Professional Documents
Culture Documents
Ky 05587
Ky 05587
L. Co' cấu tố chức các đoàn thanh tra và CO’ quan giám sát dưới thời
Minh Mạng
B ả n g 1 : Các phái đoàn thanh tra ỏ' trung ương đưọc thành lập dưói
triều Minh Mạng
N g u ồ n : Đ ạ i N am th ự c lụ c , t ậ p 2 ,3
* T h S . , K h o a L ịc h s ử , T r ư ờ n g Đ ạ i h ọ c S ư p h ạ m , Đ ạ i h ọ c Đ à N ằ n g .
391
VIỆT NAM HỌC - KỸ YẺU HỘI THẢO QUỐC TÉ LÀN THÚ TƯ
Vê cơ c â u tô chức, đ ể n kì t h a n h tra ( th ư ờ n g 3 h o ặ c 6 n ă m ) , đ íc h th â n n h a v u a
c h ọ n t r o n g đội n g ũ q u a n lại vài n g ư ờ i đ ể t h à n h lập n ê n m ộ t đ o à n th a n h tra. S a u khi
t h ự c h i ệ n x o n g n h i ệ m v ụ th a n h tra, cá c vị q u a n n à y lại q u a y trở v ề đ ả m nh ận c ô n g
v i ệ c t r ư ớ c đó c ủ a m ìn h . D o đó, th a n h tra k h ô n g c ó c ơ q u a n h a y trụ sở v ă n p h ò n g
t h ư ờ n g tr ự c n h ư c ơ q u a n g i á m sát.
T h ô n a t h ư ờ n g , đ ể đ ả m b ả o tính k h á c h q u a n v à m in h b ạ c h , khi th a n h t r a c á c
B ộ h a y c á c c ơ q u a n n g a n g B ộ , n h à v u a t h ư ờ n g c h ọ n m ỗi B ộ v à i n g ư ờ i đế lập ra
p h á i đ o à n t h a n h tra c h ứ k h ô n g g ia o c h o m ộ t b ộ r iê n g biệt nào. Ví n h ư n ă m 1827,
tr o n g t h à n h p h ầ n đ o à n t h a n h tra b ộ C ô n g , M in h M ạ n g đ ã p h á i: “Đ ỏ n g lý môi chức ỉ
người, Hiệp lý 2 người, Thuộc ty 5 bộ Hộ, Lại, Le, Binh, Hình mỗi bộ 3 người,
Thuộc ty Vũ khổ, K h â m Thiên Giám, Thương bạc, Tào chính mỗi sở ì người”'. C ò n
ở địa p h ư ơ n g , k h i lập đ o à n K i n h lượ c đại sứ, n h à v u a c ũ n g rất c ẩ n trọ n g t r o n g v iệ c
c h ọ n n g ư ờ i. T h ư ờ n g là hai v iê n đại th ầ n đ ư ợ c c h ọ n đi phải là n g ư ờ i đức độ. c ó k h ả
n ă n g th a y v u a giải q u y ế t c á c c ô n g v iệ c sa o c h o th ấ u tình đạt lý.
1. Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, Đại Nam thực lục, tập 3, Nxb Giáo dục, trang 597.
392
C H Ế Đ ộ THANH TRA, GIÁM SÁT QUAN LẠI THỜI MINH MANG
Nhân sư
Địa phương Thuộc ty các Nha 6 Quan sỏ' tại
bô theo làm viêc
Hà Nôi 4 người
Tỉnh lớn Gia Đ ịnh, Vĩnh Long, 2 người trung hoặc Lục
khoa chưởng ấn
Nam Đ ịnh, Sơn Tây, Bắc 1 người
Ninh, Hải D ư ơ ng
393
VIỆT NAM HỌC - KỶ YÉU HỘI THẢO QUỎC TẾ LÀN THỨ TU
1. Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, Đại Nam thực lục, tập 3, Nxb Giáo dục, trang 362.
394
C HẾ ĐÔ THANH TRA, GIÁM SÁT Q U AN LAI THỜI MINH MẠNG.
về c ơ c ấ u . Đ ô sát v iệ n đ ư ợ c tổ c h ứ c th e o s ơ đ ồ sau:
V iệ n T r ư ở n e
(T ả, h ữ u Đ ô n g ự sử)
Lục khoa G i á m sá t n g ự s ử m ư ờ i sá u đạ o
(C ấp sự trung) ( G i á m sát n g ự sử)
H ai ty e iú p v iệ c *
( L ụ c sự, th ư lại)
Đ ứ n c đ ầ u Đ ô sát v iệ n là hai vị t r ư ở n a q u a n T ả , h ữ u đ ô n g ự s ử m a n g h à m
c h á n h nhị p h ẩ m , g iú p v iệ c c h o T ả , h ữ u đô n g ự s ử là T ả , h ữ u p h ó đ ô ngụ' s ử m a n g
h à m tò n g nhị p h ẩ m . N h ư v ậ y , c h ứ c q u a n V iệ n t r ư ở n g n g a n g vớ i c h ứ c T h ư ợ n g th ư
s á u B ộ , T ả . h ữ u p h ó đ ô na;ự s ử n g a n g vớ i c h ứ c T h a m tri s á u bộ. Đ ồ n g th ờ i, trư ở n g
q u a n Đ ô sát v iệ n , T h ư ợ n g th ư s á u bộ, T h ô n g c h ín h s ứ ty v à Đ ạ i lý tự h ợ p th à n h
ucỉm khanh'’'’( c h ín c h ứ c q u a n đ ứ n g đ ầ u triều). Đ i ề u đ ó c h o th ấ y t ầ m q u a n t r ọ n g c ủ a
c á c c ơ q u a n g iá m sá t v à vị trí, vai trò c ủ a V iệ n t r ư ở n g V iệ n đ ô sá t d ư ớ i triều
N g u y ễ n n ó i c h u n g v à t r i ề u M in h M ạ n g nói riê n g .
D ư ớ i V iệ n t r ư ở n g là L ụ c k h o a v à G i á m s á t n g ự s ử m ư ờ i s á u đạo. Đ ứ n g đ ầ u
L ụ c k h o a là sá u v i ê n c ấ p s ự t r u n e m a n g h à m c h á n h n g ũ p h ẩ m , g i á m sá t h o ạ t đ ộ n g
c ủ a sá u B ộ. M ư ờ i sá u v i ê n g i á m sá t n e ự s ử c ủ a m ư ờ i s á u đ ạ o t r o n a c ả n ư ớ c d o các
v iê n T ổ n g trấn h o ặ c T u ầ n p h ủ đ ứ n g đ ầ u k iê m n h iệ m , tất c ả đ ề u m a n g h à m c h á n h
ngũ phẩm .
V iệ c q u y đ ịn h L ụ c k h o a v à G i á m sát n g ự s ử m ư ờ i s á u đ ạ o v à o m ộ t c ơ q u a n
g i á m sát c a o n h ấ t ( Đ ô sát v i ệ n ) là m ộ t s á n g tạ o c ủ a triề u M in h M ạ n g so vớ i n h à
T h a n h ở T r u n g Q u ố c . T h e o Đại Thanh hội điến L ụ c k h o a g i á m sát ở k in h đô v à
k h ô n g trự c th u ộ c Đ ô s á t v iệ n . L ụ c k h o a có n h i ệ m v ụ c h ín h là k i ể m so á t m ọ i sổ
s á c h , tấu sớ từ c á c n ơ i đ ế trìn h H o à n g đ ế và c ó th ế "phong bác" c h ú n g - tứ c là trả về
s ổ sá c h , tấu s ớ n à o sai q u y c á c h h o ặ c c ó lỗi lầ m . C h ứ c c ấ p s ự t r u n g c á c k h o a đ ư ợ c
q u y ề n g i á m sát c á c b ộ ở K i n h th à n h . T h e o Hội điển nhà Nguyễn, L ụ c k h o a trự c
th u ộ c Đ ô sát v iệ n , k h á c v ớ i L ụ c k h o a n h à T h a n h đ ộ c lập v ớ i Đ ô sá t v iện . V ớ i q u a n
1. Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, Đại Nam thực lục, tập 3, N xb Giáo dục, trang 362.
395
VIỆT NAM HỌC - KỶ YÉU HỘI THẢO QUÓC TÉ LẦN THÚ TU
hệ trự c th u ộ c , C ấ p s ự t r u n g c á c k h o a t r ở t h à n h c ấ p d ư ớ i c ủ a t r ư ở n g q u a n Đ ô sát
v iện , c h ịu s ự cai q u ả n c ủ a Đ ô sá t v i ệ n trons, c ô n g v ụ . Đ â y là c h ủ t r ư ơ n g tă n g c ư ờ n g
tính t h ố n g n h ấ t t r o n g t h ể t h ứ c g i á m sá t q u a n lại t r ê n to à n q u ố c c ủ a triề u M in h
M ạ n g , trá n h v iệ c tạ o n ê n n h ữ n g c ơ q u a n g i á m sá t r i ê n g biệt c ó q u y ề n lực rấ t lớn ỏ'
K in h th à n h n h ư L ụ c k h o a c ủ a n h à T h a n h .
2. Hoạt động thanh tra, giám sát quan lại dưói thòi Minh Mạng
C ô n g v iệ c t h a n h tra, g i á m s á t q u a n lại d ư ớ i th ờ i M in h M ạ n e h o ạ t đ ộ n s d ự a
trên 3 nguyên tắc c h ủ đ ạ o : T h a n h tra , g i á m sá t t h e o h ệ t h ố n g d ọ c c ủ a c á c c ấ p h à n h
c h ín h ; t h a n h tra, g i á m s á t t r o n s nội b ộ c á c c ấ p h à n h c h ín h ; t h a n h tra , g iá m sá t c h é o
lẫn n h a u g iữ a cá c c ấ p b ậ c h à n h c h ín h . B ê n c ạ n h đó , đ ế h o ạ t đ ộ n g t h a n h tra, g i á m sát
th ự c s ự c ó hiệu q u ả , M i n h M ạ n s d ã c h o thi h à n h một so chính sách, biện pháp ho
trợ n h ư n g h iê m trị q u a n lại t h a n h tra, g i á m sá t k h ô n e làm đ ú n g c h ứ c trá c h ; k h ả o
h ạ c h q u a n lại; q u y đ ịn h n e u y ê n tắ c hồi tị h a y c ó n h ữ n g c h ín h s á c h đãi n s ộ đ ổ i với
các q u a n th a n h liê m c h í n h t r ự c v à đội n g ũ q u a n lại là m n h iệ m v ụ t h a n h tra. g i á m sát
n h ằ m k h u y ể n k h íc h h ọ là m t ố t n h i ệ m v ụ c ủ a m ìn h .
1. Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, Đại Nơm thực lục, tập 3, Nxb Giáo dục. trang 597.
396
CH Ể Đ ộ T H A N H TRA, G IÁM SÁT Q U AN LAI THỜ I MINH MẠNG
thì k iể m kê: ‘7ắw, .vó', văn thư, bản đồ, sô sách , ấn tín từ n ă m Minh M ạ n g thứ nhát
ăến hiện to /” 1, h o ặ c đ ố i v ớ i n h ữ n a k h o c h ứ a thì t h e o t ừ n g v ậ t d ụ n g m à k iể m kê.
Bảng 3: Hoạt động thanh tra ở cấp trung ương dưới triều Minh Mạng
(1820 - 1840)
STT T h ò i g ian t h a n h t r a Đ ia đ iể m t h a n h t r a
7 1/1831 T h a n h tra bộ Hộ
C h o đ ế n t r ư ớ c n ă m 1 838, h ầ u n h ư c h ư a c ó vị v u a n à o t r o n g lịch s ử c h ế độ
p h o n g kiến V i ệ t N a m đ ị n h lệ t h a n h t r a c ụ th ể , á p dụns; c h o c á c đ ịa p h ư ơ n g t r o n g cả
n ư ớ c . V iệ c k i ể m sá t e i ữ a t r u n g ư ơ n g v ớ i đ ịa p h ư ơ n g c h ủ y ế u t h ô n g q u a c á c tổ c h ứ c
h a y c ơ q u a n g i á m s á t. C ô n g tá c t h a n h tra c ủ a triề u đ ì n h v ớ i đ ịa p h ư ơ n g c h ư a đ ư ợ c
tiế n h à n h t h ư ờ n g x u y ê n v à t h ư ờ n g d o c á c B ộ đ ả m n h ậ n . N ă m 1 824, b ộ H ộ : “ tâu tập
sách thanh tra việc thu thuế của quan lại Thanh N g h ệ và Ninh Bình nên đ e m phán
x ử hơn 100 người”2, q u a đ ó c h o t h ấ y c ô n g tá c t h a n h tra ở đ ị a p h ư ơ n g d o c á c B ộ tiế n
h à n h . M ỗ i B ộ tù y t h e o p h ạ m vi q u y ề n h ạ n , t r á c h n h i ệ m c ủ a m ì n h lập ra cá c đ o à n
t h a n h tra các đ ịa p h ư ơ n g t r o n g c ả n ư ớ c .
1. Q u ố c s ử q u á n t r i ề u N g u y ễ n , 2 0 0 7 , Đ ạ i Nam thự c lụ c , t ậ p 4 , N x b G i á o d ụ c , t r a n g 3 1 4 .
2. Q u ố c s ử q u á n t r i ề u N g u y ễ n , 2 0 0 7 , Đ ạ i Nam thự c lụ c , t ậ p 3, N x b G i á o d ụ c , t r a n g 3 6 8 .
397
VIỆT NAM HỌC - KỶ YÉU HỘI THẢO QUỐC TÉ LÀN THỦ TU
T u y n h iê n , K i n h lư ợ c sứ k h ô n g p h ả i c ó q u y ề n v ô h ạ n m à bị h ạ n c h ế b ở i u y
q u y ề n n h à v u a . V í d ụ t r o n a tr ư ờ n g h ọ p c á c v iê n K in h lư ợ c T r ư ơ n g M in h G i ả n g v à
T r ư ơ n g Đ ă n g Q u ế t r á c h p h ạ t, th u b ằ n g sắc đ e m 2,iam L ã n h b i n h H à T iê n là H o à n g
V ă n L ý d o ức h i ế p lấy tiề n v à c h iế m c o n gái n h ả d â n , s a u đ ó x in lấy P h ó L ã n h b in h
trấn T â y là H oàne, Q u a n g T h ô n g s u n g bổ lã n h b in h H à T iê n . V iệ c làm đó c ủ a c á c
v iê n K i n h lư ợ c m ặ c d ù đ ã đ ư ợ c M i n h M ạ n g c h ấ p c h u ẩ n y lời x in n h ư n g n h à v u a
vẫn tỏ ra k h ô n g h à i I o n s : “ F ổ biền hèn mạt là H o à n g Văn Lý đành rằng tội không
thể tha thứ nhưng Lãnh binh cũng lù quan to một tỉnh, nếu p h ạ m tội thu ẩn, giữ lại
tham ìĩặc đợi chỉ mới phải, chứ nếu vội cách chức, bắt giam chưa tâu đa xét x ử
trước thì không phải đâu. Các Kinh lược sử là bầy tôi thân tín của ta, phen này cho
đi kinh lý n h a m nh ữn g việc quản dân trọnỌ' đại đểu ủy thác cho cả, duy đến việc
thưởng phạt quan to há nên chuyên quyền nh ư thế. Sau này nên cân thận dể tránh
lời công nghị của đình thần ”2.
1. Q u ố c s ử q u á n t r i ề u N g u y ễ n , 2 0 0 7 , Đ ạ i Nam thự c lụ c , tậ p 3. N x b G i á o d ụ c . t r a n g 8 5 2 .
2. Q u ố c s ử q u á n t r i ề u N g u y ễ n , 2 0 0 7 , Đ ạ i Nam thự c lụ c , tậ p 4, N x b G i á o d ụ c . tr a n g 9 6 7 .
398
C H Ế Đ ộ TH AN H TRA, GIÁM SÁT QUAN LAI THỜ I MINH MẠNG.
M ặ c d ù v ậ y t r o n e t h ự c tế, h o ạ t đ ộ n g c ủ a cá c đ o à n K i n h lư ợ c s ứ đ ã th u đ ư ợ c
n h iề u k ế t q u ả đ á n g k ể n h ư t h ẳ n g tay t r ừ n e trị m ộ t số q u a n lại t h a m n h ũ n g , cởi bỏ
nỗi o a n ức c ủ a d â n c h ú n g , g ó p p h ầ n đ ư a c ô n g v iệ c h à n h c h ín h c ủ a cá c đ ịa p h ư ơ n g
đi v à o nề n ế p h ơ n . B ê n c ạ n h đ ó , n h ữ n e k h ó k h ă n n h ư c h iế n tra n h , m ấ t m ù a . đói
k é m c ũ n e đ ư ợ c k ịp th ờ i k h ắ c p h ụ c , tạ o đ iề u k iệ n c h o đời s ố n ạ c ủ a n h â n d â n cá c đ ịa
phưcrng t r o n g c ả n ư ớ c d ầ n d ầ n đ ư ợ c ổ n định.
T h e o q u y đ ị n h c ủ a M i n h M ạ n g , Đ ô sá t v iệ n là c ơ q u a n g i á m sá t c a o n h ấ t c ủ a
b ộ m á y t r i ề u đ ìn h t r u n g ư ơ n g , k h ô n g c h ịu s ự k i ể m s á t c ủ a b ấ t k ỳ c ơ q u a n n à o ở
tr iề u đ ìn h t r ừ n h à v u a . Đ ồ n g t h ờ i, c á c v i ê n K h o a đ ạ o c ó q u y ề n đ à n h ặ c từ h o à n g
th â n q u ố c th íc h , h o à n g tử , c h u c ô n g c h o đ ế n b á q u a n v ă n v õ t r o n g k in h , n g o à i trấ n
v à n g a y c ả n h à v u a . N h ư v ậ y , q u y ề n c a n g iá n n h à v u a , k ể c ả c á c n g h ị q u y ế t do
t r i ề u đ ì n h b a n ra m à k h ô n g h ợ p v ớ i t h ự c tế ( p h ầ n lớ n c á c n g h ị q u y ế t đ ó đ ề u d o v u a
1. Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, Đại Nam thực lục, tập 2, Nxb Giáo dục, trang 570.
2. Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, Đ ại Nam thực lục, tập 2, Nxb Giáo dục, trang 703.
399
VIỆT NAM HỌC - KỶ YÉU HỘI THẢO QUỐC TÉ LÀN THỦ TƯ
b a n h à n h ) n ằ m t r o n g q u v ề n h ạ n , c h ứ c n ă n g v à n h i ệ m v ụ c ủ a cá c q u a n K h o a đ ạ o
t r o n g V iệ n .
N ă m 1837, M i n h M ạ n g c ó ý c h o n h ữ n e tú tài g ặ p ân đ iể n h ạ c h b ổ q u a n c h ứ c
h a y th u ộ c diện c ố n g c ử h ằ n a n ă m c ũ n g đ ư ợ c tiế p t ụ c th i H ộ i n h ư n g N g ự s ử N g u y ễ n
V ă n L ư ợ n g tâu r ằ n e đ iề u n à y c h ư a đ á p ứ n g đ ư ợ c m o n a m u ố n c ủ a s ĩ tử, xin: “'phàm
các cử nhân khoa tú tài được ân cho đo, chuẩn cho cùng với cử nhân các khoa
được như nhau, duy các cử nhân khoa sau thi Hội không trúng, lại hạn cho thi Hội
lần hai đế đợi bo, các tú tài gặp ân điên hạch bô giáo chức và lệ cung cử hằng n ă m
thì không được d ự ”1.V u a n g h e t h e o v à c h u ẩ n tâu.
N h ìn c h u n g , n h ữ n g lời c a n n g ă n c ủ a c á c v iê n K h o a đ ạ o t r o n e V iệ n đ ư a ra đ ề u
đ ư ợ c vu a tô n tr ọ n g v à tr u y ề n k h e n t h ư ở n g . T u y n h i ê n , k h ô n g p h ả i lời c a n g iá n n à o
đ ư a ra c ũ n g đ ề u đ ư ợ c v u a c h ấ p n h ậ n . B ở i lẽ, t r o n g t h ự c tế, M in h M ạ n g là m ộ t ô n g
v u a q u v ế t đ o á n , đ ồ n g th ờ i k h á n ó n g n ả y s o v ớ i c á c v ị v u a k h á c c ủ a triề u N g u y ễ n .
N ă m M in h M ạ n g th ứ 16 ( 1 8 3 5 ), s a u khi triề u đ ìn h d ẹ p x o n g c u ộ c k h ở i n g h ĩa c ủ a Lê
V ă n K h ô i, viên c ấ p s ự t r u n g N g ô K i m L â n tâ u r ằ n g : “N a y N a m K ỳ đã yên, nhân
dân ai chăng vui m ừ n g ? N h ư n g trong đó hoặc giả có người vì thù oán m à vu cáo
nhau, nếu cứ nhất khái tra hỏi, thì những kẻ hiếu sự nhân đó gâv nên vụ án liên luỵ
dây dưa làm thêm phiền nhiêu. Vậy xỉn truyền dụ cho quan to các địa phương
chuyên sức cho các nha m ô n làm việc hình án: nếu cỏ đơn to cáo nhau về việc theo
giặc thỉ không nên chấp nhận xét xử. Tưởng đó cũng là một cách làm thiện hậu"1.
L ờ i c a n g iá n c ủ a N g ô K i m L â n đ ư a ra v à o đ ú n g th ờ i đ i ể m M in h M ạ n g đ a n g c ò n rất
tứ c g iậ n L ê V ă n K h ô i, d o đ ó k h ô n g đ ư ợ c n h à v u a c h ấ p th u ậ n . M in h M ạ n g c h o rằng:
N g ô K im L â n n ó i đ i ề u d u n e tú n g k ẻ gian đ ể c ầ u cái t i ế n g k h o a n d u n g , liền cá ch
c h ứ c v à g ia o c h o b ộ H ì n h trị tội. S a u n à y , k h i b ì n h tĩn h n g h ĩ lại, M in h M ạ n g đ ã n g h ĩ
lại lời tâ u đó c h ỉ là ý n g h ĩ sai lầm , v ả là n g ô n q u a n c h a n g n ỡ p h ạ t n ặ n g n ê n ch o
p h ụ c c h ứ c trở lại.
- G h i c h é p lời n ó i, h à n h đ ộ n g c ủ a v u a :
1. Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, Đ ại Nam thực lục, tập 5, Nxb Giáo dục, trang 126.
2. Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, Đ ại Nam thực lục, tập 4, Nxb Giáo dục. trang 729-730.
400
CHẾ Đ Ô T H A N H TR A, GIÁM SÁT QUAN LẠI THỜ I MINH MẠNG.
T h e o K h â m định Đại N a m hội điên sự lệ: “G ặ p ngày vua ở điện nghe chính sự
thì hai người thuộc viên của Viện đô sát đứng ở hai bên Tả - hữu trên điện xung làm
chỗ cư trú, p h à m vua có nói năng, đi đ ứ ng gì đều kính câu ghi chép. N e u vua có đi
chơi thì theo hầu ghi chép cũng n h ư thế. N h ữ n g viên nào ghi chép thì phải kí tên
vào cuổi giấv, cứ đến hết thảng, đ e m nộp các bản ghi chép suốt tháng để đường
quan ỏ• Viện sửa chữa, viết lại cân thận, đóng thành tập rỗi cùng kí tên đóng ân của
Viện, g ia o cho Q u ốc T ử G i á m thu giữ" .
K hi v u a n g ự x e đi c h ơ i, v i ê n K h o a đ ạ o th u ộ c V iệ n đ ô sát c ũ n g p h ả i th e o h ầ u
uhi c h é p c ấ n th ậ n , rõ r à n ? lời c ủ a v u a n ó i, v iệ c v u a làm . S a u đó, đ e m b ả n c h é p để
q u a n V iệ n đ ô sát s ử a c h ữ a , q u a n trự c b a n đ ó n g ấ n q u a n p h ò n g ở g i ữ a hai tờ k h á c
nhau. V iê n đ ư ơ n g q u a n trự c th ấ y c ó c h ồ t ro n g b ả n g h i c h é p c h ư a rõ r à n g c ầ n ph ả i
trích ra t h a m h ặ c n g a y . N g ư ợ c lại, v iê n K h o a đ ạ o ghi c h é p n g à y đ ó đ ư ợ c q u y ề n g iữ
ý k iế n c ủ a m ìn h n ế u th ấ y b ả n g h i c h é p t h ỏ a đ á n g h ợ p lý.
- G h i c h é p lời n ó i, h à n h đ ộ n g c ủ a q u a n lại:
2. Q u ố c s ử q u á n tr iề u N g u y ễ n , 2 0 0 7 , Đ ạ i Nam thự c lụ c , t ậ p 3, N x b G i á o d ụ c , t r a n g 3 6 3 .
401
VIỆT NAM HỌC - KỶ YẾU HỘI THẢO QUỐC TẾ LẦN THỨ TU
K h o a đ ạ o p h ả i g h i c h é p n g h i ê m tú c v à p h ả i c h ịu h o à n t o à n tr á c h n h i ệ m đối vớ i bản
ghi c h é p c ủ a m ìn h .
G iá m sá t h o ạ t đ ộ n g c ủ a cá c q u a n lại là m ộ t t r o n g n h ữ n g n h i ệ m v ụ v à h o ạ t
đ ộ n g c h ín h c ủ a Đ ô sá t v iện . Q u y ề n g iá m sát, đ à n h ặ c n à y k h ô n g tr ừ m ộ t ai, trên từ
H o à n g th â n q u ố c th íc h , h o à n g tử, d ư ớ i đ ế n b á q u a n v ă n v õ t r o n g triề u v à ở cá c địa
phương, về v i ệ c n à y v à o n ă m 1832, M in h M ạ n g d ụ rằ n g : “H o à n g thân quốc thích,
các quan lớn nhỏ trong kinh ngoài trấn có việc gỉ không công bằng, không giữ
phép, dổi trá, bưng bít, chuyên quyền đền phải tham hặc'1. D o đó, c á c v iê n K h o a
đ ạ o t r o n g V iệ n c ó q u y ề n v à đ ư ợ c p h é p đ à n h ặ c tấ t c ả q u a n lại k h ô n e k ể n g ư ờ i đ ó là
ai, g i ữ c h ứ c gì, n h ư n g p h ả i đ ả m b ả o nói đ ú n g s ự th ật. V iệ c g iá m sát q u a n lại ở tru n g
ư ơ n g th ư ờ n g do L ụ c k h o a đ ả m n h i ệ m b a o g ồ m g i á m s á t to à n b ộ h o ạ t đ ộ n g đội n g ũ
q u a n lại tr o n g c á c B ộ v à N h a .
- G iá m sá t c á c B ộ:
T ừ k h i Đ ô s á t v iệ n đ ư ợ c t h à n h lập, h o ạ t đ ộ n g g i á m sát L ụ c b ộ c ủ a L ụ c k h o a
n g à y c à n g đ ư ợ c t ă n g c ư ờ n g v à đ ạ t đ ư ợ c n h ữ n g h i ệ u q u ả n h ấ t đ ịn h . T r o n g su ố t q u á
trìn h h o ạ t độnơ đó , c á c v iê n c ấ p s ự t ru n g L ụ c k h o a đ ã n ỗ lực c ố g ắ n g th ự c h iệ n tốt
n h i ệ m v ụ c ủ a m ìn h .
T r o n g L ụ c b ộ , L ạ i b ộ là B ộ c ó q u y ề n h à n h c a o n h ấ t, c ó q u y ề n tu y ể n hố,
t h ă n g g iá n g , bãi m iễ n q u a n lại tru n g , c a o c ấ p . S o n g n ế u t h ă n g bổ khôna, đ ủ n g thì
L ạ i k h o a c ó q u y ề n g iớ i th iệ u n g ư ờ i, v ừ a c ó q u y ề n b á t b ẻ v à tố giác. T u y n h iê n , v iệc
g i á m sá t t u y ể n b ố q u a n lại k h ô n g chỉ c ó v i ê n c ấ p s ự t r u n g L ạ i k h o a t h ự c h iệ n m à
c á c v iê n C ấ p s ự t r u n g k h á c c ũ n g c ó q u y ề n v à t r á c h n h i ệ m g iá m sát. N ă m M in h
M ạ n g th ứ 19 ( 1 8 3 8 ) , H ì n h k h o a c ấ p s ự t r u n g là Đ ặ n g Q u ố c L a n g tâ u v ề v iệc T ổ n g
đ ố c P h a n T h i ế t là T ạ Q u a n g C ự x in đ e m tri h u y ệ n H ộ i n g u y ê n là L ê D o ã n T h íc h
là m tri h u y ệ n A n T h à n h . N h ư n g h u y ệ n A n T h à n h là c h ỗ v ă n v ậ t m à v i ê n L ê D o ã n
T h íc h là n g ư ờ i k h ô n g th à n h , n h â n c á c h t â m tín h lại x ấ u m à là m h u y ệ n ẩ y th ậ t k h ô n g
x ứ n g đ á n g . N h ư v ậ y , v i ệ c c h ia q u y ề n tr á c h n h i ệ m g i á m sá t c h o c á c v i ê n K h o a đạ o
g ó p p h ầ n là m t r o n g s ạ c h h ệ t h ố n g q u a n lại.
Đ ố i v ớ i H ộ k h o a , t r á c h n h i ệ m c h ín h là k i ể m s á t c ô n g v i ệ c c ủ a H ộ b ộ ở tru n g
ư ơ n g . N h ư n g t r o n g q u á trìn h h o ạ t đ ộ n g , v i ê n c ấ p s ự t r u n g H ộ k h o a c ũ n g th ư ờ n g
được phái về địa phương để kiểm soát công việc của Hộ bộ. Năm 1838, Minh Mạng
p h á i H ộ k h o a c ấ p s ự t r u n g N g u y ễ n D a n h Q u a n đi k i ể m tra hai tỉn h K h á n h H ò a v à
B ìn h T h u ậ n x e m c á c q u a n t r o n g hai tỉn h ấ y ai h a y ai d ở v à th à n h , trì, n h à cử a , á n
1. Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, Đại Nam thực lục, tập 3, N xb Giáo dục, trang 3 6 1.
402
CHỂ Đ Ô T H A N H TRA, GIÁM SÁT QUAN LẠI THỜ I MINH MẠNG.
k iệ n n h ư t h ế n à o đ ề u p h ả i p h â n m i n h tâ u lên. Q u a c á c h đ iề u đ ộ n g n h â n s ự n à y c h o
th ấ y H ộ k h o a k h ô n g chỉ k i ể m s o á t c ô n g v i ệ c c ủ a b ộ H ộ ở triề u đ ìn h m à c ò n k iê m
lu ô n th ự c h i ệ n v iệ c k i ể m tra tìn h h ì n h c á c đ ịa p h ư ơ n g k ể c ả v iệ c q u a n lại ai h a y ai
d ở v à tâu r õ lên n h à v u a .
Đ ối v ớ i L ễ k h o a , h o ạ t đ ộ n g g i á m sá t L ễ b ộ c ủ a v iê n c ấ p s ự t r u n g v à C h ư ở n g
ấn c ấ p sự t r u n g t ư ơ n g đ ố i n h iề u . T r ư ớ c h ế t là tr o n g c á c n g à y lễ tế tự , c ấ p s ự t r u n g
L ễ k h o a n ế u th ấy : “làm việc con sinh không được sạch sẽ, không cung cấp m u ô n g
sinh và lụa cúng, không chịu ở nhà trai giới, lỗi nghi thức khi làm lễ, vô cớ bỏ vắng
không đến d ự ”' đ ề u p h ả i t h ự c t â u v à t h a m h ặc. Đ ồ n g th ờ i, v à o n ă m 1833, M i n h
M ạ n g q u y đ ịn h m ỗ i t h á n g V i ệ n đ ô sá t p h ả i p h á i m ộ t v iê n K h o a đ ạ o đi k i ể m tra cá c
lă n g tẩ m , đ ề n m iế u . N g o à i ra, m ộ t h o ạ t đ ộ n g q u a n t r ọ n g c ủ a L ễ k h o a là g iá m sát
t r ư ờ n g thi. T h e o q u y đ ịn h , m ỗ i k h i tới kì thi H ư ơ n g h o ặ c thi H ộ i, Đ ô sá t v iệ n c ử hai
v iê n L ễ k h o a đ ế n g i á m sá t t r ư ờ n g th i, p h á t h iệ n g ia n lận. T ạ i k h o a thi H ư ơ n g ở H à
N ộ i n ă m 1834, “N g ự sử Nguyễn X u â n C ả nh và Nguyễn Q u ốc H o a n tâu hặc L ễ bộ
thượng thư Phan H u y Thực lựa cử quan trường H à Nội, phần nhiều là cho thuộc
liêu, cháu họ là P h an H u y X á n được đô tú tài, cháu gọi bằng cậu là H o à n g Đình Tá
được đ ỗ cử nhân, tựa hồ có ỷ gửi g ắ m thiên tư”1.
Đ ố i v ớ i B in h k h o a , g i á m sá t h o ạ t đ ộ n g c ủ a b ộ B in h từ t r u n g ư ơ n g đ ế n đ ịa
p h ư ơ n g là tr á c h n h i ệ m c ủ a k h o a . T r o n g q u á trìn h h o ạ t đ ộ n g , c ấ p s ự t r u n g B in h
khoa luôn theo sá t tình hình việc binh. N ă m 1838, Binh khoa cấp sự trung là Trần
V ă n T r i ệ n tâ u v ề v i ệ c d o t h á m tìn h h ì n h c h í n h trị ở T â y T h à n h b á o về, đ ạ i k h á i n ó i
d â n M i ê n o á n q u a n lại n g h i ê m k h ắ c v à m u ố n làm p h ả n . N h ư v ậ y , h ầ u h ế t n h ữ n g lời
tâ u b à y c ủ a v i ê n c ấ p s ự t r u n g B in h k h o a đ ề u g iú p v u a v à triề u đ ìn h n ắ m b ẳ t đ ư ợ c
tìn h h ì n h b i n h lính v à v iệ c b in h t r o n g c ả n ư ớ c . T ừ đ ó c ó n h ữ n g b i ệ n p h á p k ịp th ờ i
đ ể n g ă n c h ặ n v à k h ắ c p h ụ c tìn h h ì n h rối lo ạ n ở c á c đ ịa p h ư ơ n g t r o n g c ả n ư ớ c .
T r o n g q u á trìn h h o ạ t đ ộ n g , H ì n h k h o a k h ô n g c h ỉ k i ể m sát c ô n g v iệ c c ủ a H ìn h
b ộ ở t r u n g ư ơ n g m à c ò n g i á m s á t c ô n g v i ệ c c ủ a c á c q u a n lại là m h ì n h á n ở đ ịa
p h ư ơ n g . N ă m 1838, H ì n h k h o a c h ư ở n g ấ n là N g ô V ă n Đ ị n h đ ã tr ìn h b à y q u a n đ iể m
c ủ a m ì n h v ề c u n g c á c h là m v i ệ c c ủ a c á c q u a n lại là m h ìn h á n ở m ồ i tỉn h : “ ...xưa
nay p h ủ huyện hỏi việc hình xét công, chỉ lấy cái án nhiều ít làm thăng giáng, còn
n h ư không có án và chỉ có 1,2 án thì không ở nghị khen, xin sắc xuống nghị định,
p h à m ’trong khoa ẩy m à không có án, và không có án kêu lên tỉnh, kêu về Kinh thì là
1. Q u ố c s ử q u á n tr iề u N g u y ễ n , 2 0 0 7 , Đ ạ i N am th ự c lụ c , t ậ p 3, N x b G i á o đ ụ c , t r a n g 3 6 1 .
2. Q u ổ c s ử q u á n triều N g u y ễ n , 2 0 0 7 , Đ ạ i Nam th ự c lụ c , t ậ p 4, N x b G i á o d ụ c , t r a n g 3 6 1 .
403
VIỆT NAM HỌC - KỶ YÉU HỘI THẢO QUỐC TẾ LẦN THỬ TƯ
hơn nhát, ít thì là bậc kém, phân biệt nghị thưởng còn án nhiều thì công nhiều, ớn
dẫu nhiều cũng không nên nghị”1. L ờ i đ iề u trầ n n à y đ ư ợ c M i n h M ạ n g c h ấ p th u ậ n
v à c h o tiế n h à n h x é t h ạ c h c á c q u a n cai án ở c á c tỉnh.
N h ư v ậ y , từ s a u khi Đ ô sát v iệ n ra đờ i, h o ạ t đ ộ n g g i á m sá t L ụ c b ộ c ủ a L ụ c
k h o a n g à y c à n g đ ư ợ c t ă n g c ư ờ n g . C á c v iê n c ấ p s ự t r u n g c á c K h o a đ ã cố g a n g d á m
sát c á c b ộ th u ộ c q u y ề n K h o a m ìn h . B ê n c ạ n h đó, t r o n g m ộ t số t r ư ờ n g h ợ p K h o a n à y
c ó th ể th ự c hiện q u y ề n g i á m sát c ủ a K h o a k h á c . V iệ c là m n à y g ó p p h ầ n £Íúp L ụ c bộ
h o ạ t đ ộ n g h iệ u q u ả h ơ n . T u y n h iê n , dù c ố g ắ n g n h ư th ế n à o thì L ụ c k h o a v ẫ n c h ư a
th ể g iá m sá t c h ặ t c h ẽ t o à n b ộ h o ạ t đ ộ n a c ủ a L ụ c bộ.
- G i á m sát h o ạ t động c ủ a c á c N h a :
D ư ớ i triề u M i n h M ạ n g , n g o à i tổ c h ứ c b ộ m á y s á u B ộ đ ể đ i ề u h à n h t r u n g ư ơ n g
cò n c ó c á c N h a g ồ m c á c p h ủ , tự, v iện , g iá m , ty, c ụ c c h u y ê n t r á c h c á c lĩnh v ự c k h á c
nhau về kho tàng, giao thông, liên lạc, văn hóa - giáo dục... gọichung là chư Nha.
D o đó, M i n h M ạ n g c ũ n g rất c h ú V đ ế n c ô n e tá c t h a n h tra, g i á m s á t ở c á c N h a .
1. Q u ố c s ử q u á n t r i ề u N g u y ễ n , 2 0 0 7 , Đ ạ i Nam thự c lụ c , t ậ p 5, N x b G i á o d ụ c , t r a n g 3 4 8 .
2. Q u ố c s ử q u á n t r i ề u N g u y ễ n , 2 0 0 7 , Đ ạ i Nam thực lụ c , t ậ p 5, N x b G i á o d ụ c , t r a n g 7 9 9 .
404
CHẾ Đ ộ THAN H TRA, GIÁM SÁT QUAN LAI THỜI MINH M ẠNG.
N ă m M i n h M ệ n h t h ứ 13 ( 1 8 3 2 ), n h à v u a dụ rằn g : p h ủ N ộ i vụ là nơ i c ủ a k h o
lập tru n g , t r ư ớ c đ ã c h u ẩ n đ ịn h , p h à m c ó làm c á c đ ồ v ậ t b à n g v à n g b ạ c thì d o N ộ i
các, T h ị vệ h ộ i đ ồ n g v ớ i P h ủ N ội v ụ x e m làm , thu chi c ủ a c ô n g d o b ố n N h a đ ề u m ắ t
trônti x é t đ ể t ỏ x é t t h ự c m à n g ă n tệ x é n bớ t, lập p h á p th ậ t là c h u đáo. T u y n h iê n v ẫ n
tồn tại tìn h t r ạ n g đ ổ i th a y , x é n bớt. V ì v ậ y c h o V iệ n c ơ m ậ t, hai b ộ H ộ , C ô n g c ù n g
V iện đ ô sá t m ỗ i s ở m ộ t n g ư ờ i g i á m sát v iệ c ở p h ủ N ộ i vụ . N e u x é t ra c ó m ọ i tệ p h ù
lạm x é n b ớ t, k h ô n g c ứ s ố k h o n h iề u ít, tứ c thì c ứ th ự c tâ u h ạ c h , t h e o m ứ c n g h i ê m
Irừ ng trị.
B ê n c ạ n h p h ủ N ộ i v ụ , V õ k h ố c ũ n g là n ơ i g iữ n h i ề u c ủ a cải c ủ a c ả n ư ớ c ,
n h ữ n g v iệ c c h i p h á t rấ t n h i ề u nê n Đ ô sát v i ệ n đ ã tă n g c ư ờ n g g iá m sát c ô n g v iệ c c ủ a
nh a V õ k h ố , đ ị n h liệ u chươ na; trìn h g i á m sát đ ể tr ừ tệ cũ.
Đ ố i v ớ i c á c k h o ở k in h , V iệ n đô sát c h ọ n lấy m ộ t v iê n c ấ p s ự t r u n g h o ặ c N g ự
sử c ô n g m in h , c h ă m v iệ c c ấ p c h o bài n g à k h o a đ ạ o đ ể đ ế n cá c k h o là m n h i ệ m vụ
kiểm s o á t, m ỗ i t h á n g m ộ t lần. C á c p h á i v iê n c ủ a V i ệ n đ ư ợ c c ử đ ế n đ ã th ự c h iệ n
c ô n g v iệ c k i ể m s o á t k h á c h ặ t c h ẽ t ừ v iệ c x é t đ ơ n k h i chi p h á t tiền g ạ o ở k h o số h iệ u
nào, c ử a n à o , đ ó n g tr iệ n c ủ a T h ư ơ n g t r ư ờ n g v à p h ê c h ữ v à o đơ n. Đ ế n lúc c ầ n n ấ c
cân bỏ th ẻ c ũ n e p h ả i k i ể m s o á t n g h i ê m n g ặ t n h ư v iệ c x é t n g h i ệ m s ố m ụ c x á c t h ự c
tro n g đ ơ n b ằ n g và v i ệ c g iá m n iê m đ ó n g k h ó a c ử a k h o . H ằ n g n ă m c á c k h o ấy m ở b ã i
thu th ó c , c ù n g đ o à n th u y ề n c á c h ạ t c h ở đ ế n , q u a n T h ư ơ n g t r ư ờ n g b á o tr ư ớ c lên
V iệ n đ ô sát đ ể V iệ n p h á i m ộ t v iê n c ấ p s ự t r u n g h a y N g ự s ử đ ế n k h o ấy là m v iệ c
k iể m soát.
B ê n c ạ n h g i á m sá t c á c N h a th ự c h iệ n c h ứ c n ă n g k in h tế, Đ ô s á t v i ệ n c ò n g i á m
sát c á c N h a v ề g iá o d ụ c v à k ể c ả g iá m sát cá c n h à g i a m ở k in h đô. N ă m 1838, M i n h
M ạ n g p h á i c á c K h o a đ ạ o đi t u ầ n tra Q u ố c T ử G i á m m ỗ i t h á n g hai lần, n ế u c ó g i á m
sinh n à o tự t iệ n bỏ p h ò n g đi c h ơ i b ờ i p h ó n g đ ã n g , c ù n g th iế u só t v ề lu â n lý, h ạ n h
k iể m thì tâ u h ạ c h n g a y . Đ ố i vớ i v iệ c g i á m sá t n h à g i a m ở k in h , m ỗ i t h á n g b a lần,
V iệ n đ ô sá t c ử m ộ t v iê n K h o a đ ạ o đi tu ầ n tra ty , trấ n , p h ủ , v ệ c ẩ m y v à c á c n h à
g ia m t h u ộ c p h ủ T h ừ a T h iê n , x e m c á c tù p h ạ m h iệ n g ia m , n ế u g i a m c ầ m k h ô n g đ ú n g
thì lập tứ c t â u h ạ c h . L ạ i k i ể m tra đ ộ t x u ấ t q u a n lại c ù n g cá c đề lao, đ iể n th ủ n ế u c ó
h ạ n g t h a m t iề n , d u n g t ú n g v à tìn h tệ gì k h á c c h u ẩ n c h o c ứ th ự c chỉ tê n tâ u h ạ c h ,
k h ô n g c h ú t t ư túi.
405
VIỆT NAM HỌC - KỶ YẾU HỘI THẢO QUỐC TÉ LẦN THỬ TU
G i á m sá t n g ự s ử cá c tỉn h t h ư ờ n g d o l ổ n g đ ố c h a y T u ầ n p h ủ k iê m nhiệm /à
th ư ờ n g đ ó n g tại liên tỉn h để g iá m sát m ọi h o ạ t đ ộ n g c ủ a q u a n lại tro n g tinh m h h
p h ụ trá c h . T r o n g q u á trìn h h o ạ t đ ộ n g , n h iề u qu an lại vi p h ạ m p h á p luật, kể cả n ộ t
số v iê n q u a n lớ n đ ứ n g đ ầ u tỉnh đã đ ư ợ c các G iá m sát n e ự s ử p h á t hiện. N ăm ] 8 '4 ,
T ổ n g đ ố c B ì n h - P h ú là V ũ X u â n C ả n h tâu hặc th ự T u ầ n p h ủ P h ú Y ê n Ngu>ễn
C ô n g L i ê u v à Á n sá t V ũ Đ ứ c M ầ n m ộ h ư ơ n g d õ n e , c h ọ n b ổ k h ô n g đ ề u khiến cả ầai
p h ả i tội lưu, c á c h . H o ặ c là tr ư ờ n g h ợ p Á n sát K h á n h H ò a L ê H ự u t h a m ô, bị N e ự s ử
L ê H ữ u B ả n c h ỉ tên, t h a m hặc.
N hư vậy, mọi hoạt động của cơ quan hành chính cấp tỉnh cũng như tình hình
q u a n lại v à n h â n d â n ở các đ ịa p h ư ơ n g đêu c h ịu sự g iá m sá t c ủ a các v iê n G iám sát
n ẹ ự s ử m ư ờ i s á u đ ạ o . N h ữ n g v iê n q u a n n à y c ó q u y ề n độ c lập rất c ao. M ọ i t ấ j s ớ tâu
lên đ ề u k h ô n g p h ả i lệ th u ộ c v à t h ô n g q u a V iệ n trư ở n g , tu y t r ê n d a n h ngh.a rnrời
s â u v iê n G i á m s á t n g ự sử v ẫ n trự c t h u ộ c V iệ n đỏ sát. T ă n g c ư ờ n g h o ạ t động g á m
sát c ủ a c á c v iê n G i á m sát n g ự s ử tại c á c địa p h ư ơ n g là “một bước tiến m ớ f ’ t n n s ,
h o ạ t đ ộ n g c ủ a c á c c ơ q u a n g iá m sát, g ó p p h ầ n hạ n c h ế s ự c h u y ê n q u y ề n c ỉ a q j a n
lại tại c á c đ ịa p h ư ơ n g , c ủ n g c ố ở m ứ c cao h ơ n tính tập q u y ề n c h u y ê n chể củc b ộ
m á y n h à n ư ớ c t r u n g ư ơ n g dướ i triề u M in h M ạ n g .
3. Hiệu quả và hạn chế của chế độ thanh tra, giám sát quan lại dcrói thòi
Minh Mạng
3.1. H iệu quả
T r o n g s u ố t thời g ia n trị vì, b ê n c ạ n h v iệc định ra c á c k h ó a lệ th an h tra, N'inh
M ạ n g c ũ n g từ n g b ư ớ c h o à n c h ỉn h v iệ c g iá m sát, đ ặ c b iệ t là v iệ c th à n h lập Đc sát
1. Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, Đại N a m thực lục, tập 4, Nxb Giáo dục, trang 314.
2. Q u ố c s ử q u á n tr iề u N g u y ễ n , 2 0 0 7 , Đ ạ i Nam thực lụ c , t ậ p 4, N x b G i á o d ụ c , tr a n g 9 ' 4 .
406
C HẾ Đ Ộ TH AN H TRA, GIÁM SÁT Q U AN LẠI THỜI MINH MẠNG.
viện. V ớ i c ơ c ấ u tố c h ứ c v à n e u y ê n tắ c h o ạ t đ ộ n g t ư ơ n g đ ố i c h ặ t c h ẽ , h o ạ t đ ộ n g c ủ a
các đ o à n th a n h tra, c ơ q u a n g i á m sá t d ầ n đ ư ợ c n â n g c a o v à đ ạ t đ ư ợ c n h ữ n g h iệ u q u ả
nh ấ t định:
Thứ nhất, góp ph ần xây dựng được một đội ngũ quan lại có chất lượng, hoạt
động đồng bộ. V ớ i v i ệ c k ế t h ợ p t h a n h tra v à g i á m sát, t r o n g đ ó h o ạ t đ ộ n g g iá m sát
đ ư ợ c tiế n h à n h t h ư ờ n g x u y ê n , h o ạ t đ ộ n g t h a n h tra đ ư ợ c t iế n h à n h đ ề u đ ặ n th e o các
kì k h ó a ( th ư ờ n g 3 h o ặ c 6 n ă m m ộ t k h ó a ). Đ ồ n g thờ i, v i ệ c c h o p h é p cá c v iê n K h o a
đạo q u y ề n h ặ c t ấ u tất c ả c á c q u a n lại từ H o à n g th â n q u ố c t h íc h c h o đ ế n b á q u a n v ă n
v õ t r o n g k in h n g o à i trấ n , c ù n g v ớ i đ ó là v iệ c g i á m sá t lẫ n n h a u g i ữ a c á c c ấ p b ậ c
hàn h c h ín h , v u a M i n h M ạ n g đ ã p h á t h iệ n đ ư ợ c n h ữ n g q u a n lại “sâu mọt ” , k é m đứ c,
k é m tài đụ c k h o é t t r o n e b ộ m á y n h à n ư ớ c . S a u đ â y là b ả n g t h ố n g k ê n h ữ n g q u a n lại
p h ạ m p h á p đ ư ợ c p h á t h i ệ n bởi h o ạ t đ ộ n g t h a n h tra, g i á m sá t d ư ớ i th ờ i M in h M ạ n g :
B ỏ n g 4 : Thống kê quan lại phạm pháp được phát hiện từ hoạt động thanh
tra, giám sát duó’i triều Minh Mạng (1820 - 1840)
2 3/1826 Bộ Hộ thanh tra thu thuế của quan lại Thanh N ghệ và N inh Bình
p hân xử hơ n 100 vicn quan vi phạm.
3 4/1827 Đ oàn Kinh lược đại sứ đến thanh tra ở Bắc Kì đã: chém ngang lưng
cai án N a m Định là Phạm T hanh vì tham ô, tử hình tri phủ Kiến
X ư ơ ng N g uyễn Công Tuy vì tội tham nhũng, x ử cách chức Đ ồng tri
phủ Ú n g H òa Phạm Thọ Vực, tri huyện Đại A n N guyễn Văn
N g h iê m về tội dung túng cho bọn nha lại nhũng nhiễu hại dân.
N h ữ n g lại dịch ở T h ừ a ty hai trấn N a m Định và Sợn Tây cùng ở
phủ huyện bị kiện, bị bắt hỏi và trốn đi có tới hàng trăm người.
4 3/1832 T ả phó đô ngự sử Phan Bá Đạt hặc tấu T h ự án sát tỉnh Thái N guyên
là N g u y ễ n Du lợi dụng việc đi phát chẩn ở H ư ng yên m ua người
con gái dân làm vợ lẽ. V ua lệnh áp giải N g u y ễ n Du về kinh.
5 1/1834 T ổ n g đốc Bình - Phú V ũ X uân C ảnh tham hặc T hự tuần phủ Phú
Y ên N guyễn C ông Liêu và Án sát V ũ Đ ức M ầ n m ộ hương dõng,
c h ọ n bổ không đều. Cả hai phải tội cách, lun.
407
VIỆT NAM HỌC - KỶ YÉU HỘI THẢO QUÓC TÉ LẦN THÚ T ư
9 7/1836 N g ự sử đạo Lạng - Bình Phạm Huy Liệu hặc tâu về việc các d hh,
các vệ bổ thu tiền của lính. Việc được giao cho bộ Hình tra xét. Khi
án thành, từ quản lãnh trở xuống có đến 1890 người liên can.
10 10/1838 Bộ Lại hặc tâu viên Tri phủ Đỗ Hy Lâm xuất thân hèn m ọn. dàn dà
thỉnh thác từ Huấn đạo lên Tri huyện, rồi Tri phủ. Trải qua 15 nám,
bị công luận cùng khinh bỉ. Tên Lâm bị m ất chức.
11 3/1840 Cĩiám sát n gự sử đạo Bình - Phú là N g uyễn Thị đi Phú Yên thinh
tra, khi về lấy v ợ lẽ, m ua ngựa. Lại bắt lính trạm khiêng vác tư t n n g
hành lý, bị người cùng Đô sát viện là Vũ Trọng Bình tham hặc.
12 8/1840 Lại kh o a c ấ p sự trung Trần Văn Triệu hặc tấu lời tâu của D ư m g
Văn Phong nói về m ặt trận ở đồn C hu N ham là không đúng sự tl ật.
Thứ hai, hoạt động thanh tra, giám sát góp phân thực hiện có hiệu quả những
chính sách phát triển kinh tế - văn hóa - giáo dục, ổn định xã hội.
C ù n g v ớ i h o ạ t đ ộ n g t h a n h tra, s ự h o ạ t đ ộ n g t h ư ờ n g x u y ê n c ủ a c á c t ổ chức, c ơ
q u a n g i á m sát đ ã k i ể m s o á t t ư ơ n g đối c h ặ t c h ẽ c á c c ơ q u a n p h ụ trá c h về k in h tế, v ă n
hóa, g iá o dục. C h í n h t ừ h o ạ t đ ộ n g t h a n h tra, g iá m sát, m ộ t m ặ t đ ã k ịp th ờ i p h á t l iê n
v à loại b ỏ n h ữ n g q u a n lại p h ạ m p h á p , đ ụ c k h o é t n h â n d â n . M ặ t k h á c , r ă n đe c á c
q u a n lại k h á c th ự c h i ệ n đ ú n g c h ứ c trá c h , b ổ n p h ậ n c ủ a m ìn h . T ừ đó g ó p p h ầ n }hát
triể n k in h tế, v ă n h ó a - g iá o d ụ c v à ổn đ ịn h x ã hội.
Đ ố i vớ i c ô n g tá c t h a n h tra, M in h M ạ n g đ ã đ ịn h lệ th à n h lập n h iề u đ o à n ứ a n h
tra tiế n h à n h k i ể m tra c ô n g v i ệ c c ủ a các B ộ , c á c N h a liên q u a n đ ế n k in h tố n h í bộ
408
C HẾ Đ ộ THANH TRA, GIÁM SÁT QUAN LAI THỜI MINH MANG
Ở đ ịa p h ư ơ n g , m ã i đ ế n n ă m 1838, M in h M ạ n g m ớ i đ ịn h lệ t h a n h tra áp d ụ n g
ch o tất cả c á c đ ịa p h ư ơ n g trê n to à n q u ố c . T u y n h iê n , t r o n g thời g ia n trị vì, ô n ? đ ã
phái m ộ t số đ o à n K i n h lư ợ c đại s ứ đi k in h lý c á c đ ịa p h ư ơ n g . H o ạ t đ ộ n g n à y đã
m a n g lại n h i ề u k ế t q u ả tíc h c ự c t r o n g v iệ c t r ừ n ? trị c á c q u a n lại là m v iệ c trái p h á p
luật, ổn đ ịn h đ ờ i s ố n g c h o d â n c h ú n g . V í d ụ n h ư lần k in h lý B ắ c K ì c ủ a đ o à n K in h
lược đại s ứ do N e u y ễ n V ă n H i ế u d ẫ n đ ầ u v à o n ă m 1827 đã: “C h é m ngang lưng cai
án N a m Định là P h ạ m Thanh vì tham ô, từ hình tri ph ủ Kiến X ư ơ n g Nguvễn Công
Tuy vì tội tham nhũng, x ử cách chức Đ ồ n g tri p h ủ Ư n g H ò a P h ạ m Thọ Vực, tri
huyện Dại A n Nguyên Vân Nghiêm về tội dung túng cho bọn nha lại nhũng nhiêu
hại dân. N h ữ n g lại dịch ở Thừa ty hai tran N a m Định và Sơn Tây cùng ở phủ huyện
bị kiện, bị bắt hỏi và trốn đi có tới hàng trăm người”. Đ ồ n g th ờ i đ o à n K i n h lư ợ c
c ũ n g : ‘'đì thăm các huyện âp, xét hỏi nôi đau khô của dân. Tâu cãp cho môi nhà bị
giặc đốt phá 2 quan tiền, ì hộc thóc, nhà nào phái viên ở kinh thành đã phát chấn
thóc rồi thì cấp cho 2 quan tiền, nhà nào có nhà cửa m à mất của cải hết thì cấp I
hộc thóc, người nào đánh nhau với giặc bị chết thì lượng cấp tiền tuất. Chi hết
5.700quantiền, 1.980hộcthỏc'\ qua đó ổn định lại đời sống cho nhân dân.
H a y t r o n g lần p h á i T r ư ơ n g Đ ă n g Q u ế v à N g u y ễ n K i m B ả n g d ẫ n đ ầ u đ o à n
K in h lư ợ c c á c tỉn h N a m Kì n ă m 1836, M in h M ạ n g đ ã rất k h ả q u a n khi nói v ề kết
q u ả c h u y ế n đi: “ Kỉnh lược đại thần nêu ra những cái tệ hại chứa chất về việc quân
dân ơ N a m Kì, bàn định ra những điều lệnh nghiêm khắc để ngăn cấm. C ó thể nói
lù thiết thực và trúng bệnh, làm cho cương giới được phân minh, nhân dân sáu tỉnh
đều được lợi ích và vui v ẻ ” 2.
C ù n g v ớ i t h a n h tra , h iệ u q u ả t ừ h o ạ t đ ộ n g g iá m sá t q u a n lại c ũ n g g ó p p h ầ n
k h ô n g n h ỏ v à o v iệ c p h á t triể n k i n h tế, v ă n h ó a - g iá o d ụ c d ư ớ i th ờ i M i n h M ạ n g . Đ ố i
vớ i s ự p h á t triể n k in h tế, c ô n g tá c g i á m sá t k h ô n g c h ỉ p h á t h i ệ n ra n h ữ n g v ụ q u a n lại
th a m n h ũ n g trê n lĩn h v ự c k in h tế m à c ò n k iể m sá t c á c h o ạ t đ ộ n g v ề k i n h tế n h ằ m
n g ă n c h ặ n n g a y từ đ ầ u tìn h t r ạ n g q u a n lại p h ạ m p h á p , k h ô n g đ ể v iệ c p h á t g iá c ra
m ớ i n g h i ê m trị. V í n h ư t r o n g v i ệ c đ ú c n g â n tiề n “Minh M ạ n g phi long” v à o n ă m
1. Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, Đại N a m thực lục, tập 2, N xb Giáo dục, trang 603.
2. Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, Đại N a m thực lục, tập 4, Nxb Giáo dục.
409
VIỆT NAM HỌC - KỶ YÉU HỘI THẢO QUỐC TẾ LẦN THÚ T ư
1. Q u ố c s ử q u á n t r i ề u N g u y ễ n , 2 0 0 7 , Đ ạ i Nam thực lụ c , t ậ p 4, N x b G i á o d ụ c .
2 . Q u ố c s ử q u á n tr iề u N g u y ễ n , 2 0 0 7 , Đ ạ i Nam thự c lụ c , t ậ p 5, N x b G i á o d ụ c .
4. Q u ố c s ử q u á n t r i ề u N g u y ễ n , 2 0 0 7 , Đ ạ i Nam thực lụ c , t ậ p 4, N x b G i á o d ụ c , t r a n g 3 1 1 .
410
C H Ế Đ ộ THANH TRA, GIÁM SÁT QUAN LẠI THỜ I MINH MẠNG.
Th ứ nhất, xét trong thời gian Minh M ạ n g trị, Minh M ạ n g đã định lệ thanh tra
các cơ quan tirơng đoi muộn, đặc biệt là thanh tra ở các địa p h ư ơ n g ( n ă m 1838
m ớ i đ ịn h lệ t h a n h tra đ ịa p h ư ơ n g ) . Q u a n sát bảng 3, c h ú n g tôi th ấ y r ằ n g s a u 5 n ă m
kể t ừ khi lên n g ô i ( n ă m 18 2 5 ), M in h M ạ n g m ớ i c h o đ ịn h lệ t h a n h tra b ộ H ộ v à sa u 7
n ă m ( n ă m 1 8 2 7 ) m ớ i đ ịn h lệ t h a n h tra N ộ i v ụ p h ủ , b ộ C ô n g , V ũ k h ố , t r o n g khi đâ y
đều là n h ữ n g c ơ q u a n m à M in h M ạ n g c h o là q u a n trọ n g . Đ ố i v ớ i t h a n h tra ở địa
p h ư ơ n a , đ ế n n ă m 1838 n h à v u a m ớ i c h ín h th ứ c đ ịn h lệ t h a n h tra á p d ụ n g c h o tất cả
các địa p h ư ơ n g t r o n e c ả n ư ớ c . N h ư v ậ y , m ặ c dù h ạ n c h ế n à y đ ư ợ c M in h M ạ n g p h á t
h iệ n v à k h ắ c p h ụ c tr o n g n h ữ n g n ă m t h á n g trị vì. T u y n h iê n , th a n h tra là c ô n g tác
qu a n t r ọ n g để p h á t h i ệ n n h ữ n g sai lầm , th iế u sót c ủ a q u a n lại, v iệ c c h ậ m trễ tro n g
việc đ ị n h lệ t h à n h lập c á c đ o à n th a n h tra c ũ n g ả n h h ư ở n g k h ô n g tố t đ ế n h o ạ t đ ộ n g
củ a c ô n g tác n à y .
Đ ồ n g thời, Minh M ạ n g cũng chậm trễ trong việc thành lập một cơ quan
chuyên trách việc giám sát thống nhất từ trung ương đến địa phương. C h o đ ế n
trư ớ c n ă m 1832, t r o n g b ộ m á y n h à n ư ớ c th ờ i M in h M ạ n g v ẫ n c h ư a c ó m ộ t c ơ q u a n
g iá m sá t r iê n g b iệ t m à c h ỉ c ó c á c tổ c h ứ c g i á m sá t là N g ự s ử đài v à L ụ c k h o a , c h ủ
y ế u là m n h i ệ m v ụ g i á m s á t q u a n lại ở t ru n g ư ơ n g . V iệ c x â y d ự n g m ộ t c ơ c h ế g iá m
sát ở đ ịa p h ư ơ n g đ ế t ạ o m ổ i liên k ế t c h ặ t c h ẽ g iữ a t r u n g ư ơ n g v ớ i đ ịa p h ư ơ n g v ẫ n
c h ư a đ ư ợ c th ự c h iệ n . M ặ c dù , đ ể h o à n th iệ n m ộ t c h ế đ ộ g i á m sá t h o à n c h ỉn h , th ố n g
n h ấ t t r o n g c ả n ư ớ c c ầ n p h ả i c ó th ờ i g ia n đ ể trải n g h i ệ m . T u y n h iê n p h ả i đ ế n s a u 12
n ă m k ể t ừ n g à y lên n g ô i , M i n h M ạ n g m ớ i c h ín h t h ứ c đ ặ t Đ ô sá t v i ệ n - c ơ q u a n
c h u y ê n trá c h v iệ c g i á m sá t q u a n lại ở triều đ ìn h v à đ ịa p h ư ơ n g .
Th ứ hai, thời gian giữa các khỏa thanh tra tương đổi dài. Khi t h à n h lập các
đ o à n t h a n h tra, M i n h M ạ n g c ũ n g q u y đ ịn h th ờ i g ia n t h a n h tra. T h e o đó, v iệ c th a n h
tra b ộ H ộ, b ộ C ô n g , V ũ k h ố , N ộ i c á c . . . đ ư ợ c tiế n h à n h s á u n ă m m ộ t lần. T r o n g khi
đó, th e o n h à v u a đ â y là n h ữ n g c ơ q u a n lư u g iữ n h i ề u sổ s á c h q u a n trọ n g , k h o á n
h ạ n g bề b ộ n h a y g i ữ n h i ề u v iệ c c ơ m ậ t c ủ a triề u đ ìn h . V ớ i th ờ i g ia n n h ư v ậ y đ ã d ẫ n
đ ế n v iệ c p h á t h iệ n c h ậ m trễ n h ữ n g v i p h ạ m , sai sót c ủ a q u a n lại.
Th ứ ba, việc thanh tra không được tiến hành ở tất cả các cơ quan hành chính
m à chỉ tập trung vào một so cơ quan q u ả n lý n h iề u sổ s á c h , tài liệ u n h ư b ộ H ộ , bộ
C ô n g , N ộ i c á c h a y c á c N h a q u ả n lý k h o tà n g n h ư N ộ i v ụ p h ủ , V ũ k h ố . .. Đ ố i v ớ i c á c
c ơ q u a n q u a n t r ọ n g n h ư b ộ L ạ i, b ộ L ễ, b ộ B in h , b ộ H ì n h . . . M in h M ạ n g chỉ áp d ụ n g
c h ế đ ộ g i á m sá t c h ứ k h ô n g tiế n h à n h lập cá c đ o à n t h a n h tra cá c c ơ q u a n này. Đ â y là
h ạ n c h ế lớ n tr o n g c ô n g tá c t h a n h tra d ư ớ i triề u M in h M ạ n g .
411
VIỆT NAM HỌC - KỶ YÉU HỘI THẢO QUỐC TÉ LẦN THỨ T ư
T h ứ tư, hiệu quả hoạt động từ việc giảm sát chưa cao. T r ư ớ c hết, th ể hiện qua
v iệ c g i á m sát q u a n lại ở triề u đ ìn h t r u n e ư ơ n g . M ặ c dù M in h M ạ n g đ ã đ ị n h rõ cơ
c ấ u tố c h ứ c , q u y ề n h ạ n , n h i ệ m v ụ c h o c á c v iê n K h o a đ ạ o . T u y n h iê n , b ê n c ạ ih
n h ữ n g v i ê n g i á m sá t tíc h c ự c v ẫ n c ó n h i ề u v i ê n K h o a đ ạ o k h á c c h ư a làm t r ò n irách
n h iệ m c ủ a m ìn h . T r o n g v ụ á n H ồ V ă n H ạ t h ô n g đ ồ n g vớ i t h ợ th u y ề n x ẻ o x é n của
k h o n h à n ư ớ c ( n ă m 1834), t a n g v ậ t đ ế n h ơ n 3 0 0 0 lạ n g n h ư n g c á c t u ầ n tra K h o a dạo
k h ô n g p h á t h iệ n đ ư ợ c . M i n h M ạ n g b ự c tứ c nói r ằ n g : “N g ô n quan là tai mắt của
triều đình. Từ H o à n g thân quốc thích cho đến trăm quan, nếu ai không giữ cóng
băng ph áp luật, ngôn quan đêu được học tâu. Ch ă n g dè lũ khoa đạo trước kia còn
biêt cô găng khuyên can đôi chút, gân đây hèn nhát, luôn có án vỡ ra! N h ư vậy 'hì
chức ngôn quan của triều đình đặt ra chỉ có danh m à không có thực'''.
2. Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, Đại Nam thực lục, tập 4, Nxb Giáo dục, trang 214.
3. Đỗ Bang (Chủ biên), 1997, Tô chức bộ máy nhà nước triều Nguyễn giai đoạn 1802 - 138-1,
Nxb Thuận Hóa, Huế, trang 123.
412
CHỂ ĐÕ TH ANH TRA, GIÁM SÁT QUAN LAI THỜI MINH MANG.
tổng, xã trương vân thường hiếp tróc dân làng, hoặc đ e m đồng đảng ra đế tiện làm
việc quan, hoặc cho nẹười hèn nhát đế tiện sai khiến" . N h ư vậy, dù đ ã c ố g ắ n g để
h o á n th iệ n chế đ ộ g i á m sá t q u a n lại n h ư n g M in h M ạ n a v ẫ n c h ư a th ể với đ ế n đ ư ợ c
c ấ p h à n h c h ín h c ơ s ở v ố n m a n e t r o n e m ìn h tín h t ự trị rất cao.
413
VIỆT NAM HỌC - KỶ YÉƯ HỘI THẢO QUÓC TẾ LÀN THỨ TU
n ư ớ c n g à y c à n g h i ệ u q u ả , t r o n g sạ c h , đ á p ứ n g y ê u c ầ u c ủ a đ ấ t n ư ớ c t r o n e t ìn h hỉnh
h iệ n n a y n h ư sau:
T h ứ nhất, t r o n g h ơ n m ộ t th ậ p kỉ đ ầ u d ư ớ i triề u M in h M ạ n e , d o c h ư a t h à n h ập
m ộ t c ơ q u a n giám sá t r iê n g b iệ t m à h o ạ t đ ộ n g g i á m sá t q u a n lại chỉ tậ p t r u n g vào
h a i tổ c h ứ c là N g ự s ử đài v à L ụ c k h o a vớ i m ộ t c ơ c ấ u tố c h ứ c c ò n m a n g tín h leng
lẻo. Đ ồ n g thờ i, d o c h ư a c h ú t r ọ n e đ ế n v iệ c g i á m sát c á c đ ịa p h ư ơ n g c ũ n g n h ư chậm
trễ t r o n g v iệ c đ ịn h lệ c h o c á c đ o à n t h a n h tra n ê n h o ạ t đ ộ n g t h a n h tra. g iá m s á t quan
lại c h ư a th ậ t s ự h iệ u q u ả . C h í n h vì v ậ y , c ầ n p h ả i n h a n h c h ó n g t h à n h lập m ộ t cơ
q u a n c h u y ê n trá c h v i ệ c t h a n h tra, g i á m sát c ũ n g n h ư x â y d ự n g m ộ t h ệ t h ố n g các cơ
q u a n g i á m sát h o à n c h ỉn h từ t r u n g ư ơ n g d ế n đ ịa p h ư ơ n g n h ằ m t ă n e c ư ờ n g g i á m sát
c ó h iệ u q u ả các c ơ q u a n h à n h c h ín h c ấ p t r u n e ư ơ n g v à đ ịa p h ư ơ n g t r o n g cả n ư ớ c
1. Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, Đại Nam thực lục, Tập 4, Nxb Giáo dục, trang 361.
414
CHẾ Đ ộ TH AN H TRA, GIÁM SÁT QUAN LẠI THỜI MINH M ẠNG.
Thứ n ă m , t r o n e h ơ n h a i m ư ơ i n ă m trị VI đ ấ t n ư ớ c , M in h M ạ n a lu ô n m o n g
m u ố n tạ o d ự n g m ộ t x ã hội ổn đ ịn h n h ằ m x â y d ự n s m ộ t n ư ớ c Đ ạ i N a m v ữ n g m ạ n h .
Đ ể làm đ ư ợ c đ iề u đó, n g o à i v iệ c c h ú trọ n g q u ả n lý ở t r u n e ư ơ n g , M i n h M ạne, lu ô n
q u a n tâ m đ ế n tìn h h ìn h c á c đ ịa p h ư ơ n g . O n g tă n g c ư ờ n e : “chọn các quan trong kinh
người nào thanh liêm, chính trực, sai đi khắp các châu, huyện đế xét việc làm và
x e m xét dân tình, mới rõ các quan thú thần kẻ khá người không, suốt được dân tình,
điều gì có lợi. điều gì cỏ hại” , đ o à n th a n h tra n à y gọi là đ o à n K in h lư ơ c đại sứ.
N ă m 1827 v à 1836, n h à v u a đ à c ử hai đ o à n K in h lư ợ c đi k in h lý c á c đ ịa p h ư ơ n g ở
B ắ c Kì v à N a m Kì với n h ữ n g k ế t q u ả th u đ ư ợ c rất k h ả q u a n . T u y n h iê n , M in h M ạ n g
đ ã k h ô n g t h ư ờ n g x u y ê n p h á i c á c đ o à n th a n h tra n à y đi t h a n h tra, g iá m sá t h o ạ t đ ộ n g
ở c á c đ ịa p h ư ơ n g (từ n ă m 1820 đ ế n 1840 chỉ p h á i hai đ o à n đi k in h lý). N h ư v ậ y , để
n â n g c a o h iệ u q u ả c ô n g tác t h a n h tra, g iá m sá t c ầ n p h ả i t h ư ờ n g x u y ê n tổ c h ứ c c á c
p h á i đ o à n t h a n h tra, g i á m sá t v ề cá c đ ịa p h ư ơ n g đ ể k i ể m so á t, n ắ m b ắ t tình h ìn h c á c
cấp và dân chúng.
T r o n g tìn h h ìn h h iệ n n a y , đ ứ n g trư ớ c s ự tá c đ ộ n g c ủ a n h iề u y ế u tố đ a d ạ n g v à
p h ứ c tạp, tíc h c ự c v à tiê u c ự c , v iệ c th à n h lập v à tă n g c ư ờ n g h ệ t h ố n g t h a n h tra v à
g i á m sát c h ặ t c h ẽ , t h ố n g n h ấ t từ t ru n g ư ơ n g đ ế n đ ịa p h ư ơ n g là m ộ t v iệ c làm th ậ t sự
r ấ t c ầ n thiết n h ằ m đ ả m b ả o s ự tro n g s ạ c h v à v ữ n g m ạ n h c ủ a b ộ m á y n h à n ư ớ c V iệ t
1. Quốc sử quán triều Nguyễn, 1994, Minh Mệnh chính yếu, tập 1, N xb Thuận Hóa, Huế,
trang 204.
415
VIỆT NAM HỌC - KỶ YÉU HỘI THẢO QUỐC TẾ LẦN THÚ TƯ
N a m x ã hội c h ủ n g h ĩ a . V ì v ậ y , q u a v i ệ c tổ c h ứ c v à q u á trìn h h o ạ t đ ộ n g c ủ a c á c đ o à n
th a n h tra, c ơ q u a n g i á m sá t d ư ớ i triề u M i n h M ạ n g g iú p c h ủ n e ta rú t r a đ ư ợ c n h i ề u
bài h ọ c k i n h n g h i ệ m q u ý b á u t h a m c h iế u c h o h o ạ t đ ộ n e c ủ a đội na;ũ c ô n ơ c h ứ c n g à y
c à n g h iệ u q u ả , t r o n g s ạ c h , đ á p ứ n 2 y ê u c ầ u x â y d ự n g v à b ả o v ệ T ổ q u ố c t r o n g tìn h
h ìn h m ới.
T à i liệ u t h a m k h ả o
2. Đ ỗ Bang (chủ biên), 1997, Tổ chức bộ má y nhà nước triều Nguyễn giai đoạn 1H02
- 1884, N xb T h uận H ó a , Huế.
3. Phan Đại D oãn (chủ biên). 1998, Một số vấn để về quan chế triều Nguyễn, N xb
Thuận Hóa, Huế.
4. Nội các triều N g u y ễ n , 1993, K h â m định Đại N a m hội điên sự lệ, Tập 14, N xb
Thuận Hóa, Huế.
5. Quốc sử quán triều N guyễn, 1994, Minh Mệnh chỉnh yếu, tập 1, Nxb Thuận Hóa, Hue.
6. Q uốc sử quán triều N guyền, 2007, Đại N a m thực lục, tập 2, N xb Giáo dục.
7. Q uốc sử q uán triều N gu y ễ n , 2007, Đại N a m thực lục, tập 3, N xb G iáo dục.
9. Q uốc sử quán triều N g u y ễ n , 2007, Đại N a m thực lục, tập 5, N xb G iáo dục.
10. N g u y ễ n M inh Tườníĩ, 1996, Cải cách hành chỉnh dưới triều Minh Mạng, N x b
Ivhoa học xã hội, H à Nội.
416