GT2 C4 SV

BI GING GII TCH HM NHIU BIN
CH×ÌNG 4
TCH PH N BËI
Cho D l tªp bà ch°n trong Rn R2 , R3 ), h m f : D → R bà ch°n v
(°c bi»t l chóng ta s³
x¥y düng t½ch ph¥n Riemann cõa h m f tr¶n D .

n
¦u ti¶n ta x¥y düng t½ch ph¥n Riemann cõa h m f tr¶n h¼nh hëp D ⊂ R v sau â cho
n
mi·n bà ch°n D⊂R .
Chó þ mët h¼nh hëp trong Rn câ d¤ng

D = [a1 , b1 ] × [a2 , b2 ] × ... × [an , bn ]
v câ thº t½ch |D| = (b1 − a1 ) (b2 − a2 ) ... (bn − an ).
§ 1. TCH PH N BËI HAI

Cho D ⊂ R2 , D = [a, b] × [c, d] v f : D → R l h m bà ch°n. Ta x²t hai ph¥n ho¤ch b§t ký
cõa [a, b] v [c, d] l σx = {x0 , x1 , x2 , ..., xn } v σy = {y0 , y1 , y2 , ..., ym }
a = x0 < x1 < ... < xn−1 < xn = b,

c = y0 < y1 < ... < ym−1 < ym = d.
Ta gåi σ = σx × σy l mët ph¥n ho¤ch ch½nh tc cõa D . Tªp hñp t§t c£ c¡c ph¥n ho¤ch
ch½nh tc cõa D ÷ñc kþ hi»u l P(D). Vîi méi i = 1, 2, ..., n , j = 1, 2, ..., m , °t
Dij = [xi−1 , xi ] × [yj−1 , yj ] .

Ta gåi Dij l mët h¼nh hëp con cõa ph¥n ho¤ch σ , kþ hi»u σ = (Dij ).
Ta °t
Mij = sup f (x, y) , mij = inf f (x, y) ,

(x,y)∈Dij (x,y)∈Dij
GV. PHAN TRUNG HIU - I HÅC SI GÁN Trang 126
v
n X
X m n X
X m
L(f, σ) = mij |Dij | , U (f, σ) = Mij |Dij | .
i=1 j=1 i=1 j=1
Ta gåi L(f, σ) v U (f, σ) l¦n l÷ñt l têng Darboux d÷îi v têng Darboux tr¶n cõa f tr¶n D
ùng vîi ph¥n ho¤ch σ . Ta câ
M»nh · 1.1. Vîi måi h m bà ch°n f : D → R, D = [a, b] × [c, d], ta câ
m |D| ≤ L (f, σ) ≤ U (f, σ) ≤ M |D| ,
vîi måi σ ∈ P(D), trong â m = inf f (x, y)

(x,y)∈D
v M = sup f (x, y).
(x,y)∈D
Nhc l¤i r¬ng trongR, tr¶n [a, b] vîi hai ph¥n ho¤ch σ = {x0 , x1 , ..., xn }, σ ′ = {x′0 , x′1 , ..., x′m } .
Ph¥n ho¤ch σ ÷ñc gåi l màn hìn ph¥n ho¤ch σ khi σ ⊂ σ .
′ ′
°c bi»t ùng vîi hai ph¥n ho¤ch b§t ký σ1 , σ2 cõa [a, b], ta câ ph¥n ho¤ch σ1 ∪ σ2 , màn hìn
c£ hai ph¥n ho¤ch σ1 v σ2 .

1 1 2 2
B¥y gií tr¶n D = [a, b] × [c, d], vîi hai ph¥n ho¤ch (ch½nh tc) σ1 = σx × σy v σ2 = σx × σy ,
ta nâi σ1 màn hìn σ2 , kþ hi»u σ1 ⊃ σ2 , khi c¡c ph¥n ho¤ch σx v σy l¦n l÷ñt màn hìn σx v σy ,
1 1 2 2
2 1 2 1
tùc l σx ⊂ σx v σy ⊂ σy . Khi â, rã r ng ta câ
L (f, σ2 ) ≤ L (f, σ1 ) ≤ U (f, σ1 ) ≤ U (f, σ2 ) .
Hìn núa, ta cán câ
M»nh · 1.2. Vîi måi σ, σ ′ ∈ P(D), L (f, σ) ≤ U (f, σ ′ ). Do â, vîi måi h m bà ch°n
f : D → R, ta câ
sup L (f, σ) ≤ inf U (f, σ) .
σ∈P(D) σ∈P(D)
ành ngh¾a 1.1. H m bà ch°n f x¡c ành tr¶n mët h¼nh hëp
D = [a, b] × [c, d] ⊂ R2
÷ñc gåi l kh£ t½ch Riemann n¸u

sup L (f, σ) = inf U (f, σ ′ ) = α ∈ R.
σ∈P(D) σ ′ ∈P(D)
Khi â, gi¡ trà α ÷ñc gåi l t½ch ph¥n bëi hai cõa f tr¶n D, kþ hi»u l
ZZ
f (x, y) dxdy.
D
ành lþ 1.1. Cho f, g l c¡c h m kh£ t½ch tr¶n Ω v α ∈ R. Ta câ

(i ) C¡c h m f + g, αf công kh£ t½ch tr¶n Ω v
ZZ ZZ ZZ
(f + g) dx dy = f dx dy + g dx dy,
Ω Ω Ω
ZZ ZZ
αf dx dy = α f dx dy.
Ω Ω
(ii ) N¸u Ω = Ω 1 ∪ Ω2 ∪ ... ∪ Ωk vîi Ωi ∩ Ωj = ∅ khi i ̸= j , méi ∂Ωi l hñp mët sè húu h¤n
c¡c ÷íng cong kh£ vi v f kh£ t½ch tr¶n méi Ωi th¼ f kh£ t½ch tr¶n Ω v
ZZ k ZZ
X
f (x, y) dx dy = f (x, y) dx dy.
Ω i=1 Ω
i
(iii ) N¸u f (x, y) ≤ g (x, y) , ∀ (x, y) ∈ Ω th¼

ZZ ZZ
f (x, y) dx dy ≤ g(x, y) dx dy.
Ω Ω
(iv ) N¸u f (x, y) ≥ 0, ∀ (x, y) ∈ Ω th¼

ZZ
f (x, y) dxdy ≥ 0.
Ω
B¥y gií, cho f l mët h m theo hai bi¸n (x, y) x¡c ành tr¶n h¼nh hëp D = [a, b] × [c, d] .
Vîi méi x trong kho£ng [a, b] ta gi£ sû h m (mët bi¸n)
g (y) = f (x, y)
kh£ t½ch Riemann tr¶n [c, d]. Khi â, ta câ thº t½nh
Zd Zd
g (y) dy = f (x, y) dy.
c c
Biºu thùc n y phö thuëc v o x ∈ [a, b]. Do â nâ l h m theo x. T½nh t½ch ph¥n h m n y
theo x ta câ t½ch ph¥n

 d 
Zb Z
 f (x, y) dy  dx.
a c
T½ch ph¥n n y gåi l t½ch ph¥n l°p v cán ÷ñc vi¸t d÷îi d¤ng
Zb Zd
f (x, y) dydx.
a c
T÷ìng tü ta ành ngh¾a

 
Zd Zb Zd Zb
f (x, y) dxdy =  f (x, y) dx dy.
c a c a
V½ dö 1.1. T½nh
Z3 Z5 Z1 Z2
a) I= (x + 2y) dxdy . b) J= (x2 + y 2 )dydx.
Gi£i
2 1 0 1
Z3 5 Z3
x2
a) I= + 2xy dy = (12 + 8y) dy = 32.
2 1
2 2
b) D nh cho sinh vi¶n.
Ta câ sü li¶n h» giúa t½ch ph¥n bëi v t½ch ph¥n l°p sau
ành lþ 1.2. Cho f kh£ t½ch tr¶n D = [a, b] × [c, d]. Gi£ sû r¬ng vîi måi ξ ∈ [a, b] hm
g (y) = f (ξ, y) kh£ t½ch tr¶n [c, d]. Khi â, h m
Zd
x 7→ f (x, y) dy
c
kh£ t½ch tr¶n [a, b] v

ZZ Zb Zd
f (x, y) dxdy = f (x, y) dydx.
D a c
Vîi c¡c gi£ thi¸t t÷ìng tü, ta câ

ZZ Zd Zb
f (x, y) dxdy = f (x, y) dxdy.
D c a
ành lþ n y cho ta ph÷ìng ph¡p t½nh mët t½ch ph¥n bëi hai b¬ng c¡ch l¦n l÷ñt t½nh hai t½ch
ph¥n h m mët bi¸n. Hìn th¸, ta công ¡p döng ÷ñc ph÷ìng ph¡p n y cho c¡c h m x¡c ành
tr¶n mët sè mi·n bà ch°n Ω °c bi»t kh¡c.
Cö thº, mi·n Ω ÷ñc gåi l mi·n ìn gi£n theo chi·u tröc Oy n¸u nâ câ d¤ng
Ω = {(x, y)| a ≤ x ≤ b, g1 (x) ≤ y ≤ g2 (x)} .
T÷ìng tü Ω ÷ñc gåi l mi·n ìn gi£n theo chi·u tröc Ox n¸u
Ω = {(x, y)| c ≤ y ≤ d, h1 (y) ≤ x ≤ h2 (y)} .
ành lþ 1.3. Cho f li¶n töc v bà ch°n tr¶n Ω
(i ) N¸u Ω l mi·n ìn gi£n theo h÷îng Oy,
Ω = { (x, y)| a ≤ x ≤ b, g1 (x) ≤ y ≤ g2 (x)} ,
vîi g1 , g2 l hai h m kh£ vi tr¶n [a, b], th¼ f kh£ t½ch tr¶n Ω v
 
ZZ Zb gZ2 (x)
f (x, y) dxdy = f (x, y) dy  dx.

 

Ω a g1 (x)
(ii ) N¸u Ω l mi·n ìn gi£n theo h÷îng Ox,

Ω = {(x, y)| c ≤ y ≤ d, h1 (y) ≤ x ≤ h2 (y)} ,
vîi h1 , h2 l hai h m kh£ vi tr¶n [c, d], th¼ f kh£ t½ch tr¶n Ω v
 
ZZ Zd hZ2 (y)
f (x, y) dxdy = f (x, y) dx dy.

 

Ω c h1 (y)
V½ dö 1.2.
ZZ
Cho mi·n D giîi h¤n bði y =x+1 v
2
y = x − 1. T½nh (x2 + y 2 )dxdy .
Gi£i
D
Ta câ
ZZ Z2 Zx+1
(x2 + y 2 )dxdy = (x2 + y 2 )dydx
D −1 x2 −1
Z2
1 4 2 117
= − x6 + x3 + 2x2 + x + dx = .
3 3 3 14
−1
Chó þ 1.1. Trong tr÷íng hñp mi·n Ω têng qu¡t câ thº chia th nh c¡c mi·n Ω1 , Ω2 , ..., Ωk
ríi nhau, méi mi·n l ìn gi£n theo h÷îng Ox hay Oy , ta sû döng t½nh ch§t
ZZ ZZ ZZ ZZ
f dxdy = f dxdy + f dxdy + ... + f dxdy
Ω Ω1 Ω2 Ωk
ZZ
v k¸t hñp vîi ành lþ tr¶n º t½nh f dxdy .
Ω
V½ dö 1.3. Cho mi·n D n¬m trong ph¦n Zt÷
Z thù nh§t giîi h¤n bði y = x2 , y = −x + 6 v
x + 5y − 6 = 0 v n¬m ngo i y = x2 . T½nh xdxdy .
Gi£i
D
Ta câ D = D1 ∪ D2 , trong â

−1 2
D1 = (x, y) (x − 6) ≤ y ≤ x , 1 ≤ x ≤ 2 ,
5

−1
D2 = (x, y) (x − 6) ≤ y ≤ −x + 6, 2 ≤ x ≤ 6 .
5
Do â ZZ ZZ ZZ
xdxdy = xdxdy + xdxdy
D  D1  D2 
Z2 Zx2 Z6 −x+6
Z
   
= 
 xdy 
 dx +

 xdy 
 dx
1 1 2 1
− (x−6) − (x−6)
5 5
Z2 Z6
2 1 4 24 95
= x x + (x − 6) dx + x − x+ dx = .
5 5 5 4
1 2
V½ dö 1.4.
ZZ
Cho mi·n D giîi h¤n bði x=9−y 2
, x=0 v −3 ≤ y ≤ 1. T½nh (x2 y)dxdy .
Gi£i
D
D nh cho sinh vi¶n.
èi vîi h m mët bi¸n, tø cæng thùc ¤o h m h m hñp
dF dF dx
= ,
du dx du
ta nhªn ÷ñc ngay cæng thùc êi bi¸n
Zx2 Zu2
dx
f (x) dx = f [x (u)] du,
du
x1 u1
trong â f (x) li¶n töc tr¶n x1 ≤ x ≤ x2 ; x = x (u) thuëc lîp C1 tr¶n u1 ≤ u ≤ u2 , x1 = x (u1 ),
x2 = x (u2 ) v f [x (u)] li¶n töc tr¶n u1 ≤ u ≤ u2 .
Ta câ mët k¸t qu£ t÷ìng tü cho t½ch ph¥n bëi hai
ành lþ 1.4. X²t hai mi·n R xy , Ruv ⊂ R2 sao cho h m (êi bi¸n ) tø Ruv v o Rxy ,
(u, v) 7→ (x (u, v) , y (u, v)) ,
thuëc lîp C 1 v câ h m ng÷ñc li¶n töc tø Rxy v o Ruv ,

(x, y) 7→ (u (x, y) , v (x, y)) .
∂x ∂x
N¸u ma trªn Jacobi cõa h m êi bi¸n J =
∂ (x, y)
∂ (u, v)
= ∂u
∂y
∂v
∂y luæn luæn d÷ìng (hay
∂u ∂v
luæn luæn ¥m ) tr¶n Ruv , th¼ vîi måi h m li¶n töc
f : Rxy → R,
ta câ ZZ ZZ
f (x, y) dxdy = f [x (u, v) , y (u, v)] |J| dudv.
Rxy Ruv
V½ dö 1.5. X²t h m êi tåa ë cüc trong R2 ,
x = r cos φ, y = r sin φ.
ành thùc ma trªn Jacobi cõa h m êi bi¸n trong tr÷íng hñp n y l
∂ (x, y) cos φ −r sin φ

J= = = r.
∂ (r, φ) sin φ r cos φ
Cö thº hìn, vîi mi·n Rrφ l h¼nh chú nhªt

α ≤ φ ≤ β, r1 (φ) ≤ r ≤ r2 (φ),
v vîi cæng thùc t½ch ph¥n l°p, ta câ
ZZ Zβ rZ2 (φ)
f (x, y) dxdy = f (r cos φ, r sin φ) rdrdφ.
Rxy α r1 (φ)
V½ dö 1.6.Z Z
2 +y 2
a) T½nh ex dxdy , vîi mi·n D giîi h¤n bði x2 + y 2 = 1, x2 + y 2 = 4 v n¬m trong ph¦n
D
t÷ thù nh§t.
ZZ p
b) T½nh 4 − x2 − y 2 dxdy , vîi mi·n D = {(x, y)| x2 + y 2 ≤ 2x, y ≥ 0}.
D
ZZ r
x2 y 2 x2 y 2
c) T½nh 1− − dxdy , vîi mi·n D l h¼nh elip + ≤ 1.
9 4 9 4
ZDZ
d) T½nh (2x − y)dxdy , vîi mi·n D l h¼nh b¼nh h nh giîi h¤n bði x + y = 1, x + y = 2,
D
2x − y = 1, 2x − y = 3.
x−y
ZZ
e) T½nh sin dxdy , vîi mi·n D giîi h¤n bði c¡c tröc Ox, Oy v x + y = 1.
x+y
Gi£i
D
a)
(
x = r cos φ π
êi bi¸n , vîi 0≤φ≤ , 1 ≤ r ≤ 2, |J| = r , ta câ
y = r sin φ 2
π
ZZ Z2 Z2
2 +y 2 2 π 1 h r2 i2 π 4
ex er rdφdr =

dxdy = e = e −e .
22 1 4
D 1 0
b)
(
x = r cos φ π
êi bi¸n , vîi 0≤φ≤ , 0 ≤ r ≤ 2 cos φ, |J| = r , ta câ
y = r sin φ 2
π
ZZ p Z2 2Zcos φ√
4 − x2 − y 2 dxdy = 4 − r2 .rdrdφ
D 0 0
π
Z2
8 4π 16
1 − sin3 φ dφ =

= − .
3 3 9
0
c)
(
x = 3r cos φ
êi bi¸n , vîi 0 ≤ φ ≤ 2π, 0 ≤ r ≤ 1, |J| = 6r, ta câ
y = 2r sin φ
ZZ r Z2π Z1 √
x2 y 2
1− − dxdy = 6 1 − r2 rdrdφ
9 4
D 0 0
 2π   1 
Z Z √
= 6  dφ  1 − r2 rdr = 4π.
0 0
d)
1 1
êi bi¸n u=x+y v v = 2x − y , ta ÷ñc x = (u + v), y = (2u − v) v
3 3
1 1
3 3
−1
J(x, y) = 1 1
= .
3 3
3
D1 giîi h¤n bði u = 1, u = 2, v = 1, v = 3 n¶n

 2  3 
ZZ ZZ Z Z
1 1 4
(2x − y)dxdy = vdudv = du  vdv  = .
3 3 3
D D1 1 1
e)
1 1
êi bi¸n u=x−y v v = x + y, ta ÷ñc x= (u + v) v y= (−u + v) v
2 2
1 1
2 2
1
J(x, y) = −1 1
= .
2 2
2
D1 giîi h¤n bði u = v , u = −v v v=1 n¶n
Z1 Zv
x−y
ZZ ZZ
1 u 1 u
sin dx dy = sin du dv = sin du dv
x+y 2 v 2 v
D D1 0 −v
Z1
1
= [− cos 1 + cos(−1)] v dv = 0.
2
0
§2. TCH PH N BËI BA

Vîi còng mët ph÷ìng ph¡p, ta câ thº x¥y düng ÷ñc t½ch ph¥n cho h m bà ch°n x¡c ành
tr¶n mët mi·n bà ch°n D ⊂ R3 . Nëi dung ch½nh cõa t½ch ph¥n bëi ba ÷ñc ph¡t biºu v c¡c
chùng minh ÷ñc bä qua. Ng÷íi åc câ nhu c¦u, câ thº chùng minh düa v o c¡c chùng minh
cho t½ch ph¥n bëi hai.
ành ngh¾a 2.1. H m bà ch°n f x¡c ành tr¶n mët h¼nh hëp
D = [a, b] × [c, d] × [e, g] ⊂ R3
÷ñc gåi l kh£ t½ch Riemann n¸u

supL (f, σ) = inf U (f, σ) .
σ∈P σ∈P
B§y gií, gi¡ trà n y ÷ñc gåi l t½ch ph¥n cõa f tr¶n D, kþ hi»u
ZZZ
f (x, y, z) dxdydz,
D
trong â P l tªp hñp t§t c£ c¡c ph¥n ho¤ch σ = (σx , σy , σz ) cõa D, ngh¾a l σx = {x0 , x1 , ..., xn } ,
σy = {y0 , y1 , ..., ym } v σz = {z0 , z1 , ..., zp } l¦n l÷ñt l c¡c ph¥n ho¤ch cõa [a, b], [c, d] v [e, g],
ngh¾a l
a = x0 < x1 < . . . < xn−1 < xn = b,

c = y0 < y1 < . . . < ym−1 < ym = d,
e = z0 < z1 < . . . < zp−1 < zp = g,
v
n X p
m X
X
L (f, σ) = mijk |Dijk | ,
i=1 j=1 k=1
n X p
m X
X
U (f, σ) = Mijk |Dijk | ,
i=1 j=1 k=1
vîi
Dijk = [xi−1 , xi ] × [yj−1 , yj ] × [zk−1 , zk ] ,

mijk = inf f (x, y, z),
(x,y,z)∈Dijk
Mijk = sup f (x, y, z),

(x,y,z)∈Dijk
|Dijk | = (xi − xi−1 )(yj − yj−1 )(zk − zk−1 ).
ành lþ 2.1. Cho f, g l c¡c h m kh£ t½ch tr¶n Ω v α ∈ R. Khi â

(i ) f + g, αf công kh£ t½ch tr¶n Ω v
ZZZ ZZZ ZZZ
(f + g) dxdydz = f dxdydz + gdxdydz,
Ω Ω Ω
ZZZ ZZZ
αf dxdydz = α f dxdydz.
Ω Ω
(ii ) N¸u Ω = Ω 1 vîi Ωi ∩ Ωj = ∅ khi i ̸= j , méi ∂Ωi l hñp mët sè húu h¤n
∪ Ω2 ∪ ... ∪ Ωk
c¡c m°t kh£ vi v f kh£ t½ch tr¶n méi Ωi th¼ f kh£ t½ch tr¶n Ω v
ZZZ k ZZZ
X
f (x, y, z) dxdydz = f (x, y, z) dxdydz.
Ω i=1 Ωi
(iii ) N¸u f (x, y, z) ≤ g (x, y, z) , ∀ (x, y, z) ∈ Ω th¼

ZZZ ZZZ
f (x, y, z) dxdydz ≤ g (x, y, z) dxdydz.
Ω Ω
(iv ) N¸u f (x, y, z) ≥ 0, ∀ (x, y, z) ∈ Ω th¼

ZZZ
f (x, y, z) dxdydz ≥ 0.
Ω
Ta công câ sü t÷ìng quan giúa t½ch ph¥n bëi v t½ch ph¥n l°p nh÷ sau
ành lþ 2.2. Cho f kh£ t½ch tr¶n D = [a , b ] × [a , b ] × [a , b ]. Gi£ sû r¬ng vîi måi (ξ, η) ∈
1 1 2 2 3 3
[a1 , b1 ] × [a2 , b2 ] h m g (z) = f (ξ, η, z) kh£ t½ch tr¶n [a3, b3]. Khi â, h m
Zb3
(x, y) 7→ f (x, y, z) dz
a3
kh£ t½ch tr¶n [a1, b1] × [a2, b2] v

ZZZ ZZ Zb3
f (x, y, z) dxdydz = f (x, y, z) dxdydz.
D [a1 ,b1 ]×[a2 ,b2 ] a3
Nh÷ vªy, t÷ìng tü nh÷ t½ch ph¥n bëi hai, ta công s³ câ ành lþ sau cho mët sè mi·n bà ch°n
Ω °c bi»t.
ành lþ 2.3. Cho f li¶n töc v bà ch°n tr¶n Ω.

(i ) N¸u Ω l mi·n ìn gi£n theo h÷îng Oz,
Ω = {(x, y, z)| (x, y) ∈ Dxy , z1 (x, y) ≤ z ≤ z2 (x, y)} ,
trong â Dxy l h¼nh chi¸u cõa mi·n Ω xuèng m°t ph¯ng Oxy v z1 , z2 l hai h m kh£ vi tr¶n
Dxy , th¼ f kh£ t½ch tr¶n Ω v
 
ZZZ ZZ z2Z(x,y)
f (x, y, z)dxdydz = f (x, y, z)dz  dxdy.

 

Ω Dxy z1 (x,y)
(ii ) N¸u Ω l mi·n ìn gi£n theo h÷îng Oy,

Ω = {(x, y, z)| (x, z) ∈ Dxz , y1 (x, z) ≤ y ≤ y2 (x, z)} ,
trong â Dxz l h¼nh chi¸u cõa mi·n Ω xuèng m°t ph¯ng Oxz v y1 , y2 l hai h m kh£ vi tr¶n
Dxz , th¼ f kh£ t½ch tr¶n Ω v
 
ZZZ ZZ y2Z(x,z)
f (x, y, z)dxdydz = f (x, y, z)dy  dxdz.

 

Ω Dxz y1 (x,z)
(iii ) N¸u Ω l mi·n ìn gi£n theo h÷îng Ox,

Ω = {(x, y, z)| (y, z) ∈ Dyz , x1 (y, z) ≤ x ≤ x2 (y, z)}
trong â Dyz l h¼nh chi¸u cõa mi·n Ω xuèng m°t ph¯ng Oyz v x1 , x 2 l hai h m kh£ vi tr¶n
Dyz , th¼ f kh£ t½ch tr¶n Ω v
 
ZZZ ZZ x2Z(x,z)
f (x, y, z)dxdydz = f (x, y, z)dx dydz.

 

Ω Dyz x1 (x,z)
Trong c¡c h¼nh v³ sau ta s³ minh håa ba lo¤i mi·n ìn gi£n trong ành lþ 2.3
Mi·n ìn gi£n theo h÷îng Oz.
Mi·n ìn gi£n theo h÷îng Oy.
Mi·n ìn gi£n theo h÷îng Ox.
V½ dö 2.1.
ZZ
Cho mi·n Ω giîi h¤n bði x = 0, y = 0, z = 0 v x+y+z = 1. T½nh I = zdxdydz .
Gi£i
Ω
 1−x−y 
ZZZ ZZ Z
I= zdxdydz =  zdz  dxdy
Ω Dxy 0
!
1−x−y
z2
ZZ ZZ
1
= dxdy = (1 − x − y)2 dxdy,
2 0 2
Dxy Dxy
vîi Dxy = {(x, y)| 0 ≤ x ≤ 1, 0 ≤ y ≤ 1 − x}.
Khi â, ta ÷ñc
1
I= .
24
V½ dö 2.2. Cho mi·n Ω y = 4 v y = x2 + z 2 . T½nh
giîi h¤n bði
ZZZ √
K= x2 + z 2 dxdydz.
Ω
Gi£i
 
ZZZ √ ZZ Z4 √
K= x2 + z 2 dxdydz =  x2 + z 2 dy  dxdz
Ω Dxz x2 +z 2
ZZ √
√
ZZ
4
= y x2 + z 2 dxdz = 4 − x2 − z 2 x2 + z 2 dxdz
x2 +z 2
Dxz Dxz
vîi Dxz = {(x, z)| x2 + z 2 ≤ 4}.
Khi â, ta ÷ìc

128
K= π.
15
ành lþ 2.4. X²t hai mi·n R xyz , Ruvw ⊂ R3 sao cho h m (êi bi¸n) tø Ruvw v o Rxyz ,
(u, v, w) 7→ (x (u, v, w) , y (u, v, w) , z (u, v, w))
thuëc lîp C 1 v câ h m ng÷ñc li¶n töc tø Rxyz v o Ruvw

(x, y, z) 7→ (u (x, y, z) , v (x, y, z) , w (x, y, z)) .
∂x ∂x ∂x
∂u ∂v ∂w
N¸u ma trªn Jacobi cõa h m êi bi¸n J = ∂∂ (u,
(x, y, z)
v, w)
=
∂y ∂y ∂y
luæn luæn d÷ìng
∂u ∂v ∂w
∂z ∂z ∂z
∂u ∂v ∂w
(hay luæn luæn ¥m) tr¶n Ruv , th¼ vîi måi h m li¶n töc f : Rxyz → R, ta câ
ZZ ZZ
f (x, y, z) dxdydz = f [x (u, v, w) , y (u, v, w) , z (u, v, w)] |J| dudvdw.
Rxyz Ruvw
Hai tr÷íng hñp quan trång:

Tr÷íng hñp 1: vîi tåa ë trö,

x = r cos φ


y = r sin φ , |J| = r,


z = z
ta câ ZZZ ZZZ
f (x, y, z) dxdydz = f (r cos φ, r sin φ, z) rdrdφdz.
Rxyz Rrφz
Tr÷íng hñp 2: vîi tåa ë c¦u,


x = ρ cos φ sin θ


y = ρ sin φ sin θ , |J| = ρ2 sin θ,


z = ρ cos θ
ta câ
ZZZ
f (x, y, z) dxdydz
Rxyz
ZZZ
= f (ρ cos φ sin θ, ρ sin φ sin θ, ρ cos θ) ρ2 sin θdφdθdρ.
Rφθρ
V½ dö 2.3.Z Z Z
x2 + y 2 dxdydz ,

a) T½nh trong â V giîi h¤n bði x2 + y 2 = z , z = 4.
ZVZ Z p
b) T½nh x2 + y 2 + z 2 dxdydz , trong â B l qu£ c¦u t¥m O b¡n k½nh 1.
Z ZBZ p p
c) T½nh x2 + y 2 + z 2 dxdydz , trong â Ω l h¼nh n¬m n¶n tr¶n m°t nân z= x2 + y 2
Ω
2 2 2
v
Z Z Z x +2 y +2z = 2z
d÷îi m°t c¦u .
x y z x2
d) T½nh + + dxdydz , trong â Ω l mi·n n¬m b¶n trong elipsoid +
4 16 4 4
Ω
y2 z2
+ = 1.
16 4
Gi£i
a)
Ta câ V = {(x, y, z)| x2 + y 2 ≤ z ≤ 4}, n¶n b¬ng c¡ch êi bi¸n


x = r cos φ


y = r sin φ


z = z
vîi 0 ≤ φ ≤ 2π, 0 ≤ r ≤ 2, r2 ≤ z ≤ 4, |J| = r, ta ÷ñc
ZZZ Z2π Z2 Z4
2 2
(x + y )dxdydz = r2 rdzdrdφ
V 0 0 r2
Z2 2
r6

3 2 4 32
= 2π r (4 − r )dr = 2π r − = π.
6 0 3
0
b)
êi bi¸n 


y = ρ sin φ sin θ


z = ρ cos θ
vîi 0 ≤ φ ≤ 2π , 0 ≤ θ ≤ π , 0 ≤ ρ ≤ 1, |J| = ρ2 sin θ. Do â

ZZZ p Z1 Zπ Z2π
x2 + y 2 + z 2 dxdydz = ρρ2 sin θdφdθdρ
B 0 0 0
Z1 Zπ 1
p4

1
= 2π 3
ρ dρ sin θdθ = 2π [− cos θ]π0 = 4π = π.
4 0 4
0 0
c)
êi bi¸n 


y = ρ sin φ sin θ


z = ρ cos θ
π
vîi 0 ≤ φ ≤ 2π, 0 ≤ θ ≤ , 0 ≤ ρ ≤ cos θ, |J| = ρ2 sin θ. Do â
4
π
ZZZ p Z2π Z4 Zcos θ
2 2 2
x + y + z dxdydz = ρ3 sin θdρdθdφ
Ω 0 0 0
π π
Z2π 4 cos θ 4 cos θ
ρ4
Z Z Z
3
= dφ ρ sin θdρdθ = 2π sin θ dθ
4 0
0 0 0 0
π
Z 4 √ !
π 1 2
= sin θ cos4 θdθ = − π.
2 10 80
0
d)
êi bi¸n 
x = 2ρ sin θ cos φ


y = 4ρ sin θ sin φ


z = 2ρ cos θ
vîi 0 ≤ φ ≤ 2π , 0 ≤ θ ≤ π , 0 ≤ p ≤ 1, |J| = 16ρ2 sin θ. Do â
Z2π Zπ Z1
x2 y 2 z 2
ZZZ
+ + dxdydz = 16 p4 sin θdpdθdφ
4 16 4
Ω 0 0 0
Z2π Zπ Z1
64π
= 16 dφ sin θdθ p4 dp = .
5
0 0 0
§ 3. DIN TCH, TH TCH

Trong suèt ph¦n n y, c¡c h m ÷ñc kh£o s¡t ·u l h m li¶n töc, bà ch°n x¡c ành tr¶n mët
mi·n câ bi¶n l hëi mët sè húu h¤n ÷íng cong hay m°t kh£ vi.
1. Di»n t½ch mi·n D ⊂ R 2
Cho D ⊂ R2 l mët mi·n bà ch°n vîi bi¶n ∂D l hëi cõa mët sè húu h¤n c¡c ÷íng cong
kh£ vi. Gi¡ trà ZZ

S= dxdy
D
÷ñc gåi l di»n t½ch cõa D.

V½ dö 1.1. T¼m di»n t½ch h¼nh ph¯ng giîi h¤n bði y2 = 4 − x v y 2 = 4 − 4x.
Gi£i
C¡c t½nh to¡n d nh cho sinh vi¶n.
V½ dö 1.2. T¼m di»n t½ch h¼nh ph¯ng n¬m trong gâc ph¦n t÷ thù nh§t v ÷ñc giîi h¤n bði
x2 y 2
elip + = 1, y = 0, y = x.
9 4
Gi£i
C¡c t½nh to¡n d nh cho sinh vi¶n.
2. Thº t½ch mi·n Ω ⊂ R 3
T÷ìng tü, vîi Ω ⊂ R3 l mët mi·n bà ch°n vîi bi¶n ∂Ω l hëi cõa mët sè húu h¤n c¡c m°t
kh£ vi. Gi¡ trà ZZ

V = dxdydz
Ω
÷ñc gåi l thº t½ch cõa Ω.

V½ dö 2.1. T½nh thº t½ch h¼nh Ω giîi h¤n bði c¡c m°t y 2 + z = 4, x = 0, y = x, z = 0 v n¬m
trong gâc ph¦n t¡m thù nh§t.
Gi£i
D nh cho sinh vi¶n.
3. Di»n t½ch m°t Ω ⊂ R 3
Cho 
x = x(s, t)


S : y = y(s, t) , (s, t) ∈ D ⊂ R2


z = z(s, t)
l mët m°t kh£ vi trong R3 , ngh¾a l x, y , z l c¡c h m thuëc lîp C1 tr¶n D. Gi¡ trà
ZZ √
s= EG − F 2 dsdt
D
vîi
2 2 2
∂x ∂y ∂z
E= + + ,
∂s ∂s ∂s
∂x ∂x ∂y ∂y ∂z ∂z
F = + + ,
∂s ∂t ∂s ∂t ∂s ∂t
2 2 2
∂x ∂y ∂z
G= + + ,
∂t ∂t ∂t
÷ñc gåi l di»n t½ch cõa m°t S.
Tr÷íng hñp °c bi»t n¸u
S = {(x, y, f (x, y)) |(x, y) ∈ D } ,
vîi D l mët mi·n trong R2 câ bi¶n l hëi húu h¤n c¡c ÷íng cong kh£ vi, th¼ S ÷ñc vi¸t l¤i
th nh ph÷ìng tr¼nh tham sè l


x = s


S: y=t , (s, t) ∈ D.


 z = f (s, t)
Do â, di»n t½ch cõa S trð th nh

ZZ q
s= 1 + [fs (s, t)]2 + [ft (s, t)]2 dsdt.
D
T÷ìng tü cho c¡c tr÷íng hñp kh¡c.
V½ dö 3.1. T½nh ph¦n m°t paraboloid z = x2 + y 2 n¬m d÷îi m°t ph¯ng z = 9.

Gi£i
Tø ph÷ìng tr¼nh paraboloid z = x2 + y 2 , ta câ
zx = 2x, zy = 2y.
Suy ra ZZ q ZZ p
2 2
s= 1 + (zx ) + (zy ) dxdy = 1 + 4(x2 + y 2 )dxdy,
D D
vîi D l h¼nh trán t¥m O(0, 0), b¡n k½nh R = 3.
Khi â, ta ÷ñc

π √
s= 37 37 − 1 .
6
V½ dö 3.2. 2 2 2 2 2 2
T½nh di»n t½ch ph¦n m°t c¦u x +y +z = 4a n¬m trong h¼nh trö x +y −2ax = 0,
a > 0.
Gi£i
Tø ph÷ìng tr¼nh m°t c¦u x2 + y 2 + z 2 − 4a2 = 0, ta câ
p
z = 4a2 − x2 − y 2 ,
∂z x
= −p ,
∂x 4a − x2 − y 2
2
∂z y
= −p .
∂y 4a2 − x2 − y 2
Suy ra
s 2 2
∂z ∂z 2a
1+ + =p .
∂x ∂y 4a2 − x2 − y 2
Chó þ, ph¦n m°t c¦u n¬m trong gâc ph¦n t¡m thù nh§t câ h¼nh chi¸u l nûa h¼nh trán D
giîi h¤n bði x 2 + y 2 = 2ax v tröc Ox. M°t n y n¬m trong bèn gâc mët ph¦n t¡m v câ t½nh
èi xùng n¶n ZZ

2a
s=4 p dxdy.
4a − x2 − y 2
2
D
(
x = r cos φ
êi bi¸n , vîi 0 ≤ φ ≤ 2π , 0 ≤ r ≤ 2a cos φ, |J| = r, ta ÷ñc
y = r sin φ
π π
Z2 2aZcos φ Z2 √
r dr dφ 2a cos φ
s = 8a √ = −8a 4a2 − r2 dφ
4a2 − r2 0
0 0 0
π
Z 2
= −8a (2a sin φ − 2a)dφ = 8a2 (π − 2).

0
§4. MËT SÈ ÙNG DÖNG KHC CÕA TCH PH N BËI

1. Khèi l÷ñng v khèi t¥m cõa b£n mäng
Gi£ sû b£n mäng D trong m°t ph¯ng Oxy v khèi l÷ñng ri¶ng cõa nâ t¤i iºm (x, y) thuëc
D ⊂ R2 ÷ñc cho bði ρ(x, y), trong â ρ l mët h m li¶n töc tr¶n D. Khi â, khèi l÷ñng cõa
b£n mäng l ZZ
m= ρ (x, y) dxdy.
D
iºm G (x, y), vîi
ZZ ZZ
1 1
x= xρ (x, y) dxdy, y = yρ (x, y) dxdy,
m m
D D
÷ñc gåi l khèi t¥m cõa b£n mäng.

V½ dö 1.1. T¼m khèi l÷ñng v khèi t¥m cõa mët b£n mäng h¼nh tam gi¡c câ c¡c ¿nh l (0, 0),
(1, 0) v (0, 2) n¸u h m khèi l÷ñng ri¶ng l
ρ(x, y) = 1 + 3x + y.
Gi£i
Khèi l÷ñng cõa b£n mäng l
ZZ Z1 2−2x
Z Z1
8
m= ρ (x, y) dxdy = (1 + 3x + y)dydx = 4 (1 − x2 )dx = .
3
D 0 0 0
Ta câ
ZZ Z1 2−2x
Z
1 3
x= xρ(x, y) dx dy = (x + 3x2 + xy) dy dx
m 8
D 0 0
Z1
3 3
= (x − x3 ) dx = ,
2 8
0
ZZ Z1 2−2x
Z
1 3
y= yρ(x, y) dx dy = (y + 3xy + y 2 ) dy dx
m 8
D 0 0
Z1
1 11
= (7 − 9x − 3x2 + 5x3 ) dx = .
4 16
0

3 11
V¼ vªy khèi t¥m n¬m t¤i iºm , .
8 16
2. Moment v moment qu¡n t½nh cõa b£n mäng
Gi£ sû b£n mängD trong m°t ph¯ng Oxy v mªt ë khèi l÷ñng cõa nâ t¤i iºm (x, y) thuëc
D ⊂ R2 ÷ñc cho bði ρ(x, y), trong â ρ l mët h m li¶n töc tr¶n D. Khi â, moment cõa b£n
mäng quay quanh tröc Ox l ZZ
Mx = yρ (x, y) dxdy.
D
T÷ìng tü, moment cõa b£n mäng quay quanh tröc Oy l
ZZ
My = xρ (x, y) dxdy.
D
Moment qu¡n t½nh cõa b£n mäng quay quanh tröc Ox l

ZZ
Ix = y 2 ρ (x, y) dxdy.
D
T÷ìng tü, moment qu¡n t½nh cõa b£n mäng quay quanh tröc Oy l
ZZ
Iy = x2 ρ (x, y) dxdy.
D
°c bi»t, moment qu¡n t½nh cõa b£n mäng quay quanh gèc tåa ë l
ZZ
x2 + y 2 ρ (x, y) dxdy = Ix + Iy .

I0 =
D
V½ dö 2.1. T¼m c¡c moment qu¡n t½nh cõa mët chi¸c ¾a çng ch§t D, câ t¥m l gèc tåa ë
v b¡n k½nh a, n¸u h m mªt ë khèi l÷ñng l ρ(x, y) = 1.

Gi£i
Ta câ
Z2π Za
πa4
ZZ
2 2
r3 drdφ =

I0 = x +y ρ (x, y) dxdy = = Ix + Iy .
2
D 0 0
I0 πa4
Do t½nh èi xùng cõa D n¶n Ix = Iy , suy ra Ix = Iy = = .
2 4
BI TP CH×ÌNG 4

B i 1. T½nh c¡c t½ch ph¥n sau
Z1 Zx2 Z2 Z2
a) (x + 2y) dy dx. b) xy dx dy.
0 0 1 y
Z1 Zey Z1 Z2−x
√
c) x dx dy. d) (x2 − y) dy dx.
0 y 0 x
√
Z1 Z x Z1 Zy
2y f)
2
ey dx dy.
e) dy dx.
x2 +1
0 0 0 0
Z2 Zy3 Z1 Zy p
g) ex/y dx dy. h) x y 2 − x2 dx dy.
0 0
1 y
Z1 Zx2 Zπ/2 Z
cos y
i) x cos y dy dx. j) ex sin y dx dy.

0 0
0 0
B Zi Z2. T½nh c¡c t½ch ph¥n sau
a) x2 y dx dy , Ω l h¼nh chú nhªt giîi h¤n bði x = 2, x = 4, y = 1, y = 5.

ZΩZ
xy 2
b) dx dy , Ω = {(x, y)| 0 ≤ x ≤ 1, −3 ≤ y ≤ 3}.
x2 + 1
ZΩZ
x
c) dx dy , Ω = [0, 1] × [0, 1].
1 + xy
ZΩZ
x+sin y
n πo
d) e cos y dx dy , Ω = (x, y)| 0 ≤ x ≤ π, 0 ≤ y ≤ .
2
ZΩZ
e) y sin(xy) dx dy , Ω = [1, 2] × [0, π].
ZΩZ
f) |x + y| dx dy , Ω = {(x, y)| |x| ≤ 1, |y| ≤ 1}.
ZΩZ
g) (x − y) dx dy , Ω l h¼nh giîi h¤n bði y = 3x, x = 0, y = 6.
ZΩZ
h) y 3 dx dy , Ω l h¼nh giîi h¤n bði x + y = 2, x − 2y + 1 = 0, y = 2.
Z ΩZ
i) x dx dy , Ω l h¼nh tam gi¡c câ c¡c ¿nh A(2, 3), B(7, 2), C(4, 5).
B Zi Z3.
Ω
T½nh c¡c t½ch ph¥n sau
4y
a) dx dy , Ω = {(x, y)| 0 ≤ y ≤ 2x, 1 ≤ x ≤ 2}.
x3 +2
ZΩZ
b) (x + 2y) dx dy , Ω l h¼nh giîi h¤n bði y = x, y = 2x, x = 2, x = 3.
ZΩZ
c) (x − y) dx dy , Ω l h¼nh giîi h¤n bði y 2 = 3x, y 2 = 4 − x.
ZΩZ
d) (3x − y) dx dy , Ω = {(x, y)| x2 − 5 ≤ y ≤ 4, −3 ≤ x ≤ 1}.
ZΩZ
e) 6x2 y 2 dx dy , Ω l h¼nh giîi h¤n bði y = x, y = −x, y = 2 − x2 .
ZΩZ
f) x2 y dx dy , Ω l h¼nh giîi h¤n bði y = x2 , 4y = x2 , y = 4.
ZΩZ
g) ex+y dx dy , Ω = {(x, y)| 1 ≤ max (|x| , |y|) ≤ 2}.
B Zi Z4.
Ω
y
a) dx dy l h¼nh giîi h¤n bði y = x, y = 2x, xy = 1, xy = 3.
x
ZΩZ
b) (x + y)3 (x − y)2 dx dy , Ω l h¼nh giîi h¤n bði x + y = 1, x − y = 1, x + y = 3, x − y = −1.
Ω
ZZ
c) xy dx dy , Ω l h¼nh giîi h¤n bði y 2 = x, y 2 = 3x, y = x, y = 2x (x > 0).
ZΩ Z
d) (x + y) dx dy , Ω l h¼nh b¶n tr¡i tröc Oy v n¬m giúa hai ÷íng trán x2 + y 2 = 1,
Ω
x2 Z
+Zy 2 = 4.
y
e) arctan dx dy , Ω = {(x, y)| 1 ≤ x2 + y 2 ≤ 4, 0 ≤ y ≤ x}.
x
ZΩZ
y2
f) dx dy , Ω = {(x, y)| 1 ≤ x2 + y 2 ≤ 2x}.
x2
ZΩZ p
g) 4 − x2 − y 2 dx dy , Ω = {(x, y)| x2 + y 2 ≤ 2x, y ≥ 0}.
ZΩZ
2 −y 2
e−x
p
h) dx dy , Ω l h¼nh giîi h¤n bði x= 4 − y2, tröc Oy .
Z ΩZ p
√
i) R2 − x2 − y 2 dx dy , Ω l h¼nh giîi h¤n bði x2 + y 2 = R2 , y = x, y = 3x v n¬m trong
Ω
gâc
Z Zph¦n t÷ thù nh§t.
p
j) x2 + y 2 dx dy , Ω = {(x, y)| x ≤ x2 + y 2 ≤ 4, x ≥ 0, y ≥ 0}.
ZΩ Z
k) (x + 2y + 1) dx dy , Ω = {(x, y)| x2 + y 2 ≤ 2y, x2 + y 2 ≤ 2x}.
Ω
ZZ r
x2 y 2 x2 y 2
l) 1 − 2 − 2 dx dy , vîi Ω l ph¦n trong ellipse 2 + 2 ≤ 1.
a b a b
ΩZ Z
p
m) (x2 + y 2 ) R2 − x2 − y 2 dx dy , Ω = {(x, y)| x2 + y 2 ≤ R2 }.
B i 5.
Ω
Trong c¡c t½ch ph¥n l°p sau, h¢y v³ mi·n l§y t½ch ph¥n v êi thù tü l§y t½ch ph¥n.
√ √
2
Z1 Z y Z3 Z9−y
a) f (x, y) dx dy. b) f (x, y) dx dy.
0 y 0
√
√ −9−y 2
Z3 Z9−y Z0 Z2−y
c) f (x, y) dx dy. d) f (x, y) dx dy.
0 y
√ −6 y 2 −4
Z Zx
4 4
Z1 Z4
e) f (x, y) dy dx.
f) f (x, y) dy dx.
0 0
Z2 Zln x 0 4x
Z1 Zx
g) f (x, y) dy dx.
h) f (x, y) dy dx.
1 0
Z2 Z3x 0 x3
Z3 Z2x
i) f (x, y) dy dx.
j) f (x, y) dy dx.
0 x
1 1
x
Z1 Zx Z2 Z2−x
k) f (x, y) dy dx + f (x, y) dy dx.
0 0 1 0
Z0 Z3 Z3 Z3
l) f (x, y) dy dx + f (x, y) dy dx.
−3 −x
B i 6.
0 x
Z1 Z1 Z 2
Z2 4−x
xe2y
a) sin(y 2 ) dy dx. b) dy dx.
4−y
0 x 0 0
Z1 Z3 Z1 Z1 √
2
c) ex dx dy. d) x3 + 1 dx dy.
√
0 3y 0 y
Z3 Z9 Z1 Z1
e) y cos(x2 ) dx dy. f) x3 sin(y 3 ) dy dx.
0 y2 0 x2
Z1 Zπ/2 Z1 Z1 2
√ yex
g) cos x 1 + cos2 x dx dy. h) dx dy.
√
x3
0 arcsin y 0 y
√
Z1 Z1−x2 Z1 Zx
1
i) (x2 + y 2 )5/2 dy dx. j) p dy dx.
√ √ x + y2
2
0 0 1/ 2 1−x2
Z1 arcsin
Z x Z1 Zx
k) y dy dx. l) xy 2 dy dx.
0 0 0 x2
Z0 Z2 Z6 Z2
m) xy dy dx + xy dy dx.
−2 −x 0 x
3
Z1 Zx Z2 Z2−x
n) (x + y) dy dx + (x + y) dy dx.
B i 7.
0 0 1 0
T½nh di»n t½ch cõa h¼nh Ω giîi h¤n bði
2
a) x = 4y − y , x + y = 6.
x
b) y = + 1, y = x2 − 2, x = −1, h¼nh n¬m b¶n ph£i ÷íng x = −1.
2
2 2
c) y = 4 − x, 2y = x + 8.
2 2 2 2
d) (x − 1) + y = 1, (x − 2) + y = 4, y = x, y = 0, h¼nh n¬m trong ph¦n t÷ thù nh§t.
2 2 2 2
e) y = 2x, y = 3x, x = y , x = 4y .
2 2
f) x − 2xy + y + x + y = 0, x + y + 4 = 0.
g) y = 3x, x = 0, y = 6.
2
h) x = 9 − y , x = 0, −3 ≤ y ≤ 1.
i) x = 0, y = 0, 3x + y = 2.
j) y = x, y = −x + 2, x = 3.
B i 8. T½nh di»n t½ch cõa h¼nh Ω vîi

2
a) Ω = { (x, y)| x − 5 ≤ y ≤ 4, −3 ≤ x ≤ 1} .
b) Ω = {(x, y)| |x| + |y| ≤ 2}.

−π π
c) Ω = (x, y) 0 ≤ x ≤ 3 cos y, ≤y≤ .
2 2
2 2
d) Ω l h¼nh trán x + y ≤ 1 n¬m trong ph¦n t÷ thù ba.
e) Ω l mi·n n¬m ph½a tr¶n ÷íng y = 1 v n¬m trong váng trán x2 + y 2 = 4.

B i 9. T½nh di»n t½ch
p
a) ph¦n m°t nân z = x2 + y 2 chùa trong h¼nh trö x2 + y 2 = 2x.
2
√
b) ph¦n m°t trö x = 2z bà ct bði c¡c m°t ph¯ng x − 2y = 0, y = 2x, x = 2 2.
2 2 2 2
c) ph¦n m°t paraboloid x = 1 − y − z bà ct bði h¼nh trö y + z = 1.
2 2
d) ph¦n m°t ph¯ng x + 2y + z = 4 chùa trong h¼nh trö x + y = 1.
2 2 2 2 2
e) ph¦n m°t c¦u x + y + z = 36 chùa trong h¼nh trö x + y = 6y v ð tr¶n m°t ph¯ng Oxy .
2 2 2 2 2
f) ph¦n m°t c¦u x + y + z = 4z n¬m b¶n trong parabolæit z = x + y .
2 2 2
g) ph¦n m°t c¦u x + y + z = 25 n¬m giúa c¡c m°t z = 2 v z = 4.
2 2 2 2
h) ph¦n m°t trö x + y = 9 bà ct bði m°t trö x + z = 9.
2 2
i) ph¦n m°t x = zy chùa trong h¼nh trö y + z = 1.
2 2 2 2 2
j) ph¦n m°t c¦u x + y + z = 1 chùa trong h¼nh trö x + 4y = 4.
2 2 2 2 2
k) ph¦n m°t x + y = z (z ≥ 0) chùa trong h¼nh trö x + y = 2x.
B i 10. √ T½nh ë d i cung cõa

2
a) y = x x (0 ≤ x ≤ 9). b) y 2 = ax (a > 0, 0 ≤ x ≤ a).
c) y 2 = 4x (1 ≤ y ≤ 2). d) 2 ln y − y 2 = x (1 ≤ y ≤ e).
x2
e) + y 2 = 1.
4
B i 11. T½nh c¡c t½ch ph¥n sau
Z1 Zz Zy
2
a) ze−y dxdydz .
0 0 0
Zπ/2Zy Zx
b) cos(x + y + z)dzdxdy .
Z0 Z Z0 0
c) (x3 yez ) dx dy dz , vîi
Ω = {(x, y, z)| 1 ≤ x ≤ 2, 0 ≤ y ≤ 1, 0 ≤ z ≤ ln 2} .
ZZZ
d) sin x sin y sin z cos x cos y cos z dx dy dz , vîi
Ω
n π π πo
Ω= (x, y, z)| 0 ≤ x ≤ , 0≤y≤ , 0≤z≤ .
2 2 2
ZZZ
e) sin101 x ln(y + z) dx dy dz , vîi
Ω = { (x, y, z)| 0 ≤ x ≤ 2π, 1 ≤ y ≤ e, 1 ≤ z ≤ e}.

ZZZ
f) (x + y + z) dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði c¡c m°t ph¯ng x = 0, x = 1, y = 0, y = 1, z = 0
Ω
v z = 1.
B Zi Z12.
Z T½nh c¡c t½ch ph¥n sau
a) yz cos(x5 ) dx dy dz , vîi
Ω = {(x, y, z)| 0 ≤ x ≤ 1, 0 ≤ y ≤ x, x ≤ z ≤ 2x}.

ZZZ
b) x dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði paraboloid x = 4y 2 + 4z 2 v m°t ph¯ng x = 4.
Z ZΩZ
c) 2x dx dy dz , vîi
Ω
n p o
Ω= 2
(x, y, z)| 0 ≤ y ≤ 2, 0 ≤ x ≤ 4 − y , 0 ≤ z ≤ y .
ZZZ
d) x dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði paraboloid z = 2x2 + y 2 v h¼nh trö z = 4 − y2.
Z ZΩ Z
e) (x2 + z 2 ) dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði 2y = x2 + z 2 v y = 2.
Z ZΩZ
f) z dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði z = x2 + y 2 , z = 0, x2 + y 2 = 4.
ZΩZ Z
g) (z + 1) dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði x = y 2 , z = x, z = 0, x = 1.
ZΩ
√
ZZ
h) 6xy dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði z = 1 + x + y , z = 0, y = x, y = 0, x = 1.
Z Z ΩZ
i) xy dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði c¡c m°t trö y = x2 , x = y 2 v c¡c m°t ph¯ng z = 0,
Ω
z =Z ZxZ+ y .
j) xyz dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði x = 0, y = 0, z = 0, x = 1, y = 2 v z = x2 + y 2 .
ZΩZ Z
k) z dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði m°t trö y 2 + z 2 = 9, c¡c m°t ph¯ng x = 0, y = 3x, z = 0
Ω
v Zn¬m
Z Z trong ph¦n t¡m thù nh§t.
l) y dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði c¡c m°t trö y = x2 v c¡c m°t ph¯ng y = 0, z = 0,
Ω
x + z = 2.
B ZiZ13.
a) y dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði x = 0, y = 0, z = 0, 2x + 2y + z = 4.

ZΩZ Z
b) x2 ey dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði m°t trö z = 1 − y2 v c¡c m°t ph¯ng z = 0, x = 1,
Ω
x =Z Z−1.
Z
c) y dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði y = x2 , z + y = 1, z = 0.
ZΩZ Z
d) (1 − x)yz dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði x = 0, y = 0, z = 0 v z = 1 − x − y.
Ω
√
ZZZ
π
e) y cos(x + z) dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði y= x, y = 0, z = 0 v z+x= .
2
Z ZΩZ
dx dy dz
f)
(x+y+z+1)3
, vîi Ω giîi h¤n bði x + z = 3, y = 2, x = 0, y = 0, v z = 0.
ZΩZ Z
g) (x2 + y 2 ) dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði z = y 2 − x2 , z = 0, y = 1.
Z ΩZ Z
h) xz dx dy dz , vîi Ω l tù di»n vîi c¡c ¿nh (0, 0, 0); (1, 1, 0); (0, 1, 0); (0, 1, 1).
Z ZΩZ
i) xz dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði x = 3y , 2x + y = 0, x − 3y = 14, 2x + y = 21, 0 ≤ z ≤ 2.
B Zi Z14.
Ω
a) ez dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði paraboloid z = 1 + x2 + y 2 , m°t trö x2 + y 2 = 5 v m°t
Z Z ZOxy .
ph¯ng
b) x dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði z = 0, z = x + y + 5 v c¡c m°t trö x2 + y 2 = 4,

Ω
x2 Z
+ZyZ2 = 9.
p
c) x2 + y 2 dx dy dz l h¼nh n¬m b¶n trong m°t trö x2 + y 2 = 1, d÷îi m°t ph¯ng z=4
Ω
v tr¶n
Z Z Z m°t paraboloid z = 1 − x2 − y 2 .
d) x2 dx dy dz , vîi Ω l h¼nh n¬m b¶n trong m°t trö x2 + y 2 = 1, tr¶n m°t ph¯ng z=0
Ω
v Zd÷îi
Z Z m°t nân z 2 = 4x2 + 4y 2 .
e) (x3 +xy 2 ) dx dy dz l h¼nh n¬m trong ph¦n t¡m thù nh§t, d÷îi paraboloid z = 1−x2 −y 2 .
Z ZΩ Z
xyz
f) dx dy dz , vîi Ω l h¼nh n¬m trong ph¦n x > 0, y > 0, z > 0 v giîi h¤n bði
1 − x2 − y 2
Ω p
c¡c m°t x = 0, y = 0, z = x2 + y 2 , x2 + y 2 + z 2 = 2.
B Zi Z15.
a) (x2 + y 2 + z 2 ) dx dy dz , vîi Ω l h¼nh c¦u t¥m O, b¡n k½nh R = 1.

Z ΩZ Z
b) (x2 + y 2 ) dx dy dz , vîi Ω = { (x, y, z)| x2 + y 2 + z 2 ≤ 1, z ≥ 0}.
ΩZ
ZZ √
2 2 2
c) e x +y +z dx dy dz , vîi Ω l n¬m trong ph¦n t¡m thù nh§t v n¬m trong m°t c¦u
Ω
x2 + 2 2
Z ZyZ + z = 9.
√
d) x2 dx dy dz , vîi Ω giîi h¤n bði y = 0, y = 9 − x2 − z 2 v
√
Ω
y =Z Z Z16 − x2 − z 2 .
z
e) dx dy dz , vîi Ω l khèi c¦u t¥m (0, 0, 2), b¡n k½nh 1.
(x + y + z 2 )3/2
2 2
Ω
ZZZ p
f) x2 + y 2 + z 2 dx dy dz , vîi Ω = {(x, y, z)| x2 + y 2 + z 2 − x ≤ 0}.
ZΩZ Z
g) x2 y 2 z 2 dx dy dz , vîi Ω = {(x, y, z)| x2 + y 2 + 2z 2 ≤ 4}.
Z ΩZ Z
x2 y(2z + 1) + (cos x + ey )z 3 dx dy dz ,

h) vîi Ω l ellipsoid
Ω
x2
+ 2y 2 + z 2 ≤ 1.
ZZZ 4
i) dx dy dz , Ω giîi h¤n bði paraboloid 2z ≥ x2 + y 2 v x2 + y 2 + z 2 ≤ 3.
Z ΩZ Z
j) dx dy dz , Ω giîi h¤n bði x2 + y 2 + z 2 ≤ R 2 v x2 + y 2 + z 2 ≤ 2zR.
ZΩZ Z p
k) x2 + y 2 + z 2 dx dy dz , Ω = {(x, y, z)| x2 + y 2 + z 2 ≤ 4}.
B i 16.
Ω
T¼m thº t½ch cõa khèi
a) Tù di»n n¬m trong ph¦n t¡m thù nh§t, v t¤o ra bði c¡c m°t tåa ë v m°t x + y + z = 1.
2
b) Giîi h¤n bði m°t trö y = x v c¡c m°t ph¯ng z = 0, z = 4 v y = 9.
2 2
c) N¬m trong h¼nh trö x + y = 9 v giúa hai m°t ph¯ng z = 2x + 1, z = 0 (x ≥ 0).
2 2
d) Giîi h¤n bði c¡c m°t 2z = x + y , y + z = 4.
2 2
e) Giîi h¤n bði paraboloid x = y + z v x = 16.
2 2
f) N¬m ph½a tr¶n m°t ph¯ng Oxz v d÷îi m°t y = 1 − x − z .
2 2
g) N¬m trong h¼nh trö x + 4y = 4, tr¶n z = y − 5 v d÷îi z = 9 − x.
h) Tù di»n vîi c¡c m°t l x = 0, z = 0, x + 2y = 6, x − y + 3z = 0.

2 2 2 2
i) N¬m trong h¼nh trö x + y = 9, giúa z = 0, z = x + y .
2 2
j) Giîi h¤n bði c¡c m°t z = 3x , z = 4 − x , y = 0 v y + z = 6.
2 2 2 2 2 2
k) Giîi h¤n bði c¡c m°t z = x + y , z = 0, x + y = x v x + y = 2x.
l) N¬m trong ph¦n t¡m thù nh§t v ÷ñc giîi h¤n bði c¡c m°t y = 0, y = 3, x = 0, z = x v
z + x = 4.
m) Giîi h¤n bði 6 m°t ph¯ng æi mët song song
x + y + z = ±2, −x + 2y + 3z = ±3, 2x + 3y − 3z = ±4.
n) Giîi h¤n bði |x − y + z| + |x + y − z| + |−x + y + z| ≤ 1.

2 2 2 2 2
p) N¬m trong m°t c¦u x + y + z = 4 v h¼nh trö x + y = 1.
2 2 2 2
q) Giîi h¤n bði c¡c paraboloid z = x + y v z = 36 − 3x − 3y .
2 2 2 2
r) Giîi h¤n bði c¡c m°t trö 2z = x + y , 4x = x + y v m°t z = 0.
2 2
s) ÷ñc ct tø h¼nh trö ellipse 9x + 4y ≤ 36 bði c¡c m°t ph¯ng z = 0 v z = y + 3.
p
2 2 2
t) N¬m trong m°t c¦u x + y + z = 4, tr¶n m°t ph¯ng Oxy v d÷îi m°t nân z = x2 + y 2 .
2 2 2 2 2
u) Giîi h¤n bði paraboloid 2z ≥ x + y v x + y + z ≤ 3.
2 2 2 2 2 2 2
v) Giîi h¤n bði x + y + z ≤ R v x + y + z ≤ 2zR.
2 2 2 2
w) Nûa khèi ellipsoid x + y + 2z ≤ a , z ≥ 0, a ≥ 0.
B i 17. T¼m khèi l÷ñng v V câ h m mªt ë khèi l÷ñng ρ cho tr÷îc.
khèi t¥m cõa khèi
a) V l h¼nh n¬m d÷îi m°t ph¯ng z = 1 + x + y v n¬m tr¶n mi·n trong m°t ph¯ng xy bà giîi
√
h¤n bði c¡c m°t y = x, y = 0 v x = 1; ρ (x, y, z) = 2.
2
b) V giîi h¤n bði z = 1 − y , x + z = 1, x = 0, z = 0; ρ (x, y, z) = 4.
2 2 2
c) V = {(x, y, z)| 0 ≤ x ≤ 1, 0 ≤ y ≤ 1, 0 ≤ z ≤ 1}; ρ(x, y, z) = x + y + z .
d) V giîi h¤n bði x = 0, y = 0, z = 0, x + y + z = 1; ρ (x, y, z) = y .
B i 18. Gi£ sû c¡c khèi b¶n d÷îi câ mªt ë khèi l÷ñng khæng êi k.
a) T¼m c¡c moment qu¡n t½nh cho mët khèi lªp ph÷ìng câ ë d i c¤nh L n¸u mët ¿nh cõa nâ
n¬m ð gèc tåa ë v ba ¿nh cán l¤i n¬m dåc theo c¡c tröc tåa ë.
b) T¼m c¡c moment qu¡n t½nh cho mët vi¶n g¤ch h¼nh chú nhªt câ c¡c k½ch th÷îc l a, b, v
c, v khèi l÷ñng M n¸u t¥m cõa vi¶n g¤ch °t t¤i và tr½ gèc tåa ë v c¡c c¤nh cõa vi¶n g¤ch
song song vîi c¡c tröc tåa ë.
c) T¼m moment qu¡n t½nh quay quanh tröc Oz cõa khèi trö
V = {(x, y, z)| x2 + y 2 ≤ a2 , 0 ≤ z ≤ h}.
d) T¼m moment qu¡n t½nh quay quanh tröc Oz cõa khèi nân
n p o
V = 2 2
(x, y, z)| x + y ≤ z ≤ h .
e) T¼m trång t¥m v khèi t¥m cõa h¼nh E giîi h¤n bði c¡c paraboloid
z = x2 + y 2 v z = 36 − 3x2 − 3y 2 .
f) T¼m khèi l÷ñng v khèi t¥m cõa h¼nh E giîi h¤n bði paraboloid
2 2
z = 4x + 4y v m°t ph¯ng z = a (a > 0).
B i 19. V câ mªt ë khèi l÷ñng ρ l h m ba bi¸n ρ (x, y, z).
Cho mët vªt rn
a) Gi£ sû V l çng ch§t, ρ = 1, t¼m moment qu¡n t½nh v tåa ë trång t¥m cõa h¼nh V giîi
2 2 2
h¤n bði x + y = a (a > 0), z = 0, z = 2a.
b) T¼m khèi l÷ñng cõa qu£ c¦u V câ b¡n k½nh a, mªt ë
1
ρ (x, y, z) = .
x2 + y2 + z2
c) T¼m khèi l÷ñng cõa h¼nh lªp ph÷ìng 0 ≤ x ≤ 2, 0 ≤ y ≤ 2, 0 ≤ z ≤ 2 n¸u ρ(x, y, z) = x+y+z .
y2
d) T¼m tåa ë trång t¥m cõa vªt giîi h¤n bði 2x + 3y − 12 = 0, x = 0, y = 0, z = 0, z =
2
bi¸t ρ = 1.
e) T¼m tåa ë trång t¥m v moment qu¡n t½nh cõaV giîi h¤n bði z = 0 v z = 1 − x2 − 2y 2 .
f) T¼m khèi t¥m cõa khèi V = {(x, y, z)| x + y + z 2 ≤ 4, z ≥ 0} bi¸t
2 2
p
ρ(x, y, z) = x2 + y 2 + z 2 .
g) T¼m khèi l÷ñng cõa mët h¼nh c¦u B giîi h¤n bði x2 + y 2 + z 2 ≤ 4 n¸u mªt ë khèi l÷ñng t¤i
iºm b§t ký tr¶n h¼nh c¦u t¿ l» vîi kho£ng c¡ch tø nâ ¸n tröc Oz.

GT2 C4 SV

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

GT2 C4 SV

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BI GING GII TCH HM NHIU BIN

x¥y düng t½ch ph¥n Riemann cõa h m f tr¶n D .

Chó þ mët h¼nh hëp trong Rn câ d¤ng

§ 1. TCH PH N BËI HAI

a = x0 < x1 < ... < xn−1 < xn = b,

Dij = [xi−1 , xi ] × [yj−1 , yj ] .

Mij = sup f (x, y) , mij = inf f (x, y) ,

vîi måi σ ∈ P(D), trong â m = inf f (x, y)

c£ hai ph¥n ho¤ch σ1 v σ2 .

L (f, σ2 ) ≤ L (f, σ1 ) ≤ U (f, σ1 ) ≤ U (f, σ2 ) .

Hìn núa, ta cán câ

÷ñc gåi l kh£ t½ch Riemann n¸u

ành lþ 1.1. Cho f, g l c¡c h m kh£ t½ch tr¶n Ω v α ∈ R. Ta câ

(iii ) N¸u f (x, y) ≤ g (x, y) , ∀ (x, y) ∈ Ω th¼

(iv ) N¸u f (x, y) ≥ 0, ∀ (x, y) ∈ Ω th¼

theo x ta câ t½ch ph¥n

T÷ìng tü ta ành ngh¾a

Ta câ sü li¶n h» giúa t½ch ph¥n bëi v t½ch ph¥n l°p sau

kh£ t½ch tr¶n [a, b] v

Vîi c¡c gi£ thi¸t t÷ìng tü, ta câ

tr¶n mët sè mi·n bà ch°n Ω °c bi»t kh¡c.

f (x, y) dxdy = f (x, y) dy  dx.

(ii ) N¸u Ω l mi·n ìn gi£n theo h÷îng Ox,

f (x, y) dxdy = f (x, y) dx dy.

x + 5y − 6 = 0 v n¬m ngo i y = x2 . T½nh xdxdy .

D nh cho sinh vi¶n.

èi vîi h m mët bi¸n, tø cæng thùc ¤o h m h m hñp

thuëc lîp C 1 v câ h m ng÷ñc li¶n töc tø Rxy v o Ruv ,

V½ dö 1.5. X²t h m êi tåa ë cüc trong R2 ,

∂ (x, y) cos φ −r sin φ

Cö thº hìn, vîi mi·n Rrφ l h¼nh chú nhªt

D1 giîi h¤n bði u = 1, u = 2, v = 1, v = 3 n¶n

D1 giîi h¤n bði u = v , u = −v v v=1 n¶n

§2. TCH PH N BËI BA

cho t½ch ph¥n bëi hai.

D = [a, b] × [c, d] × [e, g] ⊂ R3

÷ñc gåi l kh£ t½ch Riemann n¸u

a = x0 < x1 < . . . < xn−1 < xn = b,

Dijk = [xi−1 , xi ] × [yj−1 , yj ] × [zk−1 , zk ] ,

Mijk = sup f (x, y, z),

|Dijk | = (xi − xi−1 )(yj − yj−1 )(zk − zk−1 ).

ành lþ 2.1. Cho f, g l c¡c h m kh£ t½ch tr¶n Ω v α ∈ R. Khi â

(iii ) N¸u f (x, y, z) ≤ g (x, y, z) , ∀ (x, y, z) ∈ Ω th¼

(iv ) N¸u f (x, y, z) ≥ 0, ∀ (x, y, z) ∈ Ω th¼

kh£ t½ch tr¶n [a1, b1] × [a2, b2] v

ành lþ 2.3. Cho f li¶n töc v bà ch°n tr¶n Ω.

f (x, y, z)dxdydz = f (x, y, z)dz  dxdy.

(ii ) N¸u Ω l mi·n ìn gi£n theo h÷îng Oy,

f (x, y, z)dxdydz = f (x, y, z)dy  dxdz.

(iii ) N¸u Ω l mi·n ìn gi£n theo h÷îng Ox,

f (x, y, z)dxdydz = f (x, y, z)dx dydz.

Mi·n ìn gi£n theo h÷îng Oz.

Mi·n ìn gi£n theo h÷îng Oy.

Mi·n ìn gi£n theo h÷îng Ox.

vîi Dxy = {(x, y)| 0 ≤ x ≤ 1, 0 ≤ y ≤ 1 − x}.

Khi â, ta ÷ñc

vîi Dxz = {(x, z)| x2 + z 2 ≤ 4}.

Khi â, ta ÷ìc

thuëc lîp C 1 v câ h m ng÷ñc li¶n töc tø Rxyz v o Ruvw

Hai tr÷íng hñp quan trång:

Tr÷íng hñp 2: vîi tåa ë c¦u,

Ta câ V = {(x, y, z)| x2 + y 2 ≤ z ≤ 4}, n¶n b¬ng c¡ch êi bi¸n

vîi 0 ≤ φ ≤ 2π, 0 ≤ r ≤ 2, r2 ≤ z ≤ 4, |J| = r, ta ÷ñc

BI GING GII TCH HM NHIU BIN

§ 1. TCH PH N BËI HAI

vîi måi σ ∈ P(D), trong â m = inf f (x, y)

÷ñc gåi l kh£ t½ch Riemann n¸u

ành lþ 1.1. Cho f, g l c¡c h m kh£ t½ch tr¶n Ω v α ∈ R. Ta câ

T÷ìng tü ta ành ngh¾a

tr¶n mët sè mi·n bà ch°n Ω °c bi»t kh¡c.

(ii ) N¸u Ω l mi·n ìn gi£n theo h÷îng Ox,

èi vîi h m mët bi¸n, tø cæng thùc ¤o h m h m hñp

V½ dö 1.5. X²t h m êi tåa ë cüc trong R2 ,

§2. TCH PH N BËI BA

÷ñc gåi l kh£ t½ch Riemann n¸u

ành lþ 2.1. Cho f, g l c¡c h m kh£ t½ch tr¶n Ω v α ∈ R. Khi â

ành lþ 2.3. Cho f li¶n töc v bà ch°n tr¶n Ω.

(ii ) N¸u Ω l mi·n ìn gi£n theo h÷îng Oy,

(iii ) N¸u Ω l mi·n ìn gi£n theo h÷îng Ox,

Mi·n ìn gi£n theo h÷îng Oz.

Mi·n ìn gi£n theo h÷îng Oy.

Mi·n ìn gi£n theo h÷îng Ox.

Khi â, ta ÷ñc

Khi â, ta ÷ìc

Tr÷íng hñp 2: vîi tåa ë c¦u,

Ta câ V = {(x, y, z)| x2 + y 2 ≤ z ≤ 4}, n¶n b¬ng c¡ch êi bi¸n

vîi 0 ≤ φ ≤ 2π, 0 ≤ r ≤ 2, r2 ≤ z ≤ 4, |J| = r, ta ÷ñc

vîi 0 ≤ φ ≤ 2π , 0 ≤ θ ≤ π , 0 ≤ ρ ≤ 1, |J| = ρ2 sin θ. Do â

vîi 0 ≤ φ ≤ 2π , 0 ≤ θ ≤ π , 0 ≤ p ≤ 1, |J| = 16ρ2 sin θ. Do â

§ 3. DIN TCH, TH TCH

÷ñc gåi l di»n t½ch cõa D.

÷ñc gåi l thº t½ch cõa Ω.

÷ñc gåi l di»n t½ch cõa m°t S.

Do â, di»n t½ch cõa S trð th nh

Khi â, ta ÷ñc

èi xùng n¶n ZZ

§4. MËT SÈ ÙNG DÖNG KHC CÕA TCH PH N BËI

÷ñc gåi l khèi t¥m cõa b£n mäng.

v b¡n k½nh a, n¸u h m mªt ë khèi l÷ñng l ρ(x, y) = 1.

BI TP CH×ÌNG 4

e) Ω l mi·n n¬m ph½a tr¶n ÷íng y = 1 v n¬m trong váng trán x2 + y 2 = 4.

B i 10. √ T½nh ë d i cung cõa

song song vîi c¡c tröc tåa ë.

b) T¼m khèi l÷ñng cõa qu£ c¦u V câ b¡n k½nh a, mªt ë