Flores de ferro 1st Edition María Rei

Vilas
Visit to download the full and correct content document:
https://ebookstep.com/product/flores-de-ferro-1st-edition-maria-rei-vilas/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Flores de ferro 1st Edition María Rei Vilas

https://ebookstep.com/product/flores-de-ferro-1st-edition-maria-
rei-vilas-2/

Desperta Ferro Antigua Y Medieval 65 Los Pueblos del

Mar 1st Edition Aa. Vv.

https://ebookstep.com/product/desperta-ferro-antigua-y-
medieval-65-los-pueblos-del-mar-1st-edition-aa-vv/

Nosotros 1st Edition Manuel Vilas

https://ebookstep.com/product/nosotros-1st-edition-manuel-vilas/

Por un puñado de flores 1st Edition Paizo Staff

https://ebookstep.com/product/por-un-punado-de-flores-1st-
edition-paizo-staff/
O único e eterno Rei Momo 1st Edition Félix De
Alcântara

https://ebookstep.com/product/o-unico-e-eterno-rei-momo-1st-
edition-felix-de-alcantara/

La gioia all improvviso 1st Edition Manuel Vilas

https://ebookstep.com/product/la-gioia-all-improvviso-1st-
edition-manuel-vilas/

Ada Salas antología poética Ada Salas

https://ebookstep.com/product/ada-salas-antologia-poetica-ada-
salas/

Ubu rei 1st Edition Alfred Jarry

https://ebookstep.com/product/ubu-rei-1st-edition-alfred-jarry/

Reino de Ferro Contos de Fadas Modernos 3 1st Edition

Holly Black

https://ebookstep.com/product/reino-de-ferro-contos-de-fadas-
modernos-3-1st-edition-holly-black/
 M R V

FLORES DE FERRO

P G B
 LITERARIA
Flores de ferro, de María Rei Vilas,
recibiu o Premio García Barros 2020.
Formaron o xurado:
Eulalia Agrelo Costas, Carlos Lema, Inma Otero Varela,
Armando Requeixo e Carlos Loureiro,
como secretario con voz e voto.

© María Rei Vilas, 2020

© Editorial Galaxia, S. A., 2020

Avenida de Madrid, 44, baixo, 36204, Vigo
www.editorialgalaxia.gal

ISBN: 978-84-9151-569-2

D
© Hayat Husein
F
© Antía de la Fuente Rey
I
© Daria Shevtsova
Árbores xenealóxicas de Aurora e Camila
Árbores xenealóxicas de Olga e Antón
—Tocan a morto por unha muller, meu amor —díxolle.
Pero ela xa non sentía.
 1

C amila esperta bañada en suor, coa respiración axitada e o latexo persistente

martelándolle as tempas. A noite anticipouse arrastrada pola tempestade e
as tebras invadiron o cuarto. A única luz no dormitorio é a que emiten as
agullas luminescentes do reloxo espertador sobre a mesa de noite.
Acurúxase. Flexiona os xeonllos e cruza os brazos sobre o peito. Faise nobelo,
ourizo sen espiñas coas que defenderse das pantasmas do pasado que emerxen
logo de décadas sepultadas baixo unha cicatriz de fármacos e psicoterapia.
Malia a escuridade, o reloxo marca aínda as sete e media da tarde. Só
pasaron un par de horas desde que se deitou. Caeu rendida polo cansazo
acumulado durante os seis días no hospital, nos que se negou a separarse do
leito do pai. Necesitaba durmir, pero en canto pechou os ollos e baixou a
garda, o medo agromou como se nunca marchase, como se todos estes anos as
súas esporas seguisen aí, invisíbeis, microscópicas; suspendidas no ar, á espreita
da ocasión propicia, da chaga na que liberar o veleno. O ictus do pai abriu a
ferida, esgazou a pel protectora e deixouna, de novo, exposta.
Volveu.
O mesmo pesadelo de cando era nena, o mesmo terror daquel tempo de
fraxilidade perpetua.
Sempre igual.
Acontece lonxe desta cidade, no interior da casona indiana na que naceu: a
Casa Grande, á que nunca máis regresou; ao principio, por consello médico e,
xa adulta, por non contrariar o pai.
No soño obsesivo, Camila, aínda nena, percorre as estancias da planta baixa,
revisa que todo estea no seu sitio e apaga as lámpadas. Desde o exterior, a través
das cortinas, fíltrase a luz tenue da lúa chea. Mentres pecha as contraventás,
observa o xardín en calma. Só entón sobe ao seu cuarto. Déitase e adormece.
Espértaa un ruído na porta principal. Alguén manipula a pechadura. Outra
vez. A ameaza non a paraliza; ao contrario, dálle forza. Ten que facer algo. Salta
da cama e, descalza, corre escaleiras abaixo, ata o recibidor. Vai cara á porta.
Retumban os golpes que alguén descarga desde fóra. Observa con espanto o
pasador de seguridade. Descorrido. Esqueceulle. Como puido? A porta comeza
a ceder. Lánzase contra ela. Renxen os ósos do ombro co impacto e unha
explosión de dor percórrelle o corpo. Pero conségueo: non entran. Pon o
pasador. Afróuxanselle os músculos, a tensión cede. Apoia as costas na porta e
déixase ir ata quedar sentada no chan de mármore branco. Respira.
Só un intre.
Sen tempo para repoñerse, escoita as zancadas ao longo da parede lateral da
casa. A porta traseira! Corren á par: ela por dentro, as sombras por fóra. Debe
anticiparse. Tropeza. Cae. Dálles vantaxe. Chegan ao obxectivo antes ca ela.
Fracasa. Unha vez máis. O mal entra na casa, na súa casa, sen que poida
evitalo.
Paralizada no medio do corredor, observa a porta aberta. Sente a
proximidade das sombras. O fedor da putrefacción inunda o aire, alcánzaa.
Provócalle arcadas. O tempo acábase.
Lánzase escaleiras arriba. Esperta a nai, cóllea da man e guíaa ata a ventá.
Abrázanse e saltan xuntas ao baleiro. Caen sobre a terra húmida. Axúdaa a
erguerse. Corren da man polo único camiño que se abre ante elas. Todo o
demais deixa de existir engulido pola néboa que as envolve.
Todo non. Unha in nda masa líquida avanza silandeira, escura, implacábel.
Só poden correr. Teñen que correr. Tira da nai para non deixala atrás. Pero é só
unha nena. Corre canto pode e máis. Entón xa non hai camiño. Detéñense
xusto antes de caer.
Están sobre un anaco de terra, unha balsa inestábel cercada polo líquido
espeso. Dóelle o brazo de suxeitala. Nótaa cansa. Ela suplícalle que senten.
Camila teme que desequilibre a balsa, que caia pola borda. Apértalle a man
entre as súas, pero ten os dedos entumecidos. Teme que se solte. Soltouse.
Soltouna? A nai desaparece no océano das tebras e Camila ca soa, engulida
pola néboa. Sen horizonte. Sen pasado.
Entón, esperta coa respiración axitada e o latexo persistente baténdolle as
tempas.
 Sempre igual.
Os ataques de ansiedade e os soños angustiosos comezaron hai tres décadas,
logo da noite que había marcar a súa existencia. A noite na que a nai morreu e
o irmán maior, Pedro, desapareceu da súa vida. A traxedia aconteceu aló, en
Briana, na Casa Grande, uns días antes do sexto aniversario de Camila.

Acciona o interruptor da lámpada de mesa e unha feble luz amarela esténdese

polo dormitorio. Érguese, colle a bata e diríxese ao cuarto de baño.
Métese baixo a ducha coa esperanza de que a auga arrastre ata o sumidoiro
os restos do pesadelo, pero o chorro no e amarelento, cargado de óxido, lonxe
de ter un efecto balsámico, lémbralle que ten que buscar un fontaneiro; toda a
instalación precisa un arranxo a fondo. Sae da bañeira, seca a pel e viste a bata.
Camiña descalza polo corredor, demasiado longo, demasiado escuro. Vai ata
a única estancia que sempre lle gustou deste piso decadente: a galería, un
espazo estreito, situado entre a parede de pedra sólida e resistente e a cristaleira
transparente e aberta, feita de vidro enmarcado pola madeira pintada de
branco.
O bafo cobre os cristais e oculta o exterior. Minúsculas gotas de auga
fúndense e medran ata formar regueiros que descenden e acaban por empapar
os bastidores. De pé, Camila apoia a fronte no vidro e pecha os ollos. O frío
faille ben, alivia a presión da cabeza. Aparta da cara unha guedella rebelde. O
cabelo mollado sobre os ombros humedécelle a bata. Debería pasarlle o
secador. No canto diso, busca coa mirada o paquete de tabaco. Deixouno a
carón do vello radiocasete, sobre a mesa redonda cuberta coa funda do mesmo
veludo azul que as dúas butacas orelleiras. Apálpao. O acendedor está dentro,
pero só quedan dous cigarros. Prende un. Terá que conformarse con eles. Non
vai saír da casa ata que reciba a chamada de Damián. Prometeulle buscar unha
solución. Convenceuna para vir descansar despois de case unha semana no
hospital. Damián pode ser desprezábel na súa vida persoal, pero tamén é un
neurólogo brillante. Tranquilízaa pensar que se hai algo que poida facerse para
mellorar o estado de seu pai, el vaino atopar.
Acende a radio. Silvana, a muller que a criou, sempre a poñía. Non se
separaba deste vello radiocasete. Gustáballe escoitar radionovelas e cou
abraiada cando descubriu que tamén servía para gravar a propia voz. Pediulle a
Camila que lle ensinase, para que non lle esqueceran as cousas de antes, díxolle,
porque case non sabía escribir. A Camila pareceulle moi boa idea que Silvana
gravase as súas memorias. Despois da súa morte, buscou as cintas no seu cuarto
para gardalas como recordo. Estrañoulle non atopar ningunha.
Báixalle o volume para poder escoitar ben o timbre do teléfono e trata de
distraerse coas palabras da locutora: “… no marco da Conferencia
Internacional sobre a sida, o ministro de sanidade dixo que se está iniciando
unha etapa de desaceleración. O número de contaxios duplícase cada oito
meses, mentres que hai pouco máis de tres anos, en 1983, facíao cada cinco. O
colectivo con maior risco segue a ser o de usuarios de drogas por vía
intravenosa”.
Xa hai uns meses que lle puxeron nome ao causante desta epidemia: Virus
da Inmunode ciencia Humana, pero moitos, mesmo compañeiros de traballo
no laboratorio do hospital, seguen a chamala a peste rosa e enchen a boca con
sentenzas sobre homosexuais e toxicómanos: “Un castigo de Deus”, “A
depravación tiña que traer algo así”. Os enfermos coa sida son os novos
apestados, rexeitados pola sociedade e ata pola propia familia. O tema aínda a
altera máis e apaga a radio.
Dá unha calada ao cigarro, retén uns instantes o fume e déixao saír
lentamente. Coa man esquerda, limpa o cristal para poder ollar cara a fóra.
Diluvia. Ao outro lado da rúa, a tan só uns metros, os barcos permanecen
amarrados na dársena, ao abrigo do temporal. Non van saír ao mar nestas
condicións. Ninguén diría que están a primeiros de xullo.
Un coche solitario detense diante do semáforo. Así se ve ela: paralizada ante
un semáforo vermello, ante un muro infranqueábel desde que escoitou o
diagnóstico. Aprendeu de memoria cada palabra do informe de Damián: “Ictus
da arteria cerebral media, con afectación parcial do campo da arteria cerebral
anterior. O que se traduce nunha hemiparesia do lado dereito e afasia de Broca
que imposibilita a fala”. A parte positiva: con tempo e o tratamento axeitado, é
posíbel que recupere parte das funcións. Todas as súas esperanzas están postas
na rehabilitación, na chamada de Damián.

O ictus deulle aquí mesmo. Nesta butaca, mentres lía o xornal.

Ela estaba na cociña preparando algo lixeiro para cear; tiña na prancha os
dous linguados que collera pola mañá no mercado e íase poñer coa ensalada.
Asomouse ao corredor e chamouno.
—Papá! Vas querer tomate na ensalada?
Gústalle moito, pero ás veces pre re non tomalo, polo sodio; porque padece
de hipertensión arterial.
—…
—Papá!
—…
Como non respondía, apagou a cociña, puxo os linguados nos pratos e foi
cara á galería. Seguro que quedou durmido, pensou.
Ultimamente, encerrábase durante horas no despacho, ou saía á rúa e
regresaba abatido, sen ganas de conversa. “Problemas de nanzas. Non te
preocupes, vouno solucionar”, dicía. Nunca lle contaba nada relacionado coas
súas actividades. Ela só sabía que, anos atrás, traspasara a empresa de
transportes e investira noutros negocios que, ao parecer, non saíran como el
esperaba. Víao cargar cun peso que se negaba a compartir con ela, convencido
de que era obriga súa, como pai, protexela de calquera contratempo. Resultaba
inútil discutirlle esa premisa e insistirlle no evidente: que xa non era unha
nena, que tiña máis de trinta anos, unha carreira e un bo traballo; que ela
tamén podía axudalo a el.
Todo empeorou coa morte de Silvana, hai seis meses: dun día para outro seu
pai converteuse nun ancián. El, que sempre se movera cunha elegancia e
desenvoltura que Camila admiraba, camiñaba desde entón cos ombros
afundidos, as mans nos petos e o ollar baixo.
—Papá! —berrou.
As follas do xornal estaban ciscadas polo chan; o brazo dereito colgaba sen
vida e a faciana amosaba un ricto estraño, coa boca torta e os músculos do lado
dereito áccidos, descolgados. Había pánico nos ollos de ambos cando as
miradas se encontraron.
Camila tratou de pensar con claridade, de non se deixar dominar pola
angustia. Chamou primeiro a urxencias e, de seguido, a Damián. En pouco
menos dunha hora atendérono no servizo de neuroloxía do Hospital Xeral. O
doutor Damián Domínguez é o xefe do servizo. El aseguroulle que xa estaba
fóra de perigo. Non ía morrer. Aínda non. Pero as secuelas poden ser unha
condena peor que a mesma morte. O ictus arrebatoulle o pai protector e
deixoulle un boneco mudo e incapaz de valerse por si mesmo.
Camila ten a sensación de que alguén equivocou o guión da súa vida.
Debería estar con Fernando, plani cando os detalles da voda. A seu pai facíalle
ilusión. Estaba encantado co futuro xenro. “Vese que te quere”, dicíalle. E non
disimulaba a satisfacción que lle causaba emparentar cos Codesal de Figueroa,
estirpe de avogados ilustres, con bufete de prestixio e mansión no casco
histórico da cidade.

A chuvia golpea as ventás. Nun repicar insistente, miles de dardos axudados

polo salitre desgastan os materiais. Co tempo, ferro e madeira ceden,
corrómpense. A pintura quebra e despréndese. A través das fendas abertas,
penetran fungos e liques que aceleran a descomposición. O vento cóase entre
os vellos bastidores das estras de guillotina. Camila arreguízase. Pecha a bata.
Debería facer algo para arranxar a cristaleira antes de que caia a anacos sobre a
beirarrúa. Podería substituíla por outra de aluminio, tal como tiña pensado o
pai e como xa xeron algúns veciños, pero ela sempre rexeitou esa solución. E o
custo dunhas ventás novas de madeira está lonxe das súas posibilidades, sobre
todo agora.
Non sabe de onde vai sacar os cartos para pagar os coidados especializados
que necesita o pai. Pero tócalle dar esta batalla, devolverlle un pouco do moito
que el lle deu. Porque mellor pai non puido ter. Toda a vida entregado a
coidala, a protexela e compensala pola ausencia da nai; desa nai eternamente
nova e alegre, que seguiu viva no seu maxín e nas poucas fotos en branco e
negro que trouxeron cando se mudaron.
De nena, superada a “crise”, como Silvana lle chamaba ao tempo no que
precisou de tratamento psiquiátrico para superar o “trauma da perda”, a mente
infantil de Camila encontrou o modo de traer a nai de volta: converteuna nun
ser máxico, coma os dos contos que lía. Imaxinaba que, mentres todos
durmían, a nai saía das fotos convertida en fada; co cabelo adornado con
grilandas de ores e sombreiros extravagantes, otaba por todo o piso, que se
iluminaba ao seu paso, e aproveitaba para visitar o pai, o seu grande amor, para
consolalo da pena que a súa morte prematura lle deixou.
Soñaba con parecerse a ela, pero medrou e converteuse nunha versión
feminina do pai. Non lle desgusta. O cabelo escuro, ondulado; o corpo
atlético, forte, aínda que non moi alta. Nel, aínda hoxe, con oitenta anos,
apréciase que foi un home guapo. Co bigote perfectamente recortado e o
cabelo gris, noutrora escuro, estirado e peiteado cara atrás.
Busca acubillo na súa butaca, no tacto agarimoso do veludo gastado.
Flexiona os xeonllos, pon os pés descalzos sobre o asento e cingue as pernas co
brazo dereito. Coa man esquerda debuxa círculos sobre a tempa. O latexo
segue aí, anuncia a dor de cabeza. Necesita durmir. Debeu tomar as pastillas
que lle deu Damián.
A mirada detense na outra butaca, a de Silvana, na marca que deixou no
respaldo o rozar da súa cabeza durante case tres décadas. Canto precisa da súa
compaña!
Cada vez que tivo que afacerse á ausencia dun ser querido, a soidade
queimouna por dentro coma un río de lava incandescente que co tempo
solidi ca, se volve pedra e queda aí, no medio do peito, atoándoo. Así se sentiu
de nena, cando tivo que renunciar á nai e ao irmán. E agora, que aínda loita
por repoñerse da perda de Silvana, o ictus ameaza con arrebatarlle o pai.

O timbre do teléfono fai que se poña de pé dun brinco; corre cara ao recibidor.
Descolga.
—Damián! Algunha novidade?
—Ola, amor! Como estás? Lograches descansar?
—Ola, Fernando. Non… Si…Un pouco. Estou esperando noticias de
Damián.
 Apoia as costas na parede e aparta de novo a guedella rebelde.
—Xa. Despois do traballo paso a verte. Podo levar algo para cear.
—Mellor avísote eu. Por se volvo ao hospital.
—Alí non fas nada, Camila. Tes que descansar. Todo está ben. Damián…
—Ben? Sabes algo que eu non saiba?
—Non… Claro que non.
—Entón, como podes dicir que todo está ben? Meu pai, desde logo, non o
está. E eu tampouco. Nada está ben!
Sente ganas de berrar, deixar saír a angustia, a rabia alimentada pola
impotencia, pero Fernando non ten culpa.
—Tranquila, Camila —el nunca perde o ton amábel, sabe manter a
compostura—. Entendo o mal que o estás pasando. Só quero axudar,
apoiarte… Aínda que ás veces… non sei como. Non sei que queres… Se me
achego, semella que estorbo. Se me arredo, sénteste soa. Que queres de min?
—Non o sei, Fernando. Neste intre non o sei… Do único que estou certa é
de que non quero ter esta conversa… Agora non… Só quero colgar o teléfono,
deixar a liña libre por se chama Damián.
—Está ben. Falamos máis tarde.
—Mellor, mañá. Necesito durmir.
—De acordo, Camila. Chámote mañá.
—Grazas. Ata mañá.
Colga o auricular. A que vén unha escena de reproches neste preciso
momento?
Esqueceu que ten o cigarro aceso na man. A cinza ardente cae sobre a
alfombra do recibidor.
—Merda!
Abáixase, saca un pano de papel do peto e trata de recoller a cinza con el.
Demasiado tarde, xa se queimou. A marca escura apenas resulta visíbel sobre o
fondo vermello e gris, pero ela xa non vai esquecer que está aí.
—Merda! —repite en voz alta.
Remata de recoller a cinza e vai á cociña para tirar a cabicha e o pano no
caldeiro do lixo.
Non é a primeira vez que Fernando lle reclama a súa actitude. Os reproches
polo distanciamento dela empezaron logo da morte de Silvana. Ela foi a única
persoa do seu círculo que, nos últimos meses, cando xa estaba moi enferma,
amosou reservas respecto á voda. Coa súa ausencia, as dúbidas comezaron a
aniñar no ánimo de Camila.
—Estás segura de que é iso o que queres? —preguntoulle Silvana.
—Pensei que a ti tamén che gustaba Fernando. Papá está entusiasmado. E ti
sempre estás de acordo con el.
—Non se trata de que nos guste ou deixe de gustar. Trátase de se a vida que
vas comezar é a que queres. Os tempos cambiaron e ti, por sorte, podes
escoller.
—Eu estou a gusto con el.
—Iso é estupendo. Pero moitas veces non abonda —colleulle unha man
entre as súas—. Pensa no que ti queres, miña nena. Levas toda a vida tratando
de contentarnos a todos: a teu pai, a min… agora a Fernando.
—Ti cres?
—Por que estudaches farmacia cando o que querías é ser fotógrafa?
—A fotografía é un entretemento.
—Xa. Só falta que me digas que farmacia é unha carreira apropiada para
unha muller. Esas son opinións de teu pai. Pero ti ben sabes que a fotografía
para ti é unha paixón, o que máis feliz te fai.
Fernando falaba dunha nova vida xuntos, de ter tres llos. Debían apurar, xa
non eran novos: os dous xeran os trinta e cinco. A ela, en cambio, gustáballe a
súa relación tal como estaba: eran asiduos do cine, non perdían un concerto de
jazz, unha exposición de pintura na Fundación… Sempre que podían
compaxinar as vacacións, aproveitaban para viaxar… Na cama, tampouco tiña
queixa, Fernando é un amante atento. E ter cada un a súa vivenda permítelle
poñer distancia e gozar do seu propio espazo cando o necesita. Todo está ben.
Pero el quere máis. E a verdade é que ela non sente a necesidade de mudar de
vida, nin especial inclinación cara á maternidade. Pero iso nunca se atreveu a
dicirllo a el. De mudar algo, gustaríalle dispoñer de máis tempo para a
fotografía. Non se lle dá mal. Xa xo un par de exposicións con certo éxito nun
pub da zona vella.
A falta de interese de Camila pola voda Fernando atribuíuna á tristeza pola
morte de Silvana. Hai un mes, ela insinuoulle a posibilidade de aprazala.
Logrou desconcertalo e mesmo creu apreciar nel certos sinais de alarma. Pero
non se enfadou, ao contrario, faloulle como o guía experto que se dirixe a unha
nena desorientada, disposto a axudala a atopar o camiño. “Estás mal pola
ausencia de Silvana. Enténdoo, foi como unha nai para ti. Pero aínda faltan dez
meses para a voda. Hai tempo de sobra. E xa verás como che fai ben ocuparte
dos preparativos, pensar no futuro”.
Seu pai deulle a razón a el, non estaba de acordo con adiar a cerimonia.
Os que seguro respiraron aliviados coa posibilidade de que a voda se
cancelase foron os pais del. Unha farmacéutica dedicada a analizar uídos
corporais na sanidade pública, lla dun empresario arruinado e con trinta e
cinco anos feitos, conformaban un pésimo currículo e peor pedigree para a
muller que debía xestar a próxima camada dos Codesal de Figueroa. Seguro
que tiñan candidatas moito máis axeitadas, pero Fernando defendeu a súa
relación ante a familia con vehemencia. Cando ameazou con marchar do
bufete, cederon. Damián e Sara dixéronlle que debía sentirse afortunada de ter
ao seu carón un home disposto a superar calquera obstáculo para estar con ela.

O timbre do teléfono sácaa das súas cavilacións. Espera que non sexa Fernando
outra vez. Nin malas noticias do hospital. Debería estar preparada para o peor,
ao n e ao cabo, o pai é un home maior. Pero ese ancián inmóbil na cama do
hospital é o único ser ao que se sente indisolubelmente unida.
—Si?
—Camila. Son Damián.
—Damián! Por n! Como está?
—Descansa tranquilo. Non houbo cambios. Vai durmir toda a noite.
Chámote porque movín algúns contactos e conseguín unha praza na residencia
Agra Galiana. É a mellor opción para el.
—Pero… non é moi cara?
—Por iso non te preocupes. Agora teño garda, pero pola mañá a primeira
hora podemos vernos na cafetería do hospital e concretamos os detalles. Non o
podemos demorar, só me gardan a praza un par de días como moito.
—De acordo. Ás oito paréceche ben?
—Perfecto. Vémonos.
—Ata mañá, entón. E grazas por todo, Damián.
—Non hai de que. Para iso están os amigos.
Colga o teléfono. Mira a marca da queimadura na alfombra. A verdade é que
case non se aprecia. Os ruídos que emiten os seus intestinos lémbranlle que
leva moitas horas sen probar bocado. Na despensa non atopa máis ca unha lata
de espárragos e outra de atún, pero hai ovos na neveira. Su ciente para hoxe.
Case sorrí mentres bate os ovos.
Despois de cear vai seguir as indicacións de Damián e tomar as pastillas que
lle deu para durmir. Menos mal que pode contar con el. Mágoa que se portase
coma un desgraciado con Sara. Ela é a mellor amiga de Camila desde o
bacharelato.
 2

Á s oito menos cinco da mañá, a cafetería do hospital está case baleira.

Miguel, o camareiro, le o xornal na barra; leva máis de vinte anos
traballando aquí. Algúns familiares de enfermos aproveitan esta hora para
almorzar antes das aglomeracións que se forman durante o horario de visitas.
Todos teñen cara de quen pasou a noite nunha desas butacas grises situadas á
carón das camas, nas que resulta imposíbel durmir.
Os únicos familiares que lle quedan a Camila son a súa tía Esperanza, irmá
maior de súa nai, e o seu home, Santiago. Non os avisou aínda porque non
quixo preocupalos. Están maiores e viven lonxe, en Briana, a súa vila natal. En
canto estea segura do que vai pasar co pai, vainos chamar e explicarlles a
situación. O tío Santiago é médico rural xubilado e tamén pode aconsellala.
Achega a cunca de café aos beizos e sorbe un trago con coidado. Está
demasiado quente. Está a piques de pousala de novo na mesa cando Damián
anuncia a súa chegada cunha palmada suave no ombro que a colle por sorpresa
e fai que derrame parte do café.
—Ola! Sinto o atraso. Non puiden saír antes. Está sendo unha garda
complicada e só teño uns minutos —deixase caer nunha cadeira fronte a ela. A
súa cara re icte o cansazo dunha noite dura de traballo. Saca un folleto do peto
da bata—. Este é o lugar do que che falei onte.
—Ola, Damián! Non te preocupes. Non sabes canto che agradezo todo o
que estás a facer por meu pai —di ela mentres limpa cun pano de papel o café
que verteu sobre a mesa.
Toma o folleto da residencia Agra Galiana que el lle ofrece.
O camareiro achégase.
—Con leite, coma sempre, doutor?
—Si. Grazas, Miguel. E que estea morno. Teño pouco tempo —sinala o
folleto—. É o máis apropiado para el, Camila.
—Ti cres?
 —Non o dubides. Necesita atención permanente e persoal especializado
para a rehabilitación. Aí vai ter os mellores coidados.
Agra Galiana é un pazo rehabilitado que semella máis un establecemento
hoteleiro de luxo ca unha residencia para pacientes crónicos con elevada
dependencia. Máis de cinco mil metros cadrados de xardín con macizos de
ores, árbores exóticas e ata unha zona de bosque autóctono. Mulleres novas
con uniformes brancos sorrín mentres empurran as cadeiras de rodas de
anciáns bronceados e con mirada brillante; transmiten paz e unha estraña
felicidade. Outros aparecen en salas de rehabilitación, camiñando agarrados a
barras paralelas, acompañados sempre de profesionais da saúde. Os cuartos,
perfectamente adaptados ás necesidades dos pacientes, están a medio camiño
entre o turismo de luxo e un hospital ben dotado. Consultorios médicos, salas
de ocio, capela con misa dominical, comedor, cociña, piscinas… completan
uns equipamentos que se ven espléndidos. Ademais, ofrece trato familiar,
confort, programas de rehabilitación especializados, asistencia vinte e catro
horas por persoal cuali cado… Nada que obxectar. Salvo os prezos.
Miguel deixa o café de Damián fronte a el e retírase con discreción.
—Eu pasarei a velo unha vez por semana —ofrécese Damián.
—Pero… Isto é moi caro… Demasiado para min.
—Por iso non te preocupes. Parte cóbreo o seguro médico. Eu, faltaba máis,
non vos vou cobrar as consultas. Iso por descontado.
—Agradézocho —di sen afastar a vista do folleto—. Pero aínda así…
—Non te preocupes innecesariamente. Fernando xa me dixo que el se ía
facer cargo de todo o demais.
—Fernando? Falaches disto con Fernando antes que comigo?
Camila non pode evitar o ton seco e Damián móvese incómodo na cadeira.
—Vamos, muller! Non te enfades. Non é para tanto. Sodes parella, ides
casar. E a súa situación económica é bastante mellor que a túa. Por iso llo falei
antes a el. Sabía que ti non ías poder afrontar un gasto coma este. Non quería
ofrecerche algo que non ías poder pagar.
—Agradézoche a preocupación. Pero o benestar de meu pai é cousa miña.
Xa verei como fago, pero se isto é o mellor para el, vaino ter —di, tratando de
non alzar a voz—. Non te entreteño máis. Grazas de novo —empurra a cadeira
cara atrás e ponse en pé. Bebe o café dun trago. Aínda está demasiado quente.
Garda o folleto no bolso—. Convido eu.
Deixa un billete de duascentas pesetas enriba da mesa. Nota a calor nas
meixelas, polo café e pola indignación. Non quere enfrontarse a el, ao n e ao
cabo, portouse moi ben co pai. Pero por moi amigo de Fernando que sexa, non
tiña por que falar con el antes. Isto é cousa dela.

Aproveita para achegarse ata o cuarto do pai. Obsérvao desde a porta. Dorme
tranquilo e non quere molestalo. Adelgazou durante esta semana. Vese moi
fráxil. Aínda non sabe como, pero vai conseguir o diñeiro para pagar esa
residencia.
Diríxese ao servizo de persoal para arranxar as vacacións. Xa lle dixeran que
non ía ter problemas para collelas, logo do permiso para atender o pai. Pasa
polo laboratorio a despedirse. Os compañeiros intentan animala; coñecen a
situación e saben que o está pasando mal. Agradece as mostras de afecto, pero a
carraxe non a abandona en toda a mañá. Non se lle vai da cabeza que a tarde
anterior, cando Fernando a chamou por teléfono, xa o tiña falado con Damián,
xa acordaran que el se ía facer cargo dos gastos. Fernando ocultoullo,
mentiulle. Sabe que é a súa maneira de protexela, pero, ás veces, esa actitude
case paternal chega a ser as xiante. Non precisa un home que a tutele, cun pai
protector abonda.
 3

H
cartos.
ai dez días que trasladaron o pai á residencia. Neste tempo, Camila e
Fernando apenas se viron e ningún dos dous mencionou a cuestión dos

Hoxe, ela propúxolle quedar para xantar na Terraza. El aceptou ao

momento, a pesar de que tiña traballo no bufete. Podía coller unha hora, como
moito. A ela pareceulle ben, máis que su ciente para o que ten que dicirlle. A
Terraza é un bo lugar para unha tregua. Ou para asinar a paz. Son clientes
asiduos do local. Ao principio atraeulles a estética modernista de principios de
século: un edi cio luminoso, aberto ao mar, todo de vidro e ferro, cunha
estrutura que imita os emparrados das viñas: un invernadoiro de fábula
ancorado no paseo marítimo. Despois, quedaron pola comida e o bo jazz en
directo.
Hoxe pediron un único prato: rape ao forno con pementos. Na media hora
que levan un fronte ao outro, só cruzaron unhas poucas frases de cortesía sobre
o fresco que está o peixe, a carga de traballo no bufete e o estado do pai dela. O
silencio está a converterse nun comensal máis.
Camila saca un paquete de tabaco do bolso e prende un cigarro, ante a
mirada desconcertada de Fernando.
—Non sabía que volveras fumar —di.
—Tranquilízame.
—Xa… —o silencio comeza a resultar incómodo—. Sabes? Un cliente está
por rematar as últimas casas dunha pequena urbanización preto do campo de
golf. Son todas diferentes, pero cun deseño aberto, moita luz, xardín… —
Fernando fai unha pequena pausa. Mira o cigarro. Camila sabe que non o
aproba, pero non vai dicir nada. Hoxe non—. Semellan ideais. E están a cinco
minutos do hospital.
—Igual que a de Sara e Damián?
A pregunta alértao. Deixa os cubertos no prato e respira fondo. Mencionar a
Sara e Damián é poñer enriba da mesa o fracaso dun proxecto de vida coma o
que ansía Fernando.
—Non, Camila. As casas son distintas. E eu tamén. Eu non son Damián. Eu
nunca te enganaría.
Hai decepción nas súas palabras.
—Seino. Desculpa. Non pretendía compararvos.
—Está ben. Podemos ir xuntos ver as casas. Aínda quedan un par sen
vender. Mañá é sábado e teño a tarde libre. Que che parece?
—Mañá non podo.
—E iso?
—Vou estar fóra uns días.
El interrógaa coa mirada.
—Vou ir a Briana.
—Briana?
—Si. A vila na que nacín.
—Pero… Non entendo… Por que? Non volviches desde… E pretendes ir
soa? A min resúltame imposíbel acompañarte. O traballo…
—Tranquilo. Vou ir soa. Hai moito que deixei de ser unha nena asustada. Se
non volvín, foi por non contrariar a meu pai… E por desinterese… Pero agora
teño un bo motivo.
Fernando escóitaa expectante e ela decide que é o momento de sacar o tema.
—Vou vender a casa e as terras, a herdanza de miña nai. Pedín un préstamo
ao banco para afrontar os gastos da residencia, pero só chega para os primeiros
meses. Necesito unha solución a longo prazo. A idea deuma o tío Santiago
cando o chamei para falarlle do estado de papá. Quedamos en que iría por alí
dentro dun par de semanas para ver as propiedades, pero decidín adiantar a
viaxe, aproveitar o que me queda das vacacións. Pasar uns días aló, antes de
vender todo.
—De acordo. Pero… cres que vas estar ben? Preocúpame que vaias soa.
—O mesmo me dixo Sara.
—Sara? Xa llo contaches a ela?
Faltoulle engadir “antes que a min”.
 —Si. Funme despedir e fíxome prometer que se algo ía mal que a chamase
de inmediato.
—Como está ela? Hai moito que non a vexo.
—Ben. Agora ben. Decidida a solicitar a separación en canto se cumpra un
ano do cese da convivencia, tal como esixe a lei.
—Entón, cres que a ruptura é de nitiva?
—Sen dúbida. Dentro dun mes, a separación xudicial. Logo, esperar un ano
para o divorcio. Está decidida.
Fernando mira o reloxo.
—Fíxoseche tarde, verdade?
—Si. Desculpa, pero teño que volver ao despacho. Cando marchas?
—Mañá cedo. Non te preocupes, vou estar ben. Alá teño o meu tío, que
ademais é médico e vai estar pendente de min.
—De todas formas, chámame en canto chegues. E mantenme ao tanto de
todo, por favor. Quérote, Camila, e preocúpome por ti.
—Seino.
Despídense cun beixo e a promesa dela de chamalo a diario.

Orballou toda a mañá, pero o ceo comeza a abrir e Camila decide volver ao
piso dando un paseo. Despois, quédalle outra visita por facer.
Camiña con paso rme ao longo da dársena, decidida a preparar a maleta
para pasar uns días na súa vila natal: unha especie de reencontro e despedida do
lugar no que naceu e do que apenas lembra nada. O seu fogar está aquí. Adora
esta cidade inserida no Atlántico, unha illa unida ao continente só por unha
lingua de area, sen xeadas nin calor abafante: un clima amábel, coa única
excepción dos temporais de chuvia e vento procedentes do océano aos que se
ve exposta con frecuencia nos meses de inverno e tamén, de cando en vez, o
resto do ano.
Trinta anos pasaron desde que se trasladaron a vivir á avenida da Mariña. O
pai pensou en mercar unha vivenda no casco antigo, na Cidade Alta,
aristocrática, pero, ao nal, optou por un piso de case douscentos metros
cadrados a carón do porto, preto das o cinas da súa empresa de transporte.
 Ela veu directamente aquí desde o sanatorio, tres semanas despois da morte
da nai e de que Pedro, o irmán maior, “O crápula”, cuxo nome nunca máis se
volveu pronunciar na presenza do pai, os abandonara para “perderse
de nitivamente nos seus vicios”.

Aquí chegou, da man do pai, un día luminoso de agosto de 1957, con seis anos
acabados de facer. O taxi, un Seat 1400 negro, que os trouxo desde o sanatorio,
detívose na avenida, xusto a carón da leira de soportais que protexen as
entradas dos edi cios. O pai tendeulle a man, axudouna a baixar. “Con
coidado. Aínda estás delicada”, advertíalle con frecuencia.
Lembra un trolebús azul e branco de dous pisos parado diante do taxi.
Semellaba un insecto xigantesco, coas antenas que o conectaban aos cables do
tendido eléctrico. Ao outro lado da rúa, sorprendeulle a proximidade do mar.
Do porto chegoulle o recendo intenso a peixe e salitre.
—Gústache? —preguntou o pai.
—Recende a verán —respondeu ela.
E o pai sorriu por primeira vez en semanas.
—Esta é a nova casa —dixo, sinalando un edi cio de cinco plantas.
Camila levantou a vista e a enorme cristaleira enmarcada en branco, que
cubría toda a fachada, devolveulle re ectida a imaxe dos barcos amarrados no
porto pesqueiro.
—É moi grande. Voume perder aí dentro —dixo mentres intentaba
abranguer coa mirada a mole inmensa.
—Non, Camila. Aí dentro hai moitas vivendas que pertencen a outras
familias. A nosa está na terceira planta do número corenta e cinco. Mira. Xusto
despois da xeadería. Creo que o de chocolate está delicioso —dixo con
entusiasmo, a pesar de que nunca comía xeado—. E as o cinas da empresa non
están lonxe, a uns dez minutos andando. Así é que sempre vou estar preto de ti.
Camila soltou a man do pai e botou a correr baixo os soportais. Pedro
aprendéralle a recoñecer os números ata o cen. Detívose diante dunha porta de
madeira decorada cun pavo real feito de anacos de vidro en tons azuis e verdes
que, atrapado no marco, miraba ao mar. Púxose nas puntas dos pés e estirou o
brazo para acariciarlle a crista. Estaba fría. Sentiu mágoa por el.
—Ola, paviño! Eu tamén vou vivir aquí coa miña familia.
—Entra. Verás que ascensor tan bonito! É moi antigo —dixo o pai mentres
sostiña a porta para deixarlle paso.
O ascensor causoulle espanto. Tardaría anos en apreciar a estética daquela
caixa de ferro forxado.
—É unha gaiola! —dixo, categórica.
—Que cousas tes! Anda, sube.
O pai adiantouse e tratou de animala a entrar.
—Non penso meterme aí!
E marchou cara á escaleira.

Aquel primeiro día, entrou no piso correndo.

—Mamá, mamá! —chamou, e anunciou a berros—: Xa estamos aquí!
A nai non fora visitala durante as semanas no sanatorio e estaba desexando
abrazala. Silvana interpúxose no seu camiño.
—Ola, Silvana! Xa chegamos —detívose un instante a saudala e seguiu
percorrendo a vivenda—. Mamá, mamá!
Abriu cada porta daquel piso estraño. Escudriñou cada recanto á procura da
nai. Cada estancia pareceulle máis fría e lúgubre que a anterior.
—Mamá xa non está, Camila —oíu a voz rota do pai.
A nena detívose no centro do salón. Cravou os ollos no rostro do pai. El
achegouse, púxose de xeonllos diante dela e colleulle as mans. Nunca vira a seu
pai de xeonllos.
—Non o lembras? Conteicho no sanatorio. Mamá agora está no ceo. É un
anxo. Desde alí vaite coidar.
—E non vai volver?
—Non, Camila. Do ceo non se pode volver.
—Pero eu quero que volva.
—Agora estamos ti e mais eu… E tamén Silvana.
—E Pedro —dixo a nena.
O pai ergueuse como se, de pronto, temese manchar o pantalón. Desviou a
mirada. Afrouxou o nó da gravata. Quitouna e apertouna entre as mans sen
importarlle que se engurrase. E era raro porque el non toleraba as engurras na
súa roupa e desagradábanlle na dos demais.
Xuntou as palmas das mans baixo o queixo, como se fose rezar e a gravata lle
servise de rosario. Camila pensou que a Silvana lle ía levar un bo anaco pasarlle
o ferro. O pai touna. A ela pareceulle máis alto que de costume. Tiña a cara
vermella, os ollos húmidos e tremíalle o beizo inferior.
—Pedro non está —dixo con di cultade, como se as palabras se lle pegasen
á gorxa e custase botalas fóra—. Marchou… Non lle importamos. Non lle
importou a nosa dor. Nin que ti estiveses enferma —con cada frase subía o
volume—. Síntoo moito, Camila, pero canto antes te acostumes, mellor para
todos. Agora a familia somos nós: ti e mais eu.
Estendeu os brazos cara a ela para darlle unha aperta, pero a nena
retrocedeu.
—Non quero quedar aquí. Non me gusta! —berrou—. É escuro e feo! E
non ten xardín. Quero ir á nosa casa!
As últimas palabras brotaran entrecortadas polos saloucos.
Silvana achegouse, colleuna no colo, bicouna; limpoulle as bágoas e sacouna
do salón, onde o pai cou de pé, inmóbil.
—Non chores, miña nena. Aquí imos estar ben. Vamos ao teu cuarto. Verás
que bonito é. Teu pai encheuno de xoguetes para ti.
Non mentía. O dormitorio, con mobles brancos e colcha de satén rosa, a
xogo coas cortinas, parecía sacado dun conto de princesas. Paquetes de
diferentes cores e tamaños, con grandes lazos, cubrían a cama. Agasallos cos
que o pai tratou de encher o baleiro que deixaban a nai e o irmán ausentes.
Non o logrou. Debeu esperar a que as novidades da vida na cidade, o
colexio, as amigas… e, sobre todo, o tempo, fosen convertendo a nai nunha
lembranza perfecta que vivía na súa mente e nas fotos en branco e negro.

A cámara de fotos coa funda de coiro marrón foi o seu agasallo favorito. As
primeiras fotos fíxoas a través das ventás da galería, aos mariñeiros no peirao e
ás mulleres que cargaban coas cestas de peixe sobre a cabeza. Cos anos, a
fotografía habería de converterse na súa gran paixón. E a galería foi, desde o
primeiro día, a estancia preferida, a única do piso tan chea de luz como a casa
de Briana. Converteuna en cuarto de xogos, lugar de estudo e miradoiro
privilexiado da vida na cidade. Desde ese espazo acostumouse a observar o
mundo sen saír da protección do fogar.
Medrou alí, entre a pedra e o mar, coa cámara de fotos sempre á man, e
baixo a supervisión de Silvana. Ela coidábaa, sen desviarse das instrucións do
pai, a quen os negocios mantiñan demasiado ocupado. Xuntas, esperaban a que
el chegase. En canto escoitaba a chave na pechadura, Silvana apagaba a radio,
deixaba o labor que tivese entre as mans e erguíase para ir buscar as zapatillas e
o batín do pai. El entraba directamente á galería, coa certeza de que alí estaba a
lla rematando as tarefas do colexio no escritorio, lendo ou facendo fotos a
través da ventá.
Deixaba o periódico sobre a mesa e Camila axudábao a quitar a chaqueta e
vestir o batín. Entón el deixábase caer nunha das dúas butacas e descalzábase.
Silvana deixáballe as zapatillas diante, recollía os zapatos e a chaqueta e
retirábase á cociña, a preparar a cea. Camila e o pai falaban sobre como lles fora
o día e, axiña, ela volvía ás súas ocupacións. El poñía as lentes negras de pasta,
despregaba o xornal e dedicaba polo menos unha hora a lelo.
—Ti e mais eu. Non necesitamos máis —dicíalle ás veces.
“A Silvana”, pensaba ela, pero calaba.

Cando estaban soas, Silvana sentaba na súa butaca; bordaba e cosía para as
dúas vestidos, saias e blusas que copiaba dos escaparates da rúa Real. Botaba
horas parada diante, contemplando os modelos, analizando dobras e cortes. O
interese de Camila pola moda era escaso, pero aproveitaba para facer fotos.
Daquela atraíanlle as estras, as portas, os arcos de pedra… Pero tamén os
rostros das persoas coas que se cruzaban pola rúa. E as mans. Xa de nena se deu
conta de que as mans contaban historias que os rostros trataban de ocultar.
No piso, Silvana estaba atenta a cada detalle. Nas horas nas que o sol incidía
na galería, baixaba as persianas e regulaba o ángulo dos listóns de madeira para
que entrase a luz xusta; regaba as plantas, retiráballes as follas murchas e
xirábaas a cada pouco para que medrasen erguidas, rectas, pois tendían a
inclinarse cara á luz.
Polas mañás viñan facer a limpeza mozas coas que Camila non chegou a
intimar porque cambiaban con frecuencia. Sempre cometían erros que Silvana
consideraba intolerábeis e despedíaas. O pai non interviña en asuntos
domésticos. Silvana preparáballe a roupa, a comida, acompañábaa á porta do
colexio e recollíaa á saída. Era ela quen a aconsellaba en cada nova situación.
Ían xuntas ao parque, ao cine… Se as acompañaba o pai, como aos domingos
na misa da parroquia de San Roque, Silvana camiñaba uns pasos por detrás
deles, o que á nena lle di cultaba calquera intento de manter unha conversa
con ela. A Camila gustaríalle que fosen os tres collidos da man, como unha
familia, para que todos visen que ela tamén tiña unha nai. Silvana era algo
maior ca seu pai, pero era unha muller atractiva e sempre coidaba o seu
aspecto.
—Silvana, gústache meu pai? —preguntoulle nunha ocasión.
Silvana deixou a man quieta sobre a manivela da máquina de coser e touna.
O rubor cubríalle a cara e chegáballe ata as orellas.
—Como se che ocorre iso? É unha falta de respecto. El é o señor da casa.
—Iso non importa. Se che gusta meu pai, eu axúdote a conquistalo. Sabes
que nunca me nega nada. É moi guapo, verdade? Se casases con el, seriamos
unha familia de verdade.
—Miña nena, como vai pensar alguén que eu son túa nai? Ela era unha
señora, unha moza re nada, culta. Eu non son máis ca unha criada analfabeta.
Que non che pase pola cabeza dicirlle algo así a teu pai. Vaise enfadar moito.
Vai pensar que eu che ando metendo esas ideas. Non quererás que me despida,
verdade?
—Non, claro que non.
Non volveu dicir nada, por medo ás supostas represalias do pai, pero seguiu
pensando que sería bo que el namorase de Silvana; así evitaban que aparecese
calquera día cunha desas madrastas malvadas que saen nos contos. Para a súa
tranquilidade, el non volveu namorar de ninguén.
Esa foi a familia coa que medrou: un pai solitario e unha ama que se
amosaba absolutamente servil con el. Ademais do tío Santiago, que os visitaba
un par de veces ao ano. Á tía Esperanza víraa en contadas ocasións. Ao parecer,
durante unha das súas visitas Camila recaeu, tivo unha “crise”, segundo
Silvana; razón pola que o pai decidiu evitar calquera contacto con ela. Silvana
apoiou esa decisión.
Silvana queríaos de verdade e tratábaos como maltreitos superviventes dunha
catástrofe. Dedicou a vida a sandarlles as feridas. A súa morte deixou a Camila
orfa de nai por segunda vez e a seu pai completamente desorientado.
 4

A ntes de marchar a Briana, Camila quere contarlle os seus plans ao pai, para
que quede tranquilo. Ten pensado botar aló unha semana como moito,
pero poida que as xestións para a venda das propiedades se compliquen e se
demore en volver visitalo. Non quere que el se preocupe. Ademais, gustaríalle
contar coa súa aprobación.
Baixo o sol da tarde, o xardín da residencia resulta incluso máis espectacular
que nas fotos. Pero ver o pai nese estado resúltalle difícil de aturar. Contemplar
a impotencia e a desesperación cando intenta falar con ela e non lle saen as
palabras, cando lle acaricia a man dereita e el se dá conta de que non sente o
contacto… Ela disimula. Por el. Por ela. Trata de aparentar normalidade, pero
nada é normal. E só pode repetir para dentro: “Síntoo, papá. Síntoo moito”,
mentres cun sorriso lle di:
—Tes bo aspecto, papá. Este lugar é fermoso. E melloraches moito. Agora
tes que seguir pelexando, tal como me ensinaches a min.
El leva o pelo, agora escaso e gris, peiteado cara atrás, coma sempre. Camila
aloumíñalle a meixela esquerda, na que ten máis sensibilidade; nota a pel fráxil,
delicada, como de bebé. Bícao. Ole á súa loción de afeitado; ela mesma
encárgase de que non lle falte.
—Que suave, papá! Aviseinos que debían afeitarte a diario, que es un home
moi coqueto.
Examina con aprobación o modo no que lle colocaron o pano de seda
granate arredor do pescozo; a camisa branca sen unha engurra, como a el lle
gusta, e a chaqueta de lá, máis cómoda que as de traxe que acostumaba usar
antes.
Camila empurra a cadeira de rodas polo paseo dos magnolios ata a rotonda
da fonte. Os chorros de auga manan da boca de dous cabalos alados e unha
pomba que bebía tranquila levanta o voo en canto se achegan. Continúa en
silencio ata a zona dos castiñeiros de Indias. Detense ao nal, sitúa a cadeira do
pai á sombra, a carón do banco de pedra, e senta. Gústalles permanecer sós
neste recuncho afastado, gozar da paisaxe e da compaña do outro. Polo ceo
esvara unha nube solitaria.
—Teño que ir a Briana, papá —di Camila. El olla a lla; intenta falar, pero
da súa boca sae un son gutural, un ouveo roto, queixoso. A afasia motora
impídelle falar, pero non entender o que escoita—. Tranquilo, papá. Non te
alteres. Non che fai ben. Pouco a pouco —acaríñalle a man esquerda—. Vou
aproveitar para visitar os tíos. El está maior para conducir ata aquí, por iso non
te veu ver. Ademais, a tía, xa sabes, anda delicada … Seguro que lles fai ben a
miña visita —cala. Cústalle tratar o motivo da viaxe, pero non quere mentiras
entre os dous—. Isto é moi caro, papá. Necesito saber o valor actual das
propiedades da aldea. Podemos vender as terras ou a casa. Ou todo. Non hai
nada que nos una a ese lugar despois de tanto tempo —percibe o nerviosismo
do pai e fálalle con calma—. Non te preocupes, vou estar ben. Pasou moito
tempo. Nada do que hai aló pode mancarme. E non vou tomar ningunha
decisión sen consultarcha. De momento, co préstamo do banco, arranxamos.
Non hai problema. Vou estar fóra só uns días. Á volta veño e cóntoche como
está todo.
Un refacho de vento fresco axita as pólas das árbores. Unha folla en forma de
abano despréndese e cae sobre a manta de cadros escoceses que, a pesar de estar
en pleno verán, cobre as pernas do pai. Antes de que el teña tempo de collela,
Camila retíraa e somételle ben a manta polos lados.
—É mellor que entremos, faise tarde.
Empurra de novo a cadeira de regreso ao edi cio da residencia.
Na entrada espéraos unha enfermeira.
—É hora da medicación. E despois toca sesión de hidroterapia, verdade, don
Vicente? —di sen esperar resposta.
—Ata pronto, papá. Céntrate en seguir as indicacións e mellorar. Eu vou
estar ben.
Aloumiña a man do pai que se crispa arredor da súa nun intento van de
retela.
 5

D a satisfacción que Aurora sentiu ao saber que un ictus o deixou babeando

nunha cadeira de rodas pouco queda esta mañá. Non vai perder tempo
recreándose coa desventura de Vicente. Pre re centrarse na raiola de esperanza
que trouxo consigo, na oportunidade que lles brinda de emendar algúns erros
do pasado. Pero deben apurar.
Sentada no bordo da cama cos pés na alfombra, calza amodo as zapatillas.
Os pés seguen inchados, igual que as pernas e o ventre. Santiago díxolle que é
pola retención de líquidos, que os riles van lentos e que está relacionado co do
corazón. Que saberá el? A medicina non o explica todo. Ao mellor está inchada
pola rabia que xa non lle cabe no corpo despois de toda unha vida esperando
unhas fungallas da xustiza que nunca chegou. Ou, polo menos, unha pequena
ocasión para o desquite, para botar fóra o rancor que lle foi roendo a alma e
que ningún ril é quen de depurar; porque para el non hai máis diálise que a
reparación do mal, algo que ata hai uns días parecía imposíbel.
Nunha cousa coincide co médico: o seu mal vén do corazón. Sente que dun
momento a outro a pel lle vai rebentar, incapaz xa de reter tanta carraxe
alimentada de silencios obrigados. Ás veces, fórmaselle un nó na gorxa e unha
simple lembranza derruba o muro que con tanto esforzo levantou para protexer
os seus do odio. Porque este veleno bebeuno soa, calouno, gardouno para si. E
ás veces estóupalle no peito, desbórdase, e un puño de aceiro esmágalle o
corazón. Como agora.
Palpa o peto da bata á busca das pastillas das que nunca se separa. Abre a
caixiña. Un comprimido debaixo da lingua e esperar. E respirar. Un sopro de
aire. Outro máis. A presión cede. Pouco a pouco retorna a calma. Xa está. Saca
un pano do peto e limpa a suor da cara. Non, non vai morrer antes ca el, xura
por milésima vez. Xúrao polas que veñen atrás: por Valeria e pola pequena
Noa. E polos que xa non están: por Olga, Catarina, María…; por todos os que
seguen presentes nos seus soños de vella, clamando a xustiza que non tiveron.
Aínda nota as súas presenzas no aire do cuarto. Ela, que é atea, convive cada
noite coas ánimas dos seus defuntos. Non, non pode morrer. Aínda non
chegou a súa hora. Quédalle moito por facer, por dicir.
Ademais, non está tan mal. Só foron un par de anxinas. “Non hai danos
irreversíbeis no corazón”, anunciáralle Santiago, logo de revisar o informe do
cardiólogo. Ao momento de pronunciar a frase, calou. Non é o máis axeitado
para opinar sobre o estado do seu corazón, por moi doutor que sexa.
Mentres a nitroglicerina da pastilla relaxa arterias e veas, alégrase de que
chegue a hora de chamar as cousas polo seu nome, a hora de retirar as caretas,
de mirar o pasado de fronte. Agora, que xa non hai nada que temer do outrora
todopoderoso don Vicente Portela. Porque xa non é máis ca un espantallo que
caga por si.
Un aceno amargo debúxase na súa face ao pensar que el sempre soubo como
facer para que outros limpasen a súa porcallada e agora fanllo por pura
necesidade.
O reloxo de cuco do corredor anuncia as dez en punto. Coa idade volveuse
lacazana. É sábado, véspera de feira. Na cociña da taberna xa deberon empezar
cos preparativos para o día seguinte. Noutro tempo, ela iría xa polo segundo
café da mañá e tería os cincuenta quilos de estómago de vaca limpos e
repousando en vinagre, despois de lavalos ben lavados con auga, primeiro fría,
logo quente; ademais de trinta quilos de garavanzos en remollo desde o día
anterior e o resto de ingredientes perfectamente medidos para preparar os
callos con garavanzos, o prato estrela da taberna de Lola, que pasou dunha
xeración á seguinte.
Lola, a súa sogra, foi a fundadora do negocio e a que lle aprendeu a ela. E xa
hai uns anos que Aurora deixou todo nas mans da súa lla Celia e de Paco, o
xenro. Ela bota unha man de vez en cando, con tarefas que requiren pouco
esforzo: pela patacas para as tortillas, bate ovos, vixía o lume da cociña bilbaína
ou moe o café en gran. Pero Celia e Paco non precisan dela, forman un bo
equipo e contan coa axuda do llo, Froilán. Ademais, ela hoxe ten outros
plans.
Necesita falar con Santiago, poñerse de acordo. Segundo lle dixo el, teñen
dúas semanas por diante para preparar o camiño, antes de que Camila se
presente na vila. Non vai ser doado. Santiago asegura que ela é unha muller
nobre, que Vicente non lle inxectou o seu veleno, que se limitou a querela e
protexela; ao seu xeito, claro; que ata as bestas do monte protexen as crías. Pero
Aurora non se fía: por que non volveu antes? Por que non buscou a verdade?
Xa hai moito que deixou de ser unha nena. Nin un ramo de ores trouxo
nunca á sepultura da nai. E nunca lle preocupou que foi do irmán. Mellor ter
conta con ela.

O piso está enriba da taberna, que conservan case coa mesma estrutura e
decoración orixinal. Na última reforma da casa, reforzaron os alicerces e
déronlle tres alturas máis: un piso para Celia e Paco, outro para Aurora e o
outro para Froilán que, de momento, comparte vivenda con ela. Así que
utilizan o terceiro como pensión. Alugan cuartos aos feirantes que chegan aos
sábados pola noite en furgonetas e camións cargados de mercadorías, a mestras
que veñen cubrir algunha baixa no colexio, a comerciantes que se moven pola
comarca…
Aurora arrastra os pés cara ao baño. De nova pisaba forte. Tivo os seus
primeiros zapatos aos quince anos: uns usados que lle conseguiu a súa amiga
Olga. Aos dezaoito, logrou aforrar o su ciente para mercar uns novos;
lémbraos perfectamente: vermellos, de corte salón e tacón de agulla.
Estreounos na verbena de Santa Lucía, o trece de decembro, alá por 1928.
Enchufa o calefactor. Incluso no verán ten frío; será pola humidade ou
porque cada día está un pouco máis fraca. A auga quente da ducha reconfórtaa.
Vístese alí mesmo. A lla sempre lle deixa todo listo enriba dunha cadeira,
antes de baixar á taberna: roupa interior, pantalón negro con cintura elástica,
xersei de punto de manga curta, zapatos planos e o mandilón de cadros.
Limpa o bafo do espello coa toalla e observa o seu rostro. Non lle desgusta o
que ve. Sempre tivo a súa graza: miúda, non moi alta e un pouco pateña, pero
guapa de cara. Setenta e oito anos e case sen engurras. Ten boa pel e mellor
pelo: ondulado, con corpo. Gris, que nunca o quixo tinguir. De nova a melena
castaña chegáballe á cintura, pero xa hai moitos anos que o leva por riba dos
ombros. Unha vez probou a cortalo máis, pero entráballe frío á caluga. Agora
estalle facendo falta retocar as puntas.
O que máis lle gustou sempre da súa cara é a boca, cos dentes brancos, que
nin a fame logrou amarelar; e os beizos cheos, como de actriz das de antes.
Perdeu algunhas moas, pero conserva todos os dentes.
—Segues viva, Aurora —dille ao seu re exo—. E aínda che quedan un par
de débedas por saldar. Mellor será que te espilas, que o tempo corre de présa.

Na cociña do piso, prepara axiña un café lixeiro con leite. Mira o calendario
que colga da parede co 1987 en números dourados baixo unha foto de dous
gatiños brancos dentro dunha cesta. É 18 de xullo. Nin conta se dera. Quizais
por iso ten o ánimo tan dorido, por iso os seus defuntos andan tan alterados.
Mentres espera a que amorne o café, pode aproveitar para chamar a Santiago.
O teléfono está no corredor, enriba do zapateiro. Descolga, xira a roda seis
veces, espera a escoitar tres tons e colga. Se pode, el non vai tardar en chamala.
Non pasaron nin dous minutos cando soa o ring-ring. Aurora responde
axiña.
—Temos que falar —dille.
—Estás ben? —pregunta Santiago e na voz nótase a preocupación.
—Si. Vou estar todo o día na casa. Pasa por alí cando poidas.Vou facer algo
de xantar.
Ao instante, pésalle ter feito unha invitación que o obriga a poñer unha
escusa.
—Non creo que poida ir comer, pero podo ir despois tomar un café,
mentres ela dorme a sesta —di con voz que soa apagada.
—De acordo.
Cando regresa á cociña o café está perfecto, como a ela lle gusta. Non
esquece tomar o protector para o estómago e os outros medicamentos: para a
tensión, para o colesterol, as pastillas do corazón: media das brancas e unha das
vermellas; e tamén a do ril.
Sóbralle tempo. Abre a porta do cuarto de Froilán e comproba que está
perfectamente ordenado. Celia xa pasou por alí. Amodo, acaba de recoller a
cociña, o baño e, por último, o seu dormitorio. Ao abrir a ventá, a luz do sol
deixa ver a na capa de po que se pousou sobre os mobles de castiñeiro e os
adornos.
Non hai cruci xos nin santos nas paredes, só fotos dos seus seres queridos.
Sobre o cabeceiro da cama, unha ampliación da única imaxe que conserva do
día da súa voda. Fidel está francamente elegante. Ela non leva traxe de noiva,
senón un conxunto de saia e chaqueta. E zapatos de salón con tacón de agulla.
Aínda que é un retrato en branco e negro, lembra a cor azul turquesa do traxe e
a vermella dos zapatos. No medio dos dous, Celia, con só tres aniños, pero
consciente do importante papel que desempeña na cerimonia, sostén moi seria
a cesta das arras coas dúas mans. Leva un vestido branco de raso e tule, agasallo
de seu pai para a ocasión.
Mentres pasa o plumeiro con suavidade sobre a imaxe, Aurora pensa que
Fidel foi un verdadeiro pai para Celia. E o único amigo de verdade que ela tivo.
Porque a Antón quéreo como a un irmán a quen os golpes da vida uniron para
sempre, pero hai cousas que nunca lle puido contar; algunhas polo ben del.
Tamén está Moncho, pero é cura; comunista, pero cura. A amizade entre
unha vella atea e un cura cincuentón, por moi de esquerdas que sexa, ten os
seus límites.
E está Santiago. Pero o seu é outra cousa.
Fidel escoitaríaa nestes momentos, entendería o seu desacougo, a necesidade
que ten de facer algo antes de que sexa demasiado tarde. El sabería como
apoiala, coma sempre. Nos cinco anos que pasaron desde a súa morte, a
soidade e o frío foron gañando espazo na súa cama e no seu corpo.
Sobre a cómoda hai fotografías en marcos de cerámica esmaltada que
Froilán, o neto artista, xo para ela: a voda de Celia e Paco, Froilán con só uns
días,… No centro, un retrato das tres, o que lles tomou a mestra María na
escola: Olga, no tempo no que axudaba á mestra nas clases nocturnas para
mulleres; Catarina, aínda unha nena que non se separaba de Olga; e ela
mesma, Aurora, que acababa de aprender a ler, con quince anos. Pon coidado
ao pasar o plumeiro polo cristal que a protexe. Porque tivo amigas. As mellores.
Pero xa non están.
 Cando remata a limpeza, toma o bolso do colgadoiro da entrada e comproba
que leva as pastillas. Quita o mandilón, cólgao e viste unha chaqueta de punto
a xogo co xersei. Pénsao mellor, dobra o mandilón e gárdao no bolso. Vai ter
tempo de sobra de facer algo na casa e na horta mentres espera a Santiago.

A taberna de Lola semella suspendida no tempo. Aínda conserva gran parte do

mobiliario orixinal. Á esquerda da entrada, un mostrador delimita a zona de
ultramarinos: unha pequena tenda coas paredes cubertas por andeis de madeira
pintados da mesma cor verde dos mostradores e atestados de alimentos: latas e
botes de vidro de conservas variadas, chocolates, café, azucre, fariña, galletas,
pasta, arroz…
Das vigas vellas do teito, que xa só teñen unha una función decorativa,
colgan ganchos con follas de bacallau salgado, restras de chourizos e xamóns
curados, mesturados con candeas, lanternas e algunha lámpada de gas, sinais
inequívocos da frecuencia coa que se producen cortes na subministración
eléctrica pola zona.
Sobre o mostrador, a báscula antiga e dúas cestas, unha con queixos de
diferentes tamaños e outra chea de ovos frescos, apenas deixan espazo para
atender os clientes.
Ao fondo do local, detrás doutro mostrador bastante máis longo, Froilán
limpa a máquina do café. A esta hora non queda ninguén arredor das mesas
nin das barricas de viño que fan o mesmo servizo. Xa hai un anaco que
marcharon os traballadores do serradoiro e os da fábrica de ladrillo, que paran a
tomar o primeiro café da mañá, acompañado case sempre dun grolo de
augardente para levantar o ánimo. Ata a hora do aperitivo, só entrarán
algunhas clientas para facer a compra.
—Bos días, avoa! —Froilán xírase en canto se dá conta da presenza de
Aurora—. Como estás hoxe?
Baixa para bicar a avoa, que lle agradece o xesto cunha aperta.
—Ben. Moi ben. Estala deixando relucente —di, desviando o tema cara á
máquina do café.
—Si. Se non consigo vender as pezas de cerámica, sempre podo dedicarme á
limpeza de bares e restaurantes —di el cun sorriso.
—Vas vender o que te propoñas. As túas pezas son as máis bonitas da
comarca.
—Amor de avoa! Debías ser a miña representante. Ninguén me faría mellor
promoción.
Á cociña, centro neurálxico da taberna en vésperas de feira, accédese
directamente desde a eira, na parte posterior da casa, ou a través dunha porta
ampla situada detrás da barra; xusto a carón da trapela que dá acceso ao foso,
un soto pechado que Celia quixo eliminar na última reforma, enchéndoo de
formigón. Acabou por desistir, ante a negativa tallante de Aurora. Debíanlle
moito a ese burato. Deulles de comer durante anos e axudou a salvar moitas
vidas. Fixo de almacén clandestino de produtos de estraperlo e de agocho para
os que fuxían da barbarie. Alí pasou David máis dun mes, ata que lograron
metelo nun autocar vestido de muller.
Desde a cociña chégalle a voz enérxica de Celia organizando o traballo.
—Estás cortando anacos demasiado grandes! Queres que se atragoen os
clientes?
A pesar de que as ventás e a porta que dan ao patio están abertas, na cociña a
temperatura é infernal. A bilbaína leva varias horas acendida. Durante o
inverno agradécese a calor que desprende esa mole de ferro, pero en pleno mes
de xullo converte a estancia nun forno.
Paco, sentado fronte á mesa, súa mentres corta os callos en anacos pequenos
sobre unha táboa e vainos botando nunha pota de aceiro de enormes
dimensións.
—Necesito outras dúas cabezas de allos —di Celia, que vai dun lado a outro
co seu mandilón de cadros baixo o mandil branco e o pelo cuberto cun pano
gris—. Viches onde deixei os comiños? Ola, mamá! Que tal estás hoxe?
—Ben. Moi ben. Só pasei para saudar. Vou cortar as puntas e peitearme, que
esta tarde hai misa cantada. Deberiades acender o ventilador, vai unha calor do
demo aquí.
—Ten toda a razón, sogra.
—A quen se lle conte non o cre! Atea e acicalándote para cantar no coro da
igrexa —ri Celia.
—Xa sabes que o fago por Moncho. Non puiden negarme, despois de todo
o que el fai por Nidia.
—Xa o sei, mamá. Era unha broma. Vas á de Paquita?
—Non. Volveu subir os prezos. Vou á veiga, á de Chelo. De paso doulle
unha volta á casa, que hai moito tempo que non se abre e balorece todo.
—Para o que hai dentro! Pouca perda é —di Celia mentres pela os allos—.
Ademais, non me gusta que esteas aló soa e sen un teléfono. Pásache algo e non
tes maneira de darnos o aviso.
—Non te preocupes, non vou estar soa —Aurora toma asento nunha
banqueta. Toca dar explicacións se quere que a deixen tranquila e non se
presenten ao mediodía a recollela—. Chelo e os pais andan preto; seguro que
están traballando nos invernadoiros. Se preciso algo, só teño que asomarme á
porta e chamalos.
—Está ben, pero vai en taxi. Ou, mellor aínda, que te leve Froilán.
—Froilán está ocupado e eu podo conducir. O R12 sabe o camiño de
memoria —a preocupación da lla comeza a resultarlle exasperante—. Así,
regreso cando me pareza, sen molestar a ninguén. Estou farta de estar
encerrada, primeiro no hospital e despois no piso —érguese e vai cara á porta
do patio—. Necesito un día ao aire libre.
—Todo o día? E que vas xantar?
—Levo algo de pan e ovos para facer unha tortilla francesa. Leituga e
tomates hai na horta. Despois descanso, dou un paseo e volvo a tempo para a
misa das oito.
—Está ben, pero ten coidado. Non fagas esforzos.
Celia achégase e dálle un bico. Recende a allo e aceite de oliva.
Na eira, no que antes foi alpendre, gárdanse agora os coches da familia e os
dos hóspedes eventuais. Ao fondo, as cortes, onde noutrora os feirantes
deixaban repousar as monturas, adaptáronse para instalar o taller de Froilán. Aí
deseña, moldea e coce as súas obras de barro.
Cada vez que se pon ao volante, Aurora agradece o empeño que puxo Fidel
en convencela para que sacase o carné de conducir. A pesar dos dezasete anos
que hai que o mercaron, o R12 azul escuro arrinca á primeira.
 6

C amila cruza o polígono industrial que ameaza con envelenar a ría e as xiar
a cidade. O cheiro aconsella pechar as ventás. Segundo o mapa que leva
consigo, debe tomar a estrada nacional e logo, a uns corenta quilómetros, o
desvío comarcal en dirección oeste. En total, uns cento vinte quilómetros.
Viaxa no coche do pai. A el xa non lle vai facer falta e o seu foi directamente
para a chatarra. Esqueceu poñerlle aceite. O piloto que debía avisala non
funcionaba e ela non estaba para andar pendente das necesidades do coche.
Este, unha berlina gris prata de máis de quince anos, resulta demasiado grande
para moverse pola cidade, pero é perfecto para viaxar. O pai sempre o tivo moi
coidado; el nunca esquecería poñerlle aceite ao motor.
De non ser pola situación económica, Camila pensara en mercar un
todoterreo. Ao mellor aínda o fai, se logra unha boa suma pola venda das
propiedades. Atráelle o modelo que anuncian cunha frase que fala de ampliar
horizontes. A Fernando parécelle pouco apropiado, tendo en conta que viven e
traballan na cidade; considérao incómodo e excesivamente austero. Pode que
teña razón. Pode que ela só o desexe pola necesidade que ten de atreverse a
facer algo “pouco apropiado”. Resulta patética: trinta e cinco anos e a súa gran
rebeldía consiste en fumar e imaxinar que merca un todoterreo vermello.

A medida que se aproxima ao destino, non pode evitar un certo desacougo

polo retorno ao lugar no que naceu, borrado da súa vida como se nunca
existise. Apaga o cigarro e abre a ventá para que saia o fume. É o quinto e só
leva unha hora conducindo.
Briana é o escenario da morte de nai. Un accidente tráxico, unha mala caída
na escaleira da casa da que ela foi testemuña.
A impresión de ver a nai morta provocoulle o que os médicos chamaron
amnesia disociativa especí ca, un mecanismo de protección xerado pola mente
infantil, que bloqueou o recordo daquela noite. O psiquiatra advertiulle ao pai
que un episodio traumático, como o vivido pola nena, podía conducila a unha
profunda depresión. A amnesia era unha alternativa a actitudes autodestrutivas
que, nalgúns casos, podían chegar incluso ao suicidio. Ante tal diagnóstico,
todos estiveron de acordo en que o esquecemento era a mellor opción.
Ninguén intentou axudala a lembrar e nunca máis permitiron que regresase ao
escenario da traxedia. Ata hoxe.
O único contacto que tivo coa súa vila natal durante os últimos trinta anos
foi a través das visitas do seu tío Santiago, que tamén é o seu padriño e, ata hai
uns anos, o único médico da vila. Ao principio acompañábao a súa tía
Esperanza, pero ela deixou de visitalos. Ao parecer, a inestabilidade emocional
da tía alteraba a Camila. Silvana nunca opinaba da familia, pero cando un día
Camila lle preguntou que lle pasaba á súa tía, ela quitoulle importancia.
“Nunca estivo moi ben da cabeza a túa tía. Non te preocupes. Nada grave,
mentres todo estea ao seu gusto e Santiago manteña os medicamentos baixo
chave”.
O tío Santiago continuou realizando visitas esporádicas á cidade. Ata o ano
pasado; está maior e conducir durante un traxecto tan longo fáiselle moi
pesado. Non espera que Camila apareza hoxe na vila; quedaron en que iría nun
par de semanas e ela preferiu non avisalo da súa chegada anticipada, para que
non se preocupe sen motivo. As pantasmas da infancia xa só teñen cabida nos
pesadelos; pertencen a un pasado que, por distante, resúltalle alleo. Preocúpalle
o futuro.

Despois de dúas horas e media de viaxe por unha estrada comarcal chea de
curvas e con tramos nun estado de abandono lamentábel, máis pendente das
fochancas que do trá co escaso, agradece a suspensión hidrodinámica coa que
seu pai xusti cou a elección deste modelo de coche.
Por n, un rótulo na beira da estrada anuncia que está entrando no concello
de Briana. Un par de quilómetros máis adiante, a primeira impresión que lle
causa a vila é decepción. A entrada fórmana un conxunto caótico de
construcións: edi cios de tres, catro e ata cinco alturas, con ventás de aluminio
e paredes cubertas con azulexos de cores, en combinacións que danan a vista,
alternan, sen orde ningunha, con casas de tipoloxías e tamaños diversos. Moitas
parecen habitadas, pero están sen rematar, co ladrillo á vista ou cuberto de
cemento gris, sen pintar. A carón delas, galpóns de bloque e uralita, cortellos e
hortas pechadas con valados de pedra, táboas, mallas metálicas e ata algún
somier oxidado. Está claro que cada quen construíu ao seu antollo, o máis
preto da estrada posíbel, sen ningún tipo de criterio estético nin plani cación
urbanística. Observa con atención, pero nada disto lle resulta familiar. Ela
esperaba encontrar unha praza con árbores e unha fonte, o cine…
De pronto, frea en seco. Debeuse distraer porque non viu de onde saía a
moza da bicicleta. Case a atropela. Ela diríxelle unha mirada reprobatoria. Non
escoita o que di, pero case pode lelo nos seus beizos “A ver se miras por onde
vas!”, ou algo parecido. Camila musita un “perdón”. A rapaza da melena roxa
monta de novo na bicicleta vermella e marcha.

Ao n, recoñece a praza de grandes dimensións, á dereita da estrada, o campo

da feira que hoxe, sábado, está baleiro. Pregúntase se haberá mercado mañá.
Cre lembrar que non o había todos os domingos, só algúns. Aparca. Antes de
baixar do coche, toma o bolso do asento do copiloto e garda dentro a cámara
de fotos. Pon coidado en non dobrar os documentos que trae para entregarlle
ao seu tío. Son as escrituras que atopou no despacho do pai. Sempre usa bolsos
grandes porque non vai a ningures sen a súa cámara.
Baixa. Vai calor. Contempla as leiras de árbores da praza: plátanos vellos de
troncos grosos, cuxa casca se desprende en grandes escamas que deixan ao
descuberto o interior amarelento. Busca a súa sombra. As copas altas trenzan as
pólas e forman unha cúpula verde continua que protexe o pavimento dos raios
do sol. No medio da praza, o palco da música e, moi preto, a fonte. É moi
distinta a como a lembraba. Esta parece nova e está recuberta por un mosaico
cerámico, feito de pequenas pezas de barro esmaltado en cores vivas.
As casas que rodean a praza teñen case todas comercios na planta baixa e
foron feitas con moito mellor gusto que as da beira da estrada; moitas imitan a
arquitectura indiana. Isto si se parece ás imaxes que ela gardaba na memoria.
Recoñece o edi cio do concello, a antiga escola, reconvertida en biblioteca
municipal, e o cuartel da Garda Civil. Busca coa mirada o Gran Cine Tenerife,
pero non atopa rastro del. No lugar no que debía estar, hai un edi cio
moderno de cinco plantas.
De pronto, vese da man de Pedro, seu irmán, camiñando á présa para chegar
á sesión das seis. Era domingo e ela apertaba forte na outra man o moedeiro no
que gardaba a paga semanal de cinco pesetas: tres para a entrada e dúas para as
pipas que lle mercaba á muller da carreta cargada de lambetadas. A lembranza
xorde espontánea, natural. O veo do tempo disólvese no aire cálido da praza e
Camila ve aquela muller miúda, engurrada, coa cabeza cuberta cun pano
negro, saias que lle chegaban ata os pés e un mandil cun enorme peto do que
sacaba o cambio envolto nun pano atado con varios nós. A carreta semellaba
unha prolongación do seu corpo deforme; de tanto empurrar nela, a columna
curvóuselle ata quedar case horizontal, formando un ángulo recto coas pernas;
así que o seu andar só parecía natural cando cargaba coa carreta; en canto a
soltaba, vías que a aquel corpo lle faltaba unha parte. Camila temía que dun
momento a outro caese cara adiante, arrastrada polo peso da cabeza. Pedro
dicía que non caía porque o mandil cheo de moedas lle facía de contrapeso e
axudábaa a manterse nun equilibrio case imposíbel.
Son as catro menos dez. Demasiado tarde para atopar un lugar no que
comer. Achégase á fonte. Aproveita para refrescar a cara e a caluga e recoller o
pelo cunha goma. Bebe auga fresca directamente dun dos tres canos, como
cando era nena. Daquela, erguíase sobre as puntas dos pés porque non chegaba
ao cano. A auga escorríalle polo pescozo e empapáballe o vestido.
“Mollácheste!”, reclamáballe Pedro, sempre pendente dela. “Es demasiado
pequena para beber así. Por que non me avisaches para que te upase? Agora, o
castigo vaime caer a min”. E ela sacaba un pano e trataba de secar a roupa para
que non lle rifasen a el. Entón, a fonte era gris. A de agora gústalle moito máis.
Un balón roda ata os seus pés. Un neno achégase correndo a recollelo.
—Desculpe, señora —di.
E regresa cos seus amigos.
Camila observa ao seu redor; é sábado e, coa excepción dos catro cativos que
xogan ao fútbol entre as árbores da praza, todo o pobo parece durmir a sesta
baixo o sol de xullo. Os comercios están pechados: a panadería, unha tenda de
roupa, outra de produtos para o agro, a bodega, unha zapatería… Ao outro
lado da estrada divisa o que pode ser a súa salvación. Como non se xou ao
chegar? Na fachada dun edi cio de tres plantas, levantado sobre unha casona
antiga de pedra, cuxas paredes se conservan na planta baixa, un cartel anuncia:
A Taberna de Lola: Restaurante - Ultramarinos - Hostal. Non se pode pedir
máis.
Cruza a estrada solitaria a grandes zancadas. Empurra a porta de entrada e o
recendo a queixo fresco e comiño dille que está de regreso a un lugar e a un
tempo no que foi feliz. Recoñece o olor; recoñece o ultramarinos e o mostrador
verde, que daquela lle quedaba á altura do nariz. Detrás del, un mozo de pel
morena, ao que a barba escura e a melena recollida nunha coleta dan un
aspecto bohemio, saca latas de atún dunha caixa e, coa axuda dunha especie de
pistola, pégalles etiquetas de cor laranxa co prezo, para despois colocalas nun
andel ateigado de todo tipo de produtos.
Vírase ao sentila entrar. Ten os ollos grises.
—Ola! —saúda cun sorriso.
—Ola! Sei que é un pouco tarde para comer pero…
—Non te preocupes. Da taberna de Lola nunca saíu ninguén con fame.
—Conformaríame cunha ensalada fría ou un bocadillo.
—Como queiras. Pero conste que tamén temos tenreira asada, ensalada rusa,
albóndegas e… se me dás dez minutos, uns xurelos fritos e mexillóns rabiosos.
Camila dubida.
—Tamén podo facerche unha hamburguesa, claro
—Coa tenreira asada será su ciente.
—Boa elección. Para beber?
Camila dirixe unha mirada á marca que gura no surtidor de cervexa sobre a
barra.
—Cervexa ben fría, por favor.
—Perfecto! Senta onde pre ras.
Cun xesto sinala as mesas. Ela é a única clienta.
Elixe unha mesa preto da ventá. Sente como se acabase de pasar un exame.
Incomódalle o trato excesivamente familiar do camareiro. Pregúntase cal sería a
Another random document with
no related content on Scribd:
The Project Gutenberg eBook of School-life at
Winchester College
 This ebook is for the use of anyone anywhere in the United
States and most other parts of the world at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away
or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License
included with this ebook or online at www.gutenberg.org. If you
are not located in the United States, you will have to check the
laws of the country where you are located before using this
eBook.

Title: School-life at Winchester College

or, the reminiscences of a Winchester junior under the
old régime, 1835-40.

Author: Robert Blachford Mansfield

Release date: February 12, 2024 [eBook #72944]

Language: English

Original publication: London: David Nutt, 1893

Credits: MWS and the Online Distributed Proofreading Team at

https://www.pgdp.net (This file was produced from
images generously made available by The Internet
Archive/American Libraries.)

*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK SCHOOL-

LIFE AT WINCHESTER COLLEGE ***
 SCHOOL-LIFE AT
WINCHESTER COLLEGE

A “HOT” AT FOOT BALL

THE COMMONERS HAVE RED AND THE COLLEGE BOYS BLUE JERSEYS.

SCHOOL-LIFE
AT
WINCHESTER COLLEGE;
OR,
The Reminiscences of a Winchester Junior
UNDER THE OLD RÉGIME, 1835-40.
 WITH A GLOSSARY OF WORDS, PHRASES, AND CUSTOMS,
PECULIAR TO WINCHESTER COLLEGE.

By ROBERT BLACHFORD MANSFIELD,

AUTHOR OF
“THE LOG OF THE WATER-LILY,” “THE WATER-LILY ON THE DANUBE,” ETC.
ETC.

THIRD EDITION.

LONDON:
DAVID NUTT, 270-71 STRAND.
P. & G. WELLS, WINCHESTER.
1893.
 PREFACE TO THIRD EDITION.
a.d. 1893 being the quincentennial anniversary of our glorious
foundation, an enterprising publisher has undertaken to bring out a
third edition of this sketch of the life of a Winchester Junior in the
dark ages of 1835-40. Thirty years have elapsed since the book was
originally written, twenty since the second edition was brought out,
and fifty-seven since I first became a Wykehamist.
No one is more aware than myself how entirely devoid of literary
merit is this little book; but as it is a true and faithful account of the
state of the school under a system that has long been superseded,
any interest that it may have must increase from year to year, as the
times of which it treats become more distant, and the manners and
customs which it depicts present a greater contrast to those of the
present day. Except in the last chapter, which I have rewritten, there
is but little difference between this and the previous editions, firstly
because I have nothing to add or alter in my record, and secondly,
because the work being stereotyped, considerable expense would
have been incurred by altering all those passages which, written in
1862, allude to the then existence of Dr. Moberly, the state of Meads,
and Antechapel at that date, &c., &c., which the reader can correct
for himself, but which do not in any way affect the object of the work,
viz., the economy of the school in 1835-40.
The representation of “a Hot” by Mr. Holmes gives an excellent
idea of that peculiar feature of the game of football as played at
Winchester at the date of which I write. The other pictures by Mr.
Garland sufficiently well represent the architectural features of the
College, but justice is scarcely done to the figures of the boys, who
did not go through their labours and amusements in such rigid style
as might be inferred from their figures and attitudes as here
represented. The cuts in the Glossary would also have been more
effective if the artist (not Mr. Garland) had ever seen a Winchester
scholar in his peculiar costume.
 The sweeping changes that commenced during my school-days
were mainly owing to the initiative of Charles Wordsworth, the late
lamented Bishop of St. Andrews, as distinguished at Oxford for his
scholarship and as a theologian as he was for his supreme
excellence in cricket, rowing, tennis, skating, and all athletic
exercises. He had been appointed to the office of Second Master
one half year before I came as a boy, and, with the willing assistance
of the beloved Warden, Barter, and the Head-Master, speedily began
to make many much-needed changes in the arrangements, which
have made Winchester equal, if not superior, to any other public
school as regards the comfort and wellbeing of the boys, and worthy
of its glorious reputation for five hundred years.
I take this opportunity of expressing my great gratification at the
success of the book, and to express my thanks to my numerous
correspondents for their flattering letters. Wykehamists of every
standing have expressed their interest in this account of the manners
and customs of the School in times past, and those of my own have
testified to its accuracy. From India and America I have received
most interesting letters from old school-fellows, who had discovered
from internal evidence the personality of the writer. In one quarter
alone have I met with adverse criticism. I was accused (shortly after
the publication of the first edition) by “The Wykehamist” (a monthly
publication, edited by the boys at Winchester) of having been
actuated by a feeling of ill-will towards the School, and of untruth.
How such an idea as the former could have been gathered from the
book I am at a loss to conceive, and when it was first published the
only merit that I knew it possessed was its truth. And now I have the
best public testimony to my veracity;—a cotemporary, Mr. Gould
Adams, who, in the preface to his charming book “Wykehamica” (a
work which should be one of “the hundred books” possessed by
every Wykehamist), states that he has been indebted for some of the
materials for his work to “my very truthful picture of the Winchester of
my day.”
The Bishop of St. Andrews, who kindly allowed me to use his
engravings of the “Trusty Servant,” and of the large tablet at the west
end of school with the inscription “Aut disce,” &c.; Mr. Mackenzie
Walcot, who permitted me to use the cut of the old Commoners
Buildings that appeared in his work on Winchester College, and my
cousin, Mr. Elliot Blackstone, of New College and the British
Museum, who greatly assisted me in bringing out the first edition,
when I was abroad, have all passed away. But I must again (for the
third time) give vent to my feelings of gratitude to the Rev. H.
Moberly for answering the many questions I troubled him with, and to
my cousin, the Rev. Algernon Simeon, for his valuable assistance in
compiling the slang glossary, and to Mr. Wrench for the very great
assistance he has rendered me in supplying me with information as
to the alterations in the manners and customs of the School, which I
have embodied in the last chapter.
 CONTENTS.
PAGE

CHAPTER I.
Introduction, 17
CHAPTER II.
OF THE LOCUS IN QUO AND DRAMATIS PERSONÆ.
Plan of College Buildings—Dons—College Præfects—
Candlekeepers— Dress—Choristers—Commoner
Buildings—Præfects—Coursekeeper, 25
CHAPTER III.
TREATS OF SOME MANNERS AND CUSTOMS.
A Fag’s Duties—His Respect for Præfects—Præfects’
Responsibilities—Code of Honour—Lying Scouted—
Exceptional Anecdote—Certain Things considered
Common Property—Slang—Nicknames of Officials and
Under-Porter—Whole Holidays—Remedies—Half
Holidays—Sundays—Hills, 37
CHAPTER IV.
THE JUNIOR’S START IN COLLEGE LIFE.
πεμπε—Tin Gloves—Test of Founder’s Kin—Tutor and Pupil
—The Fag “in Course,” 53
CHAPTER V.
THE JUNIOR IN CHAMBERS.
Choosing Chambers—Furniture of Chambers—Junior’s
Duties—Toy-time—Mess—Sound Sleepers—Sitting up—
The Scheme—Toefitying—Spree Mess—Theatricals, 58
 CHAPTER VI.
THE JUNIOR IN HALL.
Rush for Trenchers, &c.—Description of Hall—Toasting and
Cooking—Receipt for Fried Potatoes—Tea—Luncheon—
Conning for Bands—Beever Time—Dinner—Dispars—
Fagging in Hall—Kitchen, 77
CHAPTER VII.
THE JUNIOR IN CHAPEL.
The Late Warden—The Antechapel—The Crimean Memorial
—The New Tower—Hours of Service—The Oath—
Cloisters, 91
CHAPTER VIII.
THE JUNIOR IN SCHOOL.
Description of School—Scobs—Officers—Division of Classes
—Prizes and Medals—Long and Short Half—Easter
Time—Commoners’ Speaking—Cloisters—Latin
Composition—Flogging—Scraping and Shirking Out—
Latin Verses—Pealing, 100
CHAPTER IX.
THE JUNIOR ON A LOCKBACK HOLIDAY.
Fagging Choristers—Crutch—Currell—Concerts—Fighting—
How to Catch the Measles—“Books Chambers,” 119
CHAPTER X.
THE JUNIOR IN MEADS.
“Watching out”—Cricket Reminiscences—Lord’s Matches—
Turf—Football—Six and Six—Twenty-two and Twenty-
two—SS and Trees—Fines—Sick-House—Gooseberry
Fool—“Going Continent”—Long Meads—Enlargement of
Meads, 128
CHAPTER XI.
THE JUNIOR ON HILLS.
On—Mizmaze—The Badger—Swimming Lessons—Practical 149
Jokes—Trial for Assault—Town and Gown Row,
CHAPTER XII.
THE JUNIOR ON LEAVE OUT.
Saints’ Days—Early Leave Out—Poaching—Rowing—A
Dinner—Sunday Leave Out, 161
CHAPTER XIII.
THE JUNIOR IN STANDING-UP WEEK.
Standing-up—Commoners—Pealing, 169
CHAPTER XIV.
THE JUNIOR IN ELECTION WEEK.
“Ad Portas”—“Electors”—“Candlesticks”—“Founders”—
Examinations—“Superannuates”—Medal Speaking—
Election Dinners—Effects of Eating Ice when Hot—
Resignation—“Domum”—“Ball”—“Jam
Lucis”—“Batlings”—Last Breakfast, 174
CHAPTER XV.
Conclusion, 187
GLOSSARY, 197
 CHAPTER I.
INTRODUCTION.

It is now nearly half a century since, full of hope and spirits, I made
my appearance at Winchester College, when I entered the gates,
proud of my position as the junior Wykehamist; and more than forty
years have elapsed since I doffed my gown, and stepped forth into
the outer world.
Times have changed since then, and perhaps in no place are the
changes more marked than in the old school. I was there at a
remarkable period, as, during my residence, important and much
required improvements and alterations were commenced in the
system of internal economy, discipline, and education, which have
continually advanced to the present day, till at last, in the opinion of
some who are well fitted to form a judgment, the operation has been
so roughly carried on, that, together with the customs that required
extirpation, some institutions have been rooted up which might as
well have been allowed to remain.
Among the more beneficial changes I may mention the
amelioration of the fagging system, from which many of the
asperities were removed while I was in the position most capable of
appreciating the benefit, and which since my departure has been still
further improved. I consider mitigated fagging a valuable institution,
and I think on this subject I can speak with authority, as when I
entered I was junior in College, and during the whole five years that I
was there I was always a fag, never having sufficiently advanced in
the school to taste the sweets of power. When I went to Winchester
the life of a junior was not made very pleasant to him for the first
year or two. I attribute this principally to the following causes:—First
and foremost, to the brutality of one or two boys; if any such now
exist, as there were in my time, (which I doubt,) their opportunities
and power of cruelty are so curtailed, and the feeling against such
proceedings both abroad and in the school so much stronger, that
their evil influence is reduced to a minimum. Secondly, to the
monstrous system of fagging at dinner-time, and the atrocities
therewith connected; the whole of which has been absolutely done
away with. And, lastly, to the unlimited extent to which watching out
at cricket, and kicking in at football, was carried; the former of which
has now been reduced within reasonable limits, and the latter
entirely abolished.
Some of my friends have expressed themselves amused with
such of my school experiences as I have occasionally recited to
them, and have from time to time urged me to publish them. I do not
think I should ever have carried out the suggestion, had not
circumstances occurred which induced me, in 1860, to take up my
quarters at Winchester for some weeks, when I was naturally led to
frequent my old haunts; and this brought many long-forgotten
scenes, thoughts, faces, and words so vividly to my recollection, that
I found a real pleasure and interest in noting them down. Whether
any one will take either pleasure or interest in reading my notes
when published, is perhaps doubtful; yet I know that, when I was a
boy at College, we were eager for any information about the former
manners and customs of the old place; and it is to the boys
especially that I address myself; and I hope that if this little book falls
into the hands of any of the juniors, they will derive some comfort
from the thought that although they may consider their own lives
rather hard, others have passed through far severer trials than theirs,
unscathed, and can yet look back to the time of their juniorship with
interest and regret. If I fail in interesting them it must be my own
fault, as, whatever my deficiencies in style and expression, I cannot
plead want of knowledge of my subject; I think also that I am
impartial; I respect my old school, and if I had boys, and could get
them into it, I would send them there; but I am not the least inclined
to cry it up at the expense of other similar establishments, of which I
have had no experience. I am certain, however, that there is no
school where, at the present day, the authorities take a more
personal and careful interest in the moral and physical wellbeing of
the boys; and this is rendered more practicable at Winchester than at
most other public schools, owing to the number being limited to
about two hundred, instead of being allowed to expand till it
becomes rather a cluster of small schools than one solid
establishment.[1]
If any of my own contemporaries ever glance over these pages, I
hope they will experience a pleasure in having some scenes brought
again before their minds’ eye with which they were once familiar, but
of which the remembrance had become fainter and fainter, as they
have gradually been shadowed over by the duties and struggles of
after-life; though I fear that any such satisfaction will be damped by
the feeling of how much better they might have been described by
an abler pen.[2] I cannot expect that my book will be noticed by
anybody except Wykehamists, yet, in case it should ever attract the
notice of any one who is altogether unacquainted with Winchester, I
have given a description of the geography of the buildings (in chap,
ii.) and the institutions of the school, lacking which the book would
have been entirely without meaning to them;—all such dissertations
the Wykehamist will, of course, skip. I have, however, omitted giving
any account of the history, antiquities, and architecture of the
College, all of which have been amply described in several works
with which Wykehamists are very well acquainted, and which others
can easily procure if they desire any such information. I simply
propose as my task some account of the inner life of the boys as it
was, “Consule Planco,” illustrated by a picture of the trials and
amusements of a junior.
As I remarked above, I think fagging on the whole a laudable
institution. Some of the stories here related may not perhaps seem
to put it in a very pleasant light; but it must be remembered always,
that it is much mitigated at present, and also that, in a light and
somewhat gossiping production like this, there is more movement
and life in such anecdotes than in a relation of the ordinary
kindnesses shown by the bigger to the lesser boys; certainly, I have
a more lasting general recollection of benefits received than of
cruelties suffered; and in after-life, in the rough struggles of the
world, happy is he who has gone through such a training. Here there
is no tuft-hunting—wealth and rank have little influence, if the heart is
not open and hand skilful. A boy learns to help himself, not to be
disheartened in difficulties, and to be prepared for any emergency;
and withal a keen sense of honour, friendly rivalry, and patriotic
feeling, is continually kept in action. Commend me in a row, moral or
physical, to your public schoolman: in the former case, he will very
probably be endowed with the judgment, decision, and self-reliance
so necessary in such an emergency; and in the latter, he will be
likely to stand firm, and know the use of his left hand as well as his
right, and when, where, and how to bring both into play.
Plan of Winchester College 1835-40
 CHAPTER II.
OF THE LOCUS IN QUO AND DRAMATIS
PERSONÆ.

Plan of College Buildings—Dons—College Præfects—

Candlekeepers—Dress—Choristers—Commoner
Buildings—Præfects—Coursekeeper.

Before entering into particulars it will be necessary to give the non-

Wykehamist reader some idea of the arrangement of the College
buildings, and of their various uses in the general economy of the
institution.
The College of St Mary of Winchester (near Winchester, as it used
to be called) was, in olden times, situated outside the town, but is
now bounded on its west side by the buildings of Kingsgate Street
and College Street. The entrance is from the latter street through a
handsome portal called “outer gate,” which opens into a quadrangle,
on the east side of which is the Warden’s house; passing through
this court and another gateway (“middle gate,” above which is
“election chamber”) we enter another spacious quadrangle, the
southern side of which is formed by the chapel and hall, the western
mainly by the kitchen, and the remaining two sides by the boys’ bed-
chambers, (on the ground floor,) and the fellows’ and second
master’s lodgings above. Underneath the hall, and close to the great
hall staircase, a passage called “seventh-chamber passage” leads
into a third quadrangle of smaller dimensions, called “school court,”
on the south of which is the school, and on the east the outside wall
of the chapel cloisters; along the entire western side of the College
buildings, from College Street to the school, extend the buildings of
Commoners, (the boys not on the foundation,) the communication of
which with College is through a door on the west side of “school
court.” A passage between the school and cloister wall leads to the