TS EN 12464-1:2021: Işik Ve Aydinlatma-Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 31

TS EN 12464-1:2021

IŞIK ve AYDINLATMA-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması - Bölüm 1:
Kapalı Çalışma Alanları
Light and Lighting - Lighting of Work Places - Part 1: Indoor Work Places

Prof. Dr. Rengin ÜNVER


08 Aralık 2022
Saat 13-14
ATMK Başkan Yardımcısı
renginunver@gmail.com
CEN-CENELEC-TSE
• 1961 yılında o dönemin “Avrupa Ekonomik Topluluğu (European Economic Community,
EEC)” ve “Avrupa Serbest Ticaret Alanı (European Free Trade Association, EFTA)” üyeleri
“Avrupa Standardizasyon Komitesi (European Committee for Standardization, CEN)” ni
kurmuşlardır.
• Elektrik ve elektroteknik konularındaki faaliyetlere yönelik olarak, CEN’in bir alt kuruluşu
olan “Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi (European Committee for
Electrotechnical Standardization, CENELEC)» oluşturulmuştur.
• Bu kuruluşların yayımladığı standartlar Avrupa Birliği’ne üye ülkelerde (34) “ulusal standart”
olarak kullanılmaktadır.
• Türk Standartlar Enstitüsü (TSE) 2012 yılında CEN ve CENELEC’ tam üye olmuştur.
• Standartlar İngilizce, Fransızca, Almanca dillerinde yayımlanmaktadır. Her CEN üyesi kendi
sorumluluğunda olmak üzere, ülkesinin anadiline çevirisini yapabilmektedir.
• TS EN 12464-1 Standardının Türkçe versiyonu bulunmamaktadır.

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 2


TS EN 12464-1:2021
https://intweb.tse.org.tr/Standard/
• 12464-1 numaralı standart ilk kez, Avrupa Standartlar Komitesi’nin Işık ve Aydınlatma
başlıklı 169 Numaralı Teknik Komitesi (CEN/TC 169) nin 2 numaralı çalışma grubu (WG2)
tarafından oluşturulmuş ve 2002 yılında yayımlamıştır.
• Standardın, birinci revizyonu 2011, ikinci revizyonu 2021 yılında yapılmıştır.
• Üye ülkelerin Şubat 2022’e kadar onay vermeleri istenmiştir.
• Ülkemiz adına üye kuruluş olan TSE, 30 Eylül 2021 de standardı onaylamış ve "ulusal
standart" olarak yayımlamıştır.

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 3


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları

GİRİŞ
Yeterli ve uygun aydınlatma, kullanıcıların/insanların uzun bir süre boyunca yapılan veya
tekrarlayan niteliktekiler de dahil olmak üzere görsel görevlerini verimli ve doğru bir
şekilde gerçekleştirmesini sağlar.
İş yerlerinde ihtiyaç duyulan görünürlük (visibility) ve konfor derecesi, yapılan eylemin
türüne ve süresine göre değişkenlik gösterir.
Aydınlatma aynı zamanda sirkadiyen ritimleri ve ruh halini etkilemenin yanı sıra
kullanıcıların performansını ve sağlığını da olumlu etki yapar.
Tasarlanan, kurulan ve çalıştırılan aydınlatma sistemi, kullanıcıların görsel kapasitelerine
göre (örneğin, yaşlı kullanıcılar) uyarlanmış ihtiyaçları için, verimli ve etkili kaliteli
aydınlatmayı sağlamalıdır.
TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 4
TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları

AMAÇ
Standarttaki bilgiler, kapalı çalışma alanlarında, görme organı normal çalışan veya
normale göre düzeltilmiş görsel kapasiteye sahip kişilerin görsel konfor ve performans
ihtiyaçları için aydınlatma gereksinimlerini belirtir.
Standartta, aydınlığın nicelik ve niteliği açısından çoğu kapalı çalışma yeri ve bunlarla
ilişkili alanlar için aydınlatma çözümleri için gerekliliklere yer verilmiştir.
Ayrıca, görsel ve görsel olmayan (görüntü oluşturmayan) aydınlatma ihtiyaçları için de
öneriler/tavsiyeler yapılmıştır.
Standardın, konuya özgü özel çözümler sunmak, tasarımcıları ve güncel aydınlatma
ekipmanlarının kullanımını kısıtlamak gibi amaçları yoktur.
Aydınlık, günışığı , elektrikli aydınlatma ya da her ikisinin birleşimi ile sağlanabilir.

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 5


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları
İçerik
Belgede, yapay aydınlatma tasarımında dikkate alınması/uyulması gereken çeşitli bilgiler
ve aydınlatma kriterleri açıklanmıştır.
Daha sonra, gerçekleştirilebilecek görsel görev/eylem türlerine bağlı olarak aydınlatma
kriterleri ve özel gereksinimler için sağlanması gereken hedef değerler, çeşitli yapı
tipolojilerindeki kapalı mekanlara göre "aydınlatma gereksinimleri" başlıklı tablolarda
verilmiştir. 10 grup olarak toplam 53 tablo bulunmaktadır.
Yapı içi dolaşım alanları (1) Perakende satış (1)
Yapı içi genel alanlar (3) Kamusal alanlar (7)
Lojistik ve depolar (1) Eğitim yapıları (2)
Endüstriyel ve el işleri (20) Sağlık yapıları (15)
Ofisler (1) Ulaşım alanları (4)

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 6


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları

TS EN 12464-1:2021 TS EN 12464-1:2011
4. Sembol ve kısaltmalar -
5. Aydınlatma tasarım kriterleri 4. Aydınlatma tasarım kriterleri
5.2 Işıklılık (luminance) dağılımı 4.2 Işıklılık (luminance) dağılımı
5.3 Aydınlık düzeyi (illuminance) 4.3 Aydınlık düzeyi (illuminance)
5.4 Aydınlık düzeyi ızgara (grid) aralıkları 4.4 Aydınlık düzeyi ızgara (grid) aralıkları
5.5 Kamaşma (glare) 4.5 Kamaşma (glare)
5.5.2 Aydınlatma aygıtı/armatürü ışıklılığının 4.5.3 Kamaşmaya karşı koruma
sınırlandırılması
5.5.3 Konforsuzluk (discomfort) kamaşması 4.5.2 Konforsuzluk (discomfort) kamaşması
5.5.3.1 Günışığının yol açtığı konforsuzluk (discomfort)
kamaşması
5.5.3.2. Elektrik ışığının yol açtığı konforsuzluk
(discomfort) kamaşması – UGR tablo
yönteminin uygulanması
5.5.3.3 UGR formülü ile kamaşmanın belirlenmesi
TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 7
TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları
TS EN 12464-1:2021 TS EN 12464-1:2011
5.6 Kapalı mekanlarda aydınlatma 4.6 Kapalı mekanlarda aydınlatma
5.6.2. Etkinlik alanında silindirsel aydınlık düzeyi 4.6.2. Etkinlik alanında ortalama silindirsel aydınlık
(cylindrical illuminance) gereksinimi düzeyi (mean cylindrical illuminance) gereksinimi
5.6.3 Modelleme (modelling) 4.6.3 Modelleme (modelling)
6 Aydınlatma tasarımı konuları
6.2 Aydınlık gereksinimleri ve öneriler
6.5 Günışığının yararları
6.6 Işığın değişkenliği
6.7 Odanın parıltısı (brightness)

7 Özel aydınlatma gereksinimleri için tablolar 5 Aydınlatma gereksinimleri için tablolar

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 8


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları

TS EN 12464-1:2021 TS EN 12464-1:2011
EK A : "Standart olmayan" durumlar için UGR tablo yönteminin EK A: Izgara aralıkları için tipik değerler
uygulanmasına ilişkin öneriler
EK B : Işığın görsel ve görsel olmayan (görüntü oluşturmayan)
etkileri hakkında ek bilgi
EK B 7. Günışığı sağlanması

EK C : Aydınlatma tasarımı konuları için örnekler

EK D : Ulaşım alanları- Demiryolu tesisleri

EK E : Uygulamadaki sapmalar EK B : Uygulamadaki sapmalar

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 9


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları

5. AYDINLATMA TASARIM KRİTERLERİ


5.1. Işıklı çevre/ortam
Aydınlatma gereksinimlerini belirleyen, üç temel insan ihtiyacı:
• Görsel konfor
• Görsel performans
• Güvenlik

Elektrikli aydınlatma ve doğal aydınlatma için ışıklı/aydınlık ortamı belirleyen ana kriterler:
• Işıklılık dağılımı
• Aydınlık düzeyi
• Kamaşma
• Kapalı mekanda ışığın doğrultusu
• Işığın renksel görünümü ve renksel geriverim indisi
• Işığın titremesi
• Işığın değişkenliği (aydınlık düzeyi ve ışık rengi)

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 10


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları
5. AYDINLATMA TASARIM KRİTERLERİ (2021)
5.2. IŞIKLILIK (luminance) DAĞILIMI
Görme alanındaki ışıklılık dağılımı, görsel konforu doğrudan etkiler.
• Çok yüksek ışıklılık ve ışıklılık karşıtlıkları kamaşmayı arttırır
• Çok yüksek ışıklılık değişimleri, göz yorgunluğuna yol açar
• Çok düşük ışıklılıklar ve çok düşük ışıklılık karşıtlıkları da donuk ve uyarıcı olmayan çalışma ortamı
yaratır.
Bu nedenle, dengeli bir ışıklılık dağılımı oluşturmak için tüm yüzeylerin ışıklılıkları dikkate alınmalıdır.
Odanın parıltısı (brightness), duvarların ve tavanın ışık yansıtma çarpanları ile üzerlerindeki aydınlık
düzeyleri bağlamında dikkate alınmalıdır.

5.2.2. Yüzeylerin ışık yansıtma çarpanları


Tavan : 0.7-0.9
Duvar : 0.5-0.8
Döşeme : 0,2-0.6 ……Döşeme: 0,2-0.4 (2011)
Donatılar: 0.2-0.7
TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 11
TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları

5. AYDINLATMA TASARIM KRİTERLERİ


5.2. IŞIKLILIK (luminance) DAĞILIMI
5.2.3. Yüzeylerdeki aydınlık düzeyi
2021 : Yüzeylerde sağlanması gereken en az aydınlık düzeyi değerleri «kapalı hacmin işlevine
ve yapılan eylem türü» ne göre belirlenmiş ve 7. bölümdeki tablolardaki verilmiştir.
2011/4.2.3 : Duvarlarda Ēm > 50 lx
Tavanda Ēm > 30 lx
5.3 AYDINLIK DÜZEYİ (illuminance)
Aydınlatılacak görev ve aktivite alanları, yakın çevre ve arka plan alanı, duvarlar, tavan ve
mekandaki nesnelerdir.
Ortalama aydınlık düzeyinin (Em) ve aydınlığın düzgün yayılmışlığının (Uo) hesaplanması ve
ölçülmesi için kullanılacak ızgaranın aralıkları 5.4'te verilmiştir.

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 12


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları
5. AYDINLATMA TASARIM KRİTERLERİ
5.3 AYDINLIK DÜZEYİ (illuminance)
5.3.2. Aydınlık düzeyi ölçeği
2021 : EN 12665:2018 / Işık ve aydınlatma - Aydınlatma gereksinimlerini belirtmek için temel terimler ve
kriterler'e göre belirlenmiş, algısal fark yaratabilmek için önerilen aydınlık düzeyi (lx) adımları
5 - 7,5 - 10 - 15 - 20 - 30 - 50 - 75 - 100 - 150 - 200 - 300 - 500 - 750 - 1 000 - 1 500 - 2 000 –
3 000 - 5 000 - 7 500 - 10 000
2011 : EN 12665’e göre belirlenmiş, algısal fark yaratabilmek için önerilen aydınlık düzeyi (lx) adımları
20 - 30 - 50 - 75 - 100 - 150 - 200 - 300 - 500 - 750 - 1 000 - 1 500 - 2 000 - 3 000 - 5 000
5.3.3. Görsel görev ya da etkinlik alanındaki aydınlık düzeyleri
Referans yüzeylerindeki yatay, düşey ya da eğimli aydınlık düzeyleri (Ēm), Madde 7'de verilen
tablolardaki değerleri, normal görsel koşullar için sağlamalıdır.
Ancak, varsayımların normal görsel koşullardan farklı olması durumunda, Tablo 1'de verilen bağlam
değiştiricilere bağlı olarak, sürdürülen aydınlatmanın (aydınlatma ölçeğinde bir veya iki adım (bkz.
5.3.2)) artırılması önerilir.
TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 13
TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları
5. AYDINLATMA TASARIM KRİTERLERİ
5.3 AYDINLIK DÜZEYİ (illuminance)
5.3.3. Görsel görev ya da etkinlik alanındaki aydınlık düzeyleri (4.3.3. /2011)
Referans yüzeylerindeki yatay, düşey ya da eğimli aydınlık düzeyleri (Ēm), Madde 7'de verilen
tablolardaki değerleri, normal görsel koşullar için sağlamalıdır.
Değiştirilmiş (modified) aydınlık düzeyleri: Normal görsel koşullardan farklı olan durumlarda, Tablo
1'de verilen koşullara göre, sürdürülen aydınlatmanın (aydınlık düzeyi ölçeğinde bir veya iki adım
(bkz. 5.3.2)) artırılması önerilir. Tablo 2'deki koşullar için ise aydınlatmanın bir adım azaltılabilir.
Tablo 1: Arttırma Tablo 2: Azaltma
Görsel iş kritik ise Görev ayrıntıları alışılmadık derecede büyük boyutta veya yüksek karşıtlıkta ise
Hataların düzeltilmesi maliyetli ise
Görev alışılmadık derecede kısa bir süre sürüyor ise
Doğruluk, daha yüksek üretkenlik veya artan konsantrasyon çok önemli ise
Görev ayrıntıları alışılmadık derecede küçük boyutta veya düşük kontrastlı ise
Görev alışılmadık derecede uzun bir süre için üstlenildi ise
Görev alanı veya faaliyet alanı düşük gün ışığına sahip ise
Kişinin görme kapasitesi normalin altında ise

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 14


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları
5. AYDINLATMA TASARIM KRİTERLERİ
5.3 AYDINLIK DÜZEYİ (illuminance)
5.3.4. Yakın çevre alandaki aydınlık düzeyi (4.3.4. / 2011)
5.3.5. Arka plan alanlarındaki aydınlık düzeyleri (4.3.5. / 2011)
Görev ya da etkinlik alanındaki Yakın çevre alandaki aydınlık
aydınlık düzeyi Ēm (lx) düzeyi (lx)
≥ 750 500
500 300
300 200
200 150
≤ 150 equal to task area

Hedef alan: belli bir boyut ve konumda olabilir.


Yakın çevre alan: hedef alanın en az 0.5 m genişliğindeki alan
Arka plan alanı: döşeme seviyesinde yatay, yakın çevre alan
en az 3.0 m genişliğindeki bitişik alan
TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 15
TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları
5. AYDINLATMA TASARIM KRİTERLERİ
5.3 AYDINLIK DÜZEYİ (illuminance)
5.3.6. Aydınlık düzeyinin düzgün yayılmışlığı/düzgünlüğü (Uo)
2021: Yüzeylerde sağlanması gereken aydınlık düzeyinin en az düzgünlük değerleri «kapalı hacmin
işlevine ve yapılan eylem türü» ne göre belirlenmiş ve 7. bölümdeki tablolarda verilmiştir.
Arka plan alanı, duvarlar ve tavan için aydınlık dağılım düzgünlüğü Uo ≥ 0,10 olmalıdır.
Bu değerler günışığının olmadığı, elektrikle aydınlatma yapılan kapalı alanlar içindir.
2011 - 4.2.3/4.3.6 : Duvar ve tavanlarda Uo ≥ 0,10. Bu değerler tepe ışıklılığı ve yapay aydınlatma
sistemi olan mekanlar içindir.

5.4 AYDINLIK DÜZEYİ IZGARA ARALIĞI (2011 - 4.4)


Ortalama aydınlık düzeyinin (Em) ve aydınlığın düzgün yayılmışlığının (Uo) hesaplanması ve ölçülmesi
için kullanılacak ızgaranın aralıklarının belirlenmesi:,
• Formül
• Grafik

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 16


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları
5. AYDINLATMA TASARIM KRİTERLERİ
5.5 AYDINLIK DÜZEYİ IZGARA ARALIĞI (2011 - 4. 4)
Ortalama aydınlık düzeyinin (Em) ve aydınlığın düzgün yayılmışlığının (Uo) hesaplanması ve ölçülmesi
için kullanılacak ızgaranın aralıklarının belirlenmesi: Formül - Grafik

p 0,2 5 log10 (d )


Max. Izgara aralığı p ≤ 10 m
TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 17
TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları
5. AYDINLATMA TASARIM KRİTERLERİ
5.5 KAMAŞMA
5.5.2 Aydınlatma aygıtı/armatürü ışıklılığının sınırlandırılması (2011 - 4.5.3)
Işık kaynağının doğrudan Işık kaynağının optikler tarafından
görülebildiği durumda, kaynak engellendiği durumda, maksimum
ışıklılığına göre için Tablo 4'teki ortalama armatür parlaklığı için
minimum perdeleme açıları (α) Tablo 5'teki düşey açı (γ) değerleri
uygulanacaktır. uygulanacaktır

Kaynak ışıklılığı Minimum gölgeleme açısı Düşey ışıkölçümsel açı Optik elemanın maksimum
kcd m-2 α γ ortalama ışıklılığı kcd m-2

20 to < 50 15° 75° ≤ γ < 90° ≤ 20


50 to < 500 20° 70° ≤ γ < 75° ≤ 50
60° ≤ γ < 70° ≤ 500
≥ 500 30°

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 18


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları
5. AYDINLATMA TASARIM KRİTERLERİ
5.5 KAMAŞMA
5.5.3 Konforsuzluk (discomfort) kamaşması (2011 - 4.5.2)
5.5.3.1 Günışığının yol açtığı konforsuzluk kamaşması (2011 - …..)
Günışığı açıklıklarının oluşturduğu konforsuzluk kamaşması «EN 17037-Binalarda Günışığı» ve «EN 14501-
Güneşlikler ve panjurlar - Isıl ve görsel konfor-Performans karakteristikleri ve sınıflandırma» başlıklı
standartlarda verilen «Günışığı kamaşma olasılığı (DGP) uyarınca değerlendirilecektir.
RUG
5.5.3.2. Elektrik ışığının yol açtığı konforsuzluk kamaşması – UGR tablo yöntemi (2011 - …..)
Aydınlatma aygıtlarından kaynaklanan konforsuzluk kamaşması «CIE Birleşik Kamaşma
Oranı (UGR)» tablolar ile belirlenecektir. Tablodaki değerler, gözlemci konumu, hacim
boyutları, yüzeylerin ışık yansıtma çarpanları gibi değişkenlerin belli değerleri için kamaşma
formülü (RUGL) ile hesaplanmıştır. Bu konuda EK A da bilgi verilmiştir.
5.5.3.3 UGR formülü ile konforsuzluk kamaşması belirlenmesi (2011 - …..)
Tablo yöntemi uygulanamıyorsa, gözlemci konumu ve bakış doğrultusu, kamaşma değeri
5.5.3.2'de verilen UGR Formülü (2) kullanılarak belirlenebilir.

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 19


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları
5. AYDINLATMA TASARIM KRİTERLERİ
5.6 KAPALI MEKANLARDA AYDINLATMA
5.6.2. Etkinlik alanında silindirsel aydınlık düzeyi (cylindrical illuminance, Ēz) gereksinimi

Işık akısının geldiği alanın konum ve biçimi bir noktadaki yatay aydınlık d. ortalama silindirsel aydınlık d.

2011 – 4.6.2 de verilen değerler geçerli değil.

Etkinlik alanı için gerekli silindirsel aydınlık düzeyi değerleri, hacim işlevi ve eylem türüne göre değişiklik
göstermektedir.
7. bölümdeki tablolarda, silindirsel aydınlık düzeyleri hacim işlevi ve eylem türüne göre verilmiştir.

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 20


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları

6 AYDINLATMA TASARIMI KONULARI (2011 - …..)

6.1. GENEL (2011 - …..)

Madde 5'teki aydınlatma tasarımı kriterleri uygulanırken göz önüne alınması gereken konular:

• önerilen aydınlık düzeyi gereksinimleri, Madde 6.2


• aydınlatma sisteminin çalışması
• enerji verimliliği gereklilikleri, Madde 6.4
• ışığın değişkenliği, Madde 6.2.4

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 21


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları

6 AYDINLATMA TASARIMI KONULARI (2011 - …..)

6.2 AYDINLIK DÜZEYİ GEREKSİNİMLERİ VE ÖNERİLER (2011 - …..)

6.2.2 Görev alanının veya faaliyet alanının ve yakın çevresinin aydınlatılması (2011 - …..)

İşlem sırası:
1. Mekandaki görev alanını ve etkinlik alanlarını tanımlayın.
2. O alanda gerçekleştirilen görsel görevleri temel alarak, uygun görev veya etkinlik türünü
belirleyin.
3. Görev veya faaliyetle ilgili gereksinimleri saptayın (Ēm, Uo, Ra, RUGL)
4. Değerlerde gerekli değişiklikleri saptayarak (artma ya da azalma), yakın çevre ve arka
plan için sağlanması gereken değerleri belirleyin.

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 22


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları

6 AYDINLATMA TASARIMI KONULARI (2011 - …..)

6.2 AYDINLIK DÜZEYİ GEREKSİNİMLERİ VE ÖNERİLER (2011 - …..)

6.2.3 Mekanın Aydınlatılması (2011 - …..)

İşlem sırası:
1. Mekandaki iç yüzeylerin özelliklerini belirleyin.
2. O alanda gerçekleştirilen görsel görevler için «kullanıcı» ve «nesneler» için
gereksinimleri saptayın (Ēm,z, Ēm,duvar, Ēm,tavan)
3. Değerlerde hacim özellikleri bağlamında düzenleme yapın
4. Değerlerde gerekli değişiklikleri saptayarak (artma ya da azalma), yakın çevre ve arka
plan için sağlanması gereken değerleri belirleyin.

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 23


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları

6 AYDINLATMA TASARIMI KONULARI (2011 - …..)

6.6 IŞIĞIN DEĞİŞKENLİĞİ (2011 - …..)


Işık, insanların ruh halini, duygularını ve zihinsel uyanıklığını etkiler. Ayrıca, mekan
kullanıcısının sirkadiyen ritimlerini destekleyip ayarlayabilir ve fizyolojik ve psikolojik
durumunu etkileyebilir.
Bu nedenle, aydınlatma tasarımlarında, ışığın niceliksel ve niteliksel özelliklerinin z
zaman içindeki değişimleri de göz önüne alınmalıdır.
Bu yayında ışığın görsel ve görsel olmayan etkileri de ele alınmış ve EK B de
sunulmuştur.
6.7 ODA PARILTISI (2011 - …..)
Mekanda dengeli bir ışıklılık dağılımı oluşturmak için tüm yüzeylerin ışıklılıkları dikkate
alınmalıdır.
Odanın parıltısı (brightness), duvarların ve tavanın ışık yansıtma çarpanları ile üzerlerindeki
aydınlık düzeyleri bağlamında dikkate alınmalıdır.
TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 24
TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları
7 AYDINLATMA GEREKSİNİMLERİ TABLOSU 2011 – 5’te KRİTERLER Dört adet Ēm, UGRL, Uo, Ra
Tablo 5.1. Yapı içi dolaşım bölgeleri
Ēm UGRL Uo Ra
Ref. no. Type of area, task or activity lx – – – Specific requirements
5.1.1 Circulation areas and corridors 100 28 0,40 40  Illuminance at floor level.
 Ra and UGR similar to adjacent
areas.
 150 lx if there are vehicles on the
route.
 The lighting of exits and entrances
shall provide a transition zone to
avoid sudden changes in
illuminance between inside and
outside by day or night.
 Care should be taken to avoid glare
to drivers and pedestrians.
5.1.2 Stairs, escalators, travolators 100 25 0,40 40 Requires enhanced contrast on the
steps.
5.1.3 Elevators, lifts 100 25 0,40 40 Light level in front of the lift should be
at least Ēm = 200 lx.
5.1.4 Loading ramps/bays 150 25 0,40 40

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 25


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları
7. AYDINLATMA GEREKSİNİMLERİ TABLOSU (2021 - 7)
Hedef 1: Görev alanı ya da etkinlik alanı tasarımı
Hedef 2: Oda ya da mekanın tasarım gereklilikleri
• Görev ya da etkinlik alanı ilgili gerekliliklere ilişkin……...….KRİTERLER……..Ēm, Uo, Ra, RUGL
• Nesnelerin tanınması ve görsel iletişime ilişkin………………..KRİTERLER …….Ēm,z ; Uo
• Odanın parıltı görünümüne ilişkin (duvarlar ve tavan için).KRİTERLER …....Ēm ; Uo

Görev alanı ya da etkinlik alanı tasarımı Oda ya da mekanın tasarım gereklilikleri


Nesnelerin
tanınması ve Odanın parıltı görünümü
Görev ya da etkinlik alanı ilgili gereklilikler görsel iletişim (5.2.2/5.2.3)
için (5.6.2)

Ēm lx Ēm,z lx Ēm,wall lx Ēm,ceiling lx


gerekli a değiştirilmiş b Uo Ra RUGL Uo ≥ 0,10
a. gerekli: minimum değer
b. modified: 5.3.3 verilen nedenlerden ötürü değişim artma/azalma

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 26


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları

7. AYDINLATMA GEREKSİNİMLERİ TABLOSU (2021 - 7) Görsel iş kritik ise


Hedef 1: Görev alanı ya da etkinlik alanı tasarımı Hataların düzeltilmesi maliyetli ise
Hedef 2: Oda ya da mekanın tasarım gereklilikleri Doğruluk, daha yüksek üretkenlik veya artan konsantrasyon çok önemli ise
• Görev ya da etkinlik alanı ilgili gereklilikler .Ēm, Uo, Ra, RUGL Görev ayrıntıları alışılmadık derecede küçük boyutta veya düşük kontrastlı ise
• Nesnelerin tanınması ve görsel iletişim Ēm,z ; Uo Görev alışılmadık derecede uzun bir süre için üstlenildi ise
• Odanın parıltı görünümü Ēm ; Uo Görev alanı veya faaliyet alanı düşük gün ışığına sahip ise
Kişinin görme kapasitesi normalin altında ise

Görev Ēm lx Ēm,z Ēm,duva Ēm,tavan


Ref. no. tipi/etkinlik Uo Ra RUGL lx lx lx Özel gereklilikler
alanı Gerekli a Değiştirilmiş b Uo ≥ 0,10
34.2 Yazma, 500 1 000 0,60 80 19 150 150 100 DSE-work, see 5.9
Room brightness, see 6.7 and Annex B Lighting should be
daktilo,
controllable, see 6.2.4.
okuma, veri For smaller cellular offices the wall requirement applies to
işleme the front wall. For other walls a lower requirement of
minimum 75 lx could be accepted.
a. Gerekli: minimum değer
b. Değiştirilmiş : Bölüm 5.3.3 teki gerekçelere göre

150 - 200 - 300 - 500 - 750 - 1 000 - 1 500 - 2 000 –3 000 - 5 000 - 7 500 - 10 000
TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 27
TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları

EK A : "STANDART OLMAYAN" DURUMLAR İÇİN UGR TABLO YÖNTEMİNİN UYGULANMASINA İLİŞKİN ÖNERİLER
UGR tablolarında dikdörtgen biçimli odalarda
boyut, aydınlatma aygıtı tipi, düzgün aygıt aralığı
vb. belirli koşullar için UGR formülünden elde
edilen değerler verilmiştir.

Tablonun hazırlandığı sınırlamaların dışındaki


durumlarda yapılabilecekler
• Aydınlatma aygıtı boyutlarından sapma
• Düzgün olmayan alan biçimi
• Düzgün olmayan aygıtlar
• İç yüzey yansıtma çarpanlarında değişiklik
• Çok farklı tipte aygıt olması
• Dolaylı aydınlatma ya da ışıklı tavan
• Oda boyutlarının tablodaki değere göre küçük
ya da büyük olması
TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 28
TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları

EK B : IŞIĞIN GÖRSEL VE GÖRSEL OLMAYAN (GÖRÜNTÜ OLUŞTURMAYAN) ETKİLERİ HAKKINDA EK BİLGİ

B.2. Odanın algılanan parıltısı,


B.3. Alternatif parametreler
B.3.2 Ortamın ortalama aydınlık düzeyi, Ēamb
B.3.3 Oda yüzeylerinin ortalama ışıksal uyarıcılığı, Mrs
B.3.4 Görsel açıklık ve ilgilenme - ışıklılıkta 40 derece bandı
B.4. Normal görme alanı içinde uyma ışıklılığı
B.5. Tayfsal güç dağılımının görüntü oluşturmayan etkiler üzerindeki etkisi
B.6. Değişken aydınlatma koşulları
B.7. Günışığı sağlanması

TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 29


TS EN 12464-1:2021 Işık ve Aydınlatma-
Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması-Bölüm 1: Kapalı Çalışma Alanları
EK C : AYDINLATMA TASARIMI KONULARI Table C.12 — elektronik endüstrisi (Tablo 19)
İÇİN ÖRNEKLER Görev Ref. Ēm Ēm,z Ēm,duvar Ēm,tavang
no. lx lx lx lx
Gerekli Değişmiş Uo Ra RUGL Uo ≥ 0,10
C.1. Ofisler için örnekler
Orta
montaj 19.5.2 500 750 0,60 80 22 150 150 100
C.2. Sanayi makine atölyesi için örnek çalışma
alanı
C.3. Muayene alanı olan endüstriyel Kaba
makine atölyesi örneği montaj 19.5.1 300 500 0,60 80 25 100 100 50
çalışma
C.4. Elektronik endüstrisi için örnek alanı

C.13 — Elektronik endüstrisi için son gereklilikler


Görev Ēm,z Ēm,wall Ēm,ceiling
Ēm lx Uo Ra RUGL lx lx lx
Uo ≥ 0,10
Orta montaj
çalışma alanı 500 0,60 80 22 150 150 100

Kaba montaj 300 0,60 80 22 100 150 100


çalışma alanı
TS EN 12464-1: 2021 Prof. Dr. Rengin ÜNVER 30
TEŞEKKÜRLER……

Prof. Dr. Rengin ÜNVER


08 Aralık 2022
Saat 13-14

ATMK Başkan Yardımcısı


renginunver@gmail.com

You might also like