‫‪ News Lead:‬د خبر پیالمه‬

‫مخفف دی او انټروډکشن د پېژندنې په مانا ده‪ .‬هره ‪ Introduction‬بولي‪ .‬انټرو د انټروډکشن ‪ Intro‬یا ‪ Lead‬پیالمه په انګریزي کې‬
‫خبري پیالمه اړونده خبري کیسه‪ ،‬خبر یا پېښه اورېدونکو او لوستونکو ته ورپېژني‪ .‬د پیالمې په اړه ګڼ تعریفونه شوي دي چې څو یې‬
‫‪:‬په دې ډول دي‬

‫‪.‬د خبر لومړۍ جملې یا څو جملو ته پیالمه وایي(‪ )۱‬‬

‫اصلي دنده ده‪(Lead) ( .‬لوستونکي په ناڅاپي ډول الندې کول او لوستلو ته د هغوی پام را اړول د خبر د لومړۍ کرښې لیډ ‪‬‬
‫‪)۲‬‬

‫‪.‬فرانسویان لیډ ته حمله یا حمله کوونکې جمله وایي(‪ )۳‬‬

‫پیالمه د خبر د مهمې برخې یا برخو لنډیز دی‪ .‬یانې د پیالمې په اورېدو یا لوستلو سره اورېدونکي او لوستونکي پوهېږي چې خبر د‬
‫څه په اړه دی؟‬
‫پیالمه د خبر ډېره مهمه برخه ده‪ ،‬ځکه پیالمه د خبر له تر ټولو ارزښتناکې برخې څخه غوره کېږي‪ .‬د هر خبر د بري راز تر ډېره د‬
‫هغه په ”پیالمې“ پورې اړه لري‪ .‬څومره چې د یوه خبر پیل یا پیالمه په زړه پورې وي‪ ،‬نو په همغه اندازه یې ډېر اورېدونکي اوري‪.‬‬
‫بریالۍ پیالمه هغه ده چې د ډېرو د پام وړ وګرځي اوله نورو چارو څخه د لیدونکو‪ ،‬اورېدونکو او کتونکو پام د ځان په لور ور‬
‫‪.‬واړوي‬

‫د جګړو په اړه راپور ورکوونکي خبریاالن پیالمه د خبلایر وسله ګڼي او د هغوی په اند که خبلایر په همغه لومړي سر کې په‬
‫‪.‬لوستونکو د دغې وسلې وار ونه کړي‪ ،‬نو داسې وګڼئ چې جګړه یې بایللې ده‬

‫پیالمه ډېر ډولونه او د لیکلو ګڼې الرې لري‪ .‬ښه لیډ یا پیالمه هغه ده چې خبري کیسه یا پېښه لوستونکو ته په زړه پورې کړي او تر‬
‫پایه یې د هغې لوستلو او اورېدلو ته وهڅوي(‪)۴‬‬
‫لومړۍ جمله د لیکنې د زړه حیثیت لري اونورې برخې د لومړۍ هغې هومره په زړه پورې نه وي لومړۍ جمله د اورېدونکو د پام را‬
‫‪.‬اړولوکار ورکوي‪ .‬د پیالمې لیکلو کومه نېغه او یواځینۍ الره نشته(‪)۵‬‬

‫‪.‬یانې پیالمه لیکنه کومه ټاکلې او ځانګړې الره نه لري‬

‫پیالمه په ګڼو الرو لیکل کېدلی شي‪ .‬د بېلګې په توګه که د ورځنیو پېښو په اړه د بېالبېلو رسنیو یا خبریاالنو خبرونه واورئ‪ ،‬نو د‬
‫ورته پېښو په اړه به بېالبېلې خبري پیالمې واورئ‪ .‬دا ځکه چې د خبریاالنو د لیکلو ډول یا لیکالرې یو تر بله لږ او ډېر توپیرونه‬
‫سره لري‪ .‬لنډه دا چې پیالمه لیکنه داسې کومه ځانګړې ریاضیکي فرموله نه لري چې د کارولو پر مټ یې ټول خبریاالن یو ځواب‬
‫یا پایله ترالسه کړي‪ ،‬بلکې یواځینی شی چې هر پیالمه لیکوال ښايي د پیالمې لیکلو پرمهال ورته پام وکړي هغه لنډیز‪ ،‬روښانتیا‬
‫‪.‬او په زړه پورې والی دی‪،‬ځکه همدا د یوې ښې او د خلکو د پام وړ پیالمې ځانګړنې دي‬

‫‪.‬د خبرونو له پلوه پیالمې په دوه ډوله وېشل شوې دي‪ .‬د ساده خبر پیالمه او د پېچلي خبر پیالمه‬

‫‪:‬د ساده خبر پیالمه‪۱-‬‬

‫دا هغه ډول پیالمه ده چې د یوې یا لږ ترلږه داسې خبري پېښې اړوند وي چې د زیان کچه یې لږه وي‪ .‬لکه په یوه پېښه کې یو تن مړ‬
‫‪.‬وي‪ .‬یو تن لوټل شوی وي او داسې نور‬

‫‪:‬بېلګه‬

‫‪.‬ناپېژندویه وسله وال غله نن ماښام د شهزاده سرای د صرافانو مشر ولوټه‬

‫‪:‬یا‬
‫‪.‬د کابل – جالل اباد په لویه الره د یوې ټرافیکي پېښې له امله دوه تنه مړه او درې نور ژوبل شول‬

‫تر دغې پیالمې وروسته د پېښې تفصیل‪ ،‬د خلکو پېژندګلوي‪ ،‬د پېښې ځای‪ ،‬وخت‪ ،‬المل او نور ښودل کېږي‪ .‬د ساده خبر د پیالمې شپږ‬
‫‪:‬ډولونه دود دي‬

‫څوک؟‬
‫که د خبر اړوند یا په پېښه کې ښکېل یا زیانمن شوی کس مشهور وي‪ ،‬نوپه پیالمه کې همغه راوړل کېږي(‪)۶‬‬

‫‪.‬لکه‪ :‬د پکتیا والي پوهاند تڼیوال په یوه ځانمرګي برید کې ووژل شو‬

‫څه شی ؟‬

‫‪:‬کله چې په پېښه کې د ښکېلو کسانو په پرتله په خپله پېښه ډېره مهمه وي‪ ،‬نو د هغې پیالمه داسې وي چې‬

‫‪.‬د ځان سوځولو پېښې د یوې ځوانې مېرمنې ژوند واخیست‬

‫چېرته؟‬

‫‪.‬کله چې د پېښې ځای مهم وي‪ ،‬نو په پیالمه کې همغه راوړل کېږي‬

‫‪.‬بېلګه‪ :‬د ولسشمرۍ ماڼۍ مخته زرګونوالریون کوونکو د کورنیو چارو وزیر د ګوښه کولو نارې ووهلې‬

‫څه وخت؟‬

‫‪:‬که د خبري پېښې د نورو خواو په پرتله وخت ډېر مهم وي‪ ،‬نو هغه په پیالمو کې راوړل کېدلی شي لکه‬

‫‪ .‬په ټکنده غرمه وسله والو غلو خلک ولوټل‬

‫‪.‬یا ‪ :‬په رڼا ورځ د ښوونځي دوه تنه زده کوونکې ناپېژندویه کسانو وتښتولې‬

‫ولې؟‬

‫‪.‬د ولې پیالمه تر ډېره د پېښې د الملونو د معلومولو هڅه کوي‬

‫‪:‬لکه‬

‫‪.‬ماشوم تښتونکو د تېښتې هڅه کوله ځکه‪ ،‬نو د پولیسو په ډزو ووژل شول‬

‫‪:‬يا‬

‫‪.‬موټر چلونكى د ماهيپر په كږلېچونو كې پرېشانۍ وړى وو‪ ،‬ځكه يې موټر بې الرې شو او ښكته ولوېده‬

‫څه ډول؟‬
‫‪.‬د څه ډول پیالمه تر ډېره د پېښې د پېښېدو ډول راسپړي‬

‫‪.‬بېلګه‪ :‬د دو وسله والو ډلو دنښتو ترمنځ درې تنه ولسي وګړي ووژل شول‬

‫‪:‬پېچلې پیالمه ‪۲-‬‬

‫‪.‬دا هغه پیالمې دي چې له یوې څخه د ډېرو یا د داسې پېښې اړوند وي چې په هغه کې له یوې څخه ډېرې خواوې د پام وړ وي‬

‫ټولې پېښې یو ډول نه دي ځینې پېښې د خپل ډول له مخې تر نورو پېچلې وي‪ .‬پېچلې په دې مانا چې په هغه کې ډېرې خواوې د پام‬
‫‪.‬وړ وي‪ .‬لکه په یوه پېښه کې ګڼ کسان مري‪ ،‬کورونه او ودانۍ په کې نړېږي‪ ،‬هټۍ په کې سوځي‪ ،‬موټرونه په کې له منځه ځي او نور‬

‫‪.‬دا ډول پېښې د پېچلو خبرونو بېلګې دي‪ .‬د دغه ډول پېښو پیالمې په دوه ډوله لیکل کېدلی شي‬

‫‪ Summary Lead‬لنډې پیالمې ‪۱-‬‬

‫‪ Salient Feature Lead‬د روښانه رول لرونکې پیالمې ‪۲-‬‬

‫‪ Summary Lead:‬لنډې پیالمې ‪۱-‬‬

‫په دې ډول پیالمو کې ټولې خواوې د ارزښت له مخې په یوه پارګراف کې یوه په بلې پسې راوړل کېږي‪ .‬یانې تر ټولو د زیات ارزښت‬
‫‪.‬لرونکې د مخه‪ ،‬د منځني ارزښت لرونکې ورپسې او د لږ ارزښت لرونکې برخې په پای کې راوړل کېږي‬

‫‪ Salient Feature Lead:‬د روښانه رول لرونکې پیالمې ‪۲-‬‬

‫‪.‬که د یوې پېښې یوه برخه تر بلې ډېره مهمه وي‪ ،‬نو هغه مهال بیا پیالمه په دوه برخو وېشل کېږي‬

‫‪.‬د روښانه رول پیالمه ‪۱-‬‬

‫دوهمه پیالمه‪(.‬په دې کې تر یوه ډېر پارګرافونه هم وي) (‪۲- )۷‬‬

‫‪:‬بېلګه‬

‫‪.‬ولسمشر کرزي د امن جرګه د پاکستان او افغانستان دواړو هېوادونو په ګټه وبلله او د امن د دوهمې جرګې د جوړولوټینګار یې وکړ‬

‫ولسمشر کرزي وویل افغان سرتېري له دښمن سره د جګړې کولو پوره وړتیا لري‪ .‬نوموړي وویل که وسله وال مخالفین جوړ جاړي‬
‫‪.‬ته غاړه کېنږدي‪ ،‬نو دوی به یې د جنګ له الرې رېښې وباسي‬

‫ولسمشر کرزي د بهرنیو هېوادونو د ډیپلوماټانو غونډې ته د وینا پرمهال وویل روسیه باید افغانستان ته د تېرې جګړې پر مهال د‬
‫‪.‬اوښتي زیان تاوان ورکړي‬

‫‪:‬د پیالمو ډولونه‬

‫‪:‬ګڼې بڼې او ډولونه لري لکه ‪ Leads‬پیالمې یا‬

‫‪Question Lead:‬پوښتونکې پیالمه‬

‫‪.‬دا ډول پیالمه عمومًا لکه له نوم څخه یې چې څرګندېږي په یوې پوښتنې پیلېږي‬
‫‪:‬لکه‬

‫د ولسي خلکو د وژنې لړۍ به تر څو روانه وي؟‬

‫‪:‬یا‬

‫د ناامنیو پړه د چا په غاړه ده؟‬

‫‪Background Lead:‬شالید لرونکې پیالمه‬

‫‪.‬عمومًا دغه ډول پیالمې د یوې پېښې په مخینه یا شالید پیلېږي‬

‫‪:‬لکه‬

‫د روغتیا وزیر درې کاله د مخه د روغتونونو د حالت ښه کولواو ناروغانو ته د درملو ورکول د خپلو کاري لومړیتوبونوپه توګه یاد‬
‫کړي وو‪ ،‬خو ال هم ډېری ناروغان د پالزمېنې کابل د روغتونونو له اوسني حالت‪ ،‬د څښاک د اوبو او درملو د نه شتون څخه‬
‫‪.‬سرټکوي‬

‫‪:‬یا‬

‫د پوهنې وزیر د مورنۍ ژبې د نړۍ والې ورځې پرمهال د لویې جرګې په خېمه کې ولسي غونډې ته د وینا پرمهال ټولو زده کوونکو ته‬
‫په مورنۍ ژبو د زده کړو د برابرولو ژمنه کړې وه‪ ،‬خو ال هم په پالزمېنه کابل کې په زرګونو زده کوونکي په مورنۍ ژبه د زده كړو‬
‫‪.‬له حق او اسانتیا بې برخې دي‬

‫‪ Quotation Lead:‬په نقل قول والړه پیالمه‬

‫‪.‬دغه ډول پیالمې عمومًا د مهمو کسانو په خبرو او ویناو پیلېږي‬

‫‪:‬لکه‬

‫د هند سفارت مخته نننۍ چاودنه د پاکستان د څارګرې ادارې په سال او الرښوونه شوې ده‪ .‬اسالم اباد تل په افغانستان کې د امنیت د‬
‫‪:‬ګډوډولو هڅه کړې‪ ..‬ولسمشر کرزي د خبریاالنو یوې غونډې ته د وینا پرمهال وویل‬

‫‪ Contrast Lead:‬پرتلیزه پیالمه‬

‫‪.‬په دې ډول پیالمه کې د پرتلنې له الرې شته توپیرونه په ډاګه کېږي‬

‫‪:‬بېلګه‬

‫پاکستانی ولسمشر پرویز مشرف له یوې خوا نړۍ والې ټولنې سره د ترهګري پر وړاندې مبارزه کې ځان ژمن ګڼي او له بل لوري‬
‫‪.‬ترهګرو ته په خپله خاوره کې د فعالیت او ژوند کولو اسانتیاوې برابروي‬

‫‪Offbeat Lead:‬ناببره لیډ‬

‫‪:‬دا هغه لیډ دی چې په ناببره او غیر عادي پېښو لیکل کېږي‪ .‬لکه‬

‫یوې وړې مرغۍ د یوې بوینګ الوتکې الوتنه له خنډ سره مخ کړه‪)۸( .‬‬
‫‪:‬يا‬

‫‪.‬پالزمېنه كابل كې د هندواڼې چاودنې مرګ ژوبله اړولې ده‬

‫د پیالمې له ډولونو وروسته د پیالمې لیکلو الرو چارو ته راځو‪ .‬د پیالمې لیکل یوه ستونزمنه چاره ده‪ ،‬ځکه د لنډې‪ ،‬روښانه‪ ،‬اړوندې‬
‫او په زړه پورې پیالمې لیکل د هر خبلایر د وس خبره نه ده‪ .‬د دغه ډول پیالمې لپاره د لیکوال تخلیقي وړتیا‪ ،‬ډېر غور‪ ،‬بیا بیا لیکلو‬
‫او زیار ګاللو ته اړتیا ده او ډېر لږ خبریاالن د ښې پیالمې لیکلو په موخه سختي او کړاو ګالي‪ .‬همدغه المل دی چې هر خبلایر په‬
‫تول تللې او د نورو د خوښې پیالمې نشي لیکلی‪ .‬ځینې خبریاالن پیالمې تر ټاکلې یا هغې اندازې چې څومره ښايي اوږدې لیکي‪.‬‬
‫ځینې بیا د مهمو او ارزښتناکو خبرو پر ځ‬