Rozszerzanie i skracanie ułamków zwykłych

Materiał składa się z sekcji: "Równość ułamków", "Rozszerzanie ułamków", "Skracanie

ułamków", "Ułamki nieskracalne".

Materiał zawiera ilustracje (fotografie, obrazy, rysunki), filmy, ćwiczenia, w tym

ćwiczenia interaktywne.

Filmy - równość ułamków (krojenie pizzy), rozszerzanie i skracanie ułamków (dzielenie

kostki na części), sposób rozszerzania ułamków, sposób skracania ułamków.

Ćwiczenia - rozszerzanie i skracanie ułamków przez dane liczby, skracanie ułamków do

ułamków nieskracalnych, uzupełnienie liczników i mianowników ułamków tak, aby
otrzymać ułamki równe.
Rozszerzanie i skracanie ułamków zwykłych

Równość ułamków

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1BPtVBVyB2IV

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Animacja przedstawia kiedy dwa ułamki są sobie równe.

Na każdym talerzu znajduje się taka sama część pizzy. Ułamki opisujące te części pizzy są
równe.

1 2 4
= = .
2 4 8
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RwBljHe7p7QWx
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Animacja przedstawia jak możemy opisać wielkość kilku mniejszych części, które są
fragmentami jednej całości.

1 2 4 8
= = = .
2 4 8 16

Rozszerzanie ułamków
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RPUjUXnh8dhNM
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Animacja pokazuje w jaki sposób możemy rozszerzać ułamki.

Definicja: Rozszerzanie ułamka

Jeśli pomnożymy licznik i mianownik ułamka przez tę samą liczbę, różną od zera, to
mówimy, że rozszerzyliśmy ułamek, a wartość ułamka się nie zmieni.

Ćwiczenie 1 輸

Podane ułamki rozszerz przez 3. Uzupełnij równości, przeciągając w luki odpowiednie liczby
lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej.

1
7 =
2
3 =
7
9 =
10
12 =

30 21 8 9 3 25 6
36 27 6 7 21 16 9
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 2 輸

Rozszerz podane ułamki przez 5. Uzupełnij równości, przeciągając w luki odpowiednie liczby
lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej.

1
3 =
3
4 =
6
7 =
8
10 =

30 5 15 50 40 15
35 15 5 40 50 20
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3 醙

Jaką liczbę należy wpisać w miejsce kropek, by równości były prawdziwe? Uzupełnij luki,
wpisując odpowiednie liczby.

1 …
4 = 24 , w miejsce kropek należy wpisać liczbę .

1 …
2 = 24 , w miejsce kropek należy wpisać liczbę .

2 …
3 = 24 , w miejsce kropek należy wpisać liczbę .

4 …
6 = 24 , w miejsce kropek należy wpisać liczbę .

5 …
8 = 24 , w miejsce kropek należy wpisać liczbę .

10 …
12 = 24 , w miejsce kropek należy wpisać liczbę .

1 20
4 = … , w miejsce kropek należy wpisać liczbę .

1 20
2 = … , w miejsce kropek należy wpisać liczbę .

2 20
3 = … , w miejsce kropek należy wpisać liczbę .

4 20
6 = … , w miejsce kropek należy wpisać liczbę .

5 20
8 = … , w miejsce kropek należy wpisać liczbę .

10 20
12 = … , w miejsce kropek należy wpisać liczbę .

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 4

Jaką liczbę należy wpisać w miejsce kropek, by równości były prawdziwe? Uzupełnij luki,
wpisując odpowiednie liczby.

1 …
3 = 24 , w miejsce kropek należy wpisać .

3 15
5 = … , w miejsce kropek należy wpisać .

2 …
7 = 21 , w miejsce kropek należy wpisać .

5 20
9 = … , w miejsce kropek należy wpisać .

1 …
8 = 48 , w miejsce kropek należy wpisać .

7 70
10 = … , w miejsce kropek należy wpisać .

2 …
11 = 33 , w miejsce kropek należy wpisać .

1 …
2 = 60 , w miejsce kropek należy wpisać .

2 20
15 = … , w miejsce kropek należy wpisać .

7 77
8 = … , w miejsce kropek należy wpisać .

15 …
19 = 38 , w miejsce kropek należy wpisać .

9 54
6 = … , w miejsce kropek należy wpisać .

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Skracanie ułamków

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1Nw061oHxp5q

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Animacja przedstawia w jaki sposób możemy skracać ułamki.

Definicja: Skracanie ułamków

Jeśli licznik i mianownik ułamka podzielimy przez tę samą liczbę, różną od zera, to
wartość ułamka nie zmieni się. Mówimy, że skróciliśmy ułamek.

Na przykład:

12 6
skracając ułamek 18 przez 2, otrzymujemy 9 .
Przykład 1

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 5 醙

Skróć podane ułamki. Uzupełnij równości, przeciągając w luki odpowiednie liczby lub kliknij
w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej.

przez 3

3
12 =
9
18 =
33
21 =
27
36 =
przez 4

8
12 =
4
20 =
32
28 =
16
36 =

3 8 4 1 1 11 9 2
6 7 9 5 4 7 12 3
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6

Jaką liczbę należy wpisać w puste miejsce, aby równości były prawdziwe? Uzupełnij luki,
wpisując odpowiednie liczby.

8
12 = □3 , w puste miejsce należy wpisać liczbę .

18
45 = □2 , w puste miejsce należy wpisać liczbę .

20 □ , w puste miejsce należy wpisać liczbę

= 12 .
24

4
8 = □1 , w puste miejsce należy wpisać liczbę .

30
40 = □4 , w puste miejsce należy wpisać liczbę .

20
36 = □9 , w puste miejsce należy wpisać liczbę .

25
50 = □5 , w puste miejsce należy wpisać liczbę .

40
60 = □3 , w puste miejsce należy wpisać liczbę .

22
55 = □2 , w puste miejsce należy wpisać liczbę .

15
35 = □7 , w puste miejsce należy wpisać liczbę .

9
6 = □3 , w puste miejsce należy wpisać liczbę .

14
21 = □2 , w puste miejsce należy wpisać liczbę .

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Ułamki nieskracalne
Ćwiczenie 7 醙

Skróć ułamek przez największą możliwą liczbę. Uzupełnij równości, przeciągając w luki
odpowiednie liczby lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej.

6
12 =
8
24 =
9
18 =
27
36 =
8
12 =
20
25 =
18
24 =
18
36 =

1 1 1 1 3 3 2 4
2 2 2 3 4 4 3 5
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Przykład 2

Nieraz trudno jest znaleźć największą liczbę, przez którą można skrócić dany ułamek. Na
36
przykład, aby skrócić ułamek 48 możemy postąpić tak:

Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

3
Ułamka 4 nie można już skrócić.
Definicja: Ułamek nieskracalny

Ułamek, którego nie można skrócić nazywamy ułamkiem nieskracalnym.

Ćwiczenie 8 醙

Podane ułamki zapisz w postaci ułamka nieskracalnego. Uzupełnij równości, przeciągając

w luki odpowiednie liczby lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej.

24
36 =
15
45 =
16
32 =
24
72 =
60
90 =
21
63 =

1 1 1 2 2 1
3 3 3 3 3 2
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 9 難

Podane ułamki zapisz w postaci ułamka nieskracalnego. Uzupełnij równości, przeciągając

w luki odpowiednie liczby lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej.

48
72 =
15
60 =
40
48 =
30
60 =
80
120 =
60
180 =

1 2 1 5 1 2
2 3 3 6 4 3
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10 難

Uzupełnij równości, przeciągając w luki odpowiednie liczby lub kliknij w lukę i wybierz
odpowiedź z listy rozwijalnej.

5
8 =
12
42 =
18
20 =
1
2 =

9 50 2 3 10 20
10 100 7 9 16 15
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 11 難

Połącz w pary tak, aby brakującym elementom ułamka przyporządkować odpowiednią liczbę.

10 5 □
= 48
8

15 5 □
= 24
8

5
30 8 = 100
□
5
96 8 = 60
□

160 5 □
= 16
8
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 12 難

4
Jeśli ułamek 7 rozszerzymy przez 3 lub przez 6, to otrzymamy ułamek, którego licznik
i mianownik mają ciekawą własność. Jeżeli licznik przeczytamy od prawej do lewej strony,
otrzymamy mianownik. Oczywiście ten sam efekt otrzymamy, gdy postąpimy podobnie
z mianownikiem.

4 12 4 24
7 = 21 i 7 = 42 .

Znajdź inne ułamki, które mają tę samą własność.