BİYOLOJİ Bağışıklık Sistemi

Arke

Özet

1. Özgül Olmayan Bağışıklık

Enfeksiyon, insan vücudunda hastalık etkeninin çoğalmasıdır. Vücuda giren hastalık
etkeninin tanınması, hastalık etkenine karşı vücudun savunulması ise bağışıklıktır. Bu
durum, bağışıklık sistemi ile gerçekleştirilir. Bağışıklık, özgül olmayan ve özgül
bağışıklık çeşitlerini içerir.
Antijenlere özgü olmayan bağışıklık, özgül bağışıklıktır. Hastalık etkeninin vücuda
girmesini ya da vücutta ilerlemesini engellemeyi amaçlar.

Fiziksel Engeller:
 Deri: Yağ bezi ve ter bezinin ürettiği salgılarla pH’yi düşürerek, hastalık etkenleri
için olumsuz ortam yaratır.
 Gözyaşı ve tükürük salgısı: Bazı hastalık etkenlerini etkisiz hâle getiren lizozim
enzimi bulundurur.
 Soluk borusu: Silindirik silli hücreler, hastalık etkenlerin tutulmasını sağlar.
Yapışkan olan ve hastalık etkenlerinin bu salgıya yapışmasını sağlayan mukus
salgılar.
 Burun: Mukus ve kıllarla hastalık etkeninin ilerlemesini engeller.
 Mide: Düşük pH’ye sahip olması nedeniyle hastalık etkenleri için olumsuz ortam
yaratır.

Fagositler
Fagositoz yapan hücreler antijen ya da mikroorganizmaları hücre içerisine alarak yok
edilmesini sağlar.

Fagositoz yapan hücreler

Doğal Katil Hücreler
Doğal katil hücreleri virüslerle enfekte olmuş ya da kanserleşmiş hücreleri lizozim
enzimiyle parçalayarak yok eder. Doku nakli uyumsuzluklarının nedeni doğal katil
hücreleridir.

1/5
BİYOLOJİ Bağışıklık Sistemi
Arke

Özet

İnterferonlar
İnterferonlar, virüsle enfekte olmuş hücreler tarafından veya bazı akyuvar hücreleri
tarafından üretilir. Virüsle enfekte olmamış hücrelerin korunmasını sağlamaktadır.

Yangısal Tepki
Yangısal tepki, zarar görmüş ya da enfekte olmuş olan hücrelerde bazı kimyasal
maddeler üretilir. Bu maddeler damar geçirgenliğinin artmasına neden olur.
Kılcallardan doku sıvısına kan ve pıhtılaşma faktörleri geçerek burada kızarıklık ve
ödem oluşturur.

Yangısal tepki
Ateşlenme

Ateşlenme, fagositozla antijenin yok edilmesi sırasında kana geçen bazı maddelerin
başka kimyasal maddelerin salgılanmasına neden olması ve sonrasında
hipotalamusun uyarılarak vücut sıcaklığının artması ile ortaya çıkan durumdur.

2. Özgül (Spesifik) Bağışıklık

Vücuda giren antijenlere özgü olarak savunma gerçekleştirilir. Hastalık etkeninin antijen
denilen yabancı proteinlerine özel olarak, antikor denilen proteinler üretilir. Antikorlar,
kanın plazmasında bulunur.
Özgül bağışıklık, humoral (sıvısal) ve hücresel bağışıklık olmak üzere iki çeşittir.

Humoral (Sıvısal) Bağışıklık:

 B lenfositler tarafından sağlanan bağışıklıktır.
 B lenfositleri antikor üretimini sağlar.

2/5
BİYOLOJİ Bağışıklık Sistemi
Arke

Özet

 Antikorlar kan yoluyla antijenin olduğu yere taşınır. Antikorlar ve antijenler bir
araya geldiğinde çökelme olur. Böylece fagositoz yapan hücrelerin çökelmiş
hâlde bulunan antijeni yok etmesi kolaylaşmış olur.
 B lenfositler bellek hücrelerine dönüşür.

Hücresel Bağışıklık:
 T lenfositler tarafından sağlanan bağışıklıktır.
 Parazitler, bazı mantarlar, kanserli hücreler, bakteri veya virüslerle enfekte
olmuş hücreler T lenfositler tarafından yok edilir.
 T lenfositler, antijenlerle doğrudan temas hâlindedir.

3. Bağışıklık Kazanılması
İnsan, doğal bağışıklık ya da kazanılmış bağışıklık ile bağışıklığa sahip olabilir.
Bağışıklık aktif ya da pasif olarak kazanılabilir.

Aktif Bağışıklık
Aktif bağışıklık aşı ile ya da hastalığı geçirerek kazanılır. Her iki durumda da vücuda
hastalık etkeni bulaşmış olur ve antikor üretimi gerçekleşir.
Aşı ile etkisi azaltılmış hastalık etkeni vücuda verilir. Bu etkenlere karşı antikor üretimi
gerçekleşir. Bunun sonucunda antikor seviyesi kanda belli bir seviyede kalır. Böylece
hastalığın ikinci kez bulaşması durumunda antikor üretimi daha hızlı ve daha yoğun
olarak gerçekleştirilebilir. Aşı, sağlıklı insana yapılır. Aşı olmamış ve hastalığı daha
önce geçirmemiş bir insana hastalık etkeni verildiğinde, antikor üretimi sıfırdan başlar
ve yavaştır.

Pasif Bağışıklık
Pasif bağışıklık serum ile sağlanır. Serum ile vücuda hazır antikor verilir. Hasta bireye
uygulanır. Bazı hayvanlara hastalık etkeni bulaştırılarak antikor üretimi sağlanır.
Antikora sahip olan kanın alınması ve serum elde edilmesi söz konusudur.

Aktif Bağışıklık Pasif Bağışıklık

 Bireye antijen verilir.
 Antikor bireyin kendi vücudunda
üretilir.
 Aşı ya da hastalık geçirme ile
sağlanır.
 Aşı sağlıklı bireye yapılır.
 Bireye antikor verilir.
 Antikor hayvanın kanından üretilir.
 Serum verilerek sağlanır.
 Serum hasta bireye yapılır.

3/5
BİYOLOJİ Bağışıklık Sistemi
Arke

Özet

4. Kan Uyuşmazlığı

Kan uyuşmazlığı, Rh– kan gruplu bir annenin Rh+ olan ikinci çocuğunda gözlenir. 1.
Rh+ kan gruplu çocuğa olan hamileliğin sonu ya da doğum sırasında damar çatlaması
sonucu kanların birbirine karışması, annede antikor üretimi ile sonuçlanır. Kanlarının
karışması durumunda annede bulunan antikorlar 2. Rh+ kan gruplu çocuğun kanının
çökelmesine neden olur.

5. Alerjik Reaksiyonlarda ve Viral Enfeksiyonlarda

Bağışıklık Sistemi
Alerji, bazı maddelere karşı savunma sisteminin aşırı tepki vermesiyle ortaya çıkar.
Alerjilere sebep olan maddelere alerjen denilir. Alerjenler; deri, solunum, besin yoluyla
alınabilir. Alerjik reaksiyonlarda en fazla üretilen antikor çeşidi IgE’dir.
B lenfositler alerji durumlarında plazma hücrelerine dönüşür. Plazma hücreleri IgE
üretir. IgE bağ dokudaki mast hücrelerine tutunur ve mast hücrelerinin histamin denilen
kılcal damar geçirgenliğini arttıran maddeyi üretir. Bu nedenle alerjik reaksiyonlarda
gözyaşı sıvısı ve mukusun artışı gözlenir.

Otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin vücudumuzdaki bazı dokuları yabancı

madde olarak algılamasıyla ortaya çıkar. Çölyak hastalığı, eklem romatizması
otoimmün hastalıklara örnektir.

Virüslerin enfekte ettiği hücreler interferon denilen bir madde salgılar. İnterferon,
virüsün enfekte etmediği hücrelerde bu virüse karşı korunmayı sağlayan bazı
kimyasallar üretilmesine neden olur.
HIV virüsü, bağışıklık sisteminde önemli işlevlere sahip olan makrofajlar ile B ve T
lenfositlerini etkiler ve çalışmalarını baskılar. HIV virüsünün neden olduğu hastalık,

4/5
BİYOLOJİ Bağışıklık Sistemi
Arke

Özet

edinilmiş bağışıklık eksikliği sendromu yani AIDS’tir. AIDS hastaları, tüm enfeksiyonlara
ve kansere karşı hassasiyet gösterir.
Nairovirüs, kan pulcuklarının kandaki miktarının azalması sonucunda Kırım Kongo
kanamalı ateşi hastalığına neden olur.
H1N1 virüsü ise domuz gribi hastalığına neden olur.

5/5