Alfa Psikoloji Kitab■ 1st Edition

Kolektif Emel Lak■e Çev

Visit to download the full and correct content document:
https://ebookstep.com/product/alfa-psikoloji-kitabi-1st-edition-kolektif-emel-lakse-cev/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Detective Alfa aani Gramdevtecha Prakop: Detective Alfa

Series Book 9 (Marathi Edition Saurabh Wangale

https://ebookstep.com/product/detective-alfa-aani-gramdevtecha-
prakop-detective-alfa-series-book-9-marathi-edition-saurabh-
wangale/

Pratique Grammaire B1 1st Edition Evelyne Sirejols

https://ebookstep.com/product/pratique-grammaire-b1-1st-edition-
evelyne-sirejols/

Yeni Öyküler 1st Edition Kolektif

https://ebookstep.com/product/yeni-oykuler-1st-edition-kolektif/

Suç Kitab■ 1st Edition Kolektif

https://ebookstep.com/product/suc-kitabi-1st-edition-kolektif/
A medida B1 guía didáctica 1st Edition Anaya

https://ebookstep.com/product/a-medida-b1-guia-didactica-1st-
edition-anaya/

Simplemente Fingiendo (2-Millonarios Machos Alfa) 1st

Edition Ava Gray

https://ebookstep.com/product/simplemente-
fingiendo-2-millonarios-machos-alfa-1st-edition-ava-gray/

Detective Alfa aani The Moonlight Murder 1st Edition

Saurabh Wagale

https://ebookstep.com/product/detective-alfa-aani-the-moonlight-
murder-1st-edition-saurabh-wagale/

Kolektif Haf■za 1st Edition Maurice Halbwachs

https://ebookstep.com/product/kolektif-hafiza-1st-edition-
maurice-halbwachs/

Notos Say■ 97 1st Edition Kolektif

https://ebookstep.com/product/notos-sayi-97-1st-edition-kolektif/
 Bu bir Do rling Kindersley kitabıd ır.
www.dk.com

Alfa Yayın lan: 2309

Popüler Kültür: 2

PSİKOLOJİ KİTABI

Orijinal Adı The Psych ology Book

lngilizce Aslından Çeviren Emel l.akşe Akademik Kitap Kulübü
l. Das ını: 20 12
ISBN 978-605-106-452-9
Sertifika No: 10905

Yayınc ı ve Genel Yay ııı Yönetmeni M. Paruk Bayrak

Genel Müdiir Vedat Bayrak
Yay ın Yöıı etm eıı i Mustafa Küpüşoğlu

Proje Sanat Editörü Amy O rsborne

Proje Editörii Sam Aı ki nson, Sa ralı Tomley
Saıı at Yönetmeni Phili p Ormerod
Çizjm/er jamcs Graham
G rafi lı Uygulama KAmuran Ok

© 2012, ALFA Basım Yayım Dağı tı m Lld. Şti.

© Dorling Kindcrslcy Limited, 2012

Kitabın Türkçe yaym Jıakları Alfa Bası m Yaymı Dağıtım Ltd. Şii.'ne aillir.
Yayınevinden yazılı izin alınmadan kısmen ya da tamamen alıntı yapı lamaz,
lıiçbir şekilde kopya edilemez, çoğa ltı lamaz ve yayım lanamaz.

Alfa Basım Yay ı m Dağıtım Ltd. Ş ti.

Ticarethane Sokak No: 53344 10
C.-.ğaloğl u, İsta nbul /Türkiye
Tel: (212) 511 53 03- 513 87 51 - 5 12 30 46
Faks: (2 12) 519 33 00
www.alfakitap.com info@alfakitap.com

Çin'e.le Lto Paper Products tarafından üreıilmiştir Printt:d in Chına.

KATKIDA BULUNANLAR
CATHERINE COLLIN
Danışmanımız Catherine Collin, klinik psikolog ve
aynı zamanda Plymouth Üniversitesi'nde Psikolojik
Terapiler dersi veren kıdemli bir doçenttir.
Catherine'in başlıca ilgi alanları temel akıl sağlığı ve
bilişsel davranış terapisidir.
NIGEL BENSON
Felsefe ve psikoloji dallarında öğretim üyesi olan Nigel
Benson'un başta Psychology far Beginners ve
Introducing Psychiatry olmak üzere psikoloji üzerine
yazılmış çok satan kitapları bulunmaktadır.
JOANNAH GINS,BURG
Klinik psikolog ve gazeteci olan Joannah Ginsburg,
New York City, Baston, Philadelphia ve Dallas'ta
toplumsal tedavi merkezlerinde çalışmakta ve
psikolojik yayınlara düzenli olarak katkı
sağlamaktadır. Thi!J Book Has lssues: Adventures in
Popular Psycho/ogy adlı kitabın yazarlarından biridir.
VOULA GRAND
İş dünyası psikologu olarak çalışan Voula Grand,
uluslararası şirketlere liderlik ve yönetici
performansları konusunda danışmanlık yapmaktadır.
İlk romanı Honor's Shadow (2001) sırların, ihanetin ve
intikamın psikolojisi üzerine yazılmıştır. Halen aynı
kitabın devamı olan Honor's Ghost üzerinde
çalışmaktadır.
MERRIN LAZYAN
Yazar, editör ve klasik müzik sanatçısı olan Merrin
Lazyan Harvard Üniversitesi'nde psikoloji eğitimi
almış ve geniş bir konu yelpazesine sahip pek çok
roman ve inceleme üzerinde çalışmıştır.
MARCUS WEEKS
Yazar ve müzisyen Marcus Weeks, felsefe eğitimi
almış ve yazarlık kariyerine başlamadan evvel
öğretmen olarak çalışmıştır Gii~P.l samıtlar ve popüler
bilimler üzerine çok sayıda kitaba katkıda
bulunmuştur.
İÇİNDEKİLER
10 GİRİŞ 38 Bilincin anlamını hepimiz
biliriz yeter k i onu
tanımlamamızı
DAVRANIŞ~ILIK
istemesinler ÇEVREMİZE TEPK VERMEK
FELSEFi WilliamJames
60 Lezzetli bir yemeğin
KÖKENLER 46 Ergenlik yeniden görüntüsü aç bir insanın
ağzını sulandırır
PSiKOLOJi OLUŞUYOR doğmaktır
G. Stanley Hali İvan Pavlov

18 Dört kişilik yapısı 48 Bir şeyi öğrendikten 24 62 Kazançsız eylemler silinir.

Galen saat sonra üçte ikisini Edward Thorndike

unuturuz
20 Bu makinenin akıllı bir Hermann Ebbinghaus 66 Doğası ne olursa olsun
herhangi biri herhangi bir
ruhu var
şey olması için eğitilebilir
Descartes 50 Bireyin zekası sabit bir
John B. WaLson
nicelik değildir
22 Uyu! Abbe Faria Alfred Binet 72 İnsan dünyası denen o bü·
yük doğal labirent
24 Kavramlar birbirlerine 54 Bilinç dışı perdenin Edward Tolman
direnç gösterdiklerinde arkasındaki adamları
kuvvet haline gelirler görür 74 Bir fare tahıl çuvalımızı
Johann Friedrich Herbart Pierre Janet ziyaret ettiyse geri
dönüşüne hazırlıklı
26 Gerçekte kimsen o ol olabiliriz .

.~
S0ren Kierkegaard Edwin Guthrie

28 Kişilik genetik ve çevre- 75 Hiçbir şey kedinin fareyi

.
nin bileşiminden oluşur " sevmesi" kadar doğal
olamaz. Zing·Yang Kuo
Francis Gaitan •• '
30 İsterinin yasaları
• 1 ' 76 Öğrenmek tam olarak
••• 1' mümkün değildir
evrenseldir
Jean-Martin Charc.:uL Kari Lashley

31 İnsan ruhunun iç 77 Mühürleme unutulamaz!

Konrad Lorenz
bağlantılarının olağandışı
yıkımı ••
Emil Kraepelin •• 78 Davranış olumlu ve
olumsuz pekiştirme ile
şekillenir B.F. Skinner
32 Zihinsel yaşamın
başlangıcı yaşamın 86 Sahneyi hayal etmeyi
başlangıcınakadar gider bırakın ve gevşeyin
Wilhelm Wundt Joseph Wolpe
-P-S"""l....' K_O_T_E_R_A_P"""l.---ı 130 İyi birbiryaşam bir durum
DAVRAN iŞi
BILINÇDIŞI BELiRLER
92 En doğru ruhsal gerçeklik
bilinçdışıdır
Sigmund Freud
100 Bir nevrotik sürekli olarak
aşağılık kompleksi
hisseder
Alfred Adler
102 Kolektif bilinçdışı
arketiplerden oluşur
Cari Jung
108 Yaşam ve ölüm içgüdüleri
arasındaki mücadele
yaşam boyu sürer
Melanie Klein
110 Olmah'ların tiranlığı
KarenHomey
111 Süperego ancak egoyla
düşmanca karşılaştığında
belirgin hale gelir
AnnaFreud
112 Gerçek ancak onu kendiniz 150 Deliliğin mutlaka bir
keşfettiğiniz zaman
katlanılabilirdir. Fritz Perls
118 Birinin evlat edindiği bir
çocuğu evine götürüp
sevmesi yeterli ~ğildir
Donald Winnicott
122 Bilinçdışı, "Öteki"nin
konuşmasıdır
Jacques Lacan 154 Sadece iyi insanlar
124 İnsanın asli görevi kendini
doğurmaktır
Erich Fromm
değil
Cari Rogers
süreçtir
Bl~IŞSEL.
PSiKOLOJi
138 Bir insan ne olabilecekse,
HESAP YAPAN BEYiN
o olmalıdır
Abraham Maslow
140 Acı, bir anlam kazandığı 160 İçgüdü dinamik bir
andan itibaren acı değildir yapıdır Wolfgang Köhler
Viktor Frank!
162 Bir işin kesintiye
141 İnsan acı çekmeden tam uğraması onun
bir insan olamaz hatırlanma şansını
RolloMay yükseltir
Bluma Zeigamik
142 Akılcı inançlar sağlıklı
duygusal sonuçlar doğurur 163 Bebek ayak sesleri
A1bert Ellis duyduğunda bir küme
harekete geçer
146 Aile, insanların yapıldığı DonaldHebb
"fabrika"dır
Virginia Satir 164 Bilmek bir ürün değil bir
süreçtir
148 Rahat yaşa, hayallere dal, Jerome Bruner
sorumluluklardan kurtul
Timothy Leary 166 İnançlı bir insanı
değiştirmek zordur
149 İçgörü körlüğe sebep Leon Festinger
olabilir
Paul Watzlawick 168 Sihirli rakam artı veya
eksi 2 olmak üzere 7'dir
George Armitage Miller
çöküntü durumu olması
gerekmez. Aynı zamanda 174 Görünüşte göründü-
bir dönüm noktası da ğünden fazlası vardır
olabilir Aaron Beck
R.D. Laing
178 Bir kerede sadece tek
152 Geçmişimiz kaderimizi sesi dinleyebiliriz
belirlemez Donald Broadbent
Boris Cyrulnik
186 Zamanın oku çember
çizer
bunalıma girerler Ende! Tulving
Dorothy Rowe
192 Algı dışarıdan yönlendi-
155 Babalar bir sessizlik rilen halüsinasyondur
yasasına tabidirler Roger N. Shepard
Guy Corneau

193 Sürekli nedensel
bağlantılar arayışındayız
Daniel Kahneman
194 Olaylar ve duygular hafı­
zaya birlikte depo edilirler
Gordon H. Bower
196 Duygular kontrolden
çıkmış trenlerdir
Pau!Ekman
198 Esriklik, alternatif
gerçekliğe atılan bir
adımdır
Mihaly Csikszentmihalyi
200 Mutlu kişiler fazlasıyla
sosyaldirler
Ma rtin Seligman
202 Tüm kalbimizle
inandıklarımız her zaman
gerçek olmayabilirler
Elizabeth Loftus
208 Hafızanın yedi günahı
Daniel Schacter
210 Kişinin düşünceleri
kendisi değildir
Jon Kabat-Zinn
211 Korkulan odur ki biyoloji
bizim kutsal saydığımız
her şeyi alaşağı edecektir
Steven Pinker
211 Zorlanımlı davranış alış ­
kanlıkları davetsiz düşün­
celeri kontrol etme
girişimleridir
Paul Salkovskis
SOSYAL ·
PSİKOLOJİ
DIGERLERININ
DÜNYASINDA OLMAK
218 Bir sistemi, onu
değiştirmeye çalışmadan
anlayamazsınız
Kurt Lewin
224 Sosyal uydumculukta
baskının gücü ne
kadardır?
Solomon Asch
238 Amaç bilgiyi geliştirmek
228 Yaşam önemli ölçüde değil, kimsenin bilmediği
oynanan bir şeydir şeyleri bilmektir
Erving Goffman Serge Moscovici
230 Ne kadar çok görürseniz o 240 Bizler doğuştan sosyal
kadar çok seversiniz varlıklarız William Glasser
Robert Zajonc
242 İnsanların hak ettiklerini
236 Yetkin kadınları kim aldıklarına inanırız
sever? Melvin Lerner
Janet Taylor Spence
244 Çılgınca şeyler yapanların
237 Flaş bellek duygusal mutlaka çılgın olmaları
olaylarla ateşlenir gerekmez
Roger Brown Elliot Aronson
246 İnsanlar kendilerine yap-
maları söyleneni yaparlar
Stanley Milgram
254 İyi insanları kötü bir yere
koyduğunuzda ne olur?
Philip Zimbardo
256 Travma, bireyle toplum
arasındaki ilişki açısından
anlaşılmalıdır
lgnacio Martin-Bar6

GELiŞiM
PSİKOLOJİSİ
BEBEKLiKTEN
YETIŞKINLIGE
262 Eğitimin amacı aynı
şeyler yapabilme
becerisine sahip kadın
ve erkekler yetiştirmektir
Jean Piaget
270 Başkaları aracılığıyla
kendimiz oluruz
Lev Vygotsky
271 Bir çocuk ebeveyn-
lerine borçlu değildir
Bruno Bettelheim
272 Gelişen her şeyin bir
taban planı vardır
Erik Erikson
274 İlk duygusal bağlar insan
doğasının ayrılmaz bir
parçasıdır John Bowlby
278 Beden teması rahatlığı
çok önemlidir Harry Harlow
279 Çocukları, akışı hakkında
hiçbir şey bilmediğimiz
bir yaşama hazırlıyoruz
Françoise Dolto
280 Duyarlı bir anne, güvenli
bir bağlanma yaratır
Mary Ainsworth
282 Bir çocuğa başka bir ırkın
üyesinden nefreti ve
korkuyu kim öğretiyor?
Kenneth Clark
284 Kızlar erkeklerden daha
yüksek notlar alıyorlar
Eleanor E. Maccoby
324 Duygu esas olarak
286 İnsan davranışlarının
çoğu modelleme yoluyla
bilinçdışı bir süreçtir
Nico Frijda
öğrenilir
Albert Bandura 326 Çevresel unsurlar
olmadan davranış
292 Ahlak altı aşamada gelişir
Lawrence Kohlberg
anlamsızca kaotik olurdu
Walter Mischel
294 Dil organı da vücuttaki 328 Deli olanla olmayanı akıl
diğer organlar gibi gelişir hastanelerinde
Noam Chomsky ayıramayız
David Rosenhan
298 Otizm erkek beyninin
aşırı bir biçimidir 330 Eve'in üç yüzü
Siman Baron-Cohen Thigpen & Cleckley
FARKLILIKLAR 332 REHBER
PSİKOLOJİSİ
KiŞiLiK VE ZEKA 340 TERiMLER
SÖZLÜ GÜ
304 Kürdan için aklınıza gelen
bütün kullanım
amaçlarını sayın 344 DİZiN
J.P. Guilford
306 Cuma gelmeden önce
351 TEŞEKKÜR
Robinson Crusoe
kişilik özelliklerinden
yoksun muydu?
Gordon Allport
314 Genel zekayı oluşturan
sıvı zeka ve kristal-
leşmiş zekanın bileşimidir
Raymond Cattell
316 Delilikle deha arasında bir
ilişki vardır
Hans J. Eysenck
322 Performansı üç temel
motivasyon yönetir
David C. McClelland
10 GİRİŞ
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • Akademik Kitap Kulübü • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
sikoloji, tüm bilimler içinde
P belki de insanlara en
gizemli gelen ve yanlış
yorumlara en açık bilimdir. Her ne
kadar jargonu ve fikirleri günlük
hayatın içine sızmış olsa da
psikolojinin konusunun ne olduğu
ve psikologların gerçekte ne
yaptıkları çoğu insan için halil
belirsizdir. Bazılarının psikoloji
denince gözlerinin önüne ya akıl
hastalıklarıyla uğraşan bir
kuruluşta çalışan ya da fareler
üzerinde laboratuvar deneyleri
gerçekleştiren beyaz gömlekli
insanlar gelir. Bazıları ise
hayalinde, kanepedeki hastasına
Orta Avrupa aksanıyla konuşarak
psikanaliz yapan veya eğer film
senaryoları gerçeği yansıtıyorsa bir
tür zihin kontrolü gerçekleştirmek
içirı entrikalar çeviren bir adam
canlandırır.
Bu klişeler ne kadar abartılı da
olsa altlarında bir gerçek yatmakta-
dır. Belki de psikolojinin neleri kap-
sadığı konusunda karışıklık yaratan
esas unsur, psikoloji şemsiyesinin
altına giren konuların (ve psiko- ön
ekiyle başlayan şaşırtıcı derecede
çok terimler dizisinin) devasa bir
çeşitlilikte oluşudur. Psikologların
da kelımenin tek bir anlamı üze-
rinde anlaşamamaları da bundan
kaynaklanıyor olabilir. Psikoloji
kelimesi, konunun geniş kapsamını
içine alacak şekilde , Antik
Yunan' da "ruh" ya da "zihin" anla-
mına gelen psyche ile "çalışma" ya
da "açıklama" anlamındaki
/ogia'dan türemiştir. Ancak günü-
müzde bu kelime daha çok "zihin
ve davranış bilimi"ni tanımlamak­
tadır.
Yeni bilim
Psikoloji, aynı zamanda felsefe ve
fizyoloji arasında bir köprü olarak da
görülür. Fizyoloji beynin ve sinir
sisteminin fiziksel oluşumunu
tanımlarken, psikoloji de bu
sistemin içinde yer alan zihinsel
süreçleri ve bunların
düşüncelerimize, fikirlerimize ve
davranışlarımıza nasıl yansıdığını
inceler. Felsefe düşünceler ve
fikirlerle uğraşırken , psikoloji bizim
bunlara nasıl sahip olduğumuzu ve
''
Psikolojinin uzun bir
geçmişi, ama kısar.ık
bir tarihi vardır.
Hermann Ebbinghaus
''
bunların zihinlerimizin çalışması
hakkında neler söylediğini araştırır .
Tüm bilimler, felsefi sorulara
bilimsel yöntemler uygulanma-
sıyla , felsefeden ortaya çıkmıştır.
Ancak bilinç, algı ve hafıza gibi
konuların anlaşılması zor doğaları
psikolojinin felsefi spekülasyondan
bilimsel uygulamaya geçmekte
yavaş kaldığı anlamına gelmekte-
dir. Özellikle ABD' deki bazı ün i-
versitelerde, psikoloji bölümleri
felsefe bölümlerinin alt dalları ola-
rak, Almanya'daki bazı ünive rsite-
lerdeyse fen fakülteleri kapsa-
mında kurulmuşlardır. Ancak
psikolojinin kendi başına bir bilim-
sel d isiplin olması 19. yy. sonların ı
bulmuştur.
Wilhelm Wundt'un 1879'da
Leipzig Üniversitesi'nde dünyanın
ilk deneysel psikoloji laboratuva-
rını kurması, psikolojinin gerçek
bir bilimsel ders konusu olarak
tanınmasını ve daha önceleri keş­
fedilmemiş araştırma alanlarında
yeni bir çığır açmasını sağlamı ş­
tır. Psikoloji 20. yy. boyunca geliş­
meye devam etmiş, ana dalları ve
önemli hareketlerıyle ortaya çık­
mıştır. Tüm bilimlerde olduğu gibi
psikolojinin tarihi de birbirini izle-
yen kuramlar ve keşifler üzerine
kuruludur. Eski kuramların çoğu­
nun çağdaş psikologlarla yakın
ilişkisi de bu yüzdendir. Bazı araş-

turna alanları psikolojinin ilk gün-
lerinden beri çalışma konusu
olmaya devam eder, çeşitli
düşünce okulları tarafından farklı
yorumlarla açıklanırken bazıları
ise zaman içinde öne çıkıp geri
düşerek, ama her seferinde mut-
laka bir sonraki düşünce üzerinde
önemli etkiler bırakmışlar ve
zaman zaman tamamen yeni keşif
ala nları doğur mu şlard ır .
Psikolojinin geniş sahasına ilk
kez yaklaşanlar için en basit yol,
bizim de bu kitapta yaptığımız gibi,
onun ana akımlarına kabaca krono-
lojik bir sıralama içinde göz atmak-
tır. Başka bir deyişle psikolojiye,
felsefi düşüncedeki köklerinden
başlayıp davranışçılık, psikoterapi
ve bilişsel, sosyal ve gelişimsel
psikolojiden geçerek farklılıklar
psikolojisine kadar gelmektir.
İki yaklaşım
Ortaya çıktığı ilk günlerde bile
psikolojiye farklı insanlar farklı
anlamlar vermişlerdir. ABD' de
kökleri felsefeye dayandığı için
bilinç ve benlik gibi kavramlarla
uyraşan spekülatif ve kuramsal bir
yaklaşım benimsenmiştir.
Avrupa' da kökleri bilime dayandığı
için daha çok duyusal algı ve hafıza
gibi zihinsel süreçlerin laboratuvar
koşullarında incelendiği bir alan
olarak bakılmıştır. Ancak daha fazla
bilimsel odaklı bu psikologların
araştırmaları bile yöntemlerinin
içgözlemsel yapıları nedeniyle sınırlı
kalmıştır: Hermann Ebbinghaus
gibi öncüler kendi araştırmalarının
konusu haline gelerek kendilerinde
gözlemlenebilecek temaların
çeşitliliğini ciddi ölçüde
kısıtlamışlardır. Bilimsel yöntemler
kullanmalarına ve kuramlarıyla yeni
bir bilimin temellerini atmalarına
rağmen kendilerinden sonra gelen
psikologlar onların yöntemlerini çok
öznel bu l muşlar ve daha nesnel bir
metodoloji arayışına girmişlerdir.
1890'larda Rus fizyolog Ivan
Pavlov, psikolojinin hem Avrupa
hem de ABD' de önemli ilerlemeler
kaydetmesine neden olacak deney-
ler yürütmüştür. Hayvanların tepki
üretmeleri için şartlanabileceklerini
kanıtlayarak sonraları davranışçılık
olarak bilinecek yeni bir hareketin
gelişmesine neden olacak fikri
ortaya atmıştır. Davranışçılar , zihin-
sel süreçler üzerinde nesnel olarak
çalışmanın imkansız olduğunu
düşünmüşler, ancak davranışları
ölçmeyi göreceli olarak kolay bul-
muşlardır. İnsan psikolojisinin içyü-
zünü anlama yolunda önce hayvan-
larda, daha sonra da insanlarda,
kontrollü koşullar altında yürütüle-
bilecek deneyler tasarlamışlardır.
Davranışçıların çalışmaları nere-
deyse sadece davranışın çevreyle
GİRİŞ 11
etkileşiminden nasıl şekillendiği
üzerine yoğunlaşmış; bu "uyarıcı­
tepki" kuramı, John Watson'un
çalışmaları aracılığıyla tanınmıştır.
Avrupa ve ABD' de yeni öğrenme
kuramları ortaya çıkmaya başlamış
ve halkın ilgisini çekmiştir.
Ancak davranışçılığın ABD'de
ortaya çıkmaya başlamasıyla aynı
zamanlarda Viyana'da genç bir
nörolog o günlerde geçerli düşünce
biçimini altüst edecek ve çok farklı
bir yaklaşıma esin kaynağı olacak
zihinsel bir kuram geliştirmeye
başlamıştır. Sigmund Freud'un
laboratuvar deneylerinden çok
hasta gözlemlerine ve vaka tarih-
çelerine dayanan psikanalitik
kuramı öznel deneyim çalışmala­
rına dönüşün yolunu açmıştır.
Freud, anılar, çocukluktaki gelişim
''
Bu durumda biz psikologlar
için ilk gerçek, düşünmenin ne
türde olursa olsun devam
ettiğidir.
William James
''
12 GİRiŞ
•••
•••
•••
•••
ve kişilerarası ilişkilerle ilgilenmiş
ve bilinçdışının davranışları belir-
lemedeki rolünün önemine vurgu
yapmıştır. Yaşadığı dönemde fikir-
leri büyük şok yaratmış olsa da
hızla ve geniş ölçüde kabul gör-
müştür. Onun "konuşma tedavisi"
mefhumu günümüzde hala çeşitli
psikoterapi biçimlerinde kullanıl­
maya devam etmektedir.
Yeni çalışma alanlan
20. yüzyılın ortalarında zihinsel
süreçlerin bilimsel incelenişine geri
dönüşle birlikte hem davranışçılık
hem de psikanaliz gözden
düşmüştür. Bu, kökleri algı
üzerinde çalışmalar yapan Gestalt
psikologlarının bütüncü
yaklaşımlarına dayanan bilişsel
psikoloji hareketinin başlangıcı
olmuştur. Bu psikologların eserleri
II. Dünya Savaşı'nı izleyen yıllarda
ABD'de ortaya çıkmaya başlamış
ve bilişsel psikoloji 1950'1erle
birlikte egemen yaklaşım haline
gelmiştir. İletişim ve bilgisayar
bilimi alanlarındaki hızlı büyüme
poikologlara yararlı bir
karşılaştırma olanağı sağlamıştır.
Bilgi işleme modelini dikkat, algı,
hafıza ve unutma, dil ve dil
edinimi, sorun çözme, karar verme
ve motivasyon gibi alanlarda
kuramlar geliştirmek için
kullanmışlardır.
Orijinal "konuşma tedavisi"nden
pek çok farklı biçimde mantar gibi
türemiş olan psikoterapi bile biliş­
sel yaklaşımdan etkilenmiştir.
Bilişsel terapi ve bilişsel-davranış­
sal terapi, psikanalize alternatif
olarak ortaya çıkmış ve insan yaşa­
mına özgü niteliklere odaklanan
hümanist psikoloji gibi hareketlerin
doğmasına yol açmıştır. Bu tera-
pistler ilgilerini hastaları iyileştir­
mekten çok sağlıklı kişilerin daha
anlamlı bir yaşam sürmeleri için
rehberlik etmeye yöneltmişlerdir.
Psikoloji ilk dönemlerinde
büyük ölçüde zihin ve bireylerin
davranışları üzerine odaklanmış­
ken artık giderek insanın çevre-
siyle etkileşimiyle ilgilenmeye baş­
lamıştır ki, bu da sosyal
psikolojinin doğuşu anla mına gel-
mektedir. Bilişsel psikoloji gibi bu
da Gestalt psikologlarına, özellikle
de 1930'larda Nazi Almanya'sından
ABD'ye kaçan Kurt Lewin'e çok
şey borçludur. Sosyal psikoloji,
tümü de modem dünyanın şehir
yaşamı ve sürekli gelişen iletişim
alanıyla yakından ilgili olan tutum-
larımız ve önyargılarımız, itaat ve
uyum göstermeye eğilimimiz ve
saldırganlık ya da fedakarlık
nedenlerimiz hakkındaki ilginç
gerçekleri ortaya çıkaran araştır­
malarla birlikte, 20. yüzyılın ikinci
yarısında hız kazanmıştır.
Freud'un devam eden etkisi
kendisini daha çok gelişimsel psi-
koloji üzerinde hissettirmektedir.
Başlangıçta sadece çocuk gelişi­
miyle ilgilenen bu alandaki çalış­
malar yerini giderek bebeklikten
yaşlılığa kadar yaşam boyu gerçek-
leşen değişimleri incelemeye bıra­
kır. Araştırmacılar sosyal, kültürel
ve ahlaki öğrenme kuramları ve
bağ kurma biçimlerimiz hakkında
grafikler çıkarırlar, Gelişimsel psi-
kolojinin eğitim ve öğretim alanla-
rına yaptığı katkıların önemi orta-
dadır, ancak bir de çocukluktaki
gelişimiyle ırk ve cinsiyete dair
tavırlar arasındaki ilişki düşüncesi
üzerinde daha az görünür bir etkisi
olmuştur.
''
19. yüzyıl editör koltuklarının
çağı ise bizimki de psikiyatr
kanepelerinin çaQ'ıdır.
Marshall McLuhan
''

Hemen hemen her psikolojik
ekol insanın eşsiz liği konusuna
değinmiştir ancak bu alan 20. yüz-
yılın sonlarında farklılıklar psikolo-
jisi içinde kendi başına bir dal
haline gelmiştir. Giderek büyüyen
bu alanda çalışan psikologlar, kişi­
lik özelliklerini ve zekayı oluşturan
çeşitli faktörleri tanımlama ve
ölçme dışında normal ve anormal
tanı mlarını ve ölçümlerini de ince-
lemişler ve bireysel farklılıklarımı­
zın ne kadarının çevrenin bir
ürünü, ne kadarının genetik kalıtı­
mın bir sonucu olduğuna bakmış­
lardır.
Etkili bir bilim
Günümüzde psikoloji çok çeşitli
dalları ile zihinsel varlığın, insan ve
hayvan davranışlarının tüm
spektrumunu kapsamaktadır.
Kapsadığı konular, tıp, fizyoloji,
sinirbilimi, bilgisayar bilimi, eğitim
bilimleri, sosyoloji, antropoloji ve
hatta politika, ekonomi ve hukuku
da içeren diğer pek çok disiplinle
örtüşecek kadar genişlemiştir.
Psikoloji, belki de bilimlerin en
çeşitlisidir.
Psikoloji, özellikle sinirbilimi ve
genetik başta olmak üzere diğer
bilimlerden etkilenmeye ve onları
etkilemeye devam etmektedir.
Özellikle Francis Galton'un 1920'ler-
deki fikirlerine kadar uzanan "gene-
tik ve çevre faktörü" tartışması
günümüze kadar gelmiştir; evrimsel
psikoloji yakın bir geçmişte, psikolo-
jik özellikleri, genetik ve doğal selek-
siyon yasalarına konu olan doğuştan
gelen ve biyolojik fenomenler olarak
araştırarak bu tartışmaya katkı sağ­
lamıştır.
Psikoloji devasa bir alandır ve
bulguları hepimizi ilgilendirmekte-
dir. Devlette, iş dünyasında ve sana-
yide, reklamcılıkta ve kitle iletişi­
minde alınan kararları şu ya da bu
biçimde etkilemektedir. Bizleri,
bireyler veya gruplar olarak etkiler,
toplumlarımızın nasıl oldukları veya
nasıl yapılandırılabilecekleri konu-
sundaki tartışmalara da en az akıl
hastalıklarının teşhis ve tedavisine
yaptığı kadar katkı sağlar.
''
Psikolojinin amacı,
bize, en iyi
bildiğimiz şeyler
konusunda
tamamen farklı fikirler
kazandırmaktır.
Paul Valery
''
GİRiŞ 13
Psikologların
fikirleri ve kuram-
ları günlük hayatlarımızın birer par-
çası haline gelmiştir ; o kadar ki.
davranışsa! ve zihinsel süreçlerle
ilgili bulgularının çoğu artık kısaca
"sağduyu" olarak görülmektedir.
Bununla birlikte psikolojide keşfedi­
len bazı buluşlar içgüdüsel duygula-
rımızı doğrular ve pek r,:oğu bizi bir
kez daha düşünmeye zorlarken psi-
kologlar bazı buluşlarıyla da köklü ve
geleneksel inançları sarsarak insan-
ları sık sık şaşırtmakta ve öfkelen-
dirmektedirler.
Kısacık tarihi boyunca psikoloji
bize, düşünce biçimlerimizi değişti­
recek ve kendimizi, başka insanları
ve içinde yaşadığımız dünyayı anla-
mamıza yardımcı olacak pek çok
fikir vermiştir. Derinlere kök salmış
inançları sorgulamış , rahatsızlık
yaratan gerçekleri gün yüzüne
çıkarmış ve karmaşık sorulara şaşır­
tıcı açıklamalar ve çözümler bulun-
masını sağlamıştır. Üniversitelerde
giderek artan ilgiyle karşılanan bir
bölüm olması sadece psikolojinin
modern dünyadaki geçerliliğinin
değil aynı zamanda insan zihninin
gizemli dünyasını inceleyen zengin
ve çok yönlü bir konuda çalışmanın
sağlayacağı keyif ve uyarımın da bir
göstergesidir. •
16 GiRiŞ
Francis Galton,
Rene Descartes 'ın Charles Darwin, Deha' da
Kalıtsal
beden ve ruhun Türlerin ıçökcni Üzerine yayı mlanan
birbirinden ayrı Abb8 Faria, Bilinçli adlı kitabını araştırmalarıyla
olduğunu öne Uykunun Nedenleri yayımlayarak tüm çevrenin genetikten
sürdüğü kitabı Ruhun Üzeıine adlı kitabında özelliklerimizin kalıtsal daha önemli
Tutku/an yayımlanır. hipnozu inceler. olduğunu öno sürer. olduğunu öne sürer.

i
1649
i
1819
i
1859
i
1869
1816 1849 1861 1874

1
Johann Friedrich Herbart,
Psikoloji için Ders Kitabı adlı
1
S0!en Kierkegaard ' ın kitabı
Ölümcül Hastalık Umutsuzluk
1
Beyin ve sinir cerrahı
Pierre Paul Broca,
1
Cari Wernicke,
beynin belli bir
kitabında dinamik aklı bilinç varoluş çuluğun beynin sol ve sağ yarım bölümündeki hasarın
ve bilinçdış ı ile anlatır. başlangıcını belirtir. kürelerinin farklı belli becerilerin
fonksiyonları olduğunu kaybına neden
keşfeder. olduğuna dair
kanıtlar bulur.

odem psikolojide incele- soruya cevap verdiyse de zihnimi- sonraki psikoloji düşünürleri

M nen konuların çoğu

bugün bildiğimiz
anlamıyla psikolojinin ortaya
çıkmasından çok önceleri felsefi
tartışmaların konusu olmuşlardır.
Antik Yunan'ın ilk filozofları
çevremizdeki dünya, düşünce ve
davranış biçimlerimizle ilgili soru-
lara cevaplar aramışlardır. O
zamandan bu yana bilinç ve benlik,
ruh ve beden, bilgi ve algının yanı
sıra toplumu nasıl şekillendireceği­
miz ve nasıl "iyi bir hayat" yaşaya­
bileceğimiz üzerine sorularla boğu­
şup duruyoruz.
Felsefeden türemiş çok çeşitli
bilim dalları, 16. yüzyıldan itibaren
hız kazanarak 18. yüzy ıl Akıl
Çağı'nı getiren "bilimsel devrim"
olarak patlak vermişlerdir. Bilimsel
bilgilerdeki bu gelişmeler, içinde
yaşadığımız dünya ile ilgili pek çok
zin nasıl çalıştığını açıklamakta
yetersiz kalmıştır. Bununla birlikte
bilim ve teknoloji doğru sorular
sormaya başlayabileceğimiz ve
kuramları ilgıli verileri toplayarak
test edebileceğimiz modeller oluş­
turmuşlardır.
Akılla bedeni ayırmak
17. yüzyıl bilimsel devriminin en
önemli figürlerinden biri filozof ve
matematikçi Rene Descarte&.
psikolojinin gelişiminde büyük rolü
olacak ruh ve beden ayrımının
anahatlarını çizmiştir. Descartes,
tüm insanların ikici! bir varoluşu
olduğunu, makine benzeri bir
bedenle maddesel olmayan,
düşünen bir akıl ya da ruhtan
oluştuğunu öne sürmüştür.
Aralarında Johann Friedrich
Herbart'ın da bulunduğu daha
makine benzetmesini genişleterek
içine beyni de katmışlar ve zihnin
işleyişini beyin makinesinin
çalışması olarak tanımlamışlardır.
Akılla bedenin ne dereceye
kadar ayrı oldukları bir tartışma
konusu olmuştur. Bilim insanları
zihnin ne kadarının fiziksel faktör-
lerden oluştuğunu ve ne kadarının
da çevre ile şekillendiğini merak
etmişlerdir. İngiliz doğabilimci
Charles Darwin'in evrim kuramı
ile başlayan "genetik ve çevresel
faktör" tartışması Francis Gaitan
tarafından devralınmış, berabe-
rinde ozgür irade, kişilik, gelişim
ve öğrenme gibi konuları da gün-
deme getirmiştir. Bu alanlar felsefi
sorgulama ile tam olarak açıklana­
mamıştır ve bilimsel çalışmalar
için yeterince olgunlaşmışlardır.
Bu arada zihnin gizemli yapısı
 FELSEFIKÖKENLER 17

Wilhelm Wundt,
Almanya'nın Hermann Ebbinghaus,
Leipzig kentinde ilk Hafıza Üzerine adlı G. Stanley Hail, "Psikolojinin Babası"
deneysel psikoloji kitabında anlamsız Amorican Journal of William James,
laboratuvarını heceleri öğrenme Psycho/ogy'nin ilk Psikoloıinin İlkeleri'ni
kurar. deneylerini detaylandırır. sayısını yayımlar. yayımlar.

1879
i i
1885
i
1887
i
1890
1883 1877 1889 1895

1
Emil Kraepelin,
Psikiyatri Ders Kitabı'nı
1
Jean-Martin Charcot,
Sinir Sistemi Hastalıkları
1
Pierre Janel,
isterinin kişi liğin
1
Alfred Binet, ilk
psikodiyagnostik
yayımlar. Ozerine Dersler' i yazar. ayrılması ve laboratuvarını açar.
bölünmesini
içerd iğ i ni öne
sürer.

hipnozun keşfedilmesiyle popüler-
leş miş ve daha ciddi bilim insanı­
nın, akıl dünyasının görünürdeki
bilinçli düşünceden daha fazlası
olduğunu düşünülmesine neden
olmuştur. Bu bilim insanları
"bilinçdışı"nın yapısını ve
d üşünce davranışlarımız üzerin-
deki etkisini incelemek üzere işe
koyulmuşlardır.
Psikolojinin doğufu
İşte modern psikoloji bilimi bu
a ltyapı üzerine doğmuştur. Wilhelm
Wundt, 1879'da ilk deneysel
ps ikoloji laboratuvarını Almanya' da
Leipzig Üniversitesi 'ndc kurmuştur.
Bu arada ABD' de ve Avrupa'nın her
yerindeki üniversitelerde psikoloji
bölümleri açılmaya başlanmıştır.
Tıpkı felsefenin belirli bölgesel
özelliklere sahip olması gibi
psikoloji de farklı merkezlerde farklı
şekillerde gelişmiştir: Almanya' da
Wundt, Hermann Ebbinghaus ve
Emil Kraepelin gibi psikologlar
konuya katı bir bilimsel ve deneysel
yaklaşım benimserlerken ABD' de
William James ve Harvard'daki
takipçileri daha kuramsal ve felsefi
bir yaklaşım izlemişlerdir. Bu
alanların dışında Paris'te, isteri
hastalarının tedavisinde hipnoz
yöntemini kullanan nörolog Jean-
Martin Charcot'nun eserleri
çevresinde de başka bir ekol
gelişmeye başlamıştır. Bu ekol,
bilinçdışı üzerine düşünceleri
Sigmund Freud'un psikanalitik
kuramlarının habercisi olan PiP.rrP.
Janet gibi psikologları kendisine
çekmiştir.
19. yüzyılın
son yirmi yılı , genç
psikolojıbiliminin hızlı yükselişi­
nin yanı sıra fizyoloji ve diğer
bilimlerin bedeni araştırma yön-
temlerine benzer bilimsel bir meto-
dolojinin zihin çalışmaları için de
kuruluşuna sahne olmuştur. İlk kez
algı , bilinç, hafıza, öğ renme ve
zekayla ilgili sorulara da bilimsel
yöntem uygulanmaya başlanmış,
gözlem ve deney uygulamaları
sayesinde yeni kuramlar ortaya
atılmıştır.
Her ne kadar bu düşünceler
araştırmacı tarafından zihnin
iç-gözleme dönük yönelik çalışma­
lardan ya da çalışmalarında kullan-
d ıkları öznelerin hayli sübjektif
kayıtlarından çıkıyor olsa da, yüzyı­
lın sonunda gelecek nesil psikolog-
ların zihin üzerinde tam anlamıyla
nesnel çalışmalar yapabilmeleri ve
akıl hastalıklarının tedavisinde
kendi yeni kuramlarını uygulayabil-
meleıi için temeller atılmıştır. •
18
DÖRT KİŞİLİK
YAPISı ~~'.' . . ., .
GALEN (Mö v. 129-201)
KISACA
YAKLAŞIM
Suyukçuluk
Her şey dört temel elementin
ÖNCE
MÖ 400 civan Yunanlı hekim
Hipokrat beden salgılannın
dört elementin tüm nitelikleri-
nin yansıttığını söyler.
MÖ 325 civan Yunanlı fllozof
Aristoteles dört m utluluk
kaynağıru b elitler: t ensel
(hedone), maddesel (propraie-
tari), etik (ethikos) ve mantık­
sal (dialogike).
Bu ruh halleri aynı zamanda
SONRA
1543 Anatomi uzmanı Andre -
as Vesalius İtalya'da İnsan Be-
deninin Yapısı Üzerine adlı ese-
rini yayınlar. Bu kitap Galen' in
hatalanru göstermekte ve onu
sapkınlıkla suçlamaktadır.
1879 Wilhelm Wundt kişilik
yapılarının iki eksen boyunca
farklı oranlarda geliştiklerini
söyleı. Bu eksenler: "değişebi­
lirlik" ve "duygusall.ık"tu.
1947 Hans Eysenck Kişiliğin
Boyutları adlı kitabında
kişiliğin iki boyuta dayandığı­
nı öne sürer.
bileşiminden doğar : toprak,
hava, ateş ve su.
Bu elementlerin nitelikleri
bedenimizin işlevlerini
etkileyen dört ruh halinde
karşılık bulur (salgılar).
--v
duygularımızı ve
davranışlarımızı -"kişilik
yapımızı"- da etkiler.
--v
Kişilikle ilgili sorunlara ruh
hallerimizdeld orantısızlık
neden olur.
~ düşünmüştür.
Bu nedenle bir doktor ruh
hallerimizdeld dengeyi
sağlayarak duygusal ve
davraruşsal sorunlarımızı
iyileştirebilir.
omalı filozof ve hekim
R Claudius Galen antik
Yunan 'ın insan bedeninin
işleyişini açıklayan suyukçuluk
kuramına dayanan bir kişilik tipleri
kavramı formüle etmiştir.
Suyukçuluğun kökleri, dört
temel elementin farklı niteliklerinin
- toprak (soğuk ve kuru), hava
(sıcak ve ıslak), ateş (sıcak ve kuru)
ve su (soğuk ve ıslak)- bilinen tüm
nesnelerin varlığını açıklayabilece ­
ğini öne süren Empedokles'e (MÖ
495-435 civarı) kadar uzanır.
"Tıbbın Babası" Hipokrat (MÖ 460-
370) bedenin dört salgısına bu ele-
mentlerin niteliklerini atfederek bir
model geliştirmiştir. Bu salgılara
"humour" (ruh hali) adı verilmiştir
(Latince beden salgısı arilamına
gelen umor'dan türeme).
200 yıl sonra, Galen suyukçuluk
kuramını bir kişilik kuramı olarak
genişletir; bedendeki salgılarla
duygusal ve davranışsa! eğilimler
- veya "kişilik yapıları"- arasında
doğrudan bir bağlantı olduğunu
Galen'in dört kişilik yapısı -
iyimser, soğukkanlı , sinirli ve
melankolik- bedendeki salgıların
dengesini temel almaktadıL
Eğer bu salgılardan biri fazlala-
şırsa ona karşılık gelen kişilik

Aynca bkz. Rene Descartes 20- 21 • Gordon Allport 306-13 • Hans J. Eysenck
316-21 • Walter Mischel 326-27
Soğukkanlı : yavaş,
Melankolik: üzgün,
korkulu, elemli, şiire ve
sanata yatkın.
Beden
salgılarında
orantısızlık
-
kişilik
yapılarının
yanı sıra belli
hastalıklara eğilimli
olmayı da belirler.
yapısı da egemen olmaya başlar.
İyimser bir insanın kanı (Latince
sanguis) fazladır ve sıcak kalpli,
neşeli, iyimser ve güvenlidir ama
bencil olabilir. Soğukkanlı birinin
balgamı (Yunanca phlegmatik6s)
boldur ve sessiz, kibar, serinkanlı,
a kılcı ve tutarlıdır ama yavaş ve
utangaç olabilir. Sinirli birinin saf-
rası (Yunanca kh6Je) safrası boldur
ve kişiliği ise ateşlidir; aşırı öd
salgısından muzdariptir. Son olarak
melankolik birinin (Yunanca melas
kh6le) kara safra salgısının fazlalı­
ğından muzdariptir, çoğunlukla
üzüntü ve korkuların eşlik ettiği
şiirsel ve sanatsal yönü ağır basar.
Ruh hallerinde orantısızlık
Galen'e göre bazı insanlar doğuştan
belirli kişilik yapılarına
eğilim lidirler. Bununla birlikte
kişilik yapısıyla ilgili sorunlar beden
sa lgılarının orantısızlığına bağlı
olduğundan Galen bunların diyet ve
egzersizle iyileştirilebileceğini iddia
eder. Bazı aşırı vakalarda tedavi
lavman ve kan almayı da içerebilir.
Örneğin kanı fazla olan biri bencilce
sessiz, utangaç,
akılcı ve tutarlı
Asabi: ateşli,
enerjik ve tutkulu
İyimser: sıcak kalpli,
neşeli , iyimser ve güvenli
davranıyorsa et yemeyi azaltmalı ve
fazla ka nı akıtmak için damarlarına
küçük kesikler yapılmalıdır.
Galen'in doktrinleri Rönesans
boyunca, daha iyi araştırmalar
ışığında daha iyi kuramların ortaya
çıktığı zamana kadar tıp dünyasına
egemen olmuştur. 1543'te İtalya'da
hekimlik yapan Andreas Vesalius
(1514-1564) Galen'in anatomi
tanımlarında 200'den fazla hata
bulmuştur. Gale n'in tıbbi fikirleri o
gün için gözden düşse de daha
sonraları 20. yy. psikologlarına esin
kaynağı olacaktır. 1947'de Hans
Eysenck kişilik yapısının biyolojik
temelli olduğu sonucuna varmış ve
antik kişilik yapısı tanımlamalarını
yansıtan iki kişilik özelliği tanımla­
mıştır - nevrotiklik ve dışadönük­
lük.
Suyukçuluk artık psikolojinin bir
parçası olmasa da Galen'in fiziksel
ve zihinsel hastalıkların bağlantılı
olduğuyla ilgili fikri modern terapi-
lerin temelini oluşturmuştur. •
FELSEFIKÖKENLER 19
Galan
Claudius Galenus, ya da daha
çok bilinen adıyla '" Bergamalı
Galen" (Türkiye'de bir kent) Ro-
malı bir hekim, cenah ve filo-
zoftur. Babası , Aelius Nicon
Yunanlı, varlıklı bir mimardır
ve oğluna iyi bir eğitimle birlik-
te dünyayı g e zme imkiinl.a.n da
sağlamıştır. Galen Roma'ya
yerleşmiş ve aralarında Marcus
Aurelius'un da bulunduğu im-
paratorlara hekim başı olarak
hizmet vermiştir. Profesyonel
gladyatörleri tedavi ederken
travma tedavisi hakkında bilgi
sahibi olmuş ve tıp üzerine
500'den fazla kitap yazmıştır.
Öğrenmenin en iyi yolunun
hayvanları kesip Üzerlerinde
çalışmak ve anatomi çalışmak
olduğuna inarıır. Galen pek çok
iç organın işlevini keşfetmiş ve
hatalar da yapmıştır çünkü
(maymunlar ve domuzlar gibi)
hayvan bedenlerinin insanla-
rınkiyle tıpatıp aynı olduğunu
farz etmiştir. Ölüm tarihi tartış­
malı olsa da öldüğünde en az
70 yaşında olduğu kesindir.
MS 190 elvan Kişilik Yapıları
MS 190 elvan Doğal
Yetenekler
MS 190 civan Bilimin Doğası
Üzerine Üç Tez
 - - ------ - - - - -

20

BU MAKİNENİN
AKiLLi BİR RUHU
VAR
RENE DESCARTES (1596-1650)

KISACA
YAKLAŞIM
Akıl/beden ikiliği

ÖNCE
MÖ 4 . ~yıl Yunanlı filozof
Platon bedenin maddi
dünyadan ruhun ya da aklına
ise ideaların ölümsüz
evreninden geldiğini iddia
eder.
MÖ 4. ~yıl Yunanlı filozof
Aristoteles ruh ve bedenin
ayrılamayacağını ruhun,
bedenin gerçekliği olduğunu
söyler.
SONRA
1710 İrlandalı-İngiliz filozof
George Berkeley, İnsan
Bilgisinin İlkeleri Üzerine adlı kılve bedenin birbirinden "ruh" beynin epifiz bezinde yer alır
eserinde bedenin sadece
zihnin bir algısı olduğunu
iddia eder.
A ayrı ve farklı oldukları
fikrinin kökeni Platon ve
antik Yunan'a kadar gider ancak
ve düşünme işlevini yerine getirir,
beden ise "hayvani ruhlar" veya
sinir sistemin içinde akan sıvılarla
akıl-heden ilişkisini ayrıntılı olarak hareket eden bir makinedir. Bu
1904 William James Bilinç
Gerçekten Var mı? adlı ilk tanımlayan 17. yüzyıl filozofu düşünce biçimi 2. yüzyılda, bunu

kitabındabilincin ayn bir
varlık olmadığını ama belirli
deneyimlerin bir fonksiyonu
olduğunu ileri sürer.
Rene Descartes olmuştur.
Descartes ilk felsefe kitabı De
Homine'yi ("İnsan"} 1633'te yazmış,
akıl ve bedenin ikiliğin i bu kitapta
anlatmıştır. Descartes'a göre
maddesel olmayan zihin ya da
kendi kuramına iliştiren Galen
tarafından popülerleşLirilmiştir
ancak kuramı ilk kez ayrıntılı
biçimde anlatan ve akıl ve bedenin
ayrılığını vurgulayan Descartes
olmuştur. Fransız filozof Marin

Ayrıca bkz. Galen 18- 19 • William James 38 45 • Sigmund Frcud 92- 99
Mersenne'e yazdığı bir mektupta
Descartes epifiz bezinin
"düşüncenin oturduğu yer"
olduğunu ve bu yüzden de ruhun
yuvası olması gerektiğini çünkü
"ikisinin birbirinden
ayrılamayacaklarını" anlatmıştır .
Descartes'a göre bu önemlidir
çünkü aksi takdirde ruh bedenin
herhangi somut bir parçası ile
bağlantı kuramaz ancak ruhani bir
g üce bağlanabilir.
Descartes akıl ile bedenin
bedenin içinde dolaştığına inanılan
hayvani ruhların farkındalığı
a racılığıyla iletişim kurduklarına
tasavvur etmiştir. Epifiz bezinde yer
a lan akıl ya da ruh beynin
derinliklerine yerleşmiştir ve bazen
hareket eden ruhların farkına
varmakta ve bu da bilinçli algıya
neden olmaktadır. Beden aklı bu
şekilde etkiler. Benzer biçimde
a kılda hayvani ruhları bedenin belli
bır bölgesine gönderip hareketlerini
başlatarak bedeni etkileyebilir.
Descartes epifiz bezinin, beyinde. i-
ki gözün ve iki kulağın görüntülerini ve
seslerini tek bir izlenimde birleştirebi­
lecek şekilde ideal bir korumda yer alan
tek bir organ olduğunu gösterir.
''
Akılve beden arasında çok
büyük bir farklılık vardır.
Rene Descartes
''
Akıl için bir benzetme
Descartes ' ın ilham kaynağı
bahçelere ve süslü havuzlara su
sağlayan hidrolik sistemleriyle
Fransa'daki Versailles Bahçeleri'dir.
Kasları ve sinirleri ça lıştıran
bedenin ruhlarını suyun gücüne
benzetir ve "tüm parçaların bu
şekilde hareket edebildiğini" söyler.
Havuzlar bir havuzcu tarafından
kontrol edilmektedir ve Descartes
burada akıl için bir benzetme
yapar: "Bu makinede akıll ı bir ruh
var; esas olarak beyinde yer alıyor
ve orada aynen makinenin tüm
borularının uzandığı su rezervinde
durması gereken havuzcu gibi her
istediğinde hareketi başlatıyor,
durduruyor veya değiştiriyor".
Filozoflar Mla akı lla beynin bir
şekilde farklı varlıklar olup
olmadıklarını ta rtışadursunlar çoğu
psikolog aklı beynin işleyişi ile eşit
tutmaktadır. Ancak pratikte akıl
sağlığı ile fiziksel sağlık arasındaki
ayrım biraz karmaşıktır: Zihinsel
stresin fiziksel hastalıklara neden
olduğu veya kimyasal
dengesizliklerin beyni etkilediği
söylendiğinde ikisi arasında yakın
bir ilişki kurulmuş olur. •
FELSEFIKÖKENLER 21
Ren6 Descartes
Fransa'nın (günümüzde Descar-
tes olarak bilinen) La Haye in To-
uraine kentinde doğmuştur. Do-
ğumundan birkaç gün sonra
ölen annesinden verem kapmış
ve hayatı boyunca zayıf bünyeli
biıi olarak yaşamıştır. Sekiz ya-
şından itibaren Anjou'da La
Fleche'deki Cizvit okulunda eği­
tim almaya başlamış ve orada
sağlıksız bünyesine bağlı olarak
sabah saatlerini yatakta, -felse-
fe, bilim ve matematik hakkın­
da- "sistematik meditasyon"lar
yaparak geçirme alışkanlığını e-
dinmiştir. 1612'den 1628'e kadar
seyahat etmiş ve yazmıştır.
1649'da İsveç Kraliçesi
Christina'ya öğretmenlik yap-
ması için davet edilmiş ancak
kraliçenin sabah erken saatler-
de ders yapmayı isteği sert ik-
lim koşullarıyla birleşince sağlı­
ğı daha da bozulmuş ve 11
Şubat 1650'de ölmüştür. Resmi
ölüm nedeni zatürreedir ancak
bazı tarihçiler Protestan olan
Christina'nın Katolikliğe dön-
mesini engellemek için zehirlen-
diğine inanmaktadırlar.
Önemli eHrlerl
1637 Yöntem Üzerine Konuş­
malar
1662 De Homine (1633'te
yazılmıştır)
1647 İnsan Vücudunun Tanımı
1649 Ruhun İhtirasları
22

UYU!
ABBE FARIA (1756-1819)

Akademik Kitap Kulübü

edavi amaçlı trans uygulama- nun bir tedavi yöntemi olarak kulla-
KISACA
YAKLAŞIM
Hipnoz
T sı yeni bir yöntem değildir.
Aralarında Mısır ve
YunanWann da bulunduğu pek çok
nılması Alman doktor Franz
Mesmer'in yöntemi 18. yüzyılda yeni-
den gündeme getirmesine kadar terk
antik kültürde insanlar hastalarını, ö- edilmiştir. Mesmer'in yöntemi mık­
ÖNCE zel olarak eğitilmiş rahipler tarafın­ natıs ve telkinle bedenin doğal veya

1027 Pers filozof ve hekim İbn
Sina Şifa Kitabı'nda trnnslar
hak.kında yazar.
1779 Alman doktor Franz
Mesmer, Hayvan
Manyetizmasının Keşfi Üzerine
Bir Rapor adlı kitabını
yayımladı.
dan uykuya benzer bir duruma getiri-
lerek tedavi olmaları için "uyku
tapınakları"na götürmekte hiçbir ga-
riplik görmezlerdi. 1027'de Persli he-
kim İbn Sina trans durumunun tüm
özelliklerini belgelemiştir ancak bu-
"hayvani" manyetizmasını manipüle
etmeyi içeriyordu. Bazı insanlar
"manyetize" ya da "hipnotize" edil-
dikten sonra kasılma durumuna giri-
yorlar, ancak bunun sonrasında daha
iyi hissettiklerini iddia ediyorlardı.

SONRA
1843 İskoç cenah James
Braid, Neurypno/ogy adlı
kitabında "nöro-hipnoz"
terimini ilk kez kullandı.
1880'ler Fransız psikolog
Emile Coue, plasebo etkisini
keşfederek Telkin Usulü ile
Kendine Hakim Olma adlı
kitabını yayımlar.

1880'ler Sigmund Fıeud,

hipnozu ve hipnozun bilinçsiz Bu durumda kişi
semptomları kontrol etmedeki
telkin gücüne
yatkın hale gelir.
etkisin i inceler.

Ayrıca bkz. Jean-Martin Charcot 30 • Sigmund Freud 92-99 • Cari Jung 102- 07 • Milton Erickson 336
Birkaç yıl sonra Portekiz-Goalı bir
keşiş olan Abbe Faria, Mesmer'in e-
serleri üzerinde çalışmış ve mıknatıs­
ların bu işlemin hayati birer parçası
olduğunu düşünmenin "tamamen
saçma" olduğu sonucuna varmıştır.
Ona göre gerçek çok daha ilginçtir:
Transa ya da hipnoz uykusuna geç-
me gücü tamamen bireyin kendisiyle
ilgilidir, başka hiçbir özel güce gerek
yoktur çünkü tüm fenomen sadece
telkin gücüne bağlıdır.
Bilinçli uyku
Farta bu işlemde kendini, karşısındald
kişiyi doğru zihin durumuna geçiren
bir "yoğunlaştırıcı" olarak düşünmek­
tedir. Bilinçli Uykunun Nedenleri
Üzerine adlı kitabında yöntemini şöyle
anlatmaktadır: "Doğru eğilime sahip
kişileri seçtikten sonra onlardan bir
koltukta gevşemelerini, gözlerini ka-
patmalarını, yoğunlaşmalarını ve u-
yumayı düşünmelerini isterim. Onlar
sessizce daha sonraki talimatları bek-
lerken ben kibarca veya amirane bi-
çimde 'Dermez!' yani 'Uyuyun' derim
ve bilinçli uykuya geçerler."
Faria'nın bilinçli uykusundan türe-
yen ve Yunanca uyku anlamına gelen
Abb6Faria
hypnos ve durum anlamına gelen
osis'in birleşmesinden oluşan hipnoz
terimi, ilk kez 1843'te İskoç cerrah Ja-
mes Braid tarafından kullanılmıştır.
Braid hipnozun bir uyku türü olmayıp
tek bir düşünce üzerinde yoğunlaşma
ve böylece telkine açık hale gelme ol-
duğu sonucuna varmıştır. Ölümünden
sonra hipnoza olan ilgi azalmış ancak
Portekiz Goa'sında doğan Jose Abbe
Facia Cust6dio de Facia, varlıklı bir
mirasyedi kadının oğludur, ancak
annesiyle babası o 15 yaşındayken
ayrılmıştır. Portekiz Sarayı ile iyi iliş­
kileri bulunan Abbe (Abbot) Farta ve
babası Portekiz'e giderek rahip ol·
mak için eğitim almışlardır. Bir kere-
sinde genç Farta kraliçe tarafından
kendi özel şapelinde vaaz vermesi i·
çin davet aldı. Ayin sırasında paniğe
kapıldı ama babatiı kulağına şöyle fı­
sıldadı: "Onların hepsi samandan a-
damlar - kes samanları!" Korkusu
geçti ve vaazına akıcı biçimde de·
vam etti; daha sonra bu kadar basit
bir cümlenin ruh durumunu nasıl bu
FELSEFIKÖKENLER 23
''
Manyetizmacı hiçbir şey
yapmaz; her şey kişinin ve
onun hayal gücünde yer
alanlar sayesinde gerçekleşir.
AbbeFaria
''
Franz Mesmer transı, sıklıkla mideye
mıknatıs uygulamaları aracılığıylo
başlatırdı . Bunların bedenin "hayvani"
manyetizmasını yeniden uyumlu
duruma getirdiğine inanılırdı.
Fransız nörolog Jean-Martin
Charcot'nun hipnotizmayı travmatik
isterinin tedavisinde sistematik ola-
rak kullanmaya başlamasıyla yeniden
gündeme taşınmıştır. Böylece hipnoz,
hipnotik benliğin arkasındald itkileri
sorgulayan ve bilinçdışının gücünü
keşfeden Josef Breuer ve Sigmund
Freud 'un ilgi alarıına girmiştir. •
kadar çabuk değiştirebildiğini me-
rak etti. Fransa'ya giderek Fransız
İhtilali'nde önemli bir rol üstlendi
ve hapse girdiğinde kendine telkin
tekniklerini ilerletti. Farta daha
sonra felsefe profesörü olmuş, an·
cak "bilinçli uyku" seansları yaptı·
ğı tiyatro gösterileri ününü zedele-
mişti. 1819'da felç sonucu
öldüğünde Patis, Montmartre'da i-
simsiz bir mezara gömüldü.
OnemU ...ıteri
1819 Bilinçli Uykunun Nedenleri
Üzerine
24

KAVRAMLAR BİRBİRİNE
DİRENiNCE GÜÇ HALİNE
GELİR
JOHANN FRIEDRICH HERBART (1776-1841)

KISACA Deneyimler ve algılar

YAKLAŞIM bir araya gelerek
düşünceleri oluştururlar.
Yapısalcılık

ÖNCE
1704 Alman filozof Gottfried
Leibniz, İnsan Anlayışı Üzerine Benzer düşünceler bir Benzer olmayan dfltünceler
adlı kitabında peLites arada bulunur veya birbirlerine direnir ve
perceptions (bilinçsiz algılar) birleşirler. çatqan güçler haline gellder.
kavramını ele alır.

1869 Alman filozof Eduard von

Hartmann geniş kitlelere
Bir düşüncenin
ulaşan kitabı Bilinçdışının
diğerine tercih edilmesi ""'
Felsefesi'ni yayımlar.
SONRA
.__._.....g•e•r•e•k•i·r·...........I ~
1895 Sigmund Freud ve Josef
Breuer İsteri Üzerine
Tercih edilmeyen düşünce
Çalışmalar kitabını Tercih edilen düşünce bilinci terk eder ve bilinçdış ı bir
yayımlayarak psikanaliz ve bilinçte kalır.
düşünce haline gelir.
bilinçdışı kuramlarını
açıklarlar.

1912 Cari Jung, Bilinçdışının

ohann Herbart zihnin nasıl şünceleri ayırmak ve saklamak için
Psikolojisi adlı kitabını yazar ve
tüm insanların kültürlerine
göre kolektif bir bilinçdışına
sahip olduklanru öne sürer.
J çalıştığını -özelde düşünceler
ve kavramları nasıl yonettiği­
ni- araştırmak isteyen bir Alman fi-
bir sistemi olması gerektiğini söyle-
yerek cevaplamıştır. Onun açıklığa
kavuşturmak istediği bir diğer ko-
lozoftur. Her birimizin yaşamı bo- nuysa, düşünceler sonsuza kadar var
yunca aklından çok sayıda düşünce oldukları halde (Herbart onların yok
geçtiğini düşünürsek nasıl oluyor da olmayacağını düşünüyordu) bunlar-
kafamız giderek daha fazla karışmı­ dan bazılarının bilinçli farkındalığı­
yor? Herbart bu soruyu zihnin, dü- mızın ötesinde var olmalarıydı. 18.

Ayrıca bkz. Wilhclm Wundt 32- 37 • Sigmund Freud 92-99 •
102- 07 • Anna Freud 111 • Leon Festinger 166- 67
Herbart'a göre düşünceler ve
duyguların enerjileri vardır ; benzer ya
da benzemez düşünceleri mıknatıslar
gibi çekmek ya da itmek için birbirleriyle
etkileşim içindedirler.
~ düşünce
Birbirleriyle ~
çelişmeyen
düşünceler
beraberce çekilir
ve bilinç düzeyinde
birlikte
varolabilirler.
yy. Alman filozofu Gottfried Leibnitz
fa rkındalığın ötesinde de düşünceler
bulunduğunu ilk keşfeden kişidir ve
onlara küçük algılar adını vermiştir.
Bunlara örnek olarak da sıklıkla bir
şeyleri - bir sahnedeki bir detay gibi-
algıladığımızı o anda fark etmeme-
m ize rağmen arıımsayabilmemizi
göstermiştir. Bu, bazı şeyleri algıla­
d ığımız ve farkında olmadan bunları
hafızamızda saklaclığımız anlamına
gelmektedir.
Dinamik fikirler
Herbart'a göre düşünceler, duyular-
dan gelen bilgilerin birleştiği gibi
oluşur. Onun düşünceler için kul-
landığı terim - Vorsfellung- düşün­
celeri, zihinsel imgeleri ve hatta
d uygusal durumları da kapsamak-
tadır. Tüm bunlar zihnin içeriğini
oluşturmaktadırlar ve Herbart onla-
rı statik değil dinamik unsurlar ola-
rak görür. ÜnA görn düşünceler bir-
birlerini çekebilir, diğer düşünceler
ve duygularla bi rleşebilir ya da
mıknatıs gibi birbirlerini itebilirler.
Renk ve ton gibi benzer unsurlar
birbirlerini çekerler ve daha karma-
şık bir düşünce oluşturmak için bir-
Carı Jung
Rahatça
bir arada
varolamayarı iki
birbirini
iter.
... ve bunlardarı
biri bilinçten bile
itilebilir.
leşirler.Ancak eğer iki düşünce
benzer değilse, bir araya gelmeden
var olmaya devam edebilirler. Bu da
zaman içinde zayıflamalarına ne-
den olur, bu yüzden de "bilinç
eşiği"nin altına doğru itilirler. İki
düşünce doğrudan birbirleriyle çeli-
şirlerse "direnç oluşur" ve kavram-
lar birbirlerine direnince güç haline
gelirler". Birbirlerini iterlerken çıkan
enerji bir tanesini bilincin ötesine,
Herbart'ın "eğilim durumu" dediği
bizim de "bilinçdışı" diye bildiği­
miz yere iter.
Herbart bilinçdışını zayıf ya da
karşıt düşünceler içirı bir depolama
yeri olarak görür. Belirgin bir eşikle
birbirinden ayrılan iki parçalı bir bi-
linç varsayarak sağlıklı bir zihinde
düşüncelerin yönetimi içirı yapısal
bir çözüm getirmeye çalışmaktadır.
Ancak Sigmund Freud bilinçdışını
çok daha karmaşık ve açıklayıcı bir
mekanizma olarak görür. Freud,
Herbart'ın kavramlarını kendi bi-
linçdışı kuramlarıyla birleştirerek 20.
yüzyılın en önemli tedavi yaklaşımı
olan psikanalizin temellerini oluş­
turmuştur. •
FELSEFİKÖKENLER 25
Johann Herbart, Almanya,
Oidenburg'da doğmuştur. 12
yaşına kadar evde annesi
tarafından eğitilmiş, daha
sonra yerel bir okula gitmiş ve
Jena Üniversitesi'nde felsefe
eğitimi almıştır. Göttingen
Üniversitesi'nde doktora yapıp
felsefe dersleri vermeye
başlamasından önce üç yıl
boyunca özel dersler vermiştir.
1806'da Napolyon, Prusya'yı
bozguna uğratmış , 1809'da da
Herbart'a Prusya kralı ve
maiyetinin sürgünde
bulunduğu Königsberg'de
Immanuel Kant'ın koltuğu
önerilmiştir. Bu aristokratik
çevrelerde dolaşırken yarı /
yaşında bir İngiliz olan Mary
Drake ile evlenmiştir. 1833'te
Prusya hükümeti ile ters
düşmesini takiben Göttingen
Üniversitesi'ne geri dönmüş ve
65 yaşında bir felç sonucu
ölene dek orada felsefe
profesörü olarak kalmıştır.
Önemli eserler
1808 Genel Pratik Felsefe
1816 Psikoloji Ders Notları
1824 Bilim Olarak Psikoloji
26

GERÇEKTE
KİMSEN OOL
SBREN KIERKEGAARD (1813-1855)

n temel soru olan "Ben ki- yaşamaya değmediğine" inanır. Kier-

KISACA
YAKLAŞIM
VarolWJçuluk
E mim?" Antik Yunan' dan beri
üzerinde düşünülmüş bir so-
rudur. Sokrates (MÖ 470-399) felsefe-
kegaard, Ölümcül Hastalık
Umutsuzluk'ta (1849), depresyondan
değil kendine yabancılaşmadan kay-
nin esas amacının kendini tanıyıp naklandığına inandığl "umutsuzluk"
ÖNCE anlayarak mutluluğu artırmak oldu- sorununu anlamak için kendi-kendi-
MÖ 5. yy. Sokrates mutluluğa ğuna, "sorgulanmamış bir hayatın ne-analizi bir araç olarak önerir.
giden yolun "benliğini keşfet­
mek"ten geçtiğini belirtir.
SONRA Olduğumdan başka biri olmak istiyorum:
1879 Wilhelm Wundt, kendi Başka bir benliğe sahip olmak.
kendine analizi psikolojik araş­
tırmalar için bir yaklaşım ola-
rak kullanır.
Böylece kendimi farklı biri yapmaya çalışıyorum .
1913 John B. Watson, "içe ba-
kış, yöntemlerinin esasını o-
luşturmuyor" diyerek psikoloji-
de kendi kendine analizi
Başaramıyoru m ve ve gerç ek
tahtından indirir. Başarıyorum
başaramadığım için kendimden benliğimi terk ediyorum.
1951 Car! Rogers, Müşteri O- nefret ediyorum.
daklı Teıapi 'yi ve 1961'de de
Birey Olmak Üzerine adlı kitap-
larını yayımlar.
Her iki durumda da gerçek benliğimden umutsuzluğa kapılıyorum .
1960 R.D.Laing'in Bôlünmüş
Benlik adlı kitabı "deliliği" ye-
niden tanımlayarak iç çelişki­
lere terapi olarak varoluşsal a- Umutsuzluktan kaçmak için gerçek benliğimi kabul etmeliyim.
nalizi önerir.
1996 Rollo May, Kaygının Anla-
mı adlı kitabını Kierkegaard'ın
Kaygı Kavramı kitabına dayan-
dırır.

Ayrıca bkz. Wilhelm Wundt 32- 37 • William James 38-45 •
Kierkegaard umutsuzluğun pek
çok derecesini tanımlar. En sık görü-
len ve en aşağı derecede olanı bilgi-
sızlikten kaynaklanır: Kişinin "benli-
ğ in" ne olduğu hakkında yanlış bir
düşüncesi vardır ve potansiyel benli-
!'.) inin varlığından veya yapısından
habersizdir. Bu tür bir bilgisizlik
mutluluk hissine yakındır ve o kadar
mantıksızdır ki, Kierkegaard bunun
umutsuzluk sayılabileceğinden bile
emin değildir. O. gerçek umutsuzlu-
(Jun. kendi benliğiyle ilgili farkındalı­
ğ ın artmasıyla ortaya çıktığını öne
' sürmektedir ve bu daha derin düzey-
deki umutsuzluk, kendi benliğinin
Seren Klerkegaard
Carı Rogers 130- 37 • Rollo May 141 • R.D. Laing 150- 51
Napolyon'un onu ögrenci olarak tasvir
eden bu resimde de görüldüğü gibi, güce
olan aşın hırsı onu gerçek benliğini ve
fazlasıyla insani sınırlamalarını kaybet·
meye ve sonunda umutsuzluğa götürür.
şiddetle farkında olmaktan kaynak-
larur ve kendi benliğinden ciddi şe­
kilde hoşnutsuz olmak da buna eşlik
eder. Bir şeyler yanlış gittiğinde, me-
sela doktorluk sınavını geçemediğin­
de kişi, kaybolan bir şey için umut-
suzluğa kapılmış gibi görünür.
Ancak Kierkegaard'a göre. duruma
daha yakından bakıldığında kişinin
olan olaydan de!'.Jil (sınavda başarısız
olına) kendisinden umutsuzluk duy-
du(Ju açıkça görülebilir. Bir amaca u-
laşmayı başaramayan benlik taham-
mül edilmez hale geHr. Kişi farklı bir
benlik olmak istemektedir (doktor) a-
ma şimdi başarısız olınuş bir benlik-
le umutsuzluk içinde kalakalmıştır.
Kendi benliğini terk etmek
Kierkegaard imparator olmak iste-
yen bir adam öme(Jini verir ve ironik
bir biçimde. eğer bu adam bir şekil­
de amacına ulaşsa bile eski benliği­
ni terk edeceğine işaret eder. Hem
S0ren Kierkegaard, Danimarkalı
varlıklı bir ailenin oğluolarak doğ­
muştur ve katı bir Lüteryen olarak
büyütülınüştür. Kopenhag
Üniversite-si'nde teoloji ve felsefe e-
ğitimi almıştır. Hatırı sayılır bir mi-
rasa konduğunda yaşamını felsefe-
ye adamaya karar vermiştir ancak
sonunda bundan da tatmirı olama-
mıştır. "Yapmam gereken şey, ne
bilmek zorunda olduğum hakkında
değil ne yapacağım hakkında net
olmaktır" der. 11140'ta Regirıe
Olsen'le nişanlanmış ancak evliliğe
uygun biri olmadığını söyleyerek ni-
şanı bozmuştur. Genelde hAkiın o-
lan melankolik hali yaşamı üzerinde
belirgin bir etkiye sahiptir. Yalnız
FELSEFiKÖKENLER 27
arzusunda hem de ona ulaşmasında
kendi benliğinden "kurtulınuş olma-
yı" istemektedir. Kendi benliğini bu
şekilde inkfil acı vericidir: Kişi ken-
dini dışlamak istediğinde ortaya çı­
kan umutsuzluk bunaltıcıdır. Kişi
"kendine sahip değilken kendisi de-
ğildir".
Ancak Kierkegaard bir çözüm ö-
nerir. Kişinin başka biri olmayı iste-
mek yerine. gerçek benliğini bulma
cesaretini göstererek huzuru ve iç
uyumu bulabileceği sonucuna varır.
"Gerçekten olduğun kimseyi olmak
istemek. aslında umutsuzlu(Jun zıd­
dıdır" der. Gerçek benli(Jimizi inkar
etmeye son verdiğimizde ve gerçek
doğamızın üzerindeki örtüyü kaldı­
rıp onu kabullenmemiz durumunda
umutsuzluğun yok olacağına inanır.
Kierkegaard'ın bireysel sorumlu-
luk ve kişirıin yaşamdaki özü ve ama-
cını bulına ihtiyacına yaptığı vurgu,
sıklıkla varoluşçu felsefenin başlangı­
cı olarak görülür. Düşünceleri ile doğ­
rudan R. D. Lairıg'in varoluşsal terapi
yöntemini kullarırnasına ve Cari
Rogers gibi klinik psikologlar tarafın­
dan uygulanan hümanistik terapilere
ilham kaynağı olınuştur. •
bir kişi olarak boş zamanlarını
dolduran tek etkirılik, sokaklarda
yürüyüp tanımadığı kişilerle ko-
nuşmak ve at aralbasıyla kırlarda
uzun gezilere çıkmaktır.
Kierkegaard 2 Ekim 1855'te so-
kakta yere yığılmış ve 11 Kasım'da
Kopenhag'daki Friedrich's
Hastanesi'nde ölmüştür.
ÖaemU -r1er1
1843 Korku ve Titreme
1843 Ya / Ya da
1844 Kaygı Kavramı
1849 Ölümcül Hastalık Umut-
suzluk
28

KİŞİLİK ·GENETİK
VE ÇEVRENİN
BİLEŞİMİNDEN OLUŞUR
FRANCIS GALTON (1822-1911)

Kişilik
iki farklı kaynaktan
KISACA
gelen unsurlarla oluşur.
YAKLAŞIM
Biyo-psikoloji
ÖNCE
Çevre doğumumuzdan itiba ren
1690 İngiliz filozof John Locke, yaşadıklarımızdır.
her çocuğun zihninin tabula
rasa ya da boş bir levha
olduğunu ve bu bakımdan
Genetik doğuştan
gelen, kalıtsal ve ...
hepimizin eşit doğduğumuzu Yeteneklerimizi ve becerilerimizi
öne sürer. eğitim ve öğrenme yoluyla
geliştirebiliriz ama ..
1859 Biyolog Charles Darwin,
insan gelişiminin tamamen
çevreye uyum sağlamanın
sonucu olduğunu iddia eder.
.. .yeteneklerimizi nereye kadar
1890 William James, geliştirebileceğimizle ilgili sınırlamalar koyar.
insanların bireysel eğilimlerini
ya da "içgüdülerini" kalıtımsal
olarak devraldığını ileri sürer. Genetik ve çevre birlikte rol oynarlar ama
SONRA genetik belirleyici faktördür.
1925 Davranışçı John B.
Watson, "kapasite, yetenek,
mizaç veya zihinsel yapının rancis Galton'un akrabalan a- "çevre"nin etkilerini ölçülebilen ve kı­
kalıtımı gibi biı şeyin
olmadığını" söyler.

1940'lar Nazi Almanya'sı

F rasında pek çok yetenekli
kimse sayılabilir: Evrimci bi-
yolog Charles Darwin de bunların ara-
ycıı;layabilen iki ayn etki olarak tanım­
layan ve kişiliği sadece bu iki unsurun
belirlediğini öne süren ilk kişidir.

öjenik (soy ıslahı) aracılığıyla sındadır. Bu yüzden de Galton'un han- 1869'da kendi aile ağacıyla birlikte,
"üstün Aryan ırkı" yaratmanın gi yeteneklerin ne ölçüde doğuştan "yargıçlar, devlet adarrilan, kurnan-

peşine düşer. geldiğini ve öğrenildiğini araştırması darilar, bilim insarilan, edebiyatçılar

şaşırtıcı değildir. "Genetik" ve . .. falcilar, kürekçiler ve güreşçilerinki-

Ayrıca bkz. G. Stanlcy Hail 46-47 • John B. Watson 66-71 •
• Eleanor E. Maccoby 284-85 • Raymond Cattell 314-15
''
Özellikler aileye sımsıkı
bağlıdır.
Francis Galton
''
ni" birlikte kullandığı kalıtsal özellikler
araştırmasının sonuçlarını açıkladığı
Kalıtsal Deha adlı kitabını yayımlamış
tır. Önceden düşündüğü gibi belli aile-
lerde genel nüfusa oranla daha fazla
sayıda yetenekli insan bulunduğu so-
nucuna vanr. Ancak bunu sadece ge-
netiğe bağlamaz çünkü ayncalıklı bir
aıle ortamında büyümenin kazandırdı­
ğı özelliklerin de etken olabileceğirıi
düşünür. Neticede kendisi de varlıklı
bir ailede büyümüş ve olağanüstü iyi
oğ itim olanaklanna sahlp olmuştur.
Gerekli bir denge
Galton bir dizi farklı çalışma da yü-
rütmüştür. Bunlar arasında, Royal
Society'ye gönderilerek ilgi alanları ve
ilişkilerinin sorulduğu, anketle yapı­
lan ilk büyük çaplı araştırma da bu-
lunmaktadır. Sonuçları İngiliz Bilim
A damlan'nda yayımlamış ve yaradı­
lışla yetiştirme koşullarının birbiriyle
rekabet etmeye zorlandığında yaradı­
lışın galip çıktığını öne sürmüştür.
Dış etkilerin de bir katkısı olduğunu
ancak hiçbir şeyin "bireysel özellikle-
rin derin izlorirıi silemeyeceğini" söy-
ler. Ancak kişiliğin oluşmasında yara-
dılışın da yetiştirilişin de gerekli
olduğunda ısrar eder çünkü ona göre
en yüksek doğal yetenekler bile "ku-
surlu yetiştiriliş biçiminden dolayı"
besinsiz kalabilirler. Zekanın kalıtsal
Zıng-Yang Kuo 75
olduğunu ama mutlaka eğitimle tak-
viye edilmesi gerektiğini söyler.
Galton 1875'te 159 çift ikiz üze-
rinde bir araştırmaya başlar. İkizle­
rin kardeşler arasındaki, bir derece-
ye kadar aynı oldukları "normal"
benzerlik dağılımını ızlemediklerini,
yani bir dereceye kadar aynı ama
her zaman çok benzer veya çok ben-
zemez olduklarını fark eder. Onu
gerçekten şaşırtansa benzerlik dere-
cesinin zaman içinde asla değişme­
mesidir. Oysa ortak yetiştirilişin i-
kizler arasındaki benzemezliği, onlar
büyüdükçe azaltacağını düşünmüş­
tür ama gerçek böyle değildir. Çev-
renin en ufak bir etkisi bile yoktur.
"Gen-çevre taruşması" günümüze
kadar gelmiştir. Bazıları Galton'un,
günümüzde soy ıslahı olarak bilinen,
insanların da belli özelliklere sahip ol-
maları için atlar gibi "çiftleştirilmeleri­
rıi" öngören düşüncesi dahil tüm ku-
rarnlannı desteklemektedirler. Bazıları
ise her bebeğin bir tabula rasa, boş bir
levha olduğuna ve hepimizin eşit doğ­
duğumuza inanmayı tercih etmekte-
dirler. Günümüzde psikologların çoğu
genetik ve çevrenin insan gelişiminde
eşit derecede önemli olduğunu ve kar-
maşık biçimlerde etkileşim içinde ol-
duklarını kabul etmektedirler. •
Galton'un ik izler çalışması benzer-
likleri, aralarında boy, kilo, saç ve göz
rengi ve yetenek olmak üzere pek çok a-
çıdan araştırmıştır. El yazısı ikizlerin
her zaman farklılaştığı tek konudur.
FELSEFIKÖKENLER 29
Francis Galton
Sir Francis Galton, aralarında
antropoloji, kriminoloji (parmak
izlerini sınıflandırma) , coğraf­
ya, meteoroloji, biyoloji ve psi-
kolojinin de bulunduğu pek çok
alanda yazılar yazan çok yönlü
ve üretken bir entelektüeldir.
İngiltere, Birmingham'da var-
lıklı bir Protestan (Ouaker) aile-
nin oğlu olarak doğar, okumayı
iki yaşında sökmüş bir d§.hi ço-
cuktur. Londra ve
Birmingham'da tıp eğitimi al-
mış v e daha sonra
Cambridge'de matematik okur-
ken , 1844'te babasının ölümüy-
le daha da kötüye gide n zihin-
sel bir çöküntü yaşamıştır.
Galton bunun üzerine seya-
hatlerine ve icatlarına dönmüş­
tür. 1853'te Louisa Jane Butlar
ile yaptığı evlilik 43 yıl sürmüş­
tür ancak çiftin çocukları olma-
mı ştır. Tüm yaşamını fiziksel
ve psikolojik özellikleri ölçmeye,
zihin testleri geliştirmeye ve
yazmaya adamıştır. Sayısız ba-
şarıları pek çok ödülle onurlan-
dırılmıştır, bunların arasında
birçok onursal makam ve şöval­
yelik payesi de bulunmaktadır.
Önemli eserleri
1869 Kalıtsal Deha
1874 İngiliz Bilim Adamları: Ya-
radılışları ve Yetişme Koşulları
1875 İkizlerin Tarihi
--------
30
KISACA
YAKLAŞIM
Nörolojik bilim
ÖNCE
MÖ 1900 Mısırlı Kahun Papy-
rus, kadınlarda "gezgin
rahim"in neden olduğu davra-
nışsa! rahatsızlıkları anlatır.
MÖ 400 civan Yunanlı hekim
Hipokrat, Kadın Hastalıkları ü-
zerine adlı kitabında belli ka-
dın hastalıklarına "isteri" adını
vermiş tir.
1662 İngiliz hekim Thomas
Willis, "isterik" kadınlar üze-
rinde yaptığı otopsilerde rahim
patolojisi ile ilgili hiçbir bulgu-
ya rastlamamıştır.
SONRA
1883 Alfred Binet, Paris'teki
Salp(ıtriere Hastanesi'nde
Charcot ile buluşur ve daha
sonra Charcot'nun isteriyi teda-
vi etmek içın kullandığı hipno-
tizma yöntemi hakkında yazar.
1895 Charcot'nun eski bir öğ­
rencisi olan Sigmund Freud, İs­
teri Üzerine Çalışmalar kitabını
yayımlar.
İSTERİNİN
YASALARI
EVRENSELDİR
JEAN-MARTIN CHARCOT (1825-1893)
edem nörolojinin kurucu- jik nedenlerle ilgili bir araştırmayı
M su olarak bilinen Fransız
doktor Jean-Martin Char-
cot, psikoloji ile fizyoloji arasındaki
gerektirdiğini söylemiş ancak
çağdaşları bu düşüncelerine
katılmamışlardır. Hatta bazıları
ilişki ile ilgilenmiştir. 1860'1ar ve onun "isterikleri"nin Charcot'nun
1870'1er boyunca, o zamanlar rahim- kendilerine söylediği şek ilde rol
le (Yunanca hystera) ilgili olduğu yaptıklarını bile öne sürmüşlerdir.
sanılan ve kadınlarda aşırı duygusal Ancak öğrencilerinden biri olan
davranışları tanımlamak için Sigmund Freud isterinin fiziksel bir
kullanılan terimle, "isteri" üzerinde hastalık olduğuna ikna olmuş ve
çalışmıştır. İsterinin semptomları konu merakını uyandırmıştır. Bu.
arasında aşın ağlama ya da gülme, Freud'un psikanaliz kuram ında
çılgınca bedensel hareketler, bükül- tanımladığı ilk hastalıktır. •
me, bayılma, felç, kasılmalar, geçici
körlük ve sağırlık bulunmak tadır.
Paris'teki Salpetriere
Hastanesi'nde binlerce vakayı ince-
leyen Charcot, hastalığı tamamen
anladığına inanarak "İsterinin
Yasaları"nı tanı mlamı ş tır. Ona göre
isteri yaşam boyu süren ve kalıtsal
olan bir durumdur; semptomla rı da
genellikle şokla tetiklenir. Charcot
1882'de şunları söylemiştir:
"(İsterik) atakta ... her şey kurallara
uygun gelişir. Bu yasalar da hep ay-
Charcot, Paris'tcki Salplltriere Hasta-
nıdır ; her ülke, her çağ, her ırk için
nesi'nde isteri üzerine konferanslar verir.
geçerlidir. kısacası evrenseldir." İsterinin her zaman düzenli. net evreler-
Charcot. isterinin fiziksel bir den geçerek ilerlediğine ve hipnotizmay-
hastalığa olan benzerliğinin biyolo- la bile tedavi edilebileceğine inanıyordu.
Aynca bkz. Alfred Binet 50-53 • Pierre Janet 54- 55 • Sigmund Freud 92-99

KISACA
YAKLAŞIM
Tıbbi psikiyatri
ÖNCE
MÖ 50 civan Romalı şair ve
filozof Lucretius, "aklını
kaybetmek" anlamında
"dementia" (bunama) terimini
kullanmıştır.
1874 Kraepelin'in hocası
Wilhelm Wundt, Fizyolojik
Psikolojinin İlkeleri adlı kitabını
yayımlamıştır.
SONRA
1908 İsviçreli psikiyatr Eugen
Bleuler, Yunanca bölünme
anlamına gelen skhizein ile
zihin anlamına gelen phren'i
birleştirerek "şizofreni"
terimini kullanmıştır.
1948 Dünya Sağlık Örgütü
(WHO) U1uslararası Hastalıklar
Sınıflandırması'na (ICD)
Kraepelin'in akıl hastalıkları
sınıflandırmasını da dahil eder.
1950'ler İlk antipsikotik ilaç
Chlorpromazine şizofreni
tedavisinde kullanılır.
İNSjlN RUHUNUN İÇ
BAGLANTILARININ
OLAGANDIŞI YIKIMI
EMiL KRAEPELIN (1856-1926)
iman psikiyatr Emil
A Kraepelin, çoğu akıl
hastalığının biyolojik
kökenleri olduğuna ina nmıştır ve
modern tıbbi psikiyatrinin
kurucusu olarak kabwul edilir.
1883'te yayımlana n Psikiyatri Ders
Kitabı 'nda "dementia praecox"u
(erken bunama) Alzheimer gibi geç
başlayan bunamalardan ayırdığı
ayrıntılı bir akıl hastalıkları
sınıflandırması yapmıştır.
Şizofreni
1893'te Kraepelin, günümüzde
şizofreni olarak bilinen erken
bunamay ı "ortak özellikleri, ruhsal
kişiliğ in iç bağlantılarının
olağandışı yık ı mı olan bir d izi
klinik durum" olarak tanımlar. Kafa
karışıklığı ve antisosyal
davra nı şlarla kendini gösteren
hastalığın genellikle ergenliğin
sonlarında veya erken yetişkinlikte
ortaya çık tığını gözlemlemiştir.
Kraepelin, has talığı daha sonra dört
alt kategoriye bölmüştür. Bunlardan
ilki olan "basit" bunamanın
belirtileri ağır bir çöküş ve geri
çekilmedir. İkinci tür olan paranoya
Aynca bkz. Wilhelm Wundt 32- 37 • Sigmund Freud 92- 99 • Cari Jung 102- 07
• RD. Laing 150-51
FELSEFIKÖKENLER 31
ise hastalarda korku hali ve takip
edilme duygusu ile kendini
gösterir; sürekli "gözetlendiklerini"
ve " haklarında konuş ulduğunu"
ileri sürerler. Üçüncü tür olan
ebefreninin belirtileri ilgisiz
konuşmalar ve üzüntülü bir
durumda yüksek sesle gülme gibi
duygusal tepki ve davranışlardır.
Dördüncü kategori katatonide
hareketler ve ifade çok kısıtlıdır; ya
saatlerce aynı durumda oturmak
gibi bir donuklukla veya sürekli öne
ve arkaya zıplamak gibi bir aşırı
hareketlenmeyle kendini belli eder.
Kraepelin'in sınıflandırması
hala şizofreni teşhisinin temellerini
oluşturmaktadır. Dahası , ölüm
sonrası incelemeler şizofreni
hastalarında biokimyasal ve yapısal
beyin anomalilerinin yanı sıra
beyin fonksiyonlarında bozukluk
bulunduğunu da göstermiştir.
Kraepelin'in, ak ıl hastalıklarının
çoğunun biyolojik nedenlerden
kaynaklandığı inancı , psikiyatri
alanında kalıcı bir etki bırakmıştır
ve günümüzde de pek çok akıl
hastalığı ilaç tedavisiyle kontrol
edilmektedir. •
ZİHİNSEL YAŞAMIN
BA LANGICI

BA LANGICINA
KADAR GİDER
WILHELM WUNDT (1832-1920)
34 WILHELM WUNDT
KISACA
Bu nedenle psikolojinin
YAKLAŞIM Bilinç bir "iç deneyimdir". kendini gözlemle
Deneysel psikoloji başlaması gerekir.

ÖNCE
5. yy. Antik Yunan filozofları
Aristoteles ve Platon, hayvan-
ların düşük düzeyli, açık bir
biçimde insandışı bir bilince
sahip olduklarını öne sürerler. Deneylerle kaydedilen bu
Her canlı gözlem istemsiz tepkileri
1630'lar Rene Descartes, bu iç dnneyime sahiptir sergilemek için tasarlanmıştır.
hayvanların duyguları olma·
yan otomat varlıklar oldukları·
nı söyler.

1859 İngiliz biyolog Charles

Darwin, insanı hayvan atalarla
ilışkilendirir.
Her canlı bu iç deneyime
SONRA her zaman sahip olmuş Bu bilinç hakkında
1949 Konrad Lorenz, ınsanla­ olmalıdır.
nicel veriler toplar.
rın hayvanlarla benzer yönleri-
ni gösterdiği kitabı Kral
Süleymanin Yüzüğü ile
hayvanlara bakış açısını
değiştirir.

2001 Amerikalı zoolog Donald

Griffin, Hayvan Zihni adlı
kitabında hayvanların bir Her canlı bu iç deneyime
gelecek hissine, karmaşık bir sahiptir.
belleğe ve belki de bilince
sahip olduklarını savunur.

ayvanların da zihinleri eder. İnsanların hayvanlara hayvanlar üzerindeki deneylerin

H olduğu ve bazı düşünce

türleri üretebildikleri fikri
Antik Yunan filozoflarına kadar
uzanır. Aristoteles üç tür zihin
olduğuna inanır: bitki, hayvan ve
insan. Bitki zihni sadece beslenme
ve büyüme ile ilgilidir. Hayvan
zihni bu işlevine ek olarak acı, zevk,
arzu gibi duyumların yanı sıra
hareketleri başlatma işlevine de
sahiptir. İnsan zihni tüm bunları
yapabilir ve aynı zamanda akıl da
yürütebilir. Aristoteles sadece
insanların benlik farkındalığına
sahip olduklarını ve üst düzey bir
kavrama yetenekleri olduğunu iddia
benzerliği filozoflar için çok önemli,
psikologlar için daha da hayati bir
konudur. 15. yüzyılda Fransız filozof
Rene Descartes hayvanların,
refleksleriyle yönetilen, karmaşık
makinelerden ibaret olduklarını
iddia etmiştir. Eğer haklı olsayd ı
hayvanları gözlemlemek bize kendi
davranışlarımız hakkında hiçbir
şey anlatmayct<;aklı. Ancak bundan
200 yıl sonra, Charles Darwin,
insanların genetik olarak diğer
hayvanlarla bağlan olduğunu ve
bilincin, evrimsel ölçekte bizden en
uzaktaki hayvanlarda bile
bulunduğunu öne sürünce
açıklayıcı olabilecekleri
anlaşılmıştır. Bu da yaşamın en
minik hayvanlardan bize kadar
uzanan bir devamlılığı olduğunu
açıklayan Alman doktor, filozof ve
psikolog Wilhelm Wundt'un
durduğu noktadır. Fizyolojik
Psikolojinin İlkeleri adlı kitabında
Wundt, bilincin tüm canlılarda
ortak olduğunu ve evrim sürecinin
başlangıcından beri var olduğunu
öne sürmüştür.
Wundt'a göre yaşamın tanımı
bile bir tür zihin içermektedir ve
bunu şöyle anlatır: "O zaman,
gözlem noktası bakımından

Aynca bkz. Rene Descartes 20- 21 • William James 38-45 • Edward Thorndjke 62 65 • John B. Watson 66-71 •
B.F. Skinner 78-85
''
Zihinsel fonksiyonlardaki
farklılaşmanın başlangıcına
tek hücrelilerde bile rastlanır.
Wilhelm Wundt
''
zihinsel yaşamın başlangıcının
ya şamın başlangıcına kadar gittiği
hipotezi oldukça mümkün bir
va rsayım görünmektedir. Zihinsel
gelişimin kökeni sorusu da bu
nedenle yaşamın kökeni sorusuna
bağlanır." Wundt, tek hücreliler gibi
basit organizmaların bile bir tür
zihinleri olduğunu söyleyerek
devam eder. Bu son iddia, tek
hucreli bir hayvanın basit dahi olsa
' zihinsel yeteneği olabileceğine pek
az insanın inandığı günümüzde
bile şaşırtıcıdır ama ilk kez ortaya
atı ldığı 100 yıl önce çok daha
şaşırtıcı olmuştur.
Wundt kuramlarını test etmeye
çok heveslidir ve "deneysel
psıkolojinin babası" olarak anılır
çünkü 1879'da dünyanın ilk resmi
deneysel psikoloji laboratuvarını
Almanya, Leipzig Üniversitesi'nde
kurmuştur. Zihin ve insan
davranışları üzerinde sistematik
ara ştırmala r yapmak, hFlşlımgıç
olarak da temel duyu süreçlerini
yakından incelemek istemiştir.
Laboratuvarı, ABD ve Avrupa'da
dığer üniversitelere de pek çoğu
onun orijinal laboratuvarını model
alan ve Edward Titchener ve James
Wundt'a göre tek hücreli organizma-
lar bile bir tür bilince sahiptirler. Wundt,
amiplerin yiyecek parçalarını tüketme
yeteneklerinin zihinsel bir sürecin de-
vamlılığını işaret ettiğiıU ileri sürer.
Cattell gibi öğrencileri tarafından
yönetilen psikoloji bölümleri
açmaları için ilham kaynağı
olmuştur.
Davranış incelemesi
Wundt "bilincin tam bir tanımının
yapılmasının deneysel psikolojinin
yegane amacı olduğuna" inanır.
Bilinci bir "iç deneyim" olarak
anlasa da, bu deneyimin sadece "en
gerçek" veya görünen biçimiyle
ilgilenir. Bu da onu sonunda
"doğrudan gözlemle"
incelenebilecek ve ölçülebilecek
davranışlar üzerinde araştırmaya
götürür.
Wundt iç ve d ış olmak üzere iki
tür gözlem olduğunu söyler. Dış
gözlem, dış dünyada gözle
görülebilen olayları kaydetmek için
kullanılır ve fiziksel bedenler
üzerindeki neden ve sonuç
ilişkilerine ulaşmada -etki-tepki
Wundt'un laboratuvarı tüm
dünyadaki psikoloji bölümleri için bir
model oluşturmuştur. Deneyleri
psıkolojiyi, felsefenin egemenlik
alanından çıkararak bilimin alanına
sokmuştur.
FELSEFi KÖKENLER 35
örneği gibi- yararlanılır. Ölü bir
kurbağadaki bir sinir ucuna küçük
bir elektrik şoku verilirse bağlı
bulunan kaslar titreşir ve bacakları
hareket ettirir. Bunun ölü bir
hayvanda bile olabilmesi bu tür
hareketlerin hiçbir bilinç olmadan
meydana gelebileceğini
göstermektedir. Canlılarda bu tür
hareketler "refleks" adın ı
verdiğimiz otomatik davranışların
temelini oluşturur; aynen sıca k bir
şeye dokunduğunuzda aniden
elinizi çekmeniz gibi.
Wundt'un ikinci tür gözlemi
"içe bak ış" ya da "kendi kendini
gözlem" olarak tanımladığ ı içten
gözlemdir. Bu gözlem, duygu ve
düşünceler gibi iç olayları fark
etmeyi ve kaydetmeyi içerir.
Araştıımalar için hayati bir önemi
va rdır çünkü zihnin nasıl çalıştığı
ile ilgili bilgiler sağlar. Wundt,
birbirini dışlayan olarak görmediği
ama interaktif bulduğu ve "fiziksel
ve ruhsal" olarak tanımladığı iç ve
dış dünyalar arasındaki ilişki ile
ilgilenmiştir. Wundt ayrıca , ışığın
görsel duyusu gibi insan duyuları
36 WILHELM WUNDT
üzerine çalışmaya başlamıştır
çünkü bunlar dışarıdaki fiziksel
dünyayı zihinsel dünyaya bağlayan
ajanlardır .
Wundt, bir deneyde
katılımcılardan -belli bir renkte ve
belli bir parlaklık düzeyinde, belli
süreyle parlayan- standart bir ışık
sinyalini ald ıklarında ne
duyumsadıklarına dair bilgi
vermelerini ister. Bununla tüm
katılımcıların ayrı etkiyi aldıkları
garanti edilmekte, farklı
katılımcıların tepkilerinin
kıyaslanabilmesine ve eğer
istenirse deneyin ileri bir tarihte
tekrarlanabilmesine olanak
tanınmaktadır. Wundt'un
tekrarlama olasılığı üzerindeki bu
ısrarı gelecekteki tüm psikolojik
deneylerinde de standart olarak
görülecektir.
Duyu deneylerinde Wundt
insan bilincini ölçülebilir bir
yöntemle keşfetmeye çalışmıştır.
Bilincin, bilinemeyen, öznel, eşsiz
ve bireye özgü olduğunu görmeyi
reddetmiştir. Işığa tepki
deneylerinde, kişinin bir tür
uyarıcı almasıyla ona istemsiz bir
tepkidense) istemli bir tepki
vermesi arasında geçen zamanla
ilgilenmiş ve tepkileri kesin olarak
ölçmek için çeşitli araçlar
kullanmıştır. Katılımcılarının
''
Bilincin tam bir tanımı
deneysel psikolojinin tek
hedefidir.
Wilhelm Wundt
''
Duyularımız şekıller, boyutlar, renk-
ler. kokular ve dokuların ayrıntılarını
algılamamızı sağlar ama Wundt'a gö-
re bunlar içselleştirildiklerinde yüz gibi
karmaşık simgeler halinde birleşirler.
verdikleri ortak bilgilerle olduğu
kadar, açıkça görülen bireysel
farklılıklarla da ilgilenmiştir.
Wundt saf duyuların üç bileşeni
olduğunu öne sürer: nitelik,
yoğunluk ve "hissediş tonu".
Örneğin belli bir parfümün tatlı bir
kokusu olabilir (nicelik), bu koku
belirgin ama uçucudur (yoğun luk)
ve koklaması hoştur (hissediş
tonu). Öte yandan ölü bir farenin
İrıide bulandırıcı (nicelik), kuvvetli
(yoğunluk) ve kötü (hissediş tonu)
bir kokusu olabilir. Wundt bilincin
duyularda ortaya çıktığını söyler
ama bunlar "saf" duyusal veri
olarak içselleştirilmezler , onun
yerine önce den toplanmış veya bir
araya getirilmiş, ölü fare gibi
simgeler olarak algı lanırlar. Wundt
bunları "bir nesnenin görüntüleri
veya dış dünyadaki bir süreç"
olarak adlandırır. Bu nedenle,
örneğin belli özellikleri olan bir yüz
gördüğümüzde -ağız şekli, göz
rengi, burun boyutu vb.-
tanıdığımız birini anımsarız.
Bilincin kategorileri
Wundt deneylerinden yola çıkarak
bilincin bir araya gelerek birleşik bir
olaylar akışı izlenimi oluşturan üç
ana eylem kategorisinden -temsil
etme, isteme ve hissetme- meydana
geldiğini ileri sürer. Simgeler, dış
dünyadan algılanan bir nesnenin
zihindeki görüntüsünü (görüş alanı
içindeki bir ağaç gibi) temsil
ediyorlarsa "algılar", öznel bir
aktiviteyi (bir ağacı anımsamak veya
tek boynuzlu bir atı tasavvur etmek
gibi) temsil ediyorlarsa "sezgiler"dir.
Wundt bir sezginin ya da algının
bilinçte berraklaşmasını "kavrama"
olarak adlandırır. Yani örneğin ani ve
yüksek bir sesi algılar ve sonra
bunun eğer yoldan hemen
çekilmezseniz size çarpacak olan bir
araba anlamına gelen bir uyarı sesi
olduğunu kavrarsınız.
Bilincin irade kategorisi dış
dünyaya müdahil olma yöntemiyle
nitelenir; kolumuzu
kaldırmamızdan tutun da kırmızı
giymeyi seçmemize kadar
isteklerimizi veya "irademizi" ifade
eder. Bu tür bir bilinçlilik deneysel
kontrolün ve ölçümün üzerindedir.
Bununla birlikte Wundt, bilincin
üçüncü kategorisi olan
hissetmenin, deneye katılanların
nesnel lıilyilendirmeleri aracılığıyla
veya gerginlik, gevşeme ya da
heyecan gibi davranışların
düzeylerini ölçme yoluyla
ölçülebildiğini bulmuştur.

Kültürel psikoloji
Wundt'a göre kişinin psikolojik
gelişimi sadece duyularla değil
ama aynı zamanda
tekrarlanamayacak ve deneysel bir
ortamda kontrol edilemeyecek
karmaşık sosyal ve kültürel etkilerle
belirlenmektedir. Bu etkilere din,
dil, mitler, tarih, sanat, yasalar ve
M etleri de dahil eden Wundt,
konuyu yaşamının son 20 yılında
yazdığı Kültürel Psikoloji adlı 10
ciltlik kitabında ele alır.
Wundt dili, kültürün bilince
katkısının önemli bir parçası
olarak görür. Her türlü sözel
iletişim "genel bir izlenim" veya
s öylemek istediğimiz şeyin
birleştirilmiş düşüncesiyle başlar.
Bu genel başlangıç noktasını
"kavradıktan" sonra ifade etmek
ıçin kelimeleri ve cümleleri seçeriz.
Konuşurken kast ettiğimiz
an lamın doğruluğunu denetleriz.
" Hayır, bu doğru değil, aslında
şöyle d emek istedim ..." diyebilir
ve a rdından farklı bir kelime ya da
kelime dizisi seçer ve kendimizi
daha iyi ifade edebiliriz. Dinleyen
k ışi konuşanın iletmek istediği
a n l a m ı anlamalıdır ama ası l
' keli meler genel izlenim kadar
onemli olmayabilirler; özellikle de
Wilhelm Wundt
''
Normal konuşmanın gidişatı
içinde ... irade, düşünceleri
sıraya sokma ve artiküler
hareketleri uyum içinde
yönetir.
Wilhelm Wundt
''
güçlü duygular söz konusuysa.
Wundt, bu süreci izlediğimize
kanıt olarak birinin söylediği
kelimeleri aradan zaman geçince
unutmamıza rağmen onun
söylediklerinin genel anlamını
hatırlamamızı gösterir.
Sadece sınırlı sayıdaki işa retleri
ve sinyalleri değiş tokuş etmek
yerine doğru dili kullanma
yeteneğ i, günümüzde psikologların
çoğu tarafından insanlarla geri
kalan hayvanlar alemi arasındaki
en önemli fark olarak kabul
Baden'de (bugün Mannheim,
Almanya) doğan Wilhelm Wundt,
entelektüel başarılarla dolu bir
geçmişi olan bir ailenin dördüncü
çocuğudur. Babası Luteryen bir
rahiptir. Genç Wundt'un oyun
oynamasına çok az izin verilir zira
13 yaşından itibaren sıkı bir
Katolik okulunda katı bir dini
eğitimden geçmektedir. Daha
sonra Berlin, Tübingen
Üniversitesi ve Heidelberg
Üniversitesi'nde tıp eğitimi alarak
1856'da mezun olur.
İki yıl sonra Wundt, görsel algı
üzerindeki çalışmalarıyla tanınan
doktor Hermann ven Helmholtz'un
FELSEFİKÖKENLER 37
edilmektedir. Aralarında
şempanzeler gibi insan olmayan
primatların da bulunduğu birkaç
istisna bulunabilir ancak dil
genellikle bilinçte büyük önem
taşıyan bir insan yeteneği olarak
kabul edilir.
Bilinç ve türler
Bilinç, üzerinde hala tartışılan bir
kavramdır ama Wundt'tan beri
temel değişikliklere uğramamıştır.
Hayvanlardaki bilinç düzeyi henüz
anlaşılamamıştır ve bu da hayvan
deneyleri, yoğun tarım, tilki avı ve
boğa güreşi gibi kanlı sporlar için
bir deontoloji (ahlak kuralları)
getirilmesine yol açmıştır.
Hayvanların rahatsızlık, korku ve
acı duyup duymadıkları konularıyla
yakından ilgilenilmektedir.
Günümüzde birkaç psikolog
Wundt'un düşündüğü gibi bilincin
mikroskobik tek hücrelilerde bile
bulunduğunu düşünüyor olsa da.
hayvanların benlik farkındalıkları
ve bilinçleri olup ol madığı ile ilgili
temel s oru h ala cevapsızdır. •
asistanı olur, Heidelberg'deyken
dünyanın ilk deneysel psikoloji
derslerini vermeye başlar ve
1879'da ilk psikoloji
laboratuvarını açar. Wundt,
490'ın üzerinde eser vererek
büyük ihtimalle dünyanın en
üretken bilim yazarı olmuştur.
1863 İnsan ve Hayvan Zihinleri
Üzerine Konuşmalar
1896 Psikolojinin Ana Hatları
1873 Fizyolojik Psikolojinin
İlkeleri
 • • • •

• • • • •
· HEPiMiZ BiLiRiZ
YETER Kİ ONU
TANIMLAMAMIZI İSTEMESİNLER
WILLIAM JAMES (1842-1910)
40 WILLIAM JAMES
KISACA
YAKLAŞIM
Bilinç analizi
ÖNCE
1641 Rene Descartes, benlik
[arkındahğını düşünme
yeteneği açısından tanımlar.
1690 İngiliz filozof John Locke,
bilinci "bir insanın kendi
zihninden geçenlerin algısı"
olarak tanımlar.
1781 Alına n filozof Immanuel
Kant, eşzamanlı olayların
"bilinç birliği " olarak
yaşandığını ifade eder.
SONRA
1923 Max Wertheimer, Algısal
Formlarda Organizasyon
Yasaları adlı kitabında zihnin
görüntüleri nasıl aktif olarak
yorumladığını gösterir.
1925 John B. Watson, bilinci
"ne belirgin ne de kullanılabilir
bir kavram" diyerek reddeder.
WWiamJames
11 B ilinç" terimi
genellikle bıreyin,
aralarında duyumları,
d uyguları ve anılarının da
bulunduğu kendi düşüncelerinin
farkında olmasını anlatmak için
kullanılır. Sıklıkla bu farkındalığı
olağan kabul ederiz, ta ki bir
zorlukla karşılaşana, örneğin çok
yorgunken bir şey yapmaya
çalışana dek. Ama düşüncelerinizi
bilinciniz üzerinde odaklarsanız,
çok geçmeden bilinç
deneyimlerinizin sürekli deği ştiğ ini
fark edersiniz. Örneğin bu kitabı
okurken geçm i ş deneyimlerinizi
anımsayabilir veya
konsantrasyonunuzu bozan
rahatsızlıklarınızın farkına
varabilirsiniz ya da gelecek için
birtakım planlar aklınıza gelebilir.
Bilinç deneyim leriniz ha kkında
düşünmAk, düşüncelerini zin ne
kadar değ iştiğini ve yine de bir
bütün gibi pürüzsüzce bir arada
fark etmenizi sağla r.
Amerikalı psikolog William
James bu günlük bilinç
deneyimlerini, dış müdahalelere ve
yön değiş tirmelere rağmen sürekli
akan bir ırmakla kıyaslar ve şöyle
der: "Bir 'nehir' ya da 'dere' onun
en doğal tanım layan metaforlardır.
William James , 1842'de varlıklı ve
nüfuzlu bir ailenin oğlu olarak
New York'ta doğar ve çocukluğu
seyahat ederek geçer, Avrupa ve
ABD'de çeşitli okullara gider.
Erken yaşta sanata yeteneği
anlaşılır ve kariyerine önce
ressam olarak başlar ancak bilime
olan merakı sonunda 1861'de
Harvard Üniversit esi'ne
kaydolmasına neden olur. 1864'te
Harvard Tıp Fakültesi'ne geçer
ancak çalışmaları fiziksel
hastalıklar ve depresyon
yüzünden sık sık kesilir. 1869'da
doktor olarak mezun olur ama
hiçbir zaman tıp alanında
''
Bilinç ... parçalara ayrılmış
şekilde ortaya çıkmaz ...
Birleştirilmiş değildir; akıp
gider.
William James
''
Buradan itibaren ona düşüncelerin,
bilincin akışı diyelim ... "
James'in ünlü tanımı "bilinç
akışı" hemen herkesin tanımlayabi ­
leceği çünkü hepimizin yaşadığı
bir şeydir. Ancak aynı zamanda
James aslında bunu tanımlamanın
çok zor olduğuna da dikkat çeker:
"Her düşüncenin k işisel bilincin bir
parçası olduğunu söylediğimde söz
konusu terimlerden biri " kişisel
bilinç" olur... bunun doğru bir tanı­
mını getirmek felsefenin en zor
görevidir."
Bu "en zor ödev"in uzun bir
geçmişi vardır. Antik Yunanlılar
çalışmaz. 1873'te Harvard'a
dönerek felsefe ve psikoloji
profesörü olur. İlk deneysel
psikoloji derslerini ABD'de verir;
psikolojinin gerçek bir bilimsel
disiplin sayılmasında çok önemli
bir rol oynar. 1907'de emekli olur
ve 1910'da New Hampshire'daki
evinde huzur içinde ölür.
Önemli eserleri
1890 Psikolojin in İlkeleri
1892 Psi koloji
1897 İnanma İradesi
 FELSEFİ KÖKENLER 41
Ayrıca bkz. Rene Descartes 20-21 • Wilhelm Wundt 32-37 • John B. Watson 66-71 • Sigmund Freud 92- 99 •
Frilz Perls 112-17 • Wolfgang Köhler 160-61 • Max Wertheimer 335

zihin üzerinde kafa yormuşlar

ancak "bilinç" terimini ya da
benzer bir ifadeyi
kullanmamışlardır . Ancak zaten
bedenden ayn bir şeyin olup
olmadığı tartışması var olmuştur.
MÖ 4. yüzyılda Platon, ruh ve
beden arasında bir ayrım yapmış
ancak Aristoteles, bir ayrım varsa
bile, ikisinin birbirinden
ayrılamayacağını savunmuştur.

İlk tanımlar
17. yüzyılın ortalarında Rene
Descartes, bilinci tanımlamaya
çalışan ilk filozoflardan biri
olmuştur. O, "uzantılar alemi" adını
verdiği maddesel şeylerin fiziksel
alanın tersine "düşünceler alemi"
adı nı verdiği maddesel olmayan bir
a lan olduğunu ve bilincin burada
bu lunduğunu öne sürer. Ancak
bireysel algıların sürekli bir geçişi
olarak modem bilinç kavramını ilk
ortaya atan kişi, 17. yüzyıl İngiliz
filozofu John Locke'tur. James,
Locke'un gelip geçici algılar geçidi
fikrinin yanı sıra 18. yüzyıl Alman
' filozofu lmmanuel Kant'tan da
etkilenm i ştir. Kant
cieneyimlerimizin bir araya geliş
bıçiminden etkilenmiş, aynı anda
bir ses duyup bir acı
hıssettiğimizde bunları tek bir olay
gibi deneyimlediğimizi fark etmiş
ve buna sonradan aralarında
William James'in de bulunduğu
pek çok filozofa ilham kaynağı
olacak "bilincin birliği" adını
vermiştir.
James bilinç hakkındaki en
önemli noktanın bir "şey" değil
ama -beynin "kendisini
duzenlemeyecek kadar karmaşık ve
buyük olan sinir sistemini
yönlendirmek için- yaptığı şey, bir
süreç olduğunu fark etmiştir. Bu
süreç bizim geçmiş, şimdiki ve
42 WILLIAM JAMES
gruba benzetmiştir: "Bir düzine şeylerin bu akışın tek titreşiminde
kelime ve bir düzine adam alın; her bilindiklerini" varsaymak olduğu
birine bir kelime verin. Sonra onları sonucuna varır. Kant'ın aynı anda

''
Kimse tek başına basit bir
duyuma sahip olmaz: bilinç.
nesneler ve ilişkilerin
çeşitWiğiyle doludur.
William James
sıraya dizin ya da karışık halde
bırakın ve her birini kendi kelimesi
üzerinde olabildiğince yoğun
biçimde düşünmeye bırakın; tüm
cümlenin bilinci hiçbir yerde
olmayacaktır." Eğer bilinç ayrı ayrı
düşüncelerin akışı ise James
onların nasıl bir araya geldiklerini
görmekte zorlanır ve şöyle der: "a
düşüncesi ile b düşüncesi (a+b)
düşüncesiyle aynı değildir." İki
bir ses duymakla bir acı hissetmek
örneğinde olduğu gibi bazı
düşünceler ya da duyumların
kaçınılmaz biçimde bağlantılı
olduklarına inanır çünkü
bilincimize aynı anda giren her
düşünce, akış içinde bir titreşim ya
da bir akım yaratmak için bir araya
gelmektedir. Bu şekilde
bilincimizden akan kimi hı zlı kimi
yavaş pek çok akım olabilir. Hatta

''
gelecek zaman üzerine kafa
yormamızı, koşulları planlayıp
uyarlamamızı ve böylece James'in,
bilincin ana nedeni olduğuna
inandığı şeyi -sağ kalmayı­
başarabilmemizi sağlar.
Ancak James kesintisiz bir
bilincin yapısını tasavvur etmekte
zorlanmış ve bunu 12 kişilik bir
düşüncenin toplamı bir fikir
meydana getirmez. Bunların
yepyeni bir fikir oluşturmaları daha
muhtemeldir: Örneğin eğer a
düşüncesi "saat dokuz" ve b
düşüncesi de "tren 9.02'de kalkıyor"
ise bunları izleyen c düşüncesi
"treni kaçıracağım" olacaktır.
Düşünceleri birleştirmek
James, düşüncelerin bilinç akışı
içinde anlamlı şekilde nasıl bir
araya geldiklerini bulmanın en
basit yolunun "birlikte bilinen
James zihinlerimizde tutup, uzun
uzadıya düşünebileceğimiz
resimler oluşturduğumuz dinlenme
noktaları olduğunu bile öne sürer.
Bu dinlenme yerlerine "sabit
bölümler" ve hareket eden akımlara
da "geçici bölümler" adını verir ve
düşünmenin akımlar veya geçici
bölümler tarafından itilerek bir
sabit bölümden diğerine sürekli
olarak hareket ettiğini iddia eder.
Bu nedenle, amacı bizi bu şekilde
sürekli ileri itmek olan düşünce
akışımız tarafından bir sonuçtan

12-sözcüklü cümle sorunu James tarafından ayrı düşünceler­

den nası l kesintisiz bir bilinç oluştuğunu kavramada yaşadığı zor-
luğu göstermek için kullanılmıştır. Eğer her adam sadece tek bir
sözcüğün farkındaysa bütün sözcüğün bilincine nasıl varabilir?
 FELSEFİ KÖKENLER 43
Fransız post-empresyonist ressam
Georges Seurat'nın bu eseri saf renk
noktalarından oluşmuş. Beynimiz
yine de birbirinden ayrı bu unsurları
birleştirerek bir insan figürü görmemizi
sağlıyor.

diğerine "itilip" durduğumuzu

düşünür. Burada nihai bir sonuç
yoktur; bilinç bir şey değil ama
sürekli evrilen bir süreçtir.
James bilincin kişiye özgü
yapısına da dikkat çekerek
düş üncelerin bir düşünürden
bağımsız olamayacağını belirtir -
onlar, benim ya da s izin
düşüncelerinizdir. Her birinin bir
"sahibi" vardır ve asla "kendisinden
başka birinin bilincinde
oluşmazlar". Ve benliği oluşturan
"bizim bağlantılı olmalarını
ıstediğimiz şekilde bağlantılı olan"
bu düşüncelerdir. James,
düşünceler benlikten
ayrılamayacakları için bu benliği
incelemenin psikolojinin başlangıç
noktası olmas ı gerektiğini söyler.
Deneysel psikologlar buna
katılmazlar çünkü "benlik" deneye
koyulabilecek bir şey değildir
ancak James belli şeyler yapan ve
belli şekillerde hisseden bir benlik
anlayışıyla çalışmanın yeterli
olduğunu düşünür. Kendisini
davranışları aracılığıyla gösteren
bu benliğe "ampirik benlik" ad ı nı
verir ve her biri içgözlem kuram, duyguların bilinçli zihindeki algılanmasının, korku
aracı lığıyla incelenebilecek birkaç zihnimizin psikolojik durumumuzu duygusuna dönüştüğünü söyler.
bölümden oluştuğunu öne sürer: algılamasından doğduğunu öne Ja mes'in kuramına başka bir örnek
maddesel benlik, ruhsal benlik ve sürer. Bu k uramı açıklamak için de gülümsediğinizin bilincinde
sosyal benlik. James bir ayı görme ve sonra olduğunuz için mutlu
kaçma örneğini verir. Bu, ayıyı hissetmenizdir; önce mutlu
Duygu kuramı gördüğünüz, korktuğunuz ve hissedip sonra gülümsemezsiniz.
Bilinç araştırmalarının ilk korkudan kaçtığınızı göstermez.
başlarında James, duyg uların Aslında olan, ayıyı görüp Pragmatizm
gündelik hayatlarımızda önemli bir kaçmanızdır ve bilinçli korku James'in bir şeylerin doğru veya
rol oynadıkları nı fark eder ve duygusuna kaçma hareketi neden yanlış olduğuna inanm a şeklimize
meslektaşı Cari Lange ile birlikte olur. Bu, insanların çoğunun yaklaşımı bilinç kuramlarıyla
duyguların hareketlerimiz ve düşündüğü şeyin tersidir ama hakkındaki kuramlarıyla ilişkilidir.
davranışlarımızla ilişkisi hakkında James'in görüş, kaçmanın fiziksel " Doğrular gerçeklerden doğar..
bir kuram geliştirir. James-Lange etkilerinin -hızlı nefes alıp verme, ama ... bu arada 'gerçekler' doğru
Duygu Kuramı olarak bilinen bu yükselen kalp ritmi ve ağır terleme- değillerdir sadece gerçektirler.
44 WILLIAM JAMES
''
Tek bir kusursuz ve kesin
doğru vardır ... bilincin
varolduğuna dair mevcuL
olgunun doğrusu.
William James
''
Doğrular, kendi aralarında başlayan
ve biten düşüncelerin bir işlevidir".
James "doğru inançları" i nananın
yararlı buldukları olarak
tanımlamıştır. D üşüncelerin
yararlılığına bu vurgulama,
James'in düşüncesinin merkezi
olan Amerikan felsefi geleneği
pragmatizmin kalbinde yatar.
James, yaşamlarımız süresince
sürekli olarak "doğru"ları
birbirlerine karşı sınadığımızı ve
bilinçli inançlarımızın değişmeye
devam ettiğin i çünkü "eski
doğrular"ın değiştiğini ve bazen
"yeni doğrular"la yer değiştirdiğini
öne sürer. Bu kuram özellikle,
psikolojiyi de içeren tüm bilimsel
araştırmaların ilerleme yöntemiyle
ilişkilidir. James buna örnek olarak,
1902'de Marie ve Pierre Curie'nin
radyoaktif radyum elementini
keşiflerini gösterir. Curie'ler
araştırmaları sırasında "bir
anlığına sanki doğa düzeniyle ilgili
tüm bildiklerine ters düşer" bir
şekilde radyumun sınırsız
miktarlarda enerji yaymakta
olduğunu keşfetmişlerdir. Ancak bu
keşfi bilinçli bir şekilde
düşündükten sonra şu sonuca
varmışlardır: "Enerjiye ait eski
fikirlerimizi genişletmesine rağmen
enerjinin yapısında minimum
değişikliğe neden olmuştur." Bu
örnekte Curie'ler bilimsel bilgiyi
sorgulamış ve değiştirmişlerdir
ama özündeki doğrular
değişmeden kalmıştır.
Sonraki çalışmalar
James'in ölümünü izleyen dönem
davranışçı hareketin doğuşuna ve
bilince olan ilginin düşüşüne
tanıklık etmiştir. Böylece konu
üzerinde 1920'lerin başından
1950'lere kadar pek az
kuramlaştırma olmuştur. Buna
önemli bir istisna, beynin bütünsel
olarak işlediğini vurgulayarak, ayrı
olaylardansa tüm bilinçli
deneyimleri hesaba katan -bir
resme baktığımızda sadece ayrı
ayrı, noktaları, çizgileri ve şekilleri
görmez anlamlı bir bütünü
görürüz- Alman merkezli Gestalt
hareketidir. Bu kavram şimdi ünlü
Gestalt cümlesini oluşturmuştur:
"Bütün, parçaların toplamından
daha büyüktür."
Ancak 1908'lerden beri psikologlar
ve sinirbilimciler "bilinç
çalışmal arı" adı verilen yeni bir
araştırma alanı geliştirmişler, iki
ana ilgi alanına odaklanmışlardır:
Normal ve sağlıklı olduğu kabul
edilen insanların naklettikleri
şekliyle bilinç içeriği; farkındalık
durumları bir şekilde bozulmuş
insanların bilinçleri. İkinci grup,
deneklerin "bitkisel hayat" duru-
munda olduklarını da
-hastaların uyanık ve kendi ken-
dine nefes alabilir durumda ama
diğer tüm beyin işlevlerini kaybet-
tikleri koma hali- vakaları da kap-
sar. Her iki araştırmanın amacı da
Pierre ve Marie Curie'nin araştırma­
ları, pek çok bilimsel eser gibi, tamamen
karşı çıkılmasa da değiştirilmiş erken
kuramlardır. James, yeni "gerçekler"in de
benzer şekilde temel inançlarımızı sürek-
li değiştirdiğini iddia eder.
bilinçlilik halinin değerlendirmesi­
nin mümkün olduğunca nesnel
şekilde yapılmasının yollarını bul-
mak ve altında yatan mekanizma-
ları -fiziksel ve psikolojik- anla-
maktır.
Modern sinirbilimi bilincin
mekanizmaları olduğunu
göstermiştir. 20. yüzyılın son
yıllarına gelindiğinde İngiliz
moleküler biyolog ve biyofizikçi
Francis Crick bilincin, beynin özel
bir alanıyla -planlama, problem
çözme ve davranış kontrolü gibi
düşünce süreçleriyle ilgilenen alın
korteksi- ilişkili olduğunu iddia
etmektedir.
Kolombiyalı sinirbilimci Rodolfo
Linas tarafından yürütülen
araştırmalar bilinci talamusun
faaliyetleriyle birlikte beyin
korteksiyle ilişkilendirir. Beynin
merkezinin derinliklerinde yer alan
bir yapı olan talamus, beynin içinde
belirli aralıklarla titreşimler
yaratmaktan sorumludur; eğer bu
titreşimler bozulursa -enfeksiyon
veya genetik nedenlerle- kişi
epilepsi ve Parkinson gibi sinirsel
rahatsızlıkların yanı sıra depresyon
benzeri psikolojik durumlar da
yaşamaya başlayabilir. Ancak iş
bilincin tanımına geldiğinde
modern girişimler Mla belirsiz
kalmaktadır ve uygulanmaları
Beynin MRI çekimleri bu resmin
ortasında görülen ve bilinçle
bağlantıları varm ı ş gibi görünen
talamus gibi yapıları tanımlamaya
yardımcı ol muştur.

zordur. Örneğin Amerikalı

sinirbilimci Antonio Damasio
bilinci "neler olduğu duygusu"
olarak adlandırır ve "bir
organizmanın kendi benliğinin ve
çevresinin farkında olması" olarak
tanımlar. William James'in öne
sü rdüğü gibi, bilincin
ta nımlanması çok zordur.

Kalıcı miras
James'in 1890 tarihli Psikolojinin
Ilkeleri kitabının düzenlenmiş
versiyonu hala basılmaktadır ve
düşünceleri pek çok psikologun
yanı sıra diğer bilim insanların ve
düşünürler üzerinde de derin izler
bırakmıştır. James'in pragmatik
felsefesinin gerçeklere uygulanması
"doğru" olana değil "düşünülmesi
ya rarlı olana" yoğunlaşma­
psikolojinin zihinle bedenin ayrı
olup olmadıkları sorusundan
dikkaL, hafıza, muhakeme, hayal
giıcü ve tasarı gibi zihinsel süreçler
uzerinde daha yararlı bir çalışmaya
qeçmesine yardımcı olmuştur.
James yaklaşımın ın filozoflarla
psikologları "soyutluk, sabit ilkeler,
kapalı sistemler, varmış gibi
bağımsız psikoloji dersleri kuruluşunun 75. yılı
verilmemektedir. Ancak 20 yıl kutlamalarındaki konuşmasında, o
içinde ABD' de 24 üniversite ve zamanlar California
kolej psikolojiyi ayrı bir akademik Üniversitesi'nde Emeritus Psikoloji
disiplin olarak tanımış ve alanda Profesörü olan David Krech,
diploma vermeye başlamıştır. Üç James'ten "psikolojinin babası"
uzman psikoloji dergisi ve bir olarak bahsetmiştir. •
profesyonel kuruluş - Amerikan
Psikoloji Derneği- de aynı dönemde
kurulmuştur.
James "deneysel çalışmalardan
nefret ettiğini" iddia etmesine
rağmen deneysel psikolojiyi

yapılan mutlaklıklar ve kökenlerden
uzaklaştırıp olgular, eylem ve güce
yaklaştırmaya" yardımcı olduğunu
one sürer. James'in -
yaşadıklarım ızı küçük detaylara
bölmek için iç gözleme dayalı,
yapısalcı yaklaşımının tersine-
farklı çevrelerin eylemlerimiz
üzerindeki etkilerini de içeren,
olayların bütüncüllüğüne
odaklanma ısrarı da davranış
Amerika'ya tanıtan kişidir. Bunu
yapmıştır çünkü bir kuramı
kanıtlamanın ya da çürütmenin en
iyi yolunun bu olduğunun farkın
varmıştır. Ancak özellikle zihinsel
süreçlerde bir keşif gereci olarak iç
gözlem kullanımına da önem
vermeye devam etmiştir.
Psikoloji, algısındaki bu kayma
ve ilgi alanının (James'in deyişiyle)
"sıkıcı, küçük bir konu" olarak kabul
''
Kaybolan görüntüler gibi tüm
bu bilinç halleri de birbirleri
içinde eriyip giderler. Bir
uzatılmış bilinçten, aralıksız
bir akıştan başka bir şey
değildirler.
William James

anlayışımızı şekillendirmiştir.
James 1875'te Harvard'da
hocalık yapmaya başlamadan önce
hıçbir Amerikan üniversitesinde
''
edilmekten geniş çapta yararlı bir
disipline dönüşmesindeki en büyük
payı James'e borçludur. 1977'de
Amerikan Psikoloji Derneği'nin
Another random document with
no related content on Scribd:
 A W O R D to a

F R E E H O L D E R.
W HAT are you going to do? To vote for a parliament man? I
hope then you have taken no money. For doubtless you
know the strictness of the oath, That you have received no “Gift or
reward, directly or indirectly, nor any promise of any, on account of
your vote” in the ensuing election. Surely you start at perjury! At
calm, fore-thought, deliberate, wilful perjury. If you are guilty already,
stop. Go no farther. ’Tis at the peril of your soul. Will you sell your
country? Will you sell your own soul? Will you sell your God, your
Saviour? Nay God forbid! rather cast down just now the thirty pieces
of silver or gold, and say, “Sir, I will not sell heaven. Neither you, nor
all the world is able to pay the purchase.”

I hope you have received nothing else, neither will receive; no

entertainment, no meat, or drink. If this is given you on account of
your vote, you are perjured still. How can you make oath, you have
received no gift? This was a gift, if you did not buy it. What will you
sell your soul to the devil for a draught of drink, or for a morsel of
bread? Oh consider what you do. Act, as if the whole election
depended on your single vote: And as if the whole parliament
depended (and therein the whole nation) on that single person whom
you now chuse to be a member of it.
 But if you take nothing of any, for whom shall you vote? For the
man that loves God. He must love his country, and that from a
steady, invariable principle. And by his fruits you shall know him. He
is careful to abstain from all appearance of evil. He is zealous of
good works, as he has opportunity, doing good to all men. He uses
all the ordinances of God and that both constantly and carefully. And
he does this, not barely as something he must do; or what he would
willingly be excused from. No; he rejoices in this his reasonable
service, as a blessed privilege of the children of God.

But what if none of the candidates have these fruits? Then vote
for him that loves the king: king George, whom the wise providence
of God has appointed to reign over us. He ought to be highly
esteemed in love, even for his office sake. A king is a lovely, sacred
name. He is a minister of God unto thee for good. How much more,
such a king, as has been in many respects, a blessing to his
subjects. You may easily know those who love him not. For they
generally glory in their shame. They are not afraid to speak evil of
dignities: no, not even of the ruler of their people.

Perhaps you will say, but I love my country, Therefore I am for the
country-interest. I fear, you know not what you say. Are you against
your king because you love your country? Who taught you to
separate your king from your country? To set one against the other?
Be assured, none that loves either. True lovers of their country do
not talk in this senseless manner.

Is not the interest of the king of England and of the country of

England, one and the same? If the king is destroyed, doth it profit the
country? If the country, does it profit the king? Their interest cannot
be divided. The welfare of one is the welfare of both.
 Have you an objection of a different kind? Do you say, I am for
the church? The church of England for ever! Therefore I vote for
――. He is a true churchman, a lover of the church. Are you sure of
that? Friend, think a little. What kind of a churchman is he? A
whoring churchman? A gaming churchman? A drunken churchman?
A lying churchman? A cursing and swearing churchman? Or, a red-
hot persecuting churchman, that would send all dissenters to the
devil at a clap? For shame! for shame! Do you call a man a
churchman, who knows no more of God than a Turk? Call a man a
churchman, that does not even pretend to so much religion, as
would serve an honest Heathen? He is a lover of the church who is a
lover of God, and consequently of all mankind. Whoever else talks of
loving the church is a cheat. Set a mark upon that man.

Above all, mark that man, who talks of loving the church, and
does not love the king. If he does not love the king, he cannot love
God. And if he does not love God, he cannot love the church. He
loves the church and the king just alike. For indeed he loves neither
one nor the other.

Oh beware, you who truly love the church, and therefore he

cannot but love the king: beware of dividing the king and the church,
any more than the king and country. Let others do as they will, what
is that to you? Act you as an honest man, a loyal subject, a true
Englishman, a lover of the country, a lover of the church; in one
word, a Christian! One that fears nothing but sin, that seeks nothing
but heaven, and that desires nothing but God. Nothing but glory to
God in the highest, and on earth peace, goodwill towards men!
 A D V I C E to a

S O L D I E R.
AREaway
1. you to die? Must you leave this world, and carry nothing of it
with you? Naked as you came out of your mother’s
womb, naked shall you return. And are you never to come
back into this world? Have you no more place under the sun? When
you leave these houses and fields, this flesh and blood, do you part
with them for ever? Are you sure of this? Must all men die? Can
none at all escape death? Do rich men likewise die, and leave their
riches for others? Do princes also fall and die like one of their
people? Can you then escape it? You do not think so. You know
death is as sure as if you felt it already: as if you was now gasping
for life, sweating and trembling in those last pangs, till the soul
started off from the quivering lips, into the boundless ocean of
eternity.
 2. And are you to be judged? How is this to be? Why, the Son of
God shall come in his glory, and all his holy angels with him; and
then shall he sit upon the throne of his glory. And before him shall be
gathered all nations, and he shall separate them from one another,
as a shepherd divideth his sheep from the goats. Behold he cometh
with clouds! And every eye shall see him, which is, and which was,
and which is to come, the Almighty! And I saw (wilt thou also say) a
great white throne, and him that sat thereon, from whose face the
earth and the heavens fled away, and there was found no place for
them. And I saw the dead, small and great, stand before God; and
they were judged, every man according to his works. And shalt thou
also be judged according to thy works? All thy works, whether they
be good or evil? Yea, and for every idle word which thou shalt speak,
thou shalt give an account in the day of judgment. But this is not all:
the Lord, the judge searcheth the heart, and trieth the reins. He
understands all thy thoughts; and for all these likewise he shall bring
thee into judgment. Supposest thou it is enough to be outwardly
good? What! though thy inward parts are very wickedness? And are
they not? Is not thy soul fallen short of the glory (the glorious image)
of God? Look into thy breast. Art thou not a fallen spirit? Dost thou
not know and feel, how very far thou art gone from original
righteousness? Desperately full thou art of all evil, and naked of all
good? Is there not in thee, an earthly, sensual, devilish mind? A mind
that is enmity against God? ’Tis plain there is. For thou dost not love
God. Thou dost not delight in him. He is not the desire of thy eyes, or
the joy of thy heart. Thou lovest the creature more than the Creator.
Thou art a lover of pleasure more than a lover of God. O how wilt
thou stand in the judgment!
 3. Are you then to go to heaven or hell? It must be either to one
or the other. I pray God you may not go to hell! for who can dwell
with everlasting burnings? Who can bear the fierceness of that
flame, without even a drop of water to cool his tongue? Yea, and that
without end; for as the worm dieth not so the fire is not quenched.
No, whoever is once cast into that lake of fire, shall be tormented
day and night for ever and ever. O eternity! eternity! Who can tell the
length of eternity? I warn thee now, before God, and the Lord Jesus
Christ, that thou come not into that place of torment!

4. But alas! Is not hell now begun in thy soul? Does thy
conscience never awake? Hast thou no remorse at any time? No
sense of guilt? No dread of the wrath of God? Why these (if thou art
not saved from them in this life) are the worm that never dieth. And
what else is thy carnal mind? Thy enmity against God? Thy foolish
and hurtful lusts, thy inordinate affections? What are pride, envy,
malice, revenge? Are they not vipers gnawing thy heart? May they
not well be called, the dogs of hell? Canst thou be out of hell, while
these are in thy soul? While they are tearing it in pieces, and there is
none to help thee? Indeed they are not fully let loose upon thee. And
while thou seest the light of the sun, the things of the world that
surround thee, or the pleasures of sense divert thy thoughts from
them. But when thou canst eat and drink no more, when the earth,
with the works thereof is burnt up, when the sun is fallen from
heaven, and thou art shut up in utter darkness, what a state wilt thou
be in then? Mayst thou never try! Seek thou a better habitation, a
house of God eternal in the heavens.
 5. There the wicked cease from troubling, there the weary are at
rest. For God shall wipe away all tears from their eyes; and there
shall be no more death, neither sorrow nor crying; neither shall there
be any more pain, but everlasting joy upon their heads. But this joy
our ears have not yet heard, neither has it entered into the heart of
man to conceive. Yet a little of it the children of God can conceive,
from what they already enjoy. For the kingdom of heaven is within
them. God has given them eternal life; the life which is hid with Christ
in God. They have heaven upon earth; righteousness and peace,
and joy in the Holy Ghost. Their souls are renewed in the image of
God. They love God. They are happy in him; and they love their
neighbour (that is every man) as themselves, as their own souls.
Being justified by faith, they have peace with God, yea, a peace
which passeth all understanding. And they rejoice in him, knowing
their sins are blotted out; that they are accepted in the beloved, and
that they are going to an inheritance incorruptible undefiled, and that
fadeth not away.

6. Will you reply to all this, “But I am a soldier, and have therefore
nothing to do with these things?” Hold! Have soldiers nothing to do
with death? How so? Do soldiers never die? can you fright death
away? No, my friend; he will not regard all your big words and looks;
nor all the weapons of your warfare. You can neither conquer, nor
escape him. Your profession may excuse you from many other
things; but there is no excusing yourself from death. Are you less
sure of this than other men are? No; there is one lot for all. Are you
farther from it than they? Nay, rather nearer. You live in the very jaws
of death. Why then a soldier (if there be any difference) has more to
do with death than other men. It is not far from every one of us: but,
to him, it is just at the door.
 7. Or, do you fancy a soldier has nothing to do with judgment?
Will you say then (as poor Captain Uratz did, when he was ask’d a
few minutes before his death, if he had made his peace with God) “I
hope God will deal with me like a gentleman?” But God said unto
him, “Thou fool! I will deal with thee, as with all mankind. There is no
respect of persons with me. I reward every man according to his
works.” Thou also shalt receive of the righteous judge, according to
the things which thou hast done in the body. Death levels all; it
mingles in one dust the gentleman, soldier, clown and beggar; it
makes all these distinctions void. When life ends so do they. Holy or
unholy is the one question then. Lo! the books are opened, that all
the dead may be judged according to the things that are written
therein! O may thy name be found written in the book of life!
 8. For, have soldiers nothing to do with hell? Why then is it so
often in thy mouth? Dost thou think God does not hear the prayer?
And how often hast thou prayed him, To damn thy soul? Is his ear
waxed heavy that it cannot hear? I fear thou wilt find it otherwise.
Was not he a soldier too, (and a terrible one) to whom God said of
old, “Hell from beneath is moved for thee, to meet thee at thy
coming?” And what marvel? For sin is the high road to hell. And
have soldiers nothing to do with sin? Alas! How many of you wallow
therein, yea and glory in your shame? How do you labour to work out
your own damnation! O poor work, for poor wages! The wages of sin
is death; the wages of cursing, of swearing, of taking the name of
God in vain, of sabbath-breaking, drunkenness, revenge, of
fornication, adultery, and all uncleanness. Now, art thou clear of
these? Does not thy own heart smite thee? Art thou not condemned
already? What voice is that which sounds in thine ears? Is it not the
voice of God? Shall I not visit for these things, saith the Lord? Shall
not my soul be avenged on such a sinner as this? It is a fearful thing
to fall into the hands of the living God! Be very sure that thou art
stronger than he, before thou fliest in his face! Do not defy God,
unless thou canst overcome him. But canst thou indeed? O no. Do
not try. Do not dare him to do his worst. Why should he destroy both
thy body and soul in hell? Why shouldst thou be punished with
everlasting destruction, from the presence of the Lord and from the
glory of his power?

*9. But if there were no other hell, thou hast hell enough within
thee. An awakened conscience is hell. Pride, envy, wrath, hatred,
malice, revenge; what are these but hell upon earth? And how often
art thou tormented in these flames? Flames of lust, envy, or proud
wrath? Are not these to thy soul, when blown up to the height, as it
were a lake of fire, burning with brimstone? Flee away before the
great gulph is fixt: escape, escape for thy life! If thou hast not
strength, cry to God, and thou shalt receive power from on high: and
he whose name is rightly called Jesus, shall save thee from thy sins.
 10. And why should he not? Has a soldier nothing to do with
heaven? God forbid that you should think so! Heaven was designed
for you also. God so loved your soul, that he gave his only begotten
Son, that you, believing in him, might not perish, but have everlasting
life. Receive then the kingdom, prepared for you from the foundation
of the world! This, this is the time to make it sure; this short,
uncertain day of life. Have you then an hour to spare? No; not a
moment. Arise, and call upon thy God. Call upon the Lamb who
taketh away the sins of the world, to take away thy sins. Surely he
hath borne thy griefs, and carried thy sorrows! He was wounded for
thy transgressions, and bruised for thy iniquities. He hath paid the
ransom for thy soul. Believe in him, and thou shalt be saved. Art thou
a sinner? He came, not to call the righteous, but sinners to
repentance. Art thou a lost, undone sinner? He came to seek and to
save that which was lost. May he that gave himself for thee, give
thee ears to hear, and a heart to understand his love! So shalt thou
also say, “The life I now live, I live by faith in the Son of God.” So
shall the love of God be shed abroad in thy heart, and thou shalt
rejoice with joy unspeakable. Thou shalt have the mind that was in
Christ, and shalt so walk as he also walked; till having fought the
good fight, and finished thy course, thou receive the crown that
fadeth not away!

The End of the Ninth Volume.

*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK THE WORKS
OF THE REV. JOHN WESLEY, VOL. 09 (OF 32) ***

Updated editions will replace the previous one—the old editions

will be renamed.

Creating the works from print editions not protected by U.S.

copyright law means that no one owns a United States copyright
in these works, so the Foundation (and you!) can copy and
distribute it in the United States without permission and without
paying copyright royalties. Special rules, set forth in the General
Terms of Use part of this license, apply to copying and
distributing Project Gutenberg™ electronic works to protect the
PROJECT GUTENBERG™ concept and trademark. Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if
you charge for an eBook, except by following the terms of the
trademark license, including paying royalties for use of the
Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for
copies of this eBook, complying with the trademark license is
very easy. You may use this eBook for nearly any purpose such
as creation of derivative works, reports, performances and
research. Project Gutenberg eBooks may be modified and
printed and given away—you may do practically ANYTHING in
the United States with eBooks not protected by U.S. copyright
law. Redistribution is subject to the trademark license, especially
commercial redistribution.

START: FULL LICENSE

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
 PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the

free distribution of electronic works, by using or distributing this
work (or any other work associated in any way with the phrase
“Project Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of
the Full Project Gutenberg™ License available with this file or
online at www.gutenberg.org/license.

Section 1. General Terms of Use and

Redistributing Project Gutenberg™
electronic works
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™
electronic work, you indicate that you have read, understand,
agree to and accept all the terms of this license and intellectual
property (trademark/copyright) agreement. If you do not agree to
abide by all the terms of this agreement, you must cease using
and return or destroy all copies of Project Gutenberg™
electronic works in your possession. If you paid a fee for
obtaining a copy of or access to a Project Gutenberg™
electronic work and you do not agree to be bound by the terms
of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only

be used on or associated in any way with an electronic work by
people who agree to be bound by the terms of this agreement.
There are a few things that you can do with most Project
Gutenberg™ electronic works even without complying with the
full terms of this agreement. See paragraph 1.C below. There
are a lot of things you can do with Project Gutenberg™
electronic works if you follow the terms of this agreement and
help preserve free future access to Project Gutenberg™
electronic works. See paragraph 1.E below.
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the
Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the
collection of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the
individual works in the collection are in the public domain in the
United States. If an individual work is unprotected by copyright
law in the United States and you are located in the United
States, we do not claim a right to prevent you from copying,
distributing, performing, displaying or creating derivative works
based on the work as long as all references to Project
Gutenberg are removed. Of course, we hope that you will
support the Project Gutenberg™ mission of promoting free
access to electronic works by freely sharing Project
Gutenberg™ works in compliance with the terms of this
agreement for keeping the Project Gutenberg™ name
associated with the work. You can easily comply with the terms
of this agreement by keeping this work in the same format with
its attached full Project Gutenberg™ License when you share it
without charge with others.

1.D. The copyright laws of the place where you are located also
govern what you can do with this work. Copyright laws in most
countries are in a constant state of change. If you are outside
the United States, check the laws of your country in addition to
the terms of this agreement before downloading, copying,
displaying, performing, distributing or creating derivative works
based on this work or any other Project Gutenberg™ work. The
Foundation makes no representations concerning the copyright
status of any work in any country other than the United States.

1.E. Unless you have removed all references to Project

Gutenberg:

1.E.1. The following sentence, with active links to, or other

immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must
appear prominently whenever any copy of a Project
Gutenberg™ work (any work on which the phrase “Project
Gutenberg” appears, or with which the phrase “Project
Gutenberg” is associated) is accessed, displayed, performed,
viewed, copied or distributed:

This eBook is for the use of anyone anywhere in the United

States and most other parts of the world at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it
away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg
License included with this eBook or online at
www.gutenberg.org. If you are not located in the United
States, you will have to check the laws of the country where
you are located before using this eBook.

1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is

derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not
contain a notice indicating that it is posted with permission of the
copyright holder), the work can be copied and distributed to
anyone in the United States without paying any fees or charges.
If you are redistributing or providing access to a work with the
phrase “Project Gutenberg” associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of
paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or obtain permission for the use
of the work and the Project Gutenberg™ trademark as set forth
in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is

posted with the permission of the copyright holder, your use and
distribution must comply with both paragraphs 1.E.1 through
1.E.7 and any additional terms imposed by the copyright holder.
Additional terms will be linked to the Project Gutenberg™
License for all works posted with the permission of the copyright
holder found at the beginning of this work.

1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project

Gutenberg™ License terms from this work, or any files
containing a part of this work or any other work associated with
Project Gutenberg™.
 1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute
this electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1
with active links or immediate access to the full terms of the
Project Gutenberg™ License.

1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form,
including any word processing or hypertext form. However, if
you provide access to or distribute copies of a Project
Gutenberg™ work in a format other than “Plain Vanilla ASCII” or
other format used in the official version posted on the official
Project Gutenberg™ website (www.gutenberg.org), you must, at
no additional cost, fee or expense to the user, provide a copy, a
means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original “Plain Vanilla ASCII” or other
form. Any alternate format must include the full Project
Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,

performing, copying or distributing any Project Gutenberg™
works unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or

providing access to or distributing Project Gutenberg™
electronic works provided that:

• You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
the use of Project Gutenberg™ works calculated using the
method you already use to calculate your applicable taxes. The
fee is owed to the owner of the Project Gutenberg™ trademark,
but he has agreed to donate royalties under this paragraph to
the Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty
payments must be paid within 60 days following each date on
which you prepare (or are legally required to prepare) your
periodic tax returns. Royalty payments should be clearly marked
as such and sent to the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation at the address specified in Section 4, “Information
 about donations to the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation.”

• You provide a full refund of any money paid by a user who

notifies you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that
s/he does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™
License. You must require such a user to return or destroy all
copies of the works possessed in a physical medium and
discontinue all use of and all access to other copies of Project
Gutenberg™ works.

• You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of

any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in
the electronic work is discovered and reported to you within 90
days of receipt of the work.

• You comply with all other terms of this agreement for free
distribution of Project Gutenberg™ works.

1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project

Gutenberg™ electronic work or group of works on different
terms than are set forth in this agreement, you must obtain
permission in writing from the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, the manager of the Project Gutenberg™
trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3
below.

1.F.

1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend

considerable effort to identify, do copyright research on,
transcribe and proofread works not protected by U.S. copyright
law in creating the Project Gutenberg™ collection. Despite
these efforts, Project Gutenberg™ electronic works, and the
medium on which they may be stored, may contain “Defects,”
such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or corrupt
data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other
medium, a computer virus, or computer codes that damage or
cannot be read by your equipment.

1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES -

Except for the “Right of Replacement or Refund” described in
paragraph 1.F.3, the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation, the owner of the Project Gutenberg™ trademark,
and any other party distributing a Project Gutenberg™ electronic
work under this agreement, disclaim all liability to you for
damages, costs and expenses, including legal fees. YOU
AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE,
STRICT LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH
OF CONTRACT EXCEPT THOSE PROVIDED IN PARAGRAPH
1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER
THIS AGREEMENT WILL NOT BE LIABLE TO YOU FOR
ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE
OR INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF
THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE.

1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If

you discover a defect in this electronic work within 90 days of
receiving it, you can receive a refund of the money (if any) you
paid for it by sending a written explanation to the person you
received the work from. If you received the work on a physical
medium, you must return the medium with your written
explanation. The person or entity that provided you with the
defective work may elect to provide a replacement copy in lieu
of a refund. If you received the work electronically, the person or
entity providing it to you may choose to give you a second
opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund.
If the second copy is also defective, you may demand a refund
in writing without further opportunities to fix the problem.

1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set

forth in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’,
WITH NO OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS
OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR
ANY PURPOSE.

1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied

warranties or the exclusion or limitation of certain types of
damages. If any disclaimer or limitation set forth in this
agreement violates the law of the state applicable to this
agreement, the agreement shall be interpreted to make the
maximum disclaimer or limitation permitted by the applicable
state law. The invalidity or unenforceability of any provision of
this agreement shall not void the remaining provisions.

1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the

Foundation, the trademark owner, any agent or employee of the
Foundation, anyone providing copies of Project Gutenberg™
electronic works in accordance with this agreement, and any
volunteers associated with the production, promotion and
distribution of Project Gutenberg™ electronic works, harmless
from all liability, costs and expenses, including legal fees, that
arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project
Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or additions or
deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any Defect
you cause.

Section 2. Information about the Mission of

Project Gutenberg™
Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of
computers including obsolete, old, middle-aged and new
computers. It exists because of the efforts of hundreds of
volunteers and donations from people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the

assistance they need are critical to reaching Project
Gutenberg™’s goals and ensuring that the Project Gutenberg™
collection will remain freely available for generations to come. In
2001, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation was
created to provide a secure and permanent future for Project
Gutenberg™ and future generations. To learn more about the
Project Gutenberg Literary Archive Foundation and how your
efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 and the
Foundation information page at www.gutenberg.org.

Section 3. Information about the Project

Gutenberg Literary Archive Foundation
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-
profit 501(c)(3) educational corporation organized under the
laws of the state of Mississippi and granted tax exempt status by
the Internal Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal
tax identification number is 64-6221541. Contributions to the
Project Gutenberg Literary Archive Foundation are tax
deductible to the full extent permitted by U.S. federal laws and
your state’s laws.

The Foundation’s business office is located at 809 North 1500

West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact
links and up to date contact information can be found at the
Foundation’s website and official page at
www.gutenberg.org/contact

Section 4. Information about Donations to

the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation
Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without
widespread public support and donations to carry out its mission
of increasing the number of public domain and licensed works
that can be freely distributed in machine-readable form