Cac Dang Toan Ham So Luong Giac Va Phuong Trinh Luong Giac Toan 11 Canh Dieu (1) Trang 4

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 15

4.

PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC CƠ BẢN

§4. PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC CƠ BẢN

A A KIẾN THỨC CẦN NHỚ


1. Phương trình sin x = a.

 Trường hợp a ∈ {−1; 0; 1}.


sin sin sin
B

A0 A
O cos O cos cos
O

B0
π
sin x = 1 ⇔ x = 2 + k2π sin x = −1 ⇔ x = − π2 + k2π sin x = 0 ⇔ x = kπ
® √ √ ´
1 2 3
 Trường hợp a ∈ ± ; ± ;± . Ta bấm máy SHIFT sin a để đổi số a về góc α hoặc β ◦
2 2 2
tương ứng.
¬ Công thức theo đơn vị rad: sin
ñ
x = α + k2π
sin x = a ⇔ ,k∈Z N M
x = π − α + k2π a

­ Công thức theo đơn vị độ: O

x = β ◦ + k360◦
ñ
sin x = a ⇔ ,k∈Z
x = 180◦ − β ◦ + k360◦

 Trường hợp a ∈ [−1; 1] nhưng khác các số ở trên.


ñ
x = arcsin a + k2π
sin x = a ⇔ ,k∈Z
x = π − arcsin a + k2π

 Công thức mở rộng cho hai hàm f (x) và g(x)


ñ
f (x) = g(x) + k2π
sin[ f (x)] = sin[g(x)] ⇔ ,k∈Z
f (x) = π − g(x) + k2π

2. Phương trình cos x = a.

 Trường hợp a ∈ {−1; 0; 1}.


sin
sin B

A
cos O cos
O cos A0 O

B0
π
cos x = 1 ⇔ x = k2π cos x = −1 ⇔ x = π + k2π cos x = 0 ⇔ x = 2 + kπ

TOÁN 11 – CÁNH DIỀU 59


Chương 1. HÀM SỐ LƯỢNG GIÁC VÀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC

® √ ´
1 2 3
 Trường hợp a ∈ ± ; ± ;± . Ta bấm máy SHIFT cos a để đổi số a về góc α hoặc β ◦
2 2 2
tương ứng.
¬ Công thức theo đơn vị rad:
ñ
x = α + k2π M
cos x = a ⇔ ,k∈Z
x = −α + k2π
cos
­ Công thức theo đơn vị độ: O a

x = β ◦ + k360◦
ñ
cos x = a ⇔ ,k∈Z N
x = −β ◦ + k360◦

 Trường hợp a ∈ [−1; 1] nhưng khác các số ở trên.


ñ
x = arccos a + k2π
cos x = a ⇔ ,k∈Z
x = − arccos a + k2π

 Công thức mở rộng cho hai hàm f (x) và g(x)


ñ
f (x) = g(x) + k2π
cos[ f (x)] = cos[g(x)] ⇔ ,k∈Z
f (x) = −g(x) + k2π

3. Phương trình tan x = a.


® √ ´
3 √
 Trường hợp a ∈ 0; ± ; ±1; ± 3 . Ta bấm máy SHIFT tan a để đổi số a về góc α hoặc
3
β ◦ tương ứng.
tang

¬ Công thức theo đơn vị rad: N a

tan x = a ⇔ x = α + kπ, k ∈ Z
O
­ Công thức theo đơn vị độ:
M
◦ ◦
tan x = a ⇔ x = β + k180 , k ∈ Z

 Trường hợp a khác các số ở trên thì

tan x = a ⇔ x = arctan a + kπ, k ∈ Z.

4. Phương trình cot x = a.


® √ ´
3 √
 Trường hợp a ∈ ± ; ±1; ± 3 . Ta bấm máy SHIFT tan 1
a để đổi số a về góc α hoặc β ◦
3
π
tương ứng. Riêng a = 0 thì α =
2
60 TOÁN 11 – CÁNH DIỀU
4. PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC CƠ BẢN

a cotang
¬ Công thức theo đơn vị rad: N

cot x = a ⇔ x = α + kπ, k ∈ Z
O
­ Công thức theo đơn vị độ:
M
cot x = a ⇔ x = β ◦ + k180◦ , k ∈ Z

 Trường hợp a khác các số ở trên thì

cot x = a ⇔ x = arccot a + kπ, k ∈ Z.

A B PHÂN LOẠI, PHƯƠNG PHÁP GIẢI TOÁN

DT 1 Giải các phương trình lượng giác cơ bản

• Nhận dạng (biến đổi) về đúng loại phương trình cơ bản, xem số a quy đổi về góc "đẹp" hay
xấu;

• Chọn và ráp công thức nghiệm.

í Ví dụ 1. Giải các phương trình sau:



3 π 
a) sin 3x = − b) 2 sin −x = 1 c) 2 sin (x − 45◦ ) − 1 = 0
2 5

Å ã

d) cos x − =1 e) 2 cos 2x − 1 = 0 f) 3 cos x − 1 = 0.
3
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................

TOÁN 11 – CÁNH DIỀU 61


Chương 1. HÀM SỐ LƯỢNG GIÁC VÀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC

í Ví dụ 2. Giải các phương trình sau:



3 √ π 
a) tan 3x = − b) 3 tan −x = 1 c) tan (x − 45◦ ) − 1 = 0
3 6
√ √
d) sin x − 3 cos x = 0 e) 3 cot x − 1 = 0 f) sin x + 4 cos x = 2 + sin 2x.

............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................

62 TOÁN 11 – CÁNH DIỀU


4. PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC CƠ BẢN

í Ví dụ 3. Tìm nghiệm của các phương trình lượng giác sau trên khoảng cho trước
√ √
b) 2 sin(x − 1) = −1 trên − 7π π

a) 3 tan x − 3 = 0 trên (0, 3π). ,
2 2 .
 π √ 
c) 2 cos 3x − − 1 = 0 trên (−π, π). d) tan(3x + 2) − 3 = 0 trên − π2 , π2 .
3

............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................

TOÁN 11 – CÁNH DIỀU 63


Chương 1. HÀM SỐ LƯỢNG GIÁC VÀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC

DT 2 Giải các phương trình lượng giác dạng mở rộng

• Biến đổi về một trong các cấu trúc sau

¬ sin u = sin v ­ cos u = cos v ® tan u = tan v ¯ cot u = cot v

• Chú ý các công thức biến đổi lượng giác sau:

¬ − sin x = sin(−x). ­ − cos x = cos (π − x).


π  π 
® sin x = cos −x . ¯ cos x = sin −x .
2 2

í Ví dụ 4. Giải các phương trình sau:

a) sin 3x = sin 2x b) sin 2x − sin x = 0 c) sin 5x + sin x = 0

d) cos 2x − cos x = 0 e) cos 8x + cos x = 0 f) cos 4x − sin x = 0


............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
64 TOÁN 11 – CÁNH DIỀU
4. PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC CƠ BẢN

í Ví dụ 5. (B.2013). Giải phương trình sin 5x + 2 cos2 x = 1


............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................

DT 3 Vận dụng thực tiễn

í Ví dụ 6. Số giờ có ánh sáng mặt trời của một thành phố A ở vĩ độ 40◦ bắc trong ngày thứ t của
một năm không nhuận được cho bởi hàm số
h π i
d(t) = 3 sin (t − 80) + 12 với t ∈ Z và 0 < t ≤ 365.
182
a) Thành phố A có đúng 12 giờ có ánh sáng mặt trời vào ngày nào trong năm?

b) Vào ngày nào trong năm thì thành phố A có ít giờ có ánh sáng mặt trời nhất?

c) Vào ngày nào trong năm thì thành phố A có nhiều giờ có ánh sáng mặt trời nhất?
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................

í Ví dụ 7.
Trong Hình bên , khi được kéo ra khỏi vị trí cân bằng ở A
điểm O và buông tay, lực đàn hồi của lò xo khiến vật A
gắn ở đầu của lò xo dao động quanh O. Toạ độ s (cm)
của A trên trục Ox vào thời điểm t (giây) sau khi buông
π
tay được xác định bởi công thức s = 10 sin 10t + . O s x
√ 2
Vào các thời điểm nào thì s = −5 3 cm?
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................

TOÁN 11 – CÁNH DIỀU 65


Chương 1. HÀM SỐ LƯỢNG GIÁC VÀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC

í Ví dụ 8.
Một quả đạn pháo được bắn ra khỏi nòng pháo với vận tốc ban y y=
−g
x2 + x tan α
2v20 cos2 α
đầu v0 = 500 m/s hợp với phương ngang một góc α. Trong
Vật lí, ta biết rằng, nếu bỏ qua sức cản của không khí và coi
quả đạn pháo được bắn ra từ mặt đất thì quỹ đạo của quả đạn
−g O
tuân theo phương trình y = 2 2 x2 + x tan α, ở đó g = x
2v0 cos α
2
9, 8 m/s là gia tốc trọng trường.

a) Tính theo góc bắn α tầm xa mà quả đạn đạt tới (tức là khoảng cách từ vị trí bắn đến điểm quả
đạn chạm đất).

b) Tìm góc bắn α để quả đạn trúng mục tiêu cách vị trí đặt khẩu pháo 22000 m.

............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................
............................................. .............................................

A C BÀI TẬP TỰ LUYỆN


1 √  π −π 2π
Giải phương trình 3 − 3 tan 2x − = 0 với <x< .
3 4 3
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
66 TOÁN 11 – CÁNH DIỀU
4. PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC CƠ BẢN

2 Giải phương trình tan (x + 30◦ ) + 1 = 0 với −90◦ < x < 360◦ .
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
3 Giải các phương trình sau:
π  π 1
a) cos 3x = sin 2x b) cos 3x − 2 cos =0 c) cos 2x + =−
4 3 2
1  π
d) cos (2x + 30◦ ) = e) 2 cos x − =0 f) 2 cos (2x − 60◦ ) − 1 = 0
2 3
 π x  1
g) cos 2x + +2 = 0 h) cos − 30◦ = 1 i) sin2 2x =
4 3 4
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................

TOÁN 11 – CÁNH DIỀU 67


Chương 1. HÀM SỐ LƯỢNG GIÁC VÀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC

............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
4 Giải các phương trình sau:
√ π
a) tan x = 3. b) cot(x − ) = 1.
3
Å ã
◦ ◦ 3π π
c) tan (x + 48 ) = tan 25 . d) tan x + = tan .
4 7
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................

68 TOÁN 11 – CÁNH DIỀU


4. PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC CƠ BẢN

5
 π π 
Giải phương trình tan 2x + + tan − x = 0.
6 3
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
6 Giải phương trình cot x − 1
  x 
cot + 1 = 0.
3 2
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
7 sin 2x + 2 cos x − sin x − 1
Giải phương trình √ = 0.
3 + tan x
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................

TOÁN 11 – CÁNH DIỀU 69


Chương 1. HÀM SỐ LƯỢNG GIÁC VÀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC

8 Nhiệt độ ngoài trời ở một thành phố vào các thời điểm khác nhau trong ngày có thể được mô
phỏng bởi công thức hπ i
h(t) = 29 + 3 sin (t − 9)
12
với h tính bằng độ C và t là thời gian trong ngày tính bằng giờ. Nhiệt độ thấp nhất trong ngày là
bao nhiêu độ C và vào lúc mấy giờ?
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
9 Một quả đạn pháo được bắn ra khỏi nòng pháo với vận tốc ban đầu có độ lớn v0 không đổi. Tìm
góc bắn α để quả đạn pháo bay xa nhất, bở qua sức cản của không khí và coi quả đạn pháo được
bắn ra từ mặt đất.
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................

70 TOÁN 11 – CÁNH DIỀU


4. PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC CƠ BẢN

10 Độ sâu h( m) của mực nước ở một cảng biển vào thời điểm t (giờ) sau khi thuỷ triều lên lần đầu
tiên trong ngày được tính xấp xỉ bởi công thức h(t) = 0, 8 cos 0, 5t + 4.

a) Độ sâu của nước vào thời điểm t = 2 là bao nhiêu mét?

b) Một con tàu cần mực nước sâu tối thiểu 3, 6 m để có thể di chuyển ra vào cảng an toàn. Dựa
vào đồ thị của hàm số côsin, hãy cho biết trong vòng 12 tiếng sau khi thuỷ triều lên lần đầu
tiên, ở những thời điềm t nào tàu có thể hạ thuỷ. Làm tròn kết quả đến hàng phần trăm.
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................

TOÁN 11 – CÁNH DIỀU 71


Chương 1. HÀM SỐ LƯỢNG GIÁC VÀ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC

A D BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM


Câu 1. Phương trình nào sau đây vô nghiệm?
1 √ 1
A. sin x = . B. tan x = 3. C. sin x = 3. D. cos x = − .
2 2
Câu 2. Nghiệm của phương trình sin x = −1 là
π
A. x = − + kπ, k ∈ Z. B. x = kπ, k ∈ Z.
2
3π π
C. x = + kπ, k ∈ Z. D. x = − + k2π, k ∈ Z.
2 2

3
Câu 3. Tìm tất cả các nghiệm của phương trình sin 3x = .
2
 π k2π  π
x= + , k∈Z x = + k2π, k ∈ Z
9 3 9
A.  . B.  .
 
2π k2π 2π
x= + , k∈Z x= + k2π, k ∈ Z
9 3 9
 π kπ  π k2π
x= + , k∈Z x= + , k∈Z
C. 
 9 3 . D. 
 3 3 .
2π kπ 2π k2π
x= + , k∈Z x= + , k∈Z
9 3 3 3
Câu 4. Nghiệm của phương trình 2 sin x + 1 = 0 là
11π −π π −7π
A. x = + k2π và x = + k2π. B. x = + k2π và x = + k2π.
6 6 6 6
−π 7π −π 7π
C. x = + kπ và x = + kπ. D. x = + k2π và x = + k2π.
6 6 6 6
Câu 5. Tập nghiệm của phương trình sin 2x = 1 là
nπ o nπ o nπ o
A. + 2kπ, k ∈ Z . B. + kπ, k ∈ Z . C. {kπ, k ∈ Z}. D. + 2kπ, k ∈ Z .
4 4 2

3
Câu 6. Phương trình cos x = − có tập nghiệm là
2
ß ™
5π n π o
A. x = ± + k2π; k ∈ Z . B. x = ± + kπ; k ∈ Z .
6 3
n π o n π o
C. x = ± + k2π; k ∈ Z . D. x = ± + kπ; k ∈ Z .
3 6
Câu 7. Tập nghiệm của phương trình cos 2x = −1 là
n π o
A. −kπ, k ∈ Z. B. − + kπ, k ∈ Z .
n π o 4
C. − + k2π, k ∈ Z . D. {90◦ + k180◦ , k ∈ Z}.
2
Câu 8. Phương trình 2 cos x − 1 = 0 có nghiệm là
π π
A. x = ± + k2π, k ∈ Z. B. x = ± + kπ, k ∈ Z.
6 3
π π
C. x = ± + 2π, k ∈ Z. D. x = ± + k2π, k ∈ Z.
6 3
 π 
Câu 9. Số nghiệm của phương trình 2 cos x − = 1 trong khoảng (0; π) là
2
A. 4. B. 1. C. 2. D. 3.
Câu 10. Phương trình sin x − cos x = 1 có một nghiệm là
π π 2π
A. − . B. . C. . D. π.
2 4 3
72 TOÁN 11 – CÁNH DIỀU
4. PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC CƠ BẢN

Câu 11. Nghiệm của phương trình sin4 x − cos4 x = 0 là


π π π
A. x = π + k2π. B. x = kπ. C. x = + kπ. D. x = +k .
2 4 2
2
Câu 12. Xét trên (−π; π), phương trình sin x = có bao nhiêu nghiệm?
3
A. 1. B. 3. C. 2. D. 4.

3
Câu 13. Cho phương trình sin 2x = . Gọi n là số các nghiệm của phương trình trong đoạn [0; 3π]
2
thì giá trị của n là
A. n = 8. B. n = 5. C. n = 6. D. n = 2.
Câu 14. Tính tổng các nghiệm x ∈ [0; 2018π] của phương trình sin 2x = 1.
4071315π 4071315π 8141621π 8141621π
A. S = . B. S = . C. S = . D. S = .
2 4 2 4
Câu 15. Tìm số nghiệm thuộc khoảng (−π; π) của phương trình cos x + sin 2x = 0
A. 1. B. 4. C. 2. D. 3.
Câu 16. Phương trình sin 5x − sin x = 0 có bao nhiêu nghiệm thuộc đoạn [−2018π; 2018π]?
A. 16145. B. 20181. C. 20179. D. 16144.
Câu ï17. Đồ thịò của các hàm số y = sin x và y = cos x cắt nhau tại bao nhiêu điểm có hoành độ thuộc

đoạn −2π; ?
2
A. 5. B. 6. C. 4. D. 7.
 π
Câu 18. Với giá trị của tham số m thì phương trình cos x − − 2m = 0 vô nghiệm?
3
1 1
 
m<− m≤− ñ
m ≤ −1
ñ
m < −1
A. 
 2 . B. 
 2 . C. . D. .
1 1 m≥1 m>1
m> m≥
2 2
Câu 19. Tìm tất cả các giá trị nguyên của tham số m để phương trình cos2 πx = m2 −9 có nghiệm.
A. 5. B. 2. C. 1 . D. 3 .
Câu 20. Cho
 vận πtốc  v (cm/s) của một con lắc đơn theo thời gian t (giây) được cho bởi công thức
v = −3 sin 1, 5t + . Xác định các thời điểm t mà tại đó vận tốc con lắc đạt giá trị lớn nhất.
3
5π 4π 7π 4π
A. t = + k, k ∈ Z. B. t = + k, k ∈ Z.
9 3 9 3
8π 4π 4π 4π
C. t = + k, k ∈ Z. D. t = + k, k ∈ Z.
9 3 9 3
—HẾT—

TOÁN 11 – CÁNH DIỀU 73

You might also like