczego
w jedną jednostkę. (intralog.pl)

samochodowiec

statek do przewozu samochodów, głównie osobowych (sjp.pwn.pl)

żegluga kabotażowa

przewóz ładunków drogą morską wzdłuż wybrzeży

Audiobook

Polecenie 1

Wysłuchaj, jakie zalety i wady mają poszczególne rodzaje transportu. Następnie zaproponuj
po dwie inne zalety i po dwie inne wady dla każdego z nich. Zapisz je poniżej.

Audiobook można wysłuchać pod adresem: h ps://zpe.gov.pl/b/P1FuGJE9g

Zalety i wady poszczególnych rodzajów transportu

Transport drogowy/samochodowy

Transport drogowy, nazywany także samochodowym, pełni istotną rolę w przewozie

ludzi i towarów. Stanowi podstawę komunikacji miejskiej, a za jego użyciem
przemawiają komfort i swoboda podróżowania, rozwinięte sieci dróg, dostępność i
stosunkowo niskie koszty eksploatacji. Jest jednak bardzo szkodliwy dla środowiska, a
także zależny od wahań na rynku paliw. Cechuje go także stosunkowo mała ładowność i
największa ze wszystkich rodzajów transportu wypadkowość.

Transport kolejowy

Główną korzyści wynikającą z używania transportu kolejowego jest zwłaszcza jego

ładowność, a także dość niskie koszty przewozu, szczególnie na dużych odległościach.
Charakteryzuje go także niewielka szkodliwość dla środowiska oraz wysoki poziom
bezpieczeństwa. Kolej ma również swoje zastosowanie w przestrzeni miejskiej, gdzie w
postaci tramwajów i metra przyczynia się do rozładowania ruchu ulicznego. Jego
główną wadą jest całkowite uzależnienie od istnienia odpowiedniej infrastruktury
kolejowej, a także konieczność włączenia innych rodzajów transportu w celu
optymalizacji przewozu ludzi i towarów.

Transport morski
Zaletą transportu morskiego jest przede wszystkim największa ładowność ze
wszystkich rodzajów transportu oraz możliwość dostosowania do przewozu różnego
rodzaju ładunków. Charakteryzuje go także mała wypadkowość oraz niskie koszty
przewozu, zwłaszcza w transporcie dalekosiężnym. Do jego wad należy długi czas
transportu, zależność od warunków atmosferycznych i infrastruktury portowej, a także
możliwość znacznego zanieczyszczenia wód w przypadku wystąpienia katastrofy
morskiej.

Transport wodny-śródlądowy

Jest używany przede wszystkim w przewozie materiałów sypkich i podobnie jak

transport morski cechuje się dużą ładownością oraz niskimi kosztami eksploatacji.
Może także zostać wykorzystany w celach turystycznych i w niewielkim stopniu
oddziałuje na środowisko naturalne. Do jego wad należy uzależnienie od warunków
atmosferycznych oraz wysokie koszty regulacji rzek i budowy portów i kanałów.

Transport lotniczy

Transport lotniczy jest obecnie najbezpieczniejszym ze wszystkich rodzajów transportu

– o najmniejszej liczbie ofiar w stosunku do liczby podróżujących. Charakteryzuje go
bardzo duża szybkość i możliwość dotarcia do miejsc trudno dostępnych i w związku z
tym nadaje się zwłaszcza przewozu osób. Ma także ograniczony wpływ na środowisko,
a duża konkurencja na rynku sprzyja coraz większej popularności tego rodzaju
transportu. Jest on jednak kosztowny, szczególnie w przypadku przewozu towarów, a
także uzależniony od warunków pogodowych i odpowiednio przygotowanej
infrastruktury.

Transport rurociągowy

Służy do masowego transportu przede wszystkich ropy naftowej i jej produktów

pochodnych oraz gazu ziemnego. Cechuje go duża przepustowość i niezależność od
warunków pogodowych, a także niskie koszty na dużych dystansach i ciągłość przesyłu
towarów. System budowy rurociągów jest jednak czasochłonny i kosztowny, wymaga
odpowiedniego terenu, a jednym rurociągiem można transportować tylko określony
rodzaj ładunku.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Zaznacz, który z podanych rodzajów transportu nie należy do transportu drogowego?

 Rowerowy

 Motocyklowy

 Pieszy

 Kolejowy

Ćwiczenie 2 輸

Zaznacz, który z podanych rodzajów transportu odznacza się zdecydowanie większą rolą
w przewozie osób niż w przewozie towarów?

 Kolejowy

 Morski

 Samochodowy

 Lotniczy
Ćwiczenie 3 輸

Zaznacz rodzaj transportu, który stwarza największe zagrożenie dla środowiska

przyrodniczego.

 Samochodowy

 Kolejowy

 Wodny śródlądowy

 Lotniczy

Ćwiczenie 4 醙

Oceń prawdziwość poniższych zdań.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Transport kolejowy jest
opłacalny przy przewozach
 
dalekobieżnych
i wielkotonażowych.
Transport wodny jest
nazywany transportem „od  
drzwi do drzwi”.
Transport lotniczy jest
wykorzystywany głównie
 
w przewozach surowców
mineralnych.
 Ćwiczenie 5 醙

Podaj trzy przyczyny oraz wyjaśnij, dlaczego jednym z najdynamiczniej rozwijających się
rodzajów transportu jest transport lotniczy.

Źródło: CKE.

Ćwiczenie 6 醙

Do wymienionych w tabeli potrzeb transportowych przyporządkuj odpowiedni rodzaj

transportu oraz właściwe uzasadnienie wybrane spośród podanych.

Transport tulipanów z Holandii do USA., Transport ropy na owej z Samary (Zagłębie

Wołżańsko-Uralskie) do Płocka., Transport produktów przemysłu hutniczego z Kolonii
(Niemcy) do Ro erdamu (Holandia)., morski, umożliwia przewóz towarów „od drzwi do drzwi”
(bez konieczności przeładunku)., istnieje możliwość łatwego przeładowania ładunku na inny
rodzaj transportu dzięki kontenerom.

Potrzeba transportowa Rodzaj transportu Uzasadnienie

Transport tulipanów
z Holandii do USA.

Transport ropy na owej

z Samary (Zagłębie
Wołżańsko-Uralskie) do
Płocka.

Transport produktów
przemysłu hutniczego
z Kolonii (Niemcy) do
Ro erdamu (Holandia).
Ćwiczenie 7 醙

Uporządkuj podane rodzaje transportu w kolejności od najtańszego do najdroższego podczas

przemieszczania danego towaru na określoną odległość.

lotniczy 

wodny śródlądowy 

rurociągowy 

kolejowy 

morski 

samochodowy 

Ćwiczenie 8 醙

Wymień trzy przyczyny większej roli transportu samochodowego niż transportu kolejowego
w przewozach towarów w wysoko rozwiniętych krajach Europy.

Źródło: CKE.
Dla nauczyciela

SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Wady i zalety różnych rodzajów transportu

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II

Podstawa programowa

XII. Usługi: zróżnicowanie sektora usług, rola usług komunikacyjnych, edukacyjnych,

finansowych i turystycznych oraz wymiany towarowej w rozwoju społeczno‐gospodarczym,
rodzaje transportu, atrakcyjność regionów turystycznych świata.

Uczeń:

4) przedstawia zalety i wady różnych rodzajów transportu oraz charakteryzuje

uwarunkowania ich rozwoju w wybranych państwach świata, w tym w Polsce.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

wymienia rodzaje transportu,

określa znaczenie poszczególnych rodzajów transportu w przewozach osób
i ładunków,
porównuje różne rodzaje transportu,
wskazuje wady i zalety różnych rodzajów transportu.

Strategie nauczania: konektywizm

Metody nauczania: dyskusja, praca z e‐materiałem, JIGSAW

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‐materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety

z dostępem do internetu), zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Potrykowski M., Taylor Z., Geografia transportu. Zarys problemów, modeli i metod
badawczych, PWN, Warszawa 1982.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

Czynności organizacyjne (powitanie, sprawdzenie obecności).

Sprawdzenie zadania domowego.
Dialog z uczniami mający na celu usystematyzowanie podstawowych wiadomości na
temat kryteriów podziału transportu.
Przedstawienie celów lekcji.

Faza realizacyjna

Nauczyciel inicjuje dyskusję klasową na temat znaczenia poszczególnych rodzajów

transportu. W tym celu posługuje się wyświetlonym na ekranie fragmentem bloku
tekstowego e‐materiału.
Następnie nauczyciel dzieli uczniów na sześć grup. Każda z grup siada
w wyznaczonym przez nauczyciela miejscu w klasie i dostaje od nauczyciela kartkę
z poleceniem do wykonania. Jeżeli lekcja nie odbywa się w pracowni komputerowej,
wówczas uczniowie powinni mieć do dyspozycji tablety lub smartfony, na których będą
mogli zapoznać się z e‐materiałem. Polecenia dla grup (po jednym dla każdej):
Przedstawcie wady i zalety transportu drogowego.
Przedstawcie wady i zalety transportu kolejowego.
Przedstawcie wady i zalety transportu morskiego.
Przedstawcie wady i zalety transportu wodnego śródlądowego.
Przedstawcie wady i zalety transportu lotniczego.
Przedstawcie wady i zalety transportu przesyłowego.
Po zakończonej pracy nauczyciel tworzy nowe grupy w taki sposób, żeby w nowej
grupie znalazła się przynajmniej jedna osoba z każdej z pierwotnych grup. Nowe grupy
siadają w wyznaczonym przez nauczyciela miejscu.
Zadaniem uczniów w nowo utworzonych grupach jest przekazanie informacji, które
zostały wypracowane w poprzednich grupach, wyedukowanie pozostałych członków
swojej nowej grupy.
Po wykonanym zadaniu uczniowie wracają do pierwotnych zespołów i wymieniają się
zdobytymi informacjami.
 Następnie nauczyciel układa pięć pytań konkursowych. Każda z grup zapisuje
odpowiedzi w zeszycie. Po wykonaniu zadania nauczyciel sprawdza odpowiedzi.
Wygrywa ta grupa, która odpowiedziała najlepiej na postawione pytania.
Następnie uczniowie wykonują w grupach polecenia z bloku tekstowego. Po
wykonaniu zadania następuje klasowa dyskusja.
Nauczyciel wyświetla na tablicy zadania z bloku ćwiczeń interaktywnych. Wskazani
uczniowie podchodzą do tablicy i rozwiązują je.

Faza podsumowująca

Nauczyciel w ramach podsumowania przedstawia audiobooka i krótko przypomina

najważniejsze informacje.
Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów, ocenia pracę uczniów podczas zajęć, biorąc
pod uwagę ich możliwości i zaangażowanie.
Nauczyciel przypomina cele zajęć.
Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.

Praca domowa

Stworzenie mapy myśli obrazującej wady i zalety wybranych środków transportu.

Opcjonalnie można także prosić o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji
(w przypadku blended learning).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Audiobook może posłużyć zarówno w trakcie lekcji (w fazie realizacyjnej i podsumowującej),

jak i przed lekcją (do strategii odwróconej klasy) oraz po lekcji (w celu utrwalenia
wiadomości). Może zostać wykorzystany podczas zajęć poświęconych ocenie wpływu
transportu na warunki życia ludności i środowisko przyrodnicze (zakres podstawowy: XIII.
6) lub w ramach przypomnienia podczas lekcji dotyczącej zróżnicowania udziału
poszczególnych rodzajów transportu w przewozach na świecie i w Polsce (zakres
rozszerzony: XII. 1).