Ειδικοί τομείς μουσικής θεωρίας IΙ: Τονική Αντίστιξη

[MSF1311]
Δημήτρης Έξαρχος

26 Απριλίου 2024

Με παραδείγματα από:
• Motte, Diether de la. Αντίστιξη. Αθήνα: Νάσος, 1999.
• Kennan, Kent Wheeler. Αντίστιξη. Αθήνα: Νακας-Παπαγρηγοριου, 2003.

Αρμονία και αντίστιξη: επανάληψη [2024-03-21 Thu]

Αρμονικές λειτουργίες [2024-03-21 Thu]
• Τονική, I, Τ
– I
– VI, Tp
• (Υπερ)Δεσπόζουσα, V, D
– V(7) , D7
– VII6 , D7 (χωρίς θεμέλιο, σε πρώτη αναστροφή)
– VII7
• Υποδεσπόζουσα (S)
– IV, S
– II6 Sp (σε πρώτη αναστροφή)
– ♭II6 , sn (Ναπολιτάνικη)
– V/V, DD
– VII7 /V
– V6 /V
– V6 5 /V
– A6

1
Αντίστιξη: μελωδία, αρμονική μονοφωνία [2024-03-21 Thu]
Τονικός χώρος, αρμονία/μελωδία [2024-03-21 Thu]
• Η γραφή μια (ασματικής ή οργανικής) φωνής του Γ.Σ.Μπαχ (γύρω στο 1730) απελευθερώ-
νεται λόγω του συγκερασμένου κουρδίσματος (δεν αποφεύγεται πλέον κανένα διάστημα
λόγω κουρδίσματος)
• Μιλάμε πια για ένα είδος αρμονικής αντίστιξης
• Καθώς ο τονικός χώρος δεν είναι τόσο "τακτοποιημένος" (π.χ. Ζοσκέν), ο ρόλος του κάθε
φθόγγου αποδίδεται από τα συμφραζόμενα:
– η μελωδία έχει πια "αρμονικές υποχρεώσεις"
– η αρμονία δεν είναι μόνο συνοδεία της μελωδίας
• Υπενθύμιση: όλες οι αρμονίες ανάγονται στις T, S, και D (τονική, υποδεσπόζουσα, και
δεσπόζουσα)

Εφαρμογή [2024-03-21 Thu]

• Να σχηματίσετε μονοφωνικά την παρακάτω ακολουθία, μεταβαίνοντας σε διαφορετική
βαθμίδα σε κάθε μέτρο:
– T D T T S T S D T, ή
– tDttstsDt

2
Λύση διαφωνιών [2024-03-21 Thu]
• Η λύση διαφωνιών, όπως η έβδομη στην D7 (V7 ) ή την Sp7 (ii7 ), θα πρέπει να γίνεται στην
ίδια οκτάβα:

–
• και μόνο σε εξαιρετική περίπτωση:

–
• Παραδείγματα από τον Μπαχ:

Ορισμός βαθμίδων [2024-03-21 Thu]

• Οι βαθμίδες μπορούν να οριστούν και μόνο με δύο φθόγγους

3
 • Η τρίτη είναι ο σημαντικότερος φθόγγος (άρα 1+3, 3+5, και σπάνια 1+5)

Εφαρμογή
• Να εισάγετε D7 και Sp7 στην προηγούμενη εφαρμογή, προσπαθώντας επίσης να επιταχύ-
νετε το τέμπο της αρμονικής δράσης (δηλ. εναλλαγή, ενίοτε πιο γρήγορη από μία αρμονία
ανά μέτρο)

Ξένοι (μη-συγχορδιακοί) φθόγγοι

Ποικίλματα και διαβατικοί φθόγγοι σε ατόνιστο χρόνο [2024-03-21 Thu]
(στο παρακάτω παράδειγμα "Β" = ποίκιλμα, "P" = διαβατικός φθόγγος)

4
• Υπόψη: μπορώ να έχω δύο συνεχείς διαβατικούς φθόγγους, μεταξύ 5ης και 8ης της συγχορ-
δίας:

5
 –

Ατόνιστοι γειτονικοί φθόγγοι που προσεγγίζονται με άλμα [2024-03-21 Thu]

("Ε" = γειτονικός φθόγγος)

Προήγηση [2024-03-21 Thu]

("Α" = προήγηση)

Τονισμένοι διαβατικοί φθόγγοι [2024-03-28 Thu]

("P+>" = τονισμένος διαβατικός φθόγγος)

6
 • Ένα είδος καθυστέρησης

• Καλό είναι να εισάγονται αφού η αρμονική λειτουργία έχει γίνει αναγνωρίσιμη

Καθυστερήσεις [2024-03-28 Thu]

• Υπενθύμιση:

– με προετοιμασία
– η διαφωνία είναι σε τονισμένο χρόνο
– λύση με βήμα
– περιπτώσεις (στη μονοφωνία): (7--->6), 4--->3

7
 • Σε μονοφωνία εμφανίζεται σχετικά σπάνια

• Τα τονισμένα ποικίλματα έχουν χαρακτήρα καθυστέρησης (βλ. Σι στο τελευταίο μέτρο

παραπάνω [χ])

Εφαρμογή
• Χρησιμοποιήστε ξένους φθόγγους στη μονοφωνική μελωδία που δημιουργήσατε παραπά-
νω

Ελαττωμένη συγχορδία έβδομης [2024-03-28 Thu]

• DSV ("μείγμα s & D" κατά τον Motte), vii♭7 , viio , dim.

• Αρκούν δύο φθόγγοι:

– η 3η της μείζονος δεσπόζουσας που έχει ανιούσα τάση

– η 3η της ελάσσονος υποδεσπόζουσας που έχει κατιούσα τάση

–
– οι δύο αυτοί χαρακτηριστικοί φθόγγοι θα πρέπει να τοποθετούνται σχετικά στην
αρχή του χρόνου επενέργειας της DSV

8
Εφαρμογή
• Χρησιμοποιήστε ελαττωμένη συγχορδία έβδομης στην προηγούμενη εφαρμογή

Αλυσίδες [2024-03-29 Fri]

• Αλυσίδες με πέμπτες προς τα κάτω

• Συνήθως πέφτουν μέχρι τη δεσπόζουσα

• Το παρακάτω πρότυπο περιλαμβάνει μείζονα και ελάσσονα τρόπο, καθώς και συγχορδίες
έβδομης

– Τα βέλη δείχνουν τα σημεία αποβίβασης από την αλυσίδα στον μείζονα (προς τα
πάνω) και στον ελάσσονα (προς τα κάτω)

9
• Η κάθε μοτιβική μονάδα της αλυσίδας περιλαμβάνει είτε μία είτε δύο βαθμίδες

• Παραδείγματα από τον Μπαχ:

10
Εφαρμογή: αλυσίδες
• Να συμπληρώσετε τις παρακάτω αλυσίδες

11
Παρένθετες δεσπόζουσες & μετατροπία [2024-04-04 Thu]
• Πρόσκαιρο βάρος σε άλλη βαθμίδα

• Απόκλιση (τονική ενίσχυση μια βαθμίδας σε συγκεκριμένο απόσπασμα)

• Μετατροπία (δημιουργία νέου τονικού κέντρου)

• Αρκεί ένας φθόγγος:

– Προσαγωγέας που κινείται προς τα πάνω

– Έβδομη της δεσπόζουσας που κινείται προς τα κάτω

• Το παραπάνω πρέπει να γίνεται με τρόπο μονοσήμαντο (π.χ. συχνά είναι αναγκαία η D7

αντί της D)

12
(Cis=Ντο♯, Dis=Ρε♯, Fis=Φα♯, Gis=Σολ♯, G=Σολ)

13
Εφαρμογή: παρένθετες δεσπόζουσες
Κατασκευάστε ένα απόσπασμα με βάση την παρακάτω ακολουθία (στη Ντο μείζονα):

14
Χρήση αλμάτων στην αρμονική μονοφωνία [2024-04-04 Thu]
• Όταν πρόκειται για διαδοχικές νότες της ίδιας αρμονίας, είναι επιτρεπτά όλα τα διαστή-
ματα

• Επιτρέπονται όλα τα αυξημένα/ελαττωμένα διαστήματα προς ανιόντα/κατιόντα προσα-

γωγέα

• Μια μελωδική γραμμή μπορεί να αποτελείται από δύο ή και τρεις φωνές, που κινούνται
πιο αργά

15
Μελωδική καμπύλη
• Αίσθηση κατεύθυνσης & Κορύφωση

– Συχνά, πρώτα ανεβαίνει στο ψηλότερο σημείο και έπειτα κατεβαίνει (συνήθως η κο-
ρύφωση είναι μετά τη μέση)
– Εαν πρώτα κατεβαίνει και έπειτα ανεβαίνει (καλό είναι η κορύφωση να είναι ψηλό-
τερα της αρχής)

16
Διφωνία [2024-04-11 Thu]
• Η σαφήνεια της αρμονίας μοιράζεται σε δύο φωνές

• Προσοχή θέλουν οι τονισμένοι ξένοι φθόγγοι (λειτουργούν ενάντια στην άλλη φωνή)

Συγχορδιακοί φθόγγοι
• Στην S συγχορδιακοί φθόγγοι είναι και η 5 και η 6

• Στην D συγχορδιακός φθόγγος είναι και η 7

• Αποφεύγονται η συνηχήσεις μόνο με 1 και 5

• Η 5η της συγχορδίας στο μπάσο απαγορεύεται, εκτός και αν η επάνω φωνή αποφεύγει την
θεμέλιο της συγχορδίας (έτσι ώστε να μην δημιουργείται διάστημα 4ης )

17
Εφαρμογή
Δημιουργήστε μια δίφωνη σύνθεση με βάση τη δοσμένη εκκίνηση, χρησιμοποιώντας μόνο
συγχορδιακούς φθόγγους

18
Ξένοι φθόγγοι σε μια φωνή (όταν η άλλη είναι λειτουργικά σταθερή) [2024-04-18
Thu] [2024-04-25 Thu]

19
Καθυστερήσεις
• Να αποφεύγεται να ακούγεται η λύση της καθυστέρησης στην άλλη φωνή, εκτός και αν
πρόκειται για τη λειτουργική θεμέλιο

• Στον Γ.Σ.Μπαχ, οι καθυστερήσεις λύνονται πιο συχνά σε διάστημα 3ης ή 6ης , στους φθόγ-
γους 1 και 3 της συγχορδίας (και σπανιότερα στους 3 και 5)

• Υπάρχουν δύο δυνατοί συμβολισμοί: η πραγματική διαφωνία και η λειτουργική

Εφαρμογή
• Συμπεριλάβετε ατόνιστους/τονισμένους διαβατικούς/ποικιλματικούς φθόγγους και καθυ-
στερήσεις

20
Ξένοι φθόγγοι και στις δύο φωνές [2024-04-18 Thu] [2024-04-25 Thu]

Παρένθετες δεσπόζουσες / Μετατροπία [2024-04-18 Thu] [2024-04-25 Thu]

• Μεταβάσεις μέσω (χρωματικής/διατονικής) εισαγωγής "σηματοδοτών" φθόγγων

• Καθορίστε την τονική λειτουργία με τους λιγότερους δυνατούς φθόγγους

• Συνεχίστε τη δοσμένη αρχή εισάγοντας τα παραπάνω

21
22
23