Żelazo-węgiel

Żelazo armco - odmiana żelaza technicznego uzyskiwana na drodze metalurgicznej, ma 0,1%

domieszek.

Odmiany alotropowe żelaza:

Alfa: poniżej 912°C

Gamma: 912-1394°C

Beta: 1394-1538°C

Ferryt - Roztwór stały, międzywęzłowy węgla w żelazie α. Powstaje przez wchodzenie atomów węgla
do luk oktaedrycznych i tetraedrycznych.

Austenit - roztwór stały, międzywęzłowy węgla w żelazie gamma o maksymalnej rozpuszczalności

węgla 2,11%.

Perlit – eutektoid o zawartości 0,77% węgla. Powstaje w wyniku przemiany eutektoidalnej, która
zachodzi w 727°C. Powstaje z płytek ferrytu i cementytu.

Cementyt - węglik żelaza FE3C o strukturze rombowej. Zawiera 6,67% węgla. Wydziela się z
austenitu wskutek malejącej rozpuszczalności węgla w żelazie gamma.

Węgliki to związki chemiczne składające się z węgla i jednego lub więcej innych pierwiastków
chemicznych. Są one szeroko stosowane w metalurgii, ceramice, elektronice. Są twarde i odporne na
wysoką temperaturę, co sprawia, że są używane w produkcji narzędzi tnących, elementów grzejnych,
izolatorów termicznych, a także jako dodatki do stopów metali w celu poprawy ich właściwości
mechanicznych.

Ledeburyt – mieszanina eutektyczna austenitu i cementytu. Powstaje z roztworu ciekłego o

zawartości 4,3% węgla. Składnik surówek białych. Twardy i kruchy.

Ledeburyt przemieniony – ledeburyt występujący poniżej 727°C w wyniku przemiany austenitu

ledeburytycznego w perlit

Eutektyka – mieszanina roztworów stałych granicznych alfa + beta

Eutektoid – drobnokrystaliczna mieszanina dwóch lub więcej faz przypominająca budową

mieszaninę eutektyczną, ale powstała w stanie stałym.

Likwidus – linia przedstawiająca temperaturę, powyżej której stopy w całym zakresie stężeń są
ciekłe.

Solidus – linia przedstawiająca temperaturę, poniżej której stopy występują w stanie stałym.

Przemiana eutektyczna – wydzielanie kryształów obu składników A i B z jednorodnej cieczy L, aż do

całkowitego zakrzepnięcia.

Przemiana eutektoidalna - przemiana fazowa, w wyniku której przy chłodzeniu z fazy stałej wydziela
się mieszanina dwóch faz stałych. Zachodzi w temperaturze eutektoidalnej.
Przemiana perytektyczna – ferryt reaguje z roztworem ciekłym L dając austenit.

Punkt eutektyczny - punkt na wykresie równowagowym faz, w którym podczas chłodzenia ciecz L
zamienia się w austenit i cementyt czyli ledeburyt

Punkt eutektoidalny - punkt na wykresie równowagowym faz, w którym podczas chłodzenia austenit
zamienia się w perlit

Stal – plastycznie i cieplnie obrabialny stop żelaza z węglem i innymi pierwiastkami. Stężenie
graniczne, oddzielające stale od żeliw wynosi 2%.

Żeliwo - stop odlewniczy na osnowie żelaza o zawartości węgla 2-3,8%. Szeroko w stosowany w
budowie maszyn. Jest łatwy w odlewaniu, wytrzymały, tłumi drgania, odporny na ścieranie, mała
rozszerzalność cieplna, tani w produkcji.

Staliwo – stal odlana do form i stosowana w tym stanie bez obróbki plastycznej. Zawiera do 1,5%
węgla.

Surówka - stop żelaza z węglem powyżej 2% węgla i obrobiony plastycznie.

Reguła dźwigni - stosunek udziału obu faz mieszaniny α + β, przy danym stężeniu składników i
stężeniu składników w poszczególnych fazach, dla każdej temperatury z zakresu dwufazowego.

Wpływ węgla na strukturę stali:

Przy zawartości poniżej 0,1% stal ma strukturę prawie czysto ferrytyczną. Przy większych
zawartościach pojawia się perlit zbudowany z płytek ferrytu i cementytu. Przy 0,4% węgla ilości
perlitu i ferrytu w stali są prawie równe. Powyżej 0,6% ferryt zaczyna zanikać i przy 0,8% stal jest
czysto perlityczna. Przy dalszym wzroście zawartości pojawia się cementyt wtórny w postaci siatki,
która pogrubia się wraz ze wzrostem ilości węgla do 2,1%.

Przemiany: fazowe, alotropowe, magnetyczne

Fazowe: perytektyczna, euktektyczna, eutektoidalna

Alotropowe: austenit <==> ferryt na liniach NJB i GOS

Magnetyczne: przemiana magnetyczna ferrytu i cementytu odpowiednio w 770 i 240 st. C