BIẾN ÂM LỊCH SỬ

1.2. Biến âm lịch sử

Khác với biến âm trong lời nói là những hiện tượng chỉ xảy ra lâm thời ở một thời
điểm nhất định và có thể quan sát trực tiếp trong lời nói, biến âm lịch sử là quá trình
biến đổi và phát triển các đơn vị âm thanh và hệ thống ngữ âm của một ngôn ngữ từ
thời đại này sang thời đại khác. Nó thường xảy ra trong quá trình tiến hóa ngôn ngữ và
có thể kéo dài hàng thế kỷ. Biến âm lịch sử bao gồm các sự thay đổi trong cách phát
âm âm vị, âm đồng vị, ngữ điệu, thanh điệu và các yếu tố khác trong ngôn ngữ. Sự
thay đổi này đã tạo ra một đặc trưng riêng và độc đáo cho tiếng Việt, và nó không chỉ
là một phần quan trọng của ngôn ngữ mà còn có tác động sâu sắc đến văn hóa và lịch
sử của Việt Nam. Chẳng hạn, so sánh tiếng Việt thế kỉ XVII và hiện nay, ta thấy:

blăng trăng giăng (Bắc Bộ)

tlu trâu tru (Bắc Trung Bộ), châu (Bắc Bộ)
Tlí trí trí (Bắc Trung Bộ), chí (Bắc Bộ)
mlầm lầm/ nhầm lầm (Bắc Trung Bộ), nhầm (Bắc Bộ)

Ta thấy bl và tl nhập lại thành tr ở Bắc Trung Bộ nhưng thành ch ở Bắc Bộ; ml
biến đổi thành nh hoặc l; vần u (vần đơn) biến đổi thành âu ở Bắc Bộ nhưng vẫn giữ
nguyên ở Bắc Trung Bộ. Các hiện tượng biến âm trên đây xảy ra trong diễn trình
lịch sử nên gọi là biến âm lịch sử.

1.2.1. Hệ quả của biến âm lịch sử

Trong quá trình biến âm lịch sử, các đơn vị âm thanh có thể trải qua sự thay đổi
trong các khía cạnh như phát âm, thanh điệu, ngữ điệu, âm vị và âm đồng vị. Điều
này có thể làm cho hình thức ngữ âm của từ ngữ thay đổi, và quá trình này thường
xảy ra qua nhiều thế hệ người nói và trên khoảng thời gian kéo dài. Chẳng hạn:

bl, tl → tr như blăng → trăng

 blời → trời

blầu → trầu

blọn → trọn

tle → tre

tlu → trâu/tru

lắng > tráng…

Biến âm lịch sử làm cho một số đơn vị ngữ âm biến đổi. Sự xuất hiện những yếu tố
mới thay thế những yếu tố cũ, hoặc làm mất dần những yếu tố cũ dẫn đến làm thay
đổi hệ thống ngữ âm của ngôn ngữ theo sự phát triển lịch sử. Qua đó thay đổi hệ
thống ngữ âm có ảnh hưởng rất lớn đến cách mà ngôn ngữ được phát âm và hiểu, và
nó ảnh hưởng sâu sắc đến các khía cạnh khác của sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp
và văn bản. Song thay đổi ngữ âm có thể làm thay đổi cách ngôn ngữ được phát âm.
Khi âm thanh và ngữ điệu của từ ngữ thay đổi, người nói phải thích nghi và thay đổi
cách phát âm. Điều này có thể bao gồm việc thay đổi vị trí của các cơ quan phát âm
trong miệng, cách diễn đạt thanh điệu và ngữ điệu, và thậm chí cách thở. Những
thay đổi này có thể ảnh hưởng đến ngôn ngữ và cách người nghe hiểu và tạo ra âm
thanh.