Professional Documents
Culture Documents
1.gioihan Lientuc
1.gioihan Lientuc
Viện Cơ Học, Viện Hàn Lâm Khoa Học & Công Nghệ Việt Nam
4/2/2024 Chương I: Hàm nhiều biến 1
Tài liệu tham khảo
1) Toán cao cấp Tập 3 – Nguyễn Đình Trí (CB) – NXB Giáo
Dục
2) Giải Tích, Tập I, II – Trần Đức Long, Nguyễn Đình Sang,
Hoàng Quốc Toàn – NXB ĐHQGHN
3) Giải Tích Toán học – Nguyễn Thủy Thanh – NXB
ĐHQGHN
4) Calculus – Jame Stewart – 7th .
3+2+1 6
𝑓 3,2 = =
3−1 2
𝑓 3,2 = 3𝑙𝑛1 = 0.
Bản đồ thời tiết thế giới: nhiệt độ trung bình trong 1 tháng.
4/2/2024 Chương I: Hàm nhiều biến 11
1. Hàm nhiều biến
Ví dụ. Tìm đường mức của hàm:
𝑢(𝑥, 𝑦) = 4𝑥 2 + 𝑦 2 ;
Đường mức là đường 𝑓 𝑥, 𝑦 = 𝐶, C = const
2 2
𝑥 𝑦
4𝑥 2 + 𝑦 2 = 𝐶 ⇔ + =1
𝐶/4 𝐶
Vậy đường đồng mức là họ các đường elip có tâm tại
𝑂(0,0), các bán trục là:
𝐶
, 𝐶, (𝐶 > 0)
2
• Nhận xét:
Tại (0,0): 𝑓 𝑥, 𝑦 , 𝑔(𝑥, 𝑦): không xác định;
Khi 𝑥, 𝑦 → 0,0 : 𝑓 𝑥, 𝑦 → 1;
𝑔(𝑥, 𝑦): không tiến tới 1 giá trị cụ thể nào.
𝑠𝑖𝑛 𝑥 2 + 𝑦 2 𝑥2 − 𝑦2
lim 2 2
= 1; ∄ lim
(𝑥,𝑦)→(0,0) 𝑥 +𝑦 (𝑥,𝑦)→(0,0) 𝑥 2 + 𝑦 2
M ,M0 x a y b
2 2
0
Giải.
Xét 𝑥, 𝑦 → 0,0 theo Ox (y=0):
𝑥2
𝑓 𝑥, 0 = 2 = 1
𝑥
Xét 𝑥, 𝑦 → 0,0 theo Oy (x=0):
−𝑦 2
𝑓 0, 𝑦 = 2 = −1 ≠ 1
𝑦
Vậy không tồn giới hạn của hàm f(x,y) đã cho.
4/2/2024 Chương I: Hàm nhiều biến 22
2. Giới hạn và liên tục
Cần nhớ các giới hạn cơ bản.
sin t tan t t
e 1
1) lim 1 2) lim 1 3)lim 1
t 0 t t 0 t t 0 t
ln(1 t )
t
1
1
4) lim 1 t e
t 5) lim 1 e 6)lim 1
t 0 t
t t 0 t
9) lim arctan t ; lim arctan t
t 2 t 2
10) lim arccotgt 0 ; lim arccotgt
t t
4/2/2024 Chương I: Hàm nhiều biến 23
1. Giới hạn và liên tục
• Dạng 1. Tính giới hạn kép
lim f x, y lim f x, y lim f M L
x x0 x , y x0 , y0 M M 0
y y0
d ) lim x y sin
xy 21 2
c) lim ;
x y
x , y 0,0 2 2 x , y 0,0 xy
xy xy
0 f x, y x, lim
x , y 0,0
x 0
x y
2 2 y
x2 y 2
hoặc: xy
2
0
(nguyên lý kẹp) xy x2 y 2
0
Vậy: lim
xy
0 x2 y 2 2
x , y 0,0 x y2 2
d ) lim x y sin
2 12
x , y 0,0 xy
0 x y sin
1
2 2
x2 y 2
xy
x2 y 2
xy
2
xy 3 sin x 2 y 2
a ) lim ; b) lim
x , y 0,0 2 x 3 y
2 6
x , y 0,0 x2 y 2
x y 2 1 1
2 2
2
c) lim ; d) lim 1 xy x 2 xy
x , y 0,2 x y 2 x , y 0,2
2 2
k l
• C1: Xét dãy điểm: xn , yn 3 , 0,0 , n
n n
với k, l là các hằng số.
kl 3
Khi đó: f xn , yn 2 , n
2k 3l 6
Với mỗi cặp giá trị (k, l) khác nhau, f(x,y) dần tới những
giá trị khác nhau.
3
xy
Vậy: lim
x , y 0,0 2 x 2 3 y 6
xy 3
a ) lim ;
x , y 0,0 2 x 3 y
2 6
• C2:
Xét (x,y) (0,0) theo phương 𝑦 = 𝑘𝑥 3
6
ky k
lim f ( x, y ) 2 6 2
x , y 0,0 2k y 3 y 6
2k 3
3
xy
Vậy: lim
x , y 0,0 2 x 2 3 y 6
x y 2 1 1
2 2
c) lim
x , y 0,2 x y 2
2 2
• Đặt: 𝜌 = 𝑥 2 + 𝑦 − 2 2 , 𝜌 ≥ 0, 𝑥, 𝑦 → 0,2 : 𝜌 → 0
• Khi đó:
x y 2 1 1
2
2 1 1
2
lim lim
x , y 0,2 x y 2 2
2 2 0
1 1
lim
0
1 1 2
2
• Ta có: 2 xy 2y
1 2
x 2 xy 1
x y
1 xy 1 xy
x 2 xy
xy 1 xy
xy
• Đặt 𝑡 = 𝑥𝑦, 𝑥, 𝑦 → 0,2 : 𝑡 → 0
• Khi đó: 1 1
lim
x , y 0,2
1 xy xy lim 1 t e
t 0
t
2
2y
• Mà: lim 2 lim 1 xy x2 xy e 2
x , y 0,2 x y x , y 0,2
• Hoặc:
ln 1 xy xy
1 1
x 2 xy
x 2 xy
lim e 2
lim e 2
e2
x , y 0,2 x , y 0,2
lim f x, y f x0 , y0
x , y x0 , y0
𝑥 2 −𝑦 2
, 𝑥, 𝑦 ≠ 0,0
Hàm 𝑔 𝑥, 𝑦 = 𝑥 2 +𝑦 2
0, 𝑥, 𝑦 = 0,0
Tại (0,0): g xác định, tuy nhiên không liên tục.
0, x, y 0,0
• Giải:
⁃ Hàm f(x,y) liên tục với ∀(x, y) ≠ (0, 0).
⁃ Xét tính liên tục của f(x,y) tại (0, 0): f(0,0) = 0,
x3 y 3 x3 y3
0 2 2 2 x y
x y 2
x y 2
x y 2
x3 y 3
lim 0
x , y 0,0 x y
2 2
0
, x, y 0,0
Giải:
- Hàm f(x,y) liên tục với ∀(x, y) ≠ (0, 0).
- Xét tính liên tục của f(x,y) tại (0, 0):
f(0,0) = 0,
Xét 𝑥, 𝑦 → 0,0
1 1 theo phương đường
1 thẳng 𝑦 = 𝑥, khi đó:
1
𝑓 𝑥, 𝑥 = 2 1−𝛼 ≠ 0
0 không tồn tại ≠0 2𝑥
khi 𝑥 → 0
f(x,y) liên tục trên R2 nếu α >1, gián đoạn tại (0,0) nếu α ≤ 1
4/2/2024 Chương I: Hàm nhiều biến 45
3. Bài tập
• Bài 1. Tính các giới hạn sau nếu có:
1) f x, y
x 2
y 2
khi x, y ,
( x y )
e
xy 2
2) f x, y 2 khi x, y 0,0
x y4
3) f x, y x 2 y
2 2
x, y 0,0
2 x y
khi
1
4) f x, y 1 xy x2 y 2 khi x, y 0,0
sin xy
6) f x, y khi x, y 0,3
x
sin x 3 y 3
7) f x, y khi x, y 0,0
x2 y 2
y
8) f x, y x arctan khi x, y 0,0
x
10) f x, y
x y cos x y
khi x, y 0,0
sin x y
11) f x, y
1 x 2
y 2
1 cos y
khi x, y 0,0
2
y
x y
12) f x, y 2 khi x, y ,
x y2
x2
xy
14) f x, y 2 2
khi x , y ,
x y
2
y
15) f x, y x arctan khi x, y 0,0
x
x siny ysinx
16) f x, y khi x, y 0,0
x2 y 2
x2 y
4 , x, y 0,0
3) f x, y x y
4
;
0, x, y 0,0
cos x y cos x y
, xy 0,
4) f x, y 2 xy
1, xy 0
1) lim x y .e
2 2 x y
x
y
x2 y2 x2 y 2
x 0, y 0 : 0 x y e
x y
2 2
x y x y x y
e e e e
x2 y2
lim x 0; lim x 0
x e y e
x 2 xy y x y 0 x 2 xy y 2 xy
2 2 2
x y x y 1 1
0 2 0, x , y
x xy y 2
xy x y