‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬

‫ًْيطٌدٍ‪ :‬فضيلة الػيخ‪ ،‬هقبل بي ُادی الْادعی رحوَ اهلل‬

‫اضافات‪ :‬أبْغاکرهطلن‬
‫‪1‬‬ ‫جرجوَ ّ‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬

‫‪ 41‬نصیحت برای‬

‫طالب ع مل‬

‫چاپ ونشر این کتاب؛ رب‪2‬ای ره مسلمان آزاد است‬

 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫صفحه‬ ‫فهرست مطالب‬

‫در اين راه اخالص داشته باشيد‪5/....................................:‬‬

‫اعليت اخالص‪6/....................................................:‬‬
‫صربربو ربردبربربار در عربربي کر رب ع م‪ ،‬ربرار کر رب ع رعلبلربربان دف رب ر م ري رب ربربردن‬
‫آن‪7/..............................................................:‬‬
‫جايگاه صو‪8/......................................................:‬‬
‫مرس از اهلل معالی در خفی رآش‪،‬ارا‪01/...............................:‬‬
‫جايگاه مقو ‪00/...................................................:‬‬
‫مدرامت بر طرب کر ع رغري داضر ن‪،‬ردن‪05/......................:‬‬
‫عليشه متواضع باشع ر و رغررر را از خود درر ن‪08/.................:‬‬
‫سپاس گزار ردن از کرمايي هع نزد آهنا درس فرا گرفته می شربودع علبلربان‬
‫دکا خري دردق آهناع رادرتام برا آنان در بودن رن ودن شان‪10/......:‬‬
‫درر ب ربربودن از اب رب ب ربربدکتع ر مطالع ربربه ن‪ ،‬ربربردن تاا ربربا آن ربربانع رط ربربرد ربربردن‬
‫دکومگران بسو بدکت‪14/.........................................:‬‬
‫درص به رلالس صاحلانع ر أب فض ‪15/............................:‬‬
‫بر رقت رصحت ملد بودنع اعليت دبيد‪20/..........................:‬‬
‫در ياد گري زبان کربی؛ وشا باشيد‪25/.............................:‬‬

‫‪3‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫سفر ردن برا يادگري کر ‪26/.....................................:‬‬
‫درر بودن از مقريد‪27/...............................................:‬‬
‫درر بودن از جدلع ملاظره ر شمش با‪28/...........................:‬‬
‫زلتاط بودن در صدرر فتو ‪30/......................................:‬‬
‫ط ربربالر ب ربرا ايل‪ ،‬ربربه بدانلربربد ربربه سربربی ابري ربربت فتربربو را دارد؛ بربربه ت ربربب ذي رب‬
‫مراجعه ليد‪32/....................................................:‬‬

‫‪4‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬

‫‪b‬‬
‫اى الحودددهلل ًحودددٍ ًّطددحنيٌَ ًّطددحوذرٍ ًّنددْ‬
‫باهلل هي غرّر اًذطدٌا ّهدي ضدي ات اعوالٌدا‪ ،‬هدي يِددٍ‬
‫اهلل فال هضل لَ ّهي يضلل فال ُادي لَ‪ ّ ،‬اغِد اى ال‬
‫الددَ اال اهلل ّحدددٍ ال غددريو لددَ‪ّ ،‬اغددِد اى هحودددا‬
‫عبدٍ ّرضْلَ‪.‬‬
‫ستايش از آن اذلی اسربت ربه ار را مربي سربتايي ع از ار مربي مربي جربويي ع‬
‫از ار آمرزش مي خربوابي ر از شربرارخ خودمربان ر اربرباد نادرسربت مربان بربه‬
‫اهلل پلربرباه مربربي بربربرس‪ .‬بربربر س را اهلل بربربدايت لربربد سربربي ار را گمربراه نتوانربربد ربربرد ر‬
‫سربربي را ربربه ار گمربراه لربربدع ديگربربر سربربي ار را بربربدايت نتوانربربد ربربردع ر گربوابي‬
‫مربربي دب رب مع ربربودد راسربربتي جربربز اهلل ي‪،‬تربربا ر علتربربا نيسربربت ر نيربربز گ ربوابي مربربي‬
‫دب ه زلمدع بلده ر فرستاه اهلل است‪.‬‬
‫اما بعد‪:‬‬
‫فضيلة الشيخ مقبل بن ىادی الوادعی رحمو اهلل می وود‪:‬‬
‫برب ربرادران خ ربربود را ر ربرباطر اهلل مع ربربالیع در طر ربربب کررب رب ب ربربه ام ربربور سلتع ربربر ذيرب رب‬
‫نعيحت مي ل ع اگر ه در اين مربورد بايربد بطربور رسربيع دربر زده شربودع ر‬

‫‪5‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫خوش رب اتانه تربربار بربربا مفعربربيری نيربربز در ايربربن مربربورد نوشربربته شربربده انربربدع امربربا بربربا‬
‫آهن ايشان را نعيحت می ل ه‪:‬‬

‫‪ 1‬در ايي راٍ اخالؼ داغحَ باغيد‪:‬‬

‫ين‬ ‫اهلل مع رب ربربالی ميفرماي رب ربربد‪َ {:‬رَم رب ربربا أوم رب رب وربررا عُب ليَرب لعورب رب وربدرا الرُرب ربربهَ سلولرع رب رب َ‬
‫ربي لَرب ربربهو ال رب ربربد َ‬
‫ودلَرب َفاءَ} [ال يلة‪.]4 :‬‬
‫مرمج ربربه‪« :‬ر دس ربربتور داده نش ربربده اس ربربت ب ربربه ايش ربربان مگ ربربر آن‪ ،‬ربربه سلرع ربربانه ر‬
‫دقگرايانه اهلل را بپرستلد»‪.‬‬
‫از کمربربر ‪ -‬رضربربي اهلل کلربربه ‪ -‬ررايربربت شربربدهع گفربربت‪ :‬از رسربربول اهلل ‪ -‬صربربر‬
‫اهلل کريه رسر ‪ -‬شليدم ه فرمود‪:‬‬
‫ربت ب لَُرموربهو ع َ‬ ‫ال باللربيُاخع َرعُظلَربا ل وُرب لامربر َم َمربا نَرب َربومع فَ َم لربن َْانَ ل‬ ‫«عُظلَا األ ل‬
‫َک َم و‬
‫ربت ب لَُرموربهو ع َ ودنلربيَربا يوعربربيورب َها أ لَر‬ ‫الرُربه َرَر وسربوله فَه لَُرموربهو ع َ الرُربه َرَر وسربولهع َرَم لربن َْانَ ل‬
‫اجَر علَليه» [متفق کريه]‪.‬‬ ‫َ‬
‫ع َ لامَرأَة يَربلُ وح َها فَه لَُرموهو ع َ َما َب َ‬
‫يعلی‪« :‬علانا ثوار اکمال به نيت بستگي داردع بر س نتيُه نيربت خربود‬
‫را درمي يابدع پس بر س ه بُربرخ ار بربه سربود اهلل ر رسربول اسربتع ثربوار‬
‫بُرخ بربه سربود اهلل ر رسربولش را درمربي يابربد ر سربي ربه بُربرمش بربه سربود‬
‫دنيا باشد به آن مربي رسربد ر يربا اگربر بُربرمش بربراد ازدراين بربا ز باشربدع پربس‬

‫‪6‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫بُ ربربرخ ار ب ربربه س ربربود ي ربربزد اس ربربت ربربه برب ربراد رس ربربيدن ب ربربه آن بُ ربربرخ ظل ربربوده‬
‫است»‪.‬‬
‫پس برا طالب العر بزم است ما از سب شهرخ درر گزيلدع رديربن‬
‫را صربربر رربرباطر اهلل معربربالی بيربرباموزدع رکرمربربی ربربه رربرباطر اهلل معربربالی ن اشربربدع آن‬
‫بال ت است‪.‬‬
‫اهميت اخالص‪:‬‬
‫شيخ زلمد صاحل ملُد مي گويد‪:‬‬
‫‪ ‬اخ ربربالص ر ني ربربت پ ربرباس انس ربربان را ب ربربه درج ربربه رفع ربربت ر بزرگرب ربوارد م ربربي‬
‫رساند ر به مرم ه ني‪،‬ان مي برد‪.‬‬
‫‪ ‬اخالص موجب صلاخ انسان از مش‪،‬الخ است‪.‬‬
‫‪ ‬سربربي ربربه داراد صربربفت اخربربالص ر صربربداقت باشربربد عليشربربه پربربريرز ر‬
‫س ربربرلد اسربربت ر اجتمربرباکي ربربه از اف ربراد مربربلمن ر سلرربربي مشربرب‪،‬ي شربربود داراد‬
‫خري ر بر ربت ر پرباس از ررش برباد نادرسربت ر درر از شربهواخ نفسربا مربي‬
‫باشد ه نتيُه آن اخالصع زل تع امن ر امان ر صرح است‪.‬‬
‫‪ ‬بربربر س آراسربربته بربربه ل ربرباس اخربربالص باشربربد در زمربربي داراد اد ربرتام مربربي‬
‫باشربربد ر ايربربن دليرب بربربر پربا ي ار از ريربربا ر نفربرباد ر دررت اسربربت ربربه نتيُربربه ارزش‬
‫آن ث وخ دق ر کدالت زلضاً هلل ر سعي ر مالش براد اکالد « رمه اهلل»‬

‫‪7‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫اسربربت‪ .‬ربرا ربربه اگربربر انسربربان داراد اخربربالص باشربربد از مسربربري ر اکتقربرباد اصربربري‬
‫خودش ملحر ظلي شود‪.‬‬

‫صبر ّبردباری در جحصيل علن‪ ،‬جکرار علن‪،‬‬ ‫‪2‬‬

‫ُّوچٌاى حذظ ّ جبليغ کردى آى‪:‬‬
‫صربَرب وررا َرَْربانووا‬
‫رج َع لرلَا ملرب وه ل أَئ ُمةً يَرب له ودر َن بأ لَمرنَربا لَ ُمربا َ‬
‫اهلل معالی ميفرمايد‪َ { :‬‬
‫بآيَاملَا يووقلوو َن (‪( })13‬السُدة‪.)13 – 12 :‬‬
‫يعلربربی‪« :‬ر از ميربربان بربربر اس ربرائي (پيربرباموان ر) پيش ربوايا ق ربرار دادس ربربه بربربه‬
‫فرمان ما (مردم را) ربلمايي مي ظلودندع آنگاه ه (در راه اهلل) صو ردند ر‬
‫به آياخ ما اؽلان پيدا ردند»‪.‬‬
‫علرب ور ضيَاء»‬ ‫ر رسول اْرم ‪ -‬صر اهلل کريه رآله رسر ‪ -‬م فرمايد‪« :‬اَل ُ‬
‫«صو نور ر ررشىن است»[مسر ]‬
‫دحيي بن أبی کثير برای فرزن‪:‬ش می وفت‬
‫«بيستطاع العر برادة اجلس »[مقدمه صحيح مسر ]‪.‬‬
‫يعلی‪« :‬کر دين با رادت طر ی ر با آسايش بدن سب ظلی شود»‪.‬‬
‫عب‪:‬اهلل بن عمر وفتو است‬
‫«بلربربوز ب رب ب ربرا طالربربب کر رب ع رب اسربربت ربربه ب ربرا خربربود فشربربی از آبربربن‬
‫بگريد»‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫ملظورش ايلست ه طرب کر راه با پيبيده داردع انسان خود را بايد‬
‫آماده بر نوع ساتی با ظلايد‪.‬‬
‫جايگاه صبر‪:‬‬
‫مرم هد ش‪،‬ي ايي ه خور مرم ه ر ملش ش‪،‬ي ايانه ه زي ا ملشي است‬
‫ر ش رب ربرب‪،‬ي ايان رب ربربه خ رب ربربور انس رب ربرباهنايي بس رب ربربتلد‪ :‬آهن رب ربربا اص رب رب ص رب ربوندع ص رب ربربو ر‬
‫ش‪،‬ي ايي راه اشت است‪.‬‬
‫شربرب‪،‬ي ايي سرب ب رفربربش بربربه اشربربت ر ربربربايي از آمربربش اسربربتع ربرا ربربه «اجللربربة‬
‫دفربربت بادل‪،‬ربرباره ر اللربربار دفربربت بالشربربهواخ»‪« :‬اشربربت بربربا سربرباتيها ر معربربي تها‬
‫درره داده شده ر جهل با شهوهتا»‪.‬‬
‫شيخ االسالم ابن تيميو (رحمو اهلل) می وود‪:‬‬
‫ساتيها ر مش‪،‬الخ اطرا اشت درقربه زده انربد؛ يقربي يربافتي ربه جربز‬
‫گذشش از آن رابي به اشربت رجربود نربداردع زيربرا فرمربود‪ « :‬ود ّفربت‪ :‬درره داده‬
‫شربربده» از بربربر سربربو‪ .‬بربربر ربربس بربربر ايربربن سربرباتيها ر ناخوشربربيها ربربريه نگربربردد بربربه‬
‫اشربربت ظلربربي رسربربد‪« .‬م‪،‬ربرباره» سربرباتيها ر دشربواريها ر بربربر يربربزد اسربربت ربربه بربربر‬
‫نفربربس دش ربوار آي ربربد مانلربربد م ربربالش مربربدارم ب ربراد اصلربربام ک ادهتربربا (ازآن مجر ربربه‪ :‬ظلربرباز‬
‫ص حع رضو در بواد سردع ش‪،‬ي ايي در معي تهاع جهاد ‪.) ...‬‬

‫‪9‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫جرش از اهلل جنالی در خذی ّآغکارا‪:‬‬ ‫‪3‬‬
‫اهلل معربربالی ميفرمايربربد‪{ :‬ع لن مَربتُرب وق ربوا الرُربربهَ َلغل َع رب ل لَ وُ رب ل فورب لرقَانًربربا} (انفربربال‪)18 :‬‬
‫يعلی‪« :‬اگر از اهلل برتسيد رسربيره اد بربراد جربدايي دربق از باطرب برايتربان قربرار‬
‫مي دبد»‪.‬‬
‫ُ‬
‫ين آَ َملوربوا امُرب وقربوا الرُربهَ َرآَملوربوا بَر وسربوله يربو لربلم وُ ل‬
‫رعلبلان ميفرمايد‪{ :‬يَا أَيربُّ َهربا الربذ َ‬
‫ربور َردربي َ}‬ ‫ربورا َْل وشربو َن بربه َريَرب لفرب لر لَ وُرب ل َرالرُربهو َغ وف َ‬
‫ْ لفرَ لي م لن َر لْحَته َرَلغل َع ل لَ وُرب ل نو ً‬
‫[احلديد‪.]17:‬‬
‫يعلی‪« :‬اد ململان! مقربواد اهلل پيشربه ظلاييربد ر بربه پيرباموش اؽلربان بيارريربد مربا‬
‫از رْحربربت خربربويشع اربربره اد در لربربدان بربربه بربربا بدبربربد ر برايتربربان نربربورد قربرار دبربربد‬
‫ربربه بربربه رسربربيره د آنع (در مسربربري درسربربت) در ربربت ليربربد ر بربربا را بيربربامرزد‪ .‬ر‬
‫اهللع آمرزنده د مهرررز است»‪.‬‬
‫علبلان‪َ { :‬رامُرب وقوا الرُهَ َريربو َعر وم وُ و الرُهو} [ال قره‪]171 :‬‬
‫يعلی‪« :‬ر از اهلل پررا بداريد ر اهلل (نفع ر ضربررمان را) بربه بربا آمربوزش مربي‬
‫دبد»‪.‬‬
‫ابودرداء دربارهي تقوي مي وود‪:‬‬
‫«مقواد ام يعر اين ه انسان از اهلل برتسد ما ار را از مرتين گزندد‬
‫دف لدع ر يزد را ه ف‪،‬ر مي لد دربالل اسربتع از مربرس ايربن ربه دربرام‬
‫باشدع ربا لد»‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫جايگاه تقوی‪:‬‬
‫برب ربراد درس جايگ ربرباه راب ر ارزش اي ربربن مق ربربام معل ربربود عل ربربي ب ربربس ربربه مق ربربود‬
‫رصيت ارل رآخر اهلل به گذشتگان ر متأخران است‪.‬‬
‫قرطبي مي وود‪:‬‬
‫امر به مقود در ميان علهد امتها مشرتس بوده است‪ .‬ر ي‪،‬ربي از کادلربان‬
‫دير بر دين نظر است ه اين آيه زلربور ر قطربب ْربام آيربه بربايی قربرآن اسربتع‬
‫زيرا بقيه د آيه با عله به گربرد آن مربي گربرددع بربر گونربه ادسربان ر خربري زردرس‬
‫يا ديررسع آش‪،‬ار يا هنان ه رجود داردع مقود رابي اسربت بربراد رسربيدن بربه‬
‫آنع ر اب ربزارد اس ربربت ب ربراد درياف ربربت آنع ر بربربر گون ربربه ش ربربر ر ب ربربدد زردرس يربربا‬
‫ديررسع آش‪،‬ار يا پلهانع مقود زلافظي استور ر دژد مستح‪ ،‬است براد‬
‫ربايي از گزند ر ضرر آن‪.‬‬
‫ربت»‪:‬‬ ‫شرب ربربيخ ابس ربربالم ابرب ربربن ميميرب ربربه درب ربرباره د درب ربربدي «امّ ربربق اهلل دي رب رب و لرب رب َ‬
‫«بر ُ رب ربربا بس رب رب رب از اهلل ب رب ربربرتس» م رب ربربي گوي رب ربربد‪« :‬ب رب ربربي رص رب ربربيت ر سفارش رب ربربي‬
‫سربربودملدمر ر ارآمربربدمر از رصربربيت اهلل ر پيربربامو ب ربراد انسربربان صربربادب خربربردع‬
‫نديده ام»‪.‬‬
‫مردي نزد پيامبر ‪ -‬صلى اهلل عليو وسلم ‪ -‬رفت ووفت‬

‫‪11‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫اد پيامو اهلل مرا نعيح بگو! فرمربود‪« :‬مربو را بربه مقربواد اهلل موصربيه مربي‬
‫ل ه اص بر ربارد اسربت» ر در ررايرب ديگربر «مقربواد اهلل پيشربه ربن ربه‬
‫زبده د عله د خرياخ است»[جامع العحيح(‪.])1132‬‬
‫ىمچنين بو ابوذر وفت‬
‫«اد ابوذر انديشه ن در آن ه بعداً بربه مربو مربي گربوس»‪ .‬شربش ررز ايربن‬
‫سربان را خطربربار بربه ار گفربربتع ربربون ررز بفربت فربرا رسربيدع فرمربربود‪« :‬اورصربربيي‬
‫بتقربربود اهلل ٓت سرب ّربر أمربربرس ر کالنيتربربه»‪« :‬در امربربور هنربربان ر آشربرب‪،‬ارخ مربربو را بربربه‬
‫مق ربواد اهلل موصربربيه مربربي ربربل »[د ربربدي ني‪،‬ربربويي اسربربت‪ :‬امربربام اْحربربد در مسربربلد‬
‫(‪ )10152‬نق رده ر آل ا درصحيح اجلامع بربه برباره د (‪ )1433‬آن را‬
‫ني‪،‬و دانسته است]‪.‬‬
‫وذشتتت اا ص تتالت پيوستتتو و م تت‪:‬ام ىمتت‪:‬د ر را ب تتو تقتتوي توص تتيو م تتي‬
‫کردن‪:‬‬
‫ابوبکر در خطبو ىادش مي وفت‬
‫«أرص ربربي‪ ،‬بتق ربربود اهلل»[اب ربربونعي در دري ربربة ابرلي ربرباء (‪ )25 /0‬ر اب ربربوجعفر‬
‫طود در الرياض اللضرة (‪ )133 /1‬ررايت رده اند]‪.‬‬
‫و ىن تتامي کتتو نزددکتتي وفتتاتش را ح ت کتتردا ادتتن وصتتيت را بتتو عمتتر‬
‫ارادو کرد کو‬

‫‪12‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫«اد کمربربر مقربواد اهلل پيشربربه ربربن»[ابربربونعي در دريربربة ابرليربرباء (‪ )25 /0‬ر‬
‫ابوجعفر طود در الرياض اللضرة (‪ )133 /1‬ررايت رده اند]‪.‬‬
‫عمر نيز ىمين وصيت را براي پسرش نوشت‬
‫«امربربا بعربربدع مربربو را بربربه مقربواد اهلل سربربفارش مربربي ربربل »[ابربربن رجربربب دل رربربی در‬
‫جربامع العرربربوم ر احل‪،‬رب (‪ )050 /0‬آررده رآن را بربربه کمربر نسرب ت داده ربربه در‬
‫رصيت به پسرش بيان رده است]‪.‬‬
‫علي بن ابتي طالتم متردي را بتو فرمانت‪:‬ىي ستهاىي منبتور کترد و بتو‬
‫او وفت‬
‫«مربو را بربربه مقربواد اهلل‪ -‬ربربه گمربربان بربربا ار رربربربه رر خربوابي شربربد‪ -‬سربربفارش‬
‫مي ل »[خالل در تار السلة (‪ )003 /0‬ررايت رده است]‪.‬‬
‫عمر بن عب‪:‬العزدز در نامو دي خطار بر شخبي نوشت‬
‫«مربربو را بربربه مقربواد اهلل سربربفارش مربربي ربربل ربربه غربربري از آن يربربزد را ق ربربول ظلربربي‬
‫لدع ر جز اب مقود به سي رد ظلي لد ر جز با رجود مقود سربي را‬
‫ثربوار ظلربي رسرباندع سربربفارش للربدگان بربه آن زيادنربدع امربربا کمرب للربدگان بربربه آن‬
‫اندسع اميدرارم اهلل ما را ر با را از بار متقيان در آررد»[ابونعي در دريربة‬
‫ابرلياء (‪ )156 /4‬ذ ر رده است]‪.‬‬
‫ار بلگامي ه امري شدع اهلل را ستايش ر ثلربا گفربتع ر افربزرد‪« :‬بربا را بربه‬
‫مق ربواد اهلل سربربفارش مربربي ربربل ع مق ربواد اهلل جربرباد علربربه يربربز را پربربر مربربي لربربدع امربربا‬

‫‪13‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫بي يز جاد آن را ظلي گريد»[ابونعي در درية ابرلياء (‪ )186 /4‬ر ابن‬
‫رج ربربب دل ر ربربي در ج ربربامع العر ربربوم ر احل‪ ،‬رب رب (‪ )050 /0‬اي ربربن س ربربان را آررده‬
‫اند]‪.‬‬
‫مقربود مربي موانربربد جرباد بربربر يربز ديگربربرد را بگربريد ر م ربربود را جربوان لربربدع‬
‫اما رق از دست بررد يزد جاد خايل آن را پر ظلي لد‪.‬‬
‫شخبي از دون بن عبي‪ :‬خواست او را نبيحت کن‪:‬ا او وفت‬
‫«مربربو را بربربه مقربواد اهلل ر ني‪،‬و ربربارد موصربربيه مربربي ربربل ع ربرا ربربه اهلل بربربا سربربا‬
‫اسربربت ربربه مق ربوا پيشربربه مربربي للربربد ر ني‪،‬و ارنربربد»[ابربربن رجربربب دل رربربي در جربربامع‬
‫العروم راحل‪ )050 /0( ،‬ررايت رده است]‪.‬‬
‫دکي از پيشينياا در نامو دي بو برادرش نوشت‬
‫«م ربربو ر خ ربربود را ب ربربه مق ربوا سربربفارش م ربربي ربربل ع ربربه اربربرتين موش ربربه ب ربراد دني ربربا‬
‫رآخرخ استع ر آن را مسريخ به سربود بربر خربري ر گريزگابربت از بربر شربرد‬
‫بگردانع اهلل براد ابرب مقربود ربربايي از بربر ربه ربه از آن مربي مرسربلد ر ررزد‬
‫آهنا را از جايي ه گمان ظلي للدع مضمي رده است» [ابن رجب دل ريع‬
‫علان (‪.])050 /0‬‬
‫ابن سماک واعظ نيز بو برادرش نوشت‬
‫«اما بعدع مو را به مقواد اهلل ه علرازخ در هناطلانربه د دل ر مراقربب مربو‬
‫در دنيربرباد بريرنربربت اسربربتع موصربربيه مربربي ربربل ع عليشربربه ر در علربربه دربربالع ربربه در‬

‫‪14‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫ررز ر ه در شبع اهلل را در ذبن داشته باشع بربه انربدازه د نزدي‪،‬ربي اهلل بربه‬
‫مو ر قدرمش بر موع از ار برتسع ر بدان ه برگز از زير سربرطه د ار بربه زيربر‬
‫سربربرطه د ربربس ديگربربرد طلربوابي رفربربتع ر برگربربز از مرربربي ار بربربه مرربربي ديگربربرد‬
‫ب رب ربربريرن ظل رب ربربي رردع ل رب ربربذا م رب ربربرس ر د رب ربربذرخ از ار خير رب ربربي باي رب ربربد زي رب ربرباد باش رب ربربدع ر‬
‫الس ربربالم»[ اب ربربونعي در دري ربربة ابرلي ربرباءع (‪ )115 /7‬ر اب ربربن ج ربربوزد در ص ربربفة‬
‫العرب ربربفوة (‪)064 /2‬ع ابرب ربربن رجرب ربربب دل ررب ربربي در جرب ربربامع العررب ربربوم ر احل‪ ،‬رب رب (‪/0‬‬
‫‪ )051‬از سالان ابن مساس راک آررده اند]‪.‬‬
‫پيامبر ‪ -‬صلى اهلل عليو وستلم ‪ -‬در دعتاي ختود از اهلل تقتواي طلتم‬
‫مي کرد‬
‫«الره رب رب أسرب ربرباالي اذلرب ربربدد ر التق رب ربربي ر العفرب ربربا ر ال رب ربربر»‪« :‬اذل رب ربربی! م رب ربربنع‬
‫ب ربربدايتع پربيز ربرباردع پا ربربدامر ر ني ربربازد را از م ربربو م ربربي خرب ربواب »[ص ربربحيح‬
‫است‪ :‬مسربر (‪ )1610‬رربش الربذ ر ر الربدکاءع بربار التعربوذ برباهلل مربن شربر مربا‬
‫کم ر من شر ما مل يعم ع آررده است]‪.‬‬
‫در دعاي سفر نيز فرمود‬
‫«الره عنا نسألي ٓت سفرنا بذا الربو ر التقربود رمربن العمرب مربا مرضربي»‪:‬‬
‫«اذلربربی! در ايربربن سربربفرمان ادسربربان ر مقربربود ر اربربربايي را ربربه مربربورد خشربربلودد‬
‫موسربربتع از مربربو مربربي خربوابي »[ صربربحيح اسربربت‪ :‬مسربربر (‪ )0231‬رربربش احلرب ع‬
‫بار مايقول عذا ر ب ايل سفر احل ر غريه]‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫ىمچناا کو بو دک شخص مسافر سفارش کرد‬
‫«أرصيي بتقود اهلل ر الت‪ ،‬ري کري شر َ »‪« :‬مو را بربه مقربواد اهلل ر‬
‫م‪ ،‬ربربري گف ربربش ب ربربر ررد ب ربربر ج ربرباد برل ربربدد موص ربربيه م ربربي ربربل »[ص ربربحيح اس ربربت‪:‬‬
‫مرم رب رب ربربذد (‪(.])2334‬اي رب رب ربربن گفت رب رب ربربه ب رب رب ربربا ش رب رب ربربيخ زلم رب رب ربربد ص رب رب ربرباحل ملُ رب رب ربربدع در‬
‫تابش" ردار قرب"ع بوده است)‪.‬‬
‫هدددددّاهث بددددر لددددح علددددن‪ ّ ،‬يددددر حاضددددری‬ ‫‪4‬‬
‫ًکردى‪:‬‬
‫رسول اهلل صری اهلل کريه رسر يز ه بسيار آنربرا درسربت مربی داشربتع‬
‫کمرب رب درام دارب ربربود‪ .‬ام ربربام ر ربربار در ص ربربحيحش رراي ربربت م ربربی ل ربربد ربربه‪َ « :‬ک رب لربن‬
‫ربت‪ :‬وسربِ َ اللُرب ُّ ‪ -‬صربر اهلل کريربه رسربر ‪: -‬‬ ‫َکائ َشةَ َرض َي الرُه َکلرب َها‪ :‬أَنربُ َهربا قَالَ ل‬
‫ال‪« :‬أ لَد َروم َها َرع لن قَ ُ»‪( .‬رارم‪.)5354:‬‬ ‫ب ع َ الرُه؟ قَ َ‬ ‫َد ُّ‬
‫َک َمال أ َ‬
‫َد األ ل‬
‫أ ُّ‬
‫يعلربربی‪« :‬کايشربربه رضربربي اهلل کلهربربا مربربي گويربربد‪ :‬از نرب ا ربربرم ‪ -‬صربربر اهلل کريربربه‬
‫رسر ‪ -‬پرسيدند‪ :‬زل وبرتين کم ع نزد اهلل يست؟ فرمود‪« :‬کمري ه درام‬
‫بيشرتد داشته باشد اگر ه اندس باشد»‪.‬‬
‫ربربه بسربرباع بسربربيار طالبربربی انربربد ربربه دافظربربه خربربوبی دارنربربدع امربربا بربربه سرب ب غربربري‬
‫داضربربر رکربربدم مربربدارمت شربربان بربربر طرربربب کررب ع از آن زلربربررم مربربی گردنربربدع ردر‬
‫اين راهع اميار طلوابلد گشت‪.‬‬
‫سي‪:‬نا ابوىردره علت رست اردش را در ادن بار می وود‪:‬‬

‫‪16‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫ول اهلل ‪ -‬صر اهلل کريه رسر ‪َ -‬کرَرب‬ ‫ت لامَرءًا م لسُيلًاع أَلَزوم َر وس َ‬ ‫«ع وْل و‬
‫ربار‬
‫ع رب و‬ ‫َس رب َربواد َرَْانَربربت األَنل َ‬
‫عرب رب لف وق باأل ل‬
‫مرب رب ل ء بَطل ربربر َرَْ ربربا َن ال وم َه ربرباجرر َن يَ لشرب رب َرو وه و ال ُ‬
‫يَ لش َرو وه و القيَ وام َکرَ أ لَم َواذل ل ‪[»...‬متفق کريه]‪.‬‬
‫يعلی‪...« :‬من انساىن بودم مسُي ر ىب ثررخع عليشه علراه رسول اهلل ‪-‬‬
‫صر اهلل کريه رسر ‪ -‬بودم ر به جز به دست آرردن لقمه ام ْه شُ را‬
‫سربربري ْلربربد بربربه فُربربر دنيربربا ن ربربودمع ر مهربرباجرين سربربرگرم معامرربربه در بربربازار بودنربربدع‬
‫انعار ب مش ول اداره سرپرسىت اموال ر امالك خود بودند‪.»...‬‬
‫پس در نتيُه ابوبريره در رأس رراة ددي قرار گرفت‪.‬‬
‫ستتفياا بتتن عيينتتو نزددتتک بتتو بيستتت ستتاب بتتا عمتترو بتتن ددنتتار مالزمتتت‬
‫ثابت تردن مردم در علم ش‪.:‬‬ ‫کردا پ‬
‫ومحم تت‪ :‬ب تتن غعف تتر (سن تت‪:‬ر)ا بيس تتت س تتاب کام تتل ب تتا اس تتتادش ش تتعبوا‬
‫مالزمت نمودا پ دکی از اماماا ح‪:‬دث قرار ورفت‪.‬‬
‫پس طالر کر را موصيه می ل بر ابتمام بر امهاخ تب(مانلربد تربب‬
‫سته رمسلد أْحد)ع علراه با استفاده از تب أب سلت معاصرين‪.‬‬
‫علبلربربان طالربربب کر رب بربربر ررزش را در زيربربادخ کر رب رفهمربربش سربربپر ظلايربربدع‬
‫لان‪،‬ه در صحيحن ررايت شربده اسربت ربه رسربول اهلل صربری اهلل کريربه رسربر‬
‫فرمربربود‪« :‬بَ َد َسرب َربد عبُ ْت اثلربلَ رب لربي َر وج رب َ آمَربرباهو الرُربربهو َمربربابً فَ َس ربرُطَهو َکرَ رب َبرَ َُتربربه ْت‬
‫ُاس»‪.‬‬ ‫ُ‬
‫ا لحلَق َرَر وج َ آمَاهو الرهو د لُ َمةً فَرب وه َو يَرب لقض اَا َريربو َعر وم َها الل َ‬

‫‪17‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫يعلربربی‪« :‬دسربربد نيسربربت مگربربر در در يربربزع ي‪،‬ربربي مربربردد ربربه اهلل بربربه ار مربربايل‬
‫داده اسربربت ر ار آن را در راه دربربق صربربر مربربي ظلايربربدع ر مربربردد ربربه اهلل بربربه ار‬
‫د‪،‬مت رشيده ر ار آنرا به مردم مي آموزد»‪.‬‬
‫اهلل معربربالی در قربربرآن ب ربرا پيربرباموش مربربی گويربربد‪{ :‬رق رب َرر زلد ک لر ًمربربا}‬
‫[طه‪».]003/‬‬
‫يعلی‪« :‬ربگو‪ :‬پررردگارا دانش را بيفزاد»‪.‬‬
‫علبلربربان طالربربب کر رب د ربريي باشربربد بربربر کم رب ربربردن بربربه آنبربربه ربربه آن ربرا مربربی‬
‫وبربربا‬
‫ين وْحروربوا التُ رب لربوَراةَ ّتوُ َملل َلػلمرو َ‬ ‫ُ‬
‫خوانربربدع ربربون اهلل معربربالی ميفرمايربربد‪َ { :‬مثَرب و الربربذ َ‬
‫َس َف ًارا} (مجعه ‪)4 /‬‬ ‫َْ َمثَ ا لحل َمار َلػلم و أ ل‬
‫يعلی‪« :‬مث سا ه به [پربريرد از] مربوراخ م‪،‬رربد شربدند سربپس بربه آن‬
‫کم ن‪،‬ردندع علبون مث خرد است ه تار بايي را ْح للد»‪.‬‬
‫ر رسول اهلل صری اهلل کريه رسر از کرمی ربه نفربع ظلربی رسرباندع از آن بربه‬
‫اهلل معالی پلاه می خواست‪:‬‬
‫ص ربرُ اهللو َکرَليربربه‬ ‫ربول الرُربربه َ‬ ‫ربال‪َْ :‬ربربا َن َر وسرب و‬ ‫رضربربي الرُربربه َکلربربهوع قَرب َ‬ ‫َر َکرب لربن َزيلربربد بربربن أ لَرقَرب َ‬
‫الع لُ ربربز َرال َُ َسرب رب ع رالو لارب رب َرا لذلَرب َربرمع‬ ‫ربع م رب َربن َ‬ ‫الرهرب رب ُ ع أَکو ربربوذو ب رب َ‬
‫ربول‪ « :‬و‬ ‫َر َسرب ربرُ َ ي َق رب و‬
‫ابربرباع أَنلرب َ‬
‫ربت‬ ‫ربت َخلي رب وربر َمرب لربن َزُْ َ‬‫رک رب َذار ال َقرب لربوع الرُ وه رب ُ آخ نربَ لفسرب لربي مَرب لق َو َابربرباع َرَزْ َهربربا أَنلرب َ‬ ‫َ‬
‫ربب بَ َؼلل َشرب وربعع‬ ‫ربع م لربن ک لررب َ بَ يَربلرب َفرب وربعع رمرب لربن قَرب لررب َ‬ ‫َرليُّرب َهربا َرَم لوبَ َبربرباع الرُ وهرب ُ ع ل أَکوربربوذو برب َ‬
‫َ‬
‫ار َذلَا» رراهو وم لسر َ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َرم لن نَرب لف َ‬
‫س بَ مَ لشَ وعع رم لن َد لک َوة بَ يو لستَ َُ و‬

‫‪18‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫يعلی‪ :‬از «زيد بن ارق » ‪ -‬رضي اهلل کله ‪ -‬ررايت شده است ربه پيربامو‬
‫ربع‬
‫الره ُ ع أَکووذو ب َ‬ ‫‪ -‬صر اهلل کريه رآله رسر ‪( -‬در دکا) مي فرمودند‪ « :‬و‬
‫رک َذار ال َق لوع الرُ وهرب ُ آخ نَرب لفس لربي مَرب لق َو َابرباع‬
‫الع لُز َرال َُ َس ع رالو لا َرا لذلََرمع َ‬ ‫م َن َ‬
‫ع م لربن ک لررب َ‬ ‫ت َرليُّرب َها َرَم لوبَ َباع الرُ وه ُ ع ل أَکووذو ب َ‬ ‫اباع أَنل َ‬ ‫ت َخليرب ور َم لن َزُْ َ‬‫َرَزْ َها أَنل َ‬
‫ار‬ ‫َ‬ ‫ب بَ َؼلل َش وربعع َرم لربن نربَ لف َ‬ ‫بَ يَربلرب َف وعع رم لن قَرب لر َ‬
‫ربس بَ مَ لشربَ وعع رم لربن َد لک َربوة بَ يو لسربتَ َُ و‬ ‫َ‬
‫َذلَا»‪.‬‬
‫يعلی‪ :‬بار اذلربی! مربن از نرباموا ر بيمربارد ر خسربت ر پربريد ر کربذار قربو‬
‫بربربه مربربو پلربرباه مربربي بربربرمع اذلربربی! بربربه نفربربس مربربن مقربوايش را کطربربا ربربن ر آن را مز يربربه ر‬
‫اصالح فرما ه مو ارتين سي بس ه قادر به اصالح ر مز يه د آن مربي‬
‫باشربربيع ر مربربو سرپرسربربت ر مالربربي آن بس رب ع اذلربربی! مربربن از کرمربربي ربربه سربربودد‬
‫ظلربربي رشربربدع از ديل ربربه خشربربوع ظلربربي ررزدع از نفسربربي ربربه دربريي اسربربت ر سربربري‬
‫ظلي شود ر از دکايي ه ق ول ظلي گرددع به مو پلاه مي برم»‪.‬‬

‫ُويػَ هحْاضع باظ‪ّ ،‬کبر ّ رّر را از خْد‬ ‫‪5‬‬

‫دّر کي‪:‬‬
‫ين يَربتَ َُُرب ورر َن ٓت لاأل لَرض ب َ لري‬ ‫ُ‬
‫َصر و َک لن آيَاِتَ الذ َ‬ ‫اهلل معالی ميفرمايد‪َ { :‬سأ ل‬
‫ا لحلَربربق َرعن يَرب َربرلرال وْرب ُ آيَرب َربة ُب يربو للملوربوا اربَربا َرعن يَرب َربرلرال َسرب ي َ ُّ‬
‫الر لشربربد َب يَربتُارب وذرهو َسرب ًيال‬

‫‪19‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫ربع ب ربأَنربُ وه ل َْ رب ُذبووا بآيَاملَربربا َرَْربربانووا َکلرب َهربربا‬
‫َرعن يَرب َربرلرال َس رب ي َ ال َربربي يَربتُا رب وذرهو َس رب ًيال َذلرب َ‬
‫ي}(اکرا ‪.)035:‬‬ ‫َغافر َ‬
‫يعلی‪ « :‬سا را ه در زمي به نادق م‪،‬و مي ررزند از آياخ خود باز‬
‫مربربي دارمع ر لانبربربه بربربر نربربوع معُربربزه اد را ب يلربربد بربربه آن اؽلربربان ظلربربي آررنربربدع ر‬
‫اگربر راه بربدايت را ب يللربد بربه آن اؽلربان ظلربي آررنربدع ر اگربر راه گمرابربي را ب يللربربد‬
‫آن را در پيش مي گريندع اين بدان س ب است ه آنان آياخ ما را م‪،‬ذيب‬
‫ردند ر از آن غاف بودند»‪.‬‬
‫امام مجاى‪ :‬می وود‪:‬‬
‫کررب بربرا مسربربتح رمت‪،‬ربربو نعربربيب طلوابربربد شربربدع ر از آن اربربره ا طلوابلربد‬
‫برد‪.‬‬
‫آری ای طالم علم! پيامو اهلل ‪ -‬صربر اهلل کريربه رسربر ‪ -‬علگربي مربا را‬
‫از مُو ر خودپسربلدد بردربذر داشربته ر بربه دررد از آن امربر فرمربوده اسربت مربا‬
‫آن‪،‬ه از اشت زلررم نگردس ر مي فرمايد‪« :‬بَ يَ لد وخ و ا لجلَلُةَ َم لن َْا َن ْت قَرب لر ه‬
‫ال َذ ُرةَ م لن ْ لَو»‪[ .‬مسر ر ابودارد ر مرمذد]‪.‬‬ ‫مثلرب َق و‬
‫يعر‪« :‬آن‪،‬ه در دلش به انربدازه د ذره اد م‪،‬ربو باشربدع بربه اشربت داخرب‬
‫ظلي شود»‪.‬‬
‫اهلل مربربردد را بواسربربطه د م‪،‬ربربود ربربه داشربربت در زمربربي فربربرر بربربرد‪ .‬پيربربامو ‪-‬‬
‫صربربر اهلل کريربربه رسربربر ‪ -‬در ايلمربربورد مربربي فرمايربربد‪« :‬بَربليربلَ َمربربا َر وجرب َ ؽلَلشربربي ٓت ودرُرب َربة‬

‫‪21‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫د الرُهو‬ ‫(ثور) مورب لعُوهو نَرب لف وسهوع ومَرج َ ومجُتَهو (صفد شعر رأسه ردبله)ع ع لذ َخ َس َ‬
‫بهع فَرب وه َو يَربتَ َُ لر َُ و ٓت األَلرض ع َ يَرب لوم القيَ َامة» [متفق کريه]‪.‬‬
‫يعربربر‪« :‬در اثلائي‪،‬ربربه مربربردد بربربا جامربربه د زي ربربا راه مربربي رفربربتع دردالي‪،‬ربربه از‬
‫خربربودش خوشربربش مربربي آمربربد ر مربربود سربربرش را شربربانه ربربرده بربربود ر در رفتربربار خربربود‬
‫و مي ظلودع اهلل ناگهان ار را به زمي فرر بربرد ر ار مربا ررز قيامربت در زمربي‬
‫فرر مي ررد»‪.‬‬
‫علبل رب ربربي رس رب ربربول اهلل ‪ -‬ص رب ربربر اهلل کري رب ربربه رس رب ربربر ‪ -‬م رب ربربي فرماي رب ربربد‪ « :‬ولػل َش رب رب وربر‬
‫رباب و الرب ُّربذ ُّل مرب لربن وْ رب‬
‫صرب َربور الر َجربربال يَرب ل َشرب و‬‫ربال ال رب ُذر ْت و‬ ‫ال ومتَ َُ رب وربرر َن يَرب لربوَم القيَ َامربربة أ لَمثَرب َ‬
‫وب ل نَ وار األَنلربيَربار يو لسرب َق لو َن‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫س مَرب لعرو و‬ ‫َم َُان فَربيو َساقوو َن ع َ س لُن ْت َج َهلُ َ يو َس ُم بوولَ َ‬
‫اخلََال»[مرمذد]‪.‬‬ ‫ع َارة أ لَب اللُار طيلَة ل‬ ‫م لن کو َ‬
‫يعربر‪« :‬مت‪،‬ربوان در ررز قيامربت علبربربون مور گربا ريربز در بيِربت انسربربان‬
‫دشر شده ر از بر دقارخ ر ذلت طر بر آنان مي بارد‪ .‬به سود زندا‬
‫در درزخ شانده مربي شربوند ربه بربولس ناميربده مربي شربود‪ .‬بربر آن بربا آمربش علربه‬
‫د آم ربربش ب ربربا برآم ربربده ر از ش ربربريه اد م ربربي نوش ربربلد ربربه از ربربرس م ربربن درزخي ربربان‬
‫است»‪.‬‬
‫در صحيح رربارد از رسربول اهلل ‪ -‬صربر اهلل کريربه رسربر ‪ -‬نقرب شربده ربه‬
‫ض رب َربعهو»‪.‬‬ ‫فرمربربوده اسربربت‪َ « :‬د رب َق َکرَ رب الرُربربه أَ لن بَ يَرب لرمَفرب َربع َش رب ل ءَ مرب َربن الرب ُّربدنلربيَا عبُ َر َ‬

‫‪21‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫يربربزد در دنيربربا گربربردن ف ربراز نشربربودع مگربربر‬ ‫يعربربر‪« :‬بربربر اهلل دربربق اسربربت ربربه بربربي‬
‫ايل‪،‬ه خوارش ظلايد»‪.‬‬
‫ل ربربذا شايس ربربته اس ربربت ربربه بري ربربي از م ربربا وش ربربش ظلاي ربربد م ربربا در برخوردب ربربايش‬
‫مواضربربع را پيشربربه ظلربربوده ر بواسربربطه د مقربربام ر ملعربربب يربربا ثربربررخ ر سربربامانش بربربر‬
‫سي برمرد صلويد‪.‬‬
‫آردع مواضع خعرت بزرگربان ر م‪،‬ربو سرشربت فررمايگربان اسربت‪ .‬لانبربه‬
‫شاکر مي گويد‪:‬‬
‫ُُ بح للَاظر‬ ‫ض لع مَ وُ لن ْالل ل‬
‫مَرب َوا َ‬
‫يع‬
‫کر صفحاخ ادلاء َرلب َو َرف و‬
‫ُّخان يَرب لعروو بَربلَرب لفسه‬
‫ع ْالد َ‬ ‫رب مَ و‬
‫يع‪.‬‬
‫کر ط قاخ اجلو َرلب َو َرض و‬
‫يعلربربی‪« :‬فربربررمن بربرباش ر علبربربون سربربتاره اد درخشربربانع ربربه ک‪،‬سربربش بربربر رخ‬
‫آر افتد ر لي‪،‬ن بر ارين استع نه علبون درد و برشود بربر آمسربان برباع ريل‬
‫بر لد باب ررد پست ر دقري است»‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫ضپاش گساری کردى از علوداي کدَ‪ً ،‬دسد‬
‫‪6‬‬
‫آًِا درش فرا گرفحَ هی غْد‪ُ ،‬وچٌاى دعای‬
‫خير در حق آًِا‪ّ ،‬اححرام برای آًداى در بدْدى‬
‫ًّبْدى غاى‪:‬‬
‫ش‪،‬ر گزار از يي کم ع س ب زيادخ آن می شود‪.‬‬
‫يدنُ وُ ل } [عبرابي ‪.]6 :‬‬ ‫{لَِن َش َُ لرولُت َألَز َ‬
‫يعر‪ْ ...« :‬ه اگر راقعا سپاسگزارم ْليد [نعمت] با را افزرن خواب‬
‫ْرد‪.» ...‬‬
‫رنيربربز مربربي فرمايربربد‪ُ { :‬مربربا يَرب لف َع رب و الرُربربهو ب َع رب َذاب وُ ل عن َش رب َُ لرولُت َر َآملربربتو ل َرَْربربا َن الرُربربهو‬
‫يما (‪[ })036‬اللساء‪.]036 :‬‬ ‫َشاًْرا َکر ً‬
‫يعر‪« :‬اگر سپاس بداريد ر اؽلان آرريد اهلل م خوابد با کذار با ه‬
‫ْلد ر اهلل علواره سپاس پذير [=دق شلاس] داناست»‪.‬‬
‫علبلربربان ربربه امربربام ابربربودارد در سربربللش(‪)3700‬ع از ابربربوبريره رضربربی اهلل کلربربه‬
‫ررايت می لد ه رسول اهلل صری اهلل کريه رسر فرمود‪« :‬ب يشُر اهلل مربن‬
‫ب يشُر اللاس»‪.‬‬
‫يعربربر‪ :‬سربربي‪،‬ه مربربردم را سربربتايش ن‪،‬لربربدع اهلل را ب رب سربربتايش ر پرسربربتش ظلربربي‬
‫لد‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫حسن ببری وفتو است‬
‫برگرباه ربربه در برابربربر نعمرب سربربپاس بگربزاردع آن بواسربربطهد شربرب‪،‬ر گزاريربربت بربربا‬
‫نعم بزرگ مر مازه ر نو مي شود‪.‬‬
‫از سرد بسربيار ثابربت شربده ربه اسربتادان خربويش را در بربودن يربا ن ودنشربان‬
‫ستايش ردهع رسپاس گزارشان می بودندع ردتی در رصد استادانشربان مربی‬
‫گفتلد‪:‬‬
‫اگر فالن کامل ن ودع ما ملمن ن ودس‪...‬ع يا پايه دار دين به رجربود فربالن‬
‫دانشملد استع يا نعرخ اسالم موسط اين کرماء است‪...‬‬
‫امام بخاری در ستادش امام ترمذی وفتو است‬
‫من بيشرت از استفاده امام مرمذ از منع از ر استفاده ردم‪.‬‬
‫دحيی بن غعفر بيکن‪:‬ی رحمو اهلل می وود‪:‬‬
‫«لربربو قربربدرخ أن أزيربربد ٓت کمربربر زلمربربد بربربن عمساکيرب لفعرربربتع فرب ن مربربوِت يُربربون‬
‫مربربوخ رج رب رادربربدع رمربربوخ زلمربربد بربربن عمساکي رب ذبربربار العر رب !»[مربرباريخ ب ربربدادع‬
‫اللاشر‪ :‬دار ال رر اإلسالميع ين ‪1‬ع ص ‪.]234‬‬
‫يعل ربربی‪ :‬اگ ربربر میموانس ربربت [از کم ربربر خ ربربودم ب‪ ،‬ربرباب ر] ب ربربه کم ربربر زلم ربربد ب ربربن‬
‫امساکي [رار ] اضافه ل ع لربي می ربردم؛ زيربرا مربرگ مربنع مربرگ يربي مربرد‬
‫است رلی با مرگ ار کر از بي میررد!‪.‬‬

‫‪24‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫عب‪:‬اهلل بن محم‪ :‬الفراء می وود‪:‬‬
‫« دخر ربربت کررب رب ػل ربربل ب ربربن ػل ربربلع فس ربربألته ک ربربن عس ربربحادع فق ربربال‪ :‬لي ربربوم م ربربن‬
‫عسحاد أدب عيل من کمرد!»[سري أکالم الل الءع اللاشر‪ :‬الرسالةع ين ‪00‬ع‬
‫ص ‪.]257‬‬
‫يعلی‪« :‬بر ػليی بن ػليی رارد شدم ر از ار راجع به اسحاد [بن رابويه]‬
‫پرسيدمع گفت‪ :‬نزد من يي ررز اسحاد از ْام کمرم زل ورمر است!»‪.‬‬
‫دّر بدْدى از اُددل بددعث‪ ّ ،‬هعالنددَ ًکددردى‬ ‫‪7‬‬
‫راى‬ ‫کحابِددای آًدداى‪ ّ ،‬ددرد کددردى دعددْج‬
‫بطْی بدعث‪:‬‬
‫يل}(لقمان‪.)03:‬‬ ‫ار ع َُ‬ ‫زيرا اهلل معالی ميفرمايد‪َ { :‬رامُ لع َس ي َ َم لن أَنَ َ‬
‫يعل ربربی‪« :‬ر راه س ربربي را پ ربربريرد ربربن ربربه موب ربربه ل ربربان ب ربربه س ربربود م ربربن ب ربربازمي‬
‫گردد»‪.‬‬
‫رسول اهلل ‪ -‬صر اهلل کريه رسر ‪ -‬نيز در مورد آن با مي فرمايد‪:‬‬
‫«عن أخربربو مربربا أخربربا کرربربي أمرب رب ملربربافق کرربربي الرسربربان»[ررايربربت اْحربربد‬
‫در مسلدش ‪11 /0‬ع ‪ 33‬از ددي کمر بن خطار ‪ -‬رضي اهلل کله]‪.‬‬
‫يعلی‪« :‬مرسلاس مربرين دبربر ربه از آن دربرباره امربت بربي دارم ملربافق دانربا ر‬
‫سالور است»‪.‬‬

‫‪25‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫ُ‬
‫الرلبَربان‬ ‫َدَربار َر ُّ‬ ‫ين َآملوربوال ع ُن َْث ً‬
‫ربريا م َربن األ ل‬ ‫اهلل معالی ميفرمايربد‪{ :‬يَربا أَيربُّ َهربا الربذ َ‬
‫عدُّر َن َکن َس ي الرّه}(موبه ‪)23 -‬‬ ‫لَيَأل وْروو َن أ لَم َو َال اللُاس بالَاط َريَ و‬
‫يعلربربی‪« :‬ام سربرباىن ربربه اؽلربربان آررده ايربربد! [آگربرباه باشربربيد ر در دام نيافتيربربد]‬
‫علانا بسيارم از کرمربا ر راب ربانع امربوال مربردم را بربه باطرب مرب خورنربدع ر آنربان‬
‫را از راه اهلل بازم دارند!»‪.‬‬
‫سرد به شدخ مردم را از م تدکي می مرسانيدندع ردتربی امربام ذب ربی در‬
‫سربربريش از کرمربرباء نقرب ربربرده ربربه تربربب ابرب بربدکت بايربربد در ربربر بربربا ردريربربا بربربا‬
‫انداخته شود‪.‬‬
‫ابوالحسن بغوي مي وود‪:‬‬
‫«صحابهع مابعان ر م ع مابعان ر کرماد سلتع علگي بر دبر ر دررد‬
‫از اب بدکتع امفاد نظر دارند‪[».‬سيوطيع األمر بابم اع ص ‪.]07‬‬
‫بغوي از سفياا ثوری روادت كرده كو وفت‬
‫«برْربربه بربربدک را شربربليد ن ايربربد آن راب ربراد درسربربتانش نق رب ظلايربربد» [الشربربرح‬
‫السله‪ :‬ب ودع ص ‪.]25‬‬
‫امام اْحد فردد را ْه مربي خواسربت بربه ابرب بربدکت پاسربخ دبربد نعربيحت‬
‫ْرد ر گفت‪ « :‬اين ْار را مُن» [اببانه‪ :‬ابن بطه‪.]33/0 :‬‬

‫‪26‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫د‪ .‬سليماا اشقر می وود‪:‬‬
‫سرد صاحل از اب بدکت ظلي مرسيدند برُه مي خواسربتلد بربا خربوددارد‬
‫ر دررد از اب رب بربربدکت بتوانلربربد از پاربربش بربربدکت ر گمرابربربي آنربربان جرربربوگريد‬
‫بلمايلربربدع زي ربرا آهنربربا در ميربربدان نربربود فُربربردع اب رب باط رب را ْربربامالً شُسربربت مربربي‬
‫دادنربد‪ .‬علربانطور ربه اشربعه برباد گونربرباگو در آمسربان ابرب سربلت مربي بيلربي ْربربه‬
‫اب گمرابي را خريه ر نابود ْرده ر بشربري دربق بربر بشربري باطرب فربايق آمربده‬
‫است‪.‬‬
‫ليث بن سع‪ :‬مي وود‪:‬‬
‫«اگ ربربر ف ربربرد ب ربربدک را ب ي ربربل ربربه ب ربربر آر راه م ربربي رردع ار را ق ربربول طلرب ربواب‬
‫رد»‪.‬‬
‫پيشوايان گذشته ر کرماد سربرد امربتع دربرص زيربادد بربر پيگربريد ر نقربد‬
‫ر رد بدکت داشتلدع علانگونه ه د‪،‬ومت باد معاصربرع بربر شلاسربائي پربول‬
‫مقر ر جوابراخ بدلع دربرص دارنربد‪ .‬مسربتلد آن بربا در ايربن مسربري سربان ر‬
‫فرمربربوده پيربربامو بربربوده ربربه فرمربربود‪« :‬مربربن أدربربدأ ٓت أمرنربربا بربربذاع مربربا لربربيس ملربربه فهربربو‬
‫رد» ر علبلربربي دربربدي «مربربن کمرب کم ربالً لربربيس کريربربه أمرنربرباع فهربربو رد» بربربر در‬
‫ددي در مقام معارضربه بربا بربدکت اسربتع اريل بربر اخربرتاع ر سرباخت آنع ر‬
‫درمربربي بربربر اق ربرار ر پربربريرد از آنع اگربربر امربربور بربربدک بربربا يربربي دب رب مقارمربربت ر‬
‫برخوردد ه پول مقر با آن مواجه شربدع رربربه رر مربي گشربتع امربررز جربوبره‬

‫‪27‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫اسربربالمع پربرباس از بربربر بربربدکت ر ربربود بربربود ر مربربورد رغ ربربت قربرار مربربي گرفربربت ر از‬
‫بر نوع آلودگي ر مريگي موا ر درر بود‪ .‬اما با مال مأسد مردم شأن ديربن‬
‫را آنبلربربان ربربه بايسربربته ر شايسربربته اسربربتع در نظربربر نگرفتلربربدع در نتيُربربه بربربدکت‬
‫با رراين يافتع ما جايي ربه نزديربي بربود ربه ديربن دربق از بربي رفتربه ر ذرر ر‬
‫متالش ربربي گ ربربردد‪ .‬دبل ربربان اس ربربالم عليش ربربه در م ربربالش ب ربربوده ان ربربد (ر بس ربربتلد) ربربه‬
‫بدکت با را مرري دبلدع ما ش جابالنع متوجه آن گردد ر لان معور‬
‫للد ربه ديربنع ايربن بربدکت برباد سرباختگي اسربت‪ .‬ر در نتيُربه فربراگري شربدن‬
‫بدکتع فطرخ باد خالي ر ذرد باد سري از ديربن ررد گربردان شربوند ر‬
‫از آن ملعر شوند‪.‬‬
‫رعلانا اب بدکت امررز؛ متعوفي با ْام شاخه با آنان است‪.‬‬

‫حرؼ بَ هجالص صالحاى‪ ّ ،‬أُل فضل‪:‬‬ ‫‪8‬‬

‫ين يَرب لدکوو َن َربربُ وهرب‬ ‫ُ‬

‫ربع َم َربع الربذ َ‬
‫اص لربو نَرب لف َس َ‬ ‫اهلل معالی برا پياموش فرمود‪َ { :‬ر ل‬
‫يد زيلَةَ ا لحلَيَاة ال ُّربدنلربيَا َرَب‬
‫اك َکلرب وه ل مور و‬ ‫يدر َن َر لج َههو َرَب مَرب لع ود َکليربلَ َ‬ ‫بال َ َداة َرال َعشي يور و‬
‫موط رب لربع َم رب لربن أَ لغ َف لرلَ ربربا قَرب لرَ ربربهو َک ربربن ذ لْرنَ ربربا َرامُربَ رب َربع َب رب َربواهو َرَْ ربربا َن أ لَم رب وربرهو فورب ورطً ربربا (‪} )17‬‬
‫[ال‪،‬هد‪.]17 :‬‬
‫يعلربربی‪« :‬بربربا ْسربربا بربرباش ْربربه ص رب حگابان ر شربربامگابان اذلربربی خربربود را مربربي‬
‫پرسربربتلد ر ب ربربه فريربرباد مربربي خوانلربربدع (ر ملهربربا رضربرباد) ذاخ ار را مربربي طر ل ربربدع ر‬

‫‪28‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫شمانت از ايشربان (بربه سربود ثررْلربدان ر قدرْلربدان مسربتُو) بربراد جسربش‬
‫زيل ربربت دي ربرباخ دني ربربود برنگ ربربرددع ر از ْس ربربي فرم ربربان م ربربو ْ ربربه (ب ربربه خ ربرباطر دني ربربا‬
‫درس ر آرزر پرس ) دل ار را از ياد خود غاف سرباخته اسع ر ار بربه دن ربال‬
‫آرزرد خربود رران گشربربته اسربت (ر پيوسربربته فرمربان يربربزدان را مربرك گفتربربه اسربربت) ر‬
‫ْار ر بارش (عله) افراط ر مفريط بوده است»‪.‬‬
‫خ َم َربع‬ ‫ربول يَربالَليتَر ا َُرب لذ و‬
‫علبلان فرمربود‪َ { :‬ريَرب لربوَم يَرب َعرب ُّ الظُرباملو َکرَرب يَ َديلربه يَرب وق و‬
‫َضربرُر َکربن‬ ‫ربيال (‪ )17‬لَُقرب لد أ َ‬ ‫الُر وسول َس ًيال (‪ )16‬يَ َاريلربرَ َىت لَليتَر َملل أَ ُ لذ فوَالنًا َخر ً‬
‫نسان َخ وذ ًرب (‪[ })18‬الفرقربان‪14 :‬‬ ‫الذ لْر بَرب لع َد ع لذ َجاءَ َرَْا َن الشلُيطَا ون ل لْل َ‬
‫‪.]18 -‬‬
‫يعلی‪«:‬در آن ررز ستم‪،‬ار از شربدخ دسربرخ ر نربدامت در دسربت خربود‬
‫را به دنربدان مربي گربريد ر مربي گويربد‪ :‬اد رباش راه را بربا رسربول اهلل ‪ -‬صربر اهلل‬
‫کريربه رآلربه رسربر ‪ -‬انتاربار مربي ربربردمع اد رباش مربن فربال را بربه درسرب مربربي‬
‫گربرفت ار بعربربد از ايل‪،‬ربه قربربرآن بربه دسربربت رسربيد ر داشربربت بربدايت مربربي شربدم مربرا‬
‫گمراه ردع آرد شيطان انسان را خوار ر ذلي مي ظلايد»‪.‬‬
‫ام ربربام اب ربربودارد در س ربربللش از اب ربربوبريره ردر ص ربربحيحي از ابوموس ربربی اش ربربعر‬
‫ررايربربت مي‪،‬لربربد ربربه‪ :‬رسربربول اهلل ص ربربری اهلل کري ربربه رس ربربر فرمربربود‪َ « :‬مثَ رب و ا لجلَر ربربيس‬
‫ع ربربالح َرال ُس رب لربوءع َْ َحامرب رب الم لس ربربع َرنَربربافخ الُ ربربريع فَ َحامرب رب و الم لس ربربع ع ُم ربربا أَ لن‬
‫ال ُ‬

‫‪29‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫رباع ملربهوع َرع ُمربا أَ لن َد َربد ملربهو رػلًربا طَيَربةًع َرنَرباف وخ الُربري ع ُمربا أَ لن‬
‫عع َرع ُما أَ لن مَربلتَ َ‬ ‫ولػلذيَ َ‬
‫عع َرع ُما أَ لن َد َد رػلًا َخ يثَةً»‪.‬‬ ‫ولػلر َد ثيَابَ َ‬
‫يعل ربربی‪« :‬مث ربربال عللش ربربي خ ربربور ر ب ربربدع مانل ربربد دامرب رب ومش ربربع ر دمل ربربده َدم‬
‫آبلگر است‪ .‬دام مشع يا به مو مشع مي دبد يا از ار مربي خربرد ر يربا‬
‫ايلُربربه بربربود خربربوش آنع ب ربربه مشربربام اخ مربربي رس ربربد‪ .‬ر دملربربده د َدم آبلگربربر ي ربربا‬
‫ل اسهايت را مي سوزاند ر يا بود بد آنع به مشام اخ مي رسد»‪.‬‬
‫عمر ‪ -‬رضي اهلل عنو ‪ -‬فرمود‬
‫گابي مرد در دايل از ملزل بريرن مي شربود ربه بربه انربدازه د سرسربره ربوه‬
‫باد هتامه زير بار گلابان است‪ .‬آنگاه به دانشي بر مي خورد ر از اهلل مربي‬
‫مرسربربدر موبربربه راسربربت فارمي ظلايربربد ر در دربربايل بربربر مربربي گربربردد ربربه بربربي گلربرباه بربربر ار‬
‫باقي ظلانده است‪ .‬بلابراين از رلرربس کرمربا فاصربره نگرييربد[مفتاح دار السربفاده‬
‫ر فرائد ال‪،‬الم]‪.‬‬
‫حسن بن علي بو پسرش چنين مي وفت‬
‫اد پس ربربر ! برگ ربرباه در رلر ربربس کرم ربربا داض ربربر گش رب ع ب‪ ،‬ربربوش م ربربا در گ ربربوش‬
‫سربربپردن کالق ربه بيشربربرتد نشربربان دبربربي مربربا سربربان گفربربش ر علربربانطور ربربه ني‪،‬ربربويي‬
‫خاموشربربي را مربربي آمربربوزد نيربربي گربربوش دادن را نيربربز بيربرباموز‪ .‬بايربربد ربربه پرسشربربت‬
‫براد فهميدن ر دريافش باشد ر نه براد جدل ر ناموان ساخش طر ‪.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫پس بر طالب کر بزم است ه در هپرو دررس؛ در رلالس کرمرباء نيربز‬
‫اشرتاس بورزد‪.‬‬
‫ر طالب کر را بر دذر می دارم از ايل‪،‬ه با مجاکرباخ رادربزار بپيوسربتدع‬
‫ررعربربوص از ادزابربربی ربربون‪ :‬مجاکربربت اخربوان ادلسربربرميع مجاکربربت م ريرب رسربربائر‬
‫در ت بايی ه ملفعت شان بر دين ظلی رسد‪.‬‬
‫بددر ّ ث(زهدداى ّصددحث هٌددد بددْدى‪ ،‬اُوي دث‬ ‫‪9‬‬
‫دُيد‪:‬‬
‫در صحيح رارد از ابن ک اس ‪ -‬رضي اهلل کله ‪ -‬ررايت شده ه پيامو‬
‫صری اهلل کريه رسر فرمود‪:‬‬
‫« نعمتان م ون فيهما ْثري من اللاس‪ :‬العحة رالفرات»‪.‬‬
‫يعلربربی‪« :‬در نعمربربت رجربربود دارنربربد ْربربه بسربربيارد از مربربردم در ارم ربرباط بربربا آهنربربا‬
‫د ار ضرر ر زيان بستلد‪ :‬ملدرس ر فراغت رقت»‪.‬‬
‫معربربر دربربدي ايربربن اسربربت ْربربه اغرربربب مربربردم در شربربُر ر قربربدردا از ايربربن در‬
‫نعمربربت ْومربربابي مربربي ْللربربدع ر بربربه مقتضربرباد آن در کمرب ظلربربي ْللربربد ر بربربر ْربربس‬
‫به مقتضاد آنبه ْه بر رد راجب است کم نُلدع در خسارخ است‪.‬‬
‫در مسلد اْحد آمده است ْه رسول اْرم صری اهلل کريه رسر فرمودند‪:‬‬
‫« ب بربربأس بربربال ىن دلربربن امقرب اهلل کربربز رجرب ع رالعربربحة دلربربن امقرب اهلل خربربري مربربن‬
‫ال ىنع رطيب اللفس من اللعي »‪.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫يعل ربربی‪ْ« :‬س ربربا ْ ربربه از معع ربربيت اهلل م ربربي مرس ربربلد ث ربربررخ برب ربراد آهن ربربا ب ربربي‬
‫اشربربُايل نربربدارد‪ .‬ملدرس رب ب ربراد ْسربربا ْربربه از اهلل مربربي مرسربربلدع از ثربربررخ اربربرت‬
‫استع ر نفس پاْيزه از مجره نعمت با است»‪.‬‬
‫در صحيح مسر از ا بريره ‪ -‬رضي اهلل کلربه ‪ -‬ررايربت شربده ربه رسربول‬
‫اْرم صری اهلل کريه رسر فرمود‪:‬‬
‫«يرق رب (الربربرر) الع ربربد فيقربربول‪ :‬أد فورب ع أمل أْرمربربعع رأسربربودكع رأزرجربربعع‬
‫رأسربربار لربربع اخلي رب راإلب رب ع رأذرك م ربرأس رمربربربع؟ فيقربربول‪ :‬بر رب ‪ .‬قربربال‪ :‬فيقربربول‪:‬‬
‫أفظللت أنع مالقي؟ قال‪ :‬فيقول‪ :‬ب‪ .‬فيقول‪ :‬ف أنساك ْما نسيتر‪.‬‬
‫ّت يرقرب الثربربا فيقربربول‪ :‬أد فورب ع أمل أْرمربربعع رأسربربودكع رأزرجربربعع رأسربربار‬
‫لع اخلي راإلب ع رأذرك مرأس رمربع؟ فيقول‪ :‬بر ‪ .‬أد ررع فيقول‪ :‬أفظللت‬
‫أنع مالقي؟ فيقول‪ :‬ب‪ .‬فيقول‪ :‬ف أنساك ْما نسيتر‪.‬‬
‫ّت يرق الثال ع فيقول له مث ذلع‪ .‬فيقول‪ :‬يا رر آملربت بربع ربُتابربع‬
‫ربرسربربرع رصربربريت رصربربمت رمعربربدقتع ريثربربر رربربري مربربا اسربربتطاع‪ .‬فيقربربول‪ :‬بهلربربا‬
‫اذن‪.‬‬
‫قال‪ّ :‬ت يقال له‪ :‬اآلن ن ع کريع شابداً کريربعع ريتفُربر ٓت نفسربهع مربن‬
‫ذا يشربربهد کرربربي؟ فياربربت اهلل کررب فيربربه‪ .‬ريقربربال لفاربربذه رحلمربربه رکظامربربه‪ :‬انطقربربي‬
‫فتلطق فاذه رحلمه رکظامه بعمره‪ .‬رذلع ليعذر من نفسه‪.‬‬
‫رذلع ادللافق الذد يساط اهلل کريه»‪.‬‬

‫‪32‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫يعلربربی‪« :‬رق رب ربربه بلربربده بربربا پررردگربربارش مالقربرباخ مربربي ْلربربدع پررردگربربار از رد‬
‫سلال مي ْلد‪ :‬اد فال ! آيا از مو ادرتام نگرفت ؟سيادخ ر بزرگي را بربه مربو‬
‫ندادم؟ علسر به مو نربدادم؟ گرباران رشربرتان را در اختيربار مربو نگذاشربت ؟ ربه مربو‬
‫بربربر آهنربربا سربربيادخ نُربربردد؟ بلربربده در ج ربوار مربربي گويربربد‪ :‬آردع پررردگربرباراز رد‬
‫سلال مي ْلدع آيا مو گمان ْردد ْه ررزد با مربن مالقرباخ مربي ْربر ر بربراد‬
‫لربربي ْربربارد خربربود را آمربرباده ْربربرده اد؟ بلربربده مربربي گويربربد‪ :‬خربربري‪ .‬پررردگربربار مربربي‬
‫گويد‪ :‬علانطور ْه مو مرا فراموش ْرددع من نيز امررز مو را به فراموشي مي‬
‫سربربپارم‪ .‬بربربا نفربربر درمربربي مالقربرباخ مربربي ْلربربدع علربربان گفتگربربو ميربربان ار ر پررردگربربارش‬
‫اصلام مي گريد‪.‬‬
‫بعد اهلل نفر سومي را مالقاخ مربي ْلربد‪ .‬علربان سربلال را از رد مربي پرسربدع‬
‫مربربي گويربربد‪ :‬پررردگربربارا! بربربه مربربو ر بربربه ْتربربار مربربو ر پيربربامو مربربو اؽلربربان آررده امع ظلربرباز‬
‫خوانرب ربربده امع ررزه گرفترب ربربه ام رصرب ربربدقه داده امع ر مرب ربربا مرب ربربي موانرب ربربد پررردگرب ربربارش را‬
‫معريد مي ْلد‪ .‬آنگاه پررردگار به ار مي گويد‪ :‬بس است‪.‬‬
‫س ربربپس اهلل ب ربربه ار م ربربي گوي ربربد‪ :‬آي ربربا گرب ربوابي کري ربربه م ربربو بي ربرباررسع ار ر ربربود م ربربي‬
‫انديشربربد‪ .‬ربربه ْسربربي کريربربه مربربن گ ربوابي مربربي دبربربد؟ اهلل بربربر دل ار مهربربر مربربي زنربربد‬
‫ربربربه رانع گوشربربت ر اسربربتاواهناد ار دُ رب مربربي شربربود‪ :‬سربربان بگوييربربد‪.‬آنگاه‬
‫رانع گوشت راستاواهناد ار پريامون اکمايل ْه اصلربام داده اسربت سربان مربي‬

‫‪33‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫گويلربربد مربربا کربربذرد بربراد گلابربربانش بربرباقي ظلانربربده باشربربد ر ايربربن معامرربربه بربربا ملربربافقير‬
‫ْه مورد خش اهلل بستلد صورخ خوابد گرفت»‪.‬‬
‫دکی از علماء می وود‪:‬‬
‫آماربربربا ر قيقربرباخ بر‪،‬ربربه معربرباد ه بربرباد درره اد بربربا زنربربدانيان ثابربربت ربربرده‬
‫انربد ربه بيشربربرت آن بربا (زنربدانيان) سربربا بسربتلد ربربه مربازه بربه برربربوت مربي رسربربلد ر‬
‫ارزش رقربربت را ظلربربي دانلربربد ر شربربلاخت اشربربت ال بربربه اربربرباد مفيربربد را ندارنربربد‪ .‬از‬
‫اين س ب است ه ش‪،‬ار آن بربا ر گربري افتادنشربان در دام مربواد سلربدر بسربيار‬
‫س رب ربرباده ر آس رب ربربان اس رب ربربتع ر اي رب ربربن ام رب ربربرد زلس رب ربربوس ر مرم رب ربربوس اس رب ربربت‪ .‬ش رب ربرباکر‬
‫(ابوالعتابيه) ه خور سررده است‪:‬‬
‫عن الفرات رالش ار راجلدة‬
‫مفسدة لرمرءاد مفسدة‬
‫مرمج ربربه‪« :‬علان ربربا بيُ ربرباردع ج ربوا ر ث ربربررخ ب ربراد انس ربربان مفس ربربده اد ب ربربزرگ‬
‫بستلد»‪.‬‬
‫د‪ .‬دوسف می وود‪:‬‬
‫انسان با اؽلان بيش از ديگربر انسربان بربا ارزش رقربت را درس مربي لربد‪ .‬اهلل‬
‫در ررز جرب ربزا از ار خواب ربربد پرس ربربيد ربربه کم ربربرش را در ربربه راب ربربي ص ربربر ربربرده‬
‫اسربربت؟ جربوانيش را در ُربربا م ربرباه ربربرده اسربربت؟ از ايربربن ررع نسرب ت بربربه رقربربت ر‬
‫کمربربرش بسربربيار ري رب اسربربتع ر داضربربر نيسربربت بيهربربوده آن را بگذرانربربدع يربربا در‬

‫‪34‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫مع ربربرض بادب ربرباد طوف ربربان زا ق ربرار دب ربربد‪ .‬رق ربربت ر کم ربربر مله ربربا س ربربرمايه ار اس ربربت‬
‫گونربربه مربربي موانربربد آن را م ربرباه لربربد ر هتيدسربربت قانربربد؟! رقربربت نعمرب اسربربت ربربه‬
‫بايربربد بربربا اسربربتفاده صربربحيح از آن شربرب‪،‬رش را بربربه جربربا بيربربارردع ر مراقربربب باشربربد ربربه‬
‫م ادا بربا ومربابي ر سربه انگربارد نسرب ت بربه آن فربران نعمربت لربد‪ .‬کمربر بربن‬
‫ک دالعزيز رْحه اهلل گفته اسربت‪« :‬شربب ر ررز در مربو کمرب مربي للربدع مربو برب‬
‫در آن با کم ن!»‪.‬‬
‫انسربربان بربربا اؽلربربان لربربي ادسربرباس مربربي لربربد ربربه گربربويي بربربر ررز ربربه خورشربربيد‬
‫طروع مي لد يا سپيده مي دمدع بربا صربداد برلربد ار را نربدا مربي دبربد‪ :‬آبرباد‬
‫انسان! من يي آفريده جديد بست ر بر ار مو گواب ‪ .‬از مربن موشربه بربردار‬
‫ر مرب ربرا برب ربراد اصل ربربام دادن ارب ربرباد شايس ربربته غليم ربربت ب ربربدان ربربه م ربربن اگ ربربر ب ربربررم‬
‫بيبگاه برظلي گردم!‪.‬‬
‫انسربربان بربربا اؽلربربان ْربربام بربربي ر براسربربش از ايربربن اسربربت ربربه ررزبربربا ي‪،‬ربربي پربربس از‬
‫ديگرد بدرن ار ر موليد از دستش بررند‪ .‬بلابراينع ار امررز را به فردا ظلي‬
‫اف‪،‬لد؛ زيرا فردا ب اربرباد خربودش را داردع ر گلُربايش ربار ررزبرباد ديگربر‬
‫را ندارد!‪.‬‬
‫انسربربان بربربا اؽلربربان اص ربرار دارد بربربر ايربربن ربربه بربربر ررزش از ديربربررز اربربرت باشربربد ر‬
‫فربربردايش از امربربررز اربربرتع ر زنربربدگيش را بربربا دامل ربه اربربرباد نربربي‪،‬ش پربربس از مربربرگ‬
‫دراز گردان ربربدع ر ب ربربا آث ربربار ارزن ربربده اد ربربه از خ ربربود ب ربرباقي م ربربي گ ربربذارد کم ربربرش را‬

‫‪35‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫امتربربداد رشربربد‪ .‬اص ربرار دارد بربربر ايربربن ربربه دانربربش سربربودملدد يربربا ربربار مفيربربدد يربربا‬
‫مطربربرح سربربودملدد يربربا صربربدقه جاريربربه اد يربربا فرزنربربدان شايسربربته اد از خربربويش بربربه‬
‫يادگار بگربذارد‪ .‬ر اکتقرباد دارد ربه بربه علربان انربدازه ربه آثربار بربر جرباد مانربده از‬
‫ار امتداد مي يابد ر باقي مي ماندع ر به علان اندازه ه مربردم را ار اربره ملربد‬
‫مي شوندع نزد اهلل پاداش دارد‪ .‬اين ررديه است ه مردد مانلد ابوالدرداء ‪-‬‬
‫رضي اهلل کله ‪ -‬از اصربحار پيربامو ا ربرم ‪ -‬صربر اهلل کريربه رسربر ‪ -‬را رامربي‬
‫دارد ه در آخرين سال باد زندگيش هنال درخت گربردر بلشرباند‪ .‬بربه ار مربي‬
‫گويلربربد‪ :‬هنربربال گربربردر مربربي نشربربا ع بربربا آن ربربه پريمربربرد هلسربربايل بس رب ؟! درخربربت‬
‫گربربردر لربربدين ر لربربد سربربال بعربربد ميربربوه مربربي دبربربد! ابوالربربدرداء پاسربربخ مربربي دبربد‪:‬‬
‫«بربر مربن ربه خوابربد بربود از ايربن ربه پرباداش ر ثربوابش از آن مربن باشربد ر ميربوه‬
‫اش از آن ديگربربرد؟ يربربا آن ديگربربرد ربربه درخربربت زيتربربون مربربي ربربارد ر مربربي گويربربد‪:‬‬
‫ديگران اشتلد ر ما خوردس ما ب‪،‬ارس ما ديگران رورند!‪.‬‬
‫در ياد گيری زباى عربی؛ کْغا باغيد‪:‬‬ ‫‪11‬‬

‫امام مالي می گويد‪:‬‬

‫سربی قربرآن را مفسربري لربدع امربا زبربان کربربی را ندانربدع ميربداآ ربه بربا آن ربه‬
‫ل ؟!‪.‬‬

‫‪36‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫يربرباد گربربري زبربربان کربربربی مربربأثري بس ربزايی در زنربربدگی طالربربب کر رب داردع ردتربربی‬
‫بدرن فه زبان کربی؛ ظلی موان کر دين را آموخت‪.‬‬
‫عمر بن الخطار می وود‪:‬‬
‫«معرموا العربية ف هنا من ديلُ »‪.‬‬
‫يعلربربی‪« :‬زبربربان کربربربی را فربرا بگرييربربد؛ زيربرا (فربراگري زبربربان کربربربی) از ديربربن مربربان‬
‫است»‪.‬‬
‫امام شافعی رحمو اهلل عليو ميفرماد‪:‬‬
‫سرب ب جهرب ر اخربتال مربردم عمربرس زبربان کربربی ر ميرب بربه زبربان ارسربطو‬
‫طاليس است‪.‬‬
‫ضذر کردى برای يادگيری علن‪:‬‬ ‫‪12‬‬

‫عي کر بدرن سفر به آنع ناشل‪،‬ن است‪.‬‬

‫دتربربی پيربرباموان رربرباطر گربربرفش کر رب ؛ سربربفر ربربرده ان ربربد‪ .‬موسربربی کريربربه الس ربربالم‬
‫راطر اخذ کر نزد خضر کريه السالم می ررد‪.‬‬
‫در زندگی نامه عله کرماء می خوانيد ه‪:‬‬
‫«اسفاره رردالمه»(سفر با رردالخ کرمی آن)‪.‬‬
‫امام رار در صحيحش می گويد‪« :‬بار اخلررين ٓت طرب العررب »(بربار‬
‫خارين شدن به سو طرب کر )‪.‬‬

‫‪37‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫جابر بن ک داهلل يي مابه راه را طی می لد نزد ک داهلل بن أنربيسع فقربط‬
‫راطر گرفش يي ددي ‪.‬‬
‫امربام زلربدأع "خطيربب ب ربربداد " در قربرن پربلُ تربربابی را مربی نويسربد م لربربی‬
‫بر ايل‪،‬ه کر دربدي بربدرن سربفر رردربالخع رانتاربار اسرباميد مربربوط بربه آنع‬
‫شل‪،‬ن نيست‪...‬‬
‫س حان اهللع با ايل‪،‬ربه در قربرن ايل‪،‬ربه علربه زلربدثي بربه ردربالخ مربی پرداختلربد‬
‫اما با آهن خطيب تابی در اين باره نوشت!‬
‫اگر امررز خطيب می بود ردال زلربدثي رلرباز را مربی ديربدع گونربه يربي‬
‫تابی رير خوابد می رد؟!‬

‫دّر بْدى از جقليد‪:‬‬ ‫‪12‬‬

‫اگربر طالربب کررب مقرربد باشربربدع پربس دربربق را ظلربی پربربذيردع عليشربه رقربربتش را در‬
‫دربربق بربربودن مربربذب ش سربربپر مربربی لربربد‪ .‬بلربرباء طالربربب کر رب ف‪،‬ربربر رسربربيعی داشربربته‬
‫باشدع ردق را بلگرد ه طر ه سی است؟! أْحد يا زلمود!‪.‬‬
‫اهلل معالی می فرمايد‪:‬‬
‫ربع بربربه ک لر رب َ ع ُن ال ُسرب لربم َع َرالَ َ‬
‫عرب َربر َرال وفرب َربل َاد وْ رب ُّ أورلَِرب َ‬
‫ربع‬ ‫س لَرب َ‬
‫ربد َمربربا لَرب لربي َ‬
‫{ َرَب مَرب لقرب و‬
‫َْا َن َکلهو َم لسِو ًوب} (اسراء ‪.)25 /‬‬

‫‪38‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫يعلربربی‪« :‬ر بربربه دن ربربال يربربزد نربربرر ْربربه بربربدان کررب ر آگربربابي نربربداردع بيگمربربان‬
‫گوش ر ش ر قربع عله آنان مورد بازخواست قرار خوابلد گرفت»‪.‬‬
‫ديده شده ه متعع ي گفته اند‪:‬‬
‫‪ ‬مذبب دق است رمذبب ديگران باط ؛‬
‫‪ ‬دق رانعا طر امام شافعی استع اما پرير امام مان راجب!‬

‫دّر بْدى از جدل‪ ،‬هٌاظرٍ ّکػوع ُا‪:‬‬ ‫‪13‬‬

‫ايربربن ديربربن راضربربح رآش‪،‬ارسربربتع ضربربرررخ بربربه م ادثربربه رملربرباظره ب ربرا طربربالر‬
‫نيستع قرهنا پيش زلدثيع ا ثريت مسائ را راضربح ردنربد ربه دربرباره دسربت‬
‫زدن طالر به آنع ملاسب نيست‪.‬‬
‫امام مرمذ (‪ )2142‬از ابوامامه بابري رضي اهلل کلربه ررايربت مربی لربد ربه‬
‫ربدد‬
‫ربوم بَع َربد وب ً‬
‫ضرب ُ قَ َ‬
‫ار فرمود‪ :‬رسول اهلل صری اهلل کريه رسر فرمودند‪َ « :‬مربا َ‬
‫َ انووا َکرَيه ُعب أورمَوا اجلَ َد َل»‪.‬‬
‫يعلربربی‪« :‬بربربي قربربومي پربربس از بربربداي ربربه بربربر آن بودنربربد گم ربراه نشربربدند مگربربر‬
‫ايل‪،‬ربربه د ربربار جربربدل ر سربربتيزه جربربويي شربربدند»‪ .‬سربربپس ايربربن آيربربه را مربربالرخ ربربرد‪:‬‬
‫ع عُب َج َدًب (‪( })47‬الزخر ‪« :)47 :‬ايربن مثرب را بربراد مربو‬ ‫ضَربووهو لَ َ‬
‫{ َما َ‬
‫نزدنربربد مگربربر از ررد سربربتيزه جربربويي»‪ .‬مرمربربذد آن را ررايربربت ربربرده ر مربربي گويربربد‪:‬‬
‫دديثي دسن است‪.‬‬

‫‪39‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫امربربام رربربار مربربی گويربربد‪ :‬از کايشربربه رضربربي اهلل کلهربربا ررايربربت اسربربت ربربه گويربربد‪:‬‬
‫رسربربول اهلل صربربری اهلل کريربربه رسربربر فرمودنربربد‪« :‬ع ُن أب َ رب َ الُر َجربربال َ‬
‫عيل اهلل األلَرب ُّربد‬
‫اخلَع و»‪.‬‬
‫يعلربربی‪« :‬علانربربا ملفربربورمرين انسربرباهنا در نربربزد اهللع جلربربوين م ربرين دبربربن اسربربت»‪.‬‬
‫رارد ر مسر آن را در «صحيحي» ررايت رده اند‪.‬‬
‫امام مالک رحمو اهلل ميفرماد‪:‬‬
‫«مربربن عبانربربة العر رب أن ربربدأ رب مربربن سربربألي»[اجلربربامع األخربربالد ال ربرار‬
‫‪ 114‬رعسلاده صحيح]‪.‬‬
‫يعلربی‪« :‬بربا بربر سربربي‪،‬ه سربوال مي‪،‬لربد رب صربربورخ گربريدع ايربن ربار کررب را‬
‫ذلي ميسازد»‪.‬‬
‫ىمچناا امام مالک می فرماد‪ :‬کو‬
‫«ادلراء راجلدال يذبب بلورالعر کن القرب»‪.‬‬
‫يعلربربی‪« :‬جربربدالی ربربه در آن رضربربايت اهلل ملظربربور ن اشربربدع نربربورکر را از قرربربب‬
‫زلو می لد»‪.‬‬

‫‪41‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫هححاط بْدى در صدّر فحْی‪:‬‬ ‫‪14‬‬

‫طالربربب کر رب در فتربربو هنايربربت زلتربرباط باشربربدع راصربربال ومهربربر فتربربو را بدسربربت‬

‫خود نگريد‪.‬‬
‫اهلل معالی ميفرمايد‪:‬‬
‫ر َبرب َذا َد َربال َل َرَبرب َذا َد َربر َام لتَرب لفتَرب وربررا‬ ‫ربد أَلسربلَتو وُ و ال َُربذ َ‬ ‫{ َرَب مَرب وقولووا ل َما مَع و‬
‫ين يَرب لفتَ رب رب رب رب رب رب وربرر َن َکرَ رب رب رب رب رب رب الرُرب رب رب رب رب ربربه ال َُرب رب رب رب رب ربربذ َ‬ ‫َکرَ رب رب رب رب رب رب الرُرب رب رب رب رب ربربه ال َُرب رب رب رب رب ربربذ َ ُ‬
‫ر َب‬ ‫ر ع ُن الرب رب رب رب رب ربربذ َ‬
‫يربو لفر وحو َن}[ضل ‪.]005:‬‬
‫يعلی‪« :‬با دررت بايي ه بر زبربان مربان مربي آيربدع نگوييربد ربه ايربن دربالل ر‬
‫اين درام است ما بدين سان بر اهلل دررت ب لديد‪ .‬گمان سا ه بربر اهلل‬
‫دررت مي بلدندع رستگار ظلي شوند»‪.‬‬
‫بربربه امربربام مالربربي رْحربربه اهلل گفتربربه شربربد‪ :‬رقتربربی مربربو بگربربويی "ظلربربی داآ" پربربس ربربه‬
‫سی می داند؟‬
‫ايشان به ددي ابن کمربر رضربی اهلل کلربه اسربتدبل ربرده ر ميگفتلربد‪ :‬ايربن‬
‫ابن کمر است ه می گويد "ظلی داآ" پس ديگر من يست ؟!‬
‫س رب رب ربربپس فرم رب رب ربربود ‪ :‬م رب رب ربربردم را کوُ رب رب ربربب ر رياس رب رب ربربت خرب رب رب ربوابی ب رب رب ربربالس رب رب ربربرده‬
‫است[ادلوافقاخ لرشاط ی ين ‪ ۵‬ص ‪.]۹۲۳‬‬

‫‪41‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫امام سزالی می وود‪:‬‬
‫ر رلادله اگر به غرض صحيح راذلربی ن اشربدع بربه ّام اخل ائرب ال اطليربة‬
‫م دي می شربود رموجربد گلابربان بزرگربی مانلربد دسربدع ب رب ع م‪،‬وع يلربه ر‪...‬‬
‫می گردد‪.‬‬
‫عالمو البانی رحمو اهلل ميفرماد‪:‬‬
‫فمربربا يل ربربي لطربربالر العر رب أن يهتم ربوا بلعيربربق ْ رب نربرباکق؛ ألن بربربذا بربربار ب‬
‫يُربرباد يلتهربربيع ْرمربربا خطربربر ٓت بربربال أدربربدب خربرباطرة ربربربو أجه رب مربربن أ جه رب‬
‫فلحن نعتد بهع رنرفع ْالمربه مربن أرضربهع رنقربي لربه رزنربا رملاقشربة رزلاضربرة رع‬
‫آخره[سرسرة اذلد راللور ‪.]751‬‬
‫يعلی‪« :‬برا دانش آموزان ملاسب نيست ربه رنربد ر دربر بربر نربا ابرب‬
‫را گوش دبلدع زيرا ه اين سرسره در با نربا ابربالن پايربان ناپربذير اسربتع‬
‫در ذب ربربن ج ربربابالن ب ربربر گ ربرباه د ربربر پي ربدا ش ربربود آن را ب ربربدرن در نظرداش ربربت از‬
‫دبربربان ش ربربان خربربارين ميسربربازندع در دالي‪ ،‬ربربه خربربود ش ربربان از ابوجه رب جاب رب م ربربر‬
‫بسربربتلدع پربربس آن را ناديربربده بگرييربربدع ربربا آن ربربه آن را اعليربربت بدبيربربدع يربربا‬
‫نش ربربر لي ربربد ي ربربا رر آن رب رب لي ربربد ر ي ربربا ربربه آن را رد لي ربربد ربربامال اي ربربن ربربار‬
‫ملاسب يي اب کر نيست»‪.‬‬

‫‪42‬‬
 ‫‪ 41‬نصیحت برای طالب علم‬
‫طالب ترای اینکه تدانند چه کسی اهلیت فتوی را دارد؛ تهه‬
‫کتة ذیل مراجعه کنید‪:‬‬
‫بو کتم ذدل مراغعو کنن‪:‬‬
‫جامع بيان العر رفضرهع از ابن ک دالو‪.‬‬ ‫‪-0‬‬
‫ر تار "العر "ع از ابی خيثمه زبري بن درر‪.‬‬ ‫‪-1‬‬
‫ر تار "العر "ع از صحيح رار ‪.‬‬ ‫‪-2‬‬
‫ر تار "العر " از صحيح مسر ‪.‬‬ ‫‪-3‬‬
‫آدار الفتوم رادلف رادلستف از امام نور ‪.‬‬ ‫‪-4‬‬

‫ختم ترجمه کتاب وهلل الحمد‪ ،‬شة عرفه‪1411‬‬

‫‪43‬‬