Flores de ferro 1st Edition María Rei

Vilas
Visit to download the full and correct content document:
https://ebookstep.com/product/flores-de-ferro-1st-edition-maria-rei-vilas-2/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Flores de ferro 1st Edition María Rei Vilas

https://ebookstep.com/product/flores-de-ferro-1st-edition-maria-
rei-vilas-2/

Desperta Ferro Antigua Y Medieval 65 Los Pueblos del

Mar 1st Edition Aa. Vv.

https://ebookstep.com/product/desperta-ferro-antigua-y-
medieval-65-los-pueblos-del-mar-1st-edition-aa-vv/

Nosotros 1st Edition Manuel Vilas

https://ebookstep.com/product/nosotros-1st-edition-manuel-vilas/

Por un puñado de flores 1st Edition Paizo Staff

https://ebookstep.com/product/por-un-punado-de-flores-1st-
edition-paizo-staff/
O único e eterno Rei Momo 1st Edition Félix De
Alcântara

https://ebookstep.com/product/o-unico-e-eterno-rei-momo-1st-
edition-felix-de-alcantara/

La gioia all improvviso 1st Edition Manuel Vilas

https://ebookstep.com/product/la-gioia-all-improvviso-1st-
edition-manuel-vilas/

Ada Salas antología poética Ada Salas

https://ebookstep.com/product/ada-salas-antologia-poetica-ada-
salas/

Ubu rei 1st Edition Alfred Jarry

https://ebookstep.com/product/ubu-rei-1st-edition-alfred-jarry/

Reino de Ferro Contos de Fadas Modernos 3 1st Edition

Holly Black

https://ebookstep.com/product/reino-de-ferro-contos-de-fadas-
modernos-3-1st-edition-holly-black/
 María Rei Vilas

FLORES DE FERRO

Premio García Barros 2020

 LITERARIA
Flores de ferro, de María Rei Vilas,
recibiu o Premio García Barros 2020.
Formaron o xurado:
Eulalia Agrelo Costas, Carlos Lema, Inma Otero Varela,
Armando Requeixo e Carlos Loureiro,
como secretario con voz e voto.

© María Rei Vilas, 2020

© Editorial Galaxia, S. A., 2020

Avenida de Madrid, 44, baixo, 36204, Vigo
www.editorialgalaxia.gal

ISBN: 978-84-9151-569-2

Deseño da cuberta
© Hayat Husein
Fotografía da autora
© Antía de la Fuente Rey
Ilustración da cuberta
© Daria Shevtsova
Árbores xenealóxicas de Aurora e Camila
Árbores xenealóxicas de Olga e Antón
—Tocan a morto por unha muller, meu amor —díxolle.
Pero ela xa non sentía.
 1

C amila esperta bañada en suor, coa respiración axitada e o latexo persistente

martelándolle as tempas. A noite anticipouse arrastrada pola tempestade e
as tebras invadiron o cuarto. A única luz no dormitorio é a que emiten as
agullas luminescentes do reloxo espertador sobre a mesa de noite.
Acurúxase. Flexiona os xeonllos e cruza os brazos sobre o peito. Faise nobelo,
ourizo sen espiñas coas que defenderse das pantasmas do pasado que emerxen
logo de décadas sepultadas baixo unha cicatriz de fármacos e psicoterapia.
Malia a escuridade, o reloxo marca aínda as sete e media da tarde. Só
pasaron un par de horas desde que se deitou. Caeu rendida polo cansazo
acumulado durante os seis días no hospital, nos que se negou a separarse do
leito do pai. Necesitaba durmir, pero en canto pechou os ollos e baixou a
garda, o medo agromou como se nunca marchase, como se todos estes anos as
súas esporas seguisen aí, invisíbeis, microscópicas; suspendidas no ar, á espreita
da ocasión propicia, da chaga na que liberar o veleno. O ictus do pai abriu a
ferida, esgazou a pel protectora e deixouna, de novo, exposta.
Volveu.
O mesmo pesadelo de cando era nena, o mesmo terror daquel tempo de
fraxilidade perpetua.
Sempre igual.
Acontece lonxe desta cidade, no interior da casona indiana na que naceu: a
Casa Grande, á que nunca máis regresou; ao principio, por consello médico e,
xa adulta, por non contrariar o pai.
No soño obsesivo, Camila, aínda nena, percorre as estancias da planta baixa,
revisa que todo estea no seu sitio e apaga as lámpadas. Desde o exterior, a través
das cortinas, fíltrase a luz tenue da lúa chea. Mentres pecha as contraventás,
observa o xardín en calma. Só entón sobe ao seu cuarto. Déitase e adormece.
Espértaa un ruído na porta principal. Alguén manipula a pechadura. Outra
vez. A ameaza non a paraliza; ao contrario, dálle forza. Ten que facer algo. Salta
da cama e, descalza, corre escaleiras abaixo, ata o recibidor. Vai cara á porta.
Retumban os golpes que alguén descarga desde fóra. Observa con espanto o
pasador de seguridade. Descorrido. Esqueceulle. Como puido? A porta comeza
a ceder. Lánzase contra ela. Renxen os ósos do ombro co impacto e unha
explosión de dor percórrelle o corpo. Pero conségueo: non entran. Pon o
pasador. Afróuxanselle os músculos, a tensión cede. Apoia as costas na porta e
déixase ir ata quedar sentada no chan de mármore branco. Respira.
Só un intre.
Sen tempo para repoñerse, escoita as zancadas ao longo da parede lateral da
casa. A porta traseira! Corren á par: ela por dentro, as sombras por fóra. Debe
anticiparse. Tropeza. Cae. Dálles vantaxe. Chegan ao obxectivo antes ca ela.
Fracasa. Unha vez máis. O mal entra na casa, na súa casa, sen que poida
evitalo.
Paralizada no medio do corredor, observa a porta aberta. Sente a
proximidade das sombras. O fedor da putrefacción inunda o aire, alcánzaa.
Provócalle arcadas. O tempo acábase.
Lánzase escaleiras arriba. Esperta a nai, cóllea da man e guíaa ata a ventá.
Abrázanse e saltan xuntas ao baleiro. Caen sobre a terra húmida. Axúdaa a
erguerse. Corren da man polo único camiño que se abre ante elas. Todo o
demais deixa de existir engulido pola néboa que as envolve.
Todo non. Unha infinda masa líquida avanza silandeira, escura, implacábel.
Só poden correr. Teñen que correr. Tira da nai para non deixala atrás. Pero é só
unha nena. Corre canto pode e máis. Entón xa non hai camiño. Detéñense
xusto antes de caer.
Están sobre un anaco de terra, unha balsa inestábel cercada polo líquido
espeso. Dóelle o brazo de suxeitala. Nótaa cansa. Ela suplícalle que senten.
Camila teme que desequilibre a balsa, que caia pola borda. Apértalle a man
entre as súas, pero ten os dedos entumecidos. Teme que se solte. Soltouse.
Soltouna? A nai desaparece no océano das tebras e Camila fica soa, engulida
pola néboa. Sen horizonte. Sen pasado.
Entón, esperta coa respiración axitada e o latexo persistente baténdolle as
tempas.
Sempre igual.
Os ataques de ansiedade e os soños angustiosos comezaron hai tres décadas,
logo da noite que había marcar a súa existencia. A noite na que a nai morreu e
o irmán maior, Pedro, desapareceu da súa vida. A traxedia aconteceu aló, en
Briana, na Casa Grande, uns días antes do sexto aniversario de Camila.

Acciona o interruptor da lámpada de mesa e unha feble luz amarela esténdese

polo dormitorio. Érguese, colle a bata e diríxese ao cuarto de baño.
Métese baixo a ducha coa esperanza de que a auga arrastre ata o sumidoiro
os restos do pesadelo, pero o chorro fino e amarelento, cargado de óxido, lonxe
de ter un efecto balsámico, lémbralle que ten que buscar un fontaneiro; toda a
instalación precisa un arranxo a fondo. Sae da bañeira, seca a pel e viste a bata.
Camiña descalza polo corredor, demasiado longo, demasiado escuro. Vai ata
a única estancia que sempre lle gustou deste piso decadente: a galería, un
espazo estreito, situado entre a parede de pedra sólida e resistente e a cristaleira
transparente e aberta, feita de vidro enmarcado pola madeira pintada de
branco.
O bafo cobre os cristais e oculta o exterior. Minúsculas gotas de auga
fúndense e medran ata formar regueiros que descenden e acaban por empapar
os bastidores. De pé, Camila apoia a fronte no vidro e pecha os ollos. O frío
faille ben, alivia a presión da cabeza. Aparta da cara unha guedella rebelde. O
cabelo mollado sobre os ombros humedécelle a bata. Debería pasarlle o
secador. No canto diso, busca coa mirada o paquete de tabaco. Deixouno a
carón do vello radiocasete, sobre a mesa redonda cuberta coa funda do mesmo
veludo azul que as dúas butacas orelleiras. Apálpao. O acendedor está dentro,
pero só quedan dous cigarros. Prende un. Terá que conformarse con eles. Non
vai saír da casa ata que reciba a chamada de Damián. Prometeulle buscar unha
solución. Convenceuna para vir descansar despois de case unha semana no
hospital. Damián pode ser desprezábel na súa vida persoal, pero tamén é un
neurólogo brillante. Tranquilízaa pensar que se hai algo que poida facerse para
mellorar o estado de seu pai, el vaino atopar.
Acende a radio. Silvana, a muller que a criou, sempre a poñía. Non se
separaba deste vello radiocasete. Gustáballe escoitar radionovelas e ficou
abraiada cando descubriu que tamén servía para gravar a propia voz. Pediulle a
Camila que lle ensinase, para que non lle esqueceran as cousas de antes, díxolle,
porque case non sabía escribir. A Camila pareceulle moi boa idea que Silvana
gravase as súas memorias. Despois da súa morte, buscou as cintas no seu cuarto
para gardalas como recordo. Estrañoulle non atopar ningunha.
Báixalle o volume para poder escoitar ben o timbre do teléfono e trata de
distraerse coas palabras da locutora: “… no marco da Conferencia
Internacional sobre a sida, o ministro de sanidade dixo que se está iniciando
unha etapa de desaceleración. O número de contaxios duplícase cada oito
meses, mentres que hai pouco máis de tres anos, en 1983, facíao cada cinco. O
colectivo con maior risco segue a ser o de usuarios de drogas por vía
intravenosa”.
Xa hai uns meses que lle puxeron nome ao causante desta epidemia: Virus
da Inmunodeficiencia Humana, pero moitos, mesmo compañeiros de traballo
no laboratorio do hospital, seguen a chamala a peste rosa e enchen a boca con
sentenzas sobre homosexuais e toxicómanos: “Un castigo de Deus”, “A
depravación tiña que traer algo así”. Os enfermos coa sida son os novos
apestados, rexeitados pola sociedade e ata pola propia familia. O tema aínda a
altera máis e apaga a radio.
Dá unha calada ao cigarro, retén uns instantes o fume e déixao saír
lentamente. Coa man esquerda, limpa o cristal para poder ollar cara a fóra.
Diluvia. Ao outro lado da rúa, a tan só uns metros, os barcos permanecen
amarrados na dársena, ao abrigo do temporal. Non van saír ao mar nestas
condicións. Ninguén diría que están a primeiros de xullo.
Un coche solitario detense diante do semáforo. Así se ve ela: paralizada ante
un semáforo vermello, ante un muro infranqueábel desde que escoitou o
diagnóstico. Aprendeu de memoria cada palabra do informe de Damián: “Ictus
da arteria cerebral media, con afectación parcial do campo da arteria cerebral
anterior. O que se traduce nunha hemiparesia do lado dereito e afasia de Broca
que imposibilita a fala”. A parte positiva: con tempo e o tratamento axeitado, é
posíbel que recupere parte das funcións. Todas as súas esperanzas están postas
na rehabilitación, na chamada de Damián.

O ictus deulle aquí mesmo. Nesta butaca, mentres lía o xornal.

Ela estaba na cociña preparando algo lixeiro para cear; tiña na prancha os
dous linguados que collera pola mañá no mercado e íase poñer coa ensalada.
Asomouse ao corredor e chamouno.
—Papá! Vas querer tomate na ensalada?
Gústalle moito, pero ás veces prefire non tomalo, polo sodio; porque padece
de hipertensión arterial.
—…
—Papá!
—…
Como non respondía, apagou a cociña, puxo os linguados nos pratos e foi
cara á galería. Seguro que quedou durmido, pensou.
Ultimamente, encerrábase durante horas no despacho, ou saía á rúa e
regresaba abatido, sen ganas de conversa. “Problemas de finanzas. Non te
preocupes, vouno solucionar”, dicía. Nunca lle contaba nada relacionado coas
súas actividades. Ela só sabía que, anos atrás, traspasara a empresa de
transportes e investira noutros negocios que, ao parecer, non saíran como el
esperaba. Víao cargar cun peso que se negaba a compartir con ela, convencido
de que era obriga súa, como pai, protexela de calquera contratempo. Resultaba
inútil discutirlle esa premisa e insistirlle no evidente: que xa non era unha
nena, que tiña máis de trinta anos, unha carreira e un bo traballo; que ela
tamén podía axudalo a el.
Todo empeorou coa morte de Silvana, hai seis meses: dun día para outro seu
pai converteuse nun ancián. El, que sempre se movera cunha elegancia e
desenvoltura que Camila admiraba, camiñaba desde entón cos ombros
afundidos, as mans nos petos e o ollar baixo.
—Papá! —berrou.
As follas do xornal estaban ciscadas polo chan; o brazo dereito colgaba sen
vida e a faciana amosaba un ricto estraño, coa boca torta e os músculos do lado
dereito fláccidos, descolgados. Había pánico nos ollos de ambos cando as
miradas se encontraron.
Camila tratou de pensar con claridade, de non se deixar dominar pola
angustia. Chamou primeiro a urxencias e, de seguido, a Damián. En pouco
menos dunha hora atendérono no servizo de neuroloxía do Hospital Xeral. O
doutor Damián Domínguez é o xefe do servizo. El aseguroulle que xa estaba
fóra de perigo. Non ía morrer. Aínda non. Pero as secuelas poden ser unha
condena peor que a mesma morte. O ictus arrebatoulle o pai protector e
deixoulle un boneco mudo e incapaz de valerse por si mesmo.
Camila ten a sensación de que alguén equivocou o guión da súa vida.
Debería estar con Fernando, planificando os detalles da voda. A seu pai facíalle
ilusión. Estaba encantado co futuro xenro. “Vese que te quere”, dicíalle. E non
disimulaba a satisfacción que lle causaba emparentar cos Codesal de Figueroa,
estirpe de avogados ilustres, con bufete de prestixio e mansión no casco
histórico da cidade.

A chuvia golpea as ventás. Nun repicar insistente, miles de dardos axudados

polo salitre desgastan os materiais. Co tempo, ferro e madeira ceden,
corrómpense. A pintura quebra e despréndese. A través das fendas abertas,
penetran fungos e liques que aceleran a descomposición. O vento cóase entre
os vellos bastidores das fiestras de guillotina. Camila arreguízase. Pecha a bata.
Debería facer algo para arranxar a cristaleira antes de que caia a anacos sobre a
beirarrúa. Podería substituíla por outra de aluminio, tal como tiña pensado o
pai e como xa fixeron algúns veciños, pero ela sempre rexeitou esa solución. E o
custo dunhas ventás novas de madeira está lonxe das súas posibilidades, sobre
todo agora.
Non sabe de onde vai sacar os cartos para pagar os coidados especializados
que necesita o pai. Pero tócalle dar esta batalla, devolverlle un pouco do moito
que el lle deu. Porque mellor pai non puido ter. Toda a vida entregado a
coidala, a protexela e compensala pola ausencia da nai; desa nai eternamente
nova e alegre, que seguiu viva no seu maxín e nas poucas fotos en branco e
negro que trouxeron cando se mudaron.
De nena, superada a “crise”, como Silvana lle chamaba ao tempo no que
precisou de tratamento psiquiátrico para superar o “trauma da perda”, a mente
infantil de Camila encontrou o modo de traer a nai de volta: converteuna nun
ser máxico, coma os dos contos que lía. Imaxinaba que, mentres todos
durmían, a nai saía das fotos convertida en fada; co cabelo adornado con
grilandas de flores e sombreiros extravagantes, flotaba por todo o piso, que se
iluminaba ao seu paso, e aproveitaba para visitar o pai, o seu grande amor, para
consolalo da pena que a súa morte prematura lle deixou.
Soñaba con parecerse a ela, pero medrou e converteuse nunha versión
feminina do pai. Non lle desgusta. O cabelo escuro, ondulado; o corpo
atlético, forte, aínda que non moi alta. Nel, aínda hoxe, con oitenta anos,
apréciase que foi un home guapo. Co bigote perfectamente recortado e o
cabelo gris, noutrora escuro, estirado e peiteado cara atrás.
Busca acubillo na súa butaca, no tacto agarimoso do veludo gastado.
Flexiona os xeonllos, pon os pés descalzos sobre o asento e cingue as pernas co
brazo dereito. Coa man esquerda debuxa círculos sobre a tempa. O latexo
segue aí, anuncia a dor de cabeza. Necesita durmir. Debeu tomar as pastillas
que lle deu Damián.
A mirada detense na outra butaca, a de Silvana, na marca que deixou no
respaldo o rozar da súa cabeza durante case tres décadas. Canto precisa da súa
compaña!
Cada vez que tivo que afacerse á ausencia dun ser querido, a soidade
queimouna por dentro coma un río de lava incandescente que co tempo
solidifica, se volve pedra e queda aí, no medio do peito, atoándoo. Así se sentiu
de nena, cando tivo que renunciar á nai e ao irmán. E agora, que aínda loita
por repoñerse da perda de Silvana, o ictus ameaza con arrebatarlle o pai.

O timbre do teléfono fai que se poña de pé dun brinco; corre cara ao recibidor.
Descolga.
—Damián! Algunha novidade?
—Ola, amor! Como estás? Lograches descansar?
—Ola, Fernando. Non… Si…Un pouco. Estou esperando noticias de
Damián.
Apoia as costas na parede e aparta de novo a guedella rebelde.
—Xa. Despois do traballo paso a verte. Podo levar algo para cear.
—Mellor avísote eu. Por se volvo ao hospital.
—Alí non fas nada, Camila. Tes que descansar. Todo está ben. Damián…
—Ben? Sabes algo que eu non saiba?
—Non… Claro que non.
—Entón, como podes dicir que todo está ben? Meu pai, desde logo, non o
está. E eu tampouco. Nada está ben!
Sente ganas de berrar, deixar saír a angustia, a rabia alimentada pola
impotencia, pero Fernando non ten culpa.
—Tranquila, Camila —el nunca perde o ton amábel, sabe manter a
compostura—. Entendo o mal que o estás pasando. Só quero axudar,
apoiarte… Aínda que ás veces… non sei como. Non sei que queres… Se me
achego, semella que estorbo. Se me arredo, sénteste soa. Que queres de min?
—Non o sei, Fernando. Neste intre non o sei… Do único que estou certa é
de que non quero ter esta conversa… Agora non… Só quero colgar o teléfono,
deixar a liña libre por se chama Damián.
—Está ben. Falamos máis tarde.
—Mellor, mañá. Necesito durmir.
—De acordo, Camila. Chámote mañá.
—Grazas. Ata mañá.
 Colga o auricular. A que vén unha escena de reproches neste preciso
momento?
Esqueceu que ten o cigarro aceso na man. A cinza ardente cae sobre a
alfombra do recibidor.
—Merda!
Abáixase, saca un pano de papel do peto e trata de recoller a cinza con el.
Demasiado tarde, xa se queimou. A marca escura apenas resulta visíbel sobre o
fondo vermello e gris, pero ela xa non vai esquecer que está aí.
—Merda! —repite en voz alta.
Remata de recoller a cinza e vai á cociña para tirar a cabicha e o pano no
caldeiro do lixo.

Non é a primeira vez que Fernando lle reclama a súa actitude. Os reproches
polo distanciamento dela empezaron logo da morte de Silvana. Ela foi a única
persoa do seu círculo que, nos últimos meses, cando xa estaba moi enferma,
amosou reservas respecto á voda. Coa súa ausencia, as dúbidas comezaron a
aniñar no ánimo de Camila.
—Estás segura de que é iso o que queres? —preguntoulle Silvana.
—Pensei que a ti tamén che gustaba Fernando. Papá está entusiasmado. E ti
sempre estás de acordo con el.
—Non se trata de que nos guste ou deixe de gustar. Trátase de se a vida que
vas comezar é a que queres. Os tempos cambiaron e ti, por sorte, podes
escoller.
—Eu estou a gusto con el.
—Iso é estupendo. Pero moitas veces non abonda —colleulle unha man
entre as súas—. Pensa no que ti queres, miña nena. Levas toda a vida tratando
de contentarnos a todos: a teu pai, a min… agora a Fernando.
—Ti cres?
—Por que estudaches farmacia cando o que querías é ser fotógrafa?
—A fotografía é un entretemento.
—Xa. Só falta que me digas que farmacia é unha carreira apropiada para
unha muller. Esas son opinións de teu pai. Pero ti ben sabes que a fotografía
para ti é unha paixón, o que máis feliz te fai.
Fernando falaba dunha nova vida xuntos, de ter tres fillos. Debían apurar, xa
non eran novos: os dous fixeran os trinta e cinco. A ela, en cambio, gustáballe a
súa relación tal como estaba: eran asiduos do cine, non perdían un concerto de
jazz, unha exposición de pintura na Fundación… Sempre que podían
compaxinar as vacacións, aproveitaban para viaxar… Na cama, tampouco tiña
queixa, Fernando é un amante atento. E ter cada un a súa vivenda permítelle
poñer distancia e gozar do seu propio espazo cando o necesita. Todo está ben.
Pero el quere máis. E a verdade é que ela non sente a necesidade de mudar de
vida, nin especial inclinación cara á maternidade. Pero iso nunca se atreveu a
dicirllo a el. De mudar algo, gustaríalle dispoñer de máis tempo para a
fotografía. Non se lle dá mal. Xa fixo un par de exposicións con certo éxito nun
pub da zona vella.
A falta de interese de Camila pola voda Fernando atribuíuna á tristeza pola
morte de Silvana. Hai un mes, ela insinuoulle a posibilidade de aprazala.
Logrou desconcertalo e mesmo creu apreciar nel certos sinais de alarma. Pero
non se enfadou, ao contrario, faloulle como o guía experto que se dirixe a unha
nena desorientada, disposto a axudala a atopar o camiño. “Estás mal pola
ausencia de Silvana. Enténdoo, foi como unha nai para ti. Pero aínda faltan dez
meses para a voda. Hai tempo de sobra. E xa verás como che fai ben ocuparte
dos preparativos, pensar no futuro”.
Seu pai deulle a razón a el, non estaba de acordo con adiar a cerimonia.
Os que seguro respiraron aliviados coa posibilidade de que a voda se
cancelase foron os pais del. Unha farmacéutica dedicada a analizar fluídos
corporais na sanidade pública, filla dun empresario arruinado e con trinta e
cinco anos feitos, conformaban un pésimo currículo e peor pedigree para a
muller que debía xestar a próxima camada dos Codesal de Figueroa. Seguro
que tiñan candidatas moito máis axeitadas, pero Fernando defendeu a súa
relación ante a familia con vehemencia. Cando ameazou con marchar do
bufete, cederon. Damián e Sara dixéronlle que debía sentirse afortunada de ter
ao seu carón un home disposto a superar calquera obstáculo para estar con ela.

O timbre do teléfono sácaa das súas cavilacións. Espera que non sexa Fernando
outra vez. Nin malas noticias do hospital. Debería estar preparada para o peor,
ao fin e ao cabo, o pai é un home maior. Pero ese ancián inmóbil na cama do
hospital é o único ser ao que se sente indisolubelmente unida.
—Si?
—Camila. Son Damián.
—Damián! Por fin! Como está?
—Descansa tranquilo. Non houbo cambios. Vai durmir toda a noite.
Chámote porque movín algúns contactos e conseguín unha praza na residencia
Agra Galiana. É a mellor opción para el.
—Pero… non é moi cara?
—Por iso non te preocupes. Agora teño garda, pero pola mañá a primeira
hora podemos vernos na cafetería do hospital e concretamos os detalles. Non o
podemos demorar, só me gardan a praza un par de días como moito.
—De acordo. Ás oito paréceche ben?
—Perfecto. Vémonos.
—Ata mañá, entón. E grazas por todo, Damián.
—Non hai de que. Para iso están os amigos.
Colga o teléfono. Mira a marca da queimadura na alfombra. A verdade é que
case non se aprecia. Os ruídos que emiten os seus intestinos lémbranlle que
leva moitas horas sen probar bocado. Na despensa non atopa máis ca unha lata
de espárragos e outra de atún, pero hai ovos na neveira. Suficiente para hoxe.
Case sorrí mentres bate os ovos.
Despois de cear vai seguir as indicacións de Damián e tomar as pastillas que
lle deu para durmir. Menos mal que pode contar con el. Mágoa que se portase
coma un desgraciado con Sara. Ela é a mellor amiga de Camila desde o
bacharelato.
 2

Á s oito menos cinco da mañá, a cafetería do hospital está case baleira.

Miguel, o camareiro, le o xornal na barra; leva máis de vinte anos
traballando aquí. Algúns familiares de enfermos aproveitan esta hora para
almorzar antes das aglomeracións que se forman durante o horario de visitas.
Todos teñen cara de quen pasou a noite nunha desas butacas grises situadas á
carón das camas, nas que resulta imposíbel durmir.
Os únicos familiares que lle quedan a Camila son a súa tía Esperanza, irmá
maior de súa nai, e o seu home, Santiago. Non os avisou aínda porque non
quixo preocupalos. Están maiores e viven lonxe, en Briana, a súa vila natal. En
canto estea segura do que vai pasar co pai, vainos chamar e explicarlles a
situación. O tío Santiago é médico rural xubilado e tamén pode aconsellala.
Achega a cunca de café aos beizos e sorbe un trago con coidado. Está
demasiado quente. Está a piques de pousala de novo na mesa cando Damián
anuncia a súa chegada cunha palmada suave no ombro que a colle por sorpresa
e fai que derrame parte do café.
—Ola! Sinto o atraso. Non puiden saír antes. Está sendo unha garda
complicada e só teño uns minutos —deixase caer nunha cadeira fronte a ela. A
súa cara reflicte o cansazo dunha noite dura de traballo. Saca un folleto do peto
da bata—. Este é o lugar do que che falei onte.
—Ola, Damián! Non te preocupes. Non sabes canto che agradezo todo o
que estás a facer por meu pai —di ela mentres limpa cun pano de papel o café
que verteu sobre a mesa.
Toma o folleto da residencia Agra Galiana que el lle ofrece.
O camareiro achégase.
—Con leite, coma sempre, doutor?
—Si. Grazas, Miguel. E que estea morno. Teño pouco tempo —sinala o
folleto—. É o máis apropiado para el, Camila.
 —Ti cres?
—Non o dubides. Necesita atención permanente e persoal especializado
para a rehabilitación. Aí vai ter os mellores coidados.
Agra Galiana é un pazo rehabilitado que semella máis un establecemento
hoteleiro de luxo ca unha residencia para pacientes crónicos con elevada
dependencia. Máis de cinco mil metros cadrados de xardín con macizos de
flores, árbores exóticas e ata unha zona de bosque autóctono. Mulleres novas
con uniformes brancos sorrín mentres empurran as cadeiras de rodas de
anciáns bronceados e con mirada brillante; transmiten paz e unha estraña
felicidade. Outros aparecen en salas de rehabilitación, camiñando agarrados a
barras paralelas, acompañados sempre de profesionais da saúde. Os cuartos,
perfectamente adaptados ás necesidades dos pacientes, están a medio camiño
entre o turismo de luxo e un hospital ben dotado. Consultorios médicos, salas
de ocio, capela con misa dominical, comedor, cociña, piscinas… completan
uns equipamentos que se ven espléndidos. Ademais, ofrece trato familiar,
confort, programas de rehabilitación especializados, asistencia vinte e catro
horas por persoal cualificado… Nada que obxectar. Salvo os prezos.
Miguel deixa o café de Damián fronte a el e retírase con discreción.
—Eu pasarei a velo unha vez por semana —ofrécese Damián.
—Pero… Isto é moi caro… Demasiado para min.
—Por iso non te preocupes. Parte cóbreo o seguro médico. Eu, faltaba máis,
non vos vou cobrar as consultas. Iso por descontado.
—Agradézocho —di sen afastar a vista do folleto—. Pero aínda así…
—Non te preocupes innecesariamente. Fernando xa me dixo que el se ía
facer cargo de todo o demais.
—Fernando? Falaches disto con Fernando antes que comigo?
Camila non pode evitar o ton seco e Damián móvese incómodo na cadeira.
—Vamos, muller! Non te enfades. Non é para tanto. Sodes parella, ides
casar. E a súa situación económica é bastante mellor que a túa. Por iso llo falei
antes a el. Sabía que ti non ías poder afrontar un gasto coma este. Non quería
ofrecerche algo que non ías poder pagar.
—Agradézoche a preocupación. Pero o benestar de meu pai é cousa miña.
Xa verei como fago, pero se isto é o mellor para el, vaino ter —di, tratando de
non alzar a voz—. Non te entreteño máis. Grazas de novo —empurra a cadeira
cara atrás e ponse en pé. Bebe o café dun trago. Aínda está demasiado quente.
Garda o folleto no bolso—. Convido eu.
Deixa un billete de duascentas pesetas enriba da mesa. Nota a calor nas
meixelas, polo café e pola indignación. Non quere enfrontarse a el, ao fin e ao
cabo, portouse moi ben co pai. Pero por moi amigo de Fernando que sexa, non
tiña por que falar con el antes. Isto é cousa dela.

Aproveita para achegarse ata o cuarto do pai. Obsérvao desde a porta. Dorme
tranquilo e non quere molestalo. Adelgazou durante esta semana. Vese moi
fráxil. Aínda non sabe como, pero vai conseguir o diñeiro para pagar esa
residencia.
Diríxese ao servizo de persoal para arranxar as vacacións. Xa lle dixeran que
non ía ter problemas para collelas, logo do permiso para atender o pai. Pasa
polo laboratorio a despedirse. Os compañeiros intentan animala; coñecen a
situación e saben que o está pasando mal. Agradece as mostras de afecto, pero a
carraxe non a abandona en toda a mañá. Non se lle vai da cabeza que a tarde
anterior, cando Fernando a chamou por teléfono, xa o tiña falado con Damián,
xa acordaran que el se ía facer cargo dos gastos. Fernando ocultoullo,
mentiulle. Sabe que é a súa maneira de protexela, pero, ás veces, esa actitude
case paternal chega a ser asfixiante. Non precisa un home que a tutele, cun pai
protector abonda.
 3

H
cartos.
ai dez días que trasladaron o pai á residencia. Neste tempo, Camila e
Fernando apenas se viron e ningún dos dous mencionou a cuestión dos

Hoxe, ela propúxolle quedar para xantar na Terraza. El aceptou ao

momento, a pesar de que tiña traballo no bufete. Podía coller unha hora, como
moito. A ela pareceulle ben, máis que suficiente para o que ten que dicirlle. A
Terraza é un bo lugar para unha tregua. Ou para asinar a paz. Son clientes
asiduos do local. Ao principio atraeulles a estética modernista de principios de
século: un edificio luminoso, aberto ao mar, todo de vidro e ferro, cunha
estrutura que imita os emparrados das viñas: un invernadoiro de fábula
ancorado no paseo marítimo. Despois, quedaron pola comida e o bo jazz en
directo.
Hoxe pediron un único prato: rape ao forno con pementos. Na media hora
que levan un fronte ao outro, só cruzaron unhas poucas frases de cortesía sobre
o fresco que está o peixe, a carga de traballo no bufete e o estado do pai dela. O
silencio está a converterse nun comensal máis.
Camila saca un paquete de tabaco do bolso e prende un cigarro, ante a
mirada desconcertada de Fernando.
—Non sabía que volveras fumar —di.
—Tranquilízame.
—Xa… —o silencio comeza a resultar incómodo—. Sabes? Un cliente está
por rematar as últimas casas dunha pequena urbanización preto do campo de
golf. Son todas diferentes, pero cun deseño aberto, moita luz, xardín… —
Fernando fai unha pequena pausa. Mira o cigarro. Camila sabe que non o
aproba, pero non vai dicir nada. Hoxe non—. Semellan ideais. E están a cinco
minutos do hospital.
—Igual que a de Sara e Damián?
 A pregunta alértao. Deixa os cubertos no prato e respira fondo. Mencionar a
Sara e Damián é poñer enriba da mesa o fracaso dun proxecto de vida coma o
que ansía Fernando.
—Non, Camila. As casas son distintas. E eu tamén. Eu non son Damián. Eu
nunca te enganaría.
Hai decepción nas súas palabras.
—Seino. Desculpa. Non pretendía compararvos.
—Está ben. Podemos ir xuntos ver as casas. Aínda quedan un par sen
vender. Mañá é sábado e teño a tarde libre. Que che parece?
—Mañá non podo.
—E iso?
—Vou estar fóra uns días.
El interrógaa coa mirada.
—Vou ir a Briana.
—Briana?
—Si. A vila na que nacín.
—Pero… Non entendo… Por que? Non volviches desde… E pretendes ir
soa? A min resúltame imposíbel acompañarte. O traballo…
—Tranquilo. Vou ir soa. Hai moito que deixei de ser unha nena asustada. Se
non volvín, foi por non contrariar a meu pai… E por desinterese… Pero agora
teño un bo motivo.
Fernando escóitaa expectante e ela decide que é o momento de sacar o tema.
—Vou vender a casa e as terras, a herdanza de miña nai. Pedín un préstamo
ao banco para afrontar os gastos da residencia, pero só chega para os primeiros
meses. Necesito unha solución a longo prazo. A idea deuma o tío Santiago
cando o chamei para falarlle do estado de papá. Quedamos en que iría por alí
dentro dun par de semanas para ver as propiedades, pero decidín adiantar a
viaxe, aproveitar o que me queda das vacacións. Pasar uns días aló, antes de
vender todo.
—De acordo. Pero… cres que vas estar ben? Preocúpame que vaias soa.
 —O mesmo me dixo Sara.
—Sara? Xa llo contaches a ela?
Faltoulle engadir “antes que a min”.
—Si. Funme despedir e fíxome prometer que se algo ía mal que a chamase
de inmediato.
—Como está ela? Hai moito que non a vexo.
—Ben. Agora ben. Decidida a solicitar a separación en canto se cumpra un
ano do cese da convivencia, tal como esixe a lei.
—Entón, cres que a ruptura é definitiva?
—Sen dúbida. Dentro dun mes, a separación xudicial. Logo, esperar un ano
para o divorcio. Está decidida.
Fernando mira o reloxo.
—Fíxoseche tarde, verdade?
—Si. Desculpa, pero teño que volver ao despacho. Cando marchas?
—Mañá cedo. Non te preocupes, vou estar ben. Alá teño o meu tío, que
ademais é médico e vai estar pendente de min.
—De todas formas, chámame en canto chegues. E mantenme ao tanto de
todo, por favor. Quérote, Camila, e preocúpome por ti.
—Seino.
Despídense cun beixo e a promesa dela de chamalo a diario.

Orballou toda a mañá, pero o ceo comeza a abrir e Camila decide volver ao
piso dando un paseo. Despois, quédalle outra visita por facer.
Camiña con paso firme ao longo da dársena, decidida a preparar a maleta
para pasar uns días na súa vila natal: unha especie de reencontro e despedida do
lugar no que naceu e do que apenas lembra nada. O seu fogar está aquí. Adora
esta cidade inserida no Atlántico, unha illa unida ao continente só por unha
lingua de area, sen xeadas nin calor abafante: un clima amábel, coa única
excepción dos temporais de chuvia e vento procedentes do océano aos que se
ve exposta con frecuencia nos meses de inverno e tamén, de cando en vez, o
resto do ano.
 Trinta anos pasaron desde que se trasladaron a vivir á avenida da Mariña. O
pai pensou en mercar unha vivenda no casco antigo, na Cidade Alta,
aristocrática, pero, ao final, optou por un piso de case douscentos metros
cadrados a carón do porto, preto das oficinas da súa empresa de transporte.
Ela veu directamente aquí desde o sanatorio, tres semanas despois da morte
da nai e de que Pedro, o irmán maior, “O crápula”, cuxo nome nunca máis se
volveu pronunciar na presenza do pai, os abandonara para “perderse
definitivamente nos seus vicios”.

Aquí chegou, da man do pai, un día luminoso de agosto de 1957, con seis anos
acabados de facer. O taxi, un Seat 1400 negro, que os trouxo desde o sanatorio,
detívose na avenida, xusto a carón da fileira de soportais que protexen as
entradas dos edificios. O pai tendeulle a man, axudouna a baixar. “Con
coidado. Aínda estás delicada”, advertíalle con frecuencia.
Lembra un trolebús azul e branco de dous pisos parado diante do taxi.
Semellaba un insecto xigantesco, coas antenas que o conectaban aos cables do
tendido eléctrico. Ao outro lado da rúa, sorprendeulle a proximidade do mar.
Do porto chegoulle o recendo intenso a peixe e salitre.
—Gústache? —preguntou o pai.
—Recende a verán —respondeu ela.
E o pai sorriu por primeira vez en semanas.
—Esta é a nova casa —dixo, sinalando un edificio de cinco plantas.
Camila levantou a vista e a enorme cristaleira enmarcada en branco, que
cubría toda a fachada, devolveulle reflectida a imaxe dos barcos amarrados no
porto pesqueiro.
—É moi grande. Voume perder aí dentro —dixo mentres intentaba
abranguer coa mirada a mole inmensa.
—Non, Camila. Aí dentro hai moitas vivendas que pertencen a outras
familias. A nosa está na terceira planta do número corenta e cinco. Mira. Xusto
despois da xeadería. Creo que o de chocolate está delicioso —dixo con
entusiasmo, a pesar de que nunca comía xeado—. E as oficinas da empresa non
están lonxe, a uns dez minutos andando. Así é que sempre vou estar preto de ti.
Camila soltou a man do pai e botou a correr baixo os soportais. Pedro
aprendéralle a recoñecer os números ata o cen. Detívose diante dunha porta de
madeira decorada cun pavo real feito de anacos de vidro en tons azuis e verdes
que, atrapado no marco, miraba ao mar. Púxose nas puntas dos pés e estirou o
brazo para acariciarlle a crista. Estaba fría. Sentiu mágoa por el.
—Ola, paviño! Eu tamén vou vivir aquí coa miña familia.
—Entra. Verás que ascensor tan bonito! É moi antigo —dixo o pai mentres
sostiña a porta para deixarlle paso.
O ascensor causoulle espanto. Tardaría anos en apreciar a estética daquela
caixa de ferro forxado.
—É unha gaiola! —dixo, categórica.
—Que cousas tes! Anda, sube.
O pai adiantouse e tratou de animala a entrar.
—Non penso meterme aí!
E marchou cara á escaleira.

Aquel primeiro día, entrou no piso correndo.

—Mamá, mamá! —chamou, e anunciou a berros—: Xa estamos aquí!
A nai non fora visitala durante as semanas no sanatorio e estaba desexando
abrazala. Silvana interpúxose no seu camiño.
—Ola, Silvana! Xa chegamos —detívose un instante a saudala e seguiu
percorrendo a vivenda—. Mamá, mamá!
Abriu cada porta daquel piso estraño. Escudriñou cada recanto á procura da
nai. Cada estancia pareceulle máis fría e lúgubre que a anterior.
—Mamá xa non está, Camila —oíu a voz rota do pai.
A nena detívose no centro do salón. Cravou os ollos no rostro do pai. El
achegouse, púxose de xeonllos diante dela e colleulle as mans. Nunca vira a seu
pai de xeonllos.
—Non o lembras? Conteicho no sanatorio. Mamá agora está no ceo. É un
anxo. Desde alí vaite coidar.
 —E non vai volver?
—Non, Camila. Do ceo non se pode volver.
—Pero eu quero que volva.
—Agora estamos ti e mais eu… E tamén Silvana.
—E Pedro —dixo a nena.
O pai ergueuse como se, de pronto, temese manchar o pantalón. Desviou a
mirada. Afrouxou o nó da gravata. Quitouna e apertouna entre as mans sen
importarlle que se engurrase. E era raro porque el non toleraba as engurras na
súa roupa e desagradábanlle na dos demais.
Xuntou as palmas das mans baixo o queixo, como se fose rezar e a gravata lle
servise de rosario. Camila pensou que a Silvana lle ía levar un bo anaco pasarlle
o ferro. O pai fitouna. A ela pareceulle máis alto que de costume. Tiña a cara
vermella, os ollos húmidos e tremíalle o beizo inferior.
—Pedro non está —dixo con dificultade, como se as palabras se lle pegasen
á gorxa e custase botalas fóra—. Marchou… Non lle importamos. Non lle
importou a nosa dor. Nin que ti estiveses enferma —con cada frase subía o
volume—. Síntoo moito, Camila, pero canto antes te acostumes, mellor para
todos. Agora a familia somos nós: ti e mais eu.
Estendeu os brazos cara a ela para darlle unha aperta, pero a nena
retrocedeu.
—Non quero quedar aquí. Non me gusta! —berrou—. É escuro e feo! E
non ten xardín. Quero ir á nosa casa!
As últimas palabras brotaran entrecortadas polos saloucos.
Silvana achegouse, colleuna no colo, bicouna; limpoulle as bágoas e sacouna
do salón, onde o pai ficou de pé, inmóbil.
—Non chores, miña nena. Aquí imos estar ben. Vamos ao teu cuarto. Verás
que bonito é. Teu pai encheuno de xoguetes para ti.
Non mentía. O dormitorio, con mobles brancos e colcha de satén rosa, a
xogo coas cortinas, parecía sacado dun conto de princesas. Paquetes de
diferentes cores e tamaños, con grandes lazos, cubrían a cama. Agasallos cos
que o pai tratou de encher o baleiro que deixaban a nai e o irmán ausentes.
Non o logrou. Debeu esperar a que as novidades da vida na cidade, o
colexio, as amigas… e, sobre todo, o tempo, fosen convertendo a nai nunha
lembranza perfecta que vivía na súa mente e nas fotos en branco e negro.

A cámara de fotos coa funda de coiro marrón foi o seu agasallo favorito. As
primeiras fotos fíxoas a través das ventás da galería, aos mariñeiros no peirao e
ás mulleres que cargaban coas cestas de peixe sobre a cabeza. Cos anos, a
fotografía habería de converterse na súa gran paixón. E a galería foi, desde o
primeiro día, a estancia preferida, a única do piso tan chea de luz como a casa
de Briana. Converteuna en cuarto de xogos, lugar de estudo e miradoiro
privilexiado da vida na cidade. Desde ese espazo acostumouse a observar o
mundo sen saír da protección do fogar.
Medrou alí, entre a pedra e o mar, coa cámara de fotos sempre á man, e
baixo a supervisión de Silvana. Ela coidábaa, sen desviarse das instrucións do
pai, a quen os negocios mantiñan demasiado ocupado. Xuntas, esperaban a que
el chegase. En canto escoitaba a chave na pechadura, Silvana apagaba a radio,
deixaba o labor que tivese entre as mans e erguíase para ir buscar as zapatillas e
o batín do pai. El entraba directamente á galería, coa certeza de que alí estaba a
filla rematando as tarefas do colexio no escritorio, lendo ou facendo fotos a
través da ventá.
Deixaba o periódico sobre a mesa e Camila axudábao a quitar a chaqueta e
vestir o batín. Entón el deixábase caer nunha das dúas butacas e descalzábase.
Silvana deixáballe as zapatillas diante, recollía os zapatos e a chaqueta e
retirábase á cociña, a preparar a cea. Camila e o pai falaban sobre como lles fora
o día e, axiña, ela volvía ás súas ocupacións. El poñía as lentes negras de pasta,
despregaba o xornal e dedicaba polo menos unha hora a lelo.
—Ti e mais eu. Non necesitamos máis —dicíalle ás veces.
“A Silvana”, pensaba ela, pero calaba.

Cando estaban soas, Silvana sentaba na súa butaca; bordaba e cosía para as
dúas vestidos, saias e blusas que copiaba dos escaparates da rúa Real. Botaba
horas parada diante, contemplando os modelos, analizando dobras e cortes. O
interese de Camila pola moda era escaso, pero aproveitaba para facer fotos.
Daquela atraíanlle as fiestras, as portas, os arcos de pedra… Pero tamén os
rostros das persoas coas que se cruzaban pola rúa. E as mans. Xa de nena se deu
conta de que as mans contaban historias que os rostros trataban de ocultar.
No piso, Silvana estaba atenta a cada detalle. Nas horas nas que o sol incidía
na galería, baixaba as persianas e regulaba o ángulo dos listóns de madeira para
que entrase a luz xusta; regaba as plantas, retiráballes as follas murchas e
xirábaas a cada pouco para que medrasen erguidas, rectas, pois tendían a
inclinarse cara á luz.
Polas mañás viñan facer a limpeza mozas coas que Camila non chegou a
intimar porque cambiaban con frecuencia. Sempre cometían erros que Silvana
consideraba intolerábeis e despedíaas. O pai non interviña en asuntos
domésticos. Silvana preparáballe a roupa, a comida, acompañábaa á porta do
colexio e recollíaa á saída. Era ela quen a aconsellaba en cada nova situación.
Ían xuntas ao parque, ao cine… Se as acompañaba o pai, como aos domingos
na misa da parroquia de San Roque, Silvana camiñaba uns pasos por detrás
deles, o que á nena lle dificultaba calquera intento de manter unha conversa
con ela. A Camila gusta­ríalle que fosen os tres collidos da man, como unha
familia, para que todos visen que ela tamén tiña unha nai. Silvana era algo
maior ca seu pai, pero era unha muller atractiva e sempre coidaba o seu
aspecto.
—Silvana, gústache meu pai? —preguntoulle nunha ocasión.
Silvana deixou a man quieta sobre a manivela da máquina de coser e fitouna.
O rubor cubríalle a cara e chegáballe ata as orellas.
—Como se che ocorre iso? É unha falta de respecto. El é o señor da casa.
—Iso non importa. Se che gusta meu pai, eu axúdote a conquistalo. Sabes
que nunca me nega nada. É moi guapo, verdade? Se casases con el, seriamos
unha familia de verdade.
 —Miña nena, como vai pensar alguén que eu son túa nai? Ela era unha
señora, unha moza refinada, culta. Eu non son máis ca unha criada analfabeta.
Que non che pase pola cabeza dicirlle algo así a teu pai. Vaise enfadar moito.
Vai pensar que eu che ando metendo esas ideas. Non quererás que me despida,
verdade?
—Non, claro que non.
Non volveu dicir nada, por medo ás supostas represalias do pai, pero seguiu
pensando que sería bo que el namorase de Silvana; así evitaban que aparecese
calquera día cunha desas madrastas malvadas que saen nos contos. Para a súa
tranquilidade, el non volveu namorar de ninguén.
Esa foi a familia coa que medrou: un pai solitario e unha ama que se
amosaba absolutamente servil con el. Ademais do tío Santiago, que os visitaba
un par de veces ao ano. Á tía Esperanza víraa en contadas ocasións. Ao parecer,
durante unha das súas visitas Camila recaeu, tivo unha “crise”, segundo
Silvana; razón pola que o pai decidiu evitar calquera contacto con ela. Silvana
apoiou esa decisión.
Silvana queríaos de verdade e tratábaos como maltreitos superviventes dunha
catástrofe. Dedicou a vida a sandarlles as feridas. A súa morte deixou a Camila
orfa de nai por segunda vez e a seu pai completamente desorientado.
 4

A ntes de marchar a Briana, Camila quere contarlle os seus plans ao pai, para
que quede tranquilo. Ten pensado botar aló unha semana como moito,
pero poida que as xestións para a venda das propiedades se compliquen e se
demore en volver visitalo. Non quere que el se preocupe. Ademais, gustaríalle
contar coa súa aprobación.
Baixo o sol da tarde, o xardín da residencia resulta incluso máis espectacular
que nas fotos. Pero ver o pai nese estado resúltalle difícil de aturar. Contemplar
a impotencia e a desesperación cando intenta falar con ela e non lle saen as
palabras, cando lle acaricia a man dereita e el se dá conta de que non sente o
contacto… Ela disimula. Por el. Por ela. Trata de aparentar normalidade, pero
nada é normal. E só pode repetir para dentro: “Síntoo, papá. Síntoo moito”,
mentres cun sorriso lle di:
—Tes bo aspecto, papá. Este lugar é fermoso. E melloraches moito. Agora
tes que seguir pelexando, tal como me ensinaches a min.
El leva o pelo, agora escaso e gris, peiteado cara atrás, coma sempre. Camila
aloumíñalle a meixela esquerda, na que ten máis sensibilidade; nota a pel fráxil,
delicada, como de bebé. Bícao. Ole á súa loción de afeitado; ela mesma
encárgase de que non lle falte.
—Que suave, papá! Aviseinos que debían afeitarte a diario, que es un home
moi coqueto.
Examina con aprobación o modo no que lle colocaron o pano de seda
granate arredor do pescozo; a camisa branca sen unha engurra, como a el lle
gusta, e a chaqueta de lá, máis cómoda que as de traxe que acostumaba usar
antes.
Camila empurra a cadeira de rodas polo paseo dos magnolios ata a rotonda
da fonte. Os chorros de auga manan da boca de dous cabalos alados e unha
pomba que bebía tranquila levanta o voo en canto se achegan. Continúa en
silencio ata a zona dos castiñeiros de Indias. Detense ao final, sitúa a cadeira do
pai á sombra, a carón do banco de pedra, e senta. Gústalles permanecer sós
neste recuncho afastado, gozar da paisaxe e da compaña do outro. Polo ceo
esvara unha nube solitaria.
—Teño que ir a Briana, papá —di Camila. El olla a filla; intenta falar, pero
da súa boca sae un son gutural, un ouveo roto, queixoso. A afasia motora
impídelle falar, pero non entender o que escoita—. Tranquilo, papá. Non te
alteres. Non che fai ben. Pouco a pouco —acaríñalle a man esquerda—. Vou
aproveitar para visitar os tíos. El está maior para conducir ata aquí, por iso non
te veu ver. Ademais, a tía, xa sabes, anda delicada … Seguro que lles fai ben a
miña visita —cala. Cústalle tratar o motivo da viaxe, pero non quere mentiras
entre os dous—. Isto é moi caro, papá. Necesito saber o valor actual das
propiedades da aldea. Podemos vender as terras ou a casa. Ou todo. Non hai
nada que nos una a ese lugar despois de tanto tempo —percibe o nerviosismo
do pai e fálalle con calma—. Non te preocupes, vou estar ben. Pasou moito
tempo. Nada do que hai aló pode mancarme. E non vou tomar ningunha
decisión sen consultarcha. De momento, co préstamo do banco, arranxamos.
Non hai problema. Vou estar fóra só uns días. Á volta veño e cóntoche como
está todo.
Un refacho de vento fresco axita as pólas das árbores. Unha folla en forma de
abano despréndese e cae sobre a manta de cadros escoceses que, a pesar de estar
en pleno verán, cobre as pernas do pai. Antes de que el teña tempo de collela,
Camila retíraa e somételle ben a manta polos lados.
—É mellor que entremos, faise tarde.
Empurra de novo a cadeira de regreso ao edificio da residencia.
Na entrada espéraos unha enfermeira.
—É hora da medicación. E despois toca sesión de hidroterapia, verdade, don
Vicente? —di sen esperar resposta.
—Ata pronto, papá. Céntrate en seguir as indicacións e mellorar. Eu vou
estar ben.
 Aloumiña a man do pai que se crispa arredor da súa nun intento van de
retela.
 5

D a satisfacción que Aurora sentiu ao saber que un ictus o deixou babeando

nunha cadeira de rodas pouco queda esta mañá. Non vai perder tempo
recreándose coa desventura de Vicente. Prefire centrarse na raiola de esperanza
que trouxo consigo, na oportunidade que lles brinda de emendar algúns erros
do pasado. Pero deben apurar.
Sentada no bordo da cama cos pés na alfombra, calza amodo as zapatillas.
Os pés seguen inchados, igual que as pernas e o ventre. Santiago díxolle que é
pola retención de líquidos, que os riles van lentos e que está relacionado co do
corazón. Que saberá el? A medicina non o explica todo. Ao mellor está inchada
pola rabia que xa non lle cabe no corpo despois de toda unha vida esperando
unhas fungallas da xustiza que nunca chegou. Ou, polo menos, unha pequena
ocasión para o desquite, para botar fóra o rancor que lle foi roendo a alma e
que ningún ril é quen de depurar; porque para el non hai máis diálise que a
reparación do mal, algo que ata hai uns días parecía imposíbel.
Nunha cousa coincide co médico: o seu mal vén do corazón. Sente que dun
momento a outro a pel lle vai rebentar, incapaz xa de reter tanta carraxe
alimentada de silencios obrigados. Ás veces, fórmaselle un nó na gorxa e unha
simple lembranza derruba o muro que con tanto esforzo levantou para protexer
os seus do odio. Porque este veleno bebeuno soa, calouno, gardouno para si. E
ás veces estóupalle no peito, desbórdase, e un puño de aceiro esmágalle o
corazón. Como agora.
Palpa o peto da bata á busca das pastillas das que nunca se separa. Abre a
caixiña. Un comprimido debaixo da lingua e esperar. E respirar. Un sopro de
aire. Outro máis. A presión cede. Pouco a pouco retorna a calma. Xa está. Saca
un pano do peto e limpa a suor da cara. Non, non vai morrer antes ca el, xura
por milésima vez. Xúrao polas que veñen atrás: por Valeria e pola pequena
Noa. E polos que xa non están: por Olga, Catarina, María…; por todos os que
seguen presentes nos seus soños de vella, clamando a xustiza que non tiveron.
Aínda nota as súas presenzas no aire do cuarto. Ela, que é atea, convive cada
noite coas ánimas dos seus defuntos. Non, non pode morrer. Aínda non
chegou a súa hora. Quédalle moito por facer, por dicir.
Ademais, non está tan mal. Só foron un par de anxinas. “Non hai danos
irreversíbeis no corazón”, anunciáralle Santiago, logo de revisar o informe do
cardiólogo. Ao momento de pronunciar a frase, calou. Non é o máis axeitado
para opinar sobre o estado do seu corazón, por moi doutor que sexa.
Mentres a nitroglicerina da pastilla relaxa arterias e veas, alégrase de que
chegue a hora de chamar as cousas polo seu nome, a hora de retirar as caretas,
de mirar o pasado de fronte. Agora, que xa non hai nada que temer do outrora
todopoderoso don Vicente Portela. Porque xa non é máis ca un espantallo que
caga por si.
Un aceno amargo debúxase na súa face ao pensar que el sempre soubo como
facer para que outros limpasen a súa porcallada e agora fanllo por pura
necesidade.
O reloxo de cuco do corredor anuncia as dez en punto. Coa idade volveuse
lacazana. É sábado, véspera de feira. Na cociña da taberna xa deberon empezar
cos preparativos para o día seguinte. Noutro tempo, ela iría xa polo segundo
café da mañá e tería os cincuenta quilos de estómago de vaca limpos e
repousando en vinagre, despois de lavalos ben lavados con auga, primeiro fría,
logo quente; ademais de trinta quilos de garavanzos en remollo desde o día
anterior e o resto de ingredientes perfectamente medidos para preparar os
callos con garavanzos, o prato estrela da taberna de Lola, que pasou dunha
xeración á seguinte.
Lola, a súa sogra, foi a fundadora do negocio e a que lle aprendeu a ela. E xa
hai uns anos que Aurora deixou todo nas mans da súa filla Celia e de Paco, o
xenro. Ela bota unha man de vez en cando, con tarefas que requiren pouco
esforzo: pela patacas para as tortillas, bate ovos, vixía o lume da cociña bilbaína
ou moe o café en gran. Pero Celia e Paco non precisan dela, forman un bo
equipo e contan coa axuda do fillo, Froilán. Ademais, ela hoxe ten outros
plans.
Necesita falar con Santiago, poñerse de acordo. Segundo lle dixo el, teñen
dúas semanas por diante para preparar o camiño, antes de que Camila se
presente na vila. Non vai ser doado. Santiago asegura que ela é unha muller
nobre, que Vicente non lle inxectou o seu veleno, que se limitou a querela e
protexela; ao seu xeito, claro; que ata as bestas do monte protexen as crías. Pero
Aurora non se fía: por que non volveu antes? Por que non buscou a verdade?
Xa hai moito que deixou de ser unha nena. Nin un ramo de flores trouxo
nunca á sepultura da nai. E nunca lle preocupou que foi do irmán. Mellor ter
conta con ela.

O piso está enriba da taberna, que conservan case coa mesma estrutura e
decoración orixinal. Na última reforma da casa, reforzaron os alicerces e
déronlle tres alturas máis: un piso para Celia e Paco, outro para Aurora e o
outro para Froilán que, de momento, comparte vivenda con ela. Así que
utilizan o terceiro como pensión. Alugan cuartos aos feirantes que chegan aos
sábados pola noite en furgonetas e camións cargados de mercadorías, a mestras
que veñen cubrir algunha baixa no colexio, a comerciantes que se moven pola
comarca…
Aurora arrastra os pés cara ao baño. De nova pisaba forte. Tivo os seus
primeiros zapatos aos quince anos: uns usados que lle conseguiu a súa amiga
Olga. Aos dezaoito, logrou aforrar o suficiente para mercar uns novos;
lémbraos perfectamente: vermellos, de corte salón e tacón de agulla.
Estreounos na verbena de Santa Lucía, o trece de decembro, alá por 1928.
Enchufa o calefactor. Incluso no verán ten frío; será pola humidade ou
porque cada día está un pouco máis fraca. A auga quente da ducha reconfórtaa.
Vístese alí mesmo. A filla sempre lle deixa todo listo enriba dunha cadeira,
antes de baixar á taberna: roupa interior, pantalón negro con cintura elástica,
xersei de punto de manga curta, zapatos planos e o mandilón de cadros.
Limpa o bafo do espello coa toalla e observa o seu rostro. Non lle desgusta o
que ve. Sempre tivo a súa graza: miúda, non moi alta e un pouco pateña, pero
guapa de cara. Setenta e oito anos e case sen engurras. Ten boa pel e mellor
pelo: ondulado, con corpo. Gris, que nunca o quixo tinguir. De nova a melena
castaña chegáballe á cintura, pero xa hai moitos anos que o leva por riba dos
ombros. Unha vez probou a cortalo máis, pero entráballe frío á caluga. Agora
estalle facendo falta retocar as puntas.
O que máis lle gustou sempre da súa cara é a boca, cos dentes brancos, que
nin a fame logrou amarelar; e os beizos cheos, como de actriz das de antes.
Perdeu algunhas moas, pero conserva todos os dentes.
—Segues viva, Aurora —dille ao seu reflexo—. E aínda che quedan un par
de débedas por saldar. Mellor será que te espilas, que o tempo corre de présa.

Na cociña do piso, prepara axiña un café lixeiro con leite. Mira o calendario
que colga da parede co 1987 en números dourados baixo unha foto de dous
gatiños brancos dentro dunha cesta. É 18 de xullo. Nin conta se dera. Quizais
por iso ten o ánimo tan dorido, por iso os seus defuntos andan tan alterados.
Mentres espera a que amorne o café, pode aproveitar para chamar a Santiago.
O teléfono está no corredor, enriba do zapateiro. Descolga, xira a roda seis
veces, espera a escoitar tres tons e colga. Se pode, el non vai tardar en chamala.
Non pasaron nin dous minutos cando soa o ring-ring. Aurora responde
axiña.
—Temos que falar —dille.
—Estás ben? —pregunta Santiago e na voz nótase a preocupación.
—Si. Vou estar todo o día na casa. Pasa por alí cando poidas.Vou facer algo
de xantar.
Ao instante, pésalle ter feito unha invitación que o obriga a poñer unha
escusa.
—Non creo que poida ir comer, pero podo ir despois tomar un café,
mentres ela dorme a sesta —di con voz que soa apagada.
—De acordo.
Cando regresa á cociña o café está perfecto, como a ela lle gusta. Non
esquece tomar o protector para o estómago e os outros medicamentos: para a
tensión, para o colesterol, as pastillas do corazón: media das brancas e unha das
vermellas; e tamén a do ril.
Sóbralle tempo. Abre a porta do cuarto de Froilán e comproba que está
perfectamente ordenado. Celia xa pasou por alí. Amodo, acaba de recoller a
cociña, o baño e, por último, o seu dormitorio. Ao abrir a ventá, a luz do sol
deixa ver a fina capa de po que se pousou sobre os mobles de castiñeiro e os
adornos.
Non hai crucifixos nin santos nas paredes, só fotos dos seus seres queridos.
Sobre o cabeceiro da cama, unha ampliación da única imaxe que conserva do
día da súa voda. Fidel está francamente elegante. Ela non leva traxe de noiva,
senón un conxunto de saia e chaqueta. E zapatos de salón con tacón de agulla.
Aínda que é un retrato en branco e negro, lembra a cor azul turquesa do traxe e
a vermella dos zapatos. No medio dos dous, Celia, con só tres aniños, pero
consciente do importante papel que desempeña na cerimonia, sostén moi seria
a cesta das arras coas dúas mans. Leva un vestido branco de raso e tule, agasallo
de seu pai para a ocasión.
Mentres pasa o plumeiro con suavidade sobre a imaxe, Aurora pensa que
Fidel foi un verdadeiro pai para Celia. E o único amigo de verdade que ela tivo.
Porque a Antón quéreo como a un irmán a quen os golpes da vida uniron para
sempre, pero hai cousas que nunca lle puido contar; algunhas polo ben del.
Tamén está Moncho, pero é cura; comunista, pero cura. A amizade entre
unha vella atea e un cura cincuentón, por moi de esquerdas que sexa, ten os
seus límites.
E está Santiago. Pero o seu é outra cousa.
Fidel escoitaríaa nestes momentos, entendería o seu desacougo, a necesidade
que ten de facer algo antes de que sexa demasiado tarde. El sabería como
apoiala, coma sempre. Nos cinco anos que pasaron desde a súa morte, a
soidade e o frío foron gañando espazo na súa cama e no seu corpo.
Sobre a cómoda hai fotografías en marcos de cerámica esmaltada que
Froilán, o neto artista, fixo para ela: a voda de Celia e Paco, Froilán con só uns
días,… No centro, un retrato das tres, o que lles tomou a mestra María na
escola: Olga, no tempo no que axudaba á mestra nas clases nocturnas para
mulleres; Catarina, aínda unha nena que non se separaba de Olga; e ela
mesma, Aurora, que acababa de aprender a ler, con quince anos. Pon coidado
ao pasar o plumeiro polo cristal que a protexe. Porque tivo amigas. As mellores.
Pero xa non están.
Cando remata a limpeza, toma o bolso do colgadoiro da entrada e comproba
que leva as pastillas. Quita o mandilón, cólgao e viste unha chaqueta de punto
a xogo co xersei. Pénsao mellor, dobra o mandilón e gárdao no bolso. Vai ter
tempo de sobra de facer algo na casa e na horta mentres espera a Santiago.

A taberna de Lola semella suspendida no tempo. Aínda conserva gran parte do

mobiliario orixinal. Á esquerda da entrada, un mostrador delimita a zona de
ultramarinos: unha pequena tenda coas paredes cubertas por andeis de madeira
pintados da mesma cor verde dos mostradores e atestados de alimentos: latas e
botes de vidro de conservas variadas, chocolates, café, azucre, fariña, galletas,
pasta, arroz…
Das vigas vellas do teito, que xa só teñen unha una función decorativa,
colgan ganchos con follas de bacallau salgado, restras de chourizos e xamóns
curados, mesturados con candeas, lanternas e algunha lámpada de gas, sinais
inequívocos da frecuencia coa que se producen cortes na subministración
eléctrica pola zona.
Sobre o mostrador, a báscula antiga e dúas cestas, unha con queixos de
diferentes tamaños e outra chea de ovos frescos, apenas deixan espazo para
atender os clientes.
Ao fondo do local, detrás doutro mostrador bastante máis longo, Froilán
limpa a máquina do café. A esta hora non queda ninguén arredor das mesas
nin das barricas de viño que fan o mesmo servizo. Xa hai un anaco que
marcharon os traballadores do serradoiro e os da fábrica de ladrillo, que paran a
tomar o primeiro café da mañá, acompañado case sempre dun grolo de
augardente para levantar o ánimo. Ata a hora do aperitivo, só entrarán
algunhas clientas para facer a compra.
—Bos días, avoa! —Froilán xírase en canto se dá conta da presenza de
Aurora—. Como estás hoxe?
Baixa para bicar a avoa, que lle agradece o xesto cunha aperta.
—Ben. Moi ben. Estala deixando relucente —di, desviando o tema cara á
máquina do café.
—Si. Se non consigo vender as pezas de cerámica, sempre podo dedicarme á
limpeza de bares e restaurantes —di el cun sorriso.
—Vas vender o que te propoñas. As túas pezas son as máis bonitas da
comarca.
—Amor de avoa! Debías ser a miña representante. Ninguén me faría mellor
promoción.
Á cociña, centro neurálxico da taberna en vésperas de feira, accédese
directamente desde a eira, na parte posterior da casa, ou a través dunha porta
ampla situada detrás da barra; xusto a carón da trapela que dá acceso ao foso,
un soto pechado que Celia quixo eliminar na última reforma, enchéndoo de
formigón. Acabou por desistir, ante a negativa tallante de Aurora. Debíanlle
moito a ese burato. Deulles de comer durante anos e axudou a salvar moitas
vidas. Fixo de almacén clandestino de produtos de estraperlo e de agocho para
os que fuxían da barbarie. Alí pasou David máis dun mes, ata que lograron
metelo nun autocar vestido de muller.
Desde a cociña chégalle a voz enérxica de Celia organizando o traballo.
—Estás cortando anacos demasiado grandes! Queres que se atragoen os
clientes?
A pesar de que as ventás e a porta que dan ao patio están abertas, na cociña a
temperatura é infernal. A bilbaína leva varias horas acendida. Durante o
inverno agradécese a calor que desprende esa mole de ferro, pero en pleno mes
de xullo converte a estancia nun forno.
Paco, sentado fronte á mesa, súa mentres corta os callos en anacos pequenos
sobre unha táboa e vainos botando nunha pota de aceiro de enormes
dimensións.
—Necesito outras dúas cabezas de allos —di Celia, que vai dun lado a outro
co seu mandilón de cadros baixo o mandil branco e o pelo cuberto cun pano
gris—. Viches onde deixei os comiños? Ola, mamá! Que tal estás hoxe?
—Ben. Moi ben. Só pasei para saudar. Vou cortar as puntas e peitearme, que
esta tarde hai misa cantada. Deberiades acender o ventilador, vai unha calor do
demo aquí.
—Ten toda a razón, sogra.
—A quen se lle conte non o cre! Atea e acicalándote para cantar no coro da
igrexa —ri Celia.
—Xa sabes que o fago por Moncho. Non puiden negarme, despois de todo
o que el fai por Nidia.
—Xa o sei, mamá. Era unha broma. Vas á de Paquita?
—Non. Volveu subir os prezos. Vou á veiga, á de Chelo. De paso doulle
unha volta á casa, que hai moito tempo que non se abre e balorece todo.
—Para o que hai dentro! Pouca perda é —di Celia mentres pela os allos—.
Ademais, non me gusta que esteas aló soa e sen un teléfono. Pásache algo e non
tes maneira de darnos o aviso.
—Non te preocupes, non vou estar soa —Aurora toma asento nunha
banqueta. Toca dar explicacións se quere que a deixen tranquila e non se
presenten ao mediodía a recollela—. Chelo e os pais andan preto; seguro que
están traballando nos invernadoiros. Se preciso algo, só teño que asomarme á
porta e chamalos.
—Está ben, pero vai en taxi. Ou, mellor aínda, que te leve Froilán.
—Froilán está ocupado e eu podo conducir. O R12 sabe o camiño de
memoria —a preocupación da filla comeza a resultarlle exasperante—. Así,
regreso cando me pareza, sen molestar a ninguén. Estou farta de estar
encerrada, primeiro no hospital e despois no piso —érguese e vai cara á porta
do patio—. Necesito un día ao aire libre.
 —Todo o día? E que vas xantar?
—Levo algo de pan e ovos para facer unha tortilla francesa. Leituga e
tomates hai na horta. Despois descanso, dou un paseo e volvo a tempo para a
misa das oito.
—Está ben, pero ten coidado. Non fagas esforzos.
Celia achégase e dálle un bico. Recende a allo e aceite de oliva.
Na eira, no que antes foi alpendre, gárdanse agora os coches da familia e os
dos hóspedes eventuais. Ao fondo, as cortes, onde noutrora os feirantes
deixaban repousar as monturas, adaptáronse para instalar o taller de Froilán. Aí
deseña, moldea e coce as súas obras de barro.
Cada vez que se pon ao volante, Aurora agradece o empeño que puxo Fidel
en convencela para que sacase o carné de conducir. A pesar dos dezasete anos
que hai que o mercaron, o R12 azul escuro arrinca á primeira.
 6

C amila cruza o polígono industrial que ameaza con envelenar a ría e asfixiar
a cidade. O cheiro aconsella pechar as ventás. Segundo o mapa que leva
consigo, debe tomar a estrada nacional e logo, a uns corenta quilómetros, o
desvío comarcal en dirección oeste. En total, uns cento vinte quilómetros.
Viaxa no coche do pai. A el xa non lle vai facer falta e o seu foi directamente
para a chatarra. Esqueceu poñerlle aceite. O piloto que debía avisala non
funcionaba e ela non estaba para andar pendente das necesidades do coche.
Este, unha berlina gris prata de máis de quince anos, resulta demasiado grande
para moverse pola cidade, pero é perfecto para viaxar. O pai sempre o tivo moi
coidado; el nunca esquecería poñerlle aceite ao motor.
De non ser pola situación económica, Camila pensara en mercar un
todoterreo. Ao mellor aínda o fai, se logra unha boa suma pola venda das
propiedades. Atráelle o modelo que anuncian cunha frase que fala de ampliar
horizontes. A Fernando parécelle pouco apropiado, tendo en conta que viven e
traballan na cidade; considérao incómodo e excesivamente austero. Pode que
teña razón. Pode que ela só o desexe pola necesidade que ten de atreverse a
facer algo “pouco apropiado”. Resulta patética: trinta e cinco anos e a súa gran
rebeldía consiste en fumar e imaxinar que merca un todoterreo vermello.

A medida que se aproxima ao destino, non pode evitar un certo desacougo

polo retorno ao lugar no que naceu, borrado da súa vida como se nunca
existise. Apaga o cigarro e abre a ventá para que saia o fume. É o quinto e só
leva unha hora conducindo.
Briana é o escenario da morte de nai. Un accidente tráxico, unha mala caída
na escaleira da casa da que ela foi testemuña.
A impresión de ver a nai morta provocoulle o que os médicos chamaron
amnesia disociativa específica, un mecanismo de protección xerado pola mente
infantil, que bloqueou o recordo daquela noite. O psiquiatra advertiulle ao pai
que un episodio traumático, como o vivido pola nena, podía conducila a unha
profunda depresión. A amnesia era unha alternativa a actitudes autodestrutivas
que, nalgúns casos, podían chegar incluso ao suicidio. Ante tal diagnóstico,
todos estiveron de acordo en que o esquecemento era a mellor opción.
Ninguén intentou axudala a lembrar e nunca máis permitiron que regresase ao
escenario da traxedia. Ata hoxe.
O único contacto que tivo coa súa vila natal durante os últimos trinta anos
foi a través das visitas do seu tío Santiago, que tamén é o seu padriño e, ata hai
uns anos, o único médico da vila. Ao principio acompañábao a súa tía
Esperanza, pero ela deixou de visitalos. Ao parecer, a inestabilidade emocional
da tía alteraba a Camila. Silvana nunca opinaba da familia, pero cando un día
Camila lle preguntou que lle pasaba á súa tía, ela quitoulle importancia.
“Nunca estivo moi ben da cabeza a túa tía. Non te preocupes. Nada grave,
mentres todo estea ao seu gusto e Santiago manteña os medicamentos baixo
chave”.
O tío Santiago continuou realizando visitas esporádicas á cidade. Ata o ano
pasado; está maior e conducir durante un traxecto tan longo fáiselle moi
pesado. Non espera que Camila apareza hoxe na vila; quedaron en que iría nun
par de semanas e ela preferiu non avisalo da súa chegada anticipada, para que
non se preocupe sen motivo. As pantasmas da infancia xa só teñen cabida nos
pesadelos; pertencen a un pasado que, por distante, resúltalle alleo. Preocúpalle
o futuro.

Despois de dúas horas e media de viaxe por unha estrada comarcal chea de
curvas e con tramos nun estado de abandono lamentábel, máis pendente das
fochancas que do tráfico escaso, agradece a suspensión hidrodinámica coa que
seu pai xustificou a elección deste modelo de coche.
Por fin, un rótulo na beira da estrada anuncia que está entrando no concello
de Briana. Un par de quilómetros máis adiante, a primeira impresión que lle
causa a vila é decepción. A entrada fórmana un conxunto caótico de
construcións: edificios de tres, catro e ata cinco alturas, con ventás de aluminio
e paredes cubertas con azulexos de cores, en combinacións que danan a vista,
alternan, sen orde ningunha, con casas de tipoloxías e tamaños diversos. Moitas
parecen habitadas, pero están sen rematar, co ladrillo á vista ou cuberto de
cemento gris, sen pintar. A carón delas, galpóns de bloque e uralita, cortellos e
hortas pechadas con valados de pedra, táboas, mallas metálicas e ata algún
somier oxidado. Está claro que cada quen construíu ao seu antollo, o máis
preto da estrada posíbel, sen ningún tipo de criterio estético nin planificación
urbanística. Observa con atención, pero nada disto lle resulta familiar. Ela
esperaba encontrar unha praza con árbores e unha fonte, o cine…
De pronto, frea en seco. Debeuse distraer porque non viu de onde saía a
moza da bicicleta. Case a atropela. Ela diríxelle unha mirada reprobatoria. Non
escoita o que di, pero case pode lelo nos seus beizos “A ver se miras por onde
vas!”, ou algo parecido. Camila musita un “perdón”. A rapaza da melena roxa
monta de novo na bicicleta vermella e marcha.

Ao fin, recoñece a praza de grandes dimensións, á dereita da estrada, o campo

da feira que hoxe, sábado, está baleiro. Pregúntase se haberá mercado mañá.
Cre lembrar que non o había todos os domingos, só algúns. Aparca. Antes de
baixar do coche, toma o bolso do asento do copiloto e garda dentro a cámara
de fotos. Pon coidado en non dobrar os documentos que trae para entregarlle
ao seu tío. Son as escrituras que atopou no despacho do pai. Sempre usa bolsos
grandes porque non vai a ningures sen a súa cámara.
Baixa. Vai calor. Contempla as fileiras de árbores da praza: plátanos vellos de
troncos grosos, cuxa casca se desprende en grandes escamas que deixan ao
descuberto o interior amarelento. Busca a súa sombra. As copas altas trenzan as
pólas e forman unha cúpula verde continua que protexe o pavimento dos raios
do sol. No medio da praza, o palco da música e, moi preto, a fonte. É moi
distinta a como a lembraba. Esta parece nova e está recuberta por un mosaico
cerámico, feito de pequenas pezas de barro esmaltado en cores vivas.
As casas que rodean a praza teñen case todas comercios na planta baixa e
foron feitas con moito mellor gusto que as da beira da estrada; moitas imitan a
arquitectura indiana. Isto si se parece ás imaxes que ela gardaba na memoria.
Recoñece o edificio do concello, a antiga escola, reconvertida en biblioteca
municipal, e o cuartel da Garda Civil. Busca coa mirada o Gran Cine Tenerife,
pero non atopa rastro del. No lugar no que debía estar, hai un edificio
moderno de cinco plantas.
De pronto, vese da man de Pedro, seu irmán, camiñando á présa para chegar
á sesión das seis. Era domingo e ela apertaba forte na outra man o moedeiro no
que gardaba a paga semanal de cinco pesetas: tres para a entrada e dúas para as
pipas que lle mercaba á muller da carreta cargada de lambetadas. A lembranza
xorde espontánea, natural. O veo do tempo disólvese no aire cálido da praza e
Camila ve aquela muller miúda, engurrada, coa cabeza cuberta cun pano
negro, saias que lle chegaban ata os pés e un mandil cun enorme peto do que
sacaba o cambio envolto nun pano atado con varios nós. A carreta semellaba
unha prolongación do seu corpo deforme; de tanto empurrar nela, a columna
curvóuselle ata quedar case horizontal, formando un ángulo recto coas pernas;
así que o seu andar só parecía natural cando cargaba coa carreta; en canto a
soltaba, vías que a aquel corpo lle faltaba unha parte. Camila temía que dun
momento a outro caese cara adiante, arrastrada polo peso da cabeza. Pedro
dicía que non caía porque o mandil cheo de moedas lle facía de contrapeso e
axudábaa a manterse nun equilibrio case imposíbel.
Son as catro menos dez. Demasiado tarde para atopar un lugar no que
comer. Achégase á fonte. Aproveita para refrescar a cara e a caluga e recoller o
pelo cunha goma. Bebe auga fresca directamente dun dos tres canos, como
cando era nena. Daquela, erguíase sobre as puntas dos pés porque non chegaba
ao cano. A auga escorríalle polo pescozo e empapáballe o vestido.
“Mollácheste!”, reclamáballe Pedro, sempre pendente dela. “Es demasiado
pequena para beber así. Por que non me avisaches para que te upase? Agora, o
castigo vaime caer a min”. E ela sacaba un pano e trataba de secar a roupa para
que non lle rifasen a el. Entón, a fonte era gris. A de agora gústalle moito máis.
Un balón roda ata os seus pés. Un neno achégase correndo a recollelo.
Another random document with
no related content on Scribd:
There was a Colored man at this place that owned slaves also, a Mr.
J. S. Stanley. Newberne was a great turpentine center. There were
turpentine distilleries here and about here. But great changes had
taken place. The magnificent dwelling house of the Stevens was now
occupied by a Colored man and run as a hotel. A Mr. George H.
White was the superintendent of the public schools, (Colored) at this
place and had also a law office. He afterwards became solicitor of
state and a member of the U. S. Congress. He is now the president
of a Savings Bank, on Lombard Street, Philadelphia, Penna. Mr.
Sylvester Mackey and Judge Mumford were merchants. Presiding
Elder, Edward Hill, of the Zion A. M. E. Church, was a wealthy
planter. Mrs. Edward R. Richardson was a clerk in the Post Office.
Mr. John Willis was a deputy sheriff. These and other men and
women had made good their opportunities. They had not only
welcomed the change from slavery but they had taken their places
as freedmen among the citizens of this country and had
demonstrated that they had in them that out of which the best
citizens are made. I forgot to mention that the Rev. J. C. Price, D.D.,
former president of Livingston College, Salisbury, N. C., was born at
this town. Dr. Price was one of the most distinguished orators,
educators and scholars of the country regardless of color.
After my second year at this place, I attended the General
Conference of the A. M. E. Church which met in St. Louis, Mo. I took
my wife and baby and we went up on boat. My daughter Ada
returned to Shaw University, Raleigh, N. C. where she was an
instructor. At St. Louis, I met a great many ministers whom I knew
and many more with whom I got well acquainted. I was quite
indisposed while there, but was able to attend the sessions of the
Conference. It was at this Conference that Elder R. H. Cain, D.D.,
made his defense against the charge of maladministration in office.
And I am sure that it was his noble defense that brought about his
election to the office of Bishopric. While in St. Louis, I visited some of
the places of interest. I called upon Mr. J. Milton Turner, editor of the
Freeman’s Journal who afterward represented the U. S. as minister
to Hayti.
 I visited a large Catholic (Roman) school. This was my first visit to
a Roman Catholic institution of any kind. I was deeply impressed
with the services, with the use of crucifixes, and the place that
images held in their service. It was very strange to me. I could not
understand how their minds and hearts could be fixed on God while
at the same time they were giving so much time to these
genuflections, rituals, and ceremonies. I remembered the second
commandment. I saw that this commandment was being broken. For
there were the images and likenesses of things in Heaven and on
the earth, if not under earth. And yet at the same time these people
seemed to be in earnest, they did what they had before them with a
devotion that attracted. But it was all wrong because the Word of
God in one of the Ten Commandments condemned it. The Roman
Catholic Church with all its pomp, pride and wealth, is wrong in its
fundamental principals and is therefore guilty of idolatry—they are
not worshipping God only, they are worshipping saints and other
divinities.
On Thursday, May 20, 1880, Revs. H. M. Turner, R. H. Cain, W. F.
Dickerson were elected bishops of the A. M. E. Church. Bishops
Payne, Wayman, Campbell, Shorter, Ward and Brown, together with
the required number of elders, officiated. I left St. Louis and on my
way home, stopped over in Little Rock, Ark., spending Sunday there.
It was my pleasure to preach in Bethel Church on Sunday afternoon,
for the Rev. Dr. J. T. Jennifer, the pastor of the church. I enjoyed
meeting my many old friends. I was soon back at my work in
Newberne, N. C., and remained there until the end of the year. Quite
a number of members united with the church and debts were paid
off. My work at this place was reasonably successful.
I attended the Conference that met in Raleigh, N. C. On account of
my mother’s health I requested a transfer from this section to the
North, and at this Conference I was transferred to the Conference of
New Jersey. I received appointment to the station of Morristown, N.
J. I arrived at Morristown with my daughter, Ada. It was midnight and
very cold. I was somewhat discouraged. My daughter said to me,
father, it is very cold and the outlook is a gloomy one, but I am here
to stay with you and help all that I can. (Poor child, long since she
passed away to that country where the inhabitants are free from the
tribulations of this world.) I was reminded of a couplet in one of the
old hymns,
“Thy saints in all this glorious war
Shall conquer though they die.”

BISHOP JOHN M. BROWN, D.D., D.C.L.

Who ordained me as an Elder.
I was sent to the Morristown station to fill out the unexpired term of
the Rev. Mr. Smith deceased. We spent the night at the parsonage,
then Mr. Henry Ader, a prominent contractor and steward in the
church, came to see us and took us to his house until the parsonage
was put in shape for us. We were most pleasantly entertained by
him. While in this field of labor I sought out a secret spot where I
might meet with God and talk over with Him all the work that I was
entering upon in this field. I realized that such an arrangement with
God was best and one that every Christian who is doing business for
the King, should have. So I regularly kept my engagements with God
in this place. I put before Him all my plans and went over them,
seeking His wisdom and help. It is wonderful how He brings to our
assistance His strength and grace when we honor Him as we should
in this way. The Saviour Himself taught that we should have our
closet, that is, a secret place, where we talk with God about
everything that interests us. That we should not do as the Pharisees
and Scribes, who loved to talk with God on the street corners and
public places that they might be seen of men. “When thou prayest
enter into thy closet and thy Father who seeth in secret shall reward
thee openly.”
Mr. Henry Ader, Lansing Furman, George Yates, Nicholas Miller,
Henry Johnson, Robert Gale, Preston Garland, together with their
wives, were the active members in this church and they were indeed
a noble band of workers. There was harmony in the church between
the members and a zeal marked with wisdom in their work. I was
soon able to have my wife and children come on from Little Rock,
Ark. This getting together again was a happy reunion of my home. I
found the Y. M. C. A. in this place to be a noble band of workers and
very much interested in the colored people. Such influences as this
are very inspiring to my people. I met and had the pleasant
acquaintance while here of the pastor of the Presbyterian Church,
the Rev. Dr. Erdman (white). I found him to be a noble Christian man
and very deeply interested in the uplifting of our people. He not only
used his influence but contributed of his means for our welfare. I had
the pleasure of preaching for him in his own pulpit. I might mention
also a Dr. Owen, a physician (white), who did a great deal for our
people and cause. He assisted us in paying off the mortgage on our
Church and in getting the Church out of debt. In all these things I
was able to see the gleams of the light of God’s love shining down
upon us every day. For we must remember that the love and the
friendship of our white friends are but the sunshine of God’s love
falling upon us to bless us and to teach us that God has His own
chosen ones in this world who are living on the table land of
Christian thought and activity, far above the swamps of prejudice and
racial animosity. We, too, should daily seek to live on these same
highlands of God’s love and peace.
 REV. J. W. COOPER,
Treasurer of the New Jersey Conference.
The Conference met at Princeton, N. J. I was received into the
membership of this Conference and entered into the active duties
thereof on committees on which I was assigned. I found the brethren
very cordial in their welcome and pleasant as co-laborers in the
Lord’s work. I met here for the first time, Elders J. W. Cooper, J. H.
Bean, George A. Mills, J. H. Morgan, R. Faucett, J. T. Diggs,
Winston Taylor, J. R. V. Pierce, Wilson Patterson, S. B. Williams and
others. I was assigned to Morristown and was much pleased with the
appointment. We had a very pleasant year as well as profitable. The
Conference the following year was entertained by my Church. This
meeting of the Conference was a very pleasant and profitable one.
The reports showed that in every way the denomination in this part
of the vineyard was doing its work reasonably well. The Conference
had the pleasure while here of visiting Drew Seminary. Some of our
Bishops and leaders made addresses, which were kindly received
judging from the responses on the part of the Faculty of this noble
institution. This is a theological school of the M. E. Church. After the
adjournment of the Conference I slipped away for a much needed
rest, not letting my congregation or even my wife know where I was
going. I went to New York City for a few days. Sometimes it is
necessary for a man to get away from every work that he may
recuperate himself.
About this time I attended the funeral of my cousin, John Harris,
living on Lombard street, Philadelphia. While here I met Bishops
Wayman and Brown; Financial Secretary, B. W. Arnett, (since made
Bishop, but now deceased), and Judge Allen (colored), of South
Carolina. I visited the Philadelphia Conference which met at West
Chester, Pa. This was a very delightful meeting of Conference.
I soon returned to my field of labor, at Morristown, very much
refreshed and entered upon my labors with new zeal and, I trust,
more wisdom. All through my ministry I have been deeply impressed
with the fact that we must do all that we can for our young people.
They are, in their own time and generation, to do all in their power to
work out the salvation of their people. They must be trained to take
up the labors of their fathers and mothers with more zeal and
wisdom than their parents, so that the cause of the race may be
greatly advanced by them in their day. When I think of the ten
millions or more of my people in this country, and their destiny will be
largely fixed by the coming generation of Afro-Americans; I almost
tremble for the outcome, because I fear that the fathers and mothers
of this day and generation have not done their work as well as they
could have done it. There are great odds against us in this country,
and it will require strong bodies, characters and minds, together with
the power and wisdom of God, to bring my people to the place where
they can become potent factors in this mighty civilization. At
Morristown I furnished the parsonage, paid off all debts and added
40 members to the Church. I also organized the Church at Madison,
N. J.
 MACEDONIA A. M. E. CHURCH
Camden, N. J.
Built by Rev. W. H. Yeocum, D.D., and Rev. A. H. Newton, D.D.
On April 18, 1883, the New Jersey Conference met at Bridgeton,
N. J., in the Mt. Zion A. M. E. Church. My report was as follows:
Contingent, $1; salary, $580; traveling expenses, $12; P. E. support,
$49; Dollar Money, $27; Missionary Fund, $12; Sunday School, $22;
number of members, 61; probationers, 4; Sunday School scholars,
120. I was sent from this Conference to Trenton, N. J., where I spent
two years in the pastoral work. I increased the membership of this
Church from 62 to 180 during this time and paid off a great many
debts and advanced the cause of Christ in many ways. After this
pastorate, I served the Macedonia A. M. E. Church, Camden, N. J.
I attended the General Conference in Baltimore, which was a
wideawake meeting. While living and working in Camden I bought
my first house and became a property owner. I did this because the
parsonage could not be vacated at the time I needed the house. I
have never regretted this step. And I hope that many who read this
volume will take a similar step. There is no comfort like living under
your own “vine and fig tree.” My work in the Camden Church was
very successful. I had associated with me Mr. C. W. Robinson,
Taswell Green, W. Starr, James Hunt, James Martin, George Rice,
Mary White, Lizzie Green, Mary Merril, Emma Pitts, Mary Stevenson
and other helpers, whose loyalty and faithfulness were most
praiseworthy.
We had the great pleasure of entertaining the Conference, which
was a most profitable meeting. The Conference was opened by a
sermon from Bishop Campbell and presided over by Bishop
Wayman. I was complimented at this meeting by the brethren along
the strain that God had special blessings prepared for me and that in
a peculiar sense He had cared for me. I told them that I praised Him
for all that I was, and had been able to do for Him; that they all knew
that I had started without any education in the schools. I had been
blessed with good health and ordinarily good sense; that my school
was the school in which Jesus Christ is the Principal and the Holy
Spirit the Teacher; that I had associated every day with my
schoolmates, the sun, moon, stars, rivers, trees, grass, flowers and
birds; that the world was my blackboard, and the mountains my
college walls. Here is where I got my start. As I now look out on the
young men who are entering the ministry and see the splendid
opportunities they have of acquiring an education, I am really
appalled that they do not improve these opportunities. It is a mystery
to me. I hope that the Holy Spirit will awaken in the minds and hearts
of the young men of my race who expect to preach the Gospel, the
determination and effort to thoroughly prepare themselves to preach
the Gospel of Jesus Christ.
I was left at the Macedonia Church for another year. We were able
to complete the Church during this year, and it was dedicated on the
24th of October, 1886, by Bishop Wayman. The collection which we
were able to raise at this dedicatory service was $900. The church
building is a fine edifice, with stained glass windows and a fine pipe
organ. We were very proud of our work. At this service I performed
two marriages between Mr. Frank Miller and Miss Georgia Stratton,
and Mr. Charles J. Cloud and Miss Sarah J. Beatty. I finished my
work in Camden, paid $11,000 on indebtedness, was blessed with
200 conversions, of whom 160 united with the church and paid for
my house at No. 332 Washington Street, Camden, N. J. I left an
indebtedness of $5000 in the church.
The Conference of 1886 met at Trenton, N. J., and was presided
over by Bishop Wayman. It was a very profitable meeting. The
Conference appointed a committee to call on the Governor of the
State. They arranged a time and had a most pleasant meeting with
this official. Rev. W. A. S. Rice, D.D., was the spokesman of the
committee, which consisted of Rev. J. P. Sampson, D.D., W. A. S.
Rice, D.D., and Rev. A. H. Newton, D.D. The Governor afterwards
sent for Dr. Rice and asked him what the Conference wanted in
making a call upon him. Dr. Rice was not able to say anything
definitely. Then he told Dr. Rice of a provision which the legislature
had made for the founding and maintaining of a Colored Industrial
School. The outcome of this conference of Dr. Rice with the
Governor was that the Industrial School at Bordentown was
established and that Dr. Rice became its honored founder.
 I would like to say in this connection that the chairman of this
committee, Rev. J. P. Sampson, D.D., my life long friend, has ever
been prominent in the work of the church. He is a man of fine ability,
of sound judgment, and of noble Christian character. He has been
tested by me during a long life and I have ever found him to be tried
and true. I always know where to find Dr. Sampson on any great and
important question, he is on the right side.
I was sent to Bridgeton, N. J., and served this charge with
cheerfulness and success. At the next Conference I was appointed
by Bishop Campbell, pastor over the Millville Circuit. I made my
home at Vineland, N. J. I looked after the church in Vineland. This
being a very poor charge, my wife raised chickens and the children
gardened, and we were able to live. I went back to my old trade at
odd times, that of bricklayer. I did not fear to take off my coat, roll up
my sleeves and go to work. I made $3.75 a day, paid off the debt on
the church, preached to them on Sundays and added quite a number
to the church. I went from here to New Brunswick, N. J., and was
quite successful. I found the people thoroughly alive to the interests
of the Kingdom of Heaven. This church had the honor of entertaining
the Eighteenth Annual Conference of the A. M. E. connection at the
end of my first year. This Conference showed a deeper interest in
the cause of education than any other. The speech that stirred the
Conference was made by editor L. J. Coppin. The reports at this
Conference showed a total membership of 4352; Probationers,
1200; Accessions, 1036; Preachers, 71; Sunday School Scholars,
3694; Dollar Money, $1538.52; Pastors’ Support, $18,000. I
remained at this charge for another year. I determined that I would
do the best work of my life this year. In examining myself I found that
I was as full of zeal as when I first entered the ministry and that the
secret motive was to please the Lord by serving Him to the best of
my ability. I was greatly aided in my work by the Rev. J. H. Morgan,
the presiding elder. He had the tact and good sense to bring about a
most pleasant relationship between pastor and people. The Rev. Mr.
Pockman, of the Reformed Church, aided me very much in my work.
I always sought the advice and help of my Methodist brethren, as
well as the brethren of other denominations. William Stiles, Dorie
Davis, Josiah Henson, Thomas March, Alice Thompson, Mrs. March,
Samuel Dowdie, Harriet Henson, and others were my valuable co-
workers during this year. We paid off the debt, furnished the
parsonage, repaired and carpeted the church building, paid the
mortgage of 15 years’ standing and were blessed with an addition to
the membership of forty-two souls. I was therefore able to take a
good report to the next meeting of the Conference. The reports at
this Conference showed splendid progress being made by this
branch of the Methodist Church. And it requires but a brief
examination to prove that this is also true of every denomination
represented among my people. I submit a few facts and figures that
may be of great encouragement to my friends who have the patience
to read this volume. There are 55,784 church organizations; 56,228
church buildings; 2,672,977 members of all denominations; church
property is valued at $32,510,448; when I enlisted in the Civil War
we had practically no schools, because before the war it was a
misdemeanor to teach Colored children in school, now there are
upwards of 2,000,000 Colored children attending well taught
schools. This is a record of which we are very proud, but by no
means satisfied with the achievement. We must press forward along
all lines of work and enterprise. There is no time for idling, there is no
place for drones, there is no reward for ignorance.
My next assignment was Cape May, N. J. During the pastorate of
Rev. J. Height Bean, D.D., this church had bought a lot on which was
a house used as a parsonage. We were greatly favored here by a
Mr. Ogden, who aided us in procuring lumber. He was a most kind
man to the poor and needy and in his kindness he knew no color
line. The church building was not plastered or seated, so we decided
to borrow money for this purpose. We needed $500 and owed a
mortgage of $1200. We had not a cent. Therefore the Board decided
on a rally. At this rally we had with us the Rev. Israel Derricks, of the
Conference of New York. On that day we raised $168 in cash and
$50 in subscriptions. On another Sabbath later we raised $250. Rev.
Levi Coppin aided us very materially that day. So that at last we were
able to pay in cash $468 of the $500 which we had expected to
borrow. The School Board at Cape May applied to me for two
teachers to fill vacancies in public school. I recommended Miss
Gertie Pierce, of Trenton, N. J., and Miss Fannie Worthington, of
Washington, D. C. They were accepted and given positions. Our
church at this place supplied two of the school teachers, this year, for
the teaching of the Colored children. The Misses Gertie Pierce and
Fannie Worthington were the young ladies. Through the spiritual
activity of the members we had a splendid revival during the year
which resulted in forty members being added to the church, and in all
62 members. We installed a pipe organ also. I am glad to say that
the members of this church were in dead earnest. So I had no
trouble with mud-slingers and evil doers. How much time of a pastor
is frequently taken up in fighting against the Devil who is incarnated
in some of the members of the church!
 BISHOP HENRY M. TURNER
Who appointed me Presiding Elder
 The next Conference met at Morristown, N. J. It was a great
delight to return and meet my old friends and co-laborers. The
reports of this Conference showed a steady growth and
advancement along all lines.
I am often reminded of the courage of Bishop Allen, who, when he
and his friends were declared a nuisance in the White church and
while on their knees in prayers were taken hold of, and ordered to
the back part of the church, went out and organized the A. M. E.
Denomination. God went out with him as results have shown. And on
account of this most un-Christian treatment which the founder of our
church received, I have given my life with redoubled zeal to its
establishment in this land. Our church has stood for an
independence which has been an uplifting power in the Race. While
in some cases this may have been carried too far by unwise
persons, yet on the whole no one can gainsay that the A. M. E.
Church has been a Divinely appointed agency in the life and labors
of the Negro Race of the United States of America.
At this Conference I was made a Presiding Elder of the Trenton
District by Bishop H. M. Turner, D.D. I moved my family to
Philadelphia, Pa. With the aid of my friends, my family was
pleasantly domiciled in Philadelphia and I started on my first rounds
as a P. E. This was the most difficult part of my ministerial life. I
found that there was no church in the N. J. Conference that wanted
to see the presiding elder. They looked upon him as an unnecessary
part of church machinery. They considered him as a dependent on
their gifts and that every time that he came it meant “more money,
more money.” My first quarterly meeting was to have been held at
the church at Mt. Holly but I found that the pastor was not ready to
hold the meeting, so it was postponed. I went to another place and
the pastor told me that “things were very unfavorable there.” The
result of my first round was that when I came back to Camden, I had
to borrow ten dollars. I attended during this year the General
Conference which met in the Mother Bethel Church, Philadelphia. I
witnessed the ordination of Revs. B. F. Lee, M. B. Salter and James
A. Handy to the Bishopric. The Conference created a great deal of
enthusiasm for the connection. I returned to my work with the
determination that I would do more for the Lord than I had ever done
before. I closed my Conference year with reasonable success. I
received as a salary $680 and $57 for traveling expenses. But I
believe that I succeeded in convincing the people that the presiding
elder may be of great assistance to the local church in doing its work
in that the minister is often not able to cope with things as they exist.
My report at the Conference which met at Princeton, N. J., was
about as follows: Trenton pastorate, new church built and 59
converts; new church built at Trenton Mission; new church at
Jordantown; mortgage burned at Bordentown; church finished at
Jamesburgh; the other work was the routine work of the presiding
elder. I was again appointed presiding elder of the same district.
During this year I had my daughter, Ada, with me, having come
North and brought her husband, Albert A. B. Cooper. Bishop Turner
gave my son-in-law an appointment at Bethel, South Camden, which
pleased us all very much. My wife and children not being well
pleased with their residence in Philadelphia, I moved them to our
own house in Camden. During this year as presiding elder I took up
a campaign against worldliness in the church. I found that our young
people were drifting off to places of amusement, such as theatres,
parks, etc. This work was carried on by the pastors in my district and
I am glad to say that there was a great change for the better. I do not
think that our young people are malicious or wilful in such matters,
but that it is largely on account of the indifference on the part of their
pastors. It is not enough to go into the pulpit and enter into a tirade of
denunciation and scolding; this will do more harm than good; but
reason must be employed. The world and the church are at enmity,
they never have been and never can be friends until the world, as an
individual, has been saved by the blood of Jesus Christ. As long as
this relation of hostility exists between the world and the church,
members of the church cannot be friendly to both. They cannot be
followers of the world and its ways and at the same time consistent
members of the church.
At the Newark Conference, I was quite sick, but able to get
through the work. My reports as presiding elder during this year were
very satisfactory. I was given an appointment as a pastor at this
Conference by Bishop B. T. Tanner, my station was South Woodbury.
Sick as I was, I was determined to attend the General Conference
which met at Wilmington, N. C. The trip was not a very pleasant one
for me although everything had been done to make it pleasant. We
arrived at Richmond, Va., and stopped twenty minutes for a meal. I
was carried into the dining room and seated with the brethren. I was
impressed there with the fact that the White people are not going to
allow anything that has the semblance of social equality. As soon as
we were seated a folding screen was placed about our little company
so as to cut us off from the White people in the dining room. This
was segregation in earnest.
I enjoyed the meeting of the General Conference very much. I was
under the care of a physician and able to attend each day’s session
of the long meeting. I was delighted to be with Mr. Joseph Sampson,
my boyhood friend and associate. He was Registrar of Deeds. I was
rejoiced when I learned from him of the mental improvement he had
made. There were over six hundred ministers and lay-delegates in
attendance. They represented the strong element of the church.
There were theologians and scholars, men skilled in the tactics of
Christian warfare. I rejoiced that God has such gatherings as this to
work and plan for the general uplifting of my people. As long as there
are men who have determined that right shall prevail and that the
Gospel shall leaven the entire human race, there is no doubt of the
final issue. For we know what God’s will is and that this will must be
carried out by His loyal children.
After my return home I was sick for about two weeks but was able
to take up the work at South Woodbury. The first thing we did as
pastor and people was to plan for a new church building, the old one
being in a dilapidated condition. It took quite a while to get the
people in the notion of building, but we adopted our plans and began
to work. I found a great many splendid workers in this church,
without whom I would have labored in vain. I was at this place for
three years and when I left, the members were worshipping in a fine
brick church. I had succeeded in paying off a part of the debt, and
had received into the membership of the church about thirty-five
members.
At the next meeting of the Conference I was sent to the station of
Burlington, N. J. I spent a most pleasant and profitable year with
these dear people. They did all in their power to make my life a
pleasure to myself and family. I left this work with the best wishes of
the members of the church. I left with the conviction too that they
were a noble band of the Lord’s workers and that the work would be
in the hands of men and women who would not let it lag for the want
of untiring, energetic workers.
In 1899 I was assigned by Bishop A. Grant to Hossanah A. M. E.
Church, East Camden, N. J. I labored here until 1901, having
reorganized the Sunday School and paid something on the church
debt and added many members to the membership of the church.
Beverly was my next charge. Here I built a new church. I found
that many of the White people of this community were in sympathy
with our work. They contributed of their money and did what they
could spiritually for the upbuilding of our work. A lady from
Edgewater Park gave me six hundred dollars for the building of the
church and a nice little sum for the pastor. She was Mrs. Taylor. The
Presbyterian minister at this place helped me a great deal in my
work. I can surely say that the presence of the Lord was with us and
like David, exclaim, “Whom have I in Heaven but Thee and there is
none in all the earth, my soul would desire, beside Thee.”
Sad, sad, are the recollections of the years from 1899 to 1904. I
was taxed to my utmost for the enlargement of the Kingdom of
Grace in my attempts to keep the young men and women from the
sharks or pirates, who would have dragged them down to hell. Their
great sin was that of Sabbath breaking. This led them to licentious
living and almost every other crime of immorality. At the same time
the hand of affliction was laid heavily upon me. And had it not been
for the grace of God I should have sunken beneath the waves of
affliction.
My daughter, Ada Augusta Newton Cooper, the wife of Rev. A. B.
Cooper, died September 18th, 1899. She was thirty-eight years old.
She was a devoted, loving daughter and faithful wife. She passed
away at Orange, N. J., where she was engaged in her Christian
activities. She was a consecrated worker, a proficient teacher,
authoress, and a most valuable assistant to me for many years. She
knew as well as I that my education was sadly deficient, that I had
come out of the briars of slavery and all its curses, and in a very
practical manner, she was my education. For I had spared no means
to have her thoroughly educated. And always afterward she was
conscious of the advantages that I had given her and was constantly
trying to pay off this great debt of gratitude. But the time came when
the Lord called her to a higher service. He had need of her in
another part of His Kingdom and called her away. It is indeed one of
the heavy crosses that we are called upon to bear, when the Lord
calls away from us the children whom He has given us. Only those
parents who have passed through these said afflictions know
anything of the pains and suffering. I cried out, “Oh, Lord. I sink into
the deep mire where no solid foundation is found. I have come into
the deep waters where the floods overflow me. Save me, O, God, for
the waters are overflowing my soul.”
On December 3, 1902, my devoted and loving son passed away.
He had lived a consecrated Christian life. He died at the age of
twenty-one years. He had taken a thorough course of training at
Lincoln University, Pa., and had entered the ministry of the A. M. E.
Denomination. He united with the Conference at Atlantic City and
had been assigned to the charge at Sea Bright, N. J., by Bishop A.
Grant. He was a loving son, fine scholar, strong preacher, and was
beginning life with all the prospects of a great usefulness. But the
frost of death rested on him and he went to sleep from the labors of
the earth. But we are sure that he awakened in that bright and happy
land where there is no death and that now he is engaged in a much
larger and better service than any that he could have rendered here
below. I shall see him again. We will soon meet to part no more. We
will soon talk together again and thank God, with the assurance, that
father and son will never be parted.
On February 8, 1904, my dear mother was called to the other
home. This was the woman who had done more for me than all on
the earth besides. She died at the age of ninety-two years. This,
added to my other afflictions and to the weight of my labors, seemed
more than I could stand. I had never realized what it was to be
without a mother. Although at the age of sixty I was still a son. I had
never forgotten that the law of my life was that of obedience. That it
was my duty to honor my father and my mother. So that my years
had nothing to do with the intensity of my filial love and devotion. I
shall never forget her looks when dying, with her eyes fixed on me,
she said, “Do the work of the ministry as becomes a minister of the
Lord Jesus. See to it, that no disgrace is brought on the cause which
you represent by your unworthiness.” To my brother Henry she said,
“My work is done. Neither of you can do me any good. Be earnest
and true to your trust, and meet me in the morning where parting is
no more.” Then she sang with us:
“Guide me, O Thou Great Jehovah,
Pilgrim through this barren land;
I am weak but Thou art mighty,
Hold me with Thy powerful hand.
Bread of Heaven!
Feed me till I want no more.”

“When I tread the verge of Jordan,

Bid my anxious fears subside.
Death of death and Hell’s destruction,—
Land me safe on Canaan’s side.
Songs of Praises,
I will give Thee evermore.”
Then she left us. And from that day until the day when I promised
to meet her, I will be lonely without her.
On September 29, 1905, my youngest and last daughter fell
asleep in the arms of Jesus. On the morning she left us I came to
her bedside. Mrs. Jennie Wise Johnston, wife of the editor, Dr. H. T.
Johnson, was sitting by her bedside holding her hand. She was
rubbing her hands as if she could rub the warmth of life into them.
The poor child cried out, “Papa, Oh, papa!” These were her last
words, she could say no more. Oh those words, how they have rung
in my ears and how the echoes have come to me out of eternity,
“Papa, Oh, papa!” Her mother had stepped into another room to
weep. I could not stand to see her die. The cares and toils and
sacrifices which I had made for her, the love that had bound her to
me, the joys which she had brought into my life,—and now that Grim
Death should be choking her—was more than I could bear. I bowed
my head and prayed and took the train for my appointment in Jersey
City. When I arrived I was handed a telegram announcing that she
had left us. I took the next train and came home. This daughter at
the early age of twelve years, like my other children, had become a
devoted Christian. Her early piety was marked and deep. She lived
until she was twenty-seven years of age. She had been a teacher in
the public school, Mt. Vernon St., Camden, for seven years, a skilled
musician and a competent Sunday School worker.
In passing through all these afflictions, I learned that it was a great
deal easier for one to say what he would do under such
circumstances than it was to do what one ought to do. I had often
said to many under the hand of affliction:
“Cast thy burden on the Lord, for He careth for you.”
I had never learned what that little word, “cast” meant. I found that
it was no easy thing to cast my burden on the Lord. It was no easy
thing to really say, “Thy will be done, not mine.” I would take these
burdens to the Lord, but when I came away I would bring them with
me. Ah! There is the point, I would bring them away with me! This I
should not have done, but thank God, I am becoming able to leave
my burdens with Him. I am too old to carry them now. And my dear
reader, if you in early life can learn to leave your burdens with the
Lord, you will have won the victory of victories. I know that these
dear ones cannot come to me but I can go to them and it will not be
long until I go.
At Jersey City I entered upon my work with a fine body of workers
associated with me. Bros. A. S. Taper, W. H. Dougherty, J. Stokes,
Edward Holmes; sisters, Hannah Stokes, Mamie Taper, Hattie
Dougherty, Louisa Holmes, Anna Burk, Annie Dowers, and a host of
other workers were standing around me in this great field. They did