CÁC NỘI DUNG CHÍNH

* Nội dung
CHƯƠNG 2: MÔI TRƯỜNG KINH (1) Khái niệm
DOANH QUỐC TẾ (2) Các yếu tố chủ yếu của môi trường kinh
doanh quốc tế
(3) Mục tiêu và yêu cầu của việc phân tích các
yếu tố thuộc môi trường kinh doanh quốc tế
KINH DOANH QUỐC TẾ
Nguyễn Trọng Tuynh * Yêu cầu
Khoa Kế toán và QTKD - Hiểu khái niệm và bản chất của môi trường
trongtuynh.ftu@gmail.com kinh doanh quốc tế
- Xác định được các yếu tố môi trường quốc tế
và tác động của nó tới các hoạt động KDQT của DN.

I. KHÁI NIỆM VỀ MÔI TRƯỜNG KDQT
• Môi trường kinh doanh được hiểu là tổng hợp các
yếu tố bên ngoài, ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp
tới hoạt động và sự phát triển của DN.
• Môi trường kinh doanh quốc tế là tổng thể các môi
trường thành phần, tác động và chi phối mạnh mẽ
đối với các hoạt động KDQT của DN, buộc các DN
phải tự điều chỉnh mục đích, hình thức và chức năng
hoạt động của mình cho thích ứng nhằm nắm bắt kịp
thời các cơ hội kinh doanh và đạt hiệu quả cao trong
kinh doanh
=> Khi tiến hành hoạt động kinh doanh quốc tế, DN cần
tìm hiểu môi trường kinh doanh quốc nội và quốc
ngoại.
II. MÔI TRƯỜNG QUỐC NỘI
1. Môi trường chính trị và pháp lý
- Qui định về quan hệ đối ngoại và đầu tư ra nước
ngoài
- Các chính sách ảnh hưởng đến sức cạnh tranh, hoạt
động XNK của DN
- Các bộ luật chi phối sự hoạt động của chi nhánh, văn
phòng đại diện của DN ở nước ngoài
2. Môi trường kinh tế
- Kinh tế PT ổn định, lãi suất thấp, đồng tiền nội
địa tăng giá → Đầu tư ra nước ngoài tăng và ngược lại
- Nguồn lực khan hiếm, giá cao → Đầu tư ra nước
ngoài (những nơi có giá nguồn lực rẻ hơn) sẽ cao.

II. MÔI TRƯỜNG QUỐC NỘI (tt) III. MÔI TRƯỜNG QUỐC NGOẠI
3. Môi trường cạnh tranh
Tự nhiên Chính trị
Cạnh tranh trong nước cao, nguy cơ mất thị
phần trong nước → Có thể buộc DN giảm đầu tư ra
nước ngoài để củng cố thị trường trong nước
4. Môi trường văn hóa, xã hội Kinh doanh
Văn hóa Cạnh tranh
- Nguồn lao động dồi dào, trình độ cao → Thu quốc tế
hút FDI, từ đó DN có cơ hội liên doanh, liên kết
- Sở thích của người tiêu dùng với những SP
nhập khẩu, v.v
Kinh tế Luật pháp

1
1. Môi trường tự nhiên 2. Môi trường luật pháp
• Vị trí địa lý (láng giềng, ví trí giáp biển) * Những yếu tố cần xem xét:
• Địa hình: núi, cao nguyên, đồng bằng, sông • Các luật lệ và quy định của nước sở tại
• Khí hậu + Luật thương mại
• Tài nguyên thiên nhiên + Luật đầu tư nước ngoài
=> Ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí vận chuyển, + Luật sở hữu trí tuệ
nhu cầu sản phẩm (đặc tính kỹ thuật và tính năng
của SP), lối sống và công việc, tập quán, giá mua + Luật lao động, thuế, ngân hàng, v.v.
NVL • Các quy định, hướng dẫn của các tổ chức kinh tế tài
chính quốc tế ban hành đối với các quốc gia thành
viên.
• Luật pháp quốc tế mà quốc gia sở tại phải tuân thủ
(VD: luật về hợp đồng và thương mại quốc tế, luật
biển, v.v.).

2. Môi trường luật pháp 3. Môi trường văn hóa

* Những tác động chủ yếu Tôn giáo

•Các quy định về giao dịch, hợp đồng; sự bảo vệ các Ngôn
bằng phát minh, sáng chế; luật bảo hộ nhãn hiệu ngữ Giá trị
thương mại (mẫu mã, kiểu dáng sản phẩm,...), bí quyết và thái
công nghệ, quyền tác giả; các tiêu chuẩn kế toán. độ
Văn hóa
•Những quy định tiêu chuẩn về sức khoẻ và an toàn
•Bảo vệ môi trường
•Quá trình hình thành doanh nghiệp Phong tục Cấu trúc
và tập Thẩm xã hội
•Sử dụng lao động quán mỹ
•Mức giá bán, thuế, lợi nhuận
Các yếu tố của văn hóa

Ngôn ngữ Ngôn ngữ (tiếp)

- Con người SD ngôn ngữ để giao Một số lưu ý
tiếp + Chọn loại tiếng sử dụng: Anh, Pháp, Tây Ban Nha, TQ.
- Hiểu các hình thức ngôn ngữ Nếu hoạt động ở nhiều quốc gia, nên sử dụng một ngôn
Nói khác nhau giúp nhà KD QT thành ngữ chung thống nhất dùng cho giao tiếp trong nội bộ
công trong giao tiếp
+ Cách viết, đọc (trái sang phải, từ trên xuống dưới)
+ Thận trọng khi dùng ngôn ngữ, nhất là NN viết
Ngôn + Dịch cẩn thận và chính xác
ngữ Các quy tắc an toàn trong giao tiếp quốc tế
Cử chỉ - Xác nhận những gì đã thảo luận bằng văn bản
Viết
- Điều chỉnh trình độ ngoại ngữ ngang bằng với đối tác
- Sử dụng các trợ giúp bằng hình ảnh nếu có thể
- Tránh dùng tiếng lóng và các từ không quen thuộc.

2
 Tôn giáo
Các tôn giáo chủ yếu: Thiên chúa giáo (Mỹ, Pháp, ...), hồi
giáo (Trung Đông, Trung Á, Pakistan, Indonesia), hinđu giáo
(Nepal, Banglađét, Butan, Srilanca), phật giáo (TQ, Hàn
Quốc, Nhật, VN, Thái Lan), khổng giáo (TQ, Hàn Quốc, Nhật,
Singgapo), do thái giáo (Israel), và shinto giáo (Nhật)
Đặc điểm:
+ Tôn giáo ảnh hưởng đến thói quen làm việc và tiêu dùng
Ví dụ: Tín đồ đạo Do thái muốn về nhà vào ngày lễ Xabát
(hoàng hôn T6 đến cuối T7). Đạo Hồi cấm tiêu dùng thịt lợn
và rượu. Tín đồ Hinđu không ăn thịt bò.
+ Tôn giáo không giới hạn theo biên giới quốc gia, có thể
tồn tại ở nhiều vùng khác nhau trên thế giới cùng một lúc
+ Trong cùng một quốc gia, các tôn giáo khác nhau có thể
cùng tồn tại
Phong tục và tập quán
KN: Thói quen hoặc cách cư xử hợp lý được truyền bá qua
nhiều thế hệ. Hiểu phong tục, tập quán sẽ giúp nhà QL
tránh được những sai lầm hay sự chống đối từ những
người khác
+ Giao tiếp: Văn hóa Ảrập không được chìa tay ra khi chào
mời người nhiều tuổi hơn, không nên dùng tay trái để rót
trà và phục vụ cơm
+ Trang phục: Người dân Trung Đông thường mặc quần áo
rộng, áo choàng dài. Người đạo Hồi ở Nam Á đội khăn xếp
+ Tặng quà: Ở Nhật, quà phải được gói cẩn thận và tinh tế,
người nhận quà không nên mở quà trước mặt người tặng
+ Ăn uống: Chia suất ăn trong suốt tháng ăn chay
Ramadan; tổ chức tiệc cho thanh niên nam nữ đến tuổi 20 ở
Nhật
Giá trị và thái độ
* Giá trị: Là những gì thuộc về quan niệm, niềm tin và
tập quán gắn với tình cảm của con người (gồm các VĐ
như trung thực, chung thủy, tự do và trách nhiệm).
- GT ảnh hưởng đến ước muốn & đạo đức nghề
nghiệp của con người
+ Nhật: Làm việc theo nhóm; sự đồng lòng, gắn
kết và tin cậy giữa các thành viên
+ Mỹ: Tự do cá nhân
Các GT là quan trọng cho cả cá nhân và nhóm, nên các
dòng giá trị từ VH khác có thể bị chống đối quyết liệt
* Thái độ: Những đánh giá, tình cảm và khuynh hướng
tích cực or tiêu cực của con người ĐV 1 KN hay đối
tượng nào đó.
Thẩm mỹ
Thẩm mỹ là những gì mà một nền văn hóa cho
là đẹp khi xem xét đến các khía cạnh như nghệ thuật,
hình ảnh và màu sắc.
Khi KD ở nền văn hóa khác cần lưu ý chọn màu
sắc, hình ảnh, nghệ thuật phù hợp (đặc biệt trong các
lĩnh vực như quảng cáo, bao bì SP, trang phục làm
việc, kiến trúc tòa nhà)
+ Màu xanh lá cây là màu được ưa chuộng ở
các nước hồi giáo (với 1 số nước Châu Á, nó là màu
tượng trưng cho sự ốm yếu)
+ Không nên sử dụng những những hình ảnh
thiêng liêng của đạo trong quảng cáo
MỘT SỐ HÌNH ẢNH
Phụ nữ Hồi giáo trên đường phố Phụ nữ Hồi giáo ở Pháp biểu tình
Birmingham, Anh phản đối đạo luật cấm che mặt
(Ảnh: Mail) (Ảnh: Unc)
Giá trị và thái độ (tiếp)
- Thái độ ĐV thời gian: Người dân ở nhiều nước Mỹ la tinh
và KV Địa Trung hải thường không coi trọng vấn đề thời
gian. Người Mỹ, Nhật luôn coi trọng sự đúng giờ
- Thái độ ĐV công việc và sự thành công
+ Làm việc tích cực >< Cân bằng giữa công việc và thư giãn
+ Làm việc để tránh sự chán chường >< Làm việc hăm hở
để đạt được sự thành công.
- Thái độ ĐV sự thay đổi văn hóa
+ Thông thường, các DN phải điều chỉnh chính sách KD
theo văn hóa địa phương.
+ DN có thể làm thay đổi văn hóa địa phương (khi sự phản
đối lên đến cực điểm thường dẫn đến việc ban hành điều
luật để bảo tồn văn hóa).
3
 Cấu trúc xã hội
Ảnh hưởng tới QĐ chọn mặt hàng KD, phương thức
quảng cáo, quản lý lao động, v.v
Các nhóm xã hội
- Gia đình: Gia đình hạt nhân và gia đình mở rộng
- Giới tính: nam, nữ
Địa vị XH: Thường được XĐ bởi 1 trong 3 yếu tố - thu
nhập, tính kế thừa gia đình và nghề nghiệp
Tính linh hoạt của xã hội: Sự dễ dàng đối với cá nhân có
thể di chuyển lên hay xuống trong thứ bậc XH
+ Hệ thống đẳng cấp: Không có cơ hội di chuyển sang
một đẳng cấp khác
+ Hệ thống giai cấp: Cá nhân và HĐ cá nhân quyết định
địa vị XH.
4. Môi trường chính trị
* Các xem xét chủ yếu
•Tính ổn định về chính trị
+ Q/điểm CT được đa số ND đồng tình; không xung
đột, bạo lực.
+ Hệ thống CT có đủ uy tín và độ tin cậy
+ Ổn định về chính quyền và chính sách
•Chính phủ được thành lập và HĐ theo hình thức nào?
+ Dân chủ: Người đứng đầu chính phủ được bầu cử
trực tiếp bởi người dân hoặc đại cử tri.
Quyền phát ngôn; Bầu cử theo nhiệm kỳ; Quyền
của các DT thiểu số; Quyền sở hữu và quyền công dân;
Quyền tự quyết.
Rủi ro từ môi trường chính trị
• Coi KDQT là một hiểm họa →Hạn chế đầu tư nước ngoài.
• Xung đột và bạo lực → Suy yếu KNSX và phân phối SP,
gây khó khăn cho việc nhận NVL, thiết bị và tuyển dụng
nhân công giỏi, đe dọa TS và con người, gián đoạn
SXKD.
• Khủng bố và bắt cóc → Gây tâm lý lo sợ và có thể bị thiệt
hại về tài chính
• Nguy cơ tịch thu, sung công, quốc hữu hóa và nội địa
hóa tài sản
• Thay đổi chính sách (i.e. QL ngoại hối, hạn chế NK)
• Sức ép từ phía công đoàn, các hiệp hội, các tập đoàn của
nước chủ nhà (i.e. tiền lương tối thiểu; sử dụng nhân
công và/hoặc NVL ở địa phương)
c. Một số xu hướng thay đổi của văn hóa
• Sự gắn bó với sản phẩm ngày càng giảm
• Internet phát triển và số người sử dụng internet
ngày càng gia tăng
• Di chuyển công tác và thay đổi chỗ ở thường xuyên
• Làm việc tại nhà ngày càng nhiều
• Gia đình ít con, chủ yếu 2 thế hệ
• Dân chúng quan tâm hơn tới sức khỏe, muốn có
thời gian rảnh rỗi nhiều hơn
4. Môi trường chính trị
Chuyên chế: Cá nhân thống trị XH mà không cần sự ủng hộ
của dân chúng, CP kiểm soát mọi HĐ trong cuộc sống của
dân chúng và loại trừ mọi quan điểm đối lập
•Có quyền lực thông qua áp đặt: Cá nhân hay tổ chức tạo
dựng hệ thống CT mà không cần sự chấp nhận tuyệt đối
của người dân
•Thiếu sự đảm bảo từ hiến pháp (hạn chế, lạm dụng hoặc
loại bỏ ngay lập tức những định chế quyền tự do ngôn
luận, bầu cử định kỳ, quyền sở hữu, v.v.)
•Sự tham gia hạn chế: Người làm chính trị được giới hạn
trong những đảng hoặc thông qua áp đặt.
•→ KDQT ở QG có sự ổn định về CT, đảm bảo những
quyền cơ bản của cư dân có thể tạo nhiều cơ hội hơn cho
DN
Biện pháp tối thiểu hóa rủi ro chính trị
Né tránh (hạn chế đầu tư vào những nước bất ổn CT)
Thích nghi:
•Thúc đẩy KT nước sở tại: Sử dụng nguồn lực và trợ giúp
DN nước sở tại
•Tạo thêm việc làm cho người dân
•Chia sẻ quyền sở hữu với các DN nước sở tại
•Quan tâm đến dân chúng
•Vận động hành lang
•Khác: Giữ lợi nhuận ở mức thấp, thận trọng đề phòng,
mua bảo hiểm chính trị
•Duy trì mức độ phụ thuộc của nước sở tại vào sự hoạt
động của DN (việc làm, sản phẩm, v.v.)
4
5. Môi trường kinh tế
a. Hệ thống kinh tế
* KT kế hoạch hóa tập trung
- Đất đai, nhà xưởng và những nguồn lực KT khác của
quốc gia thuộc sở hữu Nhà nước
- Các vấn đề cơ bản của nền KT được quyết định một
cách tập trung bởi Nhà nước
- Cuối thập kỷ 80, hệ thống KT KHH tập trung bắt đầu suy
thoái. Lý do:
+ Không tạo lập được giá trị kinh tế
+ Không tạo ra động lực để thúc đẩy sự phát triển
5. Môi trường kinh tế
* KT thị trường
- Phần lớn các nguồn lực quốc gia thuộc sở hữu tư nhân
- Các vấn cơ bản được quyết định một cách phi tập trung
- Người tiêu dùng được tự do lựa chọn, người SXKD được
tự do kinh doanh, giá cả linh hoạt
* KT hỗn hợp
+ Các nguồn lực KT được phân chia ngang bằng hơn giữa
quyền sở hữu Nhà nước và tư nhân (i.e. một số lĩnh vực có
sở hữu tư nhân và hoạt động theo cơ chế thị trường, một
số lĩnh vực thuộc sở hữu NN và HĐ theo kế hoạch NN)

+ Không đạt được mức độ phát triển như mong muốn + Nhà nước sở hữu các nguồn lực KT ít hơn so với nền KT
KHH TT và có xu hướng kiểm soát những lĩnh vực KT quan
+ Không thỏa mãn nhu cầu người tiêu dùng trọng đối với sự phát triển bền vững và an ninh

b. Mức độ phát triển KT b. Mức độ phát triển KT

* KD trong nền KT có mức độ PT cao đem lại nhiều cơ • Tốc độ tăng trưởng KT: Đánh giá tiềm năng PT của
hội hơn cho DN thị trường
* Các chỉ tiêu: • Chỉ số phát triển con người (HDI): Đo lường chất
•GNP và GDP: Đánh giá độ lớn của 1 nền KT lượng cuộc sống con người của một quốc gia dựa
trên 3 khía cạnh chính là tuổi thọ TB, giáo dục và thu
•TN BQ đầu người (GNP/người hay GDP/người): Ước nhập
lượng và so sánh tương đối mức sống và sức mua
của cư dân các nước
•Ngang giá sức mua (PPP): Thu nhập BQ đầu người
được điều chỉnh theo sức mua của đồng nội tệ → So
sánh trực tiếp mức sống của cư dân các nước.

c. Mức độ ổn định KT 6. Môi trường cạnh tranh

SXKD trong MT KT ổn định có thể giúp DN:
Đối thủ
+ Nâng cao KQ và HQ SXKD tiềm ẩn Cạnh tranh
+ Dự đoán chi phí, DT và tương lai cho hoạt nội bộ ngành
động KDQT
Doanh
+ Giảm rủi ro nghiệp
Chỉ tiêu phản ánh mức độ ổn định KT Nhà cung
cấp
+ Tỷ lệ lạm phát và thất nghiệp
+ Nợ nước ngoài Sản phẩm
thay thế
Khách hàng

5
 Sự đe doạ của các đối thủ cạnh tranh
tiềm ẩn
• Các DN hiện chưa có mặt trên TT nhưng có thể ảnh
hưởng tới DN trong tương lai
• Áp lực của họ mạnh hay yếu sẽ phụ thuộc vào:
+ Sức hấp dẫn của ngành KD (thể hiện qua các chỉ
tiêu như tỉ suất sinh lợi, số lượng khách hàng, số
lượng DN).
+ Những rào cản gia nhập: Bảo hộ của chính phủ;
vốn, công nghệ; sự khác biệt của sản phẩm; các
nguồn lực đặc thù (Bằng phát minh sáng chế, NVL bị
kiểm soát, v.v.); tính kinh tế của qui mô.
Áp lực cạnh tranh nội bộ ngành
Đó là các đối thủ cạnh tranh vốn đã có vị thế vững
vàng trên thị trường trong cùng một ngành nghề KD.
Mức độ cạnh tranh giữa các DN trong ngành chịu ảnh
hưởng bởi các đặc điểm của ngành sau:
- Số lượng DN (nhiều v.s. ít)
- Tăng trưởng thị trường (nhanh v.s. chậm)
- Các chi phí cố định (cao v.s thấp)
- Chi phí lưu kho (cao v.s thấp) hoặc đặc điểm sản
phẩm (dễ hư hỏng hay không)
- Chi phí chuyển đổi hàng hóa (thấp hay cao)
- Các rào cản ngăn chặn việc xuất ngành của DN (dễ
hay khó): nghĩa vụ đạo lý và pháp lý, CP rời ngành, mức độ
hội nhập dọc quá cao, tình cảm đối với ngành.
Sức mạnh của nhà cung cấp (Supplier
Power)
Thể hiện khả năng quyết định các điều kiện giao
dịch của họ đối với doanh nghiệp.
Một số yếu tố quyết định sức mạnh của nhà
cung cấp
• Số lượng và qui mô các nhà cung cấp
• Nắm giữ nguồn lực đặc biệt (e.g. bản quyền)
• Khả năng thay thế sản phẩm
• Sức mạnh của người mua
• Chi phí thay đổi nhà cung cấp
Sản phẩm thay thế
Là SP của các đối thủ cạnh tranh trong cùng
ngành hoặc các ngành hoạt động kinh doanh cùng có
chức năng đáp ứng nhu cầu tiêu dùng giống nhau của
khách hàng
Sự tồn tại của SP thay thế làm hạn chế khả năng
tăng giá của DN (càng nhiều SP thay thế thì cầu SP
càng co giãn theo giá)
Áp lực của SP thay thế phụ thuộc vào:
+ Khả năng đáp ứng nhu cầu của các SP thay thế
+ Tương quan giữa giá cả và chất lượng của các SP
thay thế
+ Xu hướng sử dụng hàng thay thế của KH
Sức mạnh của khách hàng (Buyer Power)
Nếu khách hàng mạnh, họ có thể buộc giá hàng hóa
phải giảm xuống, khiến tỷ lệ lợi nhuận của DN giảm
Yếu tố ảnh hưởng tới sức mạnh của KH:
- Tỷ trọng HH mà KH mua trong tổng khối lượng
HH bán ra của DN
- Mức độ tập trung của KH
- Mức độ sẵn có của hàng hóa thay thế
- Khả năng thực hiện chiến lược hội nhập dọc
ngược chiều của KH
- Thông tin về KH
III. PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA MÔI
TRƯỜNG KDQT
3.1. Mục tiêu phân tích
- Tìm ra và xác định được các yếu tố cơ bản có
ảnh hưởng đến hoạt động KDQT cuả DN
- Nắm và dự đoán được xu hướng vận động của
các yếu tố đó, từ đó đưa ra chiến lược hội nhập thích
ứng, tạo điều kiện cho HĐ KD đạt hiệu quả cao
3.2. Yêu cầu
Phân tích MT KDQT phải chỉ ra được những cơ
hội & thách thức của DN
Lưu ý: DN không thể can thiệp vào môi trường
để thay đổi nó mà phải tự điều chỉnh hoạt động của
mình cho phù hợp với môi trường
6
 CÂU HỎI ÔN TẬP
• 1. Khi phân tích môi trường tự nhiên, cần lưu ý
những yếu tố nào? Giải thích sự tác động của chúng
đến hoạt động kinh doanh quốc tế?
• 2. Những thành tố của văn hóa? Lấy ví dụ minh
chứng cho sự ảnh hưởng của chúng đến các hoạt
động kinh doanh quốc tế?
• 3. Trình bày các loại rủi ro chính trị và giải thích sự
tác động của chúng đến hoạt động kinh doanh quốc
tế?
• 4. Các biện pháp mà nhà quản trị có thể sử dụng để
hạn chế rủi ro chính trị?
CÂU HỎI ÔN TẬP
• 5. Những tác động chủ yếu của hệ thống luật pháp
đến kinh doanh quốc tế? Lấy ví dụ minh họa?
• 6. Khi phân tích môi trường kinh tế, cần lưu ý những
yếu tố nào? Sự tác động của chúng đến hoạt động
kinh doanh quốc tế như thế nào?
• 7. Phân tích các áp lực cạnh tranh trong mọi ngành
sản xuất kinh doanh?
• 8. Trình bày mục tiêu và yêu cầu của việc phân tích
môi trường quốc gia trong kinh doanh quốc tế?