A dan Z ye Du nya Tarihi Ta■

Ça■■ndan Dijital Ça■a Stephen A.

Werner
Visit to download the full and correct content document:
https://ebookstep.com/product/a-dan-z-ye-du-nya-tarihi-tas-cagindan-dijital-caga-step
hen-a-werner/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Halklar■n Du nya Tarihi Chris Harman

https://ebookstep.com/product/halklarin-du-nya-tarihi-chris-
harman/

Sans ta permission A pleine vitesse 1 1st Edition Micha

Ess

https://ebookstep.com/product/sans-ta-permission-a-pleine-
vitesse-1-1st-edition-micha-ess/

ABORTO. DE LA A A LA Z. 1st Edition Graciela E. Moya

https://ebookstep.com/product/aborto-de-la-a-a-la-z-1st-edition-
graciela-e-moya/

A Hora do Vampiro Salem s Lot Stephen King

https://ebookstep.com/product/a-hora-do-vampiro-salem-s-lot-
stephen-king/
Medizinische Fachwörter von A Z 1st Edition Anna Marie
Seitz

https://ebookstep.com/product/medizinische-fachworter-von-
a-z-1st-edition-anna-marie-seitz/

Comportamiento organizacional 17th Edition Stephen P

Robbins Timothy A Judge

https://ebookstep.com/product/comportamiento-organizacional-17th-
edition-stephen-p-robbins-timothy-a-judge/

■■■■■■ ■■ ■■■■■ ■■ 1st Edition Asad Wasir A Z Kashmiri

https://ebookstep.com/download/ebook-34997408/

Ajaib Istimewa Kacau Bahasa Indonesia dari A sampai Z

André Möller

https://ebookstep.com/product/ajaib-istimewa-kacau-bahasa-
indonesia-dari-a-sampai-z-andre-moller/

C von A bis Z bis C18 4th Edition Jürgen Wolf

https://ebookstep.com/product/c-von-a-bis-z-bis-c18-4th-edition-
jurgen-wolf/
 fldan Z'ye
•• • •

DUNYA TARiHi
TAŞ ÇAGINOAN DiJiTAL ÇAGA
....., • • \J

Stephen A. Werner
Çeviren: Simge Aköz
Stephen A. Wemer

St. Louis bölgesinde bir üniversitede yardıma öğretmen olarak otuz yıldan fazla öğret­
menlik deneyimine sahiptir. İnsan uygarlığı, mitoloji, din ve popüler kültür üzerine ders­
ler verdi.
Dr. Werner aynı zamanda The Handy Christian Answer Book, How to Study Religion: A Guide
for the Curious, Life Hurts: An Exploration of the Pain and Suffering of Life ve Elvis and Apoca­
lypse başlıklı kitapların yazarıdır.

Simge Aköz

2000 yılından bu yana İngilizce öğretmeni çalışmaktadır. 2008 yılından itibaren de AB

Projeleri koordinatörü olarak görev yapan Aköz proje döngüsü yönetimi, bütçe yönetimi
ve uluslararası ilişkiler konularında eğitim ve deneyime sahiptir.
 P:dan Z'ye
•• • •

DUNYA TARiHi

Stephen A. Werner

İngilizceden çeviren:
Simge Aköz
Say Yayınlan
Tarih

N dan Z'ye Dünya Tarihi / Stephen A. Wemer

Özgün adı: The Handy History Answer Book: From the Stone Age to the Digital Age

©2021 Visible Ink Press®

ABD'de ilk kez Visible Ink Press tarafından yayımlanmışhr

Türkçe yayın hakları Kesim Ajans aracılığı ile ©Say Yayınları

Bu eserin tüm hakları saklıdır. Tanıtım amacıyla, kaynak göstermek şarhyla yapılan kısa alınh­
lar hariç yayınevinden yazılı izin alınmaksızın alınh yapılamaz, hiçbir şekilde kopyalanamaz,
çoğalhlamaz ve yayımlanamaz.

ISBN 978-605-02-0985-3
Sertifika no: 44233

İngilizceden çeviren: Simge Aköz

Yayın koordinatörü: Sinan Köseoğlu
Editör: Furkan Akderin
Sayfa tasarımı: Hüseyin Aydın

Baskı: Lord Matbaaalık ve Kağıtçılık

Topkapı-İstanbul
Tel.: (0212) 674 93 54
Matbaa sertifika no: 45501

1. baskı: Say Yayınlan, 2023

Say Yayınlan
Ankara Cad. 22/12 • TR-34110 Sirkeci-'stanbul
Tel.: (0212) 512 21 58 • Faks: (0212) 512 50 80
www.sayyayincilik.com • e-posta: say@sayyayincilik.com
www.facebook.com/sayyayinlari • www.twitter.com/sayyayinlari
www.instagram.com/ sayyayinlari

Genel dağıtım: Say Dağıhm Ltd. Şti.

Ankara Cad. 22/ 4 • TR-34110 Sirkeci-'stanbul
Tel.: (0212) 528 17 54 • Faks: (0212) 512 50 80
İnternet satış: www.saykitap.com • e-posta: dagitim@saykitap.com
 • • •

iÇiNDEKiLER
GİRİŞ ...................................................................................................................... 11

TARİHİN TEMELLERİ... .
.................................... ............................................... 13
Neden Tarih Öğrenmeliyiz? ............................... . ................................................ 13
Tarihi Öğrenmenin İlginç Yolları .
........................ ............................................... 19
İnsanın Kökenleri . .
............................ ............... ..................................................... 23

ANTiK .
AKDENiZ. ' x
DEN ORTA ÇAu AVRUPA' SINA ..... . .. ...................... 29
Taş, Bronz ve Demir Çağları .. . ............................... .......... .................................... 29
Antik Mısır Kültürü ............... ................................................................ ......... ..... . 31
Antik Yunan Kültürü ............................................................................................ 34
Antik Roma Kültürü . .
................................. .................................... ...................... 41
Avrupa'nın Kabile Halkları ............................................................................. .... 51
İslam' ın Doğuşu .
........................................... ................................................. ...... . 55

AVRUPA'DA ORTA ÇAG VE RÖNESANS ................................................. 5 7

Orta Çağ Sahnesinin Hazırlanması ............... .................... ................................. 5 7
Orta Çağ .
................................................................ .......................... ...................... 60
Manastır Sistemi .
........ ........................................................................................... 63
Orta Çağ Edebiyatı ve Mimarisi ......................................................................... 66
Haçlı Seferleri . .
.............. .... .................................................................................... 68
İngiltere .
.......................................................................................... ........................ 72
Orta Çağ' da Dini Kavgalar . .
................................ ........................... ..................... 73
Rönesans ................... .............................................................................................. 75

İMPARATORLUKLAR, KRALLIKLAR, HANEDANLIKLAR

VE DEVLETLER . ...... ................................................................................. ......... . 79
Osmanlı İmparatorluğu . . . ........ ....................... .............. ............... ..................... .. . 79
Habsburglar ........................................................................................................... 80
İngiltere ................................................................................................................... 82
Fransa ...................................................................................................................... 89
Fransız Devrimi ..................................................................................................... 91
Diğer Önemli Gelişmeler ................................................................................... 100
Windsor Hanedanlığı ......................................................................................... 101
Avrupa Birliği ...................................................................................................... 104

İLK AMERİKALILAR ....................................................................................... 105

Orta Amerika ve Güney Amerika İmparatorlukları ...................................... 106
Maya İmparatorluğu .......................................................................................... 108
Aztek İmparatorluğu .......................................................................................... 109
İnka İmparatorluğu ............................................................................................ 111
Yeni Dünya'nın Keşfi ........... ............................................................................... 112
Koloni Amerika'sı ............................................................................................... 120

AVRUPA KOLONİLERİ VE İLK BİRLEŞİK DEVLETLER ...................... 127

Kolonicilik ............................................................................................................ 127
Amerikan Bağımsızlık Savaşı .................... ........................................................ 130
ABD Anayasası .................................................................................................... 138
1812 Savaşı ........................................................................................................... 140
Amerikan Parti Sistemi ...................................................................................... 151
Amerikan Başkanlık Sistemi.. ............................................................................ 153
Amerika'ya Göç ................................................................................................... 155

AMERİKAN İÇ SAVAŞI ....................................................................... . .. . ...... 157

Kölelik Karşıtı Hareketler .................................................................................. 157
İç Savaş ................................................................................................................. 162
Yeniden Yapılanma ............................................................................................. 170

İÇ SAVAŞ'TAN 1. DÜNYA SAVAŞI'NA KADAR AMERİKA ............ 175

Siyu Ayaklanması. ............................................................................................... 175
Başkan Andrew Johnson ........•........................................................................... 176
Little Bighom Savaşı ........................................................................................... 178
İspanyol-Amerikan Savaşı ................................................................................. 180
Suikastlar .............................................................................................................. 183
Göç......................................................................................................................... 184
Yirminci Yüzyılın İlk Dönemi ........................................................................... 185

DÜNYA SAVAŞLARI ...................................................................................... 189

1. Dünya Savaşı ................................................................................................... 189
Dünya Savaşları Arasındaki Dönem ........................................................ ....... . 199
İspanyol İç Savaşı ................................................................................................ 201
Nazi Almanya' sının Ortaya Çıkışı. .
..... .............................................. .............. . 202
Avrupa' da Amerikan Orduları. . . .
.. ............. .... ........................................ .......... . 213
Pasifik Savaşı .............................................. .. . . .
................................ ... .. ........ ...... . 217
2. Dünya Savaşı'run Sonu . .
.......................... ........ .............................................. 221
Nazi Soykırımı ... ......... .................... ..... ........ .......... .... ... .. ...... .. ........ .... .. ..... . ... .....223

2. DÜNYA SAVAŞI SONRASI AMERİKA ................................................ 227

Kore Savaşı ....... ........................... ......................................................................... 227
Vietnam Savaşı .... . .................... ..... .............. .... ... ... .... ...................... ........... ........230
Richard Nixon . . . . . 237
............... ....... ....... ........................................ ...................... ......

Jimmy Carter ....... ... ....... .... .... ... .... .......... ........ ................. ........ ......... ....... ... ........ ..239
Grenada ................................................................................................................ 241
Basra Körfezi Savaşı. .
..................... ....................................... .. ...................... ..... . 243

YİRMİ BİRİNCİ YÜZYIL .................................................................... ............ . 251

Yirmi Birinci Yüzyılın Başları . .
............. ........ ........................................ ........ . . 251
...

Büyük Durgunluk . . . .
. .................. .... ....................................... ............................. 261
Amerika Birleşik Devletleri'nin 44. ve 45. Başkanları ........................... .. ...... 263

RUSYA VE SOVYETLER BİRLİGİ ........ ....... ... .. ........... ..... .... ...... ........ ..... ... .269
Rus Devrimi . .
.............. ........... .......................................................... .... .............. . . 270
Sovyetler Birliği .. . . .
...... . ....... ... ................................... .......................................... 275
Soğuk Savaş . . . .
............ ................ ........... .. ............................................................ 277
Sovyetlerin Afganistan İstilası. ............................................. ........ . .. .................. 287
Vladimir Putin .. .. . . .
...... . ........... .. ....... ...... . . .. ............. .. ............................. . . . ........ . 291

ASYA TARİHİ VE KÜL TÜRÜ .

............. ..................................... . .
......... ........ 293
Ünlü Asya Liderleri . . .
.................................. ........................... .... ........................ 293
Çin Tarihi .
............................... .................... .. .
............................ . . . ............ .. ...... . . .. 295
Antik Çin Dini . .
.. ......................................... ................................................ ....... . 297
Felsefi Taoizm . .
....................... ..................... ........................ . .
...... ........... ........... . 298
Konfüçyüsçülük ......................... . . .
.............. ........ ...................... ... .............. ....... . 300
Günümüzde Çin Dini .. ... .......... .... ...... .......... ... ...... ....... .... .... ......... . .... .... .... .. .....301
On Dokuz ve Yirminci Yüzyıllarda Çin' deki Çatışmalar .............................. 301
Hindistan' ın Bağımsızlığı ......................... .. . . .
....... ...... .................. ...... ............... 306

FELSEFE . . . . . .
............ ................................ ..... ........ ........ ......... ..................... . ...... .. 311
Antik Felsefe . .
... .......................... ........ .... . .. .
................ ............................. .. ........ . . 312
Orta Çağ Felsefesi .
............................... ..................................... ............ .... . . . ....... 317
Modem Felsefe ....................................................................................................322
Felsefe ve Hükümet ............................................................................................330

DİN . . 333
..... ............................................................................................................... .

Hinduizm ............................................................................................................. 333

Budizm ..................................................................................................................337
Yahudilik .............................................................................................................. 340
Hıristiyanlık .........................................................................................................345
Temel Hıristiyan İnançları ................................................................................. 348
İslamiyet ............................................................................................................... 354
Diğer Önemli Dinler ...........................................................................................357

HUKUK . . .
. .................. ....... .......................... ......................................................... 361
Antik Hukuk ........................................................................................................ 361
Uluslararası Hukuk ............................................................................................ 366
ABD Hukuk ve Adalet Sistemi .........................................................................369
Ünlü ABD Davaları .............................................................................................372

EKONOMİ VE İŞ HAYATI... . . 389

... .................................................................. ...

Ekonomi ............................................................................................................... 389

Para ........................................................................................................................ 391
Ticaret ve Alım Sabm ..........................................................................................396
Doğal Kaynaklar .................................................................................................404
Sanayi Devrimi: 1700 ve 1800'lü Yıllar ............................................................405
Posta ile Sipariş ve Dükkanlar ..........................................................................421
Ticari Yolsuzluk ve Başarısızlıklar ....................................................................425

İNSAN HAKLARI KONULARI .

....................... ............................................. 427
Medeni Haklar .....................................................................................................427
Kadın Hakları ...................................................................................................... 438
Doğum Kontrolü Hareketi . 444
................................................................ ................

Roe v. Wade ..........................................................................................................446

POLİTİK VE SOSYAL HAREKETLER .

......... . ....................... ....................... 451
Milliyetçilik .......................................................................................................... 451
Polonya'da Dayanışma Hareketi ...................................................................... 452
Güney Afrika'da Apartheid (Irkçılık) .............................................................. 453
ABD Halkçılık, İlerlemecilik ve İşçi Hareketi ................................................ .456
Karşı Kültür, Tüketimcilik ve Çevre ................................................................. 467
Günümüzde Kölelik Karşıb Hareket ............................................................... 473
LGBTQIA Hakları ............................................................................................... 474
Son Dönemlerdeki Diğer Eylemler................................................................... 476

BATI SANATI , FOTOGRAFÇILIK VE MİMARİ ...................................... 479

Güzel Sanatlar...................................................................................................... 479
Rönesans Sanah................................................................................................... 480
Michelangelo........................................................................................................ 484
Diğer Önemli Rönesans Sanatçıları.................................................................. 487
Barok Sanah ......................................................................................................... 489
Rokoko ve Romantik Resim .............................................................................. 493
Empresyonizm..................................................................................................... 494
Van Gogh, Cezanne ve Matisse ......................................................................... 497
Modern Sanat....................................................................................................... 499
Fotoğrafçılık ......................................................................................................... 501
Mimari .................................................................................................................. 504

MÜZİK, DANS VE TİYATRO . 513

..................................................... .................

Müzik .................................................................................................................... 513

Klasik Müzik........................................................................................................ 514
Orta Çağ Müziği.................................................................................................. 514
Rönesans Müziği................................................................................................. 515
Barok Müziği ....................................................................................................... 515
Klasik Müzik........................................................................................................ 517
Romantik Müzik.................................................................................................. 518
Modem Müzik..................................................................................................... 520
Amerikan Müziği: 1800'ler Sonlarından Günümüze .................................... 522
Dans 526
......................................................................................................................

Tiyatro ................................................................................................................... 530

Son Dönem Bestecileri ........................................................................................ 536

İNSAN KÜLTÜRÜNÜN İFADELERİ . 539

.......................................... ................

Yazılı Dil ............................................................................................................... 539

Eğitim.................................................................................................................... 544
Halk Hikayeleri ................................................................................................... 552
Edebiyat ................................................................................................................ 553
Erken Dönem Filmler ......................................................................................... 564
Erken Dönem Radyon ve Televizyon............................................................... 568

KEŞİFLER............................................................................................................ 571
Ünlü Antik Kaşifler ............................................................................................. 571
Dünyanın Çevresinin Gemiyle Dolaşılması.................................................... 571
Yirminci Yüzyılda Keşifler................................................................................. 574
Uzay: Son Sınır .. . ................. .
... ............................................................... ............. 581
Farklı Tipte Modem Kaşifler ............................................................................. 585

FELAKETLER . 589
..................................................................... ...............................

Volkanik Patlamalar . .... . 589

............................................................ .........................

Depremler 591
........................................ .....................................................................

Tropik Fırhna ve Kasırgalar . 595

... .................. . ........................................................

Hortumlar . . . . 598
............ .......................................................... ................ ...... ............

Seller . . 599
................ .................. ..................................................................................

Kar Fırhnaları . 600

......................................................................... ............................

Yangınlar . 603
........ .....................................................................................................

Köprüler ve Teknolojik Başarısızlıklar ................................................ .............605

Gemi Felaketleri . 606
.......... .......................................................................................

Hava Aracı Felaketleri 609

........................................................................................

Uzay Felaketleri . . 612

..................................................... ............... ................. ............

Sanayi Kazaları . . . 615

.... ................................ .................................. ...........................

Küresel Isınma ve İklim Değişikliği . . 622

.. .................................. ...........................

Kitlesel Yok Oluş .. .

................................ . . 624
................... .........................................

TIP VE HASTALIK . .
....................... .................................................................. 627
Erken Dönemde Tıp . .
............................................................ ... ........................... 627
Modem Tıbbın Kökleri .
......................................... ................................. ........... . 631
Mikroplarla Savaş . . .
. ......... .................... ........................ ............................... ...... . 634
Tıpta Kadın Liderler . .
...................... ............................... .............. ...................... 638
Tıpta Yeni Buluşlar .
...................................................................... ....................... 640
Salgınlar ................................................................................. . . . .
. . . . . ..... ... ..... ......... 647
Psikoloji ve Akıl Sağlığı . . .
...... ...... ........................................... ................. .......... . 653
Günümüzde Tıp Sorunları . .
..................... .................................................... ..... . 658

BİLİM VE İCAT ............................................................... ... . .. .

... . .
.. ...... .............. 663
Doğa Tarihi .
............ ...................................................... ................... ..................... 676
İcat ......................................................................................................................... 678
Ulaşım . . . . . . .
...................................... .......... . . . ........ ..................... ... ... ...................... 683
İletişim . ...
. .. .. .. . . . . .. . .
.. ............................ ......... ........ .. . ................ .............. ............... 690

İLAVE OKUMA ÖNERİLERİ... . . . . 699

............... .............................. ........ ......... .....

GÖRSELLERİN ALINDIGI KAYNAKLAR ................................................. 709

DİZİN . . . . .. . 713
...... ....................... .... ..................... .................................. .. ... .. .............
 • •

GiRiŞ
Bu tarih yolculuğuna hoş geldiniz! A'dan Z 'ye Dünya Tarihi kitabını, okuyucu­
nun daha önceden geniş bir tarih bilgisi olduğunu düşünmeden, net ve düz
bir şekilde yazdım. İlk bölüm olan "Temel Tarih", tarihi bilmenin önemini
inceleyerek sizlere -yani okuyuculara- tarihi, ilginç kılacak şekilde nasıl öğ­
reneceğiniz konusunda çok sayıda öneri sunuyor. Daha sonra kitabın ilk ya­
rısı, tarih öncesi dönemden başlayıp daha sonra antik döneme ve oradan da
modem dünyaya ve güncel olaylara geçiş yaparak, tarihi normal, kronolojik
şekilde takip ediyor.
İnsanlık tarihi içerisinde, dünyada çok fazla olay olduğu için neyi dahil
edeceğim konusunda bazı seçimler yaphm. Bu nedenle A'dan Z 'ye Dünya
Tarihi kitabı, sadece bununla sınırlı kalmamakla beraber, çoğunlukla antik
Akdeniz dünyasına, daha sonra da Avrupa'ya ve en son Amerika Birleşik
Devletleri' ne odaklanacaktır.
İlk üç bölümün adları sırasıyla şunlardır: "Antik Akdeniz' den Orta Çağ
Avrupa' sına", "Avrupa' da Orta Çağ ve Rönesans" ve "İmparatorluklar, Kral­
lıklar, Hanedanlıklar ve Devletler" Vandalları, Vikingleri, Haçlı Seferlerini
ve katedralleri öğreneceksiniz. Yolculuğumuz daha sonra "İlk Amerikalılar",
"Avrupa Kolonileri ve İlk Birleşik Devletler" ve "Amerikan İç Savaşı" bölüm­
leri ile Kuzey Amerika'ya kayacak. Okuyucular, Höyükçüler gibi ilk yerlile­
ri, Avrupalıların fetihlerini, Birleşik Devletlerin doğuşunu ve onu neredeyse
yok eden savaşı öğrenecekler.
Daha sonraki bölümler 1 800'lü yılların başlarından 1900'lere ve günümü­
ze kadar Amerika tarihini inceleyecek. Birleşik Devletler' deki olaylar, Ame­
rika'run küresel tarihe kahlması ve tüm dünyada son zamanlardaki önem­
li olaylar dört bölüm halinde anlahlacak: "İç Savaş'tan 1 . Dünya Savaşı'na
Amerika", "Dünya Savaşları", "2. Dünya Savaşı Sonrası Amerika" ve "Yirmi

Giriş/ 11
Birinci Yüzyıl" . Ardından, dünya tarihinin diğer kısımlarım içeren iki bölüm
gelecek: "Rusya ve Sovyetler Birliği" ve "Asya Tarihi ve Kültürü"
A'dan Z'ye Dünya Tarihi kitabının ikinci yarısı on üç farklı başlık ile tari­
he göz atacak . İnsanların hayatlarım nasıl anlamlandırdıkları ile ilgili kısım,
"Felsefe" ve "Din" bölümlerinde önünüze çıkacak . Diğer iki bölüm, tarihteki
ana öğelerin geçmişini detaylandıracak: "Hukuk" ve "Ekonomi ve İş Dünya­
sı" . En önemli "Yüzyılın Davası" (aslında birden fazlaydılar) olan Üçgen Ti­
caret ve Bernie Madoff'un sayısız insanı soyan Ponzi entrikası hakkında bilgi
edineceksiniz . Daha sonra çoğunlukla normal insanların çevrelerindeki sos­
yal koşulları değiştirmek için nasıl mücadele ettikleri hakkında bir tartışma
gelecek: " İnsan Hakları Konulan" ve "Politik ve Sosyal Hareketler" . Kölelik,
işçi haklan ve eşit haklar konularındaki tarihi mücadeleleri öğreneceksiniz .
Bunları takip eden iki bölüm insanların yaratıcı ve sanatsal ifadelerini
inceleyecek: "Batı Sanatı, Fotoğrafçılık ve Mimari" ve "Müzik, Dans ve Ti­
yatro" "İnsan Kültürünün İfadeleri" ve "Keşifler" bölümleri birçok insanın
kendilerini ifade etme ihtiyaçlarına ve insanların sınırları zorlayarak yeni
dünyalar ve yeni şeyler keşfetme arzusuna odaklanacak . "Felaketler" bölü­
mü, hem doğal hem de insan yapımı felaketleri kapsadığı için diğerlerinden
bağımsız olacak . Son iki bölüm olan "Tıp ve Hastalıklar" ve "Bilim ve İcat­
lar" ise insanların çevrelerindeki dünyayı anlamak ve doğal şeyleri daha iyi
kontrol etmek için genellikle insanların faydalanması için elde ettikleri bilim­
sel başarıları inceleyecek .
Umarım bu yolculuğun sonunda, merakınız, hayranlık verici insanlık
tarihi alemini keşfetmeye devam edecek kadar canlanacaktır. Ayrıca, hem
umursamazlık ve körlük hem de hırs ve açgözlülük yüzünden insanların
yaptığı çok sayıda yanlışı ve atılan yanlış adımlan da öğreneceksiniz . Belki
de bizleri gelecekte tüm insanların küresel bir ekonomi içerisinde nasıl refah
içinde yaşayacağı ya da küresel iklim değişikliğine nasıl çözüm bulacağımız
konularında yönlendirecek kadar iyi tarih bilgisine sahip kişilerden birisi
olabilirsiniz .

Devam edin ve tarihi keşfedin!

Stephen Wemer (Mayıs 2020)

l 12 / Dünya Tarihi
 NEDEN TARİH ÖGRENMELİYİZ?

Neden Tarih Öğrenmeliyiz?

Tarih büyüleyicidir! Umarım bu kitabı okumaya devam ettikçe siz de aynı
fikirde olursunuz. Bu kitabın amacı tarihe olan ilginizi arhrmakhr.
Günümüz dünyası tarih ile şekillenmiştir. Bugünün olaylarını anlamak,
arkalarında yatan tarihi anlamayı gerektirir. Örneğin, Orta Doğu'daki poli­
tik olaylar genellikle haberlere konu olur. Ancak günümüzdeki sıkınhlann
arkasında yatan nedenler çoğunlukla onlarca, hatta yüzlerce yıldır devam
etmektedir. Günümüzdeki birçok sıkınh geçmişten gelen çözülmemiş sorun­
lara dayanmaktadır.
Bugünün Amerika Birleşik Devletleri, tarihi ile şekillenmiştir: yerleşim­
ciler ile Kızılderililer arasındaki çalışmalar, Bağımsızlık Savaşı, Afrikalı kö­
lelerin yaygın şekilde kullanılması, milyonlarca Avrupalı göçmenin gelişi,
demiryollarının inşa edilmesi, İç Savaş, sanayileşme, işçi hakları için yapılan
savaş, 1. ve 2. Dünya Savaşları, medeni haklar için yapılan savaş, Vietnam
Savaşı, 11 Eylül ve bu olayların arasında olan her şey. Genellikle bugünü an­
lamanın tek yolu, bizi bugüne getiren tarihi anlamakhr.
Aynca, eğer bakacak olursanız, tarih her yerdedir. Yakınınızda anıtlar, ta­
rihi evler ya da tarihi eserler var mı? Şehriniz, eyaletiniz ya da bölgenizdeki
tarihi eserler hakkında internette bir arama yapın. Yakınınızda tarihi binalar
ya da tarihi mahalleler var mı? Çevrenizde hiç eski bina var mı? Peki ya tarihi
olayların anıtları ya da ünlü kişilerin heykelleri? Yakınlarınızda defalarca ya­
nından geçip gittiğiniz ama bir heykelle anılmayı hak edecek ne yaphğını öğ­
renmek için hiç zaman ayırmadığınız insanların heykelleri var mı? Yakınınız-

Tarihin Temelleri / 13 I
da keşfedebileceğiniz eski mezarlıklar var mı? Genellikle tarihi mezarlıklar
orada gömülü olan önemli kişiler hakkında rehberlik ederler. Yerel tarihinizi
öğrenmek için hangi müzeleri bulabilirsiniz?
Seyahat ederken tarihi inceliyor musunuz? Birçok kişi için seyahat etme­
nin en ilginç tarafı başka yerlerin tarihini incelemektir. Örneğin ülkenin her
yerinde İç Savaş meydanları bulunabilir. (En çok savaş meydanı olan eyalet­
ler Virginia, Tennessee ve Missouri'dir.)
Seyahat ederken ilginç tarihi yerler konusunda intemette araştırma yapın.
Ya da Birleşik Devletlerin bir yol atlasını edinin. Her eyaletin kendi haritası
vardır ve görülecek ve keşfedilecek her türlü ilginç yer kırmızı ile işaretlen­
miştir.

"Tarih" kelimesi ne anlama gelir?

Birçok insan için "tarih" kelimesi geçmişte insanların başına gelen şeyleri ifa­
de eder. Bu nedenle, tarihi öğrenmek insanları içeren geçmiş olayları öğren­
mektir. Doğal tarih hayvanları ve bitkileri ifade eder. Jeolojik tarih dünyanın
nasıl şekillendiğini anlatır ve insanlardan çok daha öncesine uzanır. Kozmik
tarih ise evreni anlamaya çalışır.
Kafa karıştırıcı olan kısım şudur ki, "tarih" kelimesi "geçmiş olayları anlatan
yazılar" anlamına gelir. Bu, ancak insanlar yazmaya başladıktan sonrası için
mümkündür ve bu da muhtemelen yaklaşık 7000 yıl önce başlamıştır. Bu ne­
denle, yazıdan önceki her şeye "tarih öncesi" denir.
Örneğin 10.000 yıl önce Kuzey Amerika'da insanlar mamutları, yani fillerin
devasa atalarını avlıyorlardı. Ama bu insanların yazılı bir dili yoktu, bu ne­
denle bu dönemi "tarih öncesi" olarak adlandırıyoruz. İnsanların mamutları
avlamaları çok uzun bir zaman olduğu için bu kısım birçok kişide kafa karı­
şıklığı yaratır. Bu tarih değil midir? Kelimeyi iki şekilde de kullanabilirsiniz;
sadece kelimenin iki farklı anlamı olduğunu bilin.

Ama tarih sıkıcı değil mi?

Tarih severler, geçmişte neler olduğunu ve her şeyin nasıl birbiriyle bağlan­
tılı olduğunu öğrenmeyi büyüleyici bulurlar. Ne yazık ki çok sayıda insan
da tarihi sıkıcı bulur. Maalesef ilkokuldaki, lisedeki ve üniversitedeki bazı
tarih öğretmenleri tarihi sıkıcı ve yorucu hale getirmişlerdir. Sorun tarihin
çok karmaşık olabilmesidir. Bazen öğretmenler sıkıcı olacak kadar çok detay
verirler ve tarihi bu kadar ilginç yapan önemli konulara yeterince odaklan­
mazlar.

l 14 / Dünya Tarihi
 İşin sırrı kendi kişisel ilgi se­
viyenize uygun detay oranını ya­
kalayabilmektir. Yani mesela, bir
müzede, eğer çok detaylılarsa,
eser ile birlikte sunulan yazılı bil­
gileri okumak zorunda değilsiniz­
dir. Neyin ilginizi çektiğini bulun
ve o yönde ilerleyin . Okuma ya­
parken, ilginizi canlı tutmak için
doğru detay seviyesine sahip olan Tarih öğrenmek sıkıcı olmak zorunda değildir.
makaleleri ve kitapları bulmaya Ancak size tarihi öğreten kişi geçmişi nasıl
canlandıracağını bilmiyorsa gerçekten donuk
çalışın .
hale gelebilir. İnsanlık tarihinin hikayesi aslın­
da büyüleyici bir masaldır!

"Aynı tas aynı hamam" deyimi tarih öğrenmek için de geçerli

midir?
Eski Ahit'te Vaiz Kitabı şöyle der:
Daha önce ne olduysa yine olacak,
Daha önce ne yapıldıysa yine yapılacak;
Aynı tas, aynı hamam (1:9)
Birçok güncel olay çok özgün gibi görünür. Ama geçmişte çok sayıda ben­
zer olay olmuştur. Kabul etmek gerekir ki tarihte bazı olayların eşi görül­
memiştir, aynı Charles Lindberg'in 1927 yılında tek başına Atlantik Okyanu­
su'nu boydan boya uçarak geçmesi ya da Neil Armstrong'un 1969'da Ay'da
yürümesi gibi . Ancak diğer birçok olay geçmiş olayların tekrarı gibi görünür
ve genellikle şunu merak etmemize sebep olur: "Geçmişten neden ders alın­
mamış?" Benzer olayların nasıl gerçekleştiğini görmek için geçmişe bakmak
genellikle gelecekte nasıl ilerleneceği konusunda ipuçları verebilir.
Örneğin geçmişte, yanlış ya da saphrılmış istihbarata dayanarak askeri
harekat düzenlenmesi konusunda çok sayıda örnek vardır. Bu durum, askeri
harekat düzenlemeye karar veren kişilerin daha dikkatli olmasını ve istih­
barahn yanlış olabileceğinin farkında olmalarını gerektirir. Bu dikkat, 2003
yılında Amerika'nın Irak'ı işgal kararında gösterilmemiştir. İşgalin gerekçesi
olarak Irak'ın kimyasal ve biyolojik kitle imha silahlarına sahip olduğu iddi­
ası sunulmuştur ki bunun doğru olmadığı da ortaya çıkmıştır.
İspanyol filozof George Santayana'nın (1863-1953) dediği gibi: "Geçmişi
hatırlamayanlar onu tekrar etmeye mahkumdurlar."

Tarihin Temelleri / 15 1
İnsanlık tarihinde uzaylılann rolü nedir?
Hiç! Uzaydan gelen yabanaların dünyayı ziyaret ettiği konusunda hiç ta­
rihi kanıt yoktur. Ayrıca uzayda diğer yaşam türleri bulunması için göste­
rilen onca çabaya rağmen uzaylıların var olduğu konusunda bilimsel kanıt
da yoktur. Gelişmiş teleskoplar evreni aramaya devam etmektedirler. Ancak
son otuz yılda güneş sistemimizin dışında da gezegenler bulunmuştur. Genel
kanı, uzayda yaşam varsa bu yaşamın bir gezegende olacağı konusundadır.
Her ne kadar dört binden fazla gezegen bulunduysa da uzaylı yaşam türleri
hakkında hiçbir kanıt bulunamamıştır.
Bunun yanı sıra, 1930'lardan beri radyo teleskoplar (Bu alan radyo astro­
nomi adıyla bilinir.) dış uzayı dinliyorlar. Radyo dalga boylarının kapsama
alanındaki her türlü radyasyon belirlendi ve bu da bize evreni anlamamız
konusunda yardım ediyor ama uzayda zeki varlıkların olduğunu ima edecek
hiçbir ses duyulmadı.
Ne yazık ki, Ancient Aliens (Antik Çağda Uzaylılar) gibi televizyon şovları
uzaylıların dünyayı ziyaret ettiği konusundaki iddiaları inceliyorlar. Ama ta­
nınmış tarihçiler ya da bilim adamları bu iddiaları desteklemiyor.
Bazıları, eski insanları öylesine büyük taşları kaldırmaları mümkün olma­
dığı için Mısır'daki piramitleri uzaylıların inşa ettiği iddiasını ortaya atıyor.
Mısır'daki Giza piramitlerinde otuz tondan daha ağır taşlar var. Sokakta gö­
rebileceğiniz Hummer marka bir cip normal olarak üç ton ağırlığındadır. Bir­
çok modern insana göre, makineleri olmayan eski insanların otuz tonluk bir
taş bloğu kaldırması imkansızdır. Ama görünüşe göre kaldırabilmişler. Taşı
sürükleme işi yüzlerce insan tarafından yapılmış. Ama yapılabilmiş. Uzaylı­
ların onlara yardım etmelerine ihtiyaç duymamışlar.
Ayrıca, Mayalar gibi bazı kültürler kafa şekillendirme uygulamaları yap­
mışlar. Bir bebeğin kafası, büyüme boyunca kafatasının çarpık bir şekilde bü­
yümesine ve uzamasına olanak verecek şekilde uzatılmış . Bunun sonucunda
garip şekilli kafataslarının bulunması mümkün . Onlar uzaylı değil, bu top­
lumlarının elit kademesi .

Tarih öğrenmeyi zorlaştıran nedir?

Tarih öğrenmeyi iki şey zorlaştırır. İlki öğrenilecek çok fazla tarih olması ikin­
cisi de tarihin genellikle karmaşık olmasıdır.
Karmaşıklık konusunda bir örnek verelim. Abraham Lincoln, köleleri
özgür bırakan Özgürlük Bildirgesi ile tanınır. Ancak Lincoln'un kölelik ile
ilgili görüşleri defalarca kaymış ve değişmiştir. Lincoln'un politik kariyeri

l 16 / Dünya Tarihi
boyunca köleliğe karşı olduğunu söylemek doğru değildir; durum bundan
çok daha karmaşıktır. Aynca Özgürlük Bildirgesi sadece Lincoln'un kontrolü
albndaki bölgedeki köleleri özgür bırakmıştır.
Tarihin miktarı konusuna gelince, evet öğrenilecek çok fazla tarih var.
Birçok insan tarihin incelenmesinin hayat boyu süren bir macera olduğunu
düşünür. Bu kadar tarih içerisinde, herkes öğrenecek ilginç kişiler ve olaylar
bulabilmelidir.

Geçmişte Amerikan tarihini öğrenme ve öğretme konusunda

ortaya çıkan bazı sorunlar nelerdir?
Dört ana sorun vardır:
1. Birinci Sorun
Geçmişte genellikle Amerikan tarihinin, Avrupa'daki ve Akdeniz çevre­
sindeki antik kültürlerdeki kökenlerine odaklanma eğilimi vardı. Bu yakla­
şımın gücü, Amerikan kültüründeki en önemli bazı etkileri detaylı şekilde
incelemesidir. Sorun ise Hindistan ve Çin'deki gibi çok uzun tarihe sahip
olan önemli kültürlere yeterince önem verilmemesidir. Afrika ve Güney Pa­
sifik'teki geleneksel kültürlere de yeterince önem verilmemiştir.
Günümüzde birçok insan Amerika'da daha fazla kültürel eşitlik içeren
yerlerde yaşamaktadırlar. Birçoğumuz düzenli olarak diğer ülkelerden ve di­
ğer kültürlerden gelen insanlara rastlarız . Bu insanların bazıları başka ülke­
lerde doğmuştur; bazılarının ise ebeveynleri ya da büyükanne ve büyükba­
baları başka ülkelerde doğmuştur. New York şehri gibi bazı yerler inanılmaz
çeşitliliğe sahiptir.

Tanrıların Araba ları kitabı neydi?

Uzaylıların dünyayı ziyaret ettikleri fikri 1968' de yayımlanan ve Erich

von Daniken tarafından yazılan popüler Tanrıların Arabaları? Geçmişin
Çözülmemiş Gizemleri adlı kitap tarafından desteklendi. Ancak tarihçi­
ler ve bilim adamları tüm iddiaları reddetti. Dahası, Daniken intihal
ile suçlandı.

Ne yazık ki, Amerika'mn birçoğu geldiklerinde İngilizce dışında bir dil

konuşan göçmenler tarafından inşa edilmiş olduğu gerçeğine rağmen, bir­
çok kişi bu çeşitliliği tehditkar ya da korkutucu bulur. Ancak bu korkunun
büyük kısmı bu diğer kültürler konusundaki bilgisizliğe dayanmaktadır. Bu
bilgisizliğin önüne geçmek için dünyanın geri kalammn tarihini öğrenmek

Tarihin Temelleri / 17 1
önemlidir. Özellikle tüm dünyada çok fazla ekonomik etkiye sahip olduğu
için Çin hakkında daha fazla bilgi edinmek gerekir.

2. İkinci Sorun
Amerikan tarihi incelenirken, her ne kadar yirmi altı eyalet ismi ve sayısız
şehir ve bölge Kızılderili kelimeleri ile adlandırıldıysa da, genellikle Kızıl­
derililerin tarihi ve rolü en aza indirgenir. Kızılderililer Amerikan tarihinin
önemli bir parçasıdır ve onların tarihine, kültürüne, mirasına ve şu anki var­
lıklarına daha fazla önem verilmelidir.
Ayrıca Kızılderili tarihi Sacagawea, Osceola, Tecumseh, Crazy Horse (Çıl­
gın At), Sitting Bull (Oturan Boğa) ve Geronimo gibi kişilerle doludur. Bu
kişilerin dramatik hikayeleri ve Trail of Tears (Gözyaşı Yolu, Bazı Kızılderi­
li halklarının anavatarundan sürülmeleri olayı) ve Wounded Knee Katliamı
gibi olaylar da öğrenilmeye değerdir.
Son olarak günümüzde Kızılderililer, özellikle Arizona, New Mexico,
Alaska ve Güney Dakota gibi eyaletlerde Amerikan toplumunun önemli bir
kısmını temsil etmektedirler.

3. Üçüncü Sorun
Afrika kökenli Amerikalıların Amerika'nın inşa edilmesin� ki rolleri ge­ �
nellikle görmezden gelinir. Örneğin, İç Savaş öncesinde Güney' in kültürü ve
ekonomisi tamamen pamuk üretimi ve satışına dayanıyordu. Afro-Ameri­
kalı köleler pamuğu yetiştirip toplarlardı . Köleler, tarlaları hazırlar ve çiftlik
evlerindeki işlerin büyük kısmını
-�;
)"ftparlardı.
Wall Street, adını Manhattan'ın
alt ucunda inşa edilen bir duvardan
almıştır. Orada oluşturulan borsa
genellikle köle, şeker kamışı ve rom
getiren şirketlerin mallarını satardı
ve rom da, Karayipler ' de köle işçi­
ler tarafından yetiştirilen şekerden
yapılırdı .
İç Savaş' tan sonraki yıllarda
Afro-Amerikanlar bilime, edebiya­
ta, spora, müzik ve eğlence sektörü­

Maalesef ki yerli Amerikalılarının tarihimiz­ ne ve medeni haklar konusundaki

deki rolleri ABD sınıfl arında genellikle gör­ mücadeleye önemli katkılar sun­
mezden gelinmektedir. muşlardır.

l 18 / Dünya Tarihi
 Tarih öğrenme konusunda başka sorunlar var mı?
Tarih öğrenmenin en önemli sorunu, çok fazla olmasıdır. Ne kadar öğ­
renirseniz, öğrenilecek bir o kadar daha fazla şey olduğunu fark eder­
siniz. Tarihi böylesine ilginç yapan şeylerin bir kısmı da buradadır.
Sürekli olarak geçmişteki daha harika insanları ve olayları öğrenmeye
devam edersiniz.
Bu nedenle, neye odaklanacağınız ve neyi atlayacağınız konusunda
bazı seçimler yapmanız gerekir. Ama ana konu sadece küçük bir dilimi
incelediğinizin ve öğrenilecek daha çok fazla tarih olduğunun farkın­
da olmaktır.

4. Dördüncü Sorun
Geçmişi tartışırken, kadınların rolü yok sayılmakta ya da hafife alınmak­
tadır. Son yıllarda çok sayıda yazar, akademisyen, öğretmen ve tarihçi kadın­
ların rollerine ve katkılarına ışık tutmak için çalışmaktadırlar.

TARİHİ ÖGRENMENİN İLGİNÇ YOLLARI

Wikipedia tarih konusunda güvenilir bir kaynak mıdır?

Evet, Wikipedia genellikle tarih hakkında güvenilir makalelere sahip. En bü­
yük sorun ise Wikipedia makalelerinin çok detaylı olması. Örneğin, bu kitabı
yazdığım sırada, önemli dini lider Martin Luther ile ilgili Wikipedia makalesi
12.000 kelimeden daha uzun. Bu durum, bu makalelerin, Martin Luther'in
hayalı ve çalışmaları hakkında hızlı ve temel bir bilgi isteyen bir kişi için
kullanımını zorlaşhnyor.
Makalenin en başta bir özeti var ve aslında bu kısmın yardımı dokunuyor
ama bu özette de "papazlık sistemi (Sacerdotalism)" kelimesi geçiyor ki bu
da birçok okuyucuyu kötü etkiliyor. (Bu kelimenin üstüne bklarsaruz, sekiz
yüz kelimeden daha uzun bir açıklama da bulabiliyorsunuz .)

Tarih öğrenmek için İnternet yardımcı oluyor mu?

Bazı tarihi konular hakkında ne olduğunu açıklayan düzgün web siteleri var.
Ama birçok web sitesi kötü yazılmış durumda. Araşhnn. Ancak bazı önem­
li konular için aslında aralarından seçim yapabileceğiniz çok sayıda harika
web sitesi olması gerekirken birçoğunun düşük kaliteli olması üzücüdür.

Tarihin Temelleri / 19 I
 Bir diğer sorun ise eğitsel olması
gereken birçok web sitesinin rek­
lamla dolu olmasıdır. Bu konu özel­
likle üzücü çünkü internetin ana
amacı bir eğitim aracı olarak etkili
bir şekilde kullanılabilecek olmasıy­
dı. Birçok web sitesinde reklamlar
eğitsel kullanımın önüne geçmiş
durumda.

Tarihi keşfetmenin en iyi yolu tarih hakkın­

Daha fazla tarih öğrenmek
daki kitapları okumaktır. Bu kitapları satın için başka ne yapabilirim?
almak zorunda da değilsiniz, sadece yerel kü­ Tarih konusunda kitap okuyun.
tüphanenize gidin. Yerel kütüphanenize gidin ve tarih
kısmına göz atın. Aradığınız şeyi bulamazsanız bir çalışana sorun. Ya da ça­
lışanlardan öneri isteyin.
Tarih ile ilgili konularda kısa ve net açıklamalı kitaplar bulabileceğiniz
şaşırtıcı bir yer ise kütüphanelerin "çocuk kitapları" bölümüdür. Bir konu
hakkında kısa ve iyi yazılmış bir açıklama isterseniz tarih ve bilim kitapla­
rının birçoğu harikadır. Ayrıca öğrenmeyi kolaylaştıracak çok sayıda çizimli
ya da resimli kitaplar da vardır. Bu kitapları incelemekten utanırsanız basitçe
"Yeğenim için bakıyorum" diyebilirsiniz. DK yayınevinin eğitsel kitapları,
kısa ve özdür ve harika resimleri, çizimleri ve grafikleri vardır.
İ çerideki ilginç konuların hepsini görebilmek için bir kitapçının tarih bö­
lümünü dolaşın. Maalesef ki Amazon yüzünden birçok kitabevi kapandı.
Ama bazıları hala yerinde duruyor, bir tane bulun ve satıştaki harika kitapla­
rı görmek için orayı ziyaret edin.

Kitap okuyacak zamanım yok. Tarihi başka nasıl öğrenebilirim?

Oturup kitap okuyacak çok az zamanınız varsa, çok sayıda farklı cihazda
çalışan sesli kitapları deneyin. Sesli kitaplar araba sürerken, koşarken ya da
köpeğinizi gezdirirken çok işinize yarayabilir. Yerel kütüphaneniz size din­
leyebileceğiniz CD'leri ya da indirebileceğiniz sesli kitapları ücretsiz olarak
sunabilir. Sesli kitap hizmeti veren çok sayıda internet hizmeti de bulunur.
Kabul etmek gerekir ki, bazı tarih kitapları biraz uzun olabilir ve yirmi
ya da daha fazla saat gerektirebilir. ( Örneğin Ron Chernow'un 2005 yılında
yayımladığı Alexander Hamilton kitabı otuz altı saat sürüyor. Birçok okuyucu
bu kitabın çok iyi olduğunu düşünüyor. Diğerleri ise Amerikan tarihindeki

l 20 i Dünya Tarihi
bu unutulmaz kişiyi öğrenmek için daha hızlı bir yol tercih ediyor; Hamilton
müzikalini izlemek gibi.) Ama ilginç ve iyi bir kitap bulursanız ev-iş arasında
gidip gelirken kitabı ne kadar hızlı bitirebileceğinize şaşırırsınız.
Ayrıca, sesli bir kitaba başladıktan sonra eğer kitabın ilginizi çekmediğini
fark ederseniz, kitabı bitirmek zorunda değilsiniz! Başka bir şey bulun! Tarihi
öğrenmenin hilesi, araştıracak ilginç konular bulmaktır. Ve onlardan çok var.

Tarihi öğrenmek için başka öneriniz var mı?

Yaşlılarla konuşun. Onlara hayatları ve tecrübeleri hakkında sorular sorun.
Haberlerde neler olduğuna dikkat edin. Geçmiş tarih ile şekillendirilmiş
günlük olaylar bulmaya çalışın.

YouTube tarih dersleri için iyi bir kaynak mıdır?

YouTube'da çok sayıda tarih belgeseli vardır. Aynı YouTube'daki müzikler
gibi birçok durumda bu videolar yapımcılarından izin alınmadan ya da telif
hakkı ödenmeden yüklenmiştir. Diğer durumlarda ise yapımcılar ürünleri­
nin izlenmelerinden dolayı minnettar olabilir. "Tarih" kategorisine tıklayarak
YouTube'u inceleyin. İnternetteki her şey gibi burada da mantığınızı kullan­
manız gerekir. Bazı gereksiz ya da yanlış yönlendirici videolar da bulunabi­
lir. Ama aynı zamanda yüksek kaliteli ve bilgilendirici tarih belgeselleri de
bulabilirsiniz.
Bu nedenle, vaktiniz ve önünüzde bir elektronik cihaz olduğunda, oyun
oynamak ya da bilinçsiz bir şeyler yapmak yerine bir tarih belgeseli açın ve
öğrenin!

Amerika Tecrübesi nedir?

Amerika Tecrübesi, PBS (Public Broadcasting Service) tarafından yapılan harika
bir belgeseller dizisidir. Yerel televizyon kanalınızda ya da Amerika Tecrübesi
web sitesinde izlenebilir. Bu belgeseller tarihi öğrenmenin kolay yollarıdır.
Amerika Tecrübesi otuz sezondan fazladır. Keşfedebileceğiniz büyüleyici
konuların hepsini görmek için Wikipedia'nın "Amerika Tecrübesi bölüm liste­
si" başlığına bakın.

Ken Bums kimdir?

Ken Burns, Amerikan tarihi konusunda ödüllü belgeseller çekmiş bir film
yapımcısıdır. Önemli filmlerinden bazıları şunlardır:
- İç Savaş (1990 dokuz bölüm)
-

Tarihin Temelleri / 21 1
 - Beyzbol (1994-2010, on bölüm)
- Caz (2001, on bölüm)
- Savaş (2. Dünya Savaşı, 2007,
yedi bölüm)
- Vietnam Savaşı (2017, on bölüm)
- Country Müziği (2019, sekiz bö-
lüm)

Tarih hakkında iyi filmler var mı?

Birçok film tarihi olaylara dayanır.
Bazıları tarihi doğru şekilde yansı­
tır, bazıları da yansıtmaz. Bu kitap­
ta, önemli olaylar ve kişiler hakkın­
da bilgi edinmek için harika yollar
Film yapımcısı Ken Burns tarih filmleri ve
mini dizileri ile tanınmaktadır. olan bazı filmler tavsiye edilecektir.
İ şte bazı örnekler:
- Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok (193 1 )
- Gandhi (1982)
- Apollo 13 (1995)
- Lincoln (2011 )

Tarihi doğru yansıtmayan bazı filmler hangileridir?

Bu filmler, tamamen doğru değillerse de eğlencelidirler!
- The Three Stooges Meet Hercules (1962) (Üç Yardakçı Herkül ile Buluşunca)
- Start the Revolu tion Withou t Me (1970) (Devrimi Bensiz Başlatın)
- Mel Brooks History of the World: Part 1 (1981 ) (Mel Brooks Dünya Tarihi:
Bölüm 1 )
- Abraham Lincoln: Vampire Hunter (2012) (Abraham Lincoln: Vampir Avcısı)

Yüzyıllar kafamı kanştınyor. Neden 1600'lü yıllara on yedinci

yüzyıl deniyor? Neden yıllar "20" ile başlarken yirmi birinci
yüzyıldayız?
Aşağıda MS her bir yüzyılın dahilindeki yılları bulabilirsiniz. Bir yüzyılın
yıllarını belirlemenin iki yolu vardır: O yılıyla ya da 1 yılıyla başlamak. 1 sis­
temi teknik olarak daha doğrudur ama birçok kişi O yıl sistemi kapsamında
düşünür.
İ lk yüzyılın 1 ile 99 arasındaki yılları içerdiğinin farkında olun. ( İlk yüz­
yılda O yılı yoktur.) bunun anlamı, ikinci yüzyılın 1 00 ile 199 yılları arasında

1 22 / Dün y a Tarihi
olduğudur, 200 ile başlayan yıllarla değil. Oldukça kafa kanşhrıcı olabilir
ama listeyi incelerseniz daha manhklı gelecektir. (Eğer 1-99 arasındaki yıllar
olmasaydı, yüzyıl sayıları ile yıl sayılan birbiriyle uyacağından sorun orta­
dan kalkacakh.)

Yıllar Yüzyıl Yıllar Yüzyıl

1-99 (1-100) 1. 1000-1099 (1001-1100) 11 .

100-199 (101-200) 2. 1100-1199 (1101-1200) 12.

200-299 (201-300) 3. 1200-1299 (1201-1300) 13.

300-399 (301-400) 4. 1300-1399 (1301-1400) 14 .

400-499 (401-500) 5. 1400-1499 (1401-1500) 15.

500-599 (501-600) 6. 1500-1599 (1501-1600) 16.

600-699 (601-700) 7. 1600-1699 (1601-1700) 17 .

700-799 (701-800) 8. 1700-1799 (1701-1800) 18.

800-899 (801-900) 9. 1800-1899 (1801-1900) 19.

900-999 (901-1000) 10. 1900-1999 (1901-2000) 20

2000-2099 (2001-2100) 21 .

Sorunu daha iyi anlayabilmek için her kahnda beş oda bulunan üç katlı bir
bina düşünün. Birinci kattaki odaları 1-5 arasında numaralandırmak mümkün­
dür. Bu durumda ikinci kattaki odalar 101-105 ve üçüncü kattakiler 201-205 ara­
sında olur. Ama bu durum ikinci kat yerine üçüncü katta olacak olan 20 numa­
ralı odayı arayan bir kişi için son derece kafa kanşhna olabilir. Bu sorunun üs­
tesinden gelmek için çok katlı binalar 1 ile 99 arasındaki sayılan kullanmaktan
kaçınırlar. Ama tarih öğrenirken 1 ile 99 arasındaki yıllan görmezden gelmemiz
mümkün değildir çünkü birinci yüzyılda çok önemli olaylar olmuştur.

İNSANIN KÖKENLERİ

Tarih insanlarla ilgili olduğuna göre , insanın kökenleri nedir?

İnsanın kökenleri ile ilgili hikayenin i.ki farklı versiyonu vardır. Versiyonlar­
dan bir tanesi, Kutsal Kitap'ın Yaratılış Kitabı'run gerçek anlamı ile okunma­
sından gelir. Diğer versiyon ise bilimden.

Tarihin Temelleri / 23 1
 Kutsal Kitap insanın kökenleri
hakkında ne söylüyor?
Hıristiyan ve Yahudi Kutsal Kitap­
larının ikisinde de bulunan Yaratılış
Kitabı, insanın kökenleri ile ilgili
iki ayrı hikaye anlatır. İlk hikayede
Tanrı dünyayı, güneşi, ayı, yıldızla­
rı, bitkileri ve hayvanları altı günde
yaratır. İnsanlar da altıncı günde
Yaratılışçılar, Adem ile Havva ve Cennet Bah­ yaratılır:
çesi hikayeleri de dahil olmak üzere insanın
Sonra Tanrı dedi ki: İnsanları
kökenleri hakkında Kutsal Kitap'ta yazılanla-
ra inanırlar. kendi suretimizde, bize benzer ya­
ratalım. Denizdeki balıklara, ha­
vadaki kuşlara, evcil hayvanlara, tüm vahşi hayvanlara ve dünyadaki tüm
sürüngenlere egemen olsunlar. Tanrı insanı kendi suretinde yarattı, insanlar
Tanrı'nın suretinde yaratıldı; insanları erkek ve dişi olarak yarattı. (1:26-27)
İkinci hikaye:
Sonra Tanrı insanı yerdeki topraktan yarattı, burnuna yaşam soluğunu
üfledi ve insan yaşayan bir canlı oldu.

İnsan bütün evcil hayvanlara, havadaki kuşlara ve tüm vahşi hayvanlara

isim verdi; ama hiçbirisi insana uygun bir yardımcı olamadı. O zaman Tanrı
insanı derin bir uykuya yatırdı ve o uyurken kaburga kemiklerinden birisini
alıp yerini et ile doldurup kapattı. Tanrı daha sonra erkekten aldığı kaburga
kemiğinden bir kadın yarattı. Kadını erkeğe getirdiğinde erkek şöyle dedi:
İşte bu, sonunda benim kemiğimden alınmış kemik, etimden alınmış et;
ona "kadın" denecek çünkü o erkekten alındı. (2:7, 20-23 Yeni Amerikan İn­
cili)
Her ne kadar Kutsal Kitap'taki erken dönem ile ilgili hikayelerde tarih
olmasa da, birçok Hıristiyan Kutsal Kitap'ı inceleyerek yaratılış hikayesinin
Milattan Önce yaklaşık 4000 yılını işaret ettiğini bulmuşlardır. Bu, tüm evre­
nin ve insanların yaklaşık 6000 yaşında olduğu, evrim diye bir şey olmadığı
ve hatta bu kadar kısa bir sürede evrim için zaman olamayacağı anlamına
gelir.
Bilim, dünyanın 4,6 milyar yaşında olduğunu söyler. Peki kim haklı, bi­
lim mi Kutsal Kitap mı? Bu işin anahtarı Kutsal Kitap'ın nasıl okunduğunda
gizli.

1 24 / Dün y a Tarihi
Kutsal Kitap'ı okumanın farklı yaklaşımları nelerdir?
Kutsal Kitap'ı okuma konusunda iki yaklaşım vardır: harfi harfine açıklama
yaklaşımı ve harfi harfine açıklamama yaklaşımı.

Kutsal Kitap'ı harfi harfine açıklayarak okuma yaklaşımı nedir?

Harfi harfine açıklama taraftarları, Tanrının Sözü olmasından dolayı Kutsal
Kitap'ın yazıldığı şekilde değerlendirilmesi gerektiğine inanırlar. Bu okuyu­
cular tipik olarak Kutsal Kitap'ın "Tanrı' nın Sözleri" olduğuna inanırlar. Bu,
Tanrı'nın Kutsal Kitap'ın yazarlarına, ne yazmaları gerektiğini kelimesi keli­
mesine söylemiş olduğu fikridir. Bu nedenle, ne yazacaklarını Tanrı söylediy­
se Kutsal Kitap' ta herhangi bir yanlışlık olamaz . Yani, Kutsal Kitap dünyanın
6000 yaşında olduğunu söylüyorsa, dünya 6000 yaşındadır! (Harfi harfine
açıklama taraftarı bir kişi Tanrı'nın dünyanın kaç yaşında olduğunu bildiğini
çünkü yarahş anında Tanrı'nın orada olduğunu ama Stephen Hawking'in
olmadığını savunabilir! ) Normalde, Kutsal Kitap' ta yazılı olmadığı için harfi
harfine açıklama taraftarları evrime inanmazlar.
Kutsal Kitap'ta, gemiden düşen Yusuf ile ilgili bir hikaye vardır. Yusuf
büyük bir balık tarafından yutulur ve balık onu dışarıya tükürmeden önce
balığın midesinde üç gün boyunca yaşar. Harfi harfine açıklama taraftarları
bunun gerçekten olduğuna inanır. Kutsal Kitap'ı bu şekilde okuma yaklaşımı
harfi harfine açıklama yaklaşımıdır.
Kimi zaman harfi harfine açıklama taraftarlarına "yobaz" da denir.

Kutsal Kitap'a harfi harfine açıklama yapmama yaklaşımının

adı nedir?
Kutsal Kitap'ı okumanın harfi harfine açıklama yapılmayan yaklaşımına
bağlamcı yaklaşım denebilir. "Bağlaincı" terimi bu konuyu daha basit şekilde
anlatmak için kullanılan yeni bir terimdir. Kutsal Kitap'ı bu şekilde okuma
yaklaşımı için eskiden kullanılan terim "tarihi-eleştirel yöntem" dir. Kutsal
Kitap'ı bağlamsal olarak okuyan kişiye "bağlamcı" denir.
Bağlamcı yaklaşım Kutsal Kitap'ı insanların yazdığına inanır. İnsanlar ta­
rafından yazılan herhangi bir metni, yapılan bir konuşmayı ya da iletişimi
anlamak için kişinin "bağlamını" ya da ortamını anlaması gerekir. Eğer birisi
bana, "Sen tam bir salaksın!" derse, bu cümleyi nasıl yorumlayacağımı bile­
bilmek için bağlamını bilmem gereklidir. Beni sevmeyen birisi mi bana salak
diyor? Bir arkadaşım bana sataşıyor mu? Beni gerçekten seven birisi sadece
bana kızgın mı? Eğer patronsam, bana salak diyen çalışanımı işten kovmalı
mıyım? Bir tiyatro oyununda aktör müyüm? "Sen tam bir salaksın!" cüm-

Tarihin Temelleri / 25 1
 lesini nasıl anlayacağınız tamamen
bağlamına dayalıdır.
Bağlamcılann bakış açısı şu şe­
kildedir: Kutsal Kitap' ı insanlar yaz­
dıysa, içinde tarihi hatalar olabilir.
Dört farklı insan İsa'nın hikayesini
yazdılarsa, bu kişilerin hikayeyi an­
lahşları arasında farklılıklar olacak­
hr. Eski insanlar, çevrelerindeki dün­
yayı açıklayacak bilime sahip değil­
lerdir, bu nedenle genellikle mitleri
anlathlar. Tipik olarak bağlamcılar,
Bağnaz Hıristiyanlar Kutsal Kitap'ı harfi Yarahlış Kitabı'nın ilk kısmındaki
harfine yorumlarlar, bu da dünyanın 6000
hikayelerin dini mitler olduğuna ve
yaşında olduğu gibi inanışlara sebep olabilir.
evrenin nasıl yarahldığının bilimsel
ya da tarihi bir açıklaması olmadığına inanırlar.
Bağlamcılar, Yunus'un hikayesinin bir ders verme amaçlı olduğunu düşü­
nürler. Yunus Kitabı, dini nefret hakkında çok temel bir öğretici hikaye olarak
ortaya çıkar. Bağlamcılar Yunus'un üç gün boyunca bir balığın midesinde
yaşadığına inanmazlar çünkü bu fiziksel olarak imkansızdır. Bağlamcılar, bi­
limi olmayan, çok az yazılı tarihi olan ve kendilerinden önce olanları bilmek
için arkeolojiye de sahip olmayan eski insanlar gibi düşünmeye çalışmanız
gerektiğine inanırlar. İki tip bağlamcı vardır.

Bağlamcılann iki tipi nelerdir?

1. Kutsal Kitap'ın sadece insanlar tarafından yazıldığına inanan bağlamalar.
Bu bakış açısında, Kutsal Kitap ilginç, eski dini bir metindir ama daha fazlası
değildir.
2. Kutsal Kitap'ın insanlar tarafından yazıldığına ama Tanrı' dan ilham al­
dığına inanan bağlamcılar. Kutsal Kitap, Tanrı'nın mesajının insanlar tarafın­
dan, kendi sözleriyle ve eski edebi stiller kullanılarak yazılmış halidir. Kutsal
Kitap "Tanrı'nın Sözü" dür; yani Tanrı'nın mesajıdır ama "Tanrı'nın Sözleri"
değildir.

Bu durumda Kutsal Kitap'ın nasıl okunacağı konusunda kaç

tane görüş var?
Kutsal Kitap'ın nasıl okunacağı konusunda üç temel görüş vardır:
- Harfi harfine açıklama yaklaşımı

l 26 / Dün y a Tarihi
 - Bağlamcı yaklaşım; tamamen insan ürünü
- Bağlama yaklaşım; Tanrı' dan esinlenen bir insan ürünü
Hangi yaklaşım size daha manbklı geliyor?

Bilim insanın kökenleri hakkında ne söylüyor?

Bilime göre, Homo Sapiens (insan türü) türü, milyonlarca yıl içerisinde daha
az gelişmiş hayvanlardan evrimleşmiştir. İnsanın bu evrimini anlamak iki
açıdan zorlayıadır: 1 ) İnsanın evrimi karmaşık ve kimi zaman da dolambaçlı
bir süreçti ve 2) Bilim adamları, özellikle de paleontologlar ve genetikçiler in­
sanların evrim tarihinin karmaşık tarihi konusunda yeni detaylar keşfetme­
ye devam etmektedirler. Aşağıda yazılanlar, insanların evrimi konusundaki
mevcut bilimsel düşüncenin basitleştirilmiş bir açıklamasıdır.
Yapbozun ilk parçası, insanlar ile kuyruksuz maymunlar arasındaki
yaygın olarak fark edilen benzerliklerdir. İnsanlar, şempanzeler, goriller ve
cüce şempanzeler ile DNA'larırun yüzde 98' den fazlasını paylaşırlar. Tüm
memeliler arasında bir grup insanları, kuyruksuz maymunları, maymunları,
lemurları ve cadı makileri de içeren primatlardır. İlk kuyruksuz maymun­
lara ait bulgular on milyon yıl geriye gider. Yaklaşık dokuz milyon yıl önce
goriller ve yaklaşık alh milyon yıl önce de şempanzeler ayrılarak hominid
(insansı) adı verilen grubu ort�ya çıkarmışlardır.

Lucy Kimdir?
1974 yılının Kasım ayında, Amerikalı Donald C. Johanson (1943-) Af­
rika, Etiyopya' da kısmi bir iskelet bulduğunda paleoantropolojinin en
yaygın şekilde yayınlanmış buluşlarından birisini yapmışhr. Ü ç mil­
yon yıldan daha eski olan australopitek türündeki kadın iskeleti, her ne
kadar kafatası çıkarılamadıysa da, şimdiye kadar bulunan en eksiksiz
hominid fosiliydi. Yaratık 106.6 santimetre boyundaydı ve maymu­
numsu olsa da kesinlikle dik şekilde yürüyordu. Johanson buluşu­
nu 1979 yılında "Lucy" adıyla duyurdu. Bu isim, fosilin bulunduğu
kampta çok sevilen Beatles şarkısı "Lucy in the Sky with Diamonds"dan
alınmışh.

Yaklaşık 3,5 milyon yıl önce, Australopitekler adı verilen birkaç hominid
türü ortaya çıktı. Muhtemelen tropik yağmur ormanlarından geniş çayırlara
göç ederken evrimleşmişler ve dik şekilde yürümeye başlamışlardı. Yaklaşık
2,5 ile 1,4 milyon yıl önce yaşamışlardı.

Tarihin Temelleri / 27 1
 Australopitekler'den, Homo habilisler (homo, "insan" ya da "adam" demek­
tir) gibi ilk insanlar ortaya çıkh. Homo Habilisler yaklaşık 2,8 milyon yıl önce
evrimleşti. Bunlar taş gereçler kullanan ilk türlermiş gibi görünmektedir.
Daha sonra, yaklaşık 1,8 milyon yıl önce ortaya çıkan homo erektus lar gel-
di. Bu tür ise bizim türümüz olan Homo Sapiens'i (yani "düşünen insanı" ) or­
taya çıkardı. Ancak Neandertal insan olarak da adlandırılan Homo Neandert­
halensis adında farklı bir tür de evrimleşti. Bu dört "homo" türünden sadece
insanlar, yani Homo Sapiens hayatta kaldı.
Homo Sapiens yaklaşık 200.000 yıl önce Afrika' da ortaya çıktı. Yaklaşık
90.000 yıl önce Asya ve Avrupa' ya göç etti. Ancak Avrupa' daki Homo Sapiens­
ler in bir kısmı karıştı ve hala hayatta olan Neandertaller ile birlikte olarak
'

çocuk yaptı. Günümüzde Avrupa'daki birçok insan Neandertal DNA'sına

sahiptir.

İnsanlar maymunlardan mı evrimleşti?

Hayır. Her ne kadar insanlar ve hayvanlar milyonlarca yıl önce bölünen or­
tak bir evrim çizgisini paylaşıyorlarsa da, insanlar maymunlardan evrimleş­
medi.

İnsanın evrimi konusunda daha fazlası öğrenilecek mi?

Evet. Bilim adamları insanın evrim hikayesini çözmek için çalışmaya devam
ediyorlar. Bilimin, arkeoloji, paleontoloji ve genetik biyoloji gibi birçok dalı
bu konu üzerinde çalışıyor. Ayrıca daha fazla insan atası kemiği de bulunu­
yor.

1 28 / Dünya Tarihi
 TAŞ, BRONZ VE DEMİR ÇAGLARI

Eski insanlann yaşadığı farklı dönemler nelerdir?

Zaman anlayışımızı düzenleyebilmek için bilim insanları antik zamanlarda
yaşayan çeşitli halkların kullandığı aletlere dayalı olarak farklı çağlar yarat­
mışlardır: Taş Devri, Bronz Çağı ve Demir Çağı. Her bir çağ teknolojideki bir
gelişmeyi temsil eder. Bu sistem Danimarkalı arkeolog Christian Jürgensen
Thomsen (1788-1865) tarafından oluşturulmuştur. Aşağıda üç çağın yıl ara­
lıklarını bulabilirsiniz:
- Taş Devri: MÖ 3,4 milyondan 3300 yılına kadar
- Bronz Çağı: MÖ 3300' den 1200 yılına kadar
- Demir Çağı: MÖ 1200'den 800 yılına kadar.
Bu tarihlerin kesin olmadığım ve teknolojinin her yerde farklı olduğunu
unutmayın. Dünyanın bir tarafı yüzyıllar boyunca bronz aletleri kullanırken
diğer taraflarda demir araçlar ve silahlar kullanılıyordu.
Taş Devri tarih öncesi dönemdir ve "Yontma Taş Devri", "Orta Taş Devri"
ve "Cilalı Taş Devri" olarak ayrılır. Bunlara genellikle Paleolitik, Mezolitik ve
Neolitik Çağlar adı verilir. ("Paleo", eski ya da antik anlamına gelen Yunanca
kelimeden gelir ve "lithos" kelimesi Yunanca taş demektir. "Meso" orta ve
"neo" ise yeni anlamına gelir.)
Tarih çağları, kesin tanımlamasına uygun olarak, çok sayıda kültürün ya­
zıyı kullanmaya başladığı Tunç Devri'nde başlar. Tunç Devri'nin yaşandığı
dönemi açıklarken tarihçiler tarihi Mısır, Mezopotamya, Yunan, Hint ve Çin
gibi farklı antik kültürlere göre düzenlerler.

Antik Akdeniz' den Orta Çağ Avrupa' sına / 29 1

 Taş Devri'nde Neler Oldu?
Yontma Taş Devri'nde insanlar, may­
munumsu atalarından modem görü­
nüşlü ava-toplayıcılara dönüşüyor­
lardı. Taş araçlar yapmaya ve kullan­
maya başladılar. Bu uzun sürecin bir
Demir
aletler yerinde insanlar ateşi kontrol etmeyi
Tu nç
aletler ve kullanmayı öğrendiler. Orta Taş
Taş
aletler Devri'nde insanlar yerleşik hayata

MÖ MÖ MÖ
geçmeye ve tannu geliştirmeye baş­
2000000 3300 1200
ladılar.
Erken dönem insanlık tarihi araç gereç ve si­ Cilalı Taş Devri'nde insanlar, yi­
lah yapımı için kullanılan malzemenin türü­ yecekleri toplamak yerine üretme­
nü belirtecek şekilde Taş, Tunç ve Demir Çağ­
yi öğrendiler. Artık hayatta kalmak
larına ayrılmıştır.
için avcılığa, balıkçılığa ve yabani
meyve ve yemiş toplamaya bağımlı değillerdi. Ekin yetiştirmeyi, hayvanları
evcilleştirmeyi, toprak kaplar yapmayı, lif ve kıllardan kumaş dokumayı ve
granit, kuvars ya da diğer sert taşları çekiçle döverek, bileyerek ve cilalaya­
rak daha karmaşık araçlar ve silahlar yapmayı öğrendiler. Daha dayanıklı
evler ve topluluklar ve hatta müstahkem köyler oluşturarak gelecekte ortaya
çıkacak büyük uygarlıkların temelini attılar.

Tunç Devri Nedir?

Cilalı Taş Devri'nin sonlarına doğru Orta Doğu' daki zanaatkarlar bakırdan
araçlar ve silahlar yapmayı öğrendiler. Dünyada bilinen ilk insan yapımı ba­
kır objeler olan boncuklar, iğneler ve tığlar günümüzde Türkiye ve İran olan
bölgede MÖ 8000 yılı civarında üretilmişti. Bakır kullanımı nihayetinde eri­
miş bakıra kalay eklenerek tunç üretiminin keşfine yol açtı. Tunç bakırdan
çok daha sertti ve keskinleştirilebilirdi, bu nedenle de araç ve silah yapımı
için harika bir maddeydi.
Tunç kullanımı günümüzde Türkiye, Irak ve İran olan bölgede başladı.
Takip eden yüzyıllarda tunç kullanımı batıda Mısır' a, kuzeyde Avrupa' ya ve
doğuda ise Çin, Hindistan, Kore ve Japonya da dahil olmak üzere Asya'ya
yayıldı. Araç gereç ve silahlara ek olarak tunç yemek pişirme gereçlerinde ve
sanat çalışmaların da kullanılıyordu.

l 30 / Dünya Tarihi
Demir Çağı ne zaman başladı?
Bakır, demir madeninden daha düşük bir sıcaklıkta erir, bu nedenle insanlar
demir madenini eritmek için daha sıcak ateşler yaratmayı öğrenmek zorunda
kalmışlardır. Daha sonra işlenmiş demiri kömür ateşinde sürekli olarak ye­
niden ısıtıp daha sonra çekiçle döverek demiri mahfaza etme ve sertleştirme
sürecini öğrendiler. Bu şekilde demir tunçtan daha sert hale gelmekle kalma­
dı, aynı zamanda uzun süreli kullanımdan sonra da sertliğini korudu. Daha
sert demir üretmek için gereken bir sonraki teknolojik gelişme su vermekti ve
bu süreç sıcak demiri üst üste soğuk suya batırmayı içeriyordu.
Tunç, çok az bulunduğu için çok da maliyetliydi. Sonuç olarak demir
kullanmaya başlayana kadar insanlar doğa üzerindeki kontrollerini geniş­
letemediler. Bu nedenle demire /1 demokratik metal" adı verildi. Demir araç
gereçlerin yaygın şekilde kullanımı yaşam standartlarında genel bir artış
anlamına geliyordu. Örneğin, demir baltalar tarım amacıyla ormanların te­
mizlenmesini sağladı. Demir araç gereçler kuzuların kırkılması ve kumaşın
kesilmesi için kullanılabiliyordu ve ayrıca demir en önemli makine aracı olan
çarkların üretilmesi için kullanılıyordu . Çarkın içinde bir tahta parçası döner­
ken bir demir bıçak da onu kesiyordu ve bu şekilde tahta tekerler için aks ve
çomaklar üretilebiliyordu.

ANTİK MISIR KÜL TÜRÜ

Antik Mısır'ın tarihi nedir?

MÖ 3100 yılında Yukarı Mısır ve Aşağı Mısır adındaki iki krallık birleşti .
(Yukarı Mısır Nil Nehri'nin üst tarafında ve Aşağı Mısır da alt tarafındaydı .
Nil Nehri kuzeye doğru aktığı için haritalarda Yukarı Mısır Aşağı Mısır ' ın
altındadır. ) Mısırlı alimler arasında Mısır'ı birleştirip ilk kralı olan kişinin
Menes mi yoksa Narmer mi olduğu konusunda anlaşmazlık vardır. Firavun
olarak bilinen Mısır krallarının hem insan hem tanrı olduğuna inanılıyordu.
Hayatta olan firavun, güneş tanrısı Ra'nın vücut bulmuş hali olarak görü­
lüyordu.
Menes (ya da Narmer) ilk hanedanlığı yarattı. Daha sonra yaklaşık otuz
Mısır hanedanlığı oldu. Hanedanlık, birkaç nesil boyunca tahta sahip olan
yönetici aileydi. Mısır tarihi Eski Krallık, Orta Krallık ve Yeni Krallık olarak
üç ana döneme bölünebilir. Aşağıda genel bir taslak bulabilirsiniz . Tüm ta­
rihler milattan öncedir.

Antik Akdeniz' den Orta Çağ Avrupa' sına / 31 1

 Tarihler Olaylar
7000-31 00 Nil Nehri boyunca bağımsız köyler kurulması

3100-2686 İlk hanedanlıklar

3100 Mısır'ın birleşmesi ve hiyerogliflerin ilk defa kullanımı

2686-2181 Memphis'te Eski Krallık

2667-2648 İmhotep' in Zoser için ilk piramidi inşa etmesi

2650-2514 Giza'da Büyük Piramitlerin ve Sfenks'in inşa edilmesi

2181-2055 İlk Orta Dönem

Küçük Bağımsız eyaletler

2055-1650 Teb'te Orta Krallık

1650-1550 İkinci Orta Dönem

Doğudan Hyksos istilası ve daha sonra Hyksos'un sürgün

edilmesi

1550-1069 Yeni Krallık

1352-1336 Tel el-Amama'da Akhenaton'un hükümdarlık devri

1334-1325 Tutankamon'un hükümdarlık devri

1279-1213 il. Ramses'in hükümdarlık dönemi

Büyük inşaat projeleri: Luksor, Karnak, Abu Simbel

1069-715 Üçüncü Orta Dönem

715-332 Geç Dönem ya da Gerileme Dönemi

Asurlulann istilası ve daha sonra Pers istilası

332 Büyük İ skender 'in Mısır Krallığını sonlandırması

332-30 Yunanların hükümdarlığında Ptolemaioslar dönemi

51-30 Kleopatra

30 Romalıların Mısır'ı ele geçirişi

Büyük Mısır piramitleri nedir?

Büyük piramitler ve Sfenks Giza' da, Mısır'ın modern bir şehri olan Kahi­
re'nin dışında inşa edilmişlerdi. Üç piramit Keops, Mikerinos ve Kefren adın­
daki firavunların mezarlarıydı ve Eski Krallık döneminde inşa edilmişlerdi.

1 32 ! Dünya Tarih i
Daha sonra gelen en ünlü firavun­
lar Tutankamon (Kral Tut) ve Ram­
ses idi. Ancak Kral Tut ve Ramses'in
döneminde büyük piramitler 1200
yıldan daha eskiydi. Piramitler, on­
lar için halihazırda antik dönemdi!

Kral Tut en ünlü Mısır

firavunlarından birisidir. Peki
önemli bir yönetici miydi?
Hayır, aslında Kral Tut'un dönemi
antik Mısır 'ın geniş tarihinde nis­
peten önemsizdi. On sekizinci Ha­
nedanlıktan gelen bir yönetici olan
Kral Tut (yaklaşık MÖ 1342-1325),
dokuz yaşından, on sekiz yaşında­
Mısır Teb'de Luksor Sarayı önünde duran II.
ki ölümüne kadar hüküm sürdü.
Ramses 'in taştan heykeli. Kalıntılar 1 880'ler­
Bu dokuz yıllık dönem, 1922 yılın­ de yarı gömülü halde bulundu.
da antik Teb (günümüzde Luksor)
yakınlarındaki Krallar Vadisi'nde mezarı bulunmamış olsaydı önemsiz sa­
yılırdı. Teb yakınlarında gömülmüş olan yirmi yedi firavun arasında, sadece
küçük kral Tutankamon'un mezarı yüzyıllar boyunca yağmalardan korun­
muştu. Antik zamanlardan beri açılmamış olan mezarın içinde hala hazineler
vardı.
İngiliz arkeolog Howard Carter (1874-1939) giriş odasında, cenaze buket­
leri, sandallar, cübbeler, bardak ve sürahiler, üzeri resimli bir tabut, Tutanka­
mon'un gerçek boyutlu tahta heykelleri, hayvan kenarlı koltuklar, at arabası
kalıntıları ve altın bir taht da dahil altı yüzden fazla eser buldu. Mezar odala­
rında ise arkeologlardan oluşan bir ekip dört altın mabet ve Tutankamon'un
başını ve omuzlarını kaplayan altın maskesiyle eksiksiz olan kraliyet mum­
yasının içinde olduğu altın tabutu buldular. ("Kral Tut hazineleri" yazıp in­
temette bir arama yaparak mezarın içinde, Kral Tut'un altın maskesi de dahil
neler olduğunu görebilirsiniz. Maskenin üzerindeki mavi çizgiler lapis lazuli
taşından yapılmıştır. )

Antik Mısır'ın en büyük hükümdarı kimdi?

Büyük Ramses olarak da bilinen il. Ramses (MÖ 1303-1213), tüm Mısır fira­
vunlarının ya da yöneticilerinin en büyüğü olabilir. Birçoğu ondan "Büyük

Antik Akdeniz' d en Orta Çağ Avrupa' sına 33 I

olan" ya da "Yüce Ata" olarak bahseder. İmparatorluğun yönetimine ergen­
lik çağında geçmiş ve atmış yıldan fazla hüküm sürmüştür. Gücünün ve etki­
sinin kanıtı olarak, birçok ünlü tapınak ve anıt onun döneminde tamamlan­
mıştır. Doksan yaşına kadar yaşamıştır. Çok sayıda diğer firavun da Ramses
adını almıştır ancak hiçbirisi onun başarılarına ya da gücüne ulaşamamıştır.
iL Ramses'in mumyası Kahire' deki Mısır Müzesi'nde görülebilir. Kafası­
nın ve ellerinin sargıları açılmıştır, bu şekilde II. Ramses'in 3000 yıldan daha
eski olan gerçek yüzünü görmek mümkündür. (İnternette "II. Ramses mum­
yası" ve "II. Ramses binaları" yazarak görsellere bakabilirsiniz.)

ANTİK YUNAN KÜLTÜRÜ

Antik Yunan dünyasının tarihsel dönemleri nelerdir?

Antik Yunan dünyasının zaman çizelgesi yaklaşık MÖ 3000 ila 146 yılları ara­
sındadır ve aşağıdaki şekilde ayrılabilir:

T arihler Olaylar
MÖ 3000-1200 Minos ve Miken Dönemleri
MÖ 1200-800 Karanlık Çağ
MÖ S00-500 Arkaik Dönem
MÖ 500-323 Klasik Dönem
MÖ 323-146 Helenistik Dönem
MÖ 146 Romalıların Yunanistan'ı ele geçirmesi

Minoslar Kimdir?
Antik Yunan uygarlığı, Avrupa'nın ilk gelişmiş uygarlığı olan Minoslarla
başladı. Minoslar yaklaşık MÖ 3000 yılından 1450 yılına kadar Akdeniz' deki
Girit adasında gelişen zengin ve barışçıl bir halktı. (Haritada Girit adasını
bulun.) İhraç edilebilen ilk tarımsal üretim fazlasını üretebilen ilk insanlar
olduklarına inanılır. Minoslar taş, alçı ve kereste kullanarak yapılar inşa et­
miş, duvarları harika fresklerle boyamış, çömlek yapmış, kumaş dokumuş ve
boyamış, taş yollar ve köprüler yapmış ve oldukça gelişmiş drenaj sistemleri
ve su kemerleri yapmışlardı. Knossos şehrinde kraliyet ailesi duş sistemine
ve hatta sifonlu tuvaletlere bile sahipti.

l 34 ! Dü nya Tarih i
Neden Minoslar adı kullanılmıştır?
Girit adasındaki bu eski insanların kendilerine ne isim verdiklerini bilmiyo­
ruz ve yazılan da çözümlenemiyor. Ancak Yunan mitolojisi Girit'te yaşayan
Kral Minos'un hikayesini anlatıyor. Minoslar adı da bu isimden geliyor.

Minos kültürü nasıl sona erdi?

Tarihçiler Minos kültürünün sona eriş sebebi konusunu tartışıyorlar. Girit
adası depremlerden, bölgedeki yanardağlardan ve bir tsunamiden etkilen­
miştir. Ormanların yok edilmesi gibi ekolojik hasarlar da rol oynamış olabilir.
Ancak son felaket Yunan anakarasından gelen Mikenlerin istilasıdır.

Mikenler kimdi?
Mikenler, yaklaşık MÖ 1650 ila 1200 yılları arasında, Minoslardan öğrendik­
leri kültürü ve becerileri ileriye taşıyarak gelişmişlerdir. Mikenler yetenekli
at binicileri, at arabası sürücüleri ve Ege Denizi'nde hüküm süren başarılı de­
nizcilerdi. Miken kültürü tepelere inşa edilen ve akropolis adı verilen hisarlı
saraylarının çevresinde dönmüştür. Miken şehirlerine Miken, Argos, Korint­
hos, Sparta ve Atina ve Thebai adındaki küçük şehirler dahildir.

Truva Savaşı neydi?

Yaklaşık MÖ 1200 yılında Mikenler, Karadeniz etrafındaki halklarla karlı ti­
carete ulaşılması için anahtar olarak görülen Truva şehrine saldırdı.
Aşağıdaki harita, Marmara De-
nizi ile İstanbul Boğazı'nı birleştiren
ve gemilerin Ege Denizi'nden Kara­
deniz' e geçişini sağlayan, şimdiki
adı Çanakkale Boğazı olan dar bir
lthaka
boğaz olan Hellespontos'u koruyan
Truva'nın yerini göstermektedir.
Pllos

Truva Savaşı hakkında nasıl

bilgi sahibiyiz? •Knossos
Girit �
o 60 100 kın
Arkeoloji, Truva şehrinin Mikenler 100 mll

tarafından MÖ 1200 civarında yok

Truva Savaşı 'nın meydana geldiği alanın, gü­
edilişini doğrulamıştır. Bunun öte­ nümüzün modern Yunanistan'ını da içeren
sinde, Truva Savaşı ile ilgili tüm modern bir haritası, eski Truva şehrinin şu anda
hikayeler, İlyada gibi antik Yunan kuzey batı Türkiye'de olan yerini göstermektedir.

Antik Akdeniz' den Orta Çağ Avrupa' sına / 35 I

eserlerinden gelmektedir. Ancak Yunan tanrı ve tanrıçaları ile ilgili çok sayı­
da hikaye içerdiği için İlyada mitoloji olarak değerlendirilir.
Hikayelerde Agamemnon, Truva'yı on yıl boyunca kuşatan bir ordunun
başındadır. Bu hikayeler, Odiseus ve Aşil gibi Yunan kahramanlarını ve Tru­
valı kahraman Hektor'u içerirler.

Truva Atı hakkındaki hikaye nedir?

Truva ah hikayesi, Yunan ve daha sonra da Roma mitolojilerinden gel­
mektedir. Latin yazar Vergilius'un Aeneas eserinde anlatılır. Aynı za­
manda Homeros tarafından daha önce yazılmış olan Odysseia kitabında
da yer alır. Hikayeye göre Yunanlar bir bölük askeri içine alabilecek
kadar büyük bir tahta at inşa ederler. Yunanlar, atı içeriye almaları ve
savaşın bittiğini düşünmeleri konusunda Truvalıları kandırırlar. O gece
askerler attan çıkarlar, şehrin kapılarını açarlar, böylece Yunanlar şehre
girerek şehri yok eder ve halkı ya öldürür ya da köleleri yaparlar.
Truva'yı yok etmek için kullanılan bir Truva ahnın gerçekten olup ol­
madığını bilmek mümkün değildir. Bazıları Yunanların bir koçbaşı ya
da at şeklinde bir kuşatma makinesi kullanmış olabilecekleri ve hatta
bunun Truvalılara hediye edilen ve içinde askerler gizlenmiş olan bir
gemi olduğunu ileri sürer.

Dorlar kimdi?
Truva Savaşı'ndan kısa bir süre sonra, demir kılıç avantajına sahip olan Dar­
lar Mikenlileri istila edip yağmaladılar. Yunan anakarasının kuzeybatı ta­
rafından gelen Darlar güneye doğru ilerlediler ve büyük Miken şehirlerini
yağmalayıp yakarak ve zengin deniz tacirlerini fethederek Yunanistan'ı MÖ
1200 yılından yaklaşık 800 yılına kadar devam eden Karanlık Çağlara ittiler.
Darlar kendi göçebe çobanlık ve avcılık hayatlarını tercih ederek, büyük
Miken şehirlerinin yaşam tarzını reddettiler. Bir kabile halkı olarak, sert bir
adalet mantığına sahiptiler ve dönemlerine klanlar arasındaki kan davaları
damga vurdu. Erkekler genellikle, artık demirden yapılmış olan silahlar ta­
şırlardı. Darlar Tunç Devri'ni sona erdirip Demir Devri' ne girmişlerdi.

Bu döneme neden "Karanlık Çağ" denir?

Karanlık Çağ boyunca, Yunan uygarlığı konusunda çok az kanıt vardır; Mi­
kenler tarafından kullanılan yazı yok olmuştu ve Miken döneminde zengin-

\ 36 Dü n va Tarihi
leşen sanat gerilemişti. Dorlann hükümdarlığında çok sayıda Miken şehri
terk edildi ve birçok bölge ve adanın nüfusu azaldı. Diğer ülkelerle ticaret
yapıldığına dair bir kanıt yoktur. Yunanistan' a fakirlik hakim olmuştu.
Dorlar Yunan anakarasına sahip olunca, birkaç Miken topluluğu, Atina
şehri gibi uzak bölgelerde hayatta kaldı ve Atina önceki uygarlığa geri dön­
meyi hayal eden kişiler için bir sığınak haline geldi. Diğer Miken1iler Ege De­
nizi' ni geçerek Anadolu kıyılarına (şimdiki Türkiye) yerleşti. Bu göçmen1erin
hepsi İyon Yunancası konuşuyordu.

Yunan Arkaik Dönemi neydi (MÖ 800-500)?

Arkaik Dönem' de, İyonyalı Yunanlar Tunç Devri'nin gelişmiş uygarlığına
tutunmak için çaba göstermişlerdir. Yunan şair Homeros'un İlyada ve Ody­
sseia eserleri de dahil olmak üzere, şarkılar ve şiirler ile geçmişin yüceliğini
anmışlardır. ("İnsan Kültürünün İfadeleri" bölümü Homeros ve bu önemli
eserler hakkında daha çok bilgi verecektir.) Bu destanlar, sekizinci yüzyıl
şairi Hesiodos'un, kuzeydoğu Yunanistan' daki Olympos Dağı'nda yaşadı­
ğına inanılan tanrı Zeus ve diğer on bir tanrıya dayanarak yeni bir Yunan
dini ortaya çıkarmak amacıyla, evrenin yaratılışı ve tanrı nesillerinin bir
açıklaması olan Theogonia (Tanrıların Doğuşu) adlı eseriyle birleştirilmiştir.
Hesiodos yaklaşık MÖ 700 yılında ve Homeros da yaklaşık MÖ 800 yılında
yaşamıştır.

Antik Yunan'ın Klasik Dönemi neydi?

Bu dönem, MÖ 500 ile 323 yılları arasındaki antik Yunanistan'ın en büyük
başarıları elde ettiği dönemdir. Kendilerine Hellenler ve ülkelerine de Hellas
diyen klasik Yunanlar, batı uygarlığını herkesten daha fazla etkilemiştir. Ne­
redeyse her alandaki katkıları, 2000 yıldan daha uzun bir süre sonra, günü­
müzde bile bizimledir.
Yunan düşüncesi bilimi, tıbbı, felsefeyi, sanatı, edebiyatı, mimarlık ve mü­
hendisliği, matematiği, müziği, tiyatroyu, dili ve politikayı şekillendirmiştir.
Klasik Yunanlar, kişisel özgürlüğe, mantığa, doğruluğa ve her şeyin kararın­
da yapılması gerektiğine inanıyorlardı. Aynı zamanda insanların hem çalış­
mak hem de eğlenmek için zaman bulmaları ve zihnin işleyişinin bedenin
hareketli olması ile dengelemeleri gerektiği görüşündeydiler.
Yunan1ar, antik bir deniz uygarlığı olan Fenikelilerin alfabesini alarak bu
alfabeyi Yunan diline uyarladılar. Daha sonra Homeros'un, Hesiodos'un ve
şairlerin, tarihçilerin, tiyatro yazarlarının ve filozofların eserlerini kaleme al­
maya başladılar.

Antik Akdeniz' d e n Orta Çağ Avrupa' sına / 37 I

 Büyük Yunan filozofları arasında Sokrates, Platon ve Aristoteles vardı.
("Felsefe" bölümüne bakın.) Yunan edebiyatı Sappho'nun tutkulu aşk şiir­
lerini içeriyordu. Yunanlar ayrıca tiyatro oyunları da yazdılar: Aiskhylos,
Sophokles ve Euripides'in günümüzde hala öğrencilerin öğrenmeye devam
ettikleri trajedileri ve Aristophanes ve Menandros'un komedileri gibi. Klasik
Yunanlar konuşmayı severlerdi ve bazıları bir oratoryonun, düzyazının en
güzel şekli olduğunu düşünürlerdi. Modern dünyada da tanınan konuşma­
cıların arasında Antiphon, Lysias, İsocrates ve Demosthenes sayılabilir.
"Tarihin Babası" olarak adlandırılan Herodotos (yaklaşık MÖ 484-425)
modern dünyaya, Yunan şehir devletleri ile Pers İmparatorluğu arasında
yapılan Pers Savaşlarının (MÖ 499-449) kaydım bırakmıştır. Yunanların in­
sanlığa . bir diğer katkısı ise "Tıbbın Babası" unvanım alan ve doktorların,
hastalığın sebebini belirlemek için mantıklarını kullanmaları ve hastalıkları
ve yaralanmaları teşhis etmek ve iyileştirmek için hastanın görünüşünü, dav­
ranışlarını incelemeleri gerektiğini öğreten doktor Hipokrates' tir. (Hipokrat
yemini konusu "Tıp ve Hastalıklar " bölümünde incelenecektir.)

Perikles kimdir?
Pericles (MÖ 495-429), gücünün zirvesinde olduğu dönemde Atina'yı yöne­
ten öncü bir Yunan devlet adamıydı. "İlk Atina vatandaşı" olarak da adlan­
dırılan Perikles, Sparta şehriyle yapılan Peloponez Savaşı'nın başlangıcında
ülkesini yönetti. Demokrasiyi teşvik etti ve çeşitli sanat ve mimari şekilleri­
nin gelişimini destekledi.
Perikles aynı zamanda, Atina'daki Akropolis'te yer alan ünlü Athena ta­
pınağı Parthenon'u inşa etti. Yunan mitolojisine göre Athena bir bakireydi.
Yunanca bakire kelimesi parthenostur ve tapınak Parthenon adını bu kelime­
den almıştır.

Gücünün zirvesindeyken Atina'nın başına hangi felaketler geldi?

Atina'yı iki felaket vurdu: bir salgın hastalık ve Peloponez Savaşı. MÖ 430 yı­
lında Atina, nihayetinde, yöneticisi Perikles de dahil şehrin nüfusunun üçte
birini öldüren berbat bir salgın hastalığa maruz kaldı. Salgından kaynakla­
nan ölümler, Sparta şehir devleti ile Peloponez Savaşı'nı yaparken Atina'yı
zayıflattı.
MÖ 431 ile 404 yılları arasında süren savaş, Yunanistan'ın, Pelopennesos
adı verilen aşağı kısmından adını almıştır. (Sparta Peloponnesos bölgesinde­
dir. ) Savaş Yunanistan'ın altın çağının sonunun sinyallerini verdi. Üç aşama

1 38 / Dünya Tarihi
Atina 'da yer alan Parthenon, tanrıça Athena'ya adanmış bir tapınaktı. MÖ 447 ile 432 yılları
arasında inşa edilen tapınak, Dorik mimarinin önemli bir örneği ve günümüzde Yunanis­
tan 'ın en popüler turistik merkezlerinden birisidir.

halinde gerçekleşen savaş, şiddetli bir deniz savaşında Atina donanmasının

yok edilmesiyle sona erdi. Atina yıkıntılar içinde kalmıştı.

Peloponez Savaşı'ndan sonra Atina'ya ne oldu?

Savaş sebebiyle Yunan şehir devletleri düşüşteyken, Yunanistan'ın kuzey
komşusu olan Makedonya güç kazanıyordu. Mô 353 yılında Makedonya
kralı 2. Phillippos (MÔ 382-336) Yunanistan'a bir saldırı düzenledi. Bu saldı­
rının sebep olduğu savaş, Yunanistan'ın en sonunda fethedildiği yıl olan MÔ
338' e kadar sona ermedi.
Phillippos öldürüldüğünde, yirmi yaşındaki oğlu Alexander (İskender)
tahta geçti. Daha sonra İskender, Pers İmparatorluğu'nu fethetmek için on
yıllık bir sefer başlattı. İskender, otuz yaşına geldiğinde dünyanın büyük bir
kısmını fethetmiş ve imparatorluğunu Mısır' dan Hindistan' a kadar genişlet­
mişti.

Makedonya Kralı İskender'e neden "Büyük" ünvanı verildi?

Büyük İskender (MÔ 356-323), zamanında bilinen dünyanın neredeyse ta­
mamını işgal etmiş olduğu gerçeğinden kaynaklanan bir itibarla efsanevi bir
figür olarak tarih sayfalarında yer aldı. Aslında tüm dünyanın kralıydı.
Kral 2. Phillippos'un oğlu olarak İskender, genç bir Yunan prensine yakı­
şır bir şekilde yetiştirilmiş ve eğitim almıştı. Yunan filozof Aristoteles (MÔ
384-322) tarafından yetiştirilmiş ve atletizm ve savaş eğitimi almıştı. Yunan

Antik Akdeniz' den Orta Çağ Avrupa' sına / 39 I

edebiyalı ve sanalı konusunda yaplığı çalışmalar daha sonra savaşçı yeteneği
ile birleşerek, Helenizm'i (Yunan Kültürü) bilinen dünyanın tamamına yayan
heybetli bir fatih ortaya çıkardı.
İskender on allı yaşındayken, babası krallığını büyütmek için askeri sefer­
lere çıkınca Makedonya devletini yönetmeye başladı. On yedi yaşına geldi­
ğinde savaş meydanında babasına eşlik etti ve ordunun bir kolunu yöneterek
Thebai'yi yendi. MÖ 336 yılında Phillippos öldürüldüğünde İskender hızlı
hareket ederek taht iddiasını ortaya koydu. Babasının seferlerini yürütmeye
devam etti ve Yunanistan'ı ve Balkan yarımadasını güvence allına aldı. Son
derece cesur olan ve hem kendisinin hem de {sayıların on binleri geçen) bir­
liklerinin yeteneklerine güvenen İskender, MÖ 331 yılının sonbaharında Pers
ordusunu yenerek Mısır' a sahip oldu.
Yüzlerce yıllık Pers imparatorluğu parçalandı ve genç Makedonya kralı
kendisini "Asya'nın Kralı" ilan etti. Buna rağmen yoluna devam ederek Af­
ganistan'ı ve daha sonra da Hindistan'ı ele geçirdi. Arap yarımadasını işgal
etmeye hazırdı ama MÖ 323' de otuz üç yaşındayken yüksek ateşten öldü.
İskender, her ne kadar "Büyük" olarak hatırlanıyorsa da, fethettiği halkla­
rın çoğu onu bu şekilde anmıyordu. Diğerleri ona "uğursuz" diyordu. Hoş­
görüyle ama yine de otoriter şekilde yönettiği geniş krallığı, eski generalleri
arasında bölünmüştü.

Yunan kadırgası kopyası, kendi zamanı için son derece etkileyici bir gemi olduğunu göster­
mektedir.

j 40 I Dünya Tarihi
 Büyük
İskender'in
İmparatorluğu
A R A B i S TA N

ve Yunanistan'dan
Hindistan'a ve Babil'e uz.anan
fetihleri (MÔ 334-323)

Bu harita Büyük İskender'in imparatorluğunun en geniş halini göstermektedir.

Yunan tarihinin Helenistik dönemi nedir?

MÔ 323 ile 146 yılları arasında yer alan Helenistik dönem, İskender'in ölü­
münden, Yunanistan'ın Romalılar tarafından fethedilmesine kadar sürdü. Bu
dönemi Roma İmparatorluğu takip etti. "Helenistik" terimi, Yunan politik
kontrolünü ve Yunan kültürünü ifade eder. Kelime, Yunanistan'ın üst kısmı
olan Hellas'ın adından gelmektedir. (Terimin Yunan mitolojisi figürü Truvalı
Helen ile ilgisi yoktur.)

ANTİK ROMA KÜLTÜRÜ

Eski Roma tarihi nedir?

MÔ 753'te, Roma şehri kuruldu. (Efsaneye göre şehir Romulus tarafından
kurulmuştu. ) Tiber Nehri'nin üst tarafındaki ormanlık tepelerde, denizden
yaklaşık 24 km uzakta yer alan Roma, ticaret rotalarına erişim sağlarken, ko­
numu son derece savunulabilir olduğundan, saldırganlara karşı doğal koru­
maya da sahip olmanın avantajını yaşadı. Bölgede tarımın yanı sıra, üretim
ve madencilik de gelişti.
MÔ 509 yılında, asiller Roma Cumhuriyeti'ni kurdu. Hükümet, konsül adı
verilen seçilmiş iki yetkili tarafından yönetiliyordu. Gücü paylaşhkları için be­
lirli bir denge sağlanmışh; çünkü birisi diğerinin hareketlerini veto edebiliyor­
du. Ve görevler kısa süreliydi: seçilen yetkili sadece bir yıl hizmet ediyordu.
Bu devlet başkanları, üst düzey devlet adamlarından oluşan Roma Senatosu
tarafından yönlendiriliyordu. Halkın da söz sahibi olduğu meclisler de vardı.

Antik Akdeniz' den Orta Çağ Avrupa' sına ! 41 1

 MÖ 390' da, Galyalılar (Bah Avrupa' dan gelen bir Kelt halkı) Roma'yı ele
geçirip yağmaladı ve kısa bir süreliğine ellerinde tuttu. MÖ 300 yılında Ro­
malılar Yunanlarla etkileşime girdi ve Yunanların sadece bazı fikirlerini değil
mitolojilerini de benimsedi. Yunan tanrı ve tanrıçalara kısa süre içerisinde
Roma adları verildi.
MÖ 275'te Roma, İtalya yarımadasının büyük bir kısmını kontrol ediyor­
du. Kendi ülkeleri istikrarlı olan Romalılar gözlerini denizaşırı genişlemeye
dikti ve MÖ 264 ile 146 yılları arasında toprak kazanmak için Kartaca savaş­
larını yapblar. Sicilya, Sardunya ve Korsika adlı Akdeniz adalarını; Galya'nın
bir kısmını, İspanya'nın büyük bir bölümünü ve (Kuzey Afrika'daki) Karta­
ca'yı fethettiler.
MÖ son yüzyılda Roma Cumhuriyeti iç savaşlarla ayrıldı. Bu kaosun içe­
risinde Julius Caesar başa geçti. Caesar, Roma askerlerini Galya' da (bugünkü
Fransa) zafere ve fethe götüren madalyalı bir generaldi. Roma'nın yöneticisi
olarak MÖ 49' dan 44' e kadar diktatör olarak yönetti ama daha sonra öldü­
rüldü.

Julius Caesar neden öldürüldü?

Roma generali ve devlet adamı Julius Caesar (MÖ 100-44), Senato binasın­
da, onu hırslı bir zorba ve Roma İmparatorluğu'na karşı bir tehdit olarak
gören ve bazı eski arkadaşlarını da içeren bir grup adam tarafından bıçak­
lanarak öldürüldü. Bu olay, Julius Caesar hakkındaki ihtilafı da göstermek­
tedir.
Bazıları onu kendisini zorla göreve getirten bir kışkırhcı olarak görürken,
diğerleri de aristokrat kökenli Caesar'ı, oligarşik bir devlette (hükümetin
sadece kendi çıkarlarını düşünen birkaç kişi tarafından yönetilmesi) halkın
haklarını savunan soylu bir karakter olarak görüyordu. Bu bölünmüş görüş­
ler tarih boyunca Caesar'ı takip etti.
Sukashn tarihi olan 15 Mart, Wiliam Shakespeare'in Julius Caesar (1599' da
yazılmışhr) oyunundaki, bir kahinin Julius Caesar'ı "Mart'ın ortalarına dik­
kat etmesi" konusunda uyardığı bir sabra dayalı olarak ünlü oldu.
Caesar'ın MÖ 44 yılında ölmesiyle, Roma'yı yönetmesi için Lepidus,
Octavianus ve Marcus Antonius'un yetkiyi paylaşhğı üçlü iktidar kuruldu.
Marcus Antonius, Mısır Kraliçesi Kleopatra ile yaşadığı ilişki ile habrlanmak­
tadır. Sonunda, Caesar'ın ikinci kuşaktan torunu olan Octavianus, MÖ 27' de
Roma İmparatoru oldu. "Saygıdeğer kişi" anlamına gelen Augustus adını
aldı.

1 42 / Dünya Tarihi
Roma İmparatorluğu'nun en önemli yöneticileri kimlerdi?
Roma İmparatorluğu'nun 500 yılı (MÖ 27-MS 476), tarihe en dikkate değer
ve en şeytani liderleri sunmuştur. Ana imparatorlar, Balı uygarlıklarındaki
neredeyse tüm öğrencilerin bildiği isimlerdir:

İmparator Tahtta olduğu tarihler

Augustus MÖ 27-MS 14
Tiberius MS 14-37
Caligula MS 37-41
Claudius MS 41-54
Nero MS 54-68
Traianus MS 98-117
Marcus Aurelius MS 161-180
Diocletianus MS 284-305
1 . Constantinus MS 306-337

Augustus'un yönetiminde, 200 yıl süren ve az savaşın olduğu Pax Roma-.

na ("Roma Barışı" ) dönemi başladı; sonunda Roma dikkatini sanata, edebi­
yata, eğitime ve ticarete çevirebilmişti.
Roma'nın ikinci İmparatoru olarak Tiberius, Romalı politikacıların etkisi
altına girdi. Tiberius, İmparator Augustus'un evlat edindiği oğluydu ve li­
derlik rolünü devralması için dikkatle eğitilmiş ve hazırlanmıştı. En nihaye­
tinde zorba bir yönetici oldu; saltanatının son yılları ahlaksızlık ve zalimlik
ile karalanmıştı.
Tıberius' un ölümü üzerine, yeğeni Caligula tahta çıkh. Caligula, kısa süreliğine
ılıman bir yönetim sergiledi ama tahta çıkhktan kısa bir süre sonra hastalandı ve
sonrasında bilinen dengesiz tavrını sergiledi. Birçok akademisyen, Caligula'nın
deli olduğu konusunda aynı fikirdedir. Caligula MS 41 yılında öldürüldü ve (yine
Tıberius'un yeğeni) Oaudius imparator ilan edildi. (Bazıları Caligula'nın, beyin
hasarına sebep olabilen kurşun zehirlenmesi yaşadığını iddia etmektedir. Şarap
genellikle kurşun çömleklerde tutuluyordu ve su boruları da kurşundandı.)
Claudius, Almanya, Suriye ve Moritanya (günümüzdeki Cezayir ve Fas)
ile savaşarak ve Britanya'run yarısını fethederek, Roma'run genişlemesini
tekrar başlath. Yönetiminin düzgün olduğu söylense de, düşmanları da vardı
ve bu düşmanların arasında, oğlu Nero'nun bir sonraki imparator olmasını

Antik Akdeniz' den Orta Çağ Avru p a' sma / 43 I

garanti allına aldıktan sonra MS 54 yılında Claudius'u öldürdüğüne inanılan
yeğeni Genç Agrippina da bulunuyordu.
Eski Roma İmparatorluğu, Nero ile muhtemelen en despot yöneticisine
sahip oldu. İmparator olduğu ilk yıllar kamusal olayların etkili bir şekilde
yönetilmiş olmasıyla bilinse de, MS 59 yılında annesini öldürttü (Annesinin
oğlu yoluyla imparatorluk yaptığı söyleniyordu. ) ve Nero bu noktadan sonra
merhametsiz bir imparator haline geldi. Cinayet komplolarına dahil oldu,
çok sayıda Romalının öldürülmesini emretti, Hıristiyanlara işkence edilmesi­
ne sebep oldu ve hazineyi boşaltan müsrif bir yaşam sürdü. Roma Senatosu
tarafından halk düşmanı ilan edildi ve MS 68 yılında kendini öldürdü.
Traianus en çok, Roma topraklarını genişleten askeri seferleri ile tanınır.
Aynı zamanda da bir inşaatçıydı; köprüler, yollar ve çok sayıda bina inşa etti.

İmparator Marcus Aurelius neden önemlidir?

Marcus Aurelius imparator olduğunda, halihazırda yirmi yıldan fazladır
devlet için çalışıyordu. Son derece geniş bir tecrübeye sahip olan Aurelius'un,
hem bilgili hem de nazik bir karaktere sahip olduğu söylenir. Generalleri is­
yan çıkaran kabileleri sakinleştirdi ve bunun yanında Tuna Nehri boyunca
zaferler kazandı, birlikleri aynı zamanda kuzeydeki barbarlar ile de savaştı.
Aurelius ayrıca Stoacı felsefe için önemli olan Meditations (Kendime Düşünce­
ler) kitabını yazmasıyla da tanınır.
MS üçüncü yüzyılda Roma orduları o kadar çok halkı fethetmişti ki, im­
paratorluk Avrupa boyunca uzanıyor ve Afrika'nın Akdeniz kıyılarının ta­
mamını ve ayrıca Orta Doğu'nun bazı kısımlarını da içeriyordu. Bu güç ve
genişleme döneminde Çin, Hindistan ve Afrika'ya kadar uzanan geniş bir
yol ve deniz rotaları ağıyla ticaret de zirveye çıktı. Roma hükümeti altın, gü­
müş, bakır ve bronzdan yapılma paraları bastı ve kontrol etti.

Kartaca Savaşları nedir?

Kartaca Savaşları, Roma'nın imparatorluğu genişletmek için yaptığı üç ana
seferdi. Sicilya adasında bir şehir olan Messina, şehirdeki savaşan birimlerin
hem Kartaca hem de Roma' dan yardım istedikleri MÖ 264 yılında başlayan
ilk Kartaca Savaşı'nın olduğu yerdi. İlk olarak Kuzey Afrika'dan Kartacalı­
lar gelerek şehri güvence altına aldı. Ama savaş için donanmalarını hazırla­
yan Romalılar geldi ve Kartacalıları dışarı atarak (MÖ 241 ) Sicilya'yı fethetti.
Messina, Roma ile gücünü birleştiren özgür bir şehir oldu.
İkinci Kartaca Savaşı (MÖ 218-201) büyük oranda İspanya'nın kontrolü
için yapılmıştı. Büyük Kartaca generali Hannibal, MÖ 218 yılında İspan-

l 44 / Dünya Tarihi
ya' daki Roma müttefiki Saguntum şehrini ele geçirdikten sonra, Alpleri ge­
çerek İtalya'yı işgal etti ve orada Roma orduları tarafından karşılanıp yenildi.
İkinci Kartaca Savaşı'ndaki nihai muharebe MÖ 202 yılında Kuzey Afrika'nın
Zama şehrinde (Kartaca'nın güney batısı) yapıldı. General Scipio Africanus
(MÖ 236-183) yönetimindeki Romalılar, Hannibal yönetimindeki Kartacahla­
rı burada yendi. Roma, Kartaca' dan tazminat almaya başladı ve aynı zaman­
da Kartaca İspanya üzerindeki iddiasından vazgeçmeye zorlandı. MÖ 201 'de
iki güç elli yıl boyunca geçerli kalan bir barış anlaşması imzaladı.

MS 117 yı lında Roma' nın

en geniş sınırl arı.

Var olan en büyük imparatorluklardan birisi olan Roma İmparatorluğu, en güçlü olduğu
dönemde Akdeniz'i çevreleyerek Afrika'dan Britanya adalarına ve İspanya' dan Orta Doğu'ya
kadar uzanıyordu.

MÖ 146 yılında hangi önemli olay oldu?

MÖ 146'da Yunanistan Roma tarafından işgal edildi ve bölümlere ay­
rıldı. Şehir devletleri, askeri ya da politik güçleri olmamasına rağmen,
Roma yönetimi altında parladılar. Ve yüzyıllardır Yunan düşünce siste­
mini ve kültürünü ödünç alan Romalılar da kısa süre içerisinde Yunan
fikirlerini, sanatını ve dinini imparatorluklarına yayarak, modem Batı
toplamının miras aldığı Greko-Romen kültürünü ortaya çıkardılar.

Antik :\ kd e ni/den Orta (,cığ Avru pa' sına -��J

Another random document with
no related content on Scribd:
 THE TWO GIRLS STEPPED OUT OF THE ELEVATOR AND
FOUND GARRY KNAPP WAITING FOR THEM.
Dorothy Dale’s Engagement Page 41

“First National Bank of Womankind,” she cried gaily. “I always

carry it there in case of accident—being run over, robbed, or an
earthquake. But that five dollars is all I own. Oh, dear! I wish I had
stuffed the whole roll into my stocking.”
“Don’t, Tavia! it’s not ladylike.”
“I don’t care. Pockets are out of style again,” pouted her friend.
“And, anyway, you must admit that this was a stroke of genius, for I
would otherwise be without a penny.”
However, Tavia was too kind-hearted, as well as light-hearted, to
allow her loss to cloud the day for Dorothy. She was just as
enthusiastic in the afternoon in helping her friend select the goods
she wished to buy as though all the “pretties” were for herself.
They came home toward dusk, tired enough, and lay down for an
hour—“relaxing as per instructions of Lovely Lucy Larriper, the
afternoon newspaper statistician,” Tavia said.
“Why ‘statistician’?” asked Dorothy, wonderingly.
“Why! isn’t she a ‘figger’ expert?” laughed Tavia. “Now relax!”
A brisk bath followed and then, at seven, the two girls stepped out
of the elevator into the lobby of the hotel and found Garry Knapp
waiting for them. He was likewise well tubbed and scrubbed, but he
did not conform to city custom and wear evening dress. Indeed,
Dorothy could not imagine him in the black and severe habiliments of
society.
“Not that his figure would not carry them well,” she thought. “But
he would somehow seem out of place. Some of his breeziness and
—and—yes!—his nice kind of ‘freshness’ would be gone. That gray
business suit becomes him and so does his hat.”
 But, of course, the hat was not in evidence at present. The captain
of the waiters had evidently expected this party, for he beckoned
them to a retired table the moment the trio entered the long dining-
room.
“How cozy!” exclaimed Dorothy. “You must have what they call a
‘pull’ with people in authority, Mr. Knapp.”
“How’s that?” he asked.
“Why, you can get the best table in the dining-room, and this
morning you rescued us from trouble through your acquaintanceship
with Mr. Schuman.”
“The influence of the Almighty Dollar,” said Garry Knapp, briefly.
“This morning I had just spent several hundred dollars of Bob
Douglass’ good money in that store. And here at this hotel Bob’s
name is as good as a gold certificate.”
“Oh, money! money!” groaned Tavia, “what crimes are committed
in thy name—and likewise, what benefits achieved! I wonder what
the person who stole it is doing with my money?”
“Perhaps it was somebody who needed it more than you do,” said
Dorothy, rather quizzically.
“Can’t be such a person. And needy people seldom find money.
Besides, needy folk are always honest—in the books. I’m honest
myself, and heaven knows I’m needy!”
“Was it truly all the money you had with you?” asked Garry Knapp,
commiseratingly.
“Honest and true, black and blue, lay me down and cut me in two!”
chanted Tavia.
“All but the five dollars in the bank,” Dorothy said demurely, but
with dancing eyes.
And for once Tavia actually blushed and was silenced—for a
moment. Garry drawled:
“I wonder who did get your bag, Miss Travers? Of course, there
are always light-fingered people hanging about a store like that.”
 “And the money will be put to no good use,” declared the loser,
dejectedly. “If the person finding it would only found a hospital—or
something—with it, I’d feel a lot better. But I know just what will
happen.”
“What?” asked Dorothy.
“The person who took my bag will go and blow themselves to a
fancy dinner—oh! better even than this one. I only hope he or she
will eat so much that they will be sick——”
“Don’t! don’t!” begged Dorothy, stopping her ears. “You are
dreadfully mixed in your grammar.”
“Do you wonder? After having been robbed so ruthlessly?”
“But, certainly, dear,” cooed Dorothy, “your knowledge of grammar
was not in your bag, too?”
Thus they joked over Tavia’s tragedy; but all the time Dorothy’s
agile mind was working hard to scheme out a way to help her chum
over this very, very hard place.
Just at this time, however, she had to give some thought to Garry
Knapp. He took out three slips of pasteboard toward the end of the
very pleasant meal and flipped them upon the cloth.
“I took a chance,” he said, in his boyish way. “There’s a good show
down the street—kill a little time. Vaudeville and pictures. Good
seats.”
“Oh, let’s!” cried Tavia, clasping her hands.
Dorothy knew that the theatre in question was respectable
enough, although the entertainment was not of the Broadway class.
But she knew, too, that this young man from the West probably could
not afford to pay two dollars or more for a seat for an evening’s
pleasure.
“Of course we’ll be delighted to go. And we’d better go at once,”
Dorothy said, without hesitation. “I’m ready. Are you, Tavia?”
“You dear!” whispered Tavia, squeezing her arm as they followed
Garry Knapp from the dining-room. “I never before knew you to be
so amenable where a young man was concerned.”
“Is that so?” drawled Dorothy, but hid her face from her friend’s
sharp eyes.
It was late, but a fine, bright, dry evening when the trio came out of
the theatre and walked slowly toward their hotel. On the block in the
middle of which the Fanuel was situated there were but few
pedestrians. As they approached the main entrance to the hotel a
girl came slowly toward them, peering, it seemed, sharply into their
faces.
She was rather shabbily dressed, but was not at all an unattractive
looking girl. Dorothy noticed that her passing glance was for Garry
Knapp, not for herself or for Tavia. The young man had half dropped
behind as they approached the hotel entrance and was saying:
“I think I’ll take a brisk walk for a bit, having seen you ladies home
after a very charming evening. I feel kind of shut in after that theatre,
and want to expand my lungs.”
“Good-night, then, Mr. Knapp,” Dorothy said lightly. “And thank you
for a pleasant evening.”
“Ditto!” Tavia said, hiding a little yawn behind her gloved fingers.
The girls stepped toward the open door of the hotel. Garry Knapp
wheeled and started back the way they had come. Tavia clutched
her chum’s arm with excitement.
“Did you see that girl?”
“Why—yes,” Dorothy said wonderingly.
“Look back! Quick!”
Impelled by her chum’s tone, Dorothy turned and looked up the
street. Garry Knapp had overtaken the girl. The girl looked sidewise
at him—they could see her turn her head—and then she evidently
spoke. Garry dropped into slow step with her, and they strolled
along, talking eagerly.
“Why, he must know her!” gasped Tavia.
 “Why didn’t he introduce her then?” Dorothy said shortly. “It serves
me right.”
“What serves you right?”
“For allowing you, as well as myself, to become so familiar with a
strange man.”
“Oh!” murmured Tavia, slowly. “It’s not so bad as all that. You’re
making a mountain out of a molehill.”
But Dorothy would not listen.
 CHAPTER VI
SOMETHING OF A MYSTERY

Tavia slept her usually sweet, sound sleep that night, despite the
strange surroundings of the hotel and the happenings of a busy day;
but Dorothy lay for a long time, unable to close her eyes.
In the morning, however, she was as deep in slumber as ever her
chum was when a knock came on the door of their anteroom. Both
girls sat up and said in chorus:
“Who’s there?”
“It’s jes’ me, Missy,” said the soft voice of the colored maid. “Did
one o’ youse young ladies lost somethin’?”
“Oh, mercy me, yes!” shouted Tavia, jumping completely out of her
bed and running toward the door.
“Nonsense, Tavia!” admonished Dorothy, likewise hopping out of
bed. “She can’t have found your money.”
“Oh! what is it, please?” asked Tavia, opening the door just a trifle.
“Has you lost somethin’?” repeated the colored girl.
“I lost my handbag in a store yesterday,” said Tavia.
“Das it, Missy,” chuckled the maid. “De clark, he axed me to ax yo’
’bout it. It’s done come back.”
“What’s come back?” demanded Dorothy, likewise appearing at
the door and in the same dishabille as her friend.
“De bag. De clark tol’ me to tell yo’ ladies dat all de money is safe
in it, too. Now yo’ kin go back to sleep again. He’s done got de bag
in he’s safe;” and the girl went away chuckling.
Tavia fell up against the door and stared at Dorothy.
“Oh, Doro! Can it be?” she panted.
 “Oh, Tavia! What luck!”
“There’s the telephone! I’m going to call up the office,” and Tavia
darted for the instrument on the wall.
But there was something the matter with the wires; that was why
the clerk had sent the maid to the room.
“Then I’m going to dress and go right down and see about it,”
Tavia said.
“But it’s only six o’clock,” yawned Dorothy. “The maid was right.
We should go back to bed.”
Her friend scorned the suggestion and she fairly “hopped” into her
clothes.
“Be sure and powder your nose, dear,” laughed Dorothy. “But I am
glad for you, Tavia.”
“Bother my nose!” responded her friend, running out of her room
and into the corridor.
She whisked back again before Dorothy was more than half
dressed with the precious bag in her hands.
“Oh, it is! it is!” she cried, whirling about Dorothy’s room and her
own and the bath and anteroom, in a dervish dance of joy. “Doro!
Doro! I’m saved!”
“I don’t know whether you are saved or not, dear. But you plainly
are delighted.”
“Every penny safe.”
“Are you sure?”
“Oh, yes. I counted. I had to sign a receipt for the clerk, too. He is
the dearest man.”
“Well, dear, I hope this will be a lesson to you,” Dorothy said.
“It will be!” declared the excited Tavia. “Do you know what I am
going to do?”
 “Spend your money more recklessly than ever, I suppose,” sighed
her friend.
“Say! seems to me you’re awfully glum this morning. You’re not
nice about my good luck—not a bit,” and Tavia stared at her in
puzzlement.
“Of course I’m delighted that you should recover your bag,”
Dorothy hastened to say. “How did it come back?”
“Why, the clerk gave it to me, I tell you.”
“What clerk? The one at the silk counter?”
“Goodness! The hotel clerk downstairs.”
“But how did he come by it?”
Tavia slowly sat down and blinked. “Why—why,” she said, “I didn’t
even think to ask him.”
“Well, Tavia!” exclaimed Dorothy, rather aghast at this admission of
her flyaway friend.
“I do seem to have been awfully thoughtless again,” admitted
Tavia, slowly. “I thanked him—the clerk, I mean! Oh, I did! I could
have kissed him!”
“Tavia!”
“I could; but I didn’t,” said the wicked Tavia, her eyes sparkling
once more. “But I never thought to ask how he came by it. Maybe
some poor person found it and should be rewarded. Should I give a
tithe of it, Doro, as a reward, as we give a tithe to the church? Let’s
see! I had just eighty-nine dollars and thirty-seven cents, and an old
copper penny for a pocket-piece. One-tenth of that would be——”
“Do be sensible!” exclaimed Dorothy, rather tartly for her. “You
might at least have asked how the bag was sent here—whether by
the store itself, or by some employee, or brought by some outside
person.”
“Goodness! if it were your money would you have been so
curious?” demanded Tavia. “I don’t believe it. You would have been
just as excited as I was.”
“Perhaps,” admitted Dorothy, after a moment. “Anyway, I’m glad
you have it back, dear.”
“And do you know what I am going to do? I am going to take that
old man’s advice.”
“What old man, Tavia?”
“That Mr. Schuman—the head of the big store. I am going to go
out right after breakfast and buy me a dog chain and chain that bag
to my wrist.”
Dorothy laughed at this—yet she did not laugh happily. There was
something wrong with her, and as soon as Tavia began to quiet
down a bit she noticed it again.
“Doro,” she exclaimed, “I do believe something has happened to
you!”
“What something?”
“I don’t know. But you are not—not happy. What is it?”
“Hungry,” said Dorothy, shortly. “Do stop primping now and come
on down to breakfast.”
“Well, you must be savagely hungry then, if it makes you like this,”
grumbled Tavia. “And it is an hour before our usual breakfast time.”
They went down in the elevator to the lower floor, Tavia carrying
the precious bag. She would not trust it out of her sight again, she
said, as long as a penny was left in it.
She attempted to go over to the clerk’s desk at the far side of the
lobby to ask for the details of the recovery of her bag; but there were
several men at the desk and Dorothy stopped her.
“Wait until he is more at leisure,” she advised Tavia. “And until
there are not so many men about.”
“Oh, nonsense!” ejaculated Tavia, but she turned to follow Dorothy.
Then she added: “Ah, there is one you won’t mind speaking to——”
 “Where?” cried Dorothy, stopping instantly.
“Going into the dining-room,” said Tavia.
Dorothy then saw the gray back of Garford Knapp ahead of them.
She turned swiftly for the exit of the hotel.
“Come!” she said, “let’s get a breath of air before breakfast. It—it
will give us an appetite!” And she fairly dragged Tavia to the
sidewalk.
“Well, I declare to goodness!” volleyed Tavia, staring at her. “And
just now you were as hungry as a bear. And you still seem to have a
bear’s nature. How rough! Don’t you want to see that young man?”
“Never!” snapped Dorothy, and started straight along toward the
Hudson River.
Tavia was for the moment silenced. But after a bit she asked slyly:
“You’re not really going to walk clear home, are you, dear? North
Birchland is a long, long walk—and the river intervenes.”
Dorothy had to laugh. But her face almost immediately fell into
very serious lines. Tavia, for once, considered her chum’s feelings.
She said nothing regarding Garry Knapp.
“Well,” she murmured. “I need no appetite—no more than I have.
Aren’t you going to eat at all this morning, Dorothy?”
“Here is a restaurant; let us go in,” said her friend promptly.
They did so, and Dorothy lingered over the meal (which was
nowhere as good as that they would have secured at the Fanuel)
until she was positive that Mr. Knapp must have finished his own
breakfast and left the hotel.
In fact, they saw him run out and catch a car in front of the hotel
entrance while they were still some rods from the door. Dorothy at
once became brisker of movement, hurrying Tavia along.
“We must really shop to-day,” she said with decision. “Not merely
look and window-shop.”
“Surely,” agreed Tavia.
 “And we’ll not come back to luncheon—it takes too much time,”
Dorothy went on, as they hurried into the elevator. “Perhaps we can
get tickets for that nice play Ned and Nat saw when they were down
here last time. Then, if we do, we will stay uptown for dinner——”
“Mercy! All that time in the same clothes and without the
prescribed ‘relax’?” groaned Tavia. “We’ll look as though we had
been ground between the upper and the nether millstone.”
“Well——”
They had reached their rooms. Tavia turned upon her and
suddenly seized Dorothy by both shoulders, looking accusingly into
her friend’s eyes.
“I know what you are up to. You are running away from that man.”
“Oh! What——”
“Never mind trying to dodge the issue,” said Tavia, sternly. “That
Garry Knapp. And it seems he must be a pretty nappy sort, sure
enough. He probably knew that girl and was ashamed to have us
see him speaking to one so shabby. Now! what do you care what he
does?”
“I don’t,” denied Dorothy, hotly. “I’m only ashamed that we have
been seen with him. And it is my fault.”
“I’d like to know why?”
“It was unnecessary for us to have become so friendly with him
just because he did us a favor.”
“Yes—but——”
“It was I. I did it,” said Dorothy, almost in tears. “We should never
allow ourselves to become acquainted with strangers in any such
way. Now you see what it means, Tavia. It is not your fault—it is
mine. But it should teach you a lesson as well as me.”
“Goodness!” said the startled Tavia. “I don’t see that it is anything
very terrible. The fellow is really nothing to us.”
 “But people having seen us with him—and then seeing him with
that common-acting girl——”
“Pooh! what do we care?” repeated Tavia. “Garry Knapp is nothing
to us, and never would be.”
Dorothy said not another word, but turned quickly away from her
friend. She was very quiet while they made ready for their shopping
trip, and Tavia could not arouse her.
Careless and unobservant as Tavia was, anything seriously the
matter with her chum always influenced her. She gradually
“simmered down” herself, and when they started forth from their
rooms both girls were morose.
As they passed through the lobby a bellhop was called to the
desk, and then he charged after the two girls.
“Please, Miss! Which is Miss Dale?” he asked, looking at the letter
in his hand.
Dorothy held out her hand and took it. It was written on the hotel
stationery, and the handwriting was strange to her. She tore it open
at once. She read the line or two of the note, and then stopped,
stunned.
“What is it?” asked Tavia, wonderingly.
Dorothy handed her the note. It was signed “G. Knapp” and read
as follows:

“Dear Miss Dale:

“Did your friend get her bag and money all right?”
 CHAPTER VII
GARRY SEES A WALL AHEAD

“Why, what under the sun! How did he come to know about it?”
demanded Tavia. “Goodness!”
“He—he maybe—had something to do with recovering it for you,”
Dorothy said faintly. Yet in her heart she knew that it was hope that
suggested the idea, not reason.
“Well, I am going to find out right now,” declared Tavia Travers,
and she marched back to the clerk’s desk before Dorothy could
object, had she desired to.
“This note to my friend is from Mr. Knapp, who is stopping here,”
Tavia said to the young man behind the counter. “Did he have
anything to do with getting back my bag?”
“I know nothing about your bag, Miss,” said the clerk. “I was not on
duty, I presume, when it was handed in. You are Miss——”
“Travers.”
The clerk went to the safe and found a memorandum, which he
read and then returned to the desk.
“Your supposition is correct, Miss Travers. Mr. Knapp handed in
the handbag and took a receipt for it.”
“When did he do that?” asked Tavia, quickly, almost overpowered
with amazement.
“Some time during the night. Before I came on duty at seven
o’clock.”
“Well! isn’t that the strangest thing?” Tavia said to Dorothy, when
she rejoined her friend at the hotel entrance after thanking the clerk.
“How ever could he have got it in the night?” murmured Dorothy.
 “Say! he’s all right—Garry Knapp is!” Tavia cried, shaking the bag
to which she now clung so tightly, and almost on the verge of doing a
few “steps of delight” on the public thoroughfare. “I could hug him!”
“It—it is very strange,” murmured Dorothy, for she was still very
much disturbed in her mind.
“It’s particularly jolly,” said Tavia. “And I am going to—well, thank
him, at least,” as she saw her friend start and glance at her
admonishingly, “just the very first chance I get. But I ought to hug
him! He deserves some reward. You said yourself that perhaps I
should reward the finder.”
“Mr. Knapp could not possibly have been the finder. The bag was
merely returned through him.” Dorothy spoke positively.
“Don’t care. I must be grateful to somebody,” wailed Tavia. “Don’t
nip my finer feelings in the bud. Your name should be Frost—
Mademoiselle Jacquesette Frost! You’re always nipping me.”
Dorothy, however, remained grave. She plainly saw that this
incident foretold complications. She had made up her mind that she
and Tavia would have nothing more to do with the Westerner, Garry
Knapp; and now her friend would insist on thanking him—of course,
she must if only for politeness’ sake—and any further intercourse
with Mr. Knapp would make the situation all the more difficult.
She wished with all her heart that their shopping was over, and
then she could insist upon taking the train immediately out of New
York, even if she had to sink to the abhorred subterfuge of playing ill,
and so frightening Tavia.
She wished they might move to some other hotel; but if they did
that an explanation must be made to Aunt Winnie as well as to Tavia.
It seemed to Dorothy that she blushed all over—fairly burned—
whenever she thought of discussing her feelings regarding Garry
Knapp.
Never before in her experience had Dorothy Dale been so quickly
and so favorably impressed by a man. Tavia had joked about it, but
she by no means understood how deeply Dorothy felt. And Dorothy
would have been mortified to the quick had she been obliged to tell
even her dearest chum the truth.
Dorothy’s home training had been most delicate. Of course, in the
boarding school she and Tavia had attended there were many sorts
of girls; but all were from good families, and Mrs. Pangborn, the
preceptress of Glenwood, had had a strict oversight over her girls’
moral growth as well as over their education.
Dorothy’s own cousins, Ned and Nat White, though collegians,
and of what Tavia called “the harum-scarum type” like herself, were
clean, upright fellows and possessed no low ideas or tastes. It
seemed to Dorothy for a man to make the acquaintance of a strange
girl on the street and talk with her as Garry Knapp seemed to have
done, savored of a very coarse mind, indeed.
And all the more did she criticise his action because he had taken
advantage of the situation of herself and her friend and “picked
acquaintance” in somewhat the same fashion with them on their
entrance into New York.
He was “that kind.” He went about making the acquaintance of
every girl he saw who would give him a chance to speak to her! That
is the way it looked to Dorothy in her present mood.
She gave Garry Knapp credit for being a Westerner and being not
as conservative as Eastern folk. She knew that people in the West
were freer and more easily to become acquainted with than Eastern
people. But she had set that girl down as a common flirt, and she
believed no gentleman would so easily and naturally fall into
conversation with her as Garry Knapp had, unless he were quite
used to making such acquaintances.
It shamed Dorothy, too, to think that the young man should go
straight from her and Tavia to the girl.
That was the thought that made the keenest wound in Dorothy
Dale’s mind.
They shopped “furiously,” as Tavia declared, all the morning, only
resting while they ate a bite of luncheon in one of the big stores, and
then went at it again immediately afterward.
 “The boys talk about ‘bucking the line’ about this time of year—
football slang, you know,” sighed Tavia; “but believe me! this is some
‘bucking.’ I never shopped so fast and furiously in all my life.
Dorothy, you actually act as though you wanted to get it all over with
and go home. And we can stay a week if we like. We’re having no
fun at all.”
Dorothy would not answer. She wished they could go home. It
seemed to her as though New York City was not big enough in which
to hide away from Garry Knapp.
They could not secure seats—not those they wanted—for the play
Ned and Nat had told them to see, for that evening; and Tavia
insisted upon going back to the hotel.
“I am done up,” she announced. “I am a dish-rag. I am a disgrace
to look at, and I feel that if I do not follow Lovely Lucy Larriper’s
advice and relax, I may be injured for life. Come, Dorothy, we must
go back to our rooms and lie down, or I shall lie right down here in
the gutter and do my relaxing.”
They returned to the hotel, and Dorothy almost ran through the
lobby to the elevator, she was so afraid that Garry Knapp would be
waiting there. She felt that he would be watching for them. The note
he had written her that morning proved that he was determined to
keep up their acquaintanceship if she gave him the slightest
opening.
“And I’ll never let him—never!” she told herself angrily.
“Goodness! how can you hurry so?” plaintively panted Tavia, as
she sank into the cushioned seat in the elevator.
All the time they were resting, Dorothy was thinking of Garry. He
would surely be downstairs at dinner time, waiting his chance to
approach them. She had a dozen ideas as to how she would treat
him—and none of them seemed good ideas.
She was tempted to write him a note in answer to the line he had
left with the clerk for her that morning, warning him never to speak to
her friend or herself again. But then, how could she do so bold a
thing?
 Tavia got up at last and began to move about her room. “Aren’t
you going to get up ever again, Doro?” she asked. “Doesn’t the inner
man call for sustenance? Or even the outer man? I’m just crazy to
see Garry Knapp and ask him how he came by my bag.”
“Oh, Tavia! I wish you wouldn’t,” groaned Dorothy.
“Wish I wouldn’t what?” demanded her friend, coming to her open
door with a hairbrush in her hand and wielding it calmly.
Dorothy “bit off” what she had intended to say. She could not bring
herself to tell Tavia all that was in her mind. She fell back upon that
“white fib” that seems first in the feminine mind when trouble
portends:
“I’ve such a headache!”
“Poor dear!” cried Tavia. “I should think you had. You ate scarcely
any luncheon——”
“Oh, don’t mention eating!” begged Dorothy, and she really found
she did have a slight headache now that she had said so.
“Don’t you want your dinner?” cried Tavia, in horror.
“No, dear. Just let me lie here. You—you go down and eat.
Perhaps I’ll have something light by and by.”
“That’s what the Esquimau said when he ate the candle,” said
Tavia, but without smiling. It was a habit with Tavia, this saying
something funny when she was thinking of something entirely foreign
to her remark.
“You’re not going to be sick, are you, Doro?” she finally asked.
“No, indeed, my dear.”
“Well! you’ve acted funny all day.”
“I don’t feel a bit funny,” groaned Dorothy. “Don’t make me talk—
now.”
So Tavia, who could be sympathetic when she chose, stole away
and dressed quietly. She looked in at Dorothy when she was ready
to go downstairs, and as her chum lay with her eyes closed Tavia
went out without speaking.
Garry Knapp was fidgeting in the lobby when Tavia stepped out of
the car. His eye brightened—then clouded again. Tavia noticed it,
and her conclusion bore out the thought she had evolved about
Dorothy upstairs.
“Oh, Mr. Knapp!” she cried, meeting him with both hands
outstretched. “Tell me! How did you find my bag?”
And Garry Knapp was impolite enough to put her question aside
for the moment while he asked:
“Where’s Miss Dale?”
Two hours later Tavia returned to her chum. Garry walked out of
the hotel with his face heavily clouded.
“Just my luck! She’s a regular millionaire. Her folks have got more
money than I’ll ever even see if I beat out old Methuselah in age!
And Miss Tavia says Miss Dale will be rich in her own right. Ah,
Garry, old man! There’s a blank wall ahead of you. You can’t jump it
in a hurry. You haven’t got the spring. And this little mess of money I
may get for the old ranch won’t put me in Miss Dorothy Dale’s class
—not by a million miles!”
He walked away from the hotel, chewing on this thought as though
it had a very, very bitter taste.
 CHAPTER VIII
AND STILL DOROTHY IS NOT HAPPY

“But what did he say?” demanded Dorothy, almost wildly, sitting up

in bed at Tavia’s first announcement. “I want to know what he said!”
“We-ell, maybe he didn’t tell the truth,” said Tavia, slowly.
“We’ll find out about that later,” Dorothy declared. “Go on.”
“How?”
“Why, of course we must hunt up these girls and give them
something for returning your bag.”
“Oh! I s’pose so,” Tavia said. “Though I guess the little one,
Number Forty-seven, wanted to keep it.”
“Now, tell me all” breathed Dorothy, her eyes shining. “All he said
—every word.”
“Goodness! I guess your headache is better, Doro Dale,” laughed
Tavia, sitting down on the edge of the bed. Dorothy said not a word,
but her “listening face” put Tavia on her mettle.
“Well, the very first thing he said,” she told her chum, her eyes
dancing, “when I ran up to him and thanked him for getting my bag,
was:
“‘Where’s Miss Dale?’
“What do you know about that?” cried Tavia, in high glee. “You
have made a deep, wide, long, and high impression—a four-
dimension impression—on that young man from the ‘wild and
woolly.’ Oh yes, you have!”
The faint blush that washed up into Dorothy Dale’s face like a
gentle wave on the sea-strand made her look “ravishing,” so Tavia
declared. She simply had to stop to hug her friend before she went
on. Dorothy recovered her serenity almost at once.
 “Don’t tease, dear,” she said. “Go on with your story.”
“You see, the little cash-girl—or ‘check’, as they call them—picked
the bag up off the floor and hid it under her apron. Then she was
scared—especially when Mr. Schuman chanced to come upon us all
as we were quarreling. I suppose Mr. Schuman seems like a god to
little Forty-seven.
“Anyhow,” Tavia pursued, “whether the child meant to steal the
bag or not at first, she was afraid to say anything about it then. Her
sister—this girl who came to the hotel—works in the house
furnishing department. Before night Forty-seven told her sister. She
had heard Mr. Knapp’s name, and from the shipping clerk the big girl
obtained the name of the hotel at which Mr. Knapp was staying. Do
you see?”
“Yes,” breathed Dorothy. “Go on, dear.”
“Why, the girl just came here and asked for Mr. Knapp and found
he was out. She didn’t know any better than to linger about outside
and wait for him to appear—like Mary’s little lamb, you know! Little
Forty-seven had told her sister what Mr. Knapp looked like, of
course.”
“Of course!” cried Dorothy, agreeing again, but in such a tone that
Tavia frankly stared at her.
“I do wish I knew just what is the matter with you to-day, Doro,”
she murmured.
“And the rest of it?” demanded Dorothy, her eyes shining and her
cheeks still pink.
“Why, when little Forty-seven’s sister saw us with Mr. Knapp she
jumped to the correct conclusion that we were the girls who had lost
the money, and so she was afraid to speak right out before us——”
“Why?”
“Well, Dorothy,” said Tavia, with considerable gravity for her, “I
guess because of the old and well-established reason.”
“What’s that?”