LESONTWERP

Educatieve bachelor Secundair Onderwijs

Naam: Line De Backer Vakkencombinatie: AA-GE
UC Leuven-Limburg
Lerarenopleiding Les(senreeks) te geven op: 4/3; 5/3; 8/3/2024 Stagebegeleider LER: Ann Schellemans
Vestiging Heverlee
Hertogstraat 178, 3001 Heverlee
Tel. +32 16 37 56 00 Lesuur/-uren: LU 5, 6; LU 7; LU 2 Les ingediend bij mentor op: 28/2/2024

School: Sint-Pietersinstituut Onderwijsvorm / Finaliteit: Doorstroom Lokaal: C003

Richting: natuurwetenschappen (2), humane

Vakmentor: Jeroen Kindt Klas: 3NWa, 3HW; 3GLLA; 3NWc
wetenschappen, Grieks-Latijn

Onderwerp: Het industrieproces (aangepast) Vak: aardrijkskunde Aantal leerlingen:

BEGINSITUATIE
Situering in de lessenreeks
De leerlingen hebben net de lessen over ontginning van aardolie gezien.

Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is)

De leerlingen weten wat ontginning is.
De leerlingen weten wat een fabriek is.
De leerlingen kennen de grondstoffen van sommige producten.

Belevings- en ervaringswereld & actualiteit

Leerlingen weten wat lego is en hebben er al mee gespeeld.
Leerlingen weten dat duurzaamheid belangrijk is.
Leerlingen weten dat niet alle arbeiders hetzelfde worden behandeld.

Leerniveaus binnen de klasgroep, klassfeer, …

Infrastructuur
Whiteboard en TV-scherm om een PowerPoint te presenteren

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 1
DIDACTISCHE VERANTWOORDING
DIDACTISCHE VERANTWOORDING
Welke breinprincipes of (vak)didactische principes en werkvormen komen in je les aan bod? Waarom kies je voor deze aanpak? Wees concreet.
Welke differentiatievormen / redelijke aanpassingen voorzie je? Welke elementen van de leeromgeving bespeel je (instructie, tempo, evaluatie, bijkomende ondersteuning, feedback, eindproduct,
leermaterialen & media, leerdoelen, werkvormen,…)? Op welke manier en waarom deze (i.f.v. ‘de lerende’)?
Herhalen: de leerkracht begint met een herhaling van de vorige les voordat er nieuwe inhoud wordt geïntroduceerd. De leerlingen herhalen de leerstof
van de les door deze toe te passen.
Voortbouwen: de les bouwt voort op de kennis die in vorige lessen is opgedaan over aardolieontginning en introduceert nieuwe informatie over de
verwerking van aardolie tot plastics en andere producten. Het groepswerk vereist dat de leerlingen voortbouwen op de leerstof die ze tijdens de les
geleerd hebben en deze toepassen op andere producten.
Focus: de les focust zich op een specifiek gebruik van aardolie en volgt het proces van aardolie tot legoblokje voordat de nieuwe leerstof op andere
producten wordt toegepast. Groepjes focussen zich op 1 product en overlopen het industrieproces daarvoor. Pas later krijgen ze ook het
industrieproces voor andere producten te horen.
Creatie: de leerlingen passen in groep de inhoud van de les toe op een bepaald product, ze worden aangemoedigd om creatief na te denken over
verschillende aspecten van het industrieproces.
Emotie: de les kan emoties oproepen bij de leerlingen als ze nadenken over ethische overwegingen in het industrieproces. Leerlingen kunnen zelf het
product kiezen dat ze gaan bespreken.
Zintuiglijk rijk: de leraar maakt gebruik van verschillende leermiddelen zoals een PowerPoint, artikel en groepswerk. Tijdens het groepswerk moeten
de leerlingen een blanco schema van het industrieproces invullen.

DOELSTELLINGEN
EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN ALGEMEEN LESDOEL
Situering in de eindtermen: (Vakoverschrijdend en/of vakgebonden) De leerlingen kunnen de stappen van het
ET 9.5 De leerlingen reflecteren over ruimtelijke gevolgen van demografische en economische industrieproces toepassen op verschillende
processen op verschillende ruimtelijke schaalniveaus. producten.
ET 6.57 De leerlingen onderzoeken aan de hand van concrete maatschappelijke uitdagingen de
wisselwerking tussen STEM-disciplines onderling en tussen STEM-disciplines met de
maatschappij.
ET 6.54 De leerlingen analyseren natuurlijke en technische systemen aan de hand van
verschillen STEM-concepten.
ET 7.14 De leerlingen illustreren hoe systeemdenken kan worden toegepast op
duurzaamheidskwesties.

Situering in het leerplan + situering binnen de taxonomie van Bloom:

LPD 17 De leerlingen beoordelen vanuit actuele thema’s de rol van de technologie in de transitie
naar een duurzame wereld.
LPD 18 De leerlingen analyseren natuurlijke en technische systemen door gebruik van
verschillende STEM-concepten.
LPD 19 De leerlingen passen systeemdenken toe om natuurlijke en technische systemen vanuit
verschillende perspectieven te bekijken.

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 2
(DIGITALE) SCHOOLAGENDA (Van de leerlingen. Verwijs naar het werkblad en/of de pagina’s in het werk- en/of handboek.)

ANDERE
BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens APA.)
Samengewerkt met:
/
Gebruikte bronnen:
Bertrand, M. (2023, 25 september). Lego stopt project om olievrije blokjes te maken: “Onze ecologische voetafdruk werd alleen maar groter” Business AM.

https://businessam.be/lego-olie-plastic/

Comparateur-Energie.be. (z.d.). Energiemarkt Archives. Blog van Energie-Vergelijker.be. https://www.energie-vergelijker.be/blog/energiemix-in-belgie/

Dag van de Arbeid. (z.d.). Tinteltuin Zoutleeuw. https://tinteltuin.be/agenda/event/dag-van-de-arbeid/

DPG Media Privacy Gate. (z.d.). https://www.pzc.nl/bevelanden/nieuwe-toekomst-gezocht-voor-het-ambacht-machinaal-klompen-maken~aa55bedd/?

referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

Galia. (2021, 4 augustus). GSM reparatie in Gent. Quicksolutions. https://www.quicksolutions.be/gsm-reparatie-in-gent/

Ideefabriek. (2023, 1 oktober). DIY: Zo maak je drie toffe slingers goedkoop en snel. Ideefabriek. https://ideefabriek.com/verjaardag/diy-zo-maak-je-drie-

toffe-slingers-goedkoop-en-snel/

Milk, D. (2021, 17 juni). Koeien melken, hoe werkt dat? The Daily Milk. https://thedailymilk.nl/koeien-melken-hoe-werkt-dat/

Ramaka. (2016, 17 oktober). Uitsterven ambachtelijk klompen maken dreigt. MAX Vandaag.

https://www.maxvandaag.nl/sessies/themas/terug-naar-toen/uitsterven-ambachtelijk-klompen-maken-dreigt/

Waar of niet waar: een bedrijf met veel kapitaal heeft veel geld. (2017, 11 juni). Finance Is Fun! https://www.financeisfun.be/blog/waarde-volle-woorden/95-

waar-of-niet-waar-een-bedrijf-met-veel-kapitaal-heeft-veel-geld

Wikipedia-bijdragers. (2024, 1 januari). Kunststof. Wikipedia. https://nl.wikipedia.org/wiki/Kunststof

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 3
LEERMIDDELEN & MEDIA
PowerPoint presentatie

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 4

Leerdoelen
Basis + Uitbreiding/Verdieping
De leerlingen begrijpen
hoe de actualiteit
gekoppeld is aan de
leerstof.
Leerlingen begrijpen de Lesfase 1:
verschillende onderdelen
van het industrieproces 20 min
Didactisch lesontwerp
KRACHTIGE LEEROMGEVING
Lesfasen
Onderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud
& timing
Instapfase Onderwijsleeractiviteit: instructie
geven
5 min Lk: Kom binnen, ga zitten en neem 2 lege
papieren op je bank. Van één maak je een
naamkaartje, het ander leg je horizontaal
voor je.
Onderwijsleeractiviteit:
Lk: Jullie hebben vorige les gezien hoe
aardolie ontgonnen wordt, maar wat gebeurt
er met aardolie vanaf dat het ontgonnen is?
Waarvoor dient aardolie eigenlijk? Dat gaan
we vandaag bespreken.
Lk: Ik heb een artikel mee waarin staat
waarvoor aardolie zoal gebruikt wordt. Het artikel beschrijft dat LEGO het
Lk: Lees het de titel en de eerste alinea proces om olievrije blokjes te maken
even in stilte. heeft stopgezet.
Lk: Waarover gaat het artikel?
Lk: Het artikel beschrijft dus 1 van de zaken
waarvoor aardolie gebruikt wordt: het
maken van plastics. In de rest van de les
gaan we het proces van een blop aardolie
tot een legoblokje verder uitdiepen.
Onderwijsleeractiviteit: OLG
De lk maakt het schema mee op het
whiteboard & schrijft in een felle kleur de Aardolie moet eerst ontgonnen worden,
stappen voor het legoblokje op. voordat er iets van gemaakt kan worden.
Lk: We gaan dat stappenplan samen Na ontginning wordt de olie
opstellen. Ik schrijf op het bord en jullie op getransporteerd naar fabrieken.
je blad. Het transport gebeurt op verschillende
Lk: Waar beginnen we om van aardolie tot manieren: pijpleidingen, olietankers,
Legoblokje te gaan? vrachtwagens, vliegtuigen, treinen.
Lk: Wat gebeurt er dan met die ontgonnen Behalve olie heeft de fabriek ook
olie? medewerkers nodig, energie om
Lk: De olie wordt getransporteerd, maar machines te laten draaien en kapitaal om
hoe? En naar waar wordt de olie gebracht? alles te betalen.
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 5
 Lk: Heeft die fabriek behalve olie nog iets
nodig?

Lk: Alles dat een fabriek nodig heeft om een

product te maken, is de input, dus wat er
binnen komt.
Lk: Wat er in de fabriek zelf gebeurt, Oude en nieuwe technieken: klompen
noemen we het proces en dat gaan we op 3
verschillende manieren klasseren.
Lk: Te beginnen met welke methodes Arbeidsintensief (veel arbeidskost) en
gebruikt worden. Op welke manier kunnen kapitaalintensief (veel kosten aan de
we een onderscheid maken in methode? installaties): melkindustrie
Lk: Ten tweede spreken we over de kost en Weinig technologisch en
waar de prijs vooral vandaan komt, waar de hoogtechnologisch: vlaggen en gsm’s
fabriek hun kapitaal in moeten steken.
Lk: Als laatste is er nog de technologie die
nodig is om iets te maken.

Lk: Na het proces is er natuurlijk iets

gemaakt dat de fabriek verlaat. Dat noemen
we een industrieel product. Dat product
zorgt voor winst als het verkocht wordt en
er komen ook milieueffecten bij kijken. Alles
wat de fabriek verlaat heeft ook een naam.
We hebben de input dus logischerwijs is er Met de winst wordt alles betaald.
ook een output.
De output is dus het product, de
milieueffecten en de winst. Waarvoor wordt
de winst gebruikt? Een deel van de winst wordt gebruikt om
Lk: De winst gaat inderdaad terug naar de belastingen te betalen.
input en wordt gebruikt om alles te betalen.
Maar dat is maar een deeltje ervan. Wat
gebeurt er met dat tweede deeltje van de
winst?

Lk: Dat product dat verkocht wordt is niet

direct het legoblokje dat we gingen maken.
Er is nog een tussenstap. Van aardolie wordt
eerst een half afgewerkt product
gemaakt, voordat het afgewerkte product
gemaakt wordt. In onze eerste fabriek
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 6
 worden eerst deze soort pellets gemaakt.
Die worden dan weer getransporteerd naar
een volgende fabriek.
Lk: We hebben dus eerst de basisindustrie
waar grondstoffen verwerkt worden en
nadien de verwerkende industrie waar die
half afgewerkte producten verwerkt worden
tot verschillende producten. Dit kunnen
zowel afgewerkte producten zijn die dan op
de markt komen, of nogmaals half
afgewerkte producten die terug in een
andere fabriek terecht komen. Het enige
verschil tussen de basisindustrie en de
verwerkende industrie vinden we in de input
en output terug. Bij de verwerkende
industrie komt er een half afgewerkt product
binnen in de plaats van een grondstof. De
output kan wel het zelfde zijn. Er kan dus
een afgewerkt of een half afgewerkt product
de fabriek verlaten.

Lk: Er zijn nog 2 begrippen die op het

schema thuishoren. Om te beginnen de
goederenstroom. Alle zaken die
getransporteerd worden van de ene naar de
andere fase, of plaats, zijn onderdeel van de
goederenstroom. Ten tweede is er de
financiële stroom. Dat is dus de flow van
geld. De winst van een product wordt eerst
gebruikt om die belastingen te betalen en de
rest wordt terug geïnvesteerd in het bedrijf.

Lk: Ik heb het volledige industrieproces mee

op mijn PowerPoint gezet. Dit kunnen jullie
dadelijk gebruiken om de volgende opdracht
te maken.
Leerlingen kunnen het Lesfase 2: Groepswerk: per groepje maken ze een product. Mogelijke producten:
industrieproces Ze moeten de stappen van het industrieproces Een smartphone: lln denken na over
toepassen op een 15 min die daarvoor nodig zijn bespreken. Ze denken na grondstoffen zoals metalen, plastic en
over grondstoffen, productiemethoden, arbeid,
product. glas. Ze kunnen bespreken hoe alle
distributie… en ook over andere uitdagingen en
componenten in elkaar gezet worden en
ethische overwegingen (bv: milieueffecten,
arbeidsomstandigheden) over hoe het product over de hele wereld

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 7
 Onderwijsleeractiviteit: groepsopdracht verspreid wordt.
Lk: Op de PowerPoint staat het stappenplan Een jeansbroek: lln denken na over de
van het groepswerk dat jullie nu gaan grondstoffen die nodig zijn om denim te
maken. Ik ga dat eerst even met jullie maken en over hoe denim dan tot broek
overlopen. Om te beginnen gaan we zo wordt gevormd. Ze kunnen nadenken
dadelijk de groepjes verdelen. Dan kiest elk over de arbeidsomstandigheden in
groepje een product uit de lijst om te kledingfabrieken en de wereldwijde
bespreken. Het is de bedoeling dat jullie het supply chain die hoort bij het produceren
industrieproces gaan invullen voor dat en distribueren van kleding
product. Voordat je ver na begint te denken, Een auto: lln denken na over de
denk je eerst na over welke half afgewerkte verschillende componenten van een auto
producten er nodig zijn om dit product te (carrosserie, wielen, motor, elektronica,
maken. Voor ons legoblokje waren dat die interieur..). Ze bespreken hoe al die
kunststof pellets. Je kiest er daar 1 van om componenten gemaakt worden en dan in
de basisindustrie van uit te werken. Dan elkaar worden gezet tot een wagen,
waar horen de antwoorden van de vragen in waarna ze getest worden voordat het
ons schema? (lk schrijft de letters van de product wordt verkocht.
antwoorden op in het schema op bord) Een blikje frisdrank: lln onderzoeken
Vanaf dat de producten verdeeld zijn mogen hoe aluminium wordt gewonnen en
jullie beginnen. Ik schrijf dan nog extra verwerkt tot blikjes én hoe frisdrank
vragen op het bord die je moet oplossen als wordt gemaakt en in die blikjes wordt
de rest al klaar is. gestoken. Ze kunnen het hebben over de
milieu-impact en over alternatieve
Vragen: verpakkingsmaterialen.
A. Welke grondstoffen zijn nodig voor de Een diepvries pizza: lln bespreken hoe
productie van dit half afgewerkt product? de verschillende ingrediënten worden
B. Wat zijn de belangrijke stappen in het geproduceerd en samengevoegd tot een
productieproces van het half afgewerkt pizza.
product? Een boek: lln denken na over de
Is de methode modern of productie van papier en het proces
traditioneel? waarbij het boek wordt gedrukt en
Is het proces arbeidsintensief of gebonden. Ze bespreken hoe boeken
kapitaalintensief? worden gedistribueerd naar winkels en
Is het proces weinig technologisch of bibliotheken.
hoogtechnologisch? Een fiets: lln onderzoeken welke
C. Welke andere half afgewerkte materialen gebruikt worden voor de
producten heb je nodig? verschillende onderdelen van een fiets
D. Hoe worden de afgewerkte producten (frame, remmen, wielen…); hoe deze
samengevoegd tot het eindproduct? Denk onderdelen in elkaar worden gezet en
na over het productieproces. hoe het product verspreid wordt naar
Extra: winkels.
E. Hoe verkrijg je de grondstoffen? Zijn hier Een reep chocolade: lln denken na

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 8
 bepaalde milieueffecten aan verbonden? over de grondstoffen van chocolade en
F. Zijn er specifieke vaardigheden of het verdere productieproces en hoe de
arbeidskrachten nodig voor bepaalde arbeidsomstandigheden in de cacaoteelt
productiestappen? eruit zien. Ze kunnen nadenken over
G. Zijn er milieueffecten aan het duurzame alternatieven zoals Tony’s
productieproces? (Basisindustrie & Chocolonely.
verwerkende industrie) Een zonnepaneel: lln onderzoeken hoe
zonnepanelen worden geproduceerd van
het ontginnen van grondstoffen tot het
maken van het paneel zelf en de
installatie op het energiesysteem. Ze
kunnen het hebben over de voordelen
van zonne-energie.
Leerlingen begrijpen hoe Slotfase Onderwijsleeractiviteit: klasgesprek
het industrieproces eruit De lk stuurt het klasgesprek. Elk groepje
ziet voor meerdere 10 min overloopt hun product en hoe het
producten. industrieproces er voor dat product uitziet.

Opmerkingen i.v.m. bijlagen:

 Steeds kopie toevoegen van ingevuld werkblad of -boek.
 Indien gebruik gemaakt wordt van een digitale presentatie: handouts toevoegen (verkleind, zwart/wit).
 Indien de klasopstelling gewijzigd wordt: plan en/of omschrijving toevoegen.

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 9
BORDSCHEMA

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 10