Antik Yunan Serami■i Protogeometrik

Dönem den Arkaik Dönem e 1st Edition

Cenker Atila
Visit to download the full and correct content document:
https://ebookstep.com/product/antik-yunan-seramigi-protogeometrik-donem-den-arkai
k-donem-e-1st-edition-cenker-atila/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Antik Yunan 1st Edition Umberto Eco

https://ebookstep.com/product/antik-yunan-1st-edition-umberto-
eco/

Antik Yunan da Mit ve Dü■ünce 1st Edition Jean Pierre

Vernant

https://ebookstep.com/product/antik-yunan-da-mit-ve-dusunce-1st-
edition-jean-pierre-vernant/

Antik Yunan Dünyas■nda S■n■f Mücadelesi 2nd Edition

Geoffrey Ernest Maurice De Ste Croix

https://ebookstep.com/product/antik-yunan-dunyasinda-sinif-
mucadelesi-2nd-edition-geoffrey-ernest-maurice-de-ste-croix/

manuale del giocatore 5th Edition D D

https://ebookstep.com/product/manuale-del-giocatore-5th-edition-
d-d/
História e pós modernidade 1st Edition José D Assunção
De Barros

https://ebookstep.com/product/historia-e-pos-modernidade-1st-
edition-jose-d-assuncao-de-barros/

Perseguindo Adeline Gato e Rato Livro 2 1st Edition

Carlton H D

https://ebookstep.com/product/perseguindo-adeline-gato-e-rato-
livro-2-1st-edition-carlton-h-d/

Física IV: Ótica e Física Moderna Hugh D. Young

https://ebookstep.com/product/fisica-iv-otica-e-fisica-moderna-
hugh-d-young/

Un royaume d ombres et d épines 1st Edition L J Andrews

https://ebookstep.com/product/un-royaume-d-ombres-et-d-
epines-1st-edition-l-j-andrews/

Dictionnaire amoureux du mauvais goût 1st Edition

Nicolas D Estienne D Orves

https://ebookstep.com/product/dictionnaire-amoureux-du-mauvais-
gout-1st-edition-nicolas-d-estienne-d-orves/
*

o
o
�
•

o
""'t
.
 ANTiK YUNAN SERAMiGi
Protogeometrik Donem' den Arkaik Donem' e
(MÕ 1050-620)

Doç. Dr. Cenker ATiLA

 MYRiNA YAYINLARI
Yaym No: 21
Arkeoloji-Sanat: 003

ANTiK YUNAN SERAMiGi

Protogeornetrik Dõnern' den Arkaik Dõnern' e
(MÕ 1050-620)

Yazan: Cenker Atila

ISBN No: 978-605-73817-0-5
Birinci Bask1: Aralik 2021

Kapak ve Sayfa Tasanm1: Cenker Atila

Kapak Resmi: Hirshfeld Ressarn1'na ait
Geornetrik Dõnern'e tarihli krater

Bu kitabm yaym haklan sakhd1r.

Yaymcmm izni olrnaks1zm çogaltilarnaz.

Bask1: Vadi Grafik Tasanrn ve Reklarnc1hk Ltd. $ti.

Yeni Mahalle/ ANKARA
Sertifika No: 47479

Myrina Yaymlan
Myrina Yaymlan Sertifika No: 52509
Web: http//:www.rnyrinayayinlari.corn.tr
E-posta: info@rnyrinayayinlari.corn.tr
Instagram: rnyrinayayinlari
Bu kitap,

Antik Yunan seramiginin dõnemlerinin belirlenmesi, kronoloji­

sinin olu�turulmas1, ressamlarmm tespit edilmesi ve sanat geli­
�iminin anla�Ilmasmda büyük emegi geçen a�agtdaki degerli
bilim insanlanna armagan edilmi�tir.

Sir John BEAZLEY

Vincent R. D'Arba DESBOROUGH
Nicolas COLDSTREAM
John M. COOK
Robert M. COOK
Sir John BOARDMAN
Humfry PAYNE
Eva BRANN
Evelyn Lord SMITHSON
Güven BAKIR
 ÍÇÍNDEKÍLER

iÇiNDEKiLER ............................................................ 1

ÕNSÕZ .................................... ................................. 5

GiRi� ........................................................................ 9
ANTiK DÕNEM SERAMiGiNE GiRi� ........................... 17

ANTiK YUNAN SERAMiGiNiN DÕNEMLERi.. .............. 19

PROTOGEOMETRiK DÕNEM (MÕ 1050-900) ..................21

A. ERKEN PROTOGEOMETRÍK DÕNEM (MÕ 1050-1000). 25
B. ORTA PROTOGEOMETRÍK DÕNEM (MÕ 1000-960) ..... 31
C. GEÇ PROTOGEOMETRÍK DÕNEM (MÕ 960-900) ......... 35
GEOMETRiK DÕNEM (MÕ 900-710) .............................. 41

GEOMETRiK DÕNEM KRONOLOJiSi.. . . . . . . . . . . . . . ....... . ... .43

A. ERKEN GEOMETRiK DÓNEM (MÓ 900-850) 48

B. ORTA GEOMETRÍK DÓNEM (MÓ 850-760) . . . . . . . . . . . . . 51
C. GEÇ GEOMETRÍK DÓNEM (MÓ 760-710) . . . . . . . . . . . . . . . 55

GEÇ GEOMETRiK Ia (MÕ 760-750) ............................... 56

Dipylon Ressarni (Dipylon Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . ... . 56 .

GEÇ GEOMETRiK lb (MÕ 750-735) ............................ 60

Hirschfeld Ressarni (Hirschfeld Painter) . . . .. .. . . . .. . . . . . . . . . . . . 60
.

Larnbros Atõlyesi (Larnbros Workshop) . . .. . . . . . . . . . . . .. .. . . . . . . 61

Atina 706 Atõlyesi (Workshop Of Athens 706) . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Antik Yunan Dünyasmda ilk Yaz1
ve Dipylon Oinokhoesi. . . . .. . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . .. 62
. . . . .

GEÇ GEOMETRiK DÕNEM II (MÕ 735-700)............... 64

Sub-Dipylon Grubu (The Sub-Dipylon Group) . . . . . . .... . . . . . . 65
Philadelphia Ressarni (Philadelphia Painter) . . .. . . . .. .. . . . .. . . 66 .

Atina 894 Atõlyesi (The Workshop of Athens 894) . . . ........... 67

Asker-Ku� Atõlyesi (The Soldier-Bird Workshop) . . . . .. . ... .67 .

Ku�yerni Ressarn1/Atõlyesi
(The Birdseed Painter/Workshop) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . 68
Kugu Ressarni (The Swan Painter) . .. . .. . . . . .. . . . . . ... . . .. . . . . . 69
. . .

-1 -
 Çengel Swastika Atõlyesi
(The Workshop of The Hooked Swastikas) . . . . . . . . . . . . ............ 69
Ku§ ve Baklava Dilirni Ressarni
(The Bird And Lozenge Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
. . . . . .

Çmguak Grubu (The Rattle Group) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

. . . . . . . . . .

Anavysos Ressarru (The Anavysos Painter) . . . . . . . . . . . . 70. . . . . . . . .

Aslan Ressarni (The Lion Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............ 71

Konsantrik Daire Grubu (Consentric Circle Group) . . . . . . . . . . . . 72
Atina 897 Atõlyesi (The Workshop of Athens 897) . . . . . . . . . . 72 . .

Benaki Ressarni (The Benaki Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 .

Stathatou Ressarni (The Statatou Hand) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 .

Av Grubu (The Hunt Group) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

.

GEOMETRiK DÕNEM'DE
ATTiKA DI�INDAKi MERKEZLER ........................... ..... 79

EUBOEA (EGRiBOZ ADASI) 80

....................................

Cesnola Ressarni (The Cesnola Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 . . .

KiKLAD ADALARI. ........................... . .................... 82

DELOS ADASI. .................................................. ..... 82
MELOS ADASI. ...................................................... 82
Rottiers Ressarni (The Rottiers Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

ARGOLiS BÕLGESi. ............................................... 84

Asine' deki Attika Etkili Kaplar
(The Attizing Work of Asine) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
.

Tarh§an Atlar Ressarni (Painter of Sparring Horses) . . . . . . . . . 86

Çit Atõlyesi (The Fence Workshop) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
. . .

Verdelis Ressarni (The Verdelis Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

Schliernann Ressarni (Schliernann Painter) . . . . . . . . . . . . ..... . . ... 87 . . .

Atina 877 Ressarni (The Painter of Athens 877) . . . . . . .............. 87

Argos C 201 Ressarni (The Master of Argos C 201 ) . . . . . . . . . . . . 88
Dans Ressarni (The Dance Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

BOEOTiA BÕLGESi. ................................................ 90

GiRiT GEOMETRiK DÕNEM SERAMiGi.. 93 .................

Girit Ku§ Atõlyesi (The Cretan Bird Workshop) . . . . . . . . . . . . . . 93 .

-2-
GEOMETRÍK DÕNEM VAZO FORMLARI. .................... 95

GEOMETRÍK DÕNEM'DE KONULAR ........................... 97

ORÍENTALÍZAN DÕNEM (MÕ 720/710-630/620) .............. 99

PROTOATTÍK DÕNEM (MÕ 710-630/620) ...................... 103

A. ERKEN PROTOATTÍK DÕNEM (MÕ 710-675) ....... 105

Analatos Ressarni (Analatos Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 05
Mesogeia Ressarni (Mesogeia Painter) 111
"N" Ressarni ("N" Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1 2
Passas Ressarni (Passas Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1 3
B. ORTA PROTOATTÍK DÕNEM
(SÍYAH-BEYAZ STÍL EVRESÍ) (MÕ 675-650) ............... 117
Polyphemos Ressarni (Polyphemos Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1 8
Koç-Sürahi Ressarni (Ram-Jug Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Orestes Ressarni (Oresteia Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
New York Nessos Ressarni (NY Nessos Painter) . . . . . . . . . .. . . . . . 123
Dama Tahtas1 Ressarni (Checkerboard Painter) . . . . . . . . . . . . . . . 126
Pernice Ressarni (Pernice Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Kerameikos Muglan/Ma�rapalan Grubu
Group of Kerameikos Mugs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
C. GEÇ PROTOATTÍK DÕNEM (MÕ 650-620) ............ 131
Berlin A34 Ressam1/Kadm Ressarni
(Painter of Berlin A34/Woman Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 132
Aslan Ressarni (Lion Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Piraeus Ressarni (Piraeus Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Nessos Ressam1/Khimeira Ressarni
(The Nessos/Netos Painter/Chimaera Painter) . . . . . . . . . . . . . . . .. 135
Gorgon Ressarni (Gorgon Painter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 139
OREÍNTALÍZAN DÕNEM'DE
ATTÍKA DI�INDAKÍ MERKEZLER . .
............. ....... .. . 141
... . . .

SONUÇ VE DEGERLENDÍRME ..................................... 147

VAZO FORMLARI SÕZLÜGÜ ................. ...................... 151
KAYNAKÇA ............................................................... 155
HARÍTA VE RESÍMLER LÍSTESÍ.. ................................. . 175
HARÍTA VE RESÍMLER ... . ... .. ........ . . .. .. ...... . 195
.. . . .. .. ... . . .. . .. ..

-3-
 ÕNSÕZ

Antik Yunan vazolan bütün dünya müzelerinde en çok ilgi

güren ve hakkmda en çok bilimsel ara§brma yapdan konulardan biri­
dir. Arkaik ve Klasik Donem'deki vazolar, bu vazolar üzerindeki yara­
bc1 ve olaganüstü güzellikteki resimler gerçekten de hak ettigi üne ve
ilgiye layikbr. Fakat Antik Yunan seramigi her donem boyle yaratlCI
niteliklere sahip degildir. Baz1 donemlerde s1kio bir biçimde birbirini
tekrar eden binlerce vazo üretilmi§tir.

Antik Yunan seramiginin ilk donemini MÓ 1050-900 y1llan

arasmdaki Protogeometrik Dõnem olu§turur. Bu donemde hem vazo
formlan hem de bezemede kullamlan motif çe§itliligi çok azdir. Ardm­
dan gelen Geometrik Dõnem'de (MÓ 900-71 0), admdan da anla§1laca­
g1 üzere, yogun biçimde geometrik motifler kullan1lm1§tir. A§ag1da
gorülecegi gibi, her ne kadar kendi içinde bir geli§im periyodu olsa da
donemin son evresine kadar son derece s1k1c1, birbirinin tekrarlayan
yogun geometrik motifler kullamlm1§hr.

MÓ 8. yüzydm sonlarma dogru M1sir, Fenike, Suriye, K1bns

gibi Dogu Akdeniz medeniyetleriyle yapdan siyasi ve ticari ili§kiler
sonrasmda Dogu'ya ozgü figür ve motifler Yunan sanatinda da kulla­
mlmaya ba§lanmt§, Antik Yunan vazo ressamhgt h1zh bir devinim ka­
zanmi§tir. Dogu ogelerinin Yunan seramik sanatinda kullamlmaya
ba§land1g1 bu doneme Orientalizan Dõnem (MÓ 710-630/620) adi veri­
lir. Orientalizan Donem, Attika (Atina ve çevresi), Korinth ve Bati
Anadolu'da farkl1 bir geli§im seyri gosterir. Bundan dolay1 bu bOigele­
rin seramigi; Attika'da Protoattik, Korinth'te Protokorinth, Bati Ana­
dolu'da Yaban Keçisi Stili olarak adlandmhr. Seramik bezeme­
ciliginde siyah figür tekniginin kullamlmaya ba§lanmas1 ve heykel
sanabnda da büyük mermer heykellerin yap1lmaya ba§lanmas1yla Ar­
kaik Dõnem ba§lar (MÓ 630/620-480).

-5-
MÕ 546 yilmda bütün Anadolu'nun Pers ege-menligine girmesiyle,
Yunanhlar ve Persler siyasi ve ticari ileti§ime girerler.

Bu ileti§im sonrasmda, Pers ve Yunan kent devletleri arasmda

Maraton (MÕ 490), Thermopylai (MÕ 480), Artemision (MÕ 480), Sa­
lamis (MÕ 480), Plataia (MÕ 4799 ve Mykale (MÕ 479) sava§lan olur.
Bu sava§lann hepsini Yunan kent devletleri kazamr. Pers-Yunan sava§­
lanmn bitmesinin ardmdan Büyük iskender'in Pers i mparatorlugu'nu
y1khgt zamana kadar geçen süre Klasik Dõnem (MÕ 480-330) olarak
adlandmhr. Klasik Dõnem'de, seramik, resim, heykel, mimari, felsefe,
tarih, hp gibi birçok alanda büyük geli§meler olmu§tur. Bu dõnemde
üretilen eserlerin her biri "§aheser'' olarak adland1ra-bilecegimiz nite­
liklere sahiptir.

Makedonya'nm yükseli§i, Büyük iskender'in Anadolu'ya geç­

mesi ve Pers imparatorlugu'nun y1kmasmm ardmdan Hellenistik Dõ­
nem ba§lar (MÕ 330-30). Roma'nm bir imparatorluga dõnü§mesi ve
bütün Akdeniz dünyasmda Roma kültürü ve sanatmm gõrülmeye
ba§lamas1yla Roma Dõnemi'ne girilir (MÕ 30-MS 395).

"Antik Yunan Seramigi" adi altmdaki bu çah§ma a§ag1daki

bõlge ve dõnemleri kapsayacak biçimde ciltller halinde planlanm1§hr:

1. Anyik Yunan Seramigi:

Protogeometrik, Geometrik, Protoattik (MÕ 1050-630/620)
2. Bati Anadolu Seramigi (MÕ 1050-480)
3. Siyah Figürlü Attika Seramikleri (MÕ 620-480)
4. K1rm1z1 Figürlü Attika Seramikleri (MÕ 530-330)
5. Hellenistik Dõnem Seramigi (MÕ 330-30)
6. Korinth Seramigi (MÕ 750-550)

Serinin ilk cildi olan bu kitap, Protogeometrik, Geometrik ve

Protoattik Dõnem seramigini kapsamaktadlf. Protogeometrik ve Geo­
metrik Dõnem'de neredeyse bütün bôlgeler Attika etkisi alhndandu.

-6-
 Bundan dolay1 Attika aynnhh olarak incelenmi§, diger bOlgele­
re klsaca deginilmi§tir. Yukanda soyledigimiz gibi, Orientalizan Do­
nem, farkh bolgelerde farkh bir geli§im seyri gosterir. Bundan dolay1
bu kitapta "Attika Protoattik Donem Seramigi" ayrmhh olarak ince­
lenmi§, Korinth ve Bah Anadolu haricindeki diger bOlgelere klsaca
deginilmi§tir.

Çah§ma, haritalar ve vazo resimleriyle daha anla§1hr hale geti­

rilmi§tir. Vazo formalan her zaman aç1klanmam1§, kitabm sonuna vazo
formlannm açikland1gt bir sozlük eklenmi§tir. Kitabm haz1rlanma sü­
recince birçok kaynaktan yararlarulm1§hr. Metin sonunda donemlere
gore haz1rlanm1§ geni§ bir kaynakça bulunmaktadir.

Doç. Dr. Cenker ATiLA

-7-
 GiRi�

Ege havasmda geli§mi§ ilk uygarhk, ad1ru yan mitolojik yan

tarihsel bir karakter olan Minos'tan alan Girit'teki Minos Uygarhgt'dir.
Õnceleri Girit'te daha sonda diger Ege adalarmda filizlenmeye ba§la­
yan bu uygarhgm kurulu§u MÕ 3. binin sonlanna kadar gider. Õzellik­
le MÕ 2. binin ba§lanndan itibaren Knossos, Phaistos, Malia, Zakros
gibi yerle§imlerde merkezi otoritenin varhgma i§aret eden büyük sa­
raylar yap1lm1§hr (Harita 1). MÕ 2. binin ortalanna dogru Minos Uy­
garhgi hem otorite hem de kültür olarak bütün Ege havzasm1 etkilemi§
gibi gorünmektedir. Fakat bu tarihlerde Girit'in hemen kuzeyindeki
Thera adasmda (Harita 2) meydana gelen büyük bir volkanik patlama,
bu patlamay1 takip eden depremler ve tsunamiler sonucunda Minos
Uygarhg1 gerileme sürecine girmi�tir.1

Minos Uygarhgt'nm gerileme sürecine girmesinden hemen on­

ce Yunanistan'a yerle§mi§ olan Akhalar, etkin bir kültür olarak MÕ 16.
yüzy1lm ba�lannda tarih sahnesine çikmt§lardir. MÕ 15. yüzyilm orta­
lanna dogru Minos Uygarhgt'nm etkisini yitirmesiyle Akhalar Girit'te
de etkin bir güç olmaya ba§lam1§lardir.

Akhalar bütün Yunanistan'a yayiimI§ olmakla birlikte, ozellikle

Argolis bOlgesindeki Mykenai, Argos, Tiryns, Asine gibi kentlerde da­
ha geli§mi§ bir kültür yaratm1§lardir (Harita 2). Bu halka ait kültür izle­
ri en iyi Mykenai kentinde temsil edildigi için, Akhalann kurmu� oldu­
gu kültüre "Myken Kültürü" adi verilmektedir. Homeros destanlann­
dan bildigimiz üzere, Mykenler bag1ms1z kent devletlerinden olu§u­
yordu. Sava§ gibi olaganüstü durumlarda merkezi bir kral/kent etra­
ftnda birle§iyorlard1. Arkeolojik ve tarihsel verilen bu merkezi kralhgm
Mykenai oldugunu gostermektedir.

1 Minos Uygarhg1 hakkmda ayrmhh bilgi için "Kaynakça" bõlürnündeki

"Minos/Girit Uygarhg1 için Temei Kaynakça" bõlürnüne bak1ruz.

-9-
 Myken Dõnemi, "Geç Hellas Dõnem (GH)", Myken seramikleri
de "Geç Hellas Seramikleri" olarak adlandmhr. 19. yüzyilm sonlann­
dan itibaren ba§layan aynnbh ara§brmalar ve yogun tarb§malar sonu­
cunda Myken seramiklerinin kronolojisi, formlan, bezeme geli§imi,
dag1hm alanlan tespit edilmi§tir. Buna ragmen õzellikle GHII IC ve
Sub-Myken seramikleri konu-sunda tarb§malar devam etmektedir.
Myken seramiklerinin kronolojisi, genel olarak a§agida yazd1gim1z gibi
kabul gõrmektedir. Fakat bõlgeden bõlgeye bu tarihlerin be§-On yilhk
farkl1hklar gõsterebilecegi unutulmamahd1r.

Myken Seramik Kronolojisi

GH I MÕ 1575-1500
GH IIA MÕ 1500-1460
GH IIB MÕ 1460-1400
GHil IA MÕ 1400-1 300
GH IIIB MÕ 1300-1190
GH IIIC MÕ 1 1 90-1050/1030
Sub-Myken MÕ 1 050-1 030/10002

Akhalar GH IIIA ve GH IIIC dõnemlerinde mimari, seramik ve

metal sanatmda son derece ba§anh ürünler ortaya koymu§, bütün Ege
ve Akdeniz' de ticaret yapmI§, Lienar B adi verilen yaz1y1 kullanm1§lar­
d1r. Fakat MÕ 12. yüzyilm ba§lannda meydana gelen bir gõç dalgas1 ile
Akha-Myken Uygarhgi'yla birlikte birçok medeniyet büyük darbe al­
mI§, bir dõnem kaparurken (Bronz Çag1), yeni bir dõnem (Demir Çag1)
ba§lamI§br. Geç Bronz Çag1 sonrasmda meydana gelen bu y1k1m dõ­
nemini R. Drews §ôyle anlabyor:

2 Mountjoy 1993, 4
-1 0-
 "MÓ 12. yilda Dogu Akdeniz'de gerçekle$en Bronz Çag1 sonu felake­
ti, dünya tarihinin en deh$et verici donüm noktalarzndan biriydi. Bu olay,
maruz kalanlar için bir faciayd1, fakat sonradan geriye donüp bak1ld1gznda, bir
'sondan ' ziyade bir 'ba$lang1ç' Í$areti olmu$, Ísrail, Yunan, hatta Roma halkla­
rznzn koklerini arad1klarz '$afak zamamna' donÜ$mÜ$tÜr . . .

Bronz Çag1'mn sonu büyük olasiltkla Eski Çag'm en büyük y1ktm1yd1,

hatta Bati Roma Ímparatorlugu 'nun çokÜ$Ünden bile daha y1k1c1yd1. "3

Bu goç ve y1k.tm1 kimin yaptlg1, bugün arkeologlar ve tarihçiler

arasmda hâlâ büyük bir tartI§ma konusudur.4 Goçlerin sonunda Yuna­
nistan, Anadolu, Kibns ve Dogu Akdeniz' de birçok yerle§im yeri tah­
rip olmu§tur. Yaz1h kaynaklardan ogrendigimize güre goçün etkisini
en hafif atlatan Misir Uygarhgt'dir. M1s1r kaynaklannda bu goçün ve
y1k.tmm "Denizden gelen kavimler" tarafmdan yapdd1gt bahsedilmi§
ve bundan dolayi arkeoloji dünyasmda "Deniz Kavimleri Goçü" olarak
adlandmlm1§tlr. M1sir krah III. Ramses (MÕ 1 1 86-1 1 55), Medinet Habu
tapmagmm duvarlarma, deniz kavimlerine kar§I kazand1gt zaferin
resmini kaz1tm1§ ve bir yazlt ekletmi§tir.

Bu y1k.tmla birlikte Anadolu, Suriye, Misir' da Bronz Çagi bitip,

Demir Çag1 ba§larken, Yunanistan'da GH IIIB donemi bitmi§, GH me
Donemi (MÕ 1 190-1 050) ba§larru§tlr. GH III C 'de üretilen seramikler,
form ve bezeme sistemi bak.tmmdan Yunan seramiklerinin kokenini
olu§turur. Bu yüzden burada kisaca GH me seramiklerinden bahsede­
cegiz.

GH me Donemi, geli§im periyodu olarak; erken, orta ve geç

olmak üzere üç alt evreye aynhr.

3 Drews 2014, 3
4Deniz kavimleri ile ilgili tartt�malar için bakm1z: Atila 2020, 53-69;
Gür 201 2, 77-122; Cline 2018; Drews 2014, 3-39
-1 1 -
 GH IIIC Dõnemi'nin erken evresinde, GH IIIB Dõnemi'nden
beri üretilen baz1 formlann üretimi devam etmekle birlikte, lekythos,
derin küresel gõvdeli kyliks, yüksek kulplu karinah kyliks gibi yeni
formlar da üretilmeye b�lanmI§hr. Bezeme son derece s1kia ve tek
düzedir. Düz ve dalgah bantlardan olu§an basit çizgisel bezekler popü­
lerdir. Nadiren figürlü vazolar gõrülür.5

GH IIIC Dõnemi'nin orta evresi dõnernin doruk noktasm1

olu§turur. Kap formlan büyük çe§itlilik gõsterir ve teknik olarak yük­
sek bir kaliteye ula§Ilm1§hr. Bezeme son derece õzenli yap1lm1§hr. Bu
dõnemde bõlgeden bõlgeye degi�n, Kapah Stil (Close Style), Ambar
Stil (Granary Style), Ahtapot Stil (Octopus Style), Figüratif Stil (Pictorial
Style) gibi yerel stiller ortaya ç1km1§hr.6

Kapah Stil, Argolis bõlgesinde (Harita 2) ortaya çikm1§ ve ge­

ni§ bir cografyaya ihraç edilmi§tir. Kapah Stil daha çok üzengi kulplu
kap adi verilen bir fonnda uygulanmI§ olmakla birlikte, diger kap
fonnlannda da uygulanm1§hr. Bu stilde ana motif, bahk, ku§ ya da tek
bir hayvan figürüdür ve bu figürlerin etra& yogun biçimde geometrik
motiflerle çevrilidir. Figürlü alanlar d1§mda kalan bõlümler ince bant­
larla bezelidir (Resim 1).

Argolis bõlgesinde bir ambarda toplu §ekilde bulunan GH IIIC

seramiklerinin stilin tarumlamak için Ambar Stil adi kullarulm1§hr.
Ambar Stil, Kapah Stil'in tam tersi gibidir. Bu stilde figür bulunmaz,
dekoratif amaçh motifler basittir ve çe§itligi azd1r. Basit dalgah çizgiler
ve düz bantlar en s1k kullanilan motiflerdir (Resim 2).

Ahtapot Stil daha çok Naksos adas1 ve On Íki Ada'da (Dode­

kanessos) gõrülür. Admdan da anla§Ilacagi üzere bu stilde ana figür
ahtapot figürleridir.

5 Mountjoy 1993, 90-96

6 Mountjoy 1993, 96-1 08
- 12-
 Ôzellikle üzengi kulplu kaplarda tercih edilen bu stilde, vazo­
nun yüzeyinde bir veya iki tane õzenle i§lenmi§ ahtapot gõrülür. Baz1
õmeklerde, ahtapotun etrafma, bahk, denizyild1z1, ku§ gibi küçük bo­
yutlu figürler de yapilm1§hr (Resim 3).

Figüratif Stil, Mykenai, Tyrins, Naksos gibi merkezlerde yogun

gõrülmekle birlikte, diger kentlerde de bu stilde vazolar bezenmi§tir.
En s1k gõrülen sahneler at arabas1 (Resim 4),7 sava§ ve av sahneleridir.
Bunun yanmda aslan, griphon, geyik gibi hayvan figürleri de s1kl1kla
gõrülür.

Figüratif Stil'in en õnemli eserlerinden biri "Sava§ç1lar Vazosu"

olarak bilinen bir kraterdir (Resim 5).8 Bu krater üzerinde alh tane asker
betimlenmi§tir. Askerlerin kiyafetleri, migferleri, silahlan bu dõnemin
sava§ kiyafetlerini ve silahlanm anlamam1z aç1smdan büyük õneme
sahiptir.

GH IIIC Dõnemi'nin g eç evresinde hem kaplarda hem de be­

zemelerde bir õnceki evredeki kalite dü§mܧtür. Kendine õzgü yerel
stiller kaybolur, dalgah ve düz çizgilerden olu§an basit bezeme manh­
gmm geni§ bir cografyada uyguland1g1 gõzlenir (Resim 6).9

GH me Dõnemi'nin ardmdan bir "Sub-Myken Dõnemi" olup

olmad1gi uzmanlar tarafmdan uzun süre tarh§ilm1§hr. 1934 y1lmda
·
T.Skeat,10 Attika (Atina ve çevresi) ve Salamis mezarhg1 buluntulann­
dan yola ç1karak ilk kez "Sub-Myken" terimini kullanm1§, bu dõnemin
GH me ile Protogeometrik Dõnem arasmda bir evre oldugunu belirt­
mi§tir.

7 Hamingway 2012, Fig. 4

8 Mountjoy 1993, Fig. 266
9 Mountjoy 1993, 109- 1 1 4
10 Skeat 1934, 28
 Kraiker,n Sub-Myken Dõnerni'in yakla§1k elli yil kadar sürdü­
günü, ardmdan Protogeornetrik Dõnern'in ba§lad1gm1 belirtrni§ ve bu
dü§ünce V. Desborough tarafmdan da desteklenrni§tir. 12 Fakat V.
Desborough, bu dõnernin sadece Attika'nm bahsmda s1mrh bir bõlge
ile ternsil edildigini, mezar geleneklerindeki degi§rnelerden dolay1 fark­
h bir kültür tarafmdan yarahld1gtm sõylerni§tir. J. Rutter,13 Sub-Myken
Dõnerni'nin belirgin bir dõnern olrnad1gtm, sadece rnezar buluntulan
ile ternsil edilen k1sa bir süreç oldugunu, aslmda bu evrenin GH IIIC
Dõnerni'nin sonlan ile ternsil edildigini belirmi§tir. P. Mountjoy, bu
evrenin Protogeornetrik Dõnern' e kaderneli bir geçi§ a§arnas1 oldugu­
nu, bõlgeden bõlgeye dü§ük ya da yüksek kaliteli kaplann üretildigini
belirmi§tir.14 Sub-Myken Dõnerni'nde, dalgah çizgiler, üçgenler ve yan
konsantrik daireler (iç içe geçrni§ daireler) s1kl1kla gõrülen rnotiflerdir.
Motifler dar frizlere/bantlara yap1hrken, vazo yüzeyindeki geni§ bõlge­
ler tek renk boya ile kaplanrni§hr (Resirn 7-8). 15 Her ne kadar Sub­
Myken Dõnerni bir gerilerne süreci olsa da Myken serarnik repertuva­
rmm Yunan repertuvanna aktanlrnas1 bak1rnmdan õnernlidir. Vazola­
nn ag1z, boyun, ornuz, gõvde, gõvde alh ve kaide olarak bõlürnlere
aynlrnas1, bu bõlürnlerin yatay fimis bantlarla s1mrlandmlrnas1, el ya­
p1rn1 konsantrik daire motiflerinin ve basit geometrik motiflerin kulla­
mlmas1 Protogeometrik Dõnem'e haz1rhk a§amasm1 olu§turmu§tur.16

Arkeoloji dünyasmda en çok tarh§Ilan ve hâlâ tam olarak ay­

dmhga kavu§mayan Deniz Kavimleri gõçünden soma, ortahgtn du­
rulrnaya ba§lamas1yla Yunanl1lar Yunanistan'a gelrni§ ve Akha kentle­
rine yerle§rneye ba§lam1§lard1r.

11 Kerameikos 1, 1 -1 3
12 Desborough 1 964, 1 7-20
13 Rutter 1979, 389-392
1• Mountjoy 1 993, 1 1 4-1 1 8
1 s Kerameikos !, PI. 24
16 Myken seramikleri hakkmda ayrmbh bilgi için "Kaynakça" bõlümündeki

"Myken Uygarhg1 için Temei Kaynakça" bõlümüne bak1mz.

-14-
 ileriki dõnemlerde Minos ve Myken uygarhklanndan daha
gõrkemli bir medeniyet kuracak olan Yunanhlann nereden geldigi
konusu tarb�mahdir. Yunanistan'a gelmeden õnce muhtemelen gõçebe
bir hayat ya�ad1klan için belirgin bir kültür varhgt b1rakmayan Yunan­
hlann, Orta A vrupa' dan geldigine dair hipotezler �imdilik geçerli sa­
ydmaktad1r.

Yunanhlar, Yunanistan'a geldiginde, gõç dalgalan, bir dizi dep­

remler, hastahklar, k1thk ve belki de iç isyanlar nedeniyle Akha kentleri
kõy düzeyinde yerle�imlere dõnü�mü� ve yukanda bahsettigimiz Geç
Hellas IIIC/Sub Myken Dõnemi (MÕ 1050 y1llan) ya�anmaktaydi. Do­
lay1s1yla Yunanhlar yerle�ik düzene geçtiklerinde kendilerine omek
olu�turacak kültür de bu kültürdü. Bundan dolay1 Yunanhlarm ilk
kültür donemi olan "Protogeometrik Danem" büyük oranda Myken
Uygarhgt'nm izlerini ta�ir.

- 1 5-
 ANTÍK DÕNEM SERAMÍGÍNE GÍRÍ�

Arkeolojik ve tarihsel verilere gore Yunanhlann yakla§1k ola­

rak MÓ 1050 yillannda tarih sahnesine çikhgt kabul edilir. Roma'mn
bir impara-torluga dõnü§mesi, bütün Akdeniz ve Ege dünyasmda Ro­
ma kültürünün egemen olmas1yla (MÓ 30 yillan) Antik Yunan kültür
miras1 Roma'ya devredilir ve Roma Dõnemi ba§lar. Yunan sanah, Yu­
nanhlann ilk tarih sahnesine ç1khklan MÓ 1050' de ba§lar ve Akdeniz
dünyasmda Roma egemenliginin ba§lad1gt MÓ 30 y1llanna kadar de­
vam eden yakla§1k bin y1lhk bir süreci kapsar. Bu uzun süreçte, olaga­
nüstü bir yarahc1hga sahip Antik Yunan sanatçilan birçok vazo formu
ve bezeme teknikleri geli§tirmi§lerdir.

Sanat ya§ayan bir canh gibidir. Siyasi, tarihi, ticari, dini, cog­
rafi ve kültürel etkenler sanatm geli§mesini ve degi§mesini dogrudan
etkiler. Sanat her zaman ileri dogru bir geli§im gõstermez, burada say­
d1gtm baz1 etkenler sanahn gerilemesine de neden olur. Ómegin, refah
düzeyinin artmas1 nüfus arh§m1 da beraberinde getirir. Nüfus arh§l
daha yogun ve h1zh bir seramik üretimi gerektirir. Yogun ve h1zh üre­
tim, sanatta bozulmalara ve gerile-melere neden olur. Düz manhkla
bakhgtm1zda, refah seviyesinin artmas1 daha güzel sanat eserlerinin
ortaya çikmasm1 gerektirirken, bazen tam tersi bir durum da meydana
getirebilir. Yunan sanahmn geli§im periyodu da bu §ekilde olmu§tur.
Birçok d1§ etken sanahn dogrudan dogruya gerilemesine ya da ilerle­
mesine etki etmi§tir. Yeni yerler tammak, yeni sanat eserleri gõrmek
yerel sanahn degi§mesine dogrudan etki eder. Ressamlar, kendi kültü­
rüne õzgü eserlerde yeni gõrdükleri figür ve motifleri kullanmaya ba§­
larlar. Zamanla bu yeni stiller, y1llardir süregelen, ah§1lm1§, hatta b1-
kilm1§ yerel õzelliklerin õnüne geçer, sanat bir devinim kazamr.

- 1 7-
 Uzun süreli sava§lar da sanab dogrudan dogruya etkiler.
Maddi olanaklann azalmas1, yeni atõlyelerin açilmas1m, yeni sanatçila­
nn ortaya çikmas1ru engeller. Sanat geriler, degi§ir.

Bu tür etkenlerden dolay1 yakla§Ik bin y1l süren Yunan sanah

da sürekli degi§imlere, geli§imlere, gerilemelere maruz kalrm§hr. 19.
yüzydm sonlannda ve 20. yüzydm ba§lannda çah§an arkeologlar, o
dõnemin kis1th §artlanna ragmen, õzverili ve yogun çah§malar gõstere­
rek Yunan vazo ressamhgirun geli§im periyodunu olu§turmu§lar, yüz­
lerce ressam tespit edip, binlerce vazoyu tarihlendirmi§lerdir.

J. Beazley, E. Pfuhl, R.M. Cook, J. M. Cook, B. Scweitzer, K. F.

Johansen, S. Weinberg, V.R.d' A Desborough, D. A Amix, E. Buchor,
H.G. Payne, C. Belgen, J. Boardman, W. Kraiker, K. Kübler, F. Johansen,
E. Akurgal, G. Bak1r, T. Bak1r ve adm1 burada tek tek sayamayacagim1z
onlarca büyük bilim insaru bu konuda yüzlerce õnemli eser b1rakm1§­
lard1r.

Bu çah§malar sonucunda, Yunan vazo seramiginin, a§ag1daki

gibi bir kronolojiye ve geli§im periyoduna sahip oldugu tespit edilmi§­
tir.

-1 8-
 ANTiK YUNAN SERAMiGiNiN DÕNEMLERi17

Yukanda da degindigimiz gibi bir dizi tarihi, siyasi ve ticari

nedenlerle Yunan sanah belli tarihlerde belirgin bir degi§im sürecine
girmi§ ve bu süreçler bilim insanlan tarafmdan yakla§Ik tarihlerle za­
man dilimlerine aynlmi§hr.

Yunan sanahnm ilk dõnemi Protogeometrik Dõnem olarak

adlandmhr. Bu dõnem, Yunanldann tarih sahnesine ilk ç1khgi, Yuna­
nistan' da Akha kentlerine yerle§tikleri dõnemdir. Ba§ta seramik eserler
olmak üzere, mimari ve basit pi§mi§ toprak figürinler Akha etkisi gõs­
terir. Yunan sanatmm son evresi ise Hellenistik Dõnem'dir (MÕ 330-
30). Roma'nm bir imparatorluga dõnii§mesi ve bütün Akdeniz havza­
smda Roma egemenliginin ba§lamas1yla Yunan sanah yerini yava§
yava§ Roma sanahna b1rakm1§hr. MÕ 30 ydlarmdan sonraki süreç Ro­
ma Dõnemi olarak adlandmhr. Roma sanah, Yunan kültüründen bü­
yük bir sanatsal birikim devralmI§hr. Bu birikim gittikçe azalarak Bi­
zans kültürüne ve oradan Avrupa kültürüne geçmi§tir. Arkeoloji bili­
minin ortaya çikmas1, binlerce, mimari, heykel ve seramik eserin bu­
lunmas1, õzellikle Klasik Dõnem' deki (MÕ 480-330) olaganüstü sanat
eserlerinin ke§fi 18-19. yüzy1lda Yunan sanahmn yeniden parlamasma
neden olmu§, bu dõnemlerin ve günümüz sanatç1larmm çogunu etki­
lemi§tir. Bugün Güzel Sanatlar Fakültesi, resim, heykel, seramik bõ­
lümlerinde en temei dersler ve çah§malar Antik Yunan'dan bize kalan
eserlerin çizimi, modellemesi ve anla§Ilmas1 üzerinedir.

Bu çah§mada Yunan vazo ressamhgmm/seramiginin geli§imi

a§ag1-daki kronolojiye uygun olarak anlahlacak, mümkün oldugunca
her dõnemin her vazo formuna, her ressamma deginilecektir.

17Buradaki diinemler sadece Yunan vazo ressamhgmm degil, gene! olarak Yunan
sanatmm geli�im diinemleridir.
- 1 9-
 Çalu�mada birçok vazo adi geçmektedir. Bu vazo isimleri metin
içinde tek tek açiklanmamI§, aynca bir bõlüm haz1rlanm1§hr.

"Vazo" terimi arkeoloji literatüründe genel olarak her tür ça­

nak-çõmlek formunu tammlad1gmdan burada da ayru anlamda kulla­
mlmu�hr.

Atina ve çevresi "Attika Bõlgesi" olarak adlandmlmaktadir18 •

Antik Yunan seramiginin en iyi temsil edildigi bõlge buras1dir. Bundan
dolay1 ilk olarak buradaki geli§im degerlendirilecek, ardmdan diger
bõlgelerdeki farkh stillerden bahsedilecektir. Korinth ve Bah Anadolu
seramigi geni§ bir zaman dilimi içinde kendine õzgü stiller ve formlar
geli§tirmi§tir. Bu iki bõlge, kapsamh biçimde farkh iki kitapta incelene­
ceginden Korinth ve Bah Anadolu seramigine bu kitapta deginilmeye­
cektir.

Ana hatlanyla Yunan sanatmm geli§im dõnemleri a§agtdaki gi­

bidir. Aynca her dõnem kendi içinde, erken, orta ve geç olmak üzere
alt evrelere aynhr. Baz1 bõlgelerde ve baz1 dõnemlerde evreler arasmda
bir geçi§ a§amas1 da bulunmaktad1r. Bu geçi§ evreleri "Transisyonel
Evre" alarak adlandmhr. Bunun di§mda, bazen Attika'da bir dõnem
biterken, ba§ka bõlgelerde aym dõnemin hâlâ devam ettigi gõrülür. Bu
bõlgelerdeki ara evreler ise "sub" olarak adlandmhr. (Sub-Geometrik
Dõnem gibi).

1. Protogeometrik Dõnem (MÕ 1050-900)

2. Geometrik Dõnem (MÕ 900-720/710)
3. Orientalizan Dõnem (MÕ 710-630/620, Attika)
4. Arkaik Dõnem (MÕ 630-480)
5. Klasik Dõnem (MÕ 480-330)
6. Hellenistik Dõnem (MÕ 330-30)

18 Harita 3, Antik Déinem'de Yunanistan'daki béilgeler.

-20-
 PROTOGEOMETRiK DÕNEM (MÕ 1050-900)

Protogeometrik Dõnem üzerine õnemli çah§malar yapm1§ olan

V.Desborough hakh olarak "Progeometrik bir seramik stiline verilen isim­
dir, bir diínem adi degildir. "19 demi§tir. V. Desborough'nun da belirttigi
gibi Protogeometrik, Geometrik Dõnem'in haz1rhk a§amas1rn olu§turan
bir ara evresidir. Fakat bu haz1rhk evresi yakla§Ik yüz elli y1l gibi uzun
bir süreyi kapsad1gmdan ve geli§im periyodu belirgin §ekilde evrelere
aynld1gmdan genel olarak arkeologlar tarafmdan bir "dõnem" olarak
adlandmhr. Dolay1s1 ile biz de burada "dõnem" olarak inceleyecegiz.

"Protogeometrik" terimi ilk kez 1917 yilmda Scweitzer20 tara­

fmdan kullarulm1§ ve daha sonraki ara§brmaalar tarafmdan da kabul
gõrmü§tür.

Protogeometrik Dõnem'in ba§lang1ç tarihi hayli tartI§mahdir.

Ílk kronoloji õnerisini W. Kraiker 1939'da yapmi§br.21 W. Kraiker bu
dõnemi, "Transisyonel", "Erken", "Olgun" ve "Geç" olmak üzere dõrt
evrede incelemi§tir. V. Desborough22 1952 y1lmda yay1mlanan ve dõ­
nemin ba§yap1tlanndan olan eserinde Protogeometrik Dõnem'i W.
Kraiker gibi dõrt evrede incelemi§, fakat sonraki çah§malannda23 Pro­
togeometrik Dõnem'in erken, orta ve geç olmak üzere üç evreden olu§­
tugunu belirtmi§tir. Sonraki çah§malarda küçük farkhhklar bulunmak­
la birlikte, gene! olarak bu dõnemin erken, orta ve geç olmak üzere üç
evreden olu§tugu, erken evrenin k1sa, geç evrenin daha uzun sürdügü
konusunda ortak gõrü§ler sunulmu§tur. Sub-Myken Dõnemi'nin biti§i
bõlgeden bõlgeye 10-15 ydhk farkhhklar gõstermesine kar§m, gene!

19 Desborough 1948, 260

20 Schweitser 1 9 1 7, I
2 1 Kerarneikos I, 1 -1 77
22 Desborough 1952, 1 -3
23 Desborough 1972; Desborough 1 978
-21 -
olarak MÕ 1050 ytllan Sub-Myken'den Protogeometrik Dõnem'e geçi�
olarak kabul edilir.

Ara�tirmaalann hemfikir oldugu bir konu da Protogeometrik

Dõnem'in geç evresinin uzun sürdügüdür. Geometrik Dõnem'in ba�­
langm konusunda bilim adamlan hemfikirdir ve yakla�1k olarak MÕ
900 y11iandir. Dolayts1 ile bu tarihler Protogeometrik Dõnem'in biti�
tarihleridir. Buna gore, Attika (Atina ve çevresi) için a�agidaki gibi bir
kronoloji õnermek uygun gõrülmektedir.

Erken Protogeometrik Dõnem: MÕ 1050-1000

Orta Protogeometrik Dõnem : MÕ 1000-960
Geç Protogeometrik Dõnem : MÕ 960-900

Fakat kronoloji konusunda her zaman gõz õnünde bulundu­

rulmas1 gereken konu, bõlgeden bõlgeye küçük farkhhklarm oldugu­
dur. Aynca, Euboea, Troia, Bati Anadolu kentlerinde ve Ege adalarmda
Protogeometrik Dõnem, Sub-Protogeometrik olarak bir süre daha de­
vam etini�tir. Kitabm kapsam1 çok geni� oldugundan, bizim burada
bütün dõnemlerdeki her bir merkeze yer vermemiz mümkün degildir.
Burada Attika'y1 merkez ahp diger bõlgelerdeki õnemli baz1 merkezle­
re kisaca deginecegiz.24

Protogeometrik Dõnem'in ba�lamas1yla, vazo formlarmda ve

bezemelerinde gõrülen degi�melere ek olarak maden teknolojisinde ve
õlü gõmme geleneklerinde de degi�meler meydana gelrni�tir. Demir
objeler MÕ 2. binin ortalanndan itibaren yapdabiliyor ve lüks tüketim
malzemesi olarak kullamhyordu. Fakat Protogeometrik Dõnem' de hem
kullan1m1 artin1� hem de kullamm bõlgesi geni�lemi�tir. igne, fibula
(çengelli igne), bilezik, yüzük gibi süs e�yalanyla, k1hç, m1zrak ucu, ok
ucu gibi demir silahlann say1s1 artin1�tir.

24 Attika ve diger biilgelerdeki õnernli kentler için Harita 4' e bakm1z.

-22-
 Myken Dõnemi'nde çoklu gõmü ve inhümasyon (õlüleri yak­
madan gõmme) gõrülürken Protogeometrik Dõnem ile kremasyon
gõmü (õlüleri yakarak gõmme) gelenegi ba§lami§hr.25 Bunun yamnda
mezarlara b1rakilan sunularda demir objelerin say1s1 da artm1§hr.

Buluntulann az olmas1 nedeniyle dõnemin mimarhg1 konu­

sunda yeterli bilgiye sahip degiliz. Bu dõneme tarihli yap1Iar geç dõ­
nem yapdan alhnda kald1gmdan veya daha sonraki imar faaliyetleriyle
yok edildiginden çok az mimari kalmh günümüze ula§abilmi§tir. Fakat
Smyma, Phokaia, Lefkandi, Asine, Argos gibi merkezlerde ortaya ç1ka­
nlan az say1daki yap1dan, bu dõnemde in§a edilen ev tiplerini anlaya­
biliyoruz. Evler, oval ve apsisli ev olmak üzere iki ana plana sahiptir.
Evlerdeki oda say1s1 bir ile üç arasmda degi§mektedir. Evlerin alam
otuz metrekare ile seksen metrekare arasmda degi§mektedir. Fakat
Lefkandi'de bulunan ve 50x13,8 metre boyutlanndaki yap1 bir istisna­
dir. Bu yap1 ileride Yunan tapmaklarmm ana plamm olu§turan "perys­
tilli" yap1lann ilk õmegini olu§turur.

Protogeometrik Dõnem'in ilk nerede ba§lad1g1, kronolojisi ka­

dar tarh§mah degildir. Atina Kerameikos'ta (Çõmlekçiler Mahallesi)
yap1Ian kazdarda boi miktarda erken tarihli seramik bulundugu için,
Protogeometrik Dõnem'in ilk burada ba§lad1gi ve geli§tigi kabul edilir.
26 Bu çah§mada, Attika bõlgesi esas almarak Protogeometrik Dõnem,
erken, orta ve geç olmak üzere üç evrede incelenmi§, yeri geldikçe di­
ger merkezlerdeki õnemli farkhhklara k1saca deginilmi§tir.

25 Desborough 1952, 1; Lemos 2002, 1 -5

26 Buluntular için bakm1z: Kerameikos I
-23-
 A. ERKEN PROTOGEOMETRiK DÕNEM
(MÕ 1050-1000)

Atina' da, kerameikos, agora, akropolisin güney yamaçlan ve

Aeropagas'ta yapdan kazdarda bulunan 20 kadar mezarlarda hem Sub­
Myken hem Protogeometrik Dõnem' e ait vazolar bulunmu§tur. Bun­
dan dolay1 V. Desborough27 ve W. Kraiker28 bir "Transisyonel/Geçi�"
evresinden bahsetseler de daha sonraki ara§hrmalar bõyle bir evrenin
bulunmad1gm1 gõstermi§tir. Bu mezarlarda ele geçen lekythoslarda
hem elle yapdm1§ hem de çoklu pergel ile yapdm1§ konsantrik daire
motiflerinin (iç içe yapdm1§ daireler) kullandm1§ olmas1 ara§hrmaolan
bu dü§ünceye itmi§tir.

Bu dõnemi Sub-Myken'den ay1ran en õnemli õzellik, vazolann

bezemesinde kullamlan konsantrik daire motiflerinin çoklu pergelle
yapilmaya ba§lanmas1dir. Dolay1s1yla çoklu pergeli, vazo sanahnda
kullanan ilk toplum olarak Yunanhlan kabul etmek dogru olacakhr.

Bu dõnemde, kapah kaplardan,29 GH IIIC Dõnemi'nin popüler

form-larmdan üzengi kulplu kap ve omuzdan kulplu amphoranm üre­
timi sona ermi§tir. Amphora, amphoriskos, hydria, oinokhoe, lekythos
ile birlikte az da olsa pyksis, askos ve §i§e gibi kaplarm üretimi devam
etmi§tir.

Amphoralar üç farkh tipte üretilmi§tir: Boyundan kuplu amp­

hora, karmdan kulplu amphora ve omuzdan dudaga uzanan kulplu

27 Desborough 1952, 1-3

28Kerameikos 1, 1 - 1 3
29 Antik Dõnem seramigi incelenirken kaplar õncelikle "kapah kap" ve "aÇik kap"
olmak üzere ikiye ayrihr. Sonra formlara geçilir. Kapah kap; sürahi, testi, amphora,
hydria, oinokhoe, lekythos gibi dar bir boyuna ve dar bir agza sahip olan kaplardir.
Aç1k kaplar ise bardak, kâse, tabak, skyphos, kyliks, kantharos, tek kulplu kap,
krater gibi geni� ag1zh yeme içme kaplard1r.
-25-
amphora.30 Bu tipler, kulpun gõvdede bulundugu yere gõre isimlendi­
rilmi§tir.

Boyundan kulplu amphoralar erkek, kanndan kulplu ampho­

ralar kadm mezarlannda urne kab131 olarak kullaruld1gmdan, gõrece
olarak diger tiplerden daha fazlad1r. Geç Hellas illC Dõnemi'nde kapa­
h kaplann, agiz, boyun, omuz, gõvde, kaide gibi birimlerinin firnis
bantlarla çevrelendigi standart bir bezeme sistemi olu§maya ba§lamI§­
hr (Resim 7-8). Bu dõnemde üretilen amphoralarda da bu sistem de­
vam eder. Boyundan kulplu amphoralarda omuzda iki set halinde
konsantrik daire motifi ana bezek olarak kullanilm1§hr (Resim 9)32•
Omuzdan dudaga uzanan kulpa sahip amphoralarm bezeme sistemi
boyundan kulplu amphoralar gibidir. Karmdan kulplu amphoralarda
boyun daima siyaha boyanmI§ olup omuza yan konsantrik daireler
çizilmi§tir. Baz1 õrneklerde gõvdede iki kulp arasmda dalgah çizgi mo­
tifleri yap1lm1§hr (Resim 1 0)33.

Hydrialar form olarak amphoralara benzer. Fakat kann bõlge­

sinde iki tane yatay ve boyunda da bir tane dikey olmak üzere üç kulpa
sahiptir. Bezeme §emas1 da amphoralar gibidir. Baz1 õrneklerde omuz­
da dalgah çizgiler bulunur.

Amphoriskos, amphoralann daha küçük õmekleridir ve boyla­

n genelde on be§ santimetreden küçüktür. Genelde bütün formlar Ati­
na' da daha fazia üretilirken, amphoriskoslar Euboea'da daha popüler­
dir. Form amphoralara benzemesine kar§m, kulpun yap1s1 farkhdir.
Kulplar gõvdeden ç1kar ve omza uzamr.

30 Lemos 2002, 9-10; Desborough 1 952, 5

31 Ume Kab1: Yakilan i:ilülerin kül ve kemiklerinin konuldugu kaplann gene! adi.
32 Lemos 2002, 10, PI. 8 1 .4
33 Simon 1981, 29, Taf. 1; Kerameikos 1, 1 89-190, Taf. 55, 58;
-26-
 Kanndan kulplu õrnekler amphoralar gibidir (Resim 1 1 )34• Ge­
ne! bezeme prensibinde, dudak ve gõvde alh siyah firnislidir. Omuz ve
gõvdede dalgah çizgilerden olu§an bir bezeme tercih edilir. Büyük
kaplarda gõrülen konsantrik daire setleri amphoriskoslarda gõrülmez.

Oinokhoeler Myken Dõnemi'nde yap1lan õrneklerine gõre bi­

raz daha incelip uzamt§hr (Resim 7 ile kar§1la§hnruz).

Omuzda yan ya da tam konsantrik daire motifleri gõrülür, bu

motifler boyundan sarkan dil motifleri ile birbirinden aynlmt§hr. Gõv­
dede firnis bantlardan olu§an bir bezeme sistemi vardir. Omuzda iki
ince ve bir kalm, gõvdede üç tane ince bant gene! bezeme sistemi ola­
rak kabul edilmi§tir.35 Kaide daima siyah firnislidir (Resim 12) 36•

Lekythoslar popüler formlanndan biridir ve dõnem içinde

üzengi kulplu kaplarm yerini almt§hr. Sub-Myken Dõnemi'nde üreti­
len õmeklere gore daha simetrik yapilmI§ olup d1§a açilan geni§ agza,
dar silindirik boyuna, priform gõvdeye-37 ve altmda oyuk bulunan alçak
konik kaideye sahiptir. Omuzda tam veya yan konsantrik daire motifi
bulunu. ilginçtir ki bu dõnemde üretilen lekythoslardaki konsantrik
dairelerin çogu elle çizilmi§tir. Bundan dolay1 V. Desborough ilk çah§­
malannda Sub-Myken Dõnemi'nden Protogeometrik Dõnem'e bir geçi§
a§amas1 (Transisyonel Dõnem) oldugunu dü§ünmü§tür. Fakat daha
geç õmeklerde de elle çizilmi§ konsantrik daire motiflerinin kullarul­
masmdan dolay1 bu dü§üncesini degi§tirmi§tir. Gõvdede farkh kalm­
hklarda bantlardan olu§an bir bezeme sitemi vard1r. Kulplarda daima
yatay bantlar bulunur (Resim 13).38

34 Kerameikos I, Taf. 18
35 Lemos 2002, 1 0
36 Kerameikos I, Taf. 65
37 Gõvdenin alt bêilümü ile üst bõlümünün birbirine e�it oldugu, vazo fonnlanrun
genel ad1.
38 Shear 1936, 1-42, Fig. 22
- 27-
 Açik kaplardan, tek kulplu kap ve skyphos en yogun grubu
olu§tur. Fakat krater, kâse, günlük kullamm kaplan, depolama amaçh
el yap1m1 çanak-çõmlek gruplan da üretilmi§tir. Bu kaplann hemen
hepsi GH me ve Sub-Myken vazo repertuanndan gelmedir. Fakat
formalann aynnhsmda ve bezemede farkhklar gõrülür. Vazolara gene!
olarak bakhgim1zda, aç1k rengin egemen oldugu, bezek çe§itliliginin
azhgi goze çarpar. Erken donemlere gõre vazolann simetrisi ve oram
daha ba§anhd1r.

Tek Kulplu Kaplar aç1k kaplar arasmda en popüler gruplardan

biridir. Bu form dogrudan dogruya GH me repertuanndan almmadir.
Fakat erken donemlerde gorülen halka kaidenin yerine yüksek konik
bir ayagin eklenmesi en belirgin farkhr. Hafif di§a çekik ag1z, derin
gõvde, konik ayak formun gene! ozelligidir. Tek kulplu kaplarda stan­
dart bir bezeme sistemi yoktur. Tamamen siyah fimisli (monokrom),
zikzak bezekli ve dalgah çizgi bezekli omekleri bulunur. Zikzak bezekli
õmeklerde, dudagin d1§ yüzünde birakilan rezerve alan içerisine tekli
zikzak motifi çizilir, konik kaidenin en alt bolümünde ince rezerve bir
bant daha bulunur. Bunun di§mda kabm geri kalan bolümleri siyah
fimislidir (Resim 14).39 Bir diger bezeme sistemi olan dalgah çizgili
omeklerde, vazonun gene! gõrünüme açik renk egemendir. Ag1z kena­
nnda bir tane fimis bant vardir. Govdede ikili ya da üçlü gruplar ha­
linde dalgah çizgiler gorülür. Govde alhnda üç tane ince bant yer ahr.
Kaide ise siyah fimislidir.

Skyphoslar yine GH me ve Sub-Myken repertuarmdan miras

kalmI§hr. Fakat tek kulplu kaplarda oldugu gibi, skyphoslarda da yük­
sek konik ayak en büyük farkhr.4() Hafif d1§a çekik ag1z, derin govde,
konik ayak, govdenin hemen hemen ortasmda ç1kan kulplar gene! ozel­
liklerdir. Skyphoslann yüksekligi ve agiz çaplan tek kulplu kaplara
gõre daha fazia olmasma kar§m, konik ayak daha k1sad1r.

39 Agora XXXVI, Fig.2.21 1

40 Lemos 2002, 1 0
-28-
 Bezeme sitemine gõre, monokrom, konsantrik daire bezekli,
zikzak bezekli olmak üzere gruplandmhr. En popüler grup konsantrik
daire bezekli gruptur. Bu grupta, gõvdede iki set halinde konsantrik
daire motifi yer ahr. Baz1 õrneklerde bu konsantrik daireler diyagonal
çizgilerle birbirlerine baglanmI§br (Resim 15)41•

Protogeometrik Dõnem'de, Attika'nm di§mda Euboea adas1 da

õnemli bir üretim merkezidir. Buradaki Lefkandi ve Khalkis kentleri,
Attika' da üretilen formlarla birlikte, K1bns veya Girit ile ili§kili matara
(flask), §i§e, pyksis, s1g kâse gibi formlar da üretmi§lerdir. Argolis bõl­
gesindeki Argos, Mykenai ve Tyrins bir õnceki dõnemin õnemli yerle­
§imleri olup bu dõnemde de varhg1ru devam ettirler.

Argolis vazolan Attika ile ili§kilidir. Fakat oinokhoe, lekythos

gibi formlarda gõrülen yüksek konik ayak yerel õzellikler sergiler.42

4 1 Desborough 1952, PI. 1 0

42 Bu bõlgeler için bakm1z; Lemos 2002, 1 1 -14
- 29-
 B. ORTA PROTOGEOMETRiK DÕNEM (MÔ 1000-960)

Bu donemde erken doneme güre kentlerde nüfus artmaya ba§­

lanu§, demir kullarum1 yogurua§ml§hr. Õlü gomme gelenegi olarak
kremasyon gomü vardir. Atina' da Kerameikos, Euboea adasmda Lef­
kandi, Theselya bO!gesinde Nea Ionia, Argolis'te Mykenai ve Asine,
Kos adasmda Seraglio onemli verilen sunan merkezlerdir.

Kapah kaplarm form alarak daha incelip uzad1gt gorülür. Bo­

yundan kulplu ve kanndan kulplu amphoralar ume kab1 olarak kulla­
mld1gmdan yogundur ve donemin ozelliklerini, erken evreden bu ev­
reye geçi§teki farkhhklan gostermesi bakimmdan onemlidir. Kapah
kaplarda koyu ve aç1k renklerin dengeli bir §ekilde vazolarda kullarul­
d1g1 goze çarpar. Amphora, hydria, amphoriskos, oinokhoe, lekythos
gibi kapah kapalar üretilmi§tir.

Amphoralarda, boyundan kulplu, kanndan kulplu ve omuz­

dan dudaga kulplu tiplerin üretimi devam etmi§tir. Son tip gürece ola­
rak azalmaya ba§lamI§hr. Boyundan kulplu amphoralarda formun
genel gorünÜ§Ü daha ince bir yap1 sergiler. Boyun erken evreye gore
daha uzundur. Bu donemdeki temei fark, omuzdaki tam konsantrik
dairelerin yan konsantrik dairelere donܧmܧ olmas1dtr. Baz1 omek­
lerde yan konsantrik dairelerin içi üçgen veya kum saati motifi ile dol­
durulur. Kesin bir kural olmamakla birlikte çogunlukla bu daireler
dalgah çizgilerle veya zikzaklarla birbirlerine baglan1r. Govdede, bir
onceki donemde oldugu gibi, bantlardan olu§an bezeme sistemi varh­
gm1 korur (Resim 16)43• Karmdan kulplu amphoralar erken donem
geleneklerini devam ettirir. Fakat form daha ince-uzun bir gorünüm
almI§hr.

43 Kerameikos 1, Taf. 57
-3 1 -
 Baz1 õmeklerde omuzda yan konsantrik daire, gõvdede tam
konsantrik daire motifleri yapilrm§tir. Bu dõnemde vazolar üzerinde
insan veya hayvan figürü gõrülmez.

Fakat Atina'da bulunmu§ kanndan kulplu bir amphora üze­

rinde bir tane at figürü gõrülmektedir (Resim 1 7)44• Bu atln çizilmi§
olmas1 Protogeometrik Dõnem' de figürlü bezemeye geçildigini gõs­
termez. Antik Yunan sanatinda hayvan ve insan figürleri Orta Geomet­
rik Dõnem'in sonlannda bir konuya bagh olmadan serbest biçimde
çizilmeye ba§lanm1§, Geç Geometrik Dõnem' de belli bir konu bütünlü­
gü içinde yap1lm1§tlr.

Hydrialar daha uzun boyuna ve ince-uzun bir gõrünüme ka­

VU§IDU§tur. Omuzda yan konsantrik daire motifi gõrülür. Bu motifler
genelde kenarlardan dil motifleriyle sm1rlandmhrken, içleri de çogun­
lukla kum saati veya üçgen motifleriyle doldurulmu§tur (Resim 18)45•
Gõvdede çogu õmekte bezeme bulunmaz, bazen dalgah çizgiler goze
çarpar.

Oinokhoeler erken dõneme gõre daha ince-uzun bir gõrümün

alm1§tlr. Omuzda, içi kum saati motifi ile dolu yan konsantrik daireler
yer ahr. Baz1 õmeklerde gõvdede tam konsantrik daire motifi gõrülür.
Gõvdenin bantlarla aymlmas1 erken dõnemdeki gibi devam eder (Re­
sim 19)46•

Kapah kaplardan omuzdan dudaga kulplu amphora, lekythos

ve amphoriskoslann oram gõrece olarak azahr.

Açik kaplardan, tek kulplu kap, skyphos, krater, s1g kâse, gibi
formlar üretilmi§tir.

44 Desborough 1952, PI. 5

45 Simon 1981, 30, PI. 2; CVA Athens 1, Taf. 2, 10; Kerameikos 1, 122, Taf. 46;
Cook 1997, 5-9, Pl.2B
46 Kerameikos 1, Taf. 68
-32-
 Tek kulplu kaplar form olarak erken evrede oldugu gibidir.
Ayak ve dudak biraz daha uzarm§, ayagm gõvde ile birle§im noktas1
daralm1§tir. Monokrom õmeklerde, gõvdenin üst k1sm1 tamamen siyah
firnisle boyarurken, baz1 õmeklerde gõvdenin alt kismmda bantlardan
olu§an bir bezeme sistemi tercih edilrni§tir.

Erken evrede, zikzak bezekli õmeklerde bir tane zikzak yap1hr­

ken, bu dõnemde zikzaklann say1s1 artm1§tir.

Skyphoslar, monokrom, konsantrik daire bezeli, aski yan kon­

santrik daire, zikzak bezekli gibi farkh bezeme sistemlerine sahiptir.
Form olarak baktig1m1zda, dudagm ve ayagm uzad1g1, ayak ile gõvde
birle§im noktasmm darald1g1 gõrülür. Bezeme sisteminde, dudakta
kalm bir firnis bant vard1r. Bu bandm hemen altmda, dudaktan gõvde­
ye geçi§te ince bir fimis bant daha bulunur. Bu bandm hemen altinda
da bir zikzak motifi yer ahr. Ana bezeme alam olarak, gõvdede iki kulp
arasmdaki bo§luk seçilmi§, buraya üçlü set halinde konsantrik daire
motifi yapiimI§hr. Ana bezeme alam, "ince-kalm-ince" olmak üzere
üçlü fimis batlarla çevrelenmi§tir. Gõvdenin alt k1sm1 bezemesiz, kaide
ise siyah fimislidir (Resim 20)47. Ask1 yan konsantrik daire bezeli skyp­
hoslar Euboea adasma õzgüdür. Geç Protogeometrik Dõnem' de çok
popüler olan bu skyphoslann en erken õmekleri Orta Protogeometrik
Dõnem' de üretilmi§tir.

Skyphos-Kraterler, ag1z çaplan 20-30 santimetre arasmda degi­

§en, skyphoslara benzeyen yüksek ayakl1, geni§ gõvdeli kaplard1r.
Õzellikle Euboea'da s1kl1kla üretilmi§tir.

Standart Kraterler, skyphos-kraterlere gõre daha büyüktür ve

agiz çaplan 30-50 santimetre arasmda degi§ir. Bu dõneme ait kraterler
yine en çok Euboea adasmda bulunmu§tur. Büyük yaplid1klanndan
dolay1 kalm bir cidara sahiptir. Dudak d1§a geni§leyen bir agiz tablas1
ile son bulur. Gõvde derin, kaide alçak konik formdad1r.

47 Lemos 2002, 22.5

-33-
 Yüzeyi geni§ oldugu için gõvde panellere aynlm1§ ve geomet­
rik motiflerle doldurulmu§tur (Resim 21)48•

48 Lefkandi Il.1, PI. 53

-34-
 C. GEÇ PROTOGEOMETRiK DÕNEM (MÕ 960-900)

Neredeyse bütün merkezlerde buluntular mevcuttur, fakat bu

donem en iyi Attika ve Euboea'da temsil edilir. Bunun yarunda Ege
adalan ve Bah Anadolu kentleri onemli buluntu merkezleridir. Õzellik­
te Atina' da bulunan mezar, kuyu ve sarruçlar donemin ozelliklerini
anlamam1za yard1ma olur. Bu evreyi erken evrelerden ay1rmak çok
kolayd1r. Erken evrelerde vazolara aÇik renk egemenken, bu evrede
koyu renk egemendir ve "Siyah Stil Evresi" olarak adlandmhr. Vazola­
nn yüzeyi siyah firnisle kaplanmI§, boyun, omuz, govde gibi birimler­
de dar rezerve alanlar b1rakilarak, motifler buralara çizilmi§tir.

Erken donemden itibaren üretilen vazolar varhgm1 sürdürmek­

le birlikte, kapah kaplardan, omuzdan kulplu amphora; aç1k kaplar­
dan, kantharos, kalathos ve globular/küresel pyksis yeni formlar olarak
kar§1m1za ç1kar. $i§eler Erken Protogeometrik Donem'den itibaren üre­
tilmekle birlikte, bu donemde say1s1 artm1§hr. Kapah kaplar en güzel ve
simetrik formlarma kaVU§ffiU§tur.

Amphoralar, boyundan kulplu, karmdan kulplu, omuzdan

dudaga kulplu ve omuzdan kulplu amphora olmak üzere dort tipte
üretilmektedir. Boyundan kulplu amphoralar, form olarak en ideal
forma ula§ml§hr. Erken omeklere gore dar ve uzun bir yap1 sergiler.
Kulpun boyun ile birle§tigi nokta biraz daha a§ag1 çekilmi§tir. Bezeme­
de koyu renk egemendir. Omuzda, içinde kum saati motifi bulunan
yan konsantrik daireler gorülür (Resim 22)49• Bazen bu yan konsantrik
daireler üçgenlerle birbirinden ayrilm1§hr. Baz1 omeklerde govdede
b1rakilan rezerve alanlara, kopek di§i, diyagonal çizgi gruplan gibi
motifler i§lenir. Kanndan kulplu amphoralar, erken omeklere gõre
daha uzun boyunlu yapilm1§hr. Omuzda, ortasmda kum saati bulunan
yan konsantrik daire motifleri ve üçgenler goze çarpar.

49 Kerameikos III, Taf. 7

-35-
 Baz1 õmeklerde gõvdede paneller içinde konsantrik daire, da­
ma tahtas1 motifi gibi motifler gõrülür. Bezemenin geneline koyu renk
egemendir (Resim 23)50. i lk kez bu dõnemde ortaya çikan omuzdan
kulplu amphoralar, di§a hafif açilan boyuna, ovoid gõvdeye, di§a dog­
ru geni§leyen alçak halka kaideye sahiptir. Bu amphoralarda boyun
siyah firnislidir. Omuz ve gõvdenin üst bõlümü bezeme alam dü§ü­
nülmü§, buraya içi tarah baklava dilimi, içi tarah üçgenler, dama tahta­
s1 gibi motifler yapdmt§tlr (Resim 24)51 • Bu dõnemde üretilen hydria ve
amphoriskoslann bezeme sistemi amphoralara benzer.

Oinokhoeler form olarak ince-uzun bir yap1 sergiler. Buna pa­

ralel olarak boyun ve kaide de uzam1§tu. Bezemede iki farkh sistemin
kullamld1gt gõrülür. Birinci sistemde, omuzda içinde kum saati motifi
olan yan konsantrik daire motifleri vardir. Vazonun gõvde altlnda ince
rezerve bir bant bulunur, bunun d1§mda vazonun bütün yüzeyi siyah
fimis kaphd1r (Resim 25)52• i kinci bezeme sisteminde, vazolann gõvde­
sinde ince bir rezerve bant birak1hr ve geri kalan bõlümler siyah fimisle
boyamr. Bu rezerve banda, kõpek di§i, zikzak, altematif çizgi gruplan
gibi motifler yap1hr (Resim 26)53.

Lekythoslar Orta Protogeometrik Donem' de üretilen omeklere

benzer, sadece govdenin incelip uzamasma paralel olarak boyun biraz
daha uzamI§tlr. Erken donemde popülerligini kaybetmeye ba§layan
lekythoslar, bu donemde yeniden yogun olarak üretilmeye ba§lanmI§­
tlr. Oinokhoelerde oldugu gibi, lekythoslarda da iki tip bezeme §emas1
kar§1m1za çikar. Daha popüler olan bezeme sisteminde, omuzda, içinde
kum saati motifi bulunan yan konsantrik daireler gorülür (Resim 27)54•

50 Kerameikos I, Taf. 56
51 Kerameikos IV, Taf. 12
5 2 Alexander 1931, 23
53 Boardman 1974,
54 Agora XXXVI, Fig. 2.228
-36-
 Baz1 õrneklerde bu yan daireler zikzak veya üçgen motifleriyle
birbirinden aynhr.

Diger bezeme sisteminde, gõvdedeki rezerve bantlar haricinde

bütün vazo firnisle boyanm1�hr. Rezerve bantlar, zikzak ya da kõpek­
di�i motifiyle doldurulmu�tur.

Globular/küresel pyksis bu dõnemin yeni formlanndandir.

Her ne kadar Orta Protogeometrik Dõnem' de birkaç deneysel çah§ma
olmu�sa da form standart tipini bu dõnemde bulmu§tur. Admdan da
anla§1lacagi üzere, küresel bir gõvdeye, alçak konik kaideye, d1§a çekik
agza sahiptir. Bu pyksisler kapakh olarak üretilmi§lerdir. Baz1 õrnek­
lerde, gõvdede b1rakllan rezerve alana basit motifler yap1hrken, baz1
õrneklerde gõvde panellere aynlm1§, bu panellere dama tahtas1, zikzak,
içi tarah üçgen, kõpek di§i gibi motifler yapdm1§hr (Resim 28)55• Bu
dõnemde globular pyksislerle birlikte yüksek kulplu pyksisler de
üretilmi§tir. Bu tip, silindirik gõvdeye, düzle§tirilmi§ agiz kenanna,
düz dibe sahiptir. Gõvdenin iki kenanndan ç1kan sepet kulplar agiz
yüksekligini a§arak k1vnhr. Globular pyksislerle aym bezeme sistemi
kullandm1§tir.

Matara/Flask Erken ve Orta Protogeometrik Dõnem' de birkaç

õrnekle temsil edilmekle birlikte bu dõnemde daha s1k üretilmi�tir. Dar
ve uzun boyuna, bas1k ve küresel gõvdeye sahip mataralar tek ve çift
kulplu olabilmektedir. Baz1 õrneklerde alçak halka kaide varken, baz1
õrneklerde kaide bulunmaz. Bezeme hem õn hem arka yüze, genelde
içe içe yapdm1§ daire �eklindeki frizlere yap1hr (Resim 29)56•

Km; biçimli askoslar Erken Protogeometrik Dõnem' den itiba­

ren üretilmekle birlikte, bu dõnemde saylannda bir artI§ gõrülür.
Admdan da anla§ilacagi üzere, gene! hatlan ile ku§a benzeyen bu as­
koslar, sepetkulpu biçiminde bir kulpa sahiptir.

55 Marangou 1985, No. 75

56 Kerameikos IV, Taf. 25
-37-
 Bazen ku§un kafas1 tamarnen yap1hrken, bazen kafamn bulun­
dugu yere bir akitacak yap1hr (Resim 30).

Aç1k kaplardan tek kulplu kap, skyphos, krater gibi formlar

varhgtru korumakla birlikte, bu dõnemde õnemli iki kap formu reper­
tuvara girmi§tir: Alçak kulplu kantharos ve kalathos.

Tek kulplu kaplar form olarak bir õnceki dõneme benzemekle

birlikte, kaide daha yükselmi§, kaidenin gõvdeye birle§tigi nokta daha
da daralm1§hr. Bezemede monokrom ve zikzak motifli olmak üzere iki
sistem gõrülür. Monokrom bezemede kaplann bütün yüzeyi boyahdir.
Zikzak bezeme erken dõnenden itibaren uygulanmakla birlikte, bu
dõnemde dudagtn dt§ yüzünde iki tane ince bant arasmda tek zikzak
motifi gõrülür. Erken dõnemde zikzaklarm say1s1 daha fazladir. Kaide­
nin en alt bõlümü hariç, kabm geri kalan bütün bõlümü siyah fimislidir
(Resim 31 )57•

Skyphoslar oldukça yogun üretilen kap gruplarmdan biridir.

Form olarak bakhg1m1zda, kaplann daha derin, kaidenin daha yüksek,
kaide ile gõvdenin birle§im notasmm çok dar oldugu gõrülür. Bezeme­
de farkh sistemler uygulanabilmekle birlikte, üç ana sistem gõrülür:
Birinci sistemde agiz kenan ve kaidenin en alt bõlümü hariç kaplar
tamamen siyah fimislidir. ikinci sistemde, dudagtn d1§ yüzünde iki
tane ince bant, gõvdede üç tane tam konsantrik daire motifi, bu motif­
leri alttan sm1rlayan üç tane fimis bant vardir. Gõvdenin alt yans1 ve
kaide siyah fimislidir (Resim 32)58• Üçüncü sistemde dudakta bir kahn
bant veya iki tane ince bant gõrülür. iki kulp arasmdaki ana bezeme
alam, dikey ince bantlarla üç panele ayrdm1§, bu panellerden kenarlar­
da olanlara tam konsantrik daire motifleri, ortadaki panele dama tahta­
s1 motifi, baklava dilimi motifi gibi motifler yapdmi§hr (Resim 33)59•

57 Agora XXXVI, Fig. 2.226

58 Papadopoulos 2007, Fig. 1 04
59 Agora XXXVI, Fig. 2.225
-38-
 Baz1 omeklerde konsantrik daire rnotifleri kalkrnt§, üç panel de
geornetrik rnotiflerle doldurulrnu§tur. Govde alh ve kaide yine tarna­
rnen boyahdir.

Aslo yan konsantrik daireli skyphoslar/Pendent semi-circle

skyphos Euboea adasmda çok popüler olup60 bu donernde bütün Ak­
deniz ve Ege dünyasma yay1lrn1§hr. Bu skyphoslar, dt§a çekik yüksek
dudaga, derin govdeye, alçak halka kaideye sahiptir. Dudak dairna
firnislidir. Íki kulp arasmdaki ana bezerne alanina birbirini kesen iki
tane ask1 yan konsantrik daire rnotifi yap1lrm§hr. Govdenin geri kalan
bolürnleri fimislidir (Resirn 34). Bu tip uzun süre aym forrnda ve beze­
rne sisterninde üretilrni§tir. Zarnanla dudagm alçalrnas1, govde derinli­
ginin azalrnas1 bir tarihlerne belirtisidir. Geç Protogeornetrik Donern'de
dudak yüksekligi 1,5 santirnetre civanndadir. Geornetrik Donern içle­
rinde üretilen omekler daha s1g olup, dudak yüksekligi 1 santirnetre
veya daha k1sadir.

Skyphos-kraterler, skyphoslara benzernekle birlikte, ag1z çap­

larmm geni§ligi ve yükseklikleri bak1rnmdan aynhrlar. Bezerne §ernas1
genel olarak skyphoslarda oldugu gibidir. Fakat bezerne alam daha
geni§ oldugundan bezek çe§itliligi fazlad1r (Resirn 35, Resirn 32-33'teki
skyphoslarla kar§Ila§hnmz).

Standart kraterler, derin küresel bir govdeye ya da geni§ konik

govdeye sahiptir. Alçak halka kaideli ve geni§ tablaya sahip yüksek
ayakh omekleri vardir. Bezerne prensibi skyphoslarla benzerlik gosterir
(Resirn 36)61 •

Kantharoslar bu donernde üretilrneye ba§layan forrnlardan bi­

ridir. Forrn gene! olarak tek kulplu kaplara benzer. D1§a çekik ag1z ke­
nan, derin govde ve yüksek ayaga sahiptir. Aradaki temei fark dikey
iki kulpun olrnas1d1r.

60 Kersley 1989, 1-30

61 Lemos 2002, Fig. 76.2
-39-
 Bu dõnemde üretilen kantharoslar basit bir bezeme §emasma
sahiptir. Dudagm d1§ yüzünde ve kaidenin en alhnda olmak üzere iki
tane rezerve bant b1rakdm1§, vazonun diger bõlümleri tamamen siyaha
boyanm1§hr (Resim 37-38)62 •

Kalathoslar yeni formlardan biridir. Kalathoslar bu dõnemde

üretilen kâselere benzer, di§a dogru açilan iç bükey yüksek gõvdeye,
düz dibe sahiptir. Kalathoslar genelde kulpsuz olarak üretilmi§tir, fakat
baz1 kulplu õmekler de gõrülür. Bezemede, gõvdenin üst bõlümü siyah
fimislidir, alt bõlümde ise ince frizler içinde, kõpek di§i, zikzak, içi tara­
h üçgen dizisi gibi motifler gõrülür (Resim 39a). Kalathoslarm alh ge­
nelde dama tahtas1 motifi, arh i§areti ya da gamal1 haç motifi ile be­
zenmi§tir (Resim 39b)63.

Tabak ve kâseler bütün Protogeometrik Dõnem boyunca üre­

til-mi§lerdir. Geç dõnemde nüfusun artmasma paralel olarak tabak ve
kâseler de bir arh§ gõrülür. Tabak ve kâseler genelde alçak halka kaide­
li ve kulpsuz olarak üretilmesine kar§m, omega kulplu õmekleri (Re­
sim 40a,b) ve meyve tabagi diyebilecegimiz yüksek ayakh õmekleri de
vard1r (41 ).64

MÓ 10. yüzydm sonlannda, Attika' da vazolann form ve be­

zemsinde gõrülen baz1 degi§meler neticesinde Protogeometrik Dõnem
bitmi§, Geometrik Dõnem ba§lam1§hr. Attika' da Geometrik Dõnem
ba§lamI§ olmasma kar§m yukanda degindigimiz gibi Bah Anadolu,
Troia, Euboea gibi merkezlerde Sub-Protogeometrik Dõnem olarak bir
süre daha devam etmi§tir.

62 Atila 2012, Kat. No. 1 1, $ek. 1 3

63 Agora XXXVI, Fig. 2.27
64 Protogeornetrik Dõnern için aynca bakmiz: Lemos 2002; Desborough 1952;
Desborough 1972; Desborough 1 963; Boardrnan 201 6, 13-22; Cook 1997, 5-13; Simon
1981, 29-30; Lefkandi I; Lefkandi 11. 1; Lefkandi 11.2; Agora XXXVI
-40-
 GEOMETRiK DÕNEM (MÕ 900-710)

Admda da anla§1lacagi üzere, vazo bezemeciligmde yogun ge­

ometrik motiflerin kullaruld1gi bir donemdir. Form ve bezek çe§itliligi
bakimmdan bu donemin on haz1rhgi Protogeometrik Donem' de ya­
pilm1§hr. Donemin orta ve geç evresindeki motifler ve figürler kendine
ozgü ozellikler gosterir ve hem Myken hem de Protogeometrik gele­
nekten bir kopu§ gozlenir. Orta ve geç evre Yunanhlann kendine ozgü
ilk sanat eserlerini verdikleri y1llar olarak kabul edilir. Fakat bu evre­
lerde gorülen figür ve motiflerin orijini tarh§mah bir konudur. Baz1
bilim adamlan Geometrik Donem'deki bezeklerin Myken ve Protoge­
ometrik Donem' den beri gelen bir geli§imin sonucu oldugunu belirtir­
ken, baz1 bilim adamlan bu bezeklerin tekstil ürünlerinin taklidi oldu­
gunu dü§ünür. Geometrik Donem figür ve motiflerinin kokeni yeri
geldikçe a§agida ayrmhh olarak tarh§ilacakhr.

-41-
Another random document with
no related content on Scribd:
properare. Hujus collis pars altera dumetis cincta ; altera autem
prærupta duarum ferè ulnarum altitudine, undè lamæ saltu se
dejicere solebant.

Statuit igitur foveam altam eo loco fodere, in quâ lamæ desuper

prosilientes caperentur. Labore quoque indefesso intrà paucos dies
novum hoc confectum est. Tùm foveam virgultis texit. Posterâ autem
die magnoperè lætatus est, cùm duo ejus generis animalia in eam
desiliisse animadvertit. Quibus captis, tantam habuit [84]carnis
copiam, quanta per hiemem, quam longa foret, abundè sufficeret.
Tùm, ut cuncta provideret contrà hiemem, quam instare putabat,
fœnum lamis parandum, ligna ad ignem fovendum colligenda,
solanorum tubera effodienda, eademque in cellâ condenda erant. È
fœno, cujus magnam copiam collegerat, acervum struxit, qualem
agricolæ nostris struere solent : quoties verò fœnum addebat, illud
ita pedibus impressis conculcabat, ut haud facilè pluviâ posset
interlui. Insuper ut magis etiam ab imbribus defenderetur, tectum ex
arundinibus confecit, haud infirmius iis quæ culmo apud nos
teguntur. Dies proximos ligna arida colligendo impendit. Tum tubera
solanorum effodit, nec parvam eorum paravit copiam. Quibus in cellâ
conditis, decussit quoque omnia mala citrea quæ matura erant ;
jamque de suo victu minimè fuit sollicitus.

Hiems verò, licet exacto mense Octobri, nondùm venerat. Cœpit

potiùs continuis [85]imbribus ità pluere, ut aër in aquam mutatus
videretur. Nec satis liquebat Robinsoni quænam hujus rei esset
causa. Quindecim dies elapsi erant, ex quo non longiùs domicilio
suo progressus fuerat quàm ad cellam, ut alimenta et aquam sibi
lamisque peteret. Reliquum tempus omne veluti captivo homini
degendum fuit.
 Eheu ! quàm tardè tempus nunc Robinsoni trahi visum est, nihil
agenti et solitario ! Nunc perspexit, quàm vera essent quæ sæpiùs
magistri præceperant, eas opes esse parandas quæ unà cum
naufragio possint enatare.

« Ô me in pueritiâ stultum, exclamavit, qui scribere aut legere

molestum, otiari verò jucundum existimaverim ! Ô utinam quas olim
aspernatus sum doctrinas memoriâ tenerem ! Ex hoc penu
domestico nunc depromerem quod esset non solum vitæ oblectatio,
sed etiam levamentum miseriarum. »

Cujus otii pertæsum necessitas coegit ut [86]varias res gerendas

susciperet quas nunquam anteà tentaverat. Jamdiù consilium ollæ
aut lampadis fabricandæ animo agitaverat, quibusquidem auctus, in
meliori sanè conditione versaretur : itaque, quamvis plueret, terram
argillaceam studiosè conquisivit, opusque orsus est.

Quodquidem certè non statim ei ex voto cessit : iterùm

iterùmque tentandum fuit ; cùm autem nihil haberet in quo libentiùs
versaretur, placuit opus, licet absolutum, quoties mendosum aliquid
animadverteret, frangere ac denuò fabricare. Sic igitur dies
nonnullos grato in labore transegit, donec tandem ollam fictilem cum
lampade penitùs absolvisset : quas non procul ab igne collocavit, ut
paulatim arefierent. Tùm alias etiam ollas, cacabos, catinosque variâ
formâ atque magnitudine fingere instituit. Atque ut ille plurimùm
operæ in his artibus posuit, ità maximam solertiam adeptus est.

Magnum opus fuit ac difficile fictilia vasa [87]vitro ità incrustare,

ut liquore non imbiberentur. Sed cùm nihil intentatum, nihil
inexpertum relinqueret, vicit patientia.
 Intereà pluere non desiit. Quamobrem necesse fuit Robinsoni
varia adhuc fingere opera, ne miserè tædio conficeretur. Proximè
autem operam nectendo reti piscatorio navat. Jam anteà non
parvam copiam funiculorum contorserat, quæ nunc ipsi fuit maximè
opportuna. Cùm enim otio abundaret, et patientissimus laboris, rem
decies et ampliùs malè incœptam retractaret, invenit tandem quâ
arte nodos faceret : in quo adeò solers evasit, ut fœminas
puellasque apud nos reticula nectentes dexteritate æquaret.

Tum venit ei in mentem tentare, num arcum et sagittas posset

conficere. Quanto studio animus Robinsonis flagravit, cùm hæc
secum agitans, multa recenseret commoda, quæ inde esset
percepturus ! Scilicet lamas interficere, aves dejicere, et, quod erat
potissimum, se ipsum in domicilio de [88]fendere posset. Itaque tanta
eum incessit cupido arcûs perficiendi, ut, pluviam cadentem parum
curans, ad conquirendum lignum procurrerit. Cui tamen consilio cùm
quodlibet lignum aptum non existimaret, ejusmodi quæsivit quod
durum idem ac lentum esset, ut et facilè flecteretur, et in pristinam
ferè formam rediret.

Tale ergò lignum inventum atque decisum domum deportat,

confestimque opus aggreditur. Quàm verò tunc sensit inopiam cultri
idonei ! Quamvis iterùm iterùmque secaret, vix tantum profecit,
quantum nos cultris chalybeis instructi uno ictu proficimus :
quanquàm ab ortu usque ad occasum diei operi intentus erat,
necesse fuit ut octo dies integros huic labori impenderet. Tandem
magnoperè ille lætatus est, cùm arcum nono die perfectum vidit ;
neque tunc, præter nervum et sagittas, quidquam desiderabat. Cùm
verò funem quàm firmissimum contorsisset, ad sagittas fabricandas
se accinxit.
[89]
 Jam si ferrum habuisset, quod sagittis præfigeret, quanti,
quæso, hoc æstimâsset ! Frustrà autem in votis illud habuit. Dum
igitur rem mente agitat, tandem meminit se audiisse homines feros
ossibus magnorum piscium aut silicibus acutis uti ad sagittas
hastasque acuendas. In quo illos statuit imitari. Consilium quoque
iniit hastæ conficiendæ. Quod utrumque statim agressus, ad littus
accurrit, ibique ossa piscium, lapidesque aptissimos invenit. Tùm
perticam longam et rectam hastæ destinatam amputat, pluviâque
madidus domum revertitur. Intrà paucos dies et hasta, et sagittæ
confectæ sunt. Tùm hastam præfigit lapide præacuto, ac deindè
sagittas hinc ossibus piscium robustis, inde pennis ad extremam
partem additis, alites facit. Quo facto, placuit arcûs experimentum
facere. Quiquidem, quanquam multa deerant, quòd ferreis
instrumentis non fuerat instructus, attamen satis idoneus visus est
dejiciendis avibus, minoribusque aliis ani [90]malibus ; neque dubitavit
fore ut hominem ferum nudumque, si quidem satis appropinquâsset,
eo graviter esset vulneraturus.

Attamen pluvia nondum cessaverat ; sed, duobus tandem

elapsis mensibus, cœlum cœpit nitescere. Nunc Robinson hiemem
adventare putavit, cùm jam contrà hiems exacta esset. Vix suis ille
oculis fidem habuit, cùm almâ veris vi nova gramina, novos flores,
novos surculos emergentes cerneret. Et si causam non intelligebat,
res tamen erat ante oculos. « Hoc profectò, ità se ipse alloquitur, me
in posterum monebit, ne quidquam rejiciam, cujus rationem animo
perspicere nequeam. »
[91]
 Caput undecimum.

Summæ Robinsonis miseriæ. — Ab insectis infestatur. —

Vestes ex pellibus sibi conficit. — Incidit in gravem morbum.

A ttamen multum aberat ut Robinson omnia haberet quæ ad

victum cultumque vitæ requiruntur. Omnes ejus vestes usu
diuturno contritæ diffluebant, nec satis videbat quâ ratione novas sibi
conficeret. Cui quidem non tam contra frigoris vim vestibus opus
erat, quàm ut se ab insectis defenderet, quibus insula abundabat.
Quorum morsibus Robinson excruciabatur, tumidis ferè semper
manibus genisque. Quanti porrò dolores eum manebant, vestibus
omninò laceratis ! atque hoc erat in proximo.
[92]

Ad hanc calamitatem accedebat quòd parentum societatisque

humanæ desiderio animus ejus sæpè teneretur. Quam ob rem non
semel ingemuit, cùm è littore oculis madidis et languentibus, oceani
circumspectaret immensitatem, neque aliud præter aquam, præter
cœlum conspiceret. Quoties animus ejus dubiâ spe pendebat, cùm è
longinquo prospiceret nubeculam ex æquore quasi emergentem,
quam sibi cogitatione navem malis velisque instructam fingebat !
Cùm verò errorem suum animadverterat, quanto luctu, quantâ animi
ægritudine oppressus domum revertebatur !
 Veritus autem ne navis aliqua insulam præterveheretur, aut
etiam apud eam anchoras jaceret, cùm ipse in littore non adesset, in
tumulo quodam eminente signum erigere statuit, quo appellentibus
suam calamitatem indicaret. Stabat pro signo tignum, ex quo
indusium, ut erat omninò attritum, suspenderat ; verba quoque palo
[93]inscribere vehementer optavit, quibus miseram suam
conditionem apertiùs significaret. Quâ verò ratione ? Nulla alia erat in
potestate, nisi ut litteras cultro lapideo insculperet : quânam autem
linguâ ?

Si enim Gallicum vel Anglicum sermonem usurpâsset, fieri

poterat ut navis Germanica, aut Hispana, aut Lusitana appelleret, in
quibus nemo navigantium significationem verborum intellexisset.
Fortè nonnullas voces Latinas recordatus est, quibus votum suum
exprimeret.

Linguam enim Latinam cuncti Europæ populi tenent, et plerique

eorum qui liberaliter instituti sunt, aliquam certè ejus partem
intelligunt : proptereà Robinson speravit fore ut in quâlibet navi quæ
eò deferretur, unus saltem reperiretur inscriptionem istam
interpretaturus. His autem verbis constabat :

Ferte opem misero Robinsoni.

Sic illi nonnihil profuit verba aliquot Latina meminisse.

[94]

Jam inopiâ calceorum et tibialium Robinson maximè laboravit.

Istis scilicet sensim omninò dilaceratis, muscæ nudos ejus pedes
stimulis fodiebant, iisque pungebant doloribus, qui vix tolerari
possent. Quoties sedit meditabundus ut excogitaret rationem
aliquam corporis tegendi ! Sed frustrà : carebat enim instrumentis et
arte ad finem assequendum necessariâ. Tandem pellibus lamarum
quos mactaverat facillimè vestiri posse se existimavit. At istæ crudæ
rigidæque erant, neque unquam ille curaverat quâ arte in
præparandis pellibus crudis coriarii utantur. Atque si hanc tenuisset,
nec acu, nec filis instructus erat, quorum ope è coriis vestimentum
sibi consueret.

Cæterùm necessitas, omni arte et doctrinâ efficacior,

Robinsonem admonuit quomodò inopiæ suæ mederetur. Pellibus
igitur assumptis, cultro siliceo, sed non sine magno labore, calceos
primum, tum tibialia quoque secuit : quæ cùm consuere non
[95]posset, incisis foraminibus fila trajecit, quibus ea circa tibias
religaret.

Ex alio quodam corio curvo rigidoque larvam confecit, quam

duobus perfodit foraminibus per quæ acies oculorum penetraret,
tertiumque quo spiritum ore duceret.

Statuit à labore omninò non desistere, donec tandem tunicam

braccasque è pellibus lamarum perfecisset ; et certè res erat maximè
operosa : quid autem est quod sine labore homines assequi
possint ? Nihil verò tam arduum, quod non expugnet pertinax labor.
Robinsoni quoque res ex voto cessit : quod eum tantâ affecit lætitiâ,
quanta verbis exprimi non possit.

Jam Robinsonis habitus vestitusque verè singularis fuit. À capite

ad calcem pellibus villosis horridus ; gladii loco, securi lapideâ
cinctus : gerebat humeris peram venatoriam, arcumque cum
fasciculo sagittarum ; dextrâ hastam ipso longiorem, sinistrâ
umbellam textam viminibus, atque foliis [96]cocossæ obsitam ; pro
pileo denique corbem præacutam, pellibus setosis pariter tectam.
Cogitate, quæso, qualis adspectus hominis fuerit. Risum ipse non
tenuit, cùm suum lympharum in speculo vidit simulacrum.

Hâc rerum in conditione Robinson versabatur, cùm casu

quodam impeditus est, quem jamdiù metuerat : in morbum incidit.

Ac primò, stomachi capitisque doloribus affectum, et omnibus

membris fatigatum se sensit, demùmque, summo animi angore et
deliquio oppressus, in terram collabitur. Vocis expers atque sensûs,
oculos in cœlum defigit : « Alme Deus ! miserere meî ! » Hæc sola
subinde magno cum gemitu protulit.

Neque tamen diù propter anxietatem quiescere potuit. Cùm

quidquid virium supererat collegisset, ea quæ ad curam suî maximè
necessaria essent, propè stratum ponit, ut, si propter vim morbi
surgere non posset, haberet tamen quo pau [97]lulùm sublevaretur ;
sed vix valuit nonnullas cocossæ conchas aquæ plenas asportare,
quas juxtà stratum collocavit. Tùm aliquot tubera frixa et quatuor
mala citrea, quæ reliqua habebat, addidit. Quo facto, exhaustis
viribus, in lecto miserabiliter recubuit ; ac brevi febri correptus est.
Quanquàm pellibus lamarum se totum texerat, à frigore tamen se
defendere non potuit. Quo frigore duas ferè horas cohorruit : tùm
æstus tam vehemens insequitur, ut viscera penitùs urerentur ; pectus
crebro concutitur pulsu, sicut solet celerrimo cursu anhelantibus.
Tanta autem ejus imbecillitas fuit, ut vix concham aquâ repletam
labris admovere valeret, ad hauriendum paululùm humoris. Jamque
nox oborta erat. Quâquidem nocte tristiorem nunquam ille degerat.

Vicissim aut frigore contremuit, aut arsit calore, acerbissimo

continuoque capitis dolore cruciatus ; neque somno recreatus est.
Quibus malis adeò fractus fuit, [98]ut proximo mane vix posset
reptare ad ligna alendo igni necessaria.

Ad vesperam morbus ingravescit. Iterum igni corpus ægrum

admovere conantem vires deficiunt. Itaque nunc spes omnis salutis
abjicienda fuit : jamque erat in exspectatione mortis.

Nox ista superiori similis fuit. Ignis interim exstinctus est ; aqua
in conchis cœpit putrescere ; Robinson autem adeò viribus desertus
est, ut vix se in lecto commovere valeret. Mortem quoque
appropinquantem sentire sibi visus, tantam inde lætitiam cepit, ut, eâ
ipsâ confirmatus, piis precibus se ad maximum iter ineundum ritè
pararet.

Deum peccatorum veniam supplex rogavit ; quo facto, gratias ei

egit pro beneficiis in se, per totam vitam indignum, collatis, in primis
autem pro calamitatibus quibus ipsum castigaverat ; postremò
parentibus suis miseris solatium atque felicitatem precatur. Tum
animum immortalem æterno [99]patri commendavit ; cùmque se
composuisset, exspectavit mortem.

Quæquidem gradum corripere visa est ; angoribus enim

ingravescentibus pectus anhelare atque suffocari cœpit. Optatum
tempus tandem videtur advenisse. Vehementissimo angore
compressus jam non spirat ; capiteque reclinato, sensum omnem
amittit.
[100]
 Caput duodecimum.

Convalescit ex morbo. — Maximi luctus. — Parva gaudia. —

Psittacus.

A ttamen spiritus liberiùs meare cœperat ; Robinson paulatim

allevans oculos circumspexit, satis incertus animusne suus è
corpore migrâsset, necne. Jamjam verò minimè dubium fuit quin
viveret : tunc gravissimè indoluit ; mortem enim in isto rerum articulo
vitâ potiorem habuisset. Magnâ quoque infirmitate oppressum se
sensit, doloris tamen expertem. Cùm enim anteà æstu ardenti
flagrâsset, nunc sudor plurimus salubrisque per omnes artus
manabat. Atque ne intercluderetur, pellibus additis se texit, et sic
post dimidiam circiter horam, magnoperè allevari sibi visus est. Jam
verò siti exarsit vehementissimâ, [101]cui explendæ cùm idonea non
esset aqua putredine corrupta, opportunè malorum citreorum
meminit. Adeò verò infirmus erat, ut unum labris ægrè admoveret.
Cujus tamen succo egregiè refectus, sudore continuò effluente, dulci
somno sopitus et nonnisi sole oriente experrectus est.

Tunc verò vis morbi omninò laxata erat, neque, præter

infirmitatem virium, aliquid mali superfuit. Cibum quoque appetere
cœpit, bulbumque solani frixum comedit, instillato mali succo citrei,
quo saporem ejus jucundiorem efficeret et palato refrigerando
aptiorem.
 Lamarum suorum, quandiù jacuerat ægrotans, curam penitùs
deposuerat. Nunc autem valdè commotus est, cùm eos ad pedes
suos videret jacentes, nonnullosque oculis in se defixis, quasi ipsum
interrogarent nùm meliùs valeret. Est autem illud animalium genus à
naturâ ita comparatum, ut, camelorum instar, plurimos dies sine potu
degant. Alioquin malè cum iis actum [102]fuisset. Per dies enim duos
continuos aquam non biberant, necdùm etiam Robinson propter
corporis imbecillitatem surgere, aquamque iis ministrare potuit.

Cùm lama mater ad eum satis appropinquâsset ut hanc posset

attingere, tùm levato corpore in cubitum, dextrâ eam mulsit, ex cujus
tepidi lactis haustu plurimum accepit levaminis. Quo facto rursus
somnum cepit usque ad solis occasum. Nunc autem cibi major fuit
appetitus. Itaque nonnulla solanorum tubera succo mali citrei
adspersa comedit, ac denuò somnus eum complexus est.

Atque hæc alta quies, obsecundante firmâ corporis habitudine

quam à naturâ Robinson sortitus erat, tantoperè ad vires ejus
reficiendas valuit, ut proximo mane surgere, et tentabundus progredi
auderet.

È speluncâ in vestibulum titubans prorepit. Ibi solis orientis radii,

inter frondes vicinarum arborum nitentes, vitali eum calore recreant.
Sibi quasi recèns natus [103]videtur ; Deo, vitæ fonti æterno, gratias
agit quòd sibi denuò intueri liceat sidus illud pulcherrimum
mirandaque summi rerum conditoris opera. Nunc adspicit cœrulei
cœli immensitatem, nunc recentem et amœnam arborum
fruticumque rore madentium viriditatem, nunc lamas fideles, qui
circumstantes, domino blandiri, et lætitiam videntur significare.
 Mox autem favente aere puro, et aquâ frigidâ lacte temperatâ,
necnon placidâ mentis serenitate, penitùs convaluit. Brevì quoque
viribus recuperatis, ad opera instituta se retulit.

Hoc unum tunc ei molestum fuit, quòd ignis exstinctus esset.

Verumtamen magnâ cum animi moderatione hunc casum tulit, nec
spem omninò amisit ; siquidem nunc expertus erat nihil esse cur
adversùs hiemis inclementiam sibi præcaveret : atque etsi ab
ineunte ætate carne vesci consueverat, speravit tamen fore ut eâ
carere, solisque [104]fructibus et lacte lamarum vitam sustentare
posset.

Quid nunc suscipiat, confectis omnibus quæ manibus, sine

ullius instrumenti auxilio, confici possent ? Nihil ergò sibi superesse
putavit, nisi ut in otio et somno vitam consumeret. Quâquidem
conditione miseriorem sibi fingere nullam potuit. Jam enim tantoperè
labori assuetus erat, ut vitam intolerabilem existimaret, quoties utili
operæ vacare non liceret. Diù itaque multumque secum reputavit
quemnam laborem nunc capesceret, ut fugeret otium. Tandem
invenit in quo operam suam collocaret.

Diu noctuque animo versaverat consilium naviculæ conficiendæ,

cujus ope tentaret nùm posset in societatem hominum redire, atque
se ab eâ solitudine eximere quam graviorem erat expertus, ex quo
ignis usum amiserat. Nec temerè continentem Americæ haud procul
abesse augurabatur : statuit autem, si modò sca [105]phulam sibi
parare posset, spretis omnibus periculis, continentem petere.

Cùm totum se huic consilio tradidisset, procurrit aliquando ad

eligendam arborem cujus truncus in formam cymbæ cavaretur. Hâc
mente loca nonnulla perlustrans quæ nondum inviserat, varia
ignotarum plantarum genera detexit, in quibus constituit experimenta
facere, ut intelligeret an iis quoque vesci posset. Inter alia frutices
nonnullos invenit frumenti Indici, quod apud nos triticum Turcicum
appellari solet.

Miratus ille spicarum magnitudinem in quibus suprà ducenta

grana denso ordine structa erant, non dubitavit panem ex iis confici
posse. Quomodò autem grana moliturus erat ? quomodò farinam
furfure purgaturus ? quomodò tandem panem inde cocturus, cùm
ignem desideraret. Nihilominus tamen aliquot spicas inde secum
abstulit, quarum grana sereret : « Quidni, ait ille secum, fieri possit ut
ex iis aliquam olim utilitatem percipiam ? »
[106]

Posteà verò reperit quoque arborem frugiferam in quam anteà

non inciderat. Capsulas crassas pendentes vidit, quarum unam cùm
confregisset, sexaginta circiter fabas invenit. Quamvis saporem
jucundum in iis non deprehenderet, attamen unam ex iis quæ sibi
maturior visa est, peræ suæ commisit. Erant fabæ cacaoticæ, è
quibus potus cacaoticus paratur.

Tandem arborem ingentem sibi prorsùs ignotam invenit, cujus

fructus nuces cocossæ magnitudine æquabant. Qui cùm putamina
nulla haberent, saporem verò jucundissimum, toti comedi poterant.
Arbor ipsa multum dissimilis erat cocossæ. Non enim trunco tantùm
constabat qui erigitur, quemadmodum cocossa, nec in coronam
magnorum foliorum supernè desinit ; sed erant ejus rami foliaque
quasi nostrarum arborum pomiferarum. Posteà comperit arborem
eam esse quam paniferam appellamus, proptereà quod fructus ejus
vel crudi, vel comminuti atque depsendo [107]subacti, barbaris
hominibus vicem panis præstant.
 Cùm animadvertisset illius arboris truncum ab uno latere jam
leniter esse excavatum, existimavit esse cymbæ conficiendæ
idoneum, dummodo excidi ac penitùs excavari posset. Si verò
arborem tam utilem exciderit, incertus ipse an sibi unquàm cymbam
contingeret inde fabricare. Hæc cogitans, exterritus est, hæsitque diù
inops consilii. Attamen loco arboris notato, dubius animi domum
revertitur.

Inter redeundum, quod jam diù optaverat, nidum psittaci invenit.

Tum circumspiciens quâ parte facillimè locum invadat, accedit pede
suspenso. Vigilabat rostro extra nidum prominente mater pullis
incubans ; et ad aspectum inusitatæ formæ aliquid mali suspicata,
aciem oculorum arrigebat ad periculum. Robinson scandit per
densissimas frondes, manibus retinens virgulta. Sed quò propiùs
accedentem prodit strepitus foliorum, eò magis [108]crescebat
sollicitudo matris. Ac demum homo adest, manumque nido injicit.
Avolat mater ; avolant adulti jam validiores : unus cæteris tardior
hæret in manibus. Robinson domum properat, hilarior quàm si
thesaurum nactus esset.

Tum redux quàm solertissimè potest caveam concinnat, in quâ

hospitem novum collocet. Quâquidem juxta stratum suum positâ,
tàm lætus recubuit quàm qui novum sibi amicum comparavit.
[109]
 Caput tredecimum.

Multus labor in excavandâ scaphâ. — Robinsonis constantia. —

Quomodò diem inter varias occupationes distribuit. — In bellicis
artibus se exercet.

N ullum unquàm negotium tam molestum tamque diuturnum

Robinson susceperat, quàm cum cymbam fabricare adortus
est. Multi alii animum abjecissent ; è manibus securis brevì
excidisset, et tale susceptum visum fuisset, sin minùs stultum, at
saltem ejusmodi quod fieri nullo modo posset. Robinson autem hanc
legem sibi fecerat, ut nullis difficultatibus ab ullo unquam incepto
semel probato deterreretur. Itaque hoc etiam summâ animi
constantiâ persecutus est ; et si illud multò plus et [110]temporis et
laboris postulâsset, ei in mentem non venisset à proposito recedere.
Jam ille satis intellexit hoc opus plures annos requirere ; justam igitur
diei distributionem facere decrevit, ut cuilibet horæ suus esset labor
assignatus. Experientiâ enim edoctus erat nihil majori ad industriam
promovendam adjumento esse, quàm cùm certo ordine inter
singulas diei horas labor aptè dividitur : multiplex enim fit
momentorum numerus quæ suo quæque usu distinguuntur.

Itaque cum sole surgere consueverat, atque ad fontem se

conferre, ut caput, manus, pectus pedesque ablueret. Deinde
domum reversus vestes induebat. Quo facto, collem speluncæ
imminentem conscendere, unde longe lateque circumspicere
posset ; atque ibi in genua prostratus preces matutinas piè fundere,
Deumque orare pro carissimis parentibus, quos deseruerat quidem,
nunquàm verò oblitus est. Tum lamas mulgere, quarum gregem
[111]non ita contemnendum paulatim educaverat ; deinde aliquam
lactis partem haurire. In quibus peragendis prima diei hora effluxerat.

Tum omnibus rebus instructus quæ seu ad tutelam suî, seu ad

laborem pertinerent, ibat vel ad littus, si mare recederet, ostreas in
prandium collecturus, vel ad arborem ex quâ navem fabricare
statuerat.

Sub horam decimam, cùm diei fervidissimum tempus esset,

laborem Robinson intermittebat : tum ille littus repetebat, aut ostreas
conquisiturus, si modo manè non invenisset, aut membra lavaturus ;
quod bis quotidie facere in morem ei abierat.

Deinde iterum lamas mulgere, caseos ex lacte coagulato

premere, prandiumque mediocre instruere, quod ferè lacte, et caseo
recenti, nonnullis ostreis, dimidiâque nuce cocossæ constabat. Nec
illi querendi locus erat quòd in fervidis istis regionibus ciborum
appetitus multò minor [112]sibi esset quàm sub cœlo frigidiori.
Attamen solitus à pueritiâ carnem edere, illam tundendo emollire
denuò conatus est, ut aviditatem expleret ; sed frustra. Inter
prandendum cum psittaco suo confabulari solebat, quem nonnulla
verba pronuntiare docuerat. Scilicet audiebat discipulus, et reddebat
sonos, vicibus reticens, quasi intelligeret emendantem. Hunc quòque
assuefecerat se vocantem audire et euntem sequi.

Post prandium, horam quieti sub umbrâ aut in speluncâ dabat,

stante ad latus psittaco et lamis circa dominum recubantibus. Tum
ille interdum sedens, animalia ista, in quæ defixos tenebat oculos,
alloquebatur, verba sua intelligi ratus. Adeo ille gestiebat cum
animante quodam mentis cogitationes sensusque communicare, ut
sæpiùs oblivisceretur se cum animalibus rationis expertibus
sermonem habere. Quoties autem psittacus vocem distinctè
emittebat, tanta erat Robinsonis lætitia, ut [113]humanam vocem
audire sibi videretur, atque adeò insulæ, lamarum, psittacique
oblitus, se inter homines versari sibi cogitatione fingeret. Sed cùm
brevì evanesceret error ille blandissimus, tum ad memoriam
solitudinis revolutus, ingemiscebat : « Miser Robinson ! »

Sub horam à meridie secundam ad arborem reversus, rursùs

instabat magno operi. In quo labore durissimo quotidiè duas horas
consumere sibi præceperat : quibus elapsis redibat ad littus, cùm ad
corpus denuò abluendum, tum ad ostreas conquirendas. Reliquam
diem variis operibus hortensibus impendebat : et nunc zeam aut
solana plantare, sperans fore ut olim, igne recuperato, magnam inde
utilitatem caperet ; nunc teneras stirpes insertas irrigare ; nunc sepes
serere, quibus hortum clauderet ; nunc arbores circumcidere,
ramosque flectere, qui sibi umbram hospitalem ministrarent.

Nunc autem Robinson ægrè tulit vel [114]longissimum diem in

hâc insulâ tredecim ad summum horas durare, adeò ut mediâ
æstate, horâ septimâ post meridiem tenebræ jam ingruerent. Itaque
quidquid lucem diei requirebat, ante hoc tempus perficiendum erat.
Sub horam igitur sextam, si modò nihil majoris momenti agendum
superesset, sese in bellicis artibus exercere, arcum tendere, sagittas
emittere, ut, si quandò incideret in barbarum hominem aut ferum
animal, cujus timorem nondum deposuerat, satis se defenderet.
Quarum quidem artium tantam paulatim peritiam adeptus est, ut
rarò, quamvis longo interposito intervallo à scopo nummi
magnitudinem æquante aberraret. Vesperascente cœlo, lamas
tertiùm mulgere, cœnamque frugalem sumere, stellis aut lunâ
lucentibus.

Ultimam diei horam rerum naturæ contemplationi dabat.

Nimirum in editiore loco sedens, intuebatur cœli convexa stellis
undique distincta, aut signa ex mediâ cœli parte vergentia,
rursùsque alia ex occulto [115]surgentia ; aut lunam modò
crescentem, modò senescentem, et nunc curvatam, nunc æquâ
portione divisam, maculosam interdum, eamdemque subitò
renidentem. Nonnunquàm in littore ambulans auram vespertino
vento temperatam spirabat. Quàm pulchrum, quàm admirabile
spectaculum mare exhibebat oceani immensitatem è littore
prospicienti ! ut varium, ut suî semper dissimile ! Modò placidum et
quasi sopitum, politissimi mentitur speculi planitiem ; modò tanquàm
otii pertæsum, crispatur leviter, fertur ultrà citràque per ludibrium,
cùm subito, ludorum impatiens, conturbatur, turgescit, fluctusque
spumantes volvit ad pedes Robinsonis securè minas contemplantis.

Cùm sic ille in admiratione nunc rerum naturæ, nunc maris

diutiùs hæsisset, tum ad se ipsum conversus animum ad rationem
reddendam vocabat. Scilicet diem totam excutiens, secum
anquirebat, quomodo hanc diem egisset, quod malum [116]sanâsset,
quânam parte factus esset melior ? Quoties hæc et talia à se ipso
percontanti præclarum conscientia testimonium præbebat, ut ipse
sibi gratulabatur ! Ut ille laudes Dei optimi maximi canebat, quo
favente aliquid hac die in virtutis viâ profecerat ! Si verò post
recognitionem sui aliquid peccâsse sibi videretur, ô quàm ille tunc
dolebat amissum in vitâ diem ! Amissum enim interpretabatur diem
illum quo commiserat quidquam aut cogitaverat, cujus die exacto
ipsum pœniteret. Hunc quòque solebat signo notare, propè lineolam
quâ quotidie in arbore rationem temporis exarabat, ut præteritæ
culpæ memor in posterum tantò magis ab eâ sibi caveret.
[117]
 Caput decimum quartum.

Robinson insulam peragrat. — Vestigia hominum reperit. —

Summus terror. — Prospicit crania, ossa, manus, pedes. — Quod
territo et fugienti accidit.

R obinson assiduam per tres annos navi conficiendæ operam

dederat, trunco vix dimidiâ quidem parte exciso. Incertum
quoque videbatur an illud, etsi eâdem assiduitate operi instaret, trium
aut quatuor annorum spatio perfecturus esset. Nec tamen in suo
studio atque opere cessavit : quid enim aliud susciperet ? neque verò
illi placuit, nec licuit esse otioso.

Quâdam die in mentem ei venit se, quàmvis jam diù in insulâ

istâ habitaret, non nisi minimam partem adhuc explorâsse. Objecit
sibi, ut animi vitium, timo [118]rem istum quo impeditus insulam totam
nondum peragrârat. « Forsan, si minùs ego timidus fuissem, multa
invenissem, quæ nunc mihi maximæ essent utilitati. »

Quæquidem cogitatio animum Robinsonis impulit ut illicò

statueret proximo mane in viam se conferre ; eoque ipso die omnia
ad iter faciendum paravit.

Postridiè, orto sole, uno è lamis quatuor dierum victu onerato,

armis ipse indutus, postquam se Dei tutelæ commendavisset, fidenti