Đề cương ôn tập học phần

Nguyễn Phi Long
Đề cương ôn tập
Khóa 72 - Lớp E1 - Khoa Toán Tin
Học phần: Kinh tế chính trị Marx - Lenin
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Mục lục
I. Cấ u trú c đề thi 3
II. Nộ i dung ô n tậ p 3
1. Cá c dạ ng câ u hỏ i có thể gặ p trong đề thi 3
2. Phạ m vi ô n tậ p: 6 chương 3
III. Đề cương ô n tậ p 4
1. Đố i tượ ng, phương phá p nghiên cứ u và chứ c nă ng củ a kinh tế chính trị Marx - Lenin 4
Trình bày đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị Marx - Lenin? 4
Trình bày phương pháp nghiên cứu của kinh tế chính trị Marx - Lenin? 5
2. Hà ng hó a, thị trườ ng và vai trò củ a cá c chủ thể tham gia thị trườ ng 5
Phân tích điều kiện ra đời của sản xuất hàng hóa? 5
Phân tích hai thuộc tính của hàng hóa? 6
Nêu ý nghĩa thực tiễn của hai thuộc tính của hàng hóa? 6
Phân tích tính hai mặt của lao động sản xuất hàng hóa 7
Vì sao hàng hóa có hai thuộc tính 8
Phân tích lượng giá trị của hàng hoá? 8
Nêu các nhân tố ảnh hưởng tới lượng giá trị của hàng hóa? 8
Ý nghĩa của việc nghiên cứu lượng giá trị hàng hóa là gì? 10
Đối với Việt Nam hiện nay cần làm gì để giảm lượng giá trị hàng hóa? 10
Phân tích nội dung, yêu cầu của quy luật giá trị? 10
Phân tích tác động của quy luật giá trị? 11
Ý nghĩa thực tiễn của quy luật giá trị là gì? 11
3. Giá trị thặ ng dư trong nền kinh tế thị trườ ng 12
Phân tích hàng hóa sức lao động? 12
Ý nghĩa của việc nghiên cứu về hàng hóa sức lao động? 13
Phân tích hai phương pháp sản xuất giá trị thặng dư 13
Nêu ý nghĩa của hai phương pháp sản xuất giá trị thặng dư? 14
Nêu những điểm giống và khác nhau của hai phương pháp sản xuất giá trị thặng dư? 15
Phân tích mối quan hệ của giá trị thặng dư tương đối và giá trị thặng dư siêu ngạch? 15
So sánh giá trị thặng dư siêu ngạch và giá trị thặng dư tương đối? 16
4. Cạ nh tranh và độ c quyền trong nền kinh tế thị trườ ng 17
Phân tích các đặc điểm kinh tế của độc quyền trong nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa? 17
Độc quyền nhà nước là gì? 18
Phân tích các đặc điểm kinh tế của độc quyền nhà nước trong nền kinh tế của trường tư bản chủ
nghĩa? 18
5. Kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa và cá c quan hệ lợ i ích kinh tế ở Việt Nam 19
1
Nguyễn Phi Long
Khái niệm kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam? 19
Phân tích tính tất yếu khách quan của việc phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam? 19
Phân tích đặc trưng của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam? 20
6. Cô ng nghiệp hó a, hiện đạ i hó a và hộ i nhậ p kinh tế quố c tế củ a Việt Nam 22
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là gì? 22
Phân tích tính tất yếu của công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam? 22
Hội nhập kinh tế quốc tế là gì? 23
Phân tích tính tất yếu khách quan của hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam? 23
Phân tích nội dung hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam? 24
Phân tích các tác động của hội nhập kinh tế quốc tế tới phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam? 25
Phân tích phương hướng nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam? 26
Phân tích nội dung của công nghiệp hóa, hiện đại hoá ở Việt Nam. 28
Phân tích nội dung của công nghiệp hóa, hiện đại hoá ở Việt Nam thích ứng với tác động của cuộc
Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. 30
IV. Lưu ý khi ô n tậ p 31
2
Nguyễn Phi Long
I. Cấ u trú c đề thi
- Về đề thi: Gồ m 4 câ u hỏ i tự luậ n
- Thờ i gian là m bà i: 60 phú t
II. Nộ i dung ô n tậ p
1. Cá c dạ ng câ u hỏ i có thể gặ p trong đề thi
Cấp độ
Dạng câu hỏi Ví dụ minh họa
câu hỏi
1 Trình bà y, nêu khá i niệm

- Nêu khá i niệm hộ i nhậ p kinh tế quố c tế?
- Chỉ rõ đố i tượ ng nghiên cứ u củ a kinh tế chính trị Marx - Lenin?
- Vì sao hà ng hoá có hai thuộ c tính?
2 Giả i thích, so sá nh - So sá nh phương phá p sả n xuấ t giá trị thặ ng dư tuyệt đố i và phương
phá p sả n xuấ t giá trị thặ ng dư tương đố i?
3 Phâ n tích
Phâ n tích mụ c tiêu phá t triển kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ
nghĩa ở Việt Nam?
Ý nghĩa củ a việc nghiên cứ u hà ng hó a và hai thuộ c tính củ a hà ng hó a đố i
4 Liên hệ ý nghĩa, giả i phá p vớ i quá trình sả n xuấ t kinh doanh củ a cá c doanh nghiệp ở nướ c ta hiện
nay.
2. Phạ m vi ô n tậ p: 6 chương
Chương Nội dung
1 Đố i tượ ng, phương phá p nghiên cứ u và chứ c nă ng củ a kinh tế chính trị Marx - Lenin
2 Hà ng hó a, thị trườ ng và vai trò củ a cá c chủ thể tham gia thị trườ ng
3 Giá trị thặ ng dư trong nền kinh tế thị trườ ng
4 Cạ nh tranh và độ c quyền trong nền kinh tế thị trườ ng
5 Kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa và cá c quan hệ lợ i ích kinh tế ở Việt Nam
6 Cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hó a và hộ i nhậ p kinh tế quố c tế củ a Việt Nam
3
Nguyễn Phi Long
III. Đề cương ô n tậ p
1. Đố i tượ ng, phương phá p nghiên cứ u và chứ c nă ng củ a kinh tế chính trị Marx -
Lenin
1 Trình bày đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị Marx - Lenin?
- Đố i tượ ng nghiên cứ u củ a kinh tế chính trị Marx - Lenin là cá c quan hệ xã hộ i củ a sả n xuấ t, trao đổ i mà cá c
quan hệ nà y đượ c đặ t trong mố i quan hệ biện chứ ng vớ i trình độ phá t triển củ a lự c lượ ng sả n xuấ t và kiến trú c
thượ ng tầ ng ứ ng vớ i phương thứ c sả n xuấ t nhấ t định
- Biểu hiện củ a quan hệ xã hộ i củ a sả n xuấ t và trao đổ i: Đó là cá c mố i quan hệ như sở hữ u; quả n lí; phâ n phố i,
phâ n bổ nguồ n lự c; quan hệ xã hộ i trong lĩnh vự c tiêu dù ng, quả n trị phá t triển quố c gia, địa phương; mố i quan
hệ sả n xuấ t và lưu thô ng; mố i quan hệ sả n xuấ t vớ i thị trườ ng, ....
- Bấ t kỳ quá trình sả n xuấ t vậ t chấ t nà o cũ ng đều có cá c nhâ n tố thuộ c về ngườ i lao độ ng (Tri thứ c, nă ng lự c, kỹ
nă ng, ...) cũ ng như là củ a cá c tư liệu sả n xuấ t (Đố i tượ ng, cô ng cụ lao độ ng, tư liệu phụ trợ cho quá trình sả n
xuấ t, ...). Cá c nhâ n tố nà y tạ o thà nh lự c lượ ng sả n xuấ t củ a quá trình sả n xuấ t
- Lự c lượ ng sả n xuấ t là sự tổ ng hò a củ a cá c yếu tố vậ t chấ t và tinh thầ n, tạ o nên sứ c mạ nh thự c tiễn để cả i tạ o

thế giớ i tự nhiên sao cho phù hợ p vớ i con ngườ i
=> Trình độ phát triển của lực lượng sản xuất phản ánh trình độ chinh phục thế giới tự nhiên của con
người
- Khá i niệm kiến trú c thượ ng tầ ng đượ c dù ng để chỉ toà n bộ hệ thố ng kết cấ u cá c hình thá i ý thứ c xã hộ i cù ng
cá c thể chế chính trị - xã hộ i tương ứ ng đượ c hình thà nh trên mộ t cơ sở hạ tầ ng nhấ t định
=> Từ góc độ chung nhất, kiến trúc thượng tầng bao gồm: Hệ thống các hình thái ý thức xã hội (Chính trị,
pháp quyền, tôn giáo, ...) cùng các thiết chế chính trị - xã hội tương ứng (Nhà nước, chính đảng, giáo
hội, ...)
4
Nguyễn Phi Long
2 Trình bày phương pháp nghiên cứu của kinh tế chính trị Marx - Lenin?
- Đâ y là mộ t mô n khoa họ c có phương phá p nghiên cứ u riêng, để có thể nghiên cứ u bộ mô n nà y cầ n vận dụng
thành thạo phép biện chứng duy vật cùng nhiều phương pháp nghiên cứu tích hợp
- Vậ n dụ ng thà nh thạ o phép biện chứ ng duy vậ t thấ y đượ c cá c hiện tượ ng và quá trình kinh tế hình thà nh, phá t
triển, chuyển hoá khô ng ngừ ng, giữ a chú ng có mố i liên hệ tá c độ ng biện chứ ng vớ i nhau, cá c quan hệ xã hộ i củ a
sả n xuấ t và trao đổ i ứ ng vớ i tử ng điều kiện cụ thể nhấ t định luô n thuộ c về mộ t chỉnh thể nhữ ng mố i liên hệ
trong nền sả n xuấ t xã hộ i tương ứ ng vớ i nhữ ng trình độ phá t triển, trong nhữ ng điều kiện lịch sử nhấ t định.
- Để nhậ n thứ c đượ c cá c hiện thự c kinh tế khá ch quan và khá i quá t thà nh cá c khá i niệm, phạ m trù khoa họ c
kinh tế chính trị, cù ng vớ i việc vậ n dụ ng phép biện chứ ng duy vậ t, kinh tế chính trị Má c - Lênin cò n yêu cầ u sử
dụ ng nhiều phương phá p nghiên cứ u thích hợ p. Trong đó có phương phá p trừ u tượ ng hó a khoa họ c đượ c vậ n
dụ ng và sử dụ ng phổ biến
+ Trừ u tượ ng hoá khoa họ c là phương phá p đượ c tiến hà nh bằ ng cá ch nhậ n ra và gạ t bỏ khỏ i quá trình nghiên
cứ u nhữ ng yếu tố ngẫ u nhiên, nhũ ng hiện tượ ng tạ m thờ i, giá n tiếp, trên cơ sở đó tá ch ra đượ c nhữ ng dấ u hiệu
điển hình, bền vữ ng, ồ n định, trự c tiếp củ a đố i tượ ng nghiên cứ u. Từ đó nẳ m đượ c bả n chấ t, khá i quá t thà nh cá c
phạ m trù , khá i niệm và phá t hiện đượ c tính quy luậ t và quy luậ t chi phố i sự vậ n độ ng củ a đố i tượ ng nghiên cứ u.
+ Để sử dụ ng tố t phương phá p trừ u tượ ng hoá khoa họ c, cầ n có kĩ nă ng khoa họ c xá c định đú ng giớ i hạ n củ a
sự trừ u tượ ng hoá . Việc loạ i bỏ nhữ ng hiện tượ ng tạ m thờ i, ngẫ u nhiên phả i đả m bả o yêu cầ u khô ng là m sai
lệch bả n chấ t củ a đố i tượ ng nghiên cứ u. Khô ng đượ c tuỳ tiện loạ i bỏ yếu tố phả n á nh trự c tiếp bả n chấ t củ a đố i
tượ ng nghiên cứ u; cà ng khô ng đượ c giữ lạ i nhữ ng hiện tượ ng, yếu tố tạ m thờ i cầ n phả i đượ c gạ t ra khỏ i quá
trình nghiên cứ u. Giớ i hạ n củ a sự trừ u tượ ng hoá phụ thuộ c và o đố i
- Ngà y nay, vớ i sự phá t triển hết sứ c phứ c tạ p củ a cá c quan hệ kinh tế, ngoà i cá c phương phá p nghiên cứ u đặ c
thù , kinh tế chính trị Má c - Lênin cò n yêu cầ u sử dụ ng nhiều phương phá p nghiên cứ u liên ngà nh, cá c phương
phá p nghiên cứ u hiện đạ i, nghiên cứ u dự a trên bằ ng chứ ng, tổ ng kết thự c tiễn để là m cho cá c kết quả nghiên
cứ u củ a kinh tế chính trị Má c - Lênin gắ n bó mậ t thiết vớ i thự c tiễn.
2. Hà ng hó a, thị trườ ng và vai trò củ a cá c chủ thể tham gia thị trườ ng
3 Sản xuất hàng hóa là gì?
Sả n xuấ t hà ng hoá là kiểu tổ chứ c hoạ t độ ng kinh tế mà ở đó nhữ ng ngườ i sả n xuấ t ra sả n phẩ m nhằ m mụ c
đích trao đổ i, mua bá n.
4 Phân tích điều kiện ra đời của sản xuất hàng hóa?
- Phâ n cô ng lao độ ng xã hộ i
+ Là sự phâ n chia lao độ ng trong xã hộ i thà nh cá c ngà nh, cá c lĩnh vự c sả n xuấ t khá c nhau, tạ o nên sự chuyên
mô n hoá củ a nhữ ng ngườ i sả n xuấ t thà nh nhữ ng ngà nh, nghề khá c nhau.
+ Cơ sở củ a trao đổ i hà ng hoá .
- Sự tá ch biệt vê mặ t kinh tế củ a cá c chủ thể sả n xuấ t
+ Là m cho nhữ ng ngườ i sả n xuấ t độ c lậ p vớ i nhau có sự tá ch biệt về lợ i ích.
+ Buộ c cá c chủ thể kinh tế phả i trao đổ i dướ i hình thứ c hà ng hoá .
+ Xuấ t hiện khá ch quan dự a trên sự tá ch biệt về sở hữ u.
+ Sự tá ch biệt kinh tế giữ a nhữ ng ngườ i sả n xuấ t là điều kiện đủ để nền sả n xuấ t hà ng hoá ra đờ i và phá t
5
Nguyễn Phi Long
triển.
5 Hàng hóa là gì?

- Hà ng hoá là sả n phẩ m củ a lao độ ng, có thể thoả mã n nhu cầ u nà o đó củ a con ngườ i thô ng qua trao đổ i, mua
bá n.
- Hà ng hoá có thể ở dạ ng vậ t thể hoặ c phi vậ t thể
06 Phân tích hai thuộc tính của hàng hóa?

a) Giá trị sử dụ ng củ a hà ng hoá
- Khá i niệm: Giá trị sử dụ ng củ a hà ng hoá là cô ng dụ ng củ a sả n phẩ m, có thể thoả mã n nhu cầ u nà o đó củ a
con ngườ i. Nhu cầ u đó có thể là nhu cầ u vậ t chấ t hoặ c nhu câ u tinh thầ n; có thể là nhu cầ u cho tiêu dù ng cá
nhâ n, có thể là nhu cầ u cho sả n xuấ t.
- Đặ c điểm củ a giá trị sử dụ ng;
+ Giá trị sử dụ ng chỉ đượ c thự c hiện trong việc sử dụ ng hay tiêu dù ng.
+ Nền sả n xuấ t cà ng phá t triển, khoa họ c - cô ng nghệ cà ng hiện đạ i, cà ng giú p con ngườ i phá t hiện thêm cá c
giá trị sử dụ ng củ a sả n phẩ m.
+ Giá trị sử dụ ng là phạ m trù vĩnh viễn.
+ Giá trị sử dụ ng củ a hà ng hoá là giá trị sử dụ ng nhằ m đá p ứ ng yêu cầ u củ a ngườ i mua.
b) Giá trị củ a hà ng hoá : Để nhậ n biết đượ c thuộ c tính giá trị củ a hà ng hoá , cầ n xem xét giá trị trao đổ i.
- Giá trị trao đổ i là tỉ lệ trao đổ i giữ a cá c giá trị sử dụ ng khá c nhau.
- Xét ví dụ : xA =yB
+ Số lượ ng x đơn vị hà ng hoá A đượ c trao đồ i lấ y số lượ ng y đơn vị hà ng hoá B vì giữ a chú ng có mộ t điểm
chung là đều là sả n phẩ m củ a lao độ ng.
+ Trong trườ ng hợ p quan hệ trao đổ i đang xét, lượ ng lao độ ng đã hao phí để tạ o ra X đơn vị hà ng hoá A đú ng
bằ ng lượ ng lao độ ng đã hao phí để tạ o ra y đơn vị hà ng hoá B. Đó là cơ sở để cá c hà ng hoá có giá trị sử dụ ng
khá c nhau trao đổ i đượ c vớ i nhau theo tỉ lệ nhấ t định; mộ t thự c thể chung giố ng nhau là lao độ ng xã hộ i đã hao
phí để sả n xuấ t ra cá c hà ng hoá có giá trị sử dụ ng khá c nhau. Lao độ ng xã hộ i đã hao phí để tạ o ra hà ng hoá là
giá trị hà ng hoá .
- Giá trị là lao độ ng xã hộ i củ a ngườ i sả n xuấ t hà ng hoá kết tinh trong hà ng hoá .
- Đặ c điểm củ a giá trị:
+ Giá trị hà ng hoá biểu hiện mố i quan hệ kinh tế gỉữ a nhữ ng ngườ i sả n xuấ t, trao đổ i hà ng hoá .
+ Giá trị là phạ m trù có tính lịch sử .
+ Giá trị trao đổ i là hình thứ c biểu hiện ra bên ngoà i củ a giá trị; giá trị là nộ i dung, là cơ sở củ a trao đổ i.
07 Nêu ý nghĩa thực tiễn của hai thuộc tính của hàng hóa?
Trong xu thế toà n cầ u hó a, hộ i nhậ p kinh tế quố c tế ở nướ c ta hiện nay, để tă ng khả nă ng cạ nh tranh bình đẳ ng
trong mô i trườ ng tự do hó a thương mạ i thế giớ i thì đò i hỏ i cá c nhà sả n xuấ t phả i:
- Đẩ y mạ nh phâ n cô ng lao độ ng để phá t triển kinh tế hà ng hó a, đá p ứ ng nhu cầ u đa dạ ng và phong phú củ a xã
hộ i.
- Phả i coi trọ ng hai thuộ c tính củ a hà ng hó a. Giá trị sử dụ ng: để khô ng ngừ ng cả i tiến mẫ u mã , tạ o ra hà ng hó a
phong phú đa dạ ng cả về số lượ ng, chấ t lượ ng để đá p ứ ng nhu cầ u củ a ngườ i tiêu dù ng trong nướ c và xuấ t
khẩ u. Giá trị: buộ c cá c nhà sả n xuấ t phả i chủ độ ng, sá ng tạ o nhạ y bén trong tổ chứ c quả n lý, á p dụ ng khoa họ c
6
Nguyễn Phi Long
kỹ thuậ t, đổ i mớ i sả n xuấ t, nâ ng cao nă ng suấ t lao độ ng, tạ o ra sả n phẩ m có giá trị sử dụ ng chấ t lượ ng tố t, đẹp
hơn, nhưng giá cả ổ n định hoặ c có thể hạ giá thà nh để già nh ưu thế trên thị trườ ng.
- Phả i vậ n dụ ng hai thuộ c tính hà ng hó a bằ ng cá c qui định về kinh tế, qui định nhà sả n xuấ t sao cho phù hợ p
trên cơ sở khoa họ c nhằ m thự c hiện có hiệu quả nhữ ng mụ c tiêu kinh tế xã hộ i.
08 Phân tích tính hai mặt của lao động sản xuất hàng hóa
- Tính hai mặ t củ a lao độ ng sả n xuấ t hà ng hoá : lao độ ng cụ thể và lao độ ng trừ u tượ ng.
1. Lao động cụ thể

- Lao độ ng cụ thể là lao độ ng có ích dướ i mộ t hình thứ c cụ thể củ a nhữ ng nghề nghiệp chuyên mô n nhấ t định.
- Mỗ i lao độ ng cụ thể có mụ c đích, đố i tượ ng lao độ ng, cô ng cụ , phương phá p lao độ ng riêng và kết quả riêng.
- Lao độ ng cụ thể tạ o ra giá trị sử dụ ng củ a hà ng hoá .
- Cá c loạ i lao độ ng cụ thể khá c nhau tạ o ra nhữ ng sả n phẩ m có giá trị sử dụ ng khá c nhau.
- Phâ n cô ng lao độ ng xã hộ i cà ng phá t triển, xã hộ i cà ng nhiều ngà nh, nghề khá c nhau, cá c hình thứ c lao độ ng
cụ thể cà ng phong phú , đa dạ ng, cà ng có nhiều giá trị sử dụ ng khá c nhau.
2. Lao động trừu tượng

- Lao độ ng trừ u tượ ng là lao độ ng xã hộ i củ a ngườ i sả n xuấ t hà ng hoá khô ng kể đến hình thứ c cụ thể củ a nó ;
đó là sự hao phí sứ c lao độ ng nó i chung củ a ngườ i sả n xuấ t hà ng hoá về cơ bắ p, thầ n kinh, trí ó c.
- Lao độ ng trừ u tượ ng tạ o ra giá trị củ a hà ng hoá .
- Giá trị hà ng hoá là lao độ ng trừ u tượ ng củ a ngườ i sả n xuấ t kết tinh trong hà ng hoá , Lao độ ng trừ u tượ ng là
cơ sở để so sá nh, trao đổ i cá c giá trị sử dụ ng khá c nhau.
3. Mâu thuẫn giữa lao động cụ thể và lao động trừu tượng
- Lao độ ng cụ thể phả n á nh tính chấ t tư nhâ n củ a lao độ ng sả n xuấ t hà ng hoá bở i việc sả n xuấ t cá i gì, như thế
nà o là việc riêng củ a mỗ i chủ thể sả n xuấ t. Lao độ ng trừ u tượ ng phả n á nh tính chấ t xã hộ i củ a lao độ ng sả n xuấ t
hà ng hoá , bở i lao độ ng củ a mỗ i ngườ i là mộ t bộ phậ n củ a lao độ ng xã hộ i, nằ m trong hệ thố ng phâ n cô ng lao
độ ng xã hộ i.
- Mâ u thuẫ n giữ a lao độ ng cụ thể và lao độ ng trừ u tượ ng xuấ t hiện khi sả n phẩ m do nhữ ng ngườ i sá n xuấ t
hà ng hoá riêng biệt tạ o ra khô ng phù hợ p vớ i nhu cầ u xã hộ i, hoặ c khi mứ c hao phí lao độ ng cá biệt cao hơn
mứ c hao phí mà xã hộ i có thể chấ p nhậ n đượ c. Khi đó , sẽ có mộ t số hà ng hoá khô ng bá n đượ c. Nghĩa là có mộ t
số hao phí lao độ ng cá biệt khô ng đượ c xã hộ i thừ a nhậ n. Mâ u thuẫ n nà y tạ o ra nguy cơ khủ ng hoả ng tiềm ẩ n.
- Ý nghĩa củ a việc phá t hiện đố i vớ i lý luậ n giá trị. Phá t hiện ra tính hai mặ t củ a lao độ ng sả n xuấ t hà ng hoá tạ o
nên sự thà nh cô ng trong việc xâ y dự ng lý luậ n giá trị.
+ Xá c định đượ c chấ t củ a giá trị là do lao độ ng trừ u tượ ng kết tinh, biểu hiện quan hệ xã hộ i và là mộ t phạ m
trù lịch sử .
+ Xá c định đượ c lượ ng củ a giá trị là lượ ng thờ i gian lao độ ng xã hộ i cầ n thiết.
+ Xá c định đượ c hình thá i biểu hiện củ a giá trị phá t triển từ thấ p tớ i cao, từ hình thá i giả n đơn đến hình thá i
mở rộ ng, hình thá i chung và cuố i cù ng là hình thá i tiền.
+ Xá c định đượ c quy luậ t giá trị- quy luậ t cơ bả n củ a sả n xuấ t hà ng hoá . Quy luậ t nà y đò i hỏ i ngườ i sả n xuấ t và
trao đổ i hà ng hoá phả i đả m bả o phù hợ p thờ i gian lao độ ng xã hộ i cầ n thiết.
7
Nguyễn Phi Long
09 Vì sao hàng hóa có hai thuộc tính?

- Sở dĩ hà ng hoá có hai thuộ c tính là do lao độ ng củ a ngườ i sả n xuấ t hà ng hoá có tính hai mặ t: lao độ ng cụ thể và
lao độ ng trừ u tượ ng.
Lao động cụ thể

- Lao độ ng cụ thể là lao độ ng có ích dướ i mộ t hình thứ c cụ thể củ a nhữ ng nghề nghiệp chuyên mô n nhấ t định.
- Mỗ i lao độ ng cụ thể có mụ c đích, đố i tượ ng lao độ ng, cô ng cụ , phương phá p lao độ ng riêng và kết quả riêng.
- Lao độ ng cụ thể tạ o ra giá trị sử dụ ng củ a hà ng hoá .
- Cá c loạ i lao độ ng cụ thể khá c nhau tạ o ra nhữ ng sả n phẩ m có giá trị sử dụ ng khá c nhau.
- Phâ n cô ng lao độ ng xã hộ i cà ng phá t triển, xã hộ i cà ng nhiều ngà nh, nghề khá c nhau, cá c hỉnh thứ c lao độ ng cụ
thể cà ng phong phú , đa dạ ng, cà ng có nhiều giá trị sử dụ ng khá c nhau.
Lao động trừu tượng

- Lao độ ng trừ u tượ ng là lao độ ng xã hộ i củ a ngườ i sả n xuấ t hà ng hoá khô ng kể đến hình thứ c cụ thể củ a nó ; đó
là sự hao phí sứ c lao độ ng nó i chung củ a ngườ i sả n xuấ t hà ng hoá về cơ bắ p, thầ n kinh, trí ó c.
- Lao độ ng trừ u tượ ng tạ o ra giá trị củ a hà ng hoá .
- Giá trị hà ng hoá là lao độ ng trừ u tượ ng củ a ngườ i sả n xuấ t kết tinh trong hà ng hoá . Lao độ ng trừ u tượ ng là cơ
sở để so sá nh, trao đổ i cá c giá trị sử dụ ng khá c nhau.
10 Lượng giá trị của hàng hóa là gì?

Lượ ng giá trị củ a hà ng hoá là lượ ng lao độ ng đã hao phí để tạ o ra hà ng hoá .
11 Phân tích lượng giá trị của hàng hoá?

- Lượ ng lao độ ng đã hao phí đượ c tính bằ ng thờ i gian lao độ ng nhưng khô ng phả i thờ i gian lao độ ng củ a đơn vị
sả n xuấ t cá biệt mà đo bằ ng thờ i gian lao độ ng xã hộ i cầ n thiết.
- Thờ i gian lao độ ng xã hộ i cầ n thiết là thờ i gian đò i hỏ i để sả n xuấ t ra mộ t giá trị sử dụ ng nà o đó trong nhữ ng
điều kiện bình thườ ng củ a xã hộ i vớ i trình độ thà nh thạ o trung bình, cườ ng độ lao độ ng trung bình.
- Thô ng thườ ng, thờ i gian lao độ ng xã hộ i cầ n thiết là thờ i gian lao độ ng cá biệt củ a nhữ ng ngườ i sả n xuấ t hà ng
hoá cung cấ p đạ i bộ phậ n lượ ng hà ng hoá ấ y trên thị trườ ng.
- Xét về mặ t cấ u thà nh, lượ ng giá trị củ a mộ t đơn vị hà ng hoá đượ c sả n xuấ t ra bao hà m: hao phí lao độ ng quá
khứ (Chứ a trong cá c yếu tố vậ t tư, nguyên nhiên liệu đã tiêu dù ng để sả n xuấ t ra hà ng hoá đó ) cù ng vớ i hao phí
lao độ ng mớ i kết tinh thêm.
12 Nêu các nhân tố ảnh hưởng tới lượng giá trị của hàng hóa?
*) Nă ng suấ t lao độ ng
- Khá i niệm: Nă ng suấ t lao độ ng là nă ng lự c sả n xuấ t củ a lao độ ng, đượ c tính bằ ng số lượ ng sả n phẩ m sả n xuấ t
ra trong mộ t đơn vị thờ i gian hay số lượ ng thờ i gian hao phí để sả n xuấ t ra mộ t đơn vị sả n phẩ m.
- Nă ng suấ t lao độ ng tă ng lên sẽ là m giả m lượ ng thờ i gian hao phí lao độ ng cầ n thiết trong mộ t đơn vị hà ng
8
Nguyễn Phi Long
hoá . Do vậ y, nă ng suấ t lao độ ng tă ng lên sẽ là m cho lượ ng giá trị trong mộ t đơn vị hà ng hoá giả m xuố ng,
- Cá c nhâ n tố ả nh hưở ng đến nă ng suấ t lao độ ng gồ m:
+ Trình độ khéo léo trung bình củ a ngườ i lao độ ng;
+ Mứ c độ phá t triển củ a khoa họ c và trình độ á p dụ ng khoa họ c và o quy trình cô ng nghệ;
+ Sự kết hợ p xã hộ i củ a quá trình sả n xuấ t;
+ Quy mô và hiệu suấ t củ a tư liệu sả n xuấ t;
+ Cá c điều kiện tự nhiên.
- Phâ n biệt nă ng suấ t lao độ ng vớ i cườ ng độ lao độ ng:
+ Khá i niệm: Cườ ng độ lao độ ng là mứ c độ khẩ n trương, tích cự c củ a hoạ t độ ng lao độ ng trong sả n xuấ t.
+ Tă ng cườ ng độ lao độ ng là tă ng mứ c độ khẩ n trương, tích cự c củ a hoạ t độ ng lao độ ng. Trong chừ ng mự c xét
riêng vai trò củ a cườ ng độ lao độ ng, việc tă ng cườ ng độ lao độ ng là m cho tổ ng số sả n phẩ m tă ng lên. Tổ ng
lượ ng giá trị củ a tấ t cả hà ng hoá gộ p lạ i tă ng lên. Song lượ ng thờ i gian lao độ ng xã hộ i cầ n thiết hao phí để sả n
xuấ t ra mộ t đơn vị hà ng hoá khô ng thay đổ i.
+ Cườ ng độ lao độ ng chịu ả nh hưở ng củ a cá c yếu tố sứ c khoẻ, thể chấ t, tâ m lí, trình độ tay nghề thà nh thạ o
củ a ngườ i lao độ ng, cô ng tá c tổ chứ c, kỉ luậ t lao độ ng,...
- So sá nh:
+ Giố ng nhau
* Chú ng đều thuộ c "sứ c sả n xuấ t củ a lao độ ng"
* Đều dẫ n tớ i số lượ ng ( hoặ c khố i lượ ng ) sả n phẩ m sả n xuấ t ra trong mộ t đơn vị thờ i gian tă ng lên
+ Khá c nhau
Tă ng cườ ng độ lao độ ng Tă ng nă ng suấ t lao độ ng
Ả nh hưở ng đến
lượ ng giá trị củ a
Khô ng ả nh hưở ng đến lượ ng giá trị Giả m lượ ng giá trị
1 đơn vị hà ng
hó a
Phụ thuộ c nhiều và o thể chấ t, tinh thầ n
Khả nă ng tă ng Phụ thuộ c và o yếu tố má y mó c kỹ thuậ t, mộ t
củ a ngườ i lao độ ng nên có nhữ ng giớ i hạ n
lên yếu tố có sứ c sả n xuấ t vô hạ n
nhấ t định
*) Tính chấ t phứ c tạ p củ a lao độ ng: Că n cứ và o mứ c độ phứ c tạ p củ a lao độ ng mà chia thà nh lao độ ng giả n đơn
và lao độ ng phứ c tạ p.
- Lao độ ng giả n đơn là lao độ ng khô ng đò i hỏ i có quá trình đà o tạ o mộ t cá ch hệ thố ng, chuyên sâ u về chuyên
mô n, kĩ nă ng, nghiệp vụ cũ ng có thể thao tá c đượ c.
- Lao độ ng phứ c tạ p là nhữ ng hoạ t độ ng lao độ ng yêu cầ u phả i trả i qua mộ t quá trình đà o tạ o về kĩ nă ng,
nghiệp vụ theo yêu cầ u củ a nhữ ng nghề nghiệp chuyên mô n nhấ t định.
- Trong cù ng mộ t đơn vị thờ i gian lao độ ng như nhau, lao độ ng phứ c tạ p tạ o ra nhiều giá trị hơn so vớ i lao
9
Nguyễn Phi Long
độ ng giả n đơn. Lao độ ng phứ c tạ p là lao độ ng giả n đơn đượ c nhâ n bộ i lên.
Ý nghĩa của việc nghiên cứu lượng giá trị hàng hóa là gì?
13 Đối với Việt Nam hiện nay cần làm gì để giảm lượng giá trị hàng hóa?
*) Việc nghiên cứ u lượ ng giá trị hà ng hó a là rấ t cầ n thiết.
- Trướ c hết, nghiên cứ u lượ ng giá trị hà ng hó a đã xá c định đượ c giá cả củ a hà ng hó a đã là m ra. Bở i vì khi
nghiên cứ u lượ ng giá trị hà ng hó a cho biết: “ Thờ i gian lao độ ng xã hộ i cầ n thiết giả n đơn trung bình để sả n xuấ t
ra mộ t hà ng hó a là thướ c đo lượ ng giá trị hà ng hó a và từ đó xá c định đượ c giá cả củ a hà ng hó a nà o cao hơn củ a
hà ng hó a nà o.
- Thứ hai, nghiên cứ u lượ ng giá trị hà ng hó a tìm ra đượ c cá c nhâ n tố tá c độ ng đến nó , từ đó tìm ra cá ch để là m
giả m giá cả sả n xuấ t như: tă ng nă ng suấ t lao độ ng, đầ u tư và o khoa họ c kỹ thuậ t hiện đạ i, đầ u tư đà o tạ o giá o
dụ c … mà vẫ n giữ nguyên hoặ c là m tă ng thêm giá trị sử dụ ng để tiến tớ i cạ nh tranh trên thị trườ ng, đâ y chính là
điều mà cá c nhà là m kinh tế luô n hướ ng tớ i nhằ m đạ t đượ c lợ i nhuậ n siêu ngạ ch.
- Thứ ba, bở i vì lao độ ng phứ c tạ p tạ o ra đượ c nhiều giá trị hơn so vớ i lao độ ng giả n đơn trong cù ng mộ t đơn
vị thờ i gian lao độ ng như nhau. Vì thế cá c nhà là m kinh tế cầ n phả i chú trọ ng đầ u tư và o nhữ ng ngà nh lao độ ng
phứ c tạ p. Muố n là m đượ c điều nà y thì phả i nâ ng cao trình độ cô ng nhâ n, nâ ng cao tay nghề và á p dụ ng nhữ ng
biện phá p tiên tiến.
*) Liên hệ
- Đố i vớ i Việt Nam, đi lên từ mộ t nướ c nô ng nghiệp, vớ i nhữ ng tậ p quá n canh tá c nhỏ lẻ lạ c hậ u, lạ i chịu nhiều
thiệt hạ i củ a chiến tranh nên gặ p rấ t nhiều khó khă n trong quá trình xâ y dự ng và phá t triển. Từ nă m 1986,
Đả ng và nhà nướ c đã quyết định chính sá ch đổ i mớ i đấ t nướ c và đạ t đượ c nhiều thà nh tự u. Bên cạ nh đó vẫ n
cò n nhều khó khă n trong quá trình phá t triển đặ c biệt là thiếu lao độ ng là nh nghề, sả n xuấ t vớ i cô ng nghệ đơn
giả n nên lượ ng giá trị hà ng hó a cao mà giá trị sử dụ ng lạ i thấ p, khô ng đá p ứ ng đượ c nhu cầ u trong nướ c cũ ng
như ngoà i nướ c. Ví dụ như: gạ o ở Việt Nam sả n xuấ t vớ i thờ i gian lao độ ng xã hộ i cầ n thiết lớ n, nhiều nhâ n lự c,
nhưng chấ t lượ ng gạ o lạ i khô ng cao, bá n vớ i giá thấ p trên thị trườ ng thế giớ i. Từ đó đặ t ra mộ t yêu cầ u là m thế
nà o để là m giả m lượ ng giá trị mà vẫ n giữ nguyên hoặ c tă ng thêm giá trị sử dụ ng củ a hà ng hó a.
- Để giả m lượ ng giá trị hà ng hó a thì nướ c ta cầ n:
+ Chú trọ ng đầ u tư phá t triển nhữ ng ngà nh lao độ ng tri thứ c, nâ ng cao nă ng suấ t lao độ ng bằ ng cá ch á p dụ ng
nhiều cô ng nghệ sả n xuấ t tiên tiến, hiện đạ i; đầ u tư đà o tạ o độ i ngũ lao độ ng có trình độ tay nghề cao, tiến tớ i
xâ y dự ng mộ t nền kinh tế tri thứ c.
+ Đồ ng thờ i vớ i việc xâ y dự ng và phá t triển kinh tế nhà nướ c cầ n kiên quyết đẩ y lù i nhữ ng tệ nạ n tham ô
tham nhũ ng; cả i cá ch hà nh chính thậ t hiệu quả minh bạ ch; hạ n chế…
14 Phân tích nội dung, yêu cầu của quy luật giá trị?
- Quy luậ t giá trị là quy luậ t kinh tế cơ bả n củ a sả n xuấ t hà ng hoá . Ở đâ u có sả n xuấ t và trao đổ i hà ng hoá thi ở
đó có sự hoạ t độ ng củ a quy luậ t giá trị.
- Quy luậ t giá trị yêu cầ u việc sả n xuấ t và trao đổ i hà ng hoá phả i đượ c tiến hà nh trên cơ sở củ a hao phí lao độ ng
xã hộ i cầ n thiết.
+ Trong lĩnh vự c sả n xuấ t, ngườ i sả n xuấ t muố n bá n đượ c hà ng hoá trên thị trườ ng, muố n đượ c xã hộ i thừ a
nhậ n sả n phẩ m thì lượ ng giá trị củ a mộ t hà ng hoá cá biệt phả i phù hợ p vớ i thờ i gian lao độ ng xã hộ i cầ n thiết.
+ Trong lĩnh vự c trao đổ i, phả i tiến hà nh theo nguyên tắ c ngang giá , lấ y giá trị xã hộ i là m cơ sở , khô ng dự a trên
giá trị cá biệt.
- Thô ng qua sự vậ n độ ng củ a giá cả thị trườ ng sẽ thấ y đượ c sự hoạ t độ ng củ a quy luậ t giá trị. Quy luậ t giá trị
10
Nguyễn Phi Long
hoạ t độ ng và phá t huy tá c dụ ng thô ng qua sự vậ n độ ng củ a giá cả xung quanh giá trị, dướ i sự tá c độ ng củ a quan
hệ cung - cầ u. Giá cả thị trườ ng lên xuố ng xoay quanh giá trị hà ng hoá trở thà nh cơ chế tá c độ ng củ a quy luậ t giá
trị.
11
Nguyễn Phi Long
15 Phân tích tác động của quy luật giá trị?

a. Điều tiết sả n xuấ t và lưu thô ng hà ng hoá
- Điều tiết sả n xuấ t: trong sả n xuấ t, thô ng qua sự biến độ ng củ a giá cả , ngườ i sả n xuấ t sẽ biết đượ c tình hình
cung - cầ u về hà ng hoá đó và quyết định phương á n sả n xuấ t. Nếu giá cả hà ng hoá bằ ng hoặ c lớ n hơn giá trị thì
việc sả n xuấ t nên đượ c tiếp tụ c, mở rộ ng. Tư liệu sả n xuấ t, sứ c lao độ ng sẽ đượ c tự phá t dịch chuyển và o ngà nh
đang có giá cả cao.
- Điều tiết lưu thô ng: trong lưu thô ng, quy luậ t giá trị điều tiết hà ng hoá từ nơi có giá cả thấ p đến nơi có giá cả
cao, từ nơi cung lớ n hơn cầ u đến nơi cung nhỏ hơn cầ u. Thô ng qua mệnh lệnh củ a giá cả thị trườ ng, hà ng hoá ở
nơi có giá cả thấ p đượ c thu hú t, chả y đến nơi có giá cả cao hơn, gó p phầ n là m cho cung - cầ u hà ng hó a giữ a cá c
vù ng đượ c câ n bằ ng, ...
b. Kích thích cả i tiến kĩ thuậ t, hợ p lý hoá sả n xuấ t nhằ m tă ng nă ng suấ t lao độ ng

- Trên thị trườ ng, hà ng hoá đượ c trao đổ i theo giá trị xã hộ i. Ngườ i sả n xuấ t có giá trị cá biệt nhỏ hơn giá trị xã
hộ i, khi bá n theo giá trị xã hộ i sẽ thu đượ c nhiều lợ i nhuậ n hơn. Ngượ c lạ i, ngườ i sả n xuấ t có giá trị cá biệt lớ n
hơn giá trị xã hộ i sẽ gặ p bấ t lợ i hoặ c thua lỗ . Để đứ ng vữ ng trong cạ nh tranh và trá nh khô ng bị phá sả n, ngườ i
sả n xuấ t phả i luô n tìm cá ch là m cho giá trị cá biệt hà ng hoá củ a mình nhỏ hơn hoặ c bằ ng giá trị xã hộ i.
- Biện phá p: phả i cả i tiến kĩ thuậ t, á p dụ ng cô ng nghệ mớ i, đổ i mớ i phương phá p quả n lí, thự c hiện tiết kiệm,.,.
Kết quả , lự c lượ ng sả n xuấ t ngà y cà ng phá t triển, nă ng suấ t lao độ ng xã hộ i tă ng lên, chi phí sả n xuấ t hà ng hoá
giả m xuố ng.
- Trong lưu thô ng, để bá n đượ c nhiều hà ng hoá , ngườ i sả n xuấ t phả i khô ng ngừ ng tă ng chấ t lượ ng phụ c vụ ,
quả ng cá o, tổ chứ c tố t khâ u bá n hà ng,... là m cho quá trình lưu thô ng đượ c hiệu quả cao hơn, nhanh chó ng, thuậ n
tiện vớ i chi phí thấ p nhấ t.
c. Phâ n hó a nhữ ng ngườ i sả n xuấ t thà nh nhữ ng ngườ i già u, ngườ i nghèo mộ t cá ch tự nhiên
- Trong quá trình cạ nh tranh:
+ Nhữ ng ngườ i sả n xuấ t nhạ y bén vớ i thị trườ ng, trình độ nă ng lự c giỏ i, sả n xuấ t vớ i hao phí cá biệt thấ p hơn
mứ c hao phí chung củ a xã hộ i sẽ trở nên già u có .
+ Nhữ ng ngườ i do hạ n chế về vố n, kinh nghiệm sả n xuấ t thấ p kém, trình độ cô ng nghệ lạ c hậ u,... thì giá trị cá
biệt sẽ cao hơn giá trị xã hộ i và dễ lâ m và o tình trạ ng thua lỗ , dẫ n đến phá sả n, thậ m chí phả i đi là m thuê.
- Trong nền kinh tế thị trườ ng thuầ n tuý, chạ y theo lợ i ích cá nhâ n, đầ u cơ, gian lậ n, khủ ng hoả ng kinh tế,... là
nhữ ng yếu tố có thể là m tă ng thêm tá c độ ng phâ n hoá sả n xuấ t cù ng nhữ ng tiêu cự c về kinh tế - xã hộ i khá c.
Kết luận: Tóm lại, quy luật giá trị vừa có tác dụng đào thải cái lạc hậu, lỗi thời, kích thích sự tiến bộ, làm
cho lực lượng sản xuất phát triển mạnh mẽ; vừa có tác dụng lựa chọn, đánh giá người sản xuất; vừa có
cả những tác động tích cực lẫn tiêu cực. Các tác động đó diễn ra một cách khách quan trên thị trường.
16 Ý nghĩa thực tiễn của quy luật giá trị là gì?

- Cầ n nhậ n thứ c sự tồ n tạ i khá ch quan và phạ m vi hoạ t độ ng rộ ng lớ n, lâ u dà i củ a quy luậ t giá trị trong nền
kinh tế hà ng hoá nhiều thà nh phầ n ở nướ c ta hiện nay.
- Cầ n vậ n dụ ng tố t cơ chế thị trườ ng có sự quả n lý củ a nhà nướ c để phá t huy vai trò tích cự c củ a cơ chế thị
trườ ng và hạ n chế mặ t tiêu cự c củ a nó để thú c đẩ y sả n xuấ t phá t triển, đả m bả o sự cô ng bằ ng xã hộ i.
12
Nguyễn Phi Long
3. Giá trị thặ ng dư trong nền kinh tế thị trườ ng

17 Phân tích hàng hóa sức lao động?
1. Khá i niệm
- Sứ c lao độ ng hay nă ng lự c lao độ ng là toà n bộ nhữ ng nă ng lự c thể chấ t và tinh thầ n tồ n tạ i trong cơ thể,
trong mộ t con ngườ i đang số ng, và đượ c ngườ i đó đem ra vậ n dụ ng mỗ i khi sả n xuấ t ra mộ t giá trị sử đự ng nà o
đó .
2. Hai điều kiện để sứ c lao độ ng trở thà nh hà ng hoá

- Ngườ i lao độ ng đượ c tự do về thâ n thể, có quyền sở hữ u sứ c lao độ ng củ a mình và chỉ bá n sứ c lao độ ng ấ y
trong mộ t thờ i gian nhấ t định.
- Ngườ i lao độ ng khô ng có đủ cá c tư liệu sả n xuấ t cầ n thiết để tự kết hợ p vớ i sứ c lao độ ng củ a mình tạ o ra
hà ng hoá để bá n, cho nên họ phả i bá n sứ c lao độ ng.
3. Thuộ c tính củ a hà ng hoá sứ c lao độ ng

a. Giá trị củ a hà ng hoá sứ c lao độ ng
- Giá trị củ a hà ng hoá sứ c lao độ ng cũ ng do số lượ ng lao độ ng xã hộ i cầ n thiết để sả n xuấ t và tá i sả n xuấ t ra
sứ c lao độ ng quyết định.
+ “ Sứ c lao độ ng chỉ tồ n tạ i như nă ng lự c con ngườ i số ng, muố n tá i sả n xuấ t ra nă ng lự c đó ngườ i lao độ ng
phả i tiêu dù ng mộ t lượ ng tư liệu sinh hoạ t nhấ t định.
+ “ Thờ i gian lao độ ng xã hộ i cầ n thiết để tá i sả n xuấ t ra sứ c lao độ ng sẽ đượ c quy thà nh thờ i gian lao độ ng
xã hộ i cầ n thiết để sả n xuấ t ra nhữ ng tư liệu sinh hoạ t ấ y (hoặ c giá trị củ a hà ng hoá sứ c lao độ ng đượ c đo lườ ng
giá n tiếp thô ng qua lượ ng giá trị củ a cá c tư liệu sinh hoạ t để tá i sả n xuấ t ra sứ c lao độ ng).
- Giá trị củ a hà ng hoá sứ c lao độ ng do cá c bộ phậ n sau đâ y hợ p thà nh:
+ Giá trị tư liệu sinh hoạ t cầ n thiết (cả vậ t chấ t, tinh thầ n) để tá i sả n xuấ t ra sứ c lao độ ng.
+ Phí tổ n đà o tạ o ngườ i lao độ ng.
+ Giá trị nhữ ng tư liệu sinh hoạ t cầ n thiết (vậ t chấ t và tinh thầ n) để nuô i con củ a ngườ i lao độ ng.
- Giá trị hà ng hoá sứ c lao độ ng bao hà m cả yếu tố tinh thầ n, lịch sử , phụ thuộ c và o hoà n cả nh lịch sử củ a từ ng
quố c gia, trình độ vă n minh củ a quố c gia đó đạ t đượ c,...
b. Giá trị sử dụ ng củ a hà ng hoá sứ c lao độ ng

- Giá trị sử dụ ng củ a hà ng hoá sứ c lao độ ng nhằ m mụ c đích thoả mã n nhu cầ u củ a ngườ i mua.
- Giá trị sử dụ ng cù a hà ng hoá sứ c lao độ ng thể hiện ở quá trình tiêu dù ng (sử dụ ng) sứ c lao độ ng, tứ c là quá
trình lao độ ng để sả n xuấ t ra hà ng hoá hay dịch vụ nà o đó .
- Trong quá trình lao độ ng, sứ c lao độ ng tạ o ra mộ t lượ ng giá trị mớ i lớ n hon giá trị bả n thâ n nó , phầ n giá trị
dô i ra đó đượ c gọ i là giá trị thặ ng dư. Đó là đặ c điểm riêng có củ a giá trị sử dụ ng hà ng hoá sứ c lao độ ng.
13
Nguyễn Phi Long
18 Ý nghĩa của việc nghiên cứu về hàng hóa sức lao động?
1. Ý nghĩa củ a việc nghiên cứ u lí luậ n hà ng hoá sứ c lao độ ng
- Vạ ch ra nguồ n gố c củ a giá trị thặ ng dư, đó là lao độ ng khô ng cô ng củ a ngườ i cô ng nhâ n là m thuê tạ o ra trong
quá trình sả n xuấ t và bị nhà tư bả n chiếm đoạ t.
- Chỉ ra bả n chấ t cơ bả n nhấ t củ a xã hộ i tư bả n đó là sự bó c lộ t củ a tư bả n đố i vớ i lao độ ng là m thuê.
- Chỉ ra cá c hình thứ c biểu hiện củ a giá trị thặ ng dư như lợ i nhuậ n, lợ i nhuậ n bình quâ n, lợ i tứ c, địa tô ,...
- Chỉ ra đượ c nguồ n gố c, bả n chấ t củ a tích luỹ tư bả n,...; và như vậ y, lí luậ n hà ng hoá sứ c lao độ ng chỉ ra quá
trình phá t sinh, phá t triển và diệt vong củ a chủ nghĩa tư bả n.
2. Ý nghĩa củ a việc nghiên cứ u lí luậ n hà ng hoá sứ c lao độ ng vớ i phá t triển nguồ n nhâ n lự c ở Việt Nam:
- Về số lượ ng nguồ n nhâ n lự c
- Về chấ t lượ ng nguồ n nhâ n lự c
3. So sá nh: Hà ng hó a thô ng thườ ng và hà ng hó a sứ c lao độ ng

a. Giố ng nhau:
- Đều là hà ng hó a, đượ c dù ng để trao đổ i, mua bá n.
- Cũ ng có hai thuộ c tính cơ bả n là giá trị và giá trị sử dụ ng
b. Khá c nhau:
Hà ng hó a thô ng thườ ng Hà ng hó a sứ c lao độ ng
Khi tiêu dù ng sẽ bị mấ t đi (hà ng hó a tiêu Khi tiêu dù ng (thô ng qua lao độ ng), nó khô ng
dù ng thô ng thườ ng), hoặ c chuyển giá trị và bị mấ t đi mà tạ o ra mộ t lượ ng giá trị mớ i lớ n
Giá trị sử dụ ng
giá trị sử dụ ng và o trong sả n phẩ m mớ i hơn giá trị bả n thâ n nó , đượ c kết tinh trong
(Hà ng hó a là cá c yếu tố sả n xuấ t) hà ng hó a mớ i do lao độ ng tạ o ra.
Đượ c đo lườ ng và biểu hiện ở giá trị nhữ ng
Hao phí lao độ ng xã hộ i củ a ngườ i sả n xuấ t tư liệu tiêu dù ng, nuô i số ng ngườ i lao độ ng
Giá trị
hà ng hó a, kết tinh trong hà ng hó a. và gia đình. Đồ ng thờ i, mang yếu tố tinh thầ n
và lịch sử .
19 Phân tích hai phương pháp sản xuất giá trị thặng dư
- Ngà y lao độ ng củ a cô ng nhâ n là thờ i gian cô ng nhâ n là m việc trong xí nghiệp tư bả n chủ nghĩa, ngà y lao độ ng
bao gồ m: thờ i gian lao độ ng cầ n thiết và thờ i gian lao độ ng thặ ng dư.
1. Sản xuất giá trị thặng dư tuyệt đối

- Giá trị thặ ng dư tuyệt đố i là giá trị thặ ng dư thu đượ c do kéo dà i ngà y lao độ ng vượ t quá thờ i gian lao độ ng
tấ t yếu, trong khi nă ng suấ t lao độ ng, giá trị sứ c lao độ ng và thờ i gian lao độ ng tấ t yếu khô ng thay đổ i.
- Ví dụ : Ngà y lao độ ng là 8 giờ , thờ i gian lao độ ng tấ t yếu là 4 giờ , thờ i gian lao độ ng thặ ng dư là 4 giờ , tỉ suấ t
giá trị thặ ng dư là 100%.
1 — 1 ; -- {
4 giờ 4 giờ
+ Giả định nhà tư bả n kéo dà i ngà y lao độ ng thêm 2 giờ nữ a vớ i mọ i điều kiện khô ng đổ i thì giá trị thặ ng dư
tuyệt đố i tă ng từ 4 giờ lên 6 giờ .
I — h -— i —I
4 giờ v 4 giờ 2 giờ
+ Thờ i gian lao độ ng thặ ng dư: 6 giờ
14
Nguyễn Phi Long
+ Tỉ suấ t giá trị thặ ng dư sẽ là : m' = 150%

- Để có nhiều giá trị thặ ng dư ngườ i mua hà ng hoá sứ c lao độ ng phả i tìm mọ i cá ch để kéo dà i ngà y lao độ ng và
tă ng cườ ng độ lao độ ng.
Ngà y lao độ ng chịu giớ i hạ n về mặ t sinh lí (cô ng nhâ n phả i có thờ i gian ă n, ngủ , nghỉ ngơi, giả i trí) nên khô ng
thể kéo dà i bằ ng ngà y tự nhiên, cò n cườ ng độ lao độ ng cũ ng khô ng thể tă ng vô hạ n quá sứ c chịu đự ng củ a con
ngườ i. Hơn nữ a, cô ng nhâ n kiên quyết đấ u tranh đò i rú t ngắ n ngà y lao độ ng.
2. Sả n xuấ t giá tri thặ ng dư tương đố i

- Khá i niệm: Giá trị thặ ng dư tương đố i là giá trị thặ ng dư thu đượ c nhơ rú t ngắ n thờ i gian lao độ ng tấ t yếu; do
đó kéo dà i thờ i gian lao độ ng thặ ng dư trong khi độ dà i ngà y lao độ ng khô ng thay đổ i hoặ c thậ m chí rú t ngắ n.
- Ví dụ :
+ Ngà y lao độ ng 8 giờ , vớ i 4 giờ lao độ ng tấ t yếu, 4 giờ lao độ ng thặ ng dư, tỉ suấ t giá trị thặ ng dư là 100%.
Nếu giá trị sứ c lao độ ng giả m khiến thờ i gian lao độ ng tấ t yếu rú t xuố ng cò n 2 giờ thì thờ i gian lao độ ng thặ ng
dư sẽ là 6 giờ .
+ Tỉ suấ t giá trị thặ ng dư sẽ là : m' = 300%
- Để rú t ngắ n thờ i gian lao độ ng tấ t yếu thì phả i giả m giá trị sứ c lao độ ng tứ c là phả i giả m giá trị cá c tư liệư
sinh hoạ t và dịch vụ cầ n thiết để tá i sả n xuấ t sứ c lao độ ng, do đó phả i tă ng nă ng suấ t lao độ ng trong cá c ngà nh
sả n xuấ t ra tư liệu sinh hoạ t và cá c ngà nh sả n xuấ t ra tư liệu sả n xuấ t để chế tạ o ra tư liệu sinh hoạ t đó .
20 Nêu ý nghĩa của hai phương pháp sản xuất giá trị thặng dư?
1. Ý nghĩa nó i chung
- Nếu gạ t bỏ mụ c đích và tinh chấ t tư bả n chủ nghĩa thì hai phương phá p sả n xuấ t giá trị thặ ng dư nó i trên
nhấ t là phương phá p sả n xuấ t giá trị thặ ng dư tương đố i có tá c dụ ng mạ nh mẽ là m tă ng nă ng suấ t lao độ ng, cả i
tiến kĩ thuậ t, quả n lý sả n xuấ t thú c đẩ y quá trình tă ng trưở ng kinh tế.
- Cù ng vớ i sự phá t triển củ a cá ch mạ ng cô ng nghiệp 4.0, nă ng suấ t lao độ ng xã hộ i sẽ tiến tớ i rú t ngắ n thờ i
gian lao độ ng trong ngà y và trong tuầ n cho ngườ i lao độ ng, tạ o điều kiện để con ngườ i phá t triển toà n diện,
thự c hiện mụ c đích củ a mô hình kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i ở Việt Nam là “dâ n già u, nướ c mạ nh, dâ n
chủ , cô ng bằ ng, vă n minh”.
2. Ý nghĩa riêng:
- Phương phá p sả n xuấ t giá trị thặ ng dư tuyệt đố i: Thú c đẩ y quá trình tă ng trưở ng kinh tế.
- Phương phá p sả n xuấ t giá trị thặ ng dư tương đố i: Tă ng nă ng suấ t lao độ ng, cả i tiến kĩ thuậ t, quả n lý sả n xuấ t,
là m lự c lượ ng sả n xuấ t phá t triển và thú c đẩ y quá trình tă ng trưở ng kinh tế.
15
Nguyễn Phi Long
Nêu những điểm giống và khác nhau của hai phương pháp sản xuất giá trị
21 thặng dư?
- Giố ng nhau:
+ Tă ng tỷ suấ t giá trị thặ ng dư, tă ng khố i lượ ng giá trị thặ ng dư,
+ Phả n á nh mố i quan hệ giữ a tư bả n và lao độ ng.
- Khá c nhau
Phương phá p sả n
Giá trị thặ ng dư tuyệt đố i Giá trị thặ ng dư tương đố i
xuấ t
- Kéo dà i ngà y lao độ ng - Giữ nguyên độ dà i ngà y lao độ ng
Biện phá p sả n
xuấ t - Thờ i gian lao độ ng tấ t yếu khô ng đổ i - Thờ i gian lao độ ng tấ t yếu rú t ngắ n
xuố ng.
- Ngà y lao độ ng
Giớ i hạ n - Thể chấ t ngườ i lao độ ng Khô ng có
- Tinh thầ n ngườ i lao độ ng
Phạ m vi á p dụ ng Giai đoạ n đầ u củ a chủ nghĩa tư bả n Giai đoạ n sau củ a chủ nghĩa tư bả n
Phân tích mối quan hệ của giá trị thặng dư tương đối và giá trị thặng dư siêu
22 ngạch?
- Giá trị thặ ng dư tương đố i là giá trị thặ ng dư thu đượ c do rú t ngắ n thờ i gian lao độ ng tấ t yếu bằ ng cá ch nâ ng
cao nă ng suấ t lao độ ng trong ngà nh sả n suấ t ra tư liệu sinh hoạ t để hạ thấ p giá trị sứ c lao độ ng nhờ đó tă ng thờ i
gian lao độ ng thặ ng dư lên ngay trong điều kiện độ dà i ngà y lao độ ng, cườ ng độ lao độ ng vẫ n như cũ .
- Giá trị thặ ng dư siêu ngạ ch là phầ n giá trị thặ ng dư thu đượ c do á p dụ ng cô ng nghệ mớ i sớ m hơn cá c xí nghiệp
khá c là m cho giá trị cá biệt củ a hà ng hoá thấ p hơn giá trị thị trườ ng củ a nó .
=> Giá trị thặng dư tương đối và giá trị thặng dư siêu ngạch đều có cơ sở chung giống nhau là dựa trên
cơ sở tăng năng suất lao động, nhưng khác nhau ở chỗ: Giá trị thặng dư tương đối dựa trên cơ sở tăng
năng suất lao động xã hội, còn giá trị thặng dư siêu ngạch dựa trên cơ sở tăng năng suất lao động cá biệt.
- Muố n thu đượ c giá trị thặ ng dư tương đố i, nhà tư bả n cầ n phả i tă ng nă ng suấ t lao độ ng là m cho giá trị tư liệu
sinh hoạ t giả m xuố ng, do đó giả m giá trị sứ c lao độ ng. Nhưng giá trị thặ ng dư tương đố i khô ng phả i là độ ng cơ
trự c tiếp thú c đẩ y từ ng nhà tư bả n cả i tiến kĩ thuậ t, nâ ng cao nă ng suấ t lao độ ng trong xí nghiệp củ a mình. Bở i
vì, giả m giá trị sứ c lao độ ng do giá trị củ a nhiều thứ hà ng hoá quy định, nên khô ng thể do mộ t nhà tư bả n nà o
là m đượ c mà phả i dự a trên cơ sở tă ng nă ng suấ t lao độ ng xã hộ i.
- Giá trị thặ ng dư siêu ngạ ch là độ ng lự c trự c tiếp để cá c nhà tư bả n cả i tiến kĩ thuậ t, tă ng nă ng suấ t lao độ ng.
Bở i vì trong cạ nh tranh tư bả n chủ nghĩa, xí nghiệp nà o sớ m ứ ng dụ ng nhữ ng thà nh tự u khoa họ c cô ng nghệ
mớ i nhấ t thì sẽ sả n xuấ t ra nhữ ng hà ng hoá vớ i giá trị cá biệt thấ p hơn giá trị xã hộ i, do đó thu đượ c mộ t số giá
trị thặ ng dư nhiều hơn mứ c bình thườ ng. Đó chính là giá trị thặ ng dư siêu ngạ ch.
- Mọ i nhà tư bả n đều cố sứ c theo đuổ i giá trị thặ ng dư siêu ngạ ch, nên giá trị thặ ng dư siêu ngạ ch khô ng tồ n tạ i
lâ u đà i khi kỹ thuậ t mớ i đã đượ c á p dụ ng phổ biến, thờ i gian xã hộ i cầ n thiết để sả n xuấ t ra hà ng hoá giả m
16
Nguyễn Phi Long
xuố ng, giá trị xã hộ i củ a hà ng hoá cũ ng giả m. Do đó giá trị thặ ng dư siêu ngạ ch mấ t đi ở xí nghiệp nà y lạ i xuấ t
hiện ở xí nghiệp khá c có má y mó c mớ i hơn, hoà n thiện hơn. Cho nên, nếu xét trong toà n xã hộ i tư bả n thì giá trị
thặ ng dư siêu ngạ ch là mộ t hiện tượ ng tồ n tạ i thườ ng xuyên.
Như vậy, giá trị thặng dư siêu ngạch là hình thái biến tướng của giá trị thặng dư tương đối, vì chúng đều
dựa trên cơ sở tăng năng suất lao động. Giá trị thặng dư siêu ngạch là giá trị thặng dư thu được ngoài
giá trị thặng dư nói chung do một xí nghiệp tư bản nào đó có giá trị cá biệt của hàng hoá thấp hơn giá trị
xã hội.
23 So sánh giá trị thặng dư siêu ngạch và giá trị thặng dư tương đối?
- Giố ng nhau: Tă ng khố i lượ ng giá trị thặ ng dư dự a trên tă ng nă ng suấ t lao độ ng
- Khá c nhau:
Giá trị thặ ng dư siêu ngạ ch Giá trị thặ ng dư tương đố i
- Là hầ n giá trị thặ ng dư thu đượ c do tă ng nă ng - Giá trị thặ ng dư tương đố i là giá trị thặ ng dư đượ c tạ o
suấ t lao độ ng cá biệt, là m cho giá trị cá biệt củ a ra do rú t ngắ n thờ i gian lao độ ng tấ t yếu bằ ng cá ch nâ ng
hà ng hó a thấ p hơn giá trị thị trườ ng củ a nó . cao nă ng suấ t lao độ ng xã hộ i, nhờ đó tă ng thờ i gian lao
- Dự a trên cơ sở tă ng nă ng suấ t lao độ ng cá biệt. độ ng thặ ng dư, trong điều kiện độ dà i ngà y lao độ ng vẫ n
- Chỉ do mộ t số cá c nhà tư bả n có kỹ thuậ t tiên như cũ .
tiến thu đượ c. - Dự a trên cơ sở tă ng nă ng suấ t lao độ ng xã hộ i.
- Phả n á nh quan hệ củ a cá c nhà tư bả n cá biệt bó c - Giá trị thặ ng dư tương đố i do toà n bộ giai cấ p cá c nhà .
lộ t cô ng nhâ n. Giá trị thặ ng dư siêu ngạ ch, khô ng tư bả n thu đượ c.
chỉ biểu hiện mố i quan hệ giữ a tư bả n và lao
độ ng là m thuê, mà cò n trự c tiếp biểu hiện mố i => Vạch rõ mối quan hệ bóc lột của toàn bộ giai cấp
quan hệ cạ nh tranh giữ a cá c nhà tư bả n các nhà tư bản đối với toàn bộ giai cấp công nhân
- Giá trị thặ ng dư siêu ngạ ch là độ ng lự c trự c tiếp, làm thuê.
mạ nh nhấ t thú c đẩ y cá c nhà tư bả n cả i tiến kỹ
thuậ t, á p dụ ng cô ng nghệ mớ i và o sả n xuấ t hoà n
thiện tổ chứ c lao độ ng và tổ chứ c sả n xuấ t để
tă ng nă ng suấ t lao độ ng, giả m giá trị củ a hà ng
hó a.
17
Nguyễn Phi Long
4. Cạ nh tranh và độ c quyền trong nền kinh tế thị trườ ng

Phân tích các đặc điểm kinh tế của độc quyền trong nền kinh tế thị trường tư
24 bản chủ nghĩa?
- Độ c quyền là sự liên minh giữ a cá c doanh nghiệp lớ n, có khả nă ng thâ u tó m việc sả n xuấ t và tiêu thụ mộ t số
loạ i hà ng hoá , có khả nă ng định ra giá cả độ c quyền, nhằ m thu lợ i nhuậ n độ c quyền cao.
1. Các tổ chức độc quyền có quy mô tích tụ và tập trung tư bản lớn
- Sự tích tụ và tậ p trung sả n xuấ t đến mứ c cao, trự c tiếp dẫ n đến hình thà nh cá c tổ chứ c độ c quyền.
- Khi mớ i bắ t đầ u quá trình độ c quyền hoá , cá c tổ chứ c độ c quyền hình thà nh theo liên kết ngang và dầ n có xu
hướ ng chuyển sang liên kết dọ c.
- Về mặt lịch sử , các hỉnh thứ c tổ chứ c độc quyền Cơ bản từ thấp đến cao, bao gồm: cartel (các-ten), syndicate (xanh-đi-
ca), trust (tờ -rớ t), consortium (công-xoóc-xi-om).
+ Cá cten là hình thứ c độ c quyền trong lưu thô ng ở trình độ thấ p : ký hiệp ướ c thỏ a thuậ n về giá cả , vẫ n độ c
lậ p về sả n xuấ t và lưu thô ng (thương nghiệp).
+ Xanhdica là hình thứ c độ c quyền trong lưu thô ng ở trình độ cao hơn Cá cten, vẫ n độ c lậ p về sả n xuấ t, mấ t
độ c lậ p về lưu thô ng (lưu thô ng do ban quả n trị chung).
+ Tờ rớ t là hình thứ c độ c quyền mà sả n xuấ t, lưu thô ng, tà i vụ đều do ban quả n trị chung. Cá c nhà tư bả n
thà nh cổ đô ng thu lợ i nhuậ n theo số lượ ng cổ phầ n.
+ Cô ngxoó cxiom là hình thứ c độ c quyền liên ngà nh (liên kết dọ c) cá c ngà nh khá c nhau nhưng liên quan về
kinh tế, kỹ thuậ t, phụ thuộ c hoà n toà n tà i chính và o mộ t nhó m tư bả n kếch xù .
2. Sức mạnh của các tổ chức độc quyền do tư bản tài chính và hệ thống tài phiệt chi phối
- Song song vó i quá trình tích tụ và tậ p trung sả n xuấ t trong cô ng nghiệp, trong ngâ n hà ng cũ ng diễn ra quá
trình tích tụ , tậ p trung đẫ n đến hỉnh thà nh cá c tổ chứ c độ c quyền trong ngâ n hà ng.
- Sự xuấ t hiện, phá t triển củ a cá c tổ chứ c độ c quyền trong ngâ n hà ng đã là m cho ngâ n hà ng có vai trò mớ i: Từ
chỗ ngâ n hà ng chỉ là trung gian trong việc thanh toá n và tín dụ ng, thì nay đã khố ng chế mọ i hoạ t độ ng củ a nền
kinh tế - xã hộ i.
- Tư bả n tà i chính là kết quả củ a sự hợ p nhấ t giữ a cá c tổ chứ c độ c quyền trong ngâ n hà ng vớ i cá c tổ chứ c độ c
quyền trong cô ng nghiệp.
- Sự phá t triển củ a tư bả n tà i chính dầ n dầ n dẫ n đến sự hình thà nh mộ t nhó m nhỏ nhữ ng nhà tư bả n kếch xù
chi phố i toà n bộ đờ i số ng kinh tế, chính trị củ a toà n xã hộ i, gọ i là tà i phiệt hay đầ u sỏ tà i chính, trù m tà i chính.
+ Về mặ t kinh tế, cá c tà i phiệt thự c hiện sự thố ng trị củ a mình thô ng qua “chế độ tham dự ” và sử dụ ng nhữ ng
thủ đoạ n như lậ p cô ng ty mớ i, phá t hà nh trá i khoá n, kinh doanh cô ng trá i, đầ u cơ chứ ng khoá n ở sở giao dịch,
đầ u cơ ruộ ng đấ t,... để thu lợ i nhuậ n độ c quyền cao.
+ Về mặ t chính trị, hệ thố ng cá c nhà tà i phiệt chi phố i mọ i hoạ t độ ng củ a cá c cơ quan nhà nướ c, đặ c biệt là chi
phố i cá c chính sá ch đố i nộ i, đố i ngoạ i củ a nhà nướ c, biến nhà nướ c tư sả n thà nh cô ng cụ phụ c vụ lợ i ích cho nhà
tà i phiệt.
3. Xuất khẩu tư bản trở thành phổ biến

- Khá i niệm: Xuấ t khẩ u tư bả n là xuấ t khẩ u giá trị ra nướ c ngoà i (đầ u tư tư bả n ra nướ c ngoà i) nhằ m mụ c đích
thu đượ c giá trị thặ ng dư và cá c nguồ n lợ i nhuậ n khá c ở cá c nướ c nhậ p khẩ u tư bả n.
- Xuấ t khẩ u tư bả n có thể thự c hiện dướ i hình thứ c đầ u tư trự c tiếp hoặ c đầ u tư giá n tiêp.
+ Đầ u tư trự c tiếp là hình thứ c xuấ t khẩ u tư bả n để xâ y dự ng nhữ ng xí nghiệp mớ i hoặ c mua lạ i nhữ ng xí
nghiệp đang hoạ t độ ng ở nướ c nhậ n đầ u tư để trự c tiếp kinh doanh thu lợ i nhuậ n cao, biến nó thà nh mộ t chi
nhá nh củ a “cô ng ty mẹ” ở chính quố c.
+ Đầ u tư giá n tiếp là hỉnh thứ c đầ u tư thô ng qua việc cho vay để thu lợ i tứ c, mua cổ phầ n, cổ phiếu, trá i phiếu,
cá c giấ y tờ có giá khá c, quỹ đầ u tư chứ ng khoá n và thô ng qua cá c định chế tà i chính trung gian khá c mà nhà đầ u
18
Nguyễn Phi Long
tư khô ng trự c tiếp tham gia quả n lí hoạ t độ ng đầ u tư.

- Liên hệ: Ý nghĩa đầ u tư trự c tiếp và đầ u tư giá n tiếp vớ i phá t triển kinh tế.
+ Đầ u tư trự c tiếp
+ Đầ u tư giá n tiếp
4. Cạnh tranh để phân chia thị trường thế giới là tất yếu giữa các tập đoàn độc quyền
- Quá trình tích tụ và tậ p trung tư bả n phá t triển, việc xuấ t khẩ u tư bả n tă ng lên cả về quỵ mô và phạ m vi tấ t
yếu dẫ n tớ i sự phâ n chia thế giớ i về mặ t kinh tế gỉữ a cá c tậ p đoà n tư bả n độ c quyền và hình thà nh cá c tổ chứ c
độ c quyền quố c tế. “ Cạ nh tranh khố c liệt giữ a cá c tổ chứ c độ c quyền trên thị trườ ng thế giớ i tấ t yếu đẫ n đến xu
hướ ng thoả hiệp, kí kết cá c hiệp định, để củ ng cố địa vị độ c quyền củ a chú ng trong nhữ ng lĩnh vự c và nhữ ng thị
trườ ng nhấ t định.
- Hình thà nh cá c liên minh độ c quyền quố c tế dướ i dạ ng cartel, syndicate, trust quố c tế.
5. Lôi kéo, thúc đẩy các chính phủ vào việc phân định khu vực lãnh thổ ảnh hưởng là cách thức để bảo
vệ lợi ích độc quyền
- Do sự phâ n chia lã nh thổ và phá t ữ iển khô ng đều củ a cá c cườ ng quố c tư bả n, tấ t yếu dẫ n đến cuộ c đấ u tranh
đò i chia lạ i lã nh thổ thế giớ i. Đó là mộ t trong nhữ ng nguyên nhâ n chính dẫ n đến cuộ c chiến tranh, thậ m chí
chiến tranh thế giớ i.
- Từ nhữ ng nă m 50 củ a thế kỉ XX, phong trà o giả i phó ng dâ n tộ c phá t triển mạ nh mẽ đã là m sụ p đố và tan rã
hệ thố ng thuộ c địa kiểu cũ , cá c cườ ng quố c tư bả n chuyển sang thi hà nh chính sá ch thự c dâ n mớ i, đứ ng đằ ng
sau cá c hoạ t độ ng củ a cá c quố c gia tư bả n luô n có vai trò củ a cá c tậ p đoà n tư bả n độ c quyền.
Như vậy, năm đặc điểm kinh tế cơ bản của độc quyền dưới chủ nghĩa tư bản có quan hệ chặt chẽ với nhau,
nói lên bản chất sự thống trị của tư bản độc quyền. Đó cũng là biểu hiện của phương thức thực hiện lợi
ích của các tập đoàn độc quyền trong giai đoạn phát triển độc quyền của chủ nghĩa tư bản. Trong năm đặc
điểm kinh tế cơ bản của độc quyền, đặc điểm “Các tổ chức độc quyền có quy mô tích tụ và tập trung tư bản
lớn” là quan trọng nhất.
25 Độc quyền nhà nước là gì?

Độ c quyền nhà nướ c là kiểu độ c quyền trong đó nhà nướ c nắ m giữ vị thế độ c quyền trên cơ sở duy trì sứ c mạ nh
củ a cá c tổ chứ c độ c quyền ở nhữ ng lĩnh vự c then chố t củ a nền kinh tế nhằ m tạ o ra sứ c mạ nh vậ t chấ t cho sự ổ n
định củ a chế độ chính trị - xã hộ i ứ ng vớ i điểu kiện phả t triển nhấ t định trong cá c thờ i kì lịch sử .
Phân tích các đặc điểm kinh tế của độc quyền nhà nước trong nền kinh tế của
26 trường tư bản chủ nghĩa?
1. Sự kết hợ p về nhâ n sự giữ a tổ chứ c độ c quyền và nhà nướ c
- Sự kết hợ p về nhâ n sự đượ c thự c hiện thô ng qua cá c đả ng phá i, chính cá c đả ng phá i nà y đã tạ o cho 1ư bả n
độ c quyền mộ t cơ sở xã hộ i để thự c hiện sự thố ng trị và trự c tiếp xâ y dự ng độ i ngũ cô ng chứ c cho bộ má y nhà
nướ c.
- Đứ ng sau cá c đả ng phá i là cá c hộ i chủ xí nghiệp độ c quyền như: Hộ i Cô ng nghiệp toà n quố c Hoa Kỳ, Tổ ng
Liên đoà n cô ng nghiệp Italia, Liên đoà n cá c nhà kinh tế Nhậ t Bả n,... Cá c hộ i chủ xí nghiệp hoạ t độ ng thô ng qua
cá c đả ng phá i củ a giai cấ p tư sả n, cung cấ p kinh phí cho cá c đả ng, quyết định về mặ t nhâ n sự và đườ ng lố i chính
trị, kinh tế củ a cá c đả ng, tham gia và o việc thà nh lậ p bộ má y nhà nướ c ở cá c cấ p.
- Thô ng qua cá c hộ i chủ , mộ t mặ t cá c đạ i biểu củ a cá c tổ chứ c độ c quyền tham gia và o bộ má y nhà nướ c vớ i
nhũ ng cương vị khá c nhau, mặ t khá c cá c quan chứ c và nhâ n viên chính phủ đượ c “cà i cắ m” và o ban quả n trị củ a
19
Nguyễn Phi Long
cá c tổ chứ c độ c quyền, nắ m giữ nhữ ng chứ c vụ trọ ng yếu chính thứ c hoặ c danh dự , hoặ c trở thà nh nhữ ng ngườ i
đỡ đầ u cho cá c tổ chứ c độ c quyền.
2. Sự hình thà nh, phá t triển sở hữ u nhà nướ c

- Sở hữ u trong độ c quyền nhà nướ c là sở hữ u tậ p thể củ a giai cấ p tư sả n, củ a tư bả n độ c quyền có nhiệm vụ
ủ ng hộ và phụ c vụ lợ i ích củ a tư bả n độ c quyền nhằ m duy trì sự tồ n tạ i, phá t triển củ a chủ nghĩa tư bả n.
- Biểu hiện: Sở hữ u nhà nướ c tă ng lên và tă ng cườ ng mố i quan hệ giữ a sở hữ u nhà nướ c và sở hữ u độ c quyền
tư nhâ n.
- Hình thứ c: Xâ y dự ng doanh nghiệp nhà nướ c bằ ng vố n củ a ngâ n sá ch; quố c hữ u hoá cá c doanh nghiệp tư
nhâ n bằ ng cá ch mua lạ i; nhà nướ c mua cổ phầ n củ a cá c doanh nghiệp tư nhâ n; mở rộ ng doanh nghiệp nhà nướ c
bằ ng vố n tích luỹ củ a cá c doanh nghiệp tư nhâ n,...
- Chứ c nă ng:
+ Mở rộ ng sả n xuấ t tư bả n chủ nghĩa, bả o đả m địa bà n rộ ng lớ n cho sự phá t ữ iển củ a độ c quyền.
+ Tạ o điều kiện thuậ n lợ i nhấ t cho việc di chuyển tư bả n củ a cá c tổ chứ c độ c quyền đầ u tư và o cá c ngà nh sả n
xuấ t kinh doanh khá c nhau, chuyển từ nhữ ng ngà nh ít lã i sang nhũ ng ngà nh kinh doanh có hiệu quả hơn mộ t
cá ch dễ dà ng, thuậ n lợ i.
+ Là m chỗ dự a cho sự điều tiết kinh tế củ a nhà nướ c theo nhữ ng chương trình nhấ t định.
- Sự hình thà nh thị trườ ng nhà nướ c thể hiện ở việc nhà nướ c chủ độ ng mở rộ ng thị trườ ng trong nướ c bằ ng
việc bao mua sả n phẩ m củ a cá c doanh nghiệp độ c quyền thô ng qua nhữ ng hợ p đồ ng đượ c kí kết.
3. Độ c quyền nhà nướ c trở thà nh cô ng cụ để nhà nướ c điều tiết nền kinh tế
- Để điều tiết nền kinh tế, nhà nướ c tư sả n sử dụ ng nhiều cô ng cụ ,: trong đó có cô ng cụ độ c quyền nhà nướ c.
Sự điều tiết kinh tế củ a nhà nướ c đượ c thự c hiện dướ i nhiều hình thứ c như: hướ ng dẫ n, kiểm soá t, uố n nắ n
nhữ ng lệch lạ c bằ ng cá c cô ng cụ kinh tế và cá c cô ng cụ hà nh chính - phá p lí.
- Nhà nướ c tư sả n điều tiết kinh tế và thự c hiện cá c chính sá ch kinh tế thô ng qua cá c cô ng cụ chủ yếu như ngâ n
sá ch, thuế, hệ thố ng tiền tệ, tín đụ ng, cá c doanh nghiệp nhà nướ c, kế hoạ ch hoá hay chương trình hoá kinh tế và
cá c cô ng cụ há nh chính, phá p lí.
- Bộ má y điều tiết kinh tế gồ m cơ quan lậ p phá p, hà nh phá p, tư phá p và về mặ t nhâ n sự có sự tham gia củ a
nhữ ng đạ i biểu củ a tậ p đoà n tư bả n độ c quyền lớ n và cá c quan chứ c nhà nướ c.
- Cơ chế điều tiết kinh tế độ c quyền nhà nướ c là sự dung hợ p cả ba cơ chế: thị trườ ng, độ c quyền tư nhâ n và
điều tiết củ a nhà nướ c, nhằ m phá t huy mặ t tích cự c hạ n chế mặ t tiêu cự c để phụ c vụ lợ i ích củ a chủ nghĩa tư
bả n độ c quyền.
5. Kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa và cá c quan hệ lợ i ích

kinh tế ở Việt Nam
27 Khái niệm kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam?
Kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa ở Việt Nam là nền kinh tế vậ n hà nh theo cá c quy luậ t củ a thị
trườ ng, đồ ng thờ i gó p phầ n hướ ng tớ i từ ng bướ c xá c lậ p mộ t xã hộ i mà ở đó dâ n già u, nướ c mạ nh, dâ n chủ ,
cô ng bằ ng, vă n minh; có sự điều tiết củ a Nhà nướ c do Đả ng Cộ ng sả n Việt Nam lã nh đạ o.
Phân tích tính tất yếu khách quan của việc phát triển kinh tế thị trường định
28 hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam?
a. Phù hợp với xu hướng phát triển khách quan của Việt Nam trong bối cảnh thế giới hiện nay
- Nền kinh tế thị trườ ng là nền kinh tế hà ng hoá phá t triển ở trình độ cao. Khi có đủ cá c điều kiện cho sự
20
Nguyễn Phi Long
tồ n tạ i và phá t triển, nền kinh tế hà ng hoá tự hình thà nh. Sự phá t triển củ a nền kinh tế hà ng hoá theo cá c quy
luậ t tấ t yếu đạ t tớ i trình độ nền kinh tế thị trườ ng, ở Việt Nam, cá c điều kiện cho sự hỉnh thà nh và phá t triển
kinh tế thị trườ ng đang tồ n tạ i khá ch quan. Do đó sự hình thà nh kinh tế thị trườ ng ở Việt Nam là tấ t yếu khá ch
quan.
- Mong muố n dâ n già u, nướ c mạ nh, dâ n chủ , cô ng bằ ng, vă n minh là mong muố n chung củ a cá c quố c gia trên
thế giớ i. Do đó , việc định hướ ng hướ ng tớ i xá c lậ p nhữ ng giá trị đó trong nền kinh tế thị trườ ng ở Việt Nam là
phù hợ p vả tấ t yếu trong phá t triển.
- Trong lịch sử đã có kinh tế hà ng hoá giả n đơn, kinh tế thị trườ ng tư bả n chủ nghĩa - giai đoạ n phá t triển cao
và phồ n thịnh ở cá c nướ c tư bả n phá t triển, nhưng nhữ ng mâ u thuẫ n vố n có củ a nó khô ng thể nà o khắ c phụ c
đượ c trong lò ng xã hộ i tư bả n, nền kinh tế thị trườ ng tư bả n chủ nghĩa đang có xu hướ ng tự phủ định, tự tiến
hoá tạ o ra nhữ ng điều kiện cầ n và đủ cho mộ t cuộ c cá ch mạ ng xã hộ i - cá ch mạ ng xã hộ i chủ nghĩa.
- Do vậ y, nhâ n loạ i muố n tiếp tụ c phá t triển thì khô ng chỉ dừ ng lạ i ở kinh tế thị trườ ng tư bả n chủ nghĩa. Vớ i
ý nghĩa đó , sự lự a chọ n mô hình kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa củ a Việt Nam là phù họ p vớ i xu
thế củ a thờ i đạ i và đặ c điểm phá t triển củ a dâ n tộ c.
b. Do tính ưu việt của kinh tể thị trường trong thúc đẩy phát triển Việt Nam theo định hướng xã hội chã
nghĩa
- Tính ưu việt củ a kinh tế thị trườ ng là phương thứ c phâ n bố nguồ n lự c hiệu quả ; là độ ng lự c thú c đẩ y lự c
lượ ng sả n xuấ t phá t triển nhanh; phá t triển theo hướ ng nă ng độ ng, kích thích tiến bộ kĩ thuậ t ~ cô ng nghệ,
nâ ng cao nă ng suấ t lao độ ng, chấ t lượ ng sả n phấ m và hạ giá thà nh.
- Việt Nam cầ n phả i phá t triển kinh tế thị trườ ng đế thú c đẩ y lự c lượ ng sả n xuấ t phá t triển nhanh và có hiệu
quả , thự c hiện mụ c tiêu củ a chủ nghĩa xã hộ i là “dâ n già u, nướ c mạ nh, dâ n chủ , cô ng bằ ng, vă n minh”.
- Trong quá trình phá t triển kinh tế thị trườ ng cầ n chú ý tớ i nhữ ng thấ t bạ i và khuyết tậ t củ a thị trườ ng để có
sự can thiệp, điều tiết kịp thờ i củ a Nhà nướ c phá p quyền xã hộ i chủ nghĩa.
c. Kinh tế thị trường định hưởng xã hội chủ nghĩa phù hợp với nguyện vọng mong muốn dân giàu, nước
mạnh, dẫn chủ, công bằng, vãn mình của nhân dân Việt Nam
- Mụ c tiêu dâ n già u, nướ c mạ nh, dâ n chủ , cô ng bằ ng, vă n minh là khá t vọ ng củ a nhâ n dâ n Việt Nam. Để hiện
thự c hoá khá t vọ ng đó , thự c hiện kinh tế thị trườ ng, trong đó hướ ng tớ i nhữ ng giá trị mớ i là tấ t yếu khá ch quan.
- Kinh tế thị trườ ng sẽ cò n tồ n tạ i lâ u dà i ở Việt Nam là mộ t tấ t yếu khá ch quan, là sự cầ n thiết cho quá trình
xâ y dự ng và phá t triển đấ t nướ c. Phá t triến kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa sẽ phá vỡ tính chấ t
tự cấ p, tự tú c, lạ c hậ u củ a nền kinh tế và chuyển sả n xuấ t nhỏ thà nh sả n xuấ t lớ n hiện đạ i. Điều nà y phù hơp vớ i
khá t vọ ng củ a ngườ i dâ n Việt Nam.
Phân tích đặc trưng của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt
29 Nam?
a. Mục tiêu
- Kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa là hướ ng tớ i phá t triển lự c lượ ng sả n xuấ t, xâ y dự ng cơ sở vậ t
chấ t - kĩ thuậ t củ a chủ nghĩa xã hộ i, nâ ng cao đờ i số ng nhâ n dâ n, thự c hiện “dâ n già u, nướ c mạ nh, dâ n chủ , cô ng
bằ ng, vă n minh”.
- Việt Nam đang ở chặ ng đầ u củ a thờ i kì quá độ lên chủ nghĩa xã hộ i, lự c lượ ng sả n xuấ t cò n yếu kém, lạ c hậ u
nên việc sử dụ ng cơ chế thị trườ ng cù ng cá c hình thứ c và phương phá p quả n lí củ a kinh tế thị trườ ng là nhằ m
kích thích sả n xuấ t, khuyến khích sự nă ng độ ng, sá ng tạ o củ a ngườ i lao độ ng, giả i phó ng sứ c sả n xuấ t, thú c đẩ y
cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá , bả o đả m từ ng bướ c xâ y dự ng thà nh cô ng chủ nghĩa xã hộ i.
b. Quan hệ sở hữu và thành phần kinh tế

- Sở hữ u đượ c hiểu là quan hệ giữ a con ngườ i vớ i con ngườ i trong quá trình sả n xuấ t và tá i sả n xuấ t xã hộ i
21
Nguyễn Phi Long
trên cơ sở chiếm hữ u nguồ n lự c củ a quá trình sả n xuấ t và kết quả lao độ ng tương ứ ng củ a quá trình sả n xuấ t
hay tá i sả n xuấ t ấ y trong mộ t điều kiện lịch sử nhấ t định.
- Sở hữ u bao hà m nộ i dung kinh tế và nộ i dung phá p lí:
+ Nộ i dung kinh tế, biểu hiện ở khía cạ nh nhữ ng lợ i ích, trướ c hết là nhữ ng ỉợ i ích kinh tế mà chủ thể sở hữ u
sẽ đượ c thụ hưở ng khi xá c định đố i tượ ng sở hữ u đó thuộ c về mình trướ c cá c quan hệ vớ i ngườ i khá c.
+ Nộ i dung phá p lí, sở hữ u thể hiện nhữ ng quy định mang tính chấ t phá p luậ t về quyền hạ n, nghĩa vụ củ a chủ
thể sở hữ u.
+ Nộ i dung kinh tế và nộ i dung phá p lí củ a sở hữ u thố ng nhấ t biện chứ ng trong mộ t chỉnh thể. Nộ i dung phá p
lí là phương thứ c để thự c hiện lợ i ích mộ t cá ch chính đá ng. Do đó , trong thự c tế, việc thú c đẩ y phá t triển quan
hệ sở hữ u tấ t yếu cầ n chú ý tớ i cả khía canh phá p lý cũ ng như khía cạ nh kinh tế củ a sở hữ u.
“ Kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa ở Việt Nam là nền kinh tế có nhiều hình thứ c sở hữ u (Cá c loạ i
hình cô ng hữ u, sở hữ u tư nhâ n) và nhiều thà nh phầ n kinh tế, trong đó kinh tế nhà nướ c giữ vai trò chủ đạ o,
kinh tế tư nhâ n là mộ t độ ng lự c quan trọ ng.”
- Trong nền kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa, kinh tế nhà nướ c đó ng vai trò chủ đạ o, cù ng vớ i
kinh tế tậ p thể ngà y cà ng trở thà nh nền tả ng vữ ng chắ c củ a nền kinh tế quố c dâ n. Vớ i vai trò củ a mình, kinh tế
nhà nướ c khô ng đứ ng độ c lậ p, tá ch rờ i mà luô n có mố i quan hệ gắ n bó hữ u cơ vớ i toà n bộ nền kinh tế và trong
suố t cả quá trình phá t triển.
c. Quan hệ quản lý nền kinh tế

Quan hệ quả n lí và cơ chế quả n lí trong nền kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa ở Việt Nam có đặ c
trưng đó là : Nhà nướ c quả n lí và thự c hà nh cơ chế quả n lý là Nhà nướ c phá p quyền xã hộ i chủ nghĩa củ a nhâ n
dâ n, do nhâ n dâ n, vì nhâ n dâ n dướ i sự lã nh đạ o củ a Đả ng Cộ ng sả n, chịu sự là m chủ và giá m sá t củ a nhâ n dâ n.
- Đả ng lã nh đạ o nền kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa thô ng qua cương lĩnh, đườ ng lố i phá t ữ iển
kinh tế - xã hộ i và cá c chủ trương, quyết sá ch lớ n trong từ ng thờ i kì phá t triển củ a đấ t nướ c; là yếu tố quan
trọ ng bả o đả m tính định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa củ a nền kinh tế thị trườ ng.
- Nhà nướ c quả n lý nền kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa thô ng qua:
+ Phá p luậ t, cá c chiến lượ c, kế hoạ ch, quỵ hoạ ch vả cơ chế, chính sá ch cù ng cá c cô ng cụ kinh tế trên cơ sở tô n
trọ ng nhữ ng nguyên tắ c củ a thị trườ ng, phù hợ p vớ i yêu cầ u xâ y dự ng xã hộ i xã hộ i chủ nghĩa ở Việt Nam.
+ Hoà n thiện thể chế kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa, tạ o mô i trườ ng để phá t triển đồ ng bộ
cá c loạ i thị trườ ng, khuyến khích cá c thà nh phầ n kinh tế phá t huy mọ i nguồ n lự c để mở mang kinh doanh, cạ nh
tranh binh đẳ ng, là nh mạ nh, có trậ t tự , kỉ cương.
+ Cơ chế, chính sá ch và cá c cô ng cụ quả n lí kinh tế, Nhà nướ c tá c độ ng và o thị trườ ng nhằ m bả o đả m tính bền
vữ ng củ a cá c câ n đố i kinh tế vĩ mô ;
+ Khắ c phụ c nhữ ng khuyết tậ t củ a kinh tế thị trườ ng, khủ ng hoả ng chu kì, khủ ng hoả ng cơ cấ u, khủ ng hoả ng
tà i chính - tiền tệ, thả m hoạ thiên tai, nhâ n tai,...
+ Hỗ trợ thị trườ ng trong nướ c khi cầ n thiết, hỗ trợ cá c nhó m dâ n cư có thu nhậ p thấ p, gặ p rủ i ro trong cuộ c
số ng,,., nhằ m giả m bớ t sự phâ n hoá già u - nghèo và sự bấ t bình đẳ ng trong xã hộ i mà kinh tế thị trườ ng mang
lạ i.
d. Quan hệ phân phối

- Kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa ở Việt Nam thự c hiện phâ n phố i cô ng bằ ng cá c yếu tố sả n
xuấ t, tiếp cậ n và sử dụ ng cá c cơ hộ i và điều kiện phá t triển củ a mọ i chủ thể kinh tế (Phâ n phố i đầ u và o) để tiến
tớ i xâ y dự ng xã hộ i mọ i ngườ i đều già u có , đồ ng thờ i phâ n phố i kết quả là m ra (Đầ u ra) chủ yếu theo kết quả
lao độ ng, hiệu quả kinh tế, theo mứ c đó ng gó p vố n cù ng cá c nguồ n lự c khá c và thô ng qua hệ thố ng an sinh xã
hộ i, phú c lợ i xã hộ i.
- Thự c hiện nhiều hình thứ c phâ n phố i ở Việt Nam sẽ có tá c dụ ng thú c đẩ y tă ng trưở ng kinh tế và tiến bộ xã
hộ i, gó p phầ n cả i thiện và nâ ng cao đờ i số ng cho mọ i tầ ng ló p nhâ n dâ n trong xã hộ i, bả o đả m cô ng bằ ng xã hộ i
trong sử dụ ng cá c nguồ n lự c kinh tế và đó ng gó p củ a họ trong quá trinh lao độ ng và sả n xuấ t, kinh doanh.
- Trong cá c hình thứ c phâ n phố i đó , phâ n phố i theo lao độ ng và hiệu quả kinh tế, phâ n phố i theo phú c lợ i là
22
Nguyễn Phi Long
nhữ ng hình thứ c phâ n phố i phả n á nh định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa củ a nền kinh tế thị trườ ng
e. Quan hệ giữa gắn tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội
- Gắ n tă ng trưở ng kinh tế vớ i cô ng bằ ng xã hộ i là đặ c trưng phả n á nh thuộ c tính quan trọ ng mang tính định
hướ ng xã hộ i chủ nghĩa củ a nền kinh tế thị trườ ng ở Việt Nam, bở i tiến bộ vả cô ng bằ ng xã hộ i vừ a là điều kiện
bả o đả m cho sự phá t triển bền vữ ng củ a nền kinh tế, vừ a là mụ c tiêu thể hiện bả n chấ t tố t đẹp củ a chế độ xã hộ i
chủ nghĩa mà chú ng ta phả i hiện thự c hoá từ ng bướ c trong suố t thò i kì quá độ lên chủ nghĩa xã hộ i.
“Thự c hiện tiến bộ và cô ng bằ ng xã hộ i khô ng phả i là cà o bằ ng hay kiểu bình quâ n, chia đều cá c nguồ n lự c và
củ a cả i là m ra bấ t chấ p chấ t lượ ng, hiệu quả sả n xuấ t kinh doanh và sự đó ng gó p củ a mỗ i ngườ i cho sự phá t
triển chung củ a nền kính tế. Cũ ng khô ng dồ n mọ i nguồ n lự c cho phá t triển xã hộ i vượ t quá khả nă ng củ a nền
kinh tể. Ngà y nay, thự c hiện cô ng bằ ng xã hộ i ở Việt Nam khô ng chỉ dự a và o chính sá ch điều tiết thu nhậ p, an
sinh xã hộ i và phú c lợ i xã hộ i mà cò n phả i tạ o ra nhữ ng điều kiện, tiền đề cầ n thiết để bả o đả m cho mọ i ngườ i
dâ n đều có cơ hộ i như nhau trong việc tiếp cậ n cá c dịch vụ xã hộ i cơ bả n như: giá o đụ c, y tế, việc là m,... để họ có
thể tự lo liệu và cả i thiện đờ i số ng củ a bả n thâ n, gia đình, đồ ng thờ i gó p phầ n xâ y dự ng đấ t nướ c.”
Kết luận: Với những đặc trưng trên, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là sự kết
hợp những mặt tích cực, ưu điểm của kinh tế thị trường với bản chất ưu việt của chủ nghĩa xã hội để
hướng tới một nền kinh tế thị trường hiện đại, văn minh. Tuy nhiên, kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam đang trong quá trình hình thành và phát triển tất sẽ còn bộc lộ nhiều yếu kém cần
phải khắc phục và hoàn thiện.
6. Cô ng nghiệp hó a, hiện đạ i hó a và hộ i nhậ p kinh tế quố c tế củ a Việt

Nam
30 Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là gì?
Cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá là quá trình chuyển đổ i că n bả n, toà n diện cá c hoạ t độ ng sả n xuấ t kinh doanh,
dịch vụ và quả n lí kinh tế - xã hộ i, từ sử dụ ng sứ c lao độ ng thủ cô ng là chính sang sử dụ ng mộ t cá ch phổ biến
sứ c lao độ ng vớ i cô ng nghệ, phương tiện, phương phá p tiên tiến hiện đạ i, dự a trên sự phá t triển củ a cô ng
nghiệp và tiến bộ khoa họ c - cô ng nghệ, nhằ m tạ o ra nă ng suấ t lao độ ng xã hộ i cao.
31 Phân tích tính tất yếu của công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam?
a. Lí luậ n và thự c tiễn chữ thấ y, cô ng nghiệp hoá là quy luậ t phổ biến củ a sự phá t triển lự c lượ ng sả n xuấ t xã hộ i
mà mọ i quố c gia đều trả i qua dù ở cá c quố c gia phá t triển sớ m hay cá c quố c gia đi sau
- Cô ng nghiệp hoá là quá trình tạ o ra độ ng lự c mạ nh mẽ cho nền kinh tế, là đò n bẩ y quan trọ ng tạ o sự phá t
triển độ t biến trong cá c lĩnh vự c hoạ t độ ng củ a con ngườ i. Thô ng qua cô ng nghiệp hoá , cá c ngà nh, cá c lĩnh vự c
củ a nền kinh tế quố c dâ n đượ c trang bị nhữ ng tư liệu sả n xuấ t, kĩ thuậ t - cô ng nghệ ngà y cà ng hiện đạ i, từ đó
nâ ng cao nâ ng suấ t lao độ ng, tạ o ra nhiều củ a cả i vậ t chấ t, đá p ứ ng nhu cầ u ngà y cà ng cao và đa dạ ng củ a con
ngườ i.
- Mỗ i phương thứ c sả n xuấ t có mộ t cơ sở vậ t chấ t - kĩ thuậ t tương ứ ng. Cơ sở vậ t chấ t - kĩ thuậ t củ a mộ t
phương thứ c sả n xuấ t là hệ thố ng cá c yếu tố vậ t chấ t củ a lự c lượ ng sả n xuấ t xã hộ i, phù họ p vớ i trình độ kĩ
thuậ t mà lự c lượ ng lao độ ng xã hộ i sử dụ ng để tiến hà nh quá trình lao độ ng sả n xuấ t. Cơ sở vậ t chấ t - kĩ thuậ t
đượ c xem là tiêu chuẩ n để đá nh giá mứ c độ hiện đạ i củ a mộ t nền kinh tế, nó cũ ng là điều kiện quyết định để xã
23
Nguyễn Phi Long
hộ i có thể đạ t đượ c mộ t nâ ng suấ t lao độ ng nà o đó . Bấ t kì quố c gia nà o đi lên chủ nghĩa xã hộ i đều phả i thự c
hiện nhiệm vụ hà ng đầ u là xâ y dự ng cơ sở vậ t chấ t ~ kĩ thuậ t cho chủ nghĩa xã hộ i. Cơ sở vậ t chấ t kĩ thuậ t củ a
chủ nghĩa xã hộ i phả i là nền kinh tế hiện đạ i: có cơ cấ u kinh tế hợ p lí, có ữ ình độ xã hộ i hoá cao dự a trên trình
độ khoa họ c và cô ng nghệ hiện đạ i.
b. Đố i vớ i cá c nướ c có nền kinh tế kém phá t triển quá độ lên chủ nghĩa xã hộ i như Việt Nam, xâ y dự ng cơ sở vậ t
chấ t - kĩ thuậ t cho chủ nghĩa xã hộ i phả i thự c hiện từ đầ u thô ng qua cô ng nghiệp hoá , hiện đạ t hó a
- Mỗ i bướ c tiến củ a quá trình cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá là mộ t bướ c tă ng cườ ng cơ sở vậ t chấ t - kĩ thuậ t
cho chủ nghĩa xã hộ ị, phá t triển mạ nh mẽ lự c lượ ng sả n xuấ t và gó p phầ n hoà n thiện quan hệ sả n xuấ t xã hộ i
chủ nghĩa, trên cơ sở đó từ ng bướ c nâ ng dầ n trình độ vã n minh củ a xã hộ i.
- Thự c hiện cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá ở Việt Nam trướ c hết là nhằ m xâ y dự ng cơ sở vậ t chấ t - kĩ thuậ t cho
nền kinh tế dự a trên nhữ ng thà nh tự u khoa họ c - cô ng nghệ tiên tiến, hiện đạ i. Mỗ i bướ c tiến củ a quá trình cô ng
nghiệp hoá , hiện đạ i hoá là mộ t bướ c tă ng cườ ng cơ sở vậ t chấ t — kĩ thuậ t củ a chủ nghĩa xã hộ i, đồ ng thờ i củ ng
cố và hoà n thiện quan hệ sả n xuấ t xã hộ i chủ nghĩa, là m cho nền sả n xuấ t xã hộ i khô ng ngừ ng phá t triển, đờ i
số ng vậ t chấ t, vă n hoá , tinh thầ n cú a ngườ i dâ n khô ng ngừ ng đượ c nâ ng cao.
- Cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá để phá t triển lự c lượ ng sả n xuấ t, nhằ m khai thá c, phá t huy và sử dụ ng có hiệu
quả cá c nguồ n lự c trong và ngoà i nướ c, nâ ng cao dầ n tính độ c lậ p, tự chủ củ a nền kinh tế. Đồ ng thờ i, thú c đẩ y
sự liên kết, hợ p tá c giữ a cá c ngà nh, cá c vù ng trong nướ c và mở rộ ng quan hệ kinh tế quố c tế, tham gia và o quá
trình phâ n cô ng lao độ ng và hợ p tá c quố c tế ngà y cà ng hiệu quả .
- Quá trình thự c hiện cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá là m cho khố i liên minh cô ng nhâ n, nô ng dâ n và trí thứ c
ngà y cà ng đượ c tă ng cườ ng, củ ng cố ; đồ ng thờ i nâ ng cao vai trò lã nh đạ o củ a giai cấ p cô ng nhâ n.
Cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá đượ c thự c hiện cũ ng sẽ tă ng cườ ng tiềm lự c cho an ninh, quố c phò ng, gó p phầ n
nâ ng cao sứ c mạ nh củ a an ninh, quố c phò ng, đồ ng thờ i tạ o điều kiện vậ t chấ t và tinh thầ n để xâ y dự ng nền vă n
hoá mớ ỉ và con ngườ i mó i xã hộ i chủ nghĩa.
32 Hội nhập kinh tế quốc tế là gì?

Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế củ a mộ t quố c gia là quá trình quố c gia đó thự c hiện gắ n kết nền kinh tế củ a mình vớ i
nền kinh tế thế giớ i dự a trên sự chia sẻ lợ i ích, đồ ng thờ i tuâ n thủ cá c chuẩ n mự c quố c tế chung.
33 Phân tích tính tất yếu khách quan của hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam?
a. Thứ nhấ t, do xu thế khá ch quan trong bố i cả nh toà n cầ u hoá kinh tế.
~ Toà n cầ u hoá là quá trình tạ o ra liên kết và sự phụ thuộ c lẫ n nhau ngà y cả ng tă ng giữ a cá c quố c gia trên quy
mô toà ri cầ u.
- Toà n cằ u hoá diễn ra trên nhiều phương diện: kinh tế, chính trị, vă n hoá , xã hộ i,... trong đó , toà n cầ u hoá
kinh tế là xu thế nổ i trộ i nhấ t, vừ a là trung tâ m vừ a là cơ sở và cũ ng là độ ng lự c thú c đẩ y toà n cầ u hoá cá c lĩnh
vự c khá c.
24
Nguyễn Phi Long
- Trong điều kiện toà n cầ u hoá kinh tế, hộ i nhậ p kinh tế quố c tế trở thà nh tấ t yếu khá ch quan vì:
+ Toà n cầ u hoá kinh tế đã lô i cuố n tấ t cả cá c nướ c và o hệ thố ng phâ n cô ng lao độ ng quố c tế, cá c mố i liên hệ
quố c tế củ a sả n xuấ t và trao đổ i ngà y cà ng gia tă ng.
+ Trong toà n cầ u hoá kinh tế, cá c yếu tố sả n xuấ t đượ c lưu thô ng trên phạ m vi toà n cầ u.
+ Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế tạ o ra cơ hộ i để cá c quố c gia giả i quyết nhữ ng vấ n đề toà n cầ u đã và đang xuấ t hiện
ngà y cà ng nhiều, tậ n dụ ng đượ c cá c thà nh tự u củ a cá ch mạ ng cô ng nghiệp, biến nó thà nh độ ng lự c cho sự phá t
triển.
b. Thứ hai, hộ i nhậ p kinh tế quố c tế là phương thứ c phá t triển phổ biến củ a cá c nướ c, nhấ t là cá c nướ c đang và
kém phá t triến trong điều kiện hiện nay.
- Đố i vớ i cá c nướ c đang và kém phá t triển thì hộ i nhậ p kinh tế quố c tế là cơ hộ i để tiếp cậ n và sử dụ ng
đượ c cá c nguồ n lự c bên ngoà i như tà i chính, khoa họ c - cô ng nghệ, kinh nghiệm củ a cá c nướ c cho phá t triển.
- Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế là con đườ ng có thể giú p cho cá c nướ c đang và kém phá t triển có thể tậ n dụ ng
thờ i cơ phá t triển rú t ngắ n, thu hẹp khoả ng cá ch vớ i cá c nướ c tiên tiến, khắ c phụ c nguy cơ tụ t hậ u ngà y cà ng rõ
rệt.
- Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế giú p mở cử a thị trườ ng, thu hú t vố n, thú c đẩ y cô ng nghiệp hoá , tă ng tích luỹ; tạ o
ra nhiều cơ hộ i việc là m mớ i và nâ ng cao mứ c thu nhậ p tương đố i củ a cá c tầ ng lớ p dâ n cư.
- Cá c nướ c phá t triển có ưu thế về vố n và cô ng nghệ đang rá o riết thự c hiện ý đồ chiến lượ c biến quá trình
toà n cầ u hoá thà nh quá trình tự do hoá kinh tế và á p đặ t chính trị theo quỹ đạ o tư bả n chủ nghĩa. Điều nà y
khiến cho cá c nướ c đang và kém phá t triển phả i đố i mặ t vớ i khô ng ít rủ i ro, thá ch thứ c: đó là gia tă ng sự phụ
thuộ c do nợ nướ c ngoà i, tình trạ ng bấ t bình đắ ng trong trao đồ i mậ u địch - thương mạ i giữ a cá c nướ c đang phá t
triển và phá t triển. Bở i vậ y, cá c nướ c đang và kém phá t triển cầ n phả i có chiến lượ c hợ p lí, tìm kiếm cá c đố i
sá ch phù hợ p để thích ứ ng vớ i quá trinh toà n cầ u hoá đa bình diện và đầ y nghịch lí.
34 Phân tích nội dung hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam?
a. Chuẩ n bị cá c điều kiện để thự c hiện hộ i nhậ p hiệu quả , thà nh cô ng
- Hộ i nhậ p là tấ t yếu, tuy nhiên, đố i vớ i Việt Nam, hộ i nhậ p khô ng phả i bằ ng mọ i giá . Quá trình hộ i nhậ p phả i
đượ c câ n nhắ c vớ i lộ trình và cá ch thứ c tố i ưu. Quá trình nà y đò i hỏ i phả i có sự chuẩ n bị cá c điều kiện trong nộ i
bộ nền kinh tế cũ ng như cá c mố i quan hệ quố c tế thích hợ p.
- Cá c điều kiện sẵ n sà ng về tư duy, sự tham gia củ a toà n xã hộ i, sự hoà n thiện và hiệu ỉự c củ a thể chế, nguồ n
nhâ n lự c và sự am hiểu mô i trườ ng quố c tế; nền kinh tế có nă ng lự c sả n xuấ t thự c,... là nhũ ng điều kiện chủ yếu
để thự c hiện hộ i nhậ p thà nh cô ng.
b. Thự c hiện đa dạ ng cá c hình thứ c, cá c mứ c độ hộ i nhậ p kinh tế quố c tế

- Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế có thể diễn ra theo nhiều mứ c độ . Theo đó , hộ i nhậ p kinh tế quố c tế có thể đượ c coi
là nô ng, sã u tuỳ và o mứ c độ tham gia củ a mộ t nướ c và o cá c quan hệ kinh tế đố i ngoạ i, cá c tổ chứ c kinh tế quố c
tế hoặ c khu vự c.
Theo đó , tiến trình hộ i nhậ p kinh tế quố c tế đượ c chia thà nh cá c mứ c độ cơ bả n từ thấ p đến cao là : Thoả thuậ n
thương mạ i ưu đã i (PTA), Khu vự c mậ u dịch tự do (FTA), Liên minh thuế quan (CU), Thị trườ ng chung (hay thị
trườ ng duy nhấ t), Liên minh kinh tế tiền tệ,...
25
Nguyễn Phi Long
- Xét về hình thứ c, hộ i nhậ p kinh tế quố c tế là toà n bộ cá c hoạ t độ ng kinh tế đố i ngoạ i củ a mộ t nướ c gồ m nhiều
hình thứ c đa dạ ng như: ngoạ i thương, đầ u tư quố c tế, hợ p tá c quố c tế, dịch vụ thu ngoạ i tệ,...
26
Nguyễn Phi Long
Phân tích các tác động của hội nhập kinh tế quốc tế tới phát triển kinh tế - xã hội
35 ở Việt Nam?
Tích cực Tiêu cực
a. Tạo điều kiện mở rộng thị trường, tiếp thu khoa - Hộ i nhậ p kinh tế quố c tể là m gia tă ng sự cạ nh tranh
học — công nghệ, vốn, chuyển dịch cơ cấu kỉnh tế gay gắ t khiến nhiều doanh nghiệp và ngà nh kinh tế
trong nước củ a Việt Nam gặ p khó khă n trong phá t triển, thậ m chí
- Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế thự c chấ t là mở rộ ng thị phá sả n, gâ y nhiều hậ u quả bấ t lợ i về mặ t kinh tế - xã
trườ ng để thú c đẩ y thương mạ i phá t triển, tạ o điều hộ ỉ.
kiện cho sả n xuấ t trong nướ c, tậ n đụ ng cá c lợ i thế - Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế có thể là m gia tă ng sự
kinh tế củ a Việt Nam trong phâ n cô ng lao độ ng quố c phụ thuộ c củ a nền kinh tế quố c gia và o thị trườ ng
tế, phụ c vụ cho mụ c tiêu tă ng trưở ng kinh tế nhanh, bên ngoà i, khiến nền kinh tế dễ bị tổ n thương trướ c
bền vữ ng và chuyển đổ i mô hỉnh tă ng trưở ng sang nhữ ng biến độ ng khô n lườ ng về chính trị, kinh tế và
chiều sâ u vớ i hiệu quả cao. thị trườ ng quố c tế.
- Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế tạ o độ ng lự c thú c đẩ y - Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế có thể dẫ n đến phâ n phố i
chuyển địch cơ cấ u kinh tế theo hướ ng hợ p lí, hiện khô ng cô ng bằ ng về lợ i ích và rủ i ro cho cá c nướ c, cá c
đạ i và hiệu quả hơn, qua đó hình thà nh cá c lĩnh vự c nhó m khá c nhau trong xã hộ i, do vậ y có nguy cơ là m
kinh tế mũ i nhọ n để nâ ng cao hiệu quả và nă ng lự c tă ng khoả ng cá ch già u - nghèo và bấ t bình đẳ ng xã
cạ nh tranh củ a nền kinh tế. hộ i.
- Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế là m tă ng cơ hộ i cho cá c - Trong quá trình hộ i nhậ p kinh tế quố c tế, cá c nướ c
doanh nghiệp trong nướ c tiếp cậ n thị trườ ng quố c tế, đang phá t triển như Việt Nam phả i đố i mặ t vớ i nguy
nguồ n tín đụ ng và cá c đố i tá c quố c tế để thay đô i cô ng cơ chuyển dịch cơ cấ u kinh tế tự nhiên bấ t lợ i, do
nghệ sả n xuấ t, tiếp cậ n vớ i phương thứ c quả n trị phá t thiên hướ ng tậ p trung và o cá c ngà nh sử dụ ng nhiều
triển để nâ ng cao nă ng lự c cạ nh tranh quố c tế. tà i nguyên, nhiều sứ c lao độ ng, nhưng có giá trị gia
- Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế tạ o cơ hộ i để cả i thiện tă ng thấ p. Có vị trí bấ t lợ i và thua thiệt trong chuỗ i
tiêu dù ng trong nướ c, ngườ i giá trị toà n cầ u. Do vậ y, dễ trở thà nh bã i thả i cô ng
dâ n đượ c thụ hưở ng cá c sả n phẩ m hà ng hoá , dịch vụ nghiệp và cô ng nghệ thấ p, bị cạ n kiệt nguồ n tà i
đa dạ ng về chủ ng loạ i, mẫ u mã và chấ t lượ ng vớ i giá nguyên thiên nhiên và huỷ hoạ i mô i trườ ng ở mứ c độ
cạ nh tranh; đượ c tiếp cậ n và giao lưu nhiều hơn vớ ỉ cao.
thế giớ i bên ngoà i, từ đó có cơ hộ i tìm kiếm việc là m - Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế có thể tạ o ra mộ t số
cả ở trong nướ c lẫ n ngoà i nướ c. thá ch thứ c đố i vớ i quyền lự c nhà nướ c, chủ quyền
- Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế tạ o điều kiện để cá c nhà quố c gia và phá t sinh nhiều vấ n đề phứ c tạ p đố i vớ i
hoạ ch định chính sá ch nắ m bắ t tố t hơn tình hình và việc duy trì an ninh và ổ n định trậ t tự , an toà n xã hộ i.
xu thế phá t triển củ a thế giớ i, từ đó xâ y dự ng và điều Hộ i nhậ p có thể là m gia tă ng nguy cơ bả n sắ c dâ n tộ c
chỉnh chiến ỉượ c phá t triển hợ p lí, đề ra chính sá ch và vă n hoá truyền thố ng Việt Nam bị xó i mò n trươc
phá t triển phù hợ p cho đấ t nướ c. sự “xâ m lã ng” củ a vă n hoá nướ c ngoà i.
- Hộ i nhậ p có thể là m tă ng nguy cơ gia tă ng củ a tình
b. Tạo cơ hội để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trạ ng khủ ng bố quố c tế, buô n lậ u, tộ i phạ m xuyên
Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế giú p nâ ng cao trình độ củ a quố c gia, dịch bệnh, nhậ p cư bấ t hơp phá p,..
nguồ n nhâ n lự c và tiềm lự c khoa họ c - cô ng nghệ
quố c gia. Nhờ đẩ y mạ nh hợ p tá c giá o dụ c - đà o tạ o và
nghiên cứ u khoa họ c vớ i cá c nướ c mà nâ ng cao khả
nă ng hấ p thu khoa họ c - cô ng nghệ hiện đạ i và tiếp
thu cô ng nghệ mớ i thô ng qua đầ u tư trự c tiếp nướ c
ngoà i và chuyển giao cô ng nghệ nhằ m nâ ng cao chấ t
lượ ng nền kinh tế.
c. Tạo điều kiện để thức đẫy hội nhập của các lĩnh vực
văn hoáy chinh trị củng cố an nịnh - quốc phòng
27
Nguyễn Phi Long
- Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế là tiền đề cho hộ i nhậ p về

vă n hoá , tạ o điều kiện để tiếp thu nhữ ng giá trị tinh
hoa củ a thế giớ i, bổ sung nhữ ng giá trị và tiến bộ củ a
vă n
hoá , vă n minh củ a thế giớ i để là m già u thêm vă n hoá
dâ n tộ c và thú c đẩ y tiến bộ xã hộ i.
- Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế cò n tá c độ ng mạ nh đến
hộ i nhậ p chính trị, tạ o điều kiện cho cả i cá ch toà n
diện hướ ng tớ i xâ y dự ng mộ t nhà nướ c phá p quyền
xã hộ i chủ nghĩa, xâ y dự ng mộ t xã hộ i mở , dâ n chủ ,
vã n minh.
Hộ i nhậ p tạ o điều kiện để mỗ i nướ c tìm cho mình
mộ t vị trí thích hơp trong trậ t tự quố c tế, nâ ng cao vai
trò , uy tín và vị thế quố c tế củ a Việt Nam trong cá c tổ
chứ c chính trị, kinh tế toà n cầ u.
- Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế giú p đả m bả o an ninh
quố c gia, duy trỉ hoà bình, ổ n định ở khu vự c và quố c
tế để tậ p trung cho phá t triển kinh tế xã hộ i; đồ ng
thờ i mở ra khả nă ng phố i hợ p cá c nỗ lự c và nguồ n
lự c củ a cá c nướ c để giả i quyết nhữ ng vấ n đề quan
tâ m chung như: mô i trườ ng, biến đổ i khí hậ u, phò ng,
chố ng tộ i phạ m và buô n lậ u quố c tế.
Phân tích phương hướng nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế của Việt
36 Nam?
1. Nhận thức sâu sắc về thời cơ và thách thúc do hội nhập kinh tế quốc tế mang lại
- Nhậ n thứ c về hộ i nhậ p kinh tế quố c tế có tầ m quan trọ ng vấ ả nh hưở ng to lớ n đến nhữ ng vấ n đề cố t lố i củ a
hộ i nhậ p, về thự c chấ t là sự nhậ n thứ c quy luậ t vậ n độ ng khá ch quan củ a lịch sử xã hộ i. Đó là cơ sở lí luậ n và
thự c tiễn quan trọ ng để xâ y dự ng chủ trương và chính sá ch phá t triển thích ứ ng.
- Hộ i nhậ p kinh tế là mộ t thự c tiễn khá ch quan, là xu thế khá ch quan củ a thờ i đạ i, khô ng mộ t quố c gia nà o có
thể né trá nh hoặ c quay lưng vớ i hộ i nhậ p.
- Nhậ n thứ c về hộ i nhậ p kinh tế cầ n phả i thấ y rõ cả mặ t tích cự c và tiêu cự c vì tá c độ ng củ a nó là đa chiều, đa
phương diện; trong đó , cầ n phả i coi mặ t thuậ n lợ i, tích cự c là cơ bả n.
- Về chủ thể tham gia hộ i nhậ p, Nhà nướ c là mộ t chủ thể quan trọ ng nhưng khô ng phả i là duy nhấ t. Nhà nướ c
là ngườ i dẫ n dắ t tiến trình hộ i nhậ p và hỗ trợ cá c chủ thể khá c cù ng tham gia sâ n chơi ở khu vự c và toà n cầ u,
trong đó doanh nghiệp và độ i ngũ doanh nhẵ n sẽ là lự c lượ ng nò ng cố t; ngườ i dâ n sẽ đượ c đặ t và o vị trí trung
tâ m. Do đỏ , hộ i nhậ p kinh tế quố c tế phẫ ỉ đượ c coi là sự nghiệp củ a toà n dâ n; doanh nhâ n, doanh nghiệp, độ i
ngũ trí thứ c, đó là nhữ ng lự c lượ ng đi đầ u trong tiến trình nà y,...
- Xâ y dự ng chiến lượ c và lộ trình hộ i nhậ p kinh tế phù hơp
- Cầ n đá nh giá đú ng đượ c bố i cả nh quố c tế, xu hướ ng vậ n độ ng kinh tế, chính trị thế giớ i; tá c độ ng củ a toà n cầ u
hoá , củ a cá ch mạ ng cô ng nghiệp đố i vớ i cá c nướ c và cụ thể hoá đố i vớ i Việt Nam; trong đó , cầ n chú ý tớ i sự
chuyển dịch tương quan sứ c mạ nh kinh tế giữ a cá c trung tâ m; xu hướ ng đa trung tâ m, đa tầ ng nấ c đang ngà y
cà ng đượ c khẳ ng định; nền tả ng kinh tế thế giớ i có nhữ ng chuyển dịch că n bả n do tá c độ ng củ a Cá ch mạ ng cô ng
nghiệp lầ n thứ tư vả sự phá t triển củ a cô ng nghệ thô ng tin.
- Đá nh giá đượ c nhữ ng điều kiện khá ch quan và chủ quan có ả nh hưở ng đến hộ i nhậ p kinh tế củ a Việt Nam.
cầ n ià m rõ vị trí củ a Việt Nam để xá c định khả nă ng và điều kiện để có thể hộ i nhậ p.
- Trong xâ y dự ng chiến lượ c hộ i nhậ p kinh tế cầ n nghiên cứ u kinh nghiệm củ a cá c nướ c nhằ m đú c rú t cả
28
Nguyễn Phi Long
nhữ ng bà i họ c thà nh cô ng và thấ t bạ i để trá nh đi và o nhữ ng sai lầ m mà cá c nướ c đã từ ng phả i gá nh chịu hậ u

quả .
- Xâ y dự ng phương hướ ng, mụ c tiêu, giả i phá p hộ i nhậ p kinh tế phả i đề cao tính hiệu quả , phù hơp vớ i thự c
tiễn về nă ng lự c kinh tế, khả nă ng cạ nh tranh, tiềm lự c khoa họ c - cô ng nghệ và lao độ ng theo hướ ng tích cự c,
chủ độ ng.
- “ Chiến lượ c hộ i nhậ p kinh tế phả i gắ n vớ i tiến trình hộ i nhậ p toà n điện, đồ ng thờ i có tính mở , điều chỉnh
linh hoạ t để ứ ng phổ kịp thờ i vớ i sự biến đổ i củ a thế giớ i và cá c tá c độ ng mặ t trá i phá t sinh trong quá trình hộ i
nhậ p kinh tế.”
- Chiến lượ c hộ i nhậ p kinh tế cầ n phả i xá c định rố lộ trình hộ i nhậ p mộ t cá ch hợ p lý. Đâ y là việc là m cầ n thiết
và có ý nghĩa quan trọ ng để đả m bả o hộ i nhậ p kinh tế có hiệu quả , nhằ m trá nh nhữ ng cú số c khô ng cầ n thiết,
gâ y tổ n hạ i cho nền kinh tế và cá c doanh nghiệp. Lộ trình cầ n phả i xá c định đượ c cá c yếu tố thờ i gian, mứ c độ ,
bướ c đi trong cá c giai đoạ n hộ i nhậ p kỉnh tế và bá m sá t đượ c tiến triển bên ngoà i và bên trong để điều chỉnh lộ
trình mộ t cá ch thích hợ p. Bên cạ nh đó , cũ ng cầ n xá c định cá c ngà nh, cá c lĩnh vự c cầ n ưu tiên trong hộ i nhậ p
kinh tế, trên cơ sở đó tậ p trung cá c nguồ n lự c để hình thà nh cá c lĩnh vự c nò ng cố t, cá c nhâ n tố độ t phá trong
tiến trình hộ i nhậ p kinh tế quố c tế. .
- Tích cự c, chủ độ ng tham gia và o cá c liên kết kinh tế quố c tế và thự c hiện đầ y đủ cá c cam kết củ a Việt Nam
trong cá c liên kết kinh tế quố c tế và khu vự c
- Trong tiến trình hộ i nhậ p kinh tế quố c tế, cho đến nay, về hợ p tá c song phương, Việt Nam đã thiết lậ p quan hệ
ngoạ i giao vớ i hà ng tră m quố c gia trên thế giớ i, mở rộ ng quan hệ thương mạ i, xuấ t khẩ u hà ng hoá tớ i cá c thị
trườ ng quố c gia và vù ng lã nh thổ , kí kết trên 90 hiệp định thương mạ i song phương, hiệp định khuyến khích và
bả o hộ đầ u tư, hiệp định chố ng đá nh thuế hai lầ n.
- Việt Nam đã thự c hiện nhiều cả i cá ch chính sá ch thương mạ i theo hướ ng minh bạ ch và tự do hoá thể hiện ả
cá c cam kết đa phương về phá p luậ t và thể chế cũ ng như cá c cam kết mở cử a thị trườ ng hà ng hoá , dịch vụ . Thự c
hiện cá c cam kết hộ i nhậ p sâ u rộ ng nhằ m xâ y dự ng Cộ ng đồ ng ASEAN; thự c hiện nghiêm tú c cá c cam kết hợ p
tá c củ a APEC, tích cự c đề xuấ t và triển khai nhiều sá ng kiến, hoạ t độ ng củ a ASEM,...
- Việt Nam triển khai đầ y đủ , nghiêm tú c cá c cam kết hộ i nhậ p kinh tế quố c tế, đặ c biệt là về cắ t giả m thuế
quan, mở cử a dịch vụ , đầ u tư,... “ Việc tích cự c tham gia cá c liên kết kinh tế quố c tế và thự c hiện nghiêm tú c cá c
cam kết củ a cá c liên kết gó p phầ n nâ ng cao uy tín, vai trò củ a Việt Nam trong cá c tổ chứ c nà y; tạ o đượ c sự tin
cậ y, tô n trọ ng củ a cộ ng đồ ng quố c tế, đồ ng thờ i giú p chú ng ta nâ ng tầ m hộ i nhậ p quố c tế trên cá c tầ ng nấ c, tạ o
cơ chế liên kết theo hướ ng đẩ y mạ nh chủ độ ng đó ng gó p, tiếp cậ n đa ngà nh, đa phương, đề cao nộ i hà m phá t
triển để đả m bả o cá c lợ i ích cầ n thiết trong hộ i nhậ p kinh tế.
2. Hoàn thiện thể chế kinh tế và luật pháp

- Để nâ ng cao hiệu quả hộ i nhậ p kinh tế quố c tế, cầ n hoà n thiện cơ chế thị trườ ng trên cơ sở đổ i mớ i mạ nh mẽ
về sở hữ u, coi trọ ng khu vự c tư nhâ n và doanh nghiệp nhà nướ c; hình thà nh đồ ng bộ cá c loạ i thị trườ ng; đả m
bả o mô i trườ ng cạ nh tranh bình đẳ ng giữ a cá c chủ thể kinh tế,...
- Đổ i mớ i cơ chế quả n lí củ a Nhà nướ c trên cơ sở thự c hiện đú ng cá c chứ c nă ng củ a Nhà nướ c trong định
hướ ng, tạ o mô i trườ ng, hỗ trợ và giá m sá t hoạ t độ ng củ a cá c chủ thể kinh tế. Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế đò i hỏ i
phả i cả i cá ch hà nh chính, chính sá ch kinh tế, cơ chế quả n lí ngà y cà ng minh bạ ch hơn, là m thô ng thoá ng mô i
trườ ng đầ u tư, kinh doanh trong nướ c để thú c đẩ y mạ nh mẽ đầ u tư củ a cá c thà nh phầ n kinh tế, cá c nhà đầ u tư
trong và ngoà i nướ c.
- Nhà nướ c cầ n rà soá t, hoà n thiện hệ thố ng phá p luậ t, nhấ t là luậ t phá p liên quan đến hộ i nhậ p kinh tế như:
đấ t đai, đầ u tư, thương mạ i, doanh nghiệp, thuế, tà i chính tín đụ ng,... Hoà n thiện phá p luậ t về tương trợ tư phá p
phù hợ p vớ i luậ t phá p quố c tế; đồ ng thờ i phò ng ngừ a, giả m thiểu cá c thá ch thứ c do tranh chấ p quố c tế, nhấ t là
tranh chấ p thương mạ i, đầ u tư quố c tế; xử lí có hiệu quả cá c tranh chấ p, vướ ng mắ c kinh tế, thương mạ i nhằ m
bả o đả m lợ i ích củ a ngườ i lao độ ng và doanh nghiệp trong hộ i nhậ p.
3. Nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế của nền kinh tế
- Hiệu quả củ a hộ i nhậ p kinh tế phụ thuộ c rấ t nhiều và o nă ng lự c cạ nh tranh củ a nền kinh tế cũ ng như củ a cá c
29
Nguyễn Phi Long
doanh nghiệp.
- Vớ i nền tả ng cô ng nghệ và hạ tầ ng yếu kém, nguồ n lao độ ng có chấ t lượ ng thấ p, quy mô đầ u tư nhỏ bé khiến
cho nă ng lự c cạ nh tranh thấ p, hạ n chế khả nă ng vươn ra thị trườ ng thế giớ i củ a cá c doanh nghiệp.
- Tá c độ ng củ a hộ i nhậ p kinh tế có thể rấ t tích cự c, song khô ng có nghĩa đú ng vớ i mọ i ngà nh, mọ i doanh
nghiệp. Để đứ ng vữ ng trong cạ nh tranh, cá c doanh nghiệp phả i chú ữ ọ ng tớ i đầ u tư, cả i tiến cô ng nghệ để nâ ng
cao khả nă ng cạ nh tranh củ a mình. Đặ c biệt là phả i họ c cá c cá ch thứ c kinh doanh trong bố i cả nh mớ i:
+ Họ c cá ch tìm kiếm cơ hộ i kinh doanh;
+ Họ c cá ch kết nố i cù ng chấ p nhậ n cạ nh tranh;
+ Họ c cá ch huy độ ng vố n;
+ Họ c cá ch quả n trị sự bấ t định;
+ Họ c cá ch đồ ng hà nh vớ i Chính phủ ;
+ Họ c cá ch “đố i thoạ i phá p lý
- Nhà nướ c cầ n tă ng cườ ng hỗ trợ cá c doanh nghiệp, giú p cá c doanh nghiệp vượ t qua nhữ ng thá ch thứ c củ a
thờ i kì hộ i nhậ p. Nhà nướ c cầ n chủ độ ng, tích cự c tham gia đầ u tư và triển khai cá c dự á n xâ y dự ng nguồ n nhâ n
lự c, nhấ t là nguồ n nhâ n lự c chấ t lượ ng cao, gắ n vớ i nhu cầ u củ a cá c doanh nghiệp; tổ chứ c cá c khoá đà o tạ o,
trao đổ i kinh nghiệm về kĩ nă ng hộ i nhậ p, quả n trị theo cá ch toà n cầ u, đề cao nă ng lự c sá ng tạ o, đặ c biệt là kiến
thứ c về luậ t kinh tế, thương mạ i quố c tế,..., phá t triển, hoà n thiện hạ tầ ng cơ sở sả n xuấ t, giao thô ng, thô ng tin,
dịch vụ ,... giú p giả m chi phí sả n xuấ t và tạ o điều kiện thuậ n lợ i cho thu hú t vố n, cô ng nghệ tiên tiến, thú c đẩ y
tă ng nă ng suấ t lao độ ng củ a cá c doanh nghiệp.
4. Xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ của Việt Nam
- Nên kỉnh tế độ c lậ p, tự chủ là nền kinh tế khô ng bị lệ thuộ c, phụ thuộ c và o nướ c khá c, ngườ i khá c, hoặ c và o
mộ t tổ chứ c kinh tế nà o đó về đườ ng lố i, chính sá ch phá t triển, khô ng bị bấ t cứ ai dù ng nhữ ng điều kiện kinh tế,
tà i chính, thương mạ i, viện trợ ,... để á p đặ t, khố ng chế, là m tổ n hạ i chủ quyền quố c gia và lợ i ích cơ bả n củ a dâ n
tộ c. . .
- Để xâ y dự ng thà nh cô ng nền kỉnh tể độ c lậ p, tự chủ đi đô i vớ i tích cự c và chủ độ ng hộ i nhậ p kinh tế quố c tế,
đò i hỏ i Việt Nam phả i thự c hiện mộ t số biện phá p sau đâ y:
+ Hoà n thiện, bổ sung đườ ng lố i chung và đườ ng lố i kinh tế, xâ y dự ng và phá t triển đấ t nướ c.
+ Đẩ y mạ nh cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá đấ t nướ c. Đâ y là nhiệm vụ trọ ng tâ m nhằ m xâ y đự ng nền kinh tế
độ c lậ p, tự chủ , xâ y dự ng cơ sở vậ t chấ t cho chủ nghĩa xã hộ i, giú p Việt Nam đi tắ t, đó n đầ u, trá nh đượ c nguy cơ
tụ t hậ u xa hơn về kinh tế so vớ i cá c nướ c khá c.
+ Đẩ y mạ nh quan hệ kinh tế đố i ngoạ i và chủ độ ng hộ i nhậ p kinh tế quố c tế đá p ứ ng yêu cầ u và lợ i ích củ a đấ t
nướ c trong quá trình phá t triển; đồ ng thờ i qua đó phá t huy vai trò củ a Việt Nam trong quá trình hợ p tá c vớ i cá c
nướ c, cá c tổ chứ c khu vự c và thế giớ i.
+ Tă ng cườ ng nă ng lự c cạ nh tranh củ a nền kinh tế bằ ng đổ i mớ i, hoà n thiện thể chế kinh tế, hà nh chính, đặ c
biệt là tă ng cườ ng á p dụ ng khoa họ c - cô ng nghệ hiện đạ i, đà o tạ o nguồ n nhâ n lự c chấ t lượ ng cao cho cá c ngà nh
kinh tế, nhấ t là nhữ ng ngà nh có vị thế củ a Việt Nam.
+ Kết hợ p chặ t chẽ kinh tế vớ i quố c phò ng, an ninh và đố i ngoạ i trong hộ i nhậ p quố c tế. Mở rộ ng quan hệ quố c
tế phả i quá n triệt và thự c hiện nguyên tắ c bình đẳ ng, cù ng có lợ i, tô n trọ ng độ c lậ p, chủ quyền và khô ng can
thiệp và o cô ng việc nộ i bộ củ a nhau; giữ gìn bả n sắ c vă n hoá dâ n tộ c; giả i quyết cá c tranh chấ p bằ ng thương
lượ ng hoà bình. Đẩ y mạ nh và nâ ng cao hiệu quả cá c quan hệ hơp tá c quố c tế về kinh tế, quố c phò ng, an ninh và
đố i ngoạ i để tạ o sự hiểu biết và tin cậ y lẫ n nhau giữ a Việt Nam vớ i cá c nướ c trong khu vự c và trên thế giớ i.
37 Phân tích nội dung của công nghiệp hóa, hiện đại hoá ở Việt Nam.
1. Tạo lập những điền kiện để có thể thực hiện chuyển đỗi từ nền sản xuất “xã hội lạc hậu” sang nền sản
xuất - xã hội tiến bộ
Muố n thự c hiện chuyển đố i trình độ phá t triển, đò i hỏ i phả i dự a trên nhữ ng tiền đề trong nướ c, quố c tế. Do đó ,
30
Nguyễn Phi Long
nộ i dung quan trọ ng hà ng đầ u để thự c hiện thà nh cô ng cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá là phả i tạ o lậ p cá c điều
kiện cầ n thiết trên tấ t cả cá c lĩnh vự c củ a đờ i số ng sả n xuấ t - xã hộ i. Cá c điều kiện chủ yếu cầ n có như: tư duy
phá t triển, thể chế và nguồ n lự c; mô i trườ ng quố c tế thuậ n lợ i và trình độ vă n minh củ a xã hộ i, ý thứ c xâ y dự ng
xã hộ i vã n minh củ a ngườ i dâ n. Tuy vậ y, khô ng có nghĩa là chờ chuẩ n bị đầ y đủ mớ i thự c hiện cô ng nghiệp hoá ,
hiện đạ i hoá mà phả i thự c hiện cá c nhiệm vụ trên mộ t cá ch đồ ng thờ i.
2.Thực hiện các nhiệm vụ để chuyển đỗi nền sản xuất - xã hội lạc hậu sang nền sản xuất - xã hội hiện đại
a. Đẩ y mạ nh ứ ng dụ ng nhữ ng thà nh tự u củ a khoa họ c - cô ng nghệ mớ i, hiện đạ i.
- Đố i vớ i nhữ ng nướ c cò n kém phá t triển, trình độ kĩ thuậ t - cô ng nghệ củ a sả n xuấ t cò n lạ c hậ u, thì nhiệm vụ
trọ ng tã m là thự c hiện cơ khí hoá nhằ m thay thế lao độ ng thủ cô ng bằ ng lao độ ng sử dụ ng má y mó c, để nâ ng
cao nă ng suấ t lao độ ng.
- Để phá t triển lự c lượ ng sả n xuấ t thì quá trình thự c hiện cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá đò i hỏ i xâ y dụ ng và
phá t triển ngà nh cô ng nghiệp sả n xuấ t tư liệu sả n xuấ t.
- Ứ ng dụ ng nhữ ng thà nh tự u khoa họ c - cô ng nghệ mớ i, hiện đạ i và o tấ t cả cá c ngà nh, cá c vù ng, cá c lĩnh vự c
củ a nền kinh tế.
- Đẩ y mạ nh cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá nô ng nghiệp, nô ng thô n.
- Đẩ y mạ nh ứ ng dụ ng khoa họ c - cô ng nghệ ở Việt Nam hiện nay phả i gắ n liền vớ i phá t triển kinh tế tri thứ c.
b. Chuyển dịch cơ cấ u kinh tế theo hướ ng hiện đạ i, hợ p lí và hiệu quả .

+ Cơ cấ u kinh tế là mố i quan hệ tỉ lệ giữ a cá c ngà nh, cá c vù ng và cá c thà nh phầ n kinh té. Cơ cấ u kinh tế cũ ng
chính là tổ ng thể cơ cấ u cá c ngà nh, cơ cấ u cá c vù ng và cơ cấ u cá c thà nh phầ n kinh tế.
+ Trong hệ thố ng cơ cấ u kinh tế, cơ cấ u ngà nh kinh tế (cô ng nghiệp - nô ng nghiệp - dịch vụ ) giữ vị trí quan
trọ ng nhấ t.
+ Chuyển dịch cơ cấ u ngà nh kinh tế theo hướ ng hiện đạ i, hiệu quả chính là quá trình tă ng tỉ trọ ng củ a ngà nh
cô ng nghiệp và dịch vụ , giả m tỉ trọ ng củ a ngà nh nô ng nghiệp trong GDP.
+ Cơ cấ u kinh tế hợ p lí, hiện đạ i và hiệu quả phả i đá p ứ ng đượ c cá c yêu cầ u sau:
* Khai thá c, phâ n bổ và phá t huy hiệu quả cá c nguồ n lự c trong nướ c, thu hú t có hiệu quả cá c nguồ n lự c bên
ngoà i để phá t triển kinh tế - xã hộ i.
* Cho phép ứ ng dụ ng nhữ ng thà nh tự u khoa họ c - cô ng nghệ mớ i, hiện đạ i và o cá c ngà nh, cá c vù ng vả cá c lĩnh
vự c củ a nền kinh tế.
* Phù hợ p vớ i xu thế phá t triển chung củ a nền kinh tế và yêu cầ u củ a toà n cầ u hoá và hộ i nhậ p quố c tế. ’
* Từ ng bướ c hoà n thiện quan hệ sả n xuấ t phù hợ p vớ i trình độ phá t triển củ a lự c lượ ng sả n xuấ t.
- Mụ c tiêu củ a cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá nền kinh tế quố c dâ n ở Việt Nam là nhằ m xâ y dự ng chủ nghĩa xã
hộ i, vì vậ y phả i củ ng cố và tă ng cườ ng hoà n thiện quan hệ sả n xuấ t; trong đó thự c hiện thườ ng xuyên nhiệm vụ
hoà n thiện quan hệ sở hữ u, quan hệ phâ n phố i, quan hệ quả n lí, phâ n bổ nguồ n lự c theo hướ ng tạ o độ ng lự c cho
phá t triển, giả i phó ng sứ c sá ng tạ o củ a cá c tầ ng lớ p nhâ n dâ n.
c. Sẵ n sà ng thích ứ ng vớ i tá c độ ng củ a bố i cả nh Cá ch mạ ng cô ng nghiệp lầ n thứ tư.

Để thích ứ ng vớ i tá c độ ng củ a cuộ c Cá ch mạ ng cô ng nghiệp lầ n thứ tư, cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá ở Việt
Nam cầ n thự c hiện nhữ ng nộ i dung chủ yếu sau:
- Thứ nhấ t, hoà n thiện thể chế, xâ y dự ng nền kinh tế dự a trên nền tả ng đổ i mớ i, sá ng tạ o.
- Thứ hai, nắ m bắ t và đẩ y mạ nh việc ứ ng dụ ng nhữ ng thà nh tự u củ a cuộ c Cá ch mạ ng cô ng nghiệp lầ n thứ tư.
- Thứ ba, chuẩ n bị cá c điều kiện Cầ n thiết để ứ ng phó vớ i nhữ ng tá c độ ng tiêu cự c củ a cuộ c Cá ch
mạ ng cô ng nghiệp lầ n thứ tư; trong đó cầ n thự c hiện cá c nhiệm vụ :
+ Xâ y đự ng và phá t triển hạ tầ ng kĩ thuậ t về cô ng nghệ thô ng tín và truyền thô ng, chuẩ n bị nền tả ng kinh tế
số .
+ Thự c hiện chuyển đổ i số nền kinh tế và quả n trị xã hộ i.
31
Nguyễn Phi Long
+ Đẩ y mạ nh cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá nô ng nghiệp, nô ng thô n.

+ Phá t triển nguồ n nhâ n lự c, đặ c biệt là nguồ n nhâ n lự c chấ t lượ ng cao.
32
Nguyễn Phi Long
Phân tích nội dung của công nghiệp hóa, hiện đại hoá ở Việt Nam thích ứng với
38 tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
1. Hoàn thiện thể chế, xây dựng nền kinh tế dựa trên nền tảng đổi mới sáng tạo
Xâ y dự ng hệ thố ng đổ i mớ i sá ng tạ o quố c gia để nâ ng cao nă ng suấ t, chấ t lượ ng và hiệu quả . Đổ i mớ i sá ng tạ o
để nâ ng cao nă ng suấ t lao độ ng, thú c đẩ y nghiên cứ u và triển khai. Cả i thiện khung phá p lí cho đổ i mớ i sá ng tạ o.
Tă ng nguồ n vố n con ngườ i cho đổ i mớ i sá ng tạ o. Đấ y mạ nh đổ i mớ i sá ng tạ o trong khu vự c doanh nghiệp. Thú c
đẩ y liên kết đổ i mớ i sá ng tạ o. Phá t huy vai trò củ a cá c trườ ng đạ i họ c, viện, trung tâ m nghiên cứ u có chấ t lượ ng
cao ở trong nướ c, đồ ng thờ i kết nố i vớ i mạ ng lướ i tri thứ c toà n cầ u.
2. Nắm bắt và đẫy mạnh việc ứng dụng những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư
- Huy độ ng ở mứ c cao nhấ t cá c nguồ n lự c củ a Nhà nướ c, củ a toà n dâ n và nguồ n lự c quố c tế phụ c vụ cho nghiên
cứ u, triển khai, ứ ng dụ ng cá c thà nh tự u củ a cá ch mạ ng cô ng nghiệp, đặ c biệt là Cá ch mạ ng cô ng nghiệp lầ n thứ
tư và o sả n xuấ t, kinh doanh, dịch vụ và đờ i số ng.
- Để thích ứ ng vớ i Cá ch mạ ng cô ng nghiệp lầ n thứ tư và nâ ng cao sứ c cạ nh tranh củ a doanh nghiệp, đò i hỏ i cá c
doanh nghiệp phả i tố i ưu hoá mô hình kinh doanh vớ i việc xâ y dự ng đâ y chuyền sả n xuấ t hướ ng tớ i tự độ ng
hoá ngà y cà ng cao, tin họ c hoá quả n lí, triển khai nhữ ng kĩ nă ng mớ i cho tổ chứ c và cá nhâ n, xâ y đự ng chuỗ i
cung ứ ng thô ng minh, đả m bả o an ninh mạ ng.
3. Chuẩn bị các điều kiện cần thiết để ứng phó với những tác động tiêu cực của cuộc Cách mạng công
nghiệp lần thứ tư
- Xâ y dự ng và phá t triển hạ tầ ng kĩ thuậ t về cô ng nghệ thô ng tin và truyền thô ng, chuẩ n bị nền tả ng kinh tế số .
- Cầ n huy độ ng cá c nguồ n lự c khá c nhau bao gồ m Nhà nướ c, doanh nghiệp, ngườ i dâ n và nướ c ngoà i để phá t
triển nhanh chó ng hạ tầ ng cô ng nghệ thô ng tin và truyền thô ng.
- Đẩ y mạ nh ứ ng dụ ng cô ng nghệ thô ng tin và truyền thô ng trong tấ t cả cá c lĩnh vự c củ a nền kinh tế, Đẩ y mạ nh
đà o tạ o và nâ ng cao chấ t lượ ng nguồ n nhâ n lự c cô ng nghệ thô ng tin. Goi phá t triển và ứ ng dụ ng cô ng nghệ
thô ng tin là khâ u độ t phá trong Cá ch mạ ng cô ng nghiệp lầ n thứ tư ở Việt Nam.
- Tậ p trung phá t triển tạ o sự bứ t phá về hạ tầ ng, ứ ng dụ ng và nhâ n lự c cô ng nghệ thô ng tin, truyền thô ng. Phá t
hiển hạ tầ ng kết nố i số và đả m bả o an toà n, an ninh mạ ng, tạ o điều kiện bình đẳ ng cho ngườ i dâ n và doanh
nghiệp khi tiếp cậ n thô ng tin và nộ i dung số .
- Việt Nam cầ n triển khai cá c giả i phá p để phá t triển ngà nh cô ng nghệ thô ng tin thích ứ ng vớ i Cá ch mạ ng cô ng
nghiệp lầ n thứ tư như: cả m biến - bộ cả m biến, hệ thố ng điều khiển cá c ứ ng dụ ng kinh doanh và chă m só c khá ch
hà ng, thu thậ p thô ng tin, dữ liệu để hình thà nh hệ thố ng dữ liệu lớ n là m cơ sở cho việc phâ n tích và xử lí dữ liệu
để đưa ra nhữ ng quyết định đú ng đắ n, có hiệu quả nhằ m nâ ng cao sứ c cạ nh tranh củ a nền kinh tế.
- “Thự c hiện chuyển đổ i số nền kinh tế và quả n trị xã hộ i.”
Chuyển đổ i số nền kinh tế trên cơ sở nền tả ng số hoá đố i vớ i phá t triển cá c lĩnh vự c quan trọ ng như: phá t triển
cô ng nghiệp nă ng lượ ng, cô ng nghiệp hoá chấ t, điện tử , cô ng nghiệp vậ t liệu, cô ng nghiệp hà ng tiêu dù ng. Phá t
triển cô ng nghiệp chế biến cá c sả n phẩ m từ nô ng, lâ m, ngư nghiệp nhằ m nâ ng cao giá trị hà ng xuấ t khẩ u.
Phá t triển có chọ n lọ c mộ t số ngà nh, lĩnh vự c cô ng nghiệp hiện đạ i và có khả nă ng tạ o tá c độ ng lan toả trong nền
kinh tế. Tiếp tụ c xâ y dự ng và phá t triển cá c ngà nh cô ng nghiệp theo hướ ng hiện đạ i, tă ng hà m lượ ng khoa họ c -
cô ng nghệ và tỉ trọ ng giá trị nộ i địa trong sả n phẩ m.
- Xâ y dự ng cá c khu cô ng nghiệp, khu cô ng nghệ cao, phù họ p vớ i điều kiện và khả nă ng thự c tế để tạ o điều
kiện, cơ sở cho việc nghiên cứ u, ứ ng dụ ng cô ng nghệ mớ i. Thự c hiện số hoá quả n trị quố c gia và địa phương.
- Đẩ y mạ nh cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá nô ng nghiệp, nô ng thô n.
- Đẩ y mạ nh ứ ng dụ ng nhữ ng thà nh tự u khoa họ c - cô ng nghệ mớ i và o sả n xuấ t nô ng nghiệp - để nâ ng cao nă ng
suấ t, chấ t lượ ng và hiệu quả . Phá t triển nô ng, lâ m, ngư nghiệp gắ n vớ i cô ng nghiệp chế biến nhằ m khai thá c và
phá t huy tiềm nă ng, hiệu quả củ a cá c ngà nh nà y. Thô ng qua phá t triển nông, lâ m, ngư nghiệp để đả m bả o vữ ng
chắ c an ninh lương thự c cho xã hộ i; đồ ng thờ i cung cấ p nguyên liệu cho ngà nh cô ng nghiệp chế biến gó p phầ n
gia tă ng giá trị hà ng xuấ t khẩ u, mở rộ ng thị trườ ng, đẳ y mạ nh phâ n cô ng lao độ ng xã hộ i, giả i quyết việc là m và
33
Nguyễn Phi Long
nâ ng cao thu nhậ p cho ngườ i lao độ ng, gó p phầ n xâ y dự ng nô ng thô n mớ i.

- Ngoà i ra, để thự c hiện thà nh cô ng quá trình cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá nô ng nghiệp, nô ng thô n đò i hỏ i
phả i ứ ng dụ ng cô ng nghệ sinh họ c và o sả n xuấ t; thự c hiện cơ giớ i hoá , điện khí hoá , thuỷ lợ ihoá , số hoá ; phá t
triển cô ng, thương nghiệp và dịch vụ phụ c vụ cho nô ng nghiệp, nô ng thô n; từ ng bướ c xâ y dự ng hệ thố ng kết cấ u
hạ tầ ng đồ ng bộ cho phá t triển nô ng nghiệp, nô ng thô n.
- Phá t triển nguồ n nhâ n lự c, đặ c biệt là nguồ n nhâ n lự c chấ t lượ ng cao.
- Để thích ứ ng đượ c vớ i tá c độ ng củ a cuộ c Cá ch mạ ng cô ng nghiệp lầ n thứ tư, trong thự c hiện cô ng nghiệp hoá ,
hiện đạ i hoá ở Việt Nam phả i do con ngườ i quyết định. Do đó , phá t triển nhâ n lự c là nộ i dung đặ c biệt quan
trọ ng.
- Nhằ m đá p ứ ng đượ c nhữ ng yêu cầ u củ a cuộ c Cá ch mạ ng cô ng nghiệp lầ n thứ tư trên cơ sở đổ i mớ i, nâ ng cao
trình độ đà o tạ o, sử dụ ng nhâ n lự c, nhâ n tà i vớ i cá c giả i phá p cơ bả n như:
+ Đổ i mớ i mạ nh mẽ và đồ ng bộ lĩnh vự c giá o dụ c - đà o tạ o theo hướ ng coi ừ ọ ng chấ t lượ ng, hiệu quả và coi
trọ ng phá t triển phẩ m chấ t, nă ng lự c củ a ngườ i họ c.
+ Quy hoạ ch lạ i mạ ng lướ i cơ sở giá o dụ c nghề nghiệp, giá o dụ c đạ i họ c gắ n vớ i quy hoạ ch phá t triển kinh tế -
xã hộ i và phá t triển nguồ n nhâ n lự c.
+ Tă ng cườ ng đầ u tư cho phá t triển nguồ n nhâ n lự c, trự c tiếp nhấ t là đầ u tư cho lĩnh vự c giá o đụ c - đà o tạ o;
coi giá o dụ c là nền tả ng và là phương thứ c tạ o ra nguồ n lự c phá t triển.
+ Tổ chứ c nghiên cứ u khoa họ c và đà o tạ o phả i thay đổ i cơ bả n phương thứ c hoạ t độ ng, nâ ng cao cơ sở , trang
thiết bị nghiên cứ u, gắ n kết giữ a nghiên cứ u, đà o tạ o vớ i doanh nghiệp theo cơ chế hợ p tá c cù ng có lợ i, đưa
nhanh cá c tiến bộ khoa họ c và o sả n xuấ t và kinh doanh.
- Coi trọ ng chính sá ch trọ ng dụ ng, thu hú t nhâ n tà i. Có chính sá ch đã i ngộ thoả đá ng đố i vớ i ngườ i tà i, coi hiền
tà i là nguyên khí quố c gia, là điều kiện tiên quyết để phá t triển đấ t nướ c trong thờ i đạ i khoa họ c - cô ng nghệ
mớ i.
IV. Lưu ý khi ô n tậ p

- So vớ i tà i liệu gố c thì có thể sẽ bị tá ch ra rấ t nhiều câ u hỏ i nhỏ (Tà i liệu gố c gồ m 20 câ u)
- Cá c câ u hỏ i mà u đỏ là câ u khá i niệm (Dù có thể khô ng đượ c hỏ i nhưng vẫ n phả i đưa và o)
- Danh sá ch ô n tậ p đượ c chia theo chương (Mụ c lụ c ở trang đầ u tiên)
- Tà i liệu nà y có thể có chỗ chưa đượ c đá nh dấ u, khi ô n tậ p nên cầ n highlight để dễ ghi nhớ
CHÚC BẠN ÔN TẬP HIỆU QUẢ!
34

Đề cương ôn tập học phần

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Đề cương ôn tập học phần

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Đề cương ôn tập học phần

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Nguyễn Phi Long

1 Trình bà y, nêu khá i niệm

3 Giá trị thặ ng dư trong nền kinh tế thị trườ ng

4 Cạ nh tranh và độ c quyền trong nền kinh tế thị trườ ng

6 Cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hó a và hộ i nhậ p kinh tế quố c tế củ a Việt Nam

- Lự c lượ ng sả n xuấ t là sự tổ ng hò a củ a cá c yếu tố vậ t chấ t và tinh thầ n, tạ o nên sứ c mạ nh thự c tiễn để cả i tạ o

5 Hàng hóa là gì?

06 Phân tích hai thuộc tính của hàng hóa?

1. Lao động cụ thể

2. Lao động trừu tượng

09 Vì sao hàng hóa có hai thuộc tính?

Lao động cụ thể

Lao động trừu tượng

10 Lượng giá trị của hàng hóa là gì?

11 Phân tích lượng giá trị của hàng hoá?

15 Phân tích tác động của quy luật giá trị?

b. Kích thích cả i tiến kĩ thuậ t, hợ p lý hoá sả n xuấ t nhằ m tă ng nă ng suấ t lao độ ng

16 Ý nghĩa thực tiễn của quy luật giá trị là gì?

3. Giá trị thặ ng dư trong nền kinh tế thị trườ ng

2. Hai điều kiện để sứ c lao độ ng trở thà nh hà ng hoá

3. Thuộ c tính củ a hà ng hoá sứ c lao độ ng

b. Giá trị sử dụ ng củ a hà ng hoá sứ c lao độ ng

3. So sá nh: Hà ng hó a thô ng thườ ng và hà ng hó a sứ c lao độ ng

1. Sản xuất giá trị thặng dư tuyệt đối

+ Tỉ suấ t giá trị thặ ng dư sẽ là : m' = 150%

2. Sả n xuấ t giá tri thặ ng dư tương đố i

4. Cạ nh tranh và độ c quyền trong nền kinh tế thị trườ ng

3. Xuất khẩu tư bản trở thành phổ biến

tư khô ng trự c tiếp tham gia quả n lí hoạ t độ ng đầ u tư.

25 Độc quyền nhà nước là gì?

2. Sự hình thà nh, phá t triển sở hữ u nhà nướ c

5. Kinh tế thị trườ ng định hướ ng xã hộ i chủ nghĩa và cá c quan hệ lợ i ích

b. Quan hệ sở hữu và thành phần kinh tế

c. Quan hệ quản lý nền kinh tế

d. Quan hệ phân phối

6. Cô ng nghiệp hó a, hiện đạ i hó a và hộ i nhậ p kinh tế quố c tế củ a Việt

32 Hội nhập kinh tế quốc tế là gì?

b. Thự c hiện đa dạ ng cá c hình thứ c, cá c mứ c độ hộ i nhậ p kinh tế quố c tế

- Hộ i nhậ p kinh tế quố c tế là tiền đề cho hộ i nhậ p về

nhữ ng bà i họ c thà nh cô ng và thấ t bạ i để trá nh đi và o nhữ ng sai lầ m mà cá c nướ c đã từ ng phả i gá nh chịu hậ u

2. Hoàn thiện thể chế kinh tế và luật pháp

b. Chuyển dịch cơ cấ u kinh tế theo hướ ng hiện đạ i, hợ p lí và hiệu quả .

c. Sẵ n sà ng thích ứ ng vớ i tá c độ ng củ a bố i cả nh Cá ch mạ ng cô ng nghiệp lầ n thứ tư.

+ Đẩ y mạ nh cô ng nghiệp hoá , hiện đạ i hoá nô ng nghiệp, nô ng thô n.

nâ ng cao thu nhậ p cho ngườ i lao độ ng, gó p phầ n xâ y dự ng nô ng thô n mớ i.

IV. Lưu ý khi ô n tậ p

CHÚC BẠN ÔN TẬP HIỆU QUẢ!

You might also like