16 Scenariusz lekcji Scenariusz

z wykorzystaniem dyskusji
„pomyÊl – omów – przedstaw” 45 min

Lekcja 4.
Afrykaƒskie pejza˝e

1 Co to jest fatamorgana? 3 Dyskusja na temat niebiezpieczeƒstw

CzynnoÊci uczniów
1. Rozwiàzanie krzy˝ówki zamieszczonej w karcie
pracy nr 1 „Cuda Afryki”.
2. WyjaÊnienie terminu fatamorgana, a nast´pnie
odszukanie w powieÊci fragmentu opisujàcego to
zjawisko.
2 Klimat i krajobraz Afryki
CzynnoÊci uczniów
1. Zapoznanie si´ z fragmentami opisujàcymi kli-
mat i krajobraz Afryki w powieÊci Henryka Sien-
kiewicza (cytaty z ksià˝ki zamieszczono w Mate-
riałach dla ucznia).
2. WyjaÊnienie, co oznaczajà słowa massika i białe
godziny oraz zwrot piaski Êpiewajà.
3. Odszukanie w powieÊci informacji o obszarach
roÊlinnych Czarnego Làdu. WyjaÊnienie terminu
flora.
4. Podanie nazw gatunków zwierzàt wyst´pujàcych
na poszczególnych obszarach na podstawie
ksià˝ki „W pustyni i w puszczy”. WyjaÊnienie
terminu fauna.
5. Wykonanie zadania 2. z karty pracy nr 1 „Cuda
Afryki”.
podczas w´drówki
CzynnoÊci uczniów pracujàcych w parach
1. Rozwiàzanie zadania 1. z karty pracy nr 2 „Nie-
bezpieczna w´drówka”.
2. Indywidualne odszukanie odpowiedzi na pytanie:
Na jakie niebezpieczeƒstwa były nara˝one dzieci
podczas w´drówki przez pustyni´, step, sawann´
i busz? („pomyÊl”).
3. Podzielenie si´ przemyÊleniami na temat nie-
bezpieczeƒstw z kole˝ankà lub kolegà z ławki
(„omów”) i zanotowanie wniosków.
4. Zaprezentowanie wspólnych uzgodnieƒ przez
ch´tne pary („przedstaw”).
5. Zapisanie ustaleƒ całej klasy w zadaniu 2. z karty
pracy nr 2 „Niebezpieczna w´drówka”.
Propozycja pracy domowej:
Napisz kilkunastozdaniowà wypowiedê na temat:
„Czy warto wybraç si´ w podró˝ do Afryki?”.
Propozycja dodatkowej pracy domowej:
Wykonaj pocztówk´. Na jednej stronie przedstaw za
pomocà kredek i flamastrów pi´kno i egzotyk´ Afry-
ki. Na odwrocie zapisz pozdrowienia od Kalego.

Materia∏y dla ucznia



Fragmenty opisujàce klimat i krajobraz Afryki

W Egipcie po dniach, które nawet w czasie zimy cz´sto bywajà upalne, nast´pujà noce bardzo
zimne.

Wjechali teraz na wysokà płaszczyzn´, na której wiatr pomarszczył piasek i z której widaç
było na obie strony ogromnà przestrzeƒ pustyni.

Godzina była piàta po południu. Pogoda wspaniała. Słoƒce przeszło ju˝ na t´ stron´ Nilu
i zni˝yło si´ nad pustynià, tonàc w złotych i purpurowych zorzach płonàcych po zachodniej
stronie nieba. Powietrze tak było przesycone ró˝owym blaskiem, ˝e oczy mru˝yły si´ od jego
zbytku. Pola przybrały odcieƒ liliowy, a natomiast odległe wzgórza, odrzynajàce si´ twardo
na tle zórz, miały barw´ czystego ametystu. [...] Noc zapada w Egipcie koło godziny szóstej,
wi´c zorze wkrótce zgasły, a po pewnym czasie na niebo wytoczył si´ wielki, czerwony od bla-
sku zórz ksi´˝yc i rozÊwiecił pustyni´ łagodnym Êwiatłem.
 Scenariusz lekcji 17

– Piaski zaczynajà Êpiewaç.

StaÊ był tak rozciekawiony, ˝e zapomniał w tej chwili, i˝ postanowił nie rozmawiaç wcale
z Idrysem, i zapytał:
– Piaski? Co to znaczy?
– Tak bywa, a znaczy to, ˝e długo nie b´dzie deszczu. Ale upał nam nie dokuczy, gdy˝ a˝ do
Assuanu b´dziemy jechali tylko nocà.

Sudaƒczycy nie chcieli jednak pozwoliç na postój, gdy˝ karawany, które si´ wstrzymujà
w czasie huraganu, bywajà cz´sto zasypywane.

Przed karawanà ciàgn´ła si´ teraz płaska równina, na której kraƒcu bystre oczy Arabów
dostrzegły znów chmur´. Była ona wy˝sza od poprzedniej, a prócz tego wystrzelały z niej
jakby słupy, jakby olbrzymie, rozszerzone u góry kominy. Na ten widok zadr˝ały serca Arabów
i Beduinów, albowiem rozpoznali wielkie wiry piaszczyste.

D˝ungla w nocy, gdy wÊród ciszy słychaç ka˝dy odgłos, ka˝dy krok i niemal szelest, jaki robià
owady ła˝àce po trawach, jest wprost przera˝ajàca. Unosi si´ nad nià l´k i zgroza.

Pora d˝d˝ysta, czyli tak zwana massika, miała si´ ku koƒcowi. Bywały jeszcze dni chmurne
i ulewne, ale bywały i całkiem pogodne.

– To jakieÊ dziwne słonie – rzekł StaÊ, przypatrujàc si´ im ciàgle z wielkà uwagà. – Sà
mniejsze od Kinga, uszy majà tak˝e daleko mniejsze i wcale nie widz´ kłów. [...]
– Kali widzieç je nie raz.
– I one ˝yjà w wodzie?
– W nocy wychodziç w d˝ungl´ i paÊç si´, a w dzieƒ mieszkaç w jeziorze, tak jak kiboko
(hipopotamy). One wyjÊç dopiero po zachodzie słoƒca.

O tej porze dnia wszyscy podró˝nicy po Afryce zatrzymujà si´ na południowy wypoczynek i nawet
karawany zło˝one z Murzynów chronià si´ pod cieƒ wielkich drzew, sà to bowiem tak zwane
„białe godziny” – godziny upału i milczenia, podczas których słoƒce pra˝y niemiłosiernie
i spoglàdajàc z wysoka, zdaje si´ szukaç, kogo by zabiç. Wszelki zwierz zaszywa si´ wówczas
w najwi´ksze gàszcze; ustaje Êpiew ptaków, ustaje brz´czenie owadów i cała natura zapada
w cisz´, przytaja si´, jakby chcàc uchroniç si´ przed okiem złego bóstwa.

Jak okiem si´gnàç rozciàgał si´ step poroÊni´ty w cz´Êci zielonà trawà, w cz´Êci d˝unglà,
wÊród której rosły k´pami kolczaste akacje, wydajàce znanà gum´ sudaƒskà, a tu i ówdzie
pojedyncze, olbrzymie drzewa nabaku, tak rozło˝yste, ˝e pod ich konarami stu ludzi mogło
znaleêç przed słoƒcem schronienie. Od czasu do czasu karawana mijała wysokie, podobne do
słupów kopce termitów, czyli termitiery, którymi cała podzwrotnikowa Afryka jest zasiana.
ZielonoÊç pastwisk i akacyj mile n´ciła oczy po jednostajnej, jałowej barwie piasków pustyni.