Klasik Müzik Kitab■ 1st Edition Kolektif

Visit to download the full and correct content document:

https://ebookstep.com/product/klasik-muzik-kitabi-1st-edition-kolektif/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Klasik Çin ■iiri II 1st Edition Li Bai

https://ebookstep.com/product/klasik-cin-siiri-ii-1st-edition-li-
bai/

Klasik Çin ■iiri I 1st Edition Bai Juyi

https://ebookstep.com/product/klasik-cin-siiri-i-1st-edition-bai-
juyi/

Filsafat Pendidikan Islam Klasik dan Kontemporer Dr

Fakhruddin S Ag M Pd I Dr Sutarto S Ag M Pd

https://ebookstep.com/product/filsafat-pendidikan-islam-klasik-
dan-kontemporer-dr-fakhruddin-s-ag-m-pd-i-dr-sutarto-s-ag-m-pd/

Pratique Grammaire B1 1st Edition Evelyne Sirejols

https://ebookstep.com/product/pratique-grammaire-b1-1st-edition-
evelyne-sirejols/
Yeni Öyküler 1st Edition Kolektif

https://ebookstep.com/product/yeni-oykuler-1st-edition-kolektif/

Suç Kitab■ 1st Edition Kolektif

https://ebookstep.com/product/suc-kitabi-1st-edition-kolektif/

A medida B1 guía didáctica 1st Edition Anaya

https://ebookstep.com/product/a-medida-b1-guia-didactica-1st-
edition-anaya/

Kolektif Haf■za 1st Edition Maurice Halbwachs

https://ebookstep.com/product/kolektif-hafiza-1st-edition-
maurice-halbwachs/

Notos Say■ 97 1st Edition Kolektif

https://ebookstep.com/product/notos-sayi-97-1st-edition-kolektif/
 -

ALFAI001 Penguin
Ranaom
House

Alfa Yayınları: 3665

Popüler Kültür: 26

KLASiK MÜZİK KİTABI

Orijinal Adı The Classical Music Book
İngilizce Aslından Çeviren Tufan Göbekçin

1 . Basım: 201 9
ISBN 978-605-171 -995-5
Sertifika No: 43949

Yayıncı ve Genel Yayın Yönetmeni M. Faruk Bayrak

Genel Müdür Vedat Bayrak
Yayın Yönetmeni Mustafa Küpüşoğlu
Proje Editörleri Sam Kennedy
Kıdemli Sanat Editörü Gillian Andrews
Kıdemli Editör Victoria Heyworth-Dunne
Sanat Yönetmeni Karen Self
Tasarım Uygulama Elif Çepikkurt

©
201 6 , ALFA Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti.
© Dorling Kindersley Limited, 201 6
8 0 Strand, London WC2R ORL United Kingdom,
A Penguin Randam House Company

Kitabın tüm yayın haklan Alfa Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti. 'ne aittir. Tanıtım amacıyla, kaynak göstermek şartıyla
yapılacak kısa ahntılar dışında, yayıncının yazıh izni olmaksızın hiçbir elektronik veya mekanik araçla çoğaltılamaz.
Eser sahiplerinin manevi ve mali hakları sakhdır.

Alfa Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti.

Alemdar Mahallesi, Ticarethane Sokak No: 15 34110 Cağaloğlu. İstanbul/Türkiye

Tel: (0212) 511 53 03- 513 87 51 - 512 30 46 • Faks: (0212) 519 33 00

www.alfakitap.com info@alfakitap.com

A WORLD OF !DEAS: SEE ALL THERE IS TO K NOW (www.dk.com)

Çin'de üretilmiştir. Printed in China.

KATKlDA BULUNANLAR
DR. STEVE COLLISSON, DANIŞMAN EDITÖR KEITH MCGOWAN
lllttiltı çellist, öğretim görevlisi ve araştırmacı Dr. Steve Collisson, Erken müzik uzmanı Keith McGowan, Ingiltere'de önemli erken müzik
1 ll 11 ııııqhamKraliyetKonservatuarı'nın yanı sıra Birmingham Üniversitesi topluluklarının birçoğuyle çalışmıştır ve Londra'da Shakespeare's
v• A1·ıl< Unıversitede dersler vermiştir. BBC Genç Müzisyen Yarışması da Globe'daki çeşitli prodüksiyonlarda Müzik Sorumlusu olarak görev yap­
ılılıtllıııçok müzik yarışması ve müzik festivalinde görev yapmıştır. mıştır

L VON CHILINGIRIAN KUMI OGANO

l'tV ıııiHL Clifford Benson'la birlikte Chilingirian Kuartet'in kurucusu Connecticut Koleji'nin Müzik bölümünde misafir doçent olarak görev
•l>�tl ıınlu kemancı Levon Chilingirian dünya genelinde performanslar yapan Kumi Ogano, Japon besteciler Toru Takemitsu ve Akira
ıuılı>ı ve Londra Kraliyet Müzik Akademisi ve Guildhall Müzik & Miyoshi'nin eserlerinin yetkili performansçısıdır.
ltı ıt1111 Okulu'nda dersler vermektedir
SOPHIE RASHBROOK
MATTHEW O'DONOVAN
Sophie Rashbrook Sinfonia Cymru ve Kraliyet Müzik Koleji için klasik
Jııqlll.nliJ'deki Eton Koleji'nde Müzik Akademisi'ni yöneten Matthew müzik hakkında yazar ve sunumlar yapmaktadır.
ı ı 1 h ırıovan, müzik hakkında kapsamlı bir biçimde yazmaktadır Aynı
ıııı11tıcla Stile Antico adlı vokal topluluğunun kurucu üyesidir ve eser­ DR. CHRISTINA L. REITZ
l,ıı Y"Ytl1lanan bir aranjördür.
Dr. Christina L. Reitz, Western Carolina Üniversite'sinde (Kuzey

OEORGE HALL
''"' ., '" vo BBC Proms'un eski editörü George Hall, günümüzde tam
ııı1ııııılı bir müzik eleştirmenidir. The Stage, Opera ve BBC Music
�""'""'ne gibi Ingiltere'deki birçok müzik dergisi için yazmaktadır.
Carolina) doçent olarak görev yapmaktadır. Müzik tarihi ve Amerikan
müziği dersleri vermektedir.
TIM RUTHERFORD-JOHNSON
Londra Universitesi, Goldsmiths Koleji'nde dersler veren Tim Rutherford­

MALCOLM HAYES
""''''"'ı, yazar ve yayıncı Malcolm Hayes, Anton Webern ve Franz Liszt
1 '' V"il " ılıl ri ni kaleme almış ve William Walton'un Seçme Mektupları 'nın
ı ılııı�ılllqunü yapmıştır. Keman Konçertosu, 2016'da BBC Proms'ta gala-
1111 yııpınıştır
Johnson çağdaş müzik hakkında blog yazar ve Music alter the Fal/·
Modern Composition and Culture since 1989 adlı kitabın yazarıdır.
HUGO SHIRLEY
Hugo Shirley, Berlin'de yaşayan müzik eleştirmeni ve gazetecidir.
Gramophone ve Opera dergilerine düzenli olarak yazmaktadır.

MICHAEL LANKESTER
KATIE DERHAM, FOREWORD
1 11ılıvııL Müzik Koleji'nde eğitim alan Michael Lankester, uluslararası
BBC Radio 3'te "Sound of Dance" ve "In Thne" programlarının sunucusu
•ılu ılı, ı yöneticiliği kariyerini sürdürmektedir. Connecticut'taki
olan K atic Dcrham, radyo istasyonunun en çok tanınan seslerinden biri­
ı

ll ııllı�ıcl Senfoni Orkestrası'nın Müzik Direktörüdür ve Pittsburgh

1 "'"ııt Orkestrası'nda Misafir Şeftir.
dir.2010 yılından beri BBC Proms adıyla yayınlanan klasik müzik kon­
serlerinin yüzü olmuştur ve bu sekiz haftalık konser sezonunda Proms

KARL LUTCHMAYER
ll lııı.lııı.ııası konser piyanisti Karl Lutchmayer, Londra'da Trinity Laban
1 • ' ""'" vntuarı'nda öğretim görevlisidir. Juilliard ve Manhattan Okulları
l.ılıil c,:oşitli müzik kolejlerinde misafir öğretim görevlisi olarak dersler
v"''""ktedir.
Extra adında bir program hazırlamaktadır. Katie aynı zamanda BBC için
"The Girl from Ipanema: Brazil, Bossa Nova, and the Beach" adlı televiz­
yon belgeselinin yanı sıra "All Together Now: The Great Orchestra
Challenge" ve "Fine Thned" gibi programların da sunuculuğunu üstlen­
mektedir. 2015 yılında Strictly Come Daneing adındaki dans yarışma­
sında finalist olmuş ve 2017 yılında Noel Özel Yarışmasını kazanmıştır.
6
iÇiNDEKiLER
12 GiRiŞ
ERKEN MÜZiK
1000-1400
22 İlahi okuma sanatı,
keşişin silahıdır
Yalın Ezgi, Anonim
24 Do, re, mi, fa, sol, la
Micrologus, Guido D'Arezzo
26 İlahileri on telli santur
eşliğinde söylemeliyiz
Ordo Virtuturo,
Hildegard von Bingen
28 İlahi söylemek, iki kez
dua etmektir
Büyük Organuro Kitabı, Leonin
32 Vadide, ormanın
kenarında, bülbülün tatlı
tatlı şakıdığı o yerde
Robin ve Marian 'un Oyunu ,
Adam de la Halle
36 Müzik güldüren, şarkı
söyleten ve dans ettiren
55 Bu ziyafet . . . ilk kez
dinleyenleri şaşkına
bir bilimdir çevirdi ve kendine
Messe de Notre Daroe, hayran bıraktı
Guillaume de Machaut Sonata pian' e forte,
Giovanni Gabrieli
RÖNESANS 56 Lavtam, uyan!
Lachriroae, John Dowland
1 400-1 600
42 Son kırk yıldan önce
bestelenmiş bir tek müzik
BAROK
eseri bile ... dinlemeye 1 600-1 750
değer değil
Missa L'Hororoe arroe, 62 En muhteşem ve
Guillaume Dufay
maliyetli
eğlencelerden biri
43 Dil, görkemli bedenin Euridice, Jacopo Peri
gizemini duyurur
64 Müzik insanı bir bütün
Missa Pange lingua,
olarak etkisi altına almalı
Josquin Desprez
Vespers,
Claudio Monteverdi
44 Sesi ve duayı dinle
Spero in aliuro,
70 Lully, Fransız
Thomas Tallis
müzisyenlerin prensi
unvanını fazlasıyla
46 İtalyan müziğinin
hak eder
ebedi babası Kibarlık Budalası,
Canticuro Canticoruro, Jean-Baptiste Lully
Giovanni da Palestrina
72 İngilizce sözcüklerin
52 İlabilerin doğası bu - enerjisini ortaya
bizde tekrar etme isteği koymakta görülmemiş
uyandırıyor bir dehaya sahipti
Great Service, Dido ve Aeneas,
William Byrd Henry Purcell
54 Bütün Melodiler ve 78 Kilise, koroların
Madrigaller Usulca bağıra çağıra şarkı
Fısıldar söyleme yeri değildir
O Care, Thou Wilt Despatch Ein feste Burg ist unser Gott,
Me, Thomas Weelkes Dieterich Buxtehude
 7

80 Çağımızın yeni 128 Mozart, muazzam

Orfeus'u dehasıyla bütün
Concerti grossi, Op. 6, ustaları geride bıraktı
1\rcangelo Coreili Sol Minör Senfoni,
No. 40, K. 550,
82 Fransız ve İtalyan Wolfgang Amadeus Mozart
tarzlarının birleşimi,
müziğin kusursuzluğunu 132 Piyanonun amacı,
ortaya çıkarmalıdır tüm orkestranın
PiEJCes de clavecin, yerine bir tek müzisyeni
l•'rançois Couperin yerleştirmektir
Fa Diyez Minör Piyano Sanatı,
04 İngilizler tempo Op. 25, No. 5,
tutabilecekleri Muzio Clementi
müzikleri sever 108 Bach en harika
Su Müziği, yıldızları bulan bir 134 Müziğin gücüyle
ı orge Frideric Handel gökbilimci gibidir ölümün karanlık
Füg Sanatı, gecesinde neşe
90 Derin bir niyet Johann Sebastian Bach içinde yürüyoruz
aramayın, usta işi Sihirli Flüt,
eğlenceli denemelerin
KLASiK
Wolfgang Amadeus Mozart
tadına varın
H Minör Sanatı, 138 Yalnızca notalarımda
K. 9 "Pastorale", 1750-1 820 yaşıyorum
Domenico Scarlatti 3 Nolu Mi Bemol Majör
116 Fortesi gök gürültüsü, "Eroica" Senfonisi, Op. 55,
2 Bahar gelir kreşendosu çağlayan Ludwig van Beethoven
bütün neşesiyle gibidir
Dört Mevsim, Mi Bemol Majör Senfoni,
/\ntonio Vivaldi Op. 11, No.
Johann Stamitz
3,
ROMANTiK
8 Müziğin son ve 1 81 0-1 920
nihai amacı, 118 Opera tarihinin en
tanrının ihtişamını hareketli sahnesi 146 Kemancı, alışılmadık
yansıtmaktan başka Orfeo ve Euridice, bir birleşimdir...
bir şey olmamalıdır Christoph Willibald Gluck Yarı kaplan, yarı şair
Aziz Matta Pasyonu, Solo Keman için 24 Kapriçyo,
Johann Sebastian Bach 120 Eğitilmiş kuşlar gibi Op. 1, Niceola Paganini
değil, ruhumuzdan
106 Telemann bütün gelerek çalmalıyız 148 Bana bir çamaşır
övgülerin üzerindedir La Majör Flüt Konçertosu, listesi verin, onu bile
Sofra Müziği, WO 168, Cari Philipp besteleyebilirim
eorg Philipp Telemann Emanuel Bach Sevil Berberi, Gioachino
Rossini
107 Klavsen Tüm Ruhunu 122 Orijinal olmaya zorlandım 149 Müzik Aşkın
Kapiarnıştı Do Majör Yaylı Çalgılar Ta Kendisidir
Hippolyte ve Aricie, Dörtlüsü, Op. 54, No. 2, İyi Avcı,
Jean-Philippe Rameau Hoboken III:57, Joseph Haydn Cari Maria von Weber
8
150 Hiç kimse bir başkasının
üzüntüsünü hissedemez ve
hiç kimse bir başkasının
neşesini anlayamaz
Güzel Değirmenci Kız,
Franz Schubert
156 Müzik bir rüya gibidir.
İşitamediğim bir rüya
14 Nolu Do Diyez Minör Yaylı
Çalgılar Dörtlüsü, OP. 131,
Ludwig van Beethoven
162 Enstrümanıasyon her
şeyden önce gelir
Fantastik Senfoni,
Hector Berlioz
164 Yalınlık nihai başarıdır
Prelüdler, Frederic Chopin
166 Senfonilerimi kağıda
dökmüş olsaydım Opus
100'e ulaşırdım
1 Nolu Senfoni,
"Bahar" Sefonisi
Robert Schumann
170 Son nota kaybolup gitti. ..
alkış yağmurunun
arasında
Elijah, Felix Mendelssohn
174 İtalyan operasını
seviyorum ... öylesine
pervasız ki
La traviata, Giuseppe Verdi
176 Şeytanı tutan kişi,
sıkıca tutsun
Faust Senfonisi,
Franz Liszt
178 Dansçılar valsin baş
döndürücü labirentlerinde
neşeyle dönüp dururken
Mavi Thna, Johann Strauss II
179 Sudaki balık misali
müziğin içinde yaşıyorum
2 Nolu Sol Minör Piyano
Konçertosu, Camille Saint­
Saens
180 Opera insanları ağlatmalı,
dehşete düşürmeli,
öldürmeli
Yüzük Döngüsü,
Richard Wagner
188 Doğrudan tanrıdan
gönderilmiş gibi
1 Nolu Senfoni,
Johannes Brahms
190 Sahnede dans eden notlar
Fındıkkıran,
Pyotr Ilyich Tchaikovsky
192 Senfoni dünya gibi olmalı.
Her şeyi kapsamalı
Böyle Buyurdu Zerdüşt,
Richard Strauss
194 Duygusal sanat bir tür
hastalıktır
Tosca, Giacomo Puccini
198 Besteci söylemesi
gerekenleri sözcüklerle
ifade edebiliyorsa,
müzikle ifade etmeye
çalışmaz
Toprağın Şarkısı,
Gustav Malıler
MiLLiYETÇiLiK
1 830-1 920
206 Ata topraklarım benim
için her şeyden önemli
Satılmış Nişanlı,
Bedich Smetana
207 Mussorgsky, Rus
dahasının simgesidir
Bir Sergiden Tablolar, Modest
Petrovich Mussorgsky
208 Müziğimin içinde morina
balığının tadı olduğundan
eminim
Peer Gynt, Edvard Grieg
210 Farklı bir şeyler yapmak
istedim
Requiem, Gabriel Faure
212 Halkın müziği nadir ve
güzel bir çiçek gibidir
9 Nolu Senfoni,
Antonin Dvorak
216 Müzik, soyutun dilidir
Woodland Sketches,
Edward MacDowell
218 Bütün sanatlar içinde
en çok müzik ruhun
ifadesidir
Gerontius'un Rüyası, Edward
Elgar
220 Temalarıının kölesiyim,
emirlerine amadeyim
Finlandiya, Jean Sibelius

222 Evrensel bir vurguya
sahip İspanyol müziği
Iberia, Isaac Albeniz
223 Ritmik yetenekierin
muhteşem labirenti
Üç Köşeli Şapka,
Manuel de Falla
MODERN
1900-1 950
228 Senin dönüştüğün gölgeyi
görmeye gidiyorum
Pn9ude a l 'apres-midi d 'un
r. une, Claude Debussy
232 Kadınların zihinlerini
büyük ve zorlu işlere
çevirmesini istiyorum
The Wreckers, Ethel Smyth
240 Dinleyici hoşnutluk içinde
dinlememelidir
Pierrot lunaire, Op. 21,
Arnold Schoenberg
246 Hayatım boyunca
müziği hiç anlamadım
ama hissettim
Bahar Ayini, Igor Stravinsky
252 Durmadan kanat çırpar,
doldurur vadimizi
şarkılarıyla
Tarla Kuşunun Yükselişi,
Ralph Vaughan Williams
254 Ayağa kalk ve
uyumsuzluğunun
sorumluluğunu üstlen
4 Nolu Senfoni, Charles
Edward Ives
256 Hiçbir notarnı laf olsun
diye yazmadım
Parade, Erik Satie
9
258 Hayat tıpkı caz gibidir... 274 Gerçek müzik daima
doğaçlama yapıldığında devrimcidir
daha iyidir 5 Nolu Re Minör Senfonisi,
Op. 47, Dmitri Shostakovich
Mavi Rapsodi,
George Gershwin
280 Müziğim doğaldır,
bir şelale gibi
262 Uçurumun kıyısında
Bachianas brasileiras,
çılgın fantezi Heitor Villa-Lobos
Les Biches, Francis Poulenc
263 Ülkemin genç ruhuyla,
282 Hiçbir şeyi bu denli ilgi ve
anlayışla dinlememiştim
genç müziğiyle geliyorum Zamanın Sonu İçin Kuartet,
Sinfonietta, Leos Janacek Olivier Messiaen
264 Müzikal olarak, 284 Kaostan düzen
bu eserde bir tek yaratmalıyım
ağırlık merkezi yok
Zamanımızın Çocuğu,
Michael Tippett
Symphonie, Op. 21,
Anton von Webern
286 Müzik öylesine örülür ki
... sizi sıkı sıkıya sarıp
266 Sadece ve sadece kendi dünyasına götürür
müziğe aşık oldum Apalaş Baban,
Sol El İçin Piyano Konçertosu, Aaron Copland
Maurice Ravel
288 Beste yapmak, sisli bir
268 Bilim, müziği gençlik yolda araba sürmek
enerjisiyle doldurabilir gibidir
Peter Grimes,
Ionisation, Edgard Varese
Benjamin Eritten
270 Müziği ulus yaratır,
besteci yalnızca onu
düzenler
5 Nolu Yaylı Çalgılar Dörtlüsü,
Bela Viktor Janos Bartok
272 Taklitten nefret ediyorum,
klişelerden de
Romeo ve Juliet,
Sergei Prokofiev
273 Bali müziği hem primitif
hem de neşeli olan ritmik
canlılığını korur
Tabuh-Tabuhan,
Colin McPhee
10

316 Müzikte bir şeyler daha 324 Volkanik, yayılmacı, baş

ÇAGDAŞ iyiye veya kötüye gitmez;

evrimleşir ve kendini
döndürücü ve obsesif
Etudes, Gyorgy Ligeti
dönüştürür
298 Ses, doğanın sözcük Sinfonia, Luciano Berio 325 Müziğim kulaklar
dağarcığıdır için bestelendi
Yalnız Bir Adam İçin Senfoni, 318 Bana yalan söylüyorsanız, Uzaktan Aşk,
Pierre Schaeffer/Pierre Henry
katıksız bir yalan olsun Kaija Saariaho
Deli Bir Kral İçin Sekiz Şarkı,
Peter Maxwell Davies 326 Gökyüzü gibi mavi. ..
302 İnsanların yeni fikirler
bütün olasılıkların
karşısında neden
320 Esierin yerini uçuştuğu yerde
dehşete kapıldığını temponun alması mavi katedral,
anlayamıyorum; bana Altı Piyano, Steve Reich Jennifer Higdon
kalırsa eski fikirler
dehşet verici 321 Biz çok ilerideydik ... 328 Müzik basit yapı
4'33", John Cage çünkü diğer herkes çok taşlarını kullanır ve
geride durmuştu organik olarak gelişir
306 Müzikal zaman ve forma Einstein Kumsalda, In Seven Days,
bakışımızı değiştirdi Philip Glass Thomas Ades
Gruppen,
Karlheinz Stockhausen 322 Sanatın ilk amacı ... 329 Kim olduğumuzun
bizi değiştirmek olmalı ve ne olmamız
308 Müzisyenin rolü .. . Apocalypsis, gerektiğinin özü
R. Murray Schafer Alleluia, Eric Whitacre
sürekli keşiftir
Pithoprakta, Iannis Xenakis
Kaosu alıp bir düzen
323
oluşturabilirim 330 REHBER
309 Halkla kurduğum yakın Dördüncü Senfoni,
bağ, bütün eserlerimi
besleyen doğal topraktır
Witold Lutoslawski
340 SÖZLÜK
Spartaküs, Aram
Khachaturian
344DiZiN
310 Yürek parçalayan bir eser
Hiroşima Kurbanlanna Ağıt,
Krzysztof Fendereeki 351 ALlNTlLAR
312 Bir -izm haline geldikten
sonra, yaptığınız her şey 352 TEŞEKKÜRLER
ölüdür
In C, Terry Riley

314 Sessizlik kadar yoğun

olan bir tek dokunaklı ton
yaratmak istiyorum
November Steps,
Toru Takemitsu

••
NSOZ
Mliziğin bir büyüsü vardır. Bizi farklı dünyalara
1ıoLürür, içimizde dans etme isteği uyandırır veya bize
1· ,ıybettiğimiz sevdiklerimizi hatırlatır. Bir tek akar bile
1 ıızı gözyaşiarına boğabilir. Bin yılı aşkın bir süre Batı
ı l ı ı ııyasındaki insanlara haz ve ilham veren müzik türü
ollnümüzdeki adıyla klasik müzik- özel ve seçkin bir
ıl ı ı lanı olmaktan çok uzaktır. Klasik müzik bugün de
ı lıı ı l yicilere keyif vermeye devam eder. En çok
ııııvclığimiz filmlerde bizi duygulandırır. Gittikçe
yı ıkı> len senfonik tonlar bilgisayar oyunlarının
ı ı lwıyonuna drama katar. Gündelik pop şarkılarının
yıı ı ıısı ve melodilerinde saklıdır. Çok özel bir büyüye
rı ı h ıp tir; yüzyıllardır gelişip evrimleşmiştir ve siyaset,
ı·ıı ı ı afya, din ve birçok büyük bestecinin özel
ılıılı sıyla şekillenmiştir.
llrızon bir eserin neden, ne zaman veya nasıl ortaya
·ıi<Lığını hiç bilmeden sadece dinlemek ve kendinizi
ıınızığin akışına bırakmak yeterlidir. Ancak klasik
ı ı ı ı ızık kanonu, çok çeşitli tarz ve janrları kapsar ve çok
Jflll ış olduğu için göz korkutucu olabilir. Örneğin
O ı Lnçağ kilisesinin erken dönem müziği -kilise müziği
vı ıl hi- 19. yüzyılda Çaykovski veya Brahms gibi
r ı ııııcıntik bestecilerin yönetiminde senfoni
ı ır i((Jstralarının çağı! çağı! akan müziğinden ya da 20.
y ı ı zyılın başlarında Schoenberg'in atonal
ı lı11 ıoylerinden ayrı bir sonik dünyadır. Zaman zaman
yı ı ı ı ses dünyalarını keşfetmek, alışılmadık ve hatta
1 ı ı ı, ız rahatsız edici gelebilir; zaten besteci de tam
ı ıl, ır nk bu etkiyi yaratmak istemiş olabilir.
lııı:;ik Müzik Kitabı'yla bin yıllık büyük müzik
ıııa ılerinin bağlamını keşfedeceksiniz. Bestecilerin
1 ıııı olduğunu ve neden beste yaptıklarını anlamak,
ı l l ınm verici olabilir ve müziği dinlerken yeni bir zevk
vı kavrayış katmanı ekleyebilir. Vivaldi 'nin konçerto
lııı ınunun potansiyelini ilk kez açığa çıkardığını ve
ı;ııl ııetinin İtalya' dan Almanya'ya yayılarak Johann
�;, b stian Bach adlı genç orgcuya ilham verdiğini
ı ıcı ı ndiğinizde Dört Mevsim gibi bilindik bir eser
yı pyeni bir rezonans kazanır.
11
Beethoven'in hayatının sonlarına doğru sağır
olduğunu biliyor olabilirsiniz ama hangi eserlerini
besteleyip hiç dinleyemediğini öğrenmek, dinleme
deneyimine keskinlik ve artan bir hayranlık duygusu
katar. Mozart'ın aslında 18. yüzyıl popstarı olduğunu
fark etmek, Figaro'nun Düğünü'nü bir kez daha
denemenizi sağlayabilir. İktidar, himaye ve sansür, en
çok sevilen eserlerden bazılarının ortaya çıkışında rol
oynamıştır. Bu kitapta keşfedeceğiniz gibi gerçek
hayattan dramlar ve skandallar, sahnedeki ve
orkestradaki müzikal dramla genellikle örtüşür.
Elinizdeki kitap, sizi bu dünyaları keşfetmeye
çağırıyor. Sizi müzik tarihinin farklı dönemlerinde
yolculuğa çıkaran ve klasik müziğin en büyük
eserlerinden bazıları hakkındaki anlayış ve takdirinizi
derinleştiren eşsiz bir rehber olacak. Klasik müziği
seven ama şimdiye kadar müziğin sözcük dağarcığının
ve müzik kuramının temel öğelerini henüz tanımayan
kişileri memnun edecek. En önemlisi de umuyorum ki
müzikle dolu sayısız saat geçirmenizi sağlayacak.
Klasik müziğin özünde de tüm müziklerde olduğu gibi
tutku vardır. Geçmişin önemli eserlerinin yüzyıllardır
varlığını koruması, çağdaş bestecilerin bunların
güzelliğiyle boy ölçüşebilecek eserler üretmeye
çalışması, milyonlarca kişinin bu eserleri bugün de
çalıp dinlemeyi sevmesi ve kendinden geçmesi bu
nedenledir. Bizi bekleyen o kadar harika, tutkulu müzik
var ki! Bu kitabın gözlerinizi ve kulaklarınızı bu
müziklere açması dileğiyle...
Katie Derham
14 GiRiŞ
I
nsan kültürünün en azından
Neolitik Dönemden itibaren
önemli bir parçası olan müzik,
her uygarlığın özelliğidir. Mağara
resimleri, freskler ve arkeoloji bize
bunu gösterir. Genel olarak adlan­
dmldığı şekliyle "klasik müzik",
Ortaçağdan günümüze evrimleşen
Batı uygarlığının müziğidir. En
geniş anlamıyla, kimi insanların
düşündüğü gibi sadece orkestra
veya piyano müziğini değil çok
geniş bir müzik yelpazesini kapsar.
Bu kitap klasik müziğin Avrupa
kültürünün önemli bir parçası ola­
rak gelişmesini ve ardından tüm
dünyaya yayılmasını, yüzyıllar
boyunca evrimleşerek dinleyici kit­
lelerine keyif, şaşkınlık ve bazen de
kafa karışıklığı yaşatmasını incele­
mektedir.
Cesur Atılımlar
Ortaçağ kilise müziği ve saray
azanlarından 21. yüzyılın avangart
müziğine kadar bir müzik geleneği­
nin gelişimi genellikle kademe
kademe artar ama heyecan verici
yeniliklere de sahne olur. Örneğin
16. yüzyılın sonlarında sahnelenen
ilk operalar, hem kutsal hem de
seküler müzikte devrim etkisi
yaratmıştır. Beethoven'in "Eroica"
Senfonisi, çığır açan yapısı ve kla­
sik kurallara uymayışı nedeniyle
19. yüzyılın başlarındaki dinleyici
kitlelerini şoke etmiştir. Yüzyıl
sonra Igor Stravinsky'nin Bahar
Ayini eseri de Paris'teki galasına
katılanları şaşkına çevirmiştir.
Bu tür sıçramalar, klasik müzi­
ğin ana dönemlerini tanımlar: Erken
Müzik, Rönesans, Barok, Klasik,
Romantik, Ulusal, Modern ve
Çağdaş. Ancak bunlar çok genel
ayrımlardır; her birinin içinde farklı
tarzlar vardır ve aralarındaki sınırlar
da net değildir.
Kilisenin Rolü
Sanatın diğer formları gibi müziğe
de parlak dehaların yanı sıra dış
etkiler şekil vermiştir. Bu dış etkile­
rin ilki Kilise'ydi. Klasik Batı Müziği,
Kilise'nin egemen olduğu bir
••
Müzik
insanlar arasındaki
sosyal iletişimdir,
bir dostluk göstergesidir,
üstelik en güçlüsüdür.
Malcolm Arnold
''
((
Avrupa'da ortaya çıktı. Ruhban
sınıfı, ciddi bir siyasi gücü ellerinde
bulundurmanın yanı sıra toplum­
daki yegane öğrenim kaynağını
sunuyordu. Eğitimliler için müzik,
eğlence değil ibadet eyleminin bir
parçasıydı. Keşişler tarafından hiç­
bir enstrüman eşlik etmeksizin söy­
leniyordu.
"Yeni Sanat"
Kilise, kutsal metinlerin basit oku­
nuşunda değişiklik yapılmasına
yüzyıllar boyunca direndi. Kutsal el
yazmalarında "neuma" adı verilen
çekim işaretleriyle gösterilen iniş ve
çıkışlara uzun süre sadık kahnsa da
en nihayetinde yeni fikirler kendi
yolunu buldu. 11. yüzyıl İtalya'sında
keşiş Guido d 'Arezzo'nun icat ettiği
nota sistemiyle birlikte, koro üyeleri
ezgilerde basit arınonileri söyleye­
bilmeye başladı ve ardından bunları
başka melodilerle süsledi. 14. yüz­
yılda Ars nova "Yeni Sanat" olarak
selamianan "polifoni," yani çoksesli­
lik ortaya çıktı. Besteciler çok geç­
meden kilise orgunun eşlik etmesi
gibi başka yeniliklere de imza attı­
lar.
Kilise, müzik ve genel olarak kül­
tür üzerindeki kontrolünü kaybet­
meye başladı. Rönesans adlı yeni
kültürel hareketin doğuşu ile bir­
likte bu süreç ivme kazandı. Seküler
müziği çevreleyen tabu ortadan kal-

1 1rıcrı, besteciler kendilerini daha
ı ız 1111 c ifade etti ve özellikle müzi-
1111 lı, sılması ve yayılmasını kolay­
II:JLıınn yöntemin icadının ardın­
ılıııı bu bestecilerin müziği tüm
twıupa'ya yayıldı. Artık Kilise tara­
lı ı lılıı n kontrol edilmeyen müzisyen­
lı ı ILalya, Fransa, Britanya ve
llııll;1nda'nın aristokratik sarayla­
lllilin ış aramaya koyuldu. Eğlence
ı 1 1 i 1ınanın karşılığında rahat bir
yuıı 1 ın sürdüler.
Kıl ise yine de gücünün bir kıs-
1ı1ı ı 1 ı korudu ve Reformasyon'un
ı ı ııl ı ı ıclan Kuzey Avrupa'daki
l'ı11t.osLan kiliselerinde daha sade
lııı müzik tarzı hakim olurken,
l'ııı.cılık otoriteler de çokseslilik kar­
ıııı HJilSını dindirmeye çalıştı.
llıı:ıı.c cıler daha basit ama daha
ı ll· ı loyici bir armonik tarz geliştirdi.
ll ı lO' cia Monteverdi'nin Vespers
( 1\ IH;nm Duası) adlı eseri heyecan
vı •ı ıcı yeni tarzın öğelerini katarak
1 ııt.ı;n 1 müzikte bir çığ ır açtı.
Müzikal Patlama
1\ v ı ıı tarihlerde Floransa' da
'U 1ınerata de'Bardi" (Ozanlar
ı lı lı1:-;ı) adıyla bilinen bir grup entc­
lı l• ı. u 1, yepyeni bir eğlence formu
llıı•t.Lı: Müzik ve dramayı birleştire­
H •i< operayı yarattı. Besteci ve per­
lıırın o nsçılara hamilik etmeye
• lı ıvıım eden aristokratik saraylarda
lı IŞnrıya ulaşılmasının yanısıra,
kamuoyunda da opera ve genel
anlamda müziğe dönük artan bir
talep vardı. Bunun sonucunda opera
binaları, konser salonları ve tiyatro
binalarma yatırımlar yapıldı.
Barak dönemi ilerledikçe, J. S
Bach ve George Frideric Handel
gibi besteciler, aristokrat hamileri­
nin sağladığı orkestralardan fayda­
lanarak gittikçe daha karmaşık
eserler üretti. Genellikle titrek ses­
ler ve diğer süslemelerle bezeli ve
bazen baş döndürücü şekilde vir­
tüözik olan "Yüksek Barak" müziği
çok dokunaklıydı. Dinleyiciler bir
süreliğine orkestral parçaları, ope­
raları ve koro eserlerini dinlemek
için konserıere akın etti ama daha
sonra Aydınlanma, Akıl Çağı baş­
ladı ve moda değişti. Denge ve ber­
raklığı vurgulayan daha zarif müzik
için talep oluştu. "Klasik müziğe"
adını veren Klasik dönemin kapıları
aralandı.
Kısa bir süre sonra, Mozart,
Haydn ve Beethoven gibi Klasik
besteciler, modern konser repertu­
arlarını dolduran müzikal formları
yerleştirdi. Dört hareketli senfoni,
solo konçerto ve yaylı çalgılar dört­
lüsü de bu müzikal formların ara­
sındaydı. Yükselen orta sınıf boş
zaman kavuşunca, müzik evlerde
de popüler hale geldi. Piyano da
dahil müzik enstrümanları daha
makul fiyatlarla satın alınabildi.
GIRiŞ 1 5
Romantik Dönem
Klasik dönem, kalıcı etkisine rağ­
men neredeyse başlar başlamaz
yerini yeni bir kültürel harekete
bıraktı. Romantizm, bireye yaptığı
vurguyla Avrupa'da hızla yayıldı ve
ifade, berraklığın önüne geçti.
Besteci yeni ses arayışlarıyla klasik
formların sınırlarını zorladı. Resim,
edebiyat, manzaralar ve insan dene­
yimi gibi müzik dışındaki kaynak­
lardan ilham almaya çalıştılar.
Romantizm esasen bir Germen
hareketi olsa da bireye yaptığı
vurgu, müziğin eski rejimindeki
Avustralya-Almanya
egemenliğinden kopmak isteyen ve
ulusların müziğini savunan ulusalcı
besteciler dalgasını tetikledi. Rus
ve Çek besteciler, eserlerine halk
müziği ve temalarından öğeler
katmaya başladı. Daha sonra
''
Müzik hangi tutkuyu
alevlendirip yatıştıramaz ki!
John Dryden
''
1 6 GiRiŞ
Avrupa'nın diğer bölgelerindeki
besteciler de bu kervana katıldı.
19. yüzyılın sonlarına doğru,
Germen Romantizminin aşırılıkları,
Batı müziğinin temellerinin -majör
ve minör arınonileri temel alan yapı­
nın- sarsılmasını hızlandırdı. Takip
eden yüzyılda besteciler yalnızca
taze bir tarz bulmaya değil, yepyeni
bir müzikal dil bulmaya çalıştı.
Ortaya çıkan çok sayıdaki koldan
ikisi çok etkili oldu: Arnold
Schoenberg tarafından öncülüğü
yapılan ve Pierre Boulez tarafından
rafine edilen 12 notalı "serializm"
(sericilik) ve müziğin kompozisyonu
veya performansında şansın da rol
oynadığı "aleatorisizm".
Yeni Etkiler
Bu müzikal denemeler, cazın evrimi
ve daha sonra da pop ve rock müzi­
ğin patlamasıyla aynı döneme rast­
ladı. Pop ve rock müziğin ritmik
temposu, hemen etkisini gösterdi
ve dinleyicilerin yeni klasik müzi­
ğin ve hatta genel olarak klasik
müziğin alışılmadık seslerinden
uzaklaşmasınA neden oldu. Yine de
popüler müzik, klasik bestecileri
etkiledi ve onlara ilham verdi.
Fikirlerin karşılıklı etkileşimi, kla­
sik forınıara yeni bir hayat verdi.
Modern teknolojinin olanakların­
dan da yararlanılmaya başlandı.
Karlheinz Stockhausen gibi beste-
ciler, elektronik stüdyonun potansi­
yelinden ve kayıt ekipmanındaki
muazzam ilerlemelerden fayda­
landı.
Günümüzde dinleyicilerin zevk­
lerinin daha çok bilincinde olan
kimi besteciler, 50 yıl öncesine göre
daha erişilebilir bir tarzda eserler
yazıyor ama bunun yanı sıra dene­
meler yapmaya devam ederek
müziği, video, tiyatro ve küresel
etkilerle birleştiriyor.
Müziğin Öğeleri
Bu kitapta açıklanan fikir ve yenilik­
leri anlamak için Klasik Batı
Müziğinin yapıtaşlarına aşina
olmak da fayda vardır. Bu yapıtaşla­
rının birçoğu, Antik Yunanlılar tara­
fından formüle edilen kavramlardan
yararlanan Ortaçağ keşişlerince
tasarlanmıştır.
Notalar, ister söylensin ister bir
enstrümanla çalınsın hertür müzi­
ğin temel materyalidiL Notaların
perdesi, sesin özellikle diğer ses­
lerle ilişkili olarak ne kadar yüksek
veya alçak olduğu harflerle (A, B, C
vs.) harfleriyle temsil edilir ve bazen
notaları yarım ton yükselten veya
alçaltan "değiştirme işaretleriyle"
(diyez ve bemol) düzenlenir. Klasik
müzik tarihinin büyük bir kısmında
melodiler (nota örüntüleri) müzik
eserinin modunu belirleyen majör
ve minör gamlar veya anahtarlar-
dan notalar kullanılarak bestelen­
miştiL Anahtarlar aynı anda iki
veya daha çok nota çalınırken
arınoniyi düzenler. Belirli nota kom­
binasyonları -akorlar- uyumlu veya
armoniktir, bazıları ise uyumsuz ve
katıdır. Majör akorlar kulağa daha
neşeli gelirken, minör akarlar daha
kederlidir.
Barak, Klasik ve Romantik
dönemlerin bir özelliği, majör-minör
tonatile sistemiydi. Bu sistemde
"tonik" adı verilen bir anahtar nota,
kompozisyonun etrafında döndüğü
çekim merkezidir. Tonikten uzak­
laşmak gerilim yaratırken, toniğe
yaklaşmak gerilimi çözer.
Müzikal Formlar
Müziğin farklı tarzları, müziğin
yapısının belirli yönlerini vurgular.
''
Ritim ve armoni,
ruhun derinliklerine
inmenin yolunu bulur.
Plato
''
 GiRiŞ 1 7

l•:r lwn Barok döneminde yaygın ola­ ortaya çıkmıştır: "a kapella" (çalgı yanı sıra müziğiyle belli bir tarz
r ı1l< l<c rşımıza çıktığı gibi bazıları eşliği olmadan söylenen şarkılar), veya dönemi anlatan daha az
ı ı ııılncliye odaklamr ve belki de buna solo enstrümanlar (örneğin piyano), tamnmış kişilere de yer vereceğiz.
11 ırronik bir vakalle eşlik eder. küçük oda gruplan (örneğin yaylı Bunları kronolojik sırayla ele alaca­
l lıı1.ıl nı da melodileri birbirine çalgılar dörtlüsü) ve eksiksiz konser ğız; toplum ve kültürü nasıl yansıt­
11yı l ı ı ı ur; yani iki veya daha çok orkestrası (telli çalgılar, tahta nefesli tıklarılll görmek için hepsini daha
ı ı ııılcı<liyi Klasik Batı Müziğinin çalgılar, pirinç nefesli çalgılar ve geniş bir tarihsel perspektife otur­
lı ır ıı ın layıcı özelliklerinden biri olan vurmalı çalgılar çalan yetmişten tacağız.
1 ıııımışık çokseslilik içinde har­ fazla üyeden oluşan -1950'lerden iti­ Her makalede müzikte belirli bir
ıtlllıılnr. baren elektronik teknolojisinden de gelişimi örnekleyen bir müzik ese­
M üzikal form veya müzik eseri­ yararlanan- orkestralar). rine odaklanacağız. Bu eserin öne
lılır ı; kli de önemlidir: Eser bariz bir çıkan özelliklerini ele alacağız ve
l1ı�!1ınde farklı kısımlardan oluşabilir Kitap Hakkında eseri aynı bestecinin diğer eserle­
vı 1 ıu kısımlar kontrast anahtarlarda Bu kitapta bestecilerin bu müzikal riyle veya aynı tarzdaki diğer eser­
ı ıl ılıılir. Örneğin basit bir "ABA" for­ öğeleri bir araya getirerek klasik leile bağlantılı olarak değerlendire­
r ıliiJıcl müzikal bir fikir takdim edi­ müziğin farklı türlerini geliştirme­ ceğiz. "Kısaca" ve "Ayrıca Bakınız"
l ı ı, lı u nu ikinci bir fikir takip eder ve sini ve bunları etkileyen faktörleri başlıklı kısımlarda konuyla ilgili
ılıılııı sonra açılış fikri tekrarlanır. açıklayacağız. Klasik Batı diğer müzik eserlerine değineceğiz.
Mıızıl< 1 formlar, Franz Schubert ve Müziğinin tarihindeki önemli kilo­ Bütün büyük müzik eserleri bir
llııl ıı ıL Schumann tarafından popü­ metre taşlarını ortaya koyacağız; tarafa, her büyük besteciyi incele­
lllı lıule getirilen Lieder gibi basit büyük besteciler ve eserlerinin mek bile mümkün olmadığından
J ııl< ıl rdan, çok hareketli senfonile­ kitabın sonundaki Dizin kısmında
ı ıı ı lmrmaşıklığına kadar uzamr. diğer önemli besteciler ve eserleri
ı ııııl yiciler için bir Rönesans şarkı­ hakkında detaylar paylaşacağız. •
ııyl!l ksiksiz bir 19. yüzyıl senfonisi
ııı ıııın daki en kayda değer fark,
vııl<nl ve/veya enstrümanıarın sesi­
••
ıl ır Tarih boyunca yeni müzik ens­
Müziğin bir avuç
lıılllı nları icat edilmiş ve mevcut "estet" için yazıldığı
11l ıııl r geliştirilmiştir. Besteciler ve günler geride kaldı.
ı ı nızisyenler yeni seslerle çalışma Sergei Prokofiev
ıılı ıııo ğı bulmuştur.
Bu enstrümanıann her biri ken­
ı l ııı özgü bir tım veya tona sahiptir ''
vı zaman içinde enstrümanlarla
ııı ııl rin farklı kombinasyonları
20 GiRiŞ

Papa I . Gregory
Kilise genelinde
yalın ezgi
geleneklerini bir
araya toplayarak
birleştirmeye çalışır.
Frenk hükümdar Şarlman,
müzisyenlerine Romalı
şarkıcıların nüanslarını
kullanma talimatı verir ve
neumatik nota sisteminin
gelişimine yol açar.
Notaların A'dan G'ye
kadar harflerle
adiandınidığı ilk eser
olan Musica enchiriadis
(Müzik El Kitabı) anonim
olarak yayınlanır.
Hildegard von Bingen'in
Ordo Virtutum (Faziletler
Geçidi) adlı müzikal oyunu,
insan ruhu üzerinde
Faziletler ve Şeytan
arasındaki savaşı anlatır.

i
v.&OO
i
v.BOO
i
v.875
i
v.1 1 51

v.750 v.850 v.1 026

Fransız Karolenj Latince Ayinin Guido d'Arezzo

hükümdarların özel bir ilahi
görevlendirmesiyle Roma ve melodisiyle söylenen
Gallik ilahilerin sentezi olan sekansın gelişimi,
Gregoryen ilahi gelişir. dini müziği yeniden
tanımlar.
Micrologus eserini
kaleme alır ve İtalya'nın
Taskana bölgesindeki
Arezzo Piskoposu
Tedald'a ithat eder.

K
lasik Batı Müziği adıyla
bilinen müzik, Avrupa'da
Ortaçağ Kilise müziğinden
evrimleşmiştir. Bunun da kökleri
Yahudi dini müziğine ve klasik
Roma ve Yunan müziğine dayanır.
Bu erken dönem müzik hakkındaki
bilgilerimiz sınırlıdır. Sözlü bir
gelenek olarak müzisyenler tarafın­
dan ezberlenerek kuşaktan kuşağa
aktanlmıştır. Kesin olarak bildiği­
miz sınırlı bilgiler de çağdaş anlatı­
lardan gelir. Ancak Kilise okurya­
zarlığı fiilen kendi tekelinde
bulundurduğu için bu kaynaklar
neredeyse tamamen kutsal müziği
açıklamaya yeter.
Kilisenin Rolü
Klasik müziğin öyküsü, ibadet
eylemlerinin parçası olarak keşişler
tarafından söylenen kutsal Latince
metinlerle başlar. Bu performans
çok basittir; hiçbir enstrüman
olmadan tamamen vokaldir ve bir
tek müzikal çizgiden oluşur.
"Monodi" adı verilen bu müzik, bir
tek kişi veya tek sesli bir koro tara­
fından söylenebilir. Bu ilahilere
"yalın ezgi" [plainchant] denir.
Zamanla her bölgenin kendi ilahi
seçkisi oluşsa da 7. yüzyılın başla­
nnda Papa Gregory, (kilisede ayin)
liturjik pratiği birleştirme çabalan­
nın bir parçası olarak yalın ezgiler­
deki bölgesel çeşitliliği derlemek,
sınıflandırmak, standart hale getir­
mek ve öğretmek için hareket geçti.
Bu yalın ezgilerin tüm
Hristiyanlık dünyasında standart
hale gelmesini sağlamak için bir
tür nota sistemi geliştirildi.
Melodinin şeklini grafiksel olarak
göstermek için metnin üstüne
"neuma" adı verilen semboller
eklendi. 9. yüzyılda değişim hız-
landı: Kilisedeki standart ayin şekli
olarak Aşai Rabbani Ayini resmi­
leşti ve ayinin çeşitli kısımlan için
spesifik yalın ezgiler tayin edildi.
Nota sistemi de gelişti; notalann
perdesini belirtmek için kullanılan
yatay çizgide her notanın ne kadar
yüksek veya alçak olduğu göste­
rildi.
Müzikal olarak en önemli
gelişme, "organum" adındaki basit
armoni formunun ortaya çıkışıdır.
Yalın ezgiler bir tek müzik çizgisin­
den oluşurken, organuro iki ve daha
sonra üç, hatta dört çizgiye çıkar.
Vakallerden biri yalın ezgiyi söyler­
ken, diğeri birkaç nota yukarı veya
aşağıdaki paralel bir müzik çizgi­
sini söyler.
Müzik ilerleyen yıllarda daha
karmaşık hale geldikçe, müziği
kağıda dökme yöntemleri de gelişti.
1 1 . yüzyılda modern nota sistemi-
 ERKEN 1 000-1 400 21

Adam de la Halle'nin Anonim yazarlar Fransız besteci

ilk seküler Fransız oyunu tarafından bestelenen Guillaume de
olarak kabul edilen Tournai Mass, bilinen Machaut Messe de
Robin ve Marian'un ilk çoksesli ayin Notre Dame adlı
Oyunu adlı eseri düzenlemesi olarak çoksesli ayinini
Napali'de sahnelenir. kağıda dökülür. besteler.

i
v.1 280-83
i
v.1 320
i
Y.1 360-65

Y.1 1 70 Y.1 300 Y.1 350

1' ııııı'Le Leonin Büyük Müzik kurarncısı Toulouse Mass üç ses

r ırı/llrıum Kitabı adlı Johannes de için mevcut
ro .ı ııııı cle yalın ezgi ve Garlandia'nın De matetlerden
ı,·ııl<ı:Pslilik arasında mensurabili musica uyarlanmış çoksesli
l<öprü kurar. eseri, moda! ritmik Ayin bölümlerini
sistemleri açıklar. bir araya getirir.

ı111zııı öncüsü olan sistem ortaya
'· ıl< lı Dört veya daha fazla yatay
ı, ı;o. ııclen oluşan porte üzerinde
ı ı ıl lı �?ekillere sahip noktalar kulla­
ı ı ılııı. ıya başlandı.
Müziğin Yayılması
1 l ı ıt. .ısyon sadece performansın
ıl ıııclmt hale gelmesine katkıda
lıııl ı ınmakla kalmadı, müzisyenle­
ı ııı yeni müzik yazabilmesini de
ı ırıl.ıclı. 12. yüzyıldan itibaren
vıız ı l,ın yeni müzik parçaları bugün
1 lı ı·: ı k müzik olarak bilinen müziğin
lı, ıı,:lıı ngıcına işaret eder. Müzik
ııı ı. ık anonim değildi ve sözlü ola­
llıi< il klarılmak zorunda da değildi.
llıı cia bestecilerin ve bestelerin
ı ıı ı.. ıya çıkmasına zemin hazırladı.
ltıı yeni besteci kuşağı, yenilikçi
lı l• ı ı ı k ler denemeye açıktı. Birden
ı ·ı ıl< sesin yalın ezginin melodisine
p.ıı ili l olarak şarkı söylediği basit
armoni formu, yerini daha karma­
şık bir tarza bıraktı. Çoksesli
formda her ses kendi melodisine
sahipti. Paris'te Leonin ve
Perotin'in öncülüğünü yaptığı bu
yeni teknik hızla Avrupa geneline
yayıldı.
Seküler müzik de gelişti. Gezgin
ozanlar, aristokratik saraylarda ve
sokaklarda insanları eğlendirdi.
Trobador, trouvere ve benzeri yerel
adlarla bilinen bu ozanlar aynı
zamanda besteci ve performans­
çıydı. Kilise müzisyenlerinin
aksine şarkılarını enstrüman eşli­
ğinde söylüyorlardı. İnsanların
dans etmeleri için sadece enstrü­
mantal müzik yapmış olmaları da
muhtemeldir. Ancak seküler müzik
halen sözlü bir gelenek olduğu için
bunların hiçbir örneği günümüze
ulaşmadı. 14. yüzyılın ortalarında
vokal çizgilerin iç içe geçtiği çok-
sesli müzik Ars nova yani " Yeni
Sanat" adıyla anılmaya başlandı ve
bu tekniğe hakim olan besteciler,
katedraller için ayinler yazmakla
görevlendirildi.
Bu yeni tarz yalnızca Hristiyan
Ayinleri için geliştirilmedi.
Besteciler aynı çoksesli tarzda
"motet" adı verilen daha kısa şarkı­
lar da yazdı. Bazılarının sözleri kut­
sal metinlerdi ama birçok "ciddi"
müzisyen seküler şiirler için de
çoksesli matetler yazdı. Ortaçağ
kapanırken ve Rönesans başlarken,
Kilisenin müzik tekeli zayıfladı.
Kutsal ve seküler müzik artık yan
yana gelişmek üzereydi. •
22
YAKLAŞIM
Yalın Ezgi
ÖNCE
y. Mö 1400 Kuzey Suriye'deki
Ugarit antik şehrinde bulunan
kil tablette dini külte ait bir
ilahi yazılıdır. Kil tablette
parçalar halinde müzikal
notasyon yer alır.
y. MÖ 200- MS 100 Türkiye' de
Efes yakınlarındaki bir
şehirdeki mezar taşında
bulunan "Seikilos'un Şarkısı"
notaya dökülmüş en eski,
eksiksiz müzikal bestedir.
SONRA
1 562-63 Katalik Kilisesinin
Trent Konsili, yalın ezgilerin
süslenmesiyle elde edilen
"sekansların" söylenınesini
yasaklar.
1896 Benedict Abbaye de
Solesmes keşişleri, yüzyıllardır
kullanılırken tahrif edilen
Gregoryen ilahileri daha saf ve
standart bir metin olarak
yeniden düzenlemek için Liber
Usualis eserini yayınlar.
iLAHi OKUMA
S4'NATI, KEŞiŞiN
SILAHIDIR
YALlN EZGi (6-9. YÜZYlL), ANONiM
H
ristiyan Kilisesi ilk başta bir
Yahudi mezhebi olarak
ortaya çıktığı için yeni inan­
cın evrimleşen ayin ve tören şekilleri
Yahudi ibadetinin birçok özelliğini
paylaşıyordu. Kutsal metnin ve dua­
nın tekrar tekrar söylenınesi veya
okunınası da ortak noktalardan
biriydi. Spesifik olarak Hristiyanlık
yeni Kilisenin kutsal günlerini ve bay­
ramlarını vurgulamak için ilahi
okuma, kutsal metinleri okuma ve
dua etmenin yanı sıra Son Yemeğin
yeniden canlandırılması (daha sonra­
dan Aşai Rabbani) gibi özel törenlere
odaklandı. Zamanla bu ayinler Kutsal
Görev veya "Saatler" ayinlerine
dönüştü ve Roma Katalik ibadetinin
temeli atılmış oldu.
Ayin Ezgileri
Hristiyanlık Kutsal Topraklardan
yayıldıkça, ayinler ve törenler de
Hristiyanlığın kök saldığı yerlerdeki
toplulukların kendi dilinde, örneğin
Filistin' de Ermenice ve Roma' da
Yunanca gerçekleştifilmeye başladı.
Sonuç olarak, farklı ilahi tarzları
evrimleşti. İberya' da Mozarabik,
Roma egemenliğindeki Galya' da
Gallikan ve 4. yüzyılda Milana pisko­
posu olan Aziz Ambrose'den adını
alan Ambrosyen tarzları bunların
arasında yerini aldı.
Bu erken ayınler arasından yal­
nızca Roma ilahileri ve Ambrosyen
ilahiler belirgin bir şekilde günü­
müze ulaştı. Bunlar basit oldukları
için "yalın ezgi" adıyla (Latince can­
tus planus sözcüğünün doğrudan
çevirisi) anıldı. Melodilere hiçbir
enstrüman eşlik etmiyordu. Dualar,
ilahiler ve kutsal metinlerin konuş­
maya yakın, serbest bir ritimde
Aziz Ambrose'yi çalışırken
gösteren ahşap heykel (y.1500). Romalı
piskopos, ilahiyi veya "kutsal şarkıyı"
kilise ibadetinin temel bir parçası
olarak görmüştür.

Ayrıca bakınız: Micrologus 24-25 • Büyük Organum Kitabı 28-31 • Messe de
Notro Dame 36-37 • Canticum Canticorum 46-51 • Great Service 52-53
.#cc/ � ?
r-
O D I € CA N
,J ..r
r .A � .n u s
" 1(
b t f puc- q u em gıg
ll / ı/ � ? l c/ u
rı cbAr- tnefıfAb l rrtr a nro
-
� l v / / � J' ,J'
• �
nd cmltı b
-rt. mp o m pa-rer tretı
ı ıl ı ı ı ı masından ibaretti; ölçülü olma­
y1 ı ı ı düzyazı tarzını yansıtıyordu.
ıpılcmdırılmamış olmasına karşın,
1 ıt ı ı ı ıuzik büyük ölçüde antik Yunan
ı ı ı1 ıı lı ı l sistemini esas aldı. Oktavlar
l ıı ııı t.on ve iki yarım ton olmak üzere
l ııpl. ı ı n yedi notadan oluşuyordu. İki
ı ı ı ı ı ızgi vardı: dönüşümlü ve karşı­
l ı ! l ı Dönüşümlü ezgiler daha süs­
l ı ıyı l ı ı , sola söyleniyordu ve koro
l ıı ı ı ı. ı cevap veriyordu. Koro ve toplu­
l ı ı l< ı ı r asında karşılıklı söylenen anti­
fı ıı 11 ıl ılahiler ise daha basit melodi­
lı ıı ı • wıhipti.
Homa ilahileri de, Ambrosyen ila­
l ı ı lt •ı ele bu formları paylaştı. Ancak
1\ ı ı ı l ırosyen yalın ezgiler nota dizisi
l ıı ı lwnından daha pürüzsüz daha
ı l ı ı ın tikti. Ayrıca bir hecede birden
ı •ı ıl< notanın kullanıldığı "melisma"
ı ır J:t ndan daha çok faydalandı. Bu
ı 11 z, Ortadoğu ve Asya şarkılarında
l t � ı lı •n kullanılır.
ll k binyılın ortalarına doğru farklı
. ıyı ı ı lerde okunan binlerce ilahi vardı.
ı , ıı.ı ı ı ıik pratiği birleştirmek isteyen
ı 'ı ıpn I. Gregory (görev süresi 590-
� 4
fs ı � o
/ ll
"''1
10. yüzyılda yaşayan, i riandalı keşiş
Aziz Thatila'ya ait Hodie Cantandus
("Bugün ilahi söylemeliyiz") adlı
Gregoryen ilahide Latince sözlerin
üzerinde neuma işaretleri yer alır.
604) benzersiz tarz ve geleneklerin
çeşitliliğine son verdi. Roma ayininin
müziğini birleştirdi ve anlatıldığına
göre gelişen repertuara gerçek değe­
rirıi vermek için bir schola cantorum
("koro okulu") kurulmasını teşvik etti.
Repertuarın Genişlemesi
İlk Kutsal Roma imparatoru
Şarlman'ın (742-814) döneminde
Roma ilahileri, yaygın olarak kulla­
nılan Gallikan tarzın öğeleriyle sen­
tezlendi. Genişleyen bu koleksiyon,
Katalik Kilise müziğinin merkezinde
olmayı sürdüren Gregoryen ilah ile­
rio temelini oluşturdu. Yalın ezgi,
Ortaçağ ve Rönesans müziği ve
nota sisteminin de temeliydi. Nota
sistemi, kağıda dökülen ilahilerio
porte ve neuma veya notalarını esas
aldı. •
ERKEN 1 000-1 400 23
Aşai Rabbani Ayini
Aşai Rabhani (Komünyon) Ay­
ininin son şeklini alması en
azından 1 1 . yüzyılı bulur. Ay­
inin müzikleri " Gradual" adıyla
bilinir. Bu ilahi kitabı, hafta bo­
yunca aynı kalan ilahiler ve
Kilise takviminde güne ve za­
mana özel ilahiler olmak üzere
iki bölüme ayrılır.
Ayinin aynı kalan kısmı beş
parçadan oluşur: Bunların ilki
olan Kyrie eleisan ( " Rab, Bize
Merhamet Göster") Yunanca
antik bir metindir (Roma'da 4 .
yüzyıla kadar ibadet dili Yu­
nancadır); ikincisi Gloria in ex­
celsis Deo ( " Göklerdeki Yüce
Tannya Övgüler Olsun") 7.
yüzyılda ortaya çıkmıştır;
uçuncusu Credo ( "inanıyo­
rum") 1 0 1 4 yılında kabul edil­
miştir (ama 4. yüzyıla ait oldu­
ğu düşünülür); dördüncüsü
Sanctus ( " Kutsal" ) Yahudi li­
turjisine dayanır ve Papa I .
Gregory'nin reformlarından
önce Roma ayininin parçası ha­
line gelmiştir; beşincisi Agnus
Dei ( " Tanrının Kuzusu") 7. yüz­
yılda Suriye kökenli bir ayin­
den Aşai Rabhani Ayinine ek­
lenmiştir.
Aşai Rabbani Ayini, İ sa ve
havarilerinin Son Yemeğini temel
alır. Bu detayda görülen Son
Yemek tasviri, 6. yüzyıla ait bir
elyazmasındandır.
24
KlSACA
YAKLAŞIM
İlk Nota Sistemi
ÖNCE
MS 500 Romalı senatör ve
filozof Boethius, 16. yüzyılda
bir müzik kitabı olarak
okunınaya devam eden De
institutione musica eserini
yazar.
MS 935 Fransa' da Oda of
Cluny'nin Enchiridion
m usices eseri, notalann A' dan
G'ye kadar harflerle
adlandınldığı ilk eser olur.
SONRA
1260 Alman müzik kurarncısı
Franco of Cologne, Guido'nun
nota sistemine eklemeler
yaptığı Ars cantus
mensurabilis eserini kaleme
alır.
1300 Paris'te Johannes de
Garlandia, altı ritmik modu
açıklayan De mensurabili
musica eserini yazar.
DO, RE, Mi,
FA, SOL, LA
MICROLOGUS (v. 1 026),
GUIDO D'AREZZO
M
odern Batı müziğinin nota
sisteminin kökleri, ilk bin­
yılın sonundaki Avrupa
manastırlanna uzamr. "Neuma"
adındaki ilk müzikal semboller,
keşişlere müziğin yükseldiğini,
alçaldığını veya aynı tonda kaldığını
gösteren yazılı hatırlatmalardı.
İlahilerin sözlerinin üzerinde basit
kalem darbeleriyle yapılan işaret­
lerdi. Diastematik veya "yükseltilen"
neumalar, nota şekillerini formal hale
getirerek ve sayfada yatay bir çizgi
halinde göstererek notaya dökülmüş
ilahilere netlik kazandırdı. Bu yatay
çizgi, şarkıcının ses perdesini hesap­
layabilmesini sağlayan bir "ufuk" Guido'nun Eli, keşişlere Ortaçağ ayin
gibiydi. Yine de sözlerin üzerinde müziğinin 20 notasım göstermenin en
ayrı bir satır olarak konulan işaretler kolay yolunu öğretmek için geliştirilen
yanlış yorumlamaya açıktı ve daha bir sistemdir.
da netlik kazanması gerekliydi.
için kırmızı renk kullanıldı. Böylece
Portenin icadı perde notadan notaya sabitlenmekle
İtalyan keşiş ve müzik kurarncısı kalmadı, hangi notadan başlamak
Guido d'Arezzo'ya atfedilen çözüm, gerektiği bir bakışta anlaşılabildi.
sayfaya dört çizgi çizerek şarkıcının Guido'nun Micrologus eseri (y.
melodirıin hareketini tam olarak ölçe­ 1026) en çok tamnmasını sağlayan
bilmesine imkan tanımaktı. (Ancak "Guid.io'nun Eli" sistemini anlatır.
Guido d'Arezzo'nun tek yaptığı, o Modern bir şarkıcının belirli bir notayı
dönemdeki mevcut pratiği formal hale tarif etmesi gerekirse, bir piyanonun
getirmektir.) Guido'nun nota siste­ yedi oktavında tekrarlanan N dan
minde bazen çizgilerin birinde Do G'ye kadar yedi harf kullanarak sürek­
notasım göstermek için san ve bir lilik arz eden nota satırları çizebilir.
diğer çizgide Fa notasım göstermek Belli bir Do notasım belirtmek için

Ayrıca bakınız: Yalın Ezgi 22-23 • Ordo Virtutum 26-27
Vı•spers 64-69 • Aziz Matta Pasyonu 98-105
''
Bu ilahi kitabını akıllı ve
gayretli herkesin bir ilahi
ı-;öylemeyi öğrenebileceği
şekilde notaya dökmek
istedim.
Guido d'Arezzo
''
"ı ır ı. ı C" (piyanonun ortasındaki Do
1 11 ıl ı ısı ) diyebilir. Ancak ortada yer
ı l 1 ı ıı ıyan Do notasım belirtmek için
"ı ı1 l.i l C'den bir oktav yukarıdaki C"
lı ı ı ı ı�k zorunda kalır.
l lııhilerin vakal arılığını yansıtmak
1 ı ı ı y lnızca 2.5 oktava (20 notaya)
ı• ı ı ıksinim duyan Guido, bugün kul­
ı ı ı ıı l ı klarımızia aynı adları taşıyan 7
ı ıı ıl.ıı kullandı. Bunları A'dan G'ye
1 ı ıı l n ı harflerle belirtti. Acemi keşiş
ıı ıl 1 ı, şparmağının ucuna dokunup
l<ı ı l ı r ı Sol notasım söyler. Parmağını
Modlar
D E F G A B C D
lltı müziği Yunanistan, Suriye
v Bizans 'taki ilk kilise müziği
pratiklerine dayanan teorik bir
L meli miras almıştır. 1 0 .
yüzyılda müzikal "modlar"
(nota grupları veya "gamlar " )
prensibi geliştirilmiştir. Bunun
ıracılığıyla yalın ezgilerin
ç şitli melodileri kategorize
dilmiştir. (Çok geçmeden
• Robin ve Marian'un Oyunu 32-35
sol başparmağının orta eklemirıe kay­
ctırarak La notasma çıkar ve gamda
yukarı doğru çıkmaya devam eder.
Parmağını sol elinin parmaklarının
eklem ve uçlarına sırayla kaydnarak
tüm 20 notayı söyler (oktavlar yüksel­
dikçe ses tizleşir).
Solfej
Guido bu yedi harfi, altı "solfej" siste­
miyle yedekledi: do, re, mi fa, sol, la. Bu
sistem melodiler hakkında soyut
biçimde konuşabilmeyi sağladı.
Günümüzde kullanılan solfejin (do, re,
mi, fa, sol, la, si) öncülü olsa da
Guido'nun heceleri, altı notadan oluş­
ması (heksakord) ve si notasım kullan­
maması bakımından farklıydı. Altı
notanın dışına çıkıldığında, Guido'nun
Eli 'nirı 20 notası kapsamında altılı
nota gruplarının üst üste tekrarlan­
ması gerekiyordu. Her notanın temel
harf adının yanı sıra ikincil koordinatı
da belirtiliyordu. Notanın benzersiz
konumundan elde edilen ikirıcil koor­
dirıatla oktavı belirliyordu. Buna göre
modern "orta C" notası, Guido'nun
Eli'nde "C sol-fa-do" olarak ifade edilir
ve en kalın G (Sol) notası içirı Yunanca
harf adı kullanılarak "gamma do"
ortaya çıkan "Gregoryen"
ilahiler bunu temel alır.)
Modlar, keşişlerin birçok
liturjik eseri hatulamasına
yardım etmiştir.
Modlar yalnızca piyanonun
beyaz notaları kullanılarak
yazılabilir. Burada sıralanan her
bir notadan başlayarak yedi
notalı gamların altısını da
eksiksiz bir biçimde çalmak,
bunlara karşılık gelen kilise
modları hakkında bir fikir
verebilir: C (majör gamın
karşılığı olan İyon modu); D
(Dorian modu); E (Frig modu); F
(Lidya modu); G (Miksolidyan);
ERKEN 1 000-1 400 25
• Great Service 52-53 •
İtalyan keşiş ve müzik kurarncısı Guido
d'Arezzo. Ölümünden yaklaşık 600 yıl
sonra, 16. yüzyılın başlamıda Arıtarrio
Maria Crespi tarafından çizilen portresinde
başında defneden bir taçla görülüyor.
denir. (İngilizcede "garnma ut" şek­
linde söylenir; bu ifadeden hareketle
"bir şeyin tamamı, uçtan uca dizi"
anlamına gelen "gamut" sözcüğü
halen kullanılır.)
Keşişler yirmi notanın herhangi
birini konuşurken veya yazarken
kolayca belirtebiidi veya basitçe
eliyle işaret etti. •
A (doğal minör gamın karşılığı
olan Aeolian). (Bazen
" Lokriyen" modu da denilen
" B " modu, Ortaçağda Batı
müziğinde çok ahenksiz olduğu
gerekçesiyle kullanılmamıştır.)
Müzik, 1 8 . yüzyıla kadar bu
modal sisteme göre organize
edilmiştir. Bach ve Handel gibi
Barok bestecilerin döneminde,
tonal arınonide "majör" ve
"minör" prensibi
doğrultusunda gamların sayısı
ikiye düşmüştür. O tarihten
itibaren "modlar" değil "müzik
anahtarları" kullanılmıştır.
26

iLAHiLERi ON TELLi
SANTUR EŞLiGiNDE
SÖYLEMELiYiZ
ORDO VIRTUTUM (v.1151},
HILDEGARD VON BINGEN

KlSACA
YAKLAŞIM
İlk Kadın Besteciler
ÖNCE
y. 920 J6runn Skaldmaer'in
Sendibitr ("Dokunaklı Mesaj" ) adlı
eserinin günümüze ulaşan iki
kıtası, bir kadın tarafından kaleme
alınmış en uzun İskandinav şiirini
temsil eder. (Norveç şiirinin bu
türü büyük olasılıkla performans
eşliğinde okunur.)
1150 Paris'te büyük olasılıkla
Başrahibe Heloise, Paskalya
müzikli draması Ortolanus'u
ve tealog Peter Abelard'a
atfedilen Paskalya sekansı
Epithalamica'yı yazar.
rtaçağın başlannda kutsal Hildegard'ın ilahi bir düş görmesini

ÖNCE
1180 Beatriz Comtessa de Dia
beş troubadour şarkısından
oluşan bir seçki yazar. A chantar
m 'er de so qu'eu no volria adlı
şarkı notalarıyla birlikte
günümüze ulaşmıştır.
1210 Juliana von Liege bir düş
sırasında kendisine ulaştığı
anlatılan Corpus Christi
yortusunun müziğini besteler.
O
müzikteki en orijinal ses­
lerden biri, Almanya'da
yaşayan rahibe Hildegard von
Bingen' dir. Bilinen Ortaçağ besteci­
leri arasmda en çok müzikal esere
sahip isimlerden biridir. Örneğin
Symphonia armonie celestium reve­
lationuro ("İlahi Vahyin Uyumunun
Senfonisi") adlı seçkisi, yetmişten
fazla yalın ezgi bestesini içerir.
Hildegard, genç bir vizyoner olan
Jutta von Sponheim'm vesayetinde
tasvir eden bu resim 13. yüzyıla ait bir
elyazrnasında yer alır. Hildegard'ın
yanında Volmar von Disibodenberg (solda)
ve sırdaşı Richardis von Stade görülür.
yetişti. Disibodenberg manastırın­
daki Volmar adında bir keşişin ve
Jutta'nın desteğiyle ilahileri öğ­
rendi. Kilise yılının ilahi repertua­
rmı çalıştı, telli bir enstrüman olan
santur çaldı ve Latince yazabilmeyi
öğrendi. Jutta gibi Hildegard da

Ayrıca bakınız: Robin ve Marian'un Oyunu 32-35
lfl 37 • Missa L'homme arme 42 • The Wreckers 232-39 • mavi katedral 326
ı l ı hi olarak ilham aldığını ileri
111 1 1 ü. "Hiçbir zaman neuma öğren­
l t H diğini veya müzik eğitimi alma­
ı lı r ı nı" söyledi. Bu iddianın doğru­
lt ı l< payı bilinmese de Hildegard'ın
l ı ı ı ıclisini ve Jutta'yı normalde
1 1 1d ın ların alamayacağı bir eğitim­
' lı ı ı yrı tutmak istediği düşünüle­
ı ı l l ı ı . 12. yüzyılda kadınların trivium
(ıı Lorik sanatlar) veya quadrivium
( l ıı l ı mler ve müzik teorisi) bilgisine
1 1 1 l ı ıp olması ya da İncil'i yorumla­
ı ı ıı ıH ı , erkek otoritesine doğrudan bir
l 1 1lıtliL olarak algılanabilirdi.
,yapıt
ı lı ı ıı üm üze ulaşan en eski oyun ve
yı 1 � ıy dökülmüş ilk müzikal drama­
l ı l ı ı lnn biri olan Hildegard'ın en ünlü
ı 11ı ıı ı Ordo Virtutum ("Faziletler
ı lı v ı li") seksenden fazla melodi içe­
ı ıı Bunlar büyük olasılıkla
l l ı ld gard'ın tarikatındaki rahibeler
1 ı 1 ı ı ı fından sahnelerrmesi amaçla­
ı ı 1 ı ı bir müzikal drama oluşturur.
: ı ı ı l ı n lenmesi, yirmiden fazla şarkı
ıt\yl yen oyuncudan oluşan bir kast
ı ıı ı ktiren Ordo Virtutum insan
1 1 1 1 1 1 1 (Anima) üzerinde Faziletler
( 1\ lı,:rıkgönüllülük Faziletierin Krali­
' •ı ıı 1 ıd ir) ve Diabolus (Şeytan) ara­
ıı ı 1c l n geçen savaşı konu edinir.
ı lı ıp nalinde Hildegard'ın arkadaşı
v ı ı y, zmanı olan Volmar tarafından
ıı ı:ılc.ndirilmiş olabilecek Diabo­
l l ı ı ı ' u n konuşmaları armoni ve net­
ı ı l<l.c n yoksundur.
Elyazmasındaki ikincil melodi­
lı ı ı , Faziletierin ne zaman koro
l tı ı l ı nde şarkı söyleyeceğini belirti­
lıı Daha gösterişli müzikler, solo
l lt ıı ılerindir. Faziletler kendini tanıt­
t ı ll i k için ileri çıktığında, müzik
' lı ı l ı etkileyici ve canlı hale gelir.
1 /ıımilitas (Alçakgönüllülük), Fede
( l ııı n) ve Spes (Umut) tarafından
• ı ı ıs l ndirilen uzun vokal çizgiler,
l<'ı 1 �ıletleri şevkle yanıt vermeye teş-
•Messe de Notre Dame
''
Cennetin kapısı aralandı
ve parlaklığıyla
göz kamaştıran sıcacık
bir ışık süzülüp
tüm beynimi kapladı.
Kutsal metinlerin tefsirlerini
bir anda anladım.
Hildegard von Bingen
''
vik eder. Ancak orijinal notasyon
çok çıplaktır; kemanlar, flüt ve eşlik
eden uyumlu vakaller bu taslağın
modern yorumunu temsil eder.
Yazılar ve İlahilik
Hildegard'ın mektupları, vizyonlar
gören bir mistik olarak taşıdığı sta­
tüyü ortaya koyar. Bu statü,
Hildegard'a papaya bile şiddetli tav­
siyeler sunma özgürlüğünün yanı
sıra kendini müzikal olarak ifade
etme fırsatı sunar. Hildegard eserle­
rinin aşkın kökenini sık sık vurgula­
mıştır. Müziğin onu Adem ve
Havva'nın yasak meyveyi yiyerek
insanlığın düşüşüne zemin hazırla­
masından önceki kayıp cennet bah­
çesine bağladığını söyler. Sözlerinin,
müziğin hizmetinde olduğunu ve
"bu müzikleri dinleyenlerin manevi
konularda bir şeyler öğrenebilece­
ğini" düşünür. •
ERKEN 1 000-1 400 27
Hildegard von Bingen
1098 yılmda ikinci dereceden
soylu olan geniş bir ailenin en
küçük çocuğu olarak dünyaya
gelen Hildegard, hayatının ilk
yıllarını Almanya'da Mainz'in
güneyindeki Bermersheim'de
geçirdi. Sağlığı çok kötüydü ve
hatta beş yaşından önce viz­
yonlar görmeye başladı. Doğ­
mamış bir buzağının rengini
tahmin ederken sergilediği
spiritüel keskinlikle ailesinin
dikkatini çekti. Yaklaşık sekiz
yaşmdayken Disiboden­
berg'deki marrastırın yakınla­
nndaki bir keşiş kulübesinde
inzivaya çekilmiş olan Jutta
von Sponheim adlı vizyonerin
yayma yerleştirildi.
Kadınların bu inziva yeri
daha sonradan manastır aday­
larına açıldı. Hildegard 14 ya­
şmdayken bir Benedikten rahi­
besi olarak hayatını Tannya
adadı. 1 1 36'da Jutta'nın ölümü­
nün ardından Hildegard 38 ya­
şmdayken dini cemaatin başı­
na getirildi. 1179'da ölene dek
bu görevi sürdürdü ama vizyo­
ner ilahiyat, bilimsel eserler ve
dini şiirlerden oluşan üç ciltlik
eserini yazacak vakti de buldu.
Diğer Önemli Eseri
y.ll50'ler Symphonia armonie
celestium revelationuru
28
KlSACA

IL�Hi SÖYLEMEK,
YAKLAŞIM
Vokal Arınoninin Doğuşu
ÖNCE

IKI KEZ DUA

y.1000 Winchester
Katedrali'nin Koro Şefi
Wulfstan tarafından yazıldığı
düşünülen 160 organum,

ETMEKTiR
Winchester Troper adlı kitapta
derlenir.

y. 1 140 Codex Calixtinus

notaya dökülmüş ilk üç sesli

BÜYÜK ORGANUM KiTABI (v.1 170),

eserin bestecisi olarak Şef
Albertus Parisiensis'ten söz

LEQNIN
eder.

SONRA
y.1200 Perotin, Leonin'in
Büyük Organuro Kitabı'ndaki
çalışmasını geliştirir ve
genişletir.

B
irden çok ses için çok kat­
manlı müziğin yani çokses­
liliğin 1 2 . yüzyıldaki geli­
şimi, 1160 yılında Paris Piskoposu
Maurice de Sully tarafından inşa
ettirilen gösterişli Notre Dame
katedraliyle yakından bağlantılıdır.
Bu tarihlerde Fransız besteci
Leonin geleneksel yalın ezgiyi zen­
ginleştirrnek için iki sesli yeni
denemeler yapıyordu. Katedralin
hamiliğinde Leonin ve sayısız
yenilikçi besteci, daha sonradan
Notre Dame Okulu olarak anılacak
grubunda bir araya

Çoksesli Yalın Ezgilerin

Bestelenmesi
Leonin hakkındaki kayıtlar, kendi­
sinin aktif olduğu yıllardan nere­
deyse yüzyıl sonrasına dayanır. İlk
olarak Paris'te yaşayan ve müziko­
lojide "Anonymous IV" adıyla bili­
nen bir İngiliz, Master Leoninus

yrıca bakınız: Yalın Ezgi 22-23 • Micrologus 24-25
\!ı •.•;pors 64-69 • Ein feste Burg ist unser Gott 78-79
lı ıl !onda yazmış ve Leonin'i opti-
1 1 / 1 1. • (}fganista (en iyi organum bes­
I nı 1 1 1 1 veya vokal arınanilerin
ı ı ı ı , ıı l ı ) ve katedral tarafından litur­
i iVt ı osmiyet kazandırmak için kul­
l ı ııı ı l ı ı n Büyük Organum Kitabı adlı
1 1 1 1 1 7 ı k antolojisinin yazarı olarak
ı l l i l l. ı nJŞtır .
/\ ı ıonymous IV. Büyük Organum
� 11 ı l ıı'nın en iyi " discant" [yalın
ı ı ı 1 lı ır ın üstüne kontra melodiler in
l ı ı l l. ı ı ı ı ldığı organum türü] beste­
' ı .ı ol rak tanınan Perotin'in (y.
l l l ıO 1 20 5) dönemine kadar kulla­
ı ı ı lı l l q ı nı yazar. Perotin. Leenin'in
ı 11 ı 1• 1 ı ı u m eserlerini kısaltılıp geliş­
l l l l l ı ı ı; . ezgilere daha iyi müzikal
1 ıı ılı 1 1 1 1 1 r (clausulae) yerleştirmiş ve
ı ıı ı l or L sesli organurolar bestele­
l ı l ı ıı l. ı t . Anonymous IV, Perotin'in
l l l i i i.I( J m i n kendi döneminde (y.
1 'HO) Notr e Dame'da halen kulla­
ı ı ı l ı l ı q ı n ı belirtir.
lk Armoniler
l .ı ıı ıı ı 1n'in döneminden önce vaka!
1 1 ı ı ı o n iler çok daha basitti.
ı ı ı ı . ı mc ı lar 9. yüzyılın ikinci yarı-
• Messe de No tre Dame 36-37
Notre Dame de Paris'in nef kısmı
1196'da Maurice de Sully'nin ölümünden
kısa süre sonra tamamlanmıştır. Leonin
ve Perotin müziklerini yeni katedralde
veya yakınlarında üretmiştir.
sından itibaren parçalar halinde
şarkı söyleme pratiğine belli bir ilgi
gösterse de arınani söylemenin
gelişimindeki aşamalar net değil­
dir. 7. yüzyılda Schola Cantorum
adlı papalık korosu. toplam yedi
şarkıcıdan oluşur: üç scholae (alim).
bir archiparaphonista (dördüncü
sıradaki şarkıcı) ve üç paraphonis­
tae (Yunanca "ezgiye eşlik eden
kişi"). Bazı müzikologlar, bunun bir
şarkıcının arınonize etme rolünde
uzmaniaşması anlamına gelebile­
ceğini düşünür.
En basit arınonize etme tekniği,
parçanın modunun "temel nota­
sını" (finalis) ilahinin altında "sür­
dürülen nota" olarak tutmaktır.
Temel notaya dönmeden önce
kulağa daha hoş gelen bir uyum
sağlamak için açık ünlü bir ses kul-
ERKEN 1 000-1 400 29
• Canticum Canticorum 46-51 •
lanılabilir ve bazen bir tek nota
bitişik perdeye kaydırılabilir. Sabit
notalı vakaller kullanma geleneği,
bugün Hindistan ve Pakistan' daki
Sufi müziği Kavvali · de ve gayda
müziğinde halen duyulur.
Günahkar Ses
Çoksesliliğe yöneliş herkes tarafın­
dan hoş karşılanmadı. Bu yeni
müziğin efemine olduğu gerekçe­
siyle organum bestecilerini eleşti­
ren İngiliz kardinal Comçan'lu
Robert bunların başında geliyordu.
Summa adlı eserinde şu lfadelere
verdi: "Lakayıt bir piskopos, bu
azammsı ve takayıt müziğin kili­
sede dinlenebilmesi için takayıt
şarkıcıları maaşa bağlarsa, mukad­
desat ticareti hastalığına yakalan-
Avusturya'daki Zwettl Manasıırın­
daki Sistersiyen keşişler koro halinde
şarkı söylerken görülüyor. [ Graduale
Cisterciense (y. 1268) notasyonuna eşlik
eden bir minyatürden alınmıştır.
Graduale, liturjik ilahi veya ezgidir.]
30 VOKAL ARMONiNiN (AHENGiN) YÜKSELiŞi
Perotin'in Alleluia nativitas eseri üç
ses için yazılmıştır. Burada görüldüğü
gibi portedeki çizgi sayısı henüz sabit
değildir. Notaların "yüksekliği" hakkında
sadece kabaca bir fikir verirler.

dığını düşünürüm." Çok sesli şar­

kılarda üst üste binen erkek
seslerini eşcinsellikle ilişkilendiren
Courçon'unki gibi tutumlar, bu
yeni müzik tarzını günahla ilişki­
lendirerek gözde düşürmeyi amaç­
lamıştır.

İki Kitapçık
Vokal arınoniyi açıklamaya çalışan
ilk eserler, yaklaşık 900 yılına ait
Musica enchiriadis ("Müzik
Kitapçığı") ve ona eşlik eden
Schalia enchiriadis metnidir.
Kitapçıkların yazarı tarafından
açıklanan en basit arınonize etme
yöntemi, farklı oktavlarda şarkı
söylemektir. Bu teknik, antik
Yunan'da "magadizing" adıyla bili­
nir ["magadis" sözcüğü farklı
oktavlara ayarlanmış çifter telli bir
enstrümanın adıdır -çn.] ve yetiş­
kin erkeklerle erkek çocuklar bir Schalia enchiriadis, karma bir yön­ Çeşitli Örnekler
arada şarkı söylediğinde doğal ola­ tem de önerir: vax arganalis ("eşlik 2014 yılında İngiliz Kütüpha­
rak gerçekleşir. Orijinal ilahiye eden ses") bir perdeyi korur veya nesi'ndeki bir elyazmasının arka
paralel olarak temel bir armoni kul­ vax principalis'e ("ana ses") paralel yaprağında, bağımsız bir biçimde
lanma yöntemi, yazar tarafından olarak ilerler ve ifadelerin sonla­ ilerleyen iki sesli kısa organum par­
"basit organum" olarak adlandırılır. rında ilahiyle aynı ses perdesine çasına rastlandı. Yaklaşık 900
döner. yılına ait olan eser, Almanya'nın
Basit organum birden fazla ses kuzeybatısındaki bazı şarkıcıların
gerektirse de farklı oktavlarda söy­ 9. yüzyılın sonlarına doğru karma

•• lemek, modern yazarlar tarafından

normalde "çokseslilik" olarak nite­
Organum ustaları . . . lendirilmez. Çünkü iki parça birbi­
genç ve cahil kesimin rinden bağımsız değildir. Melodiyi
önüne ozanımsı ve efemine farklı bir oktavda (veya farklı bir
şeylerle çıkıyor. armonik aralıkta) söyleyerek armoni
yaratmak, ikincil parçayı ilahinin
Courçon'lu Robert
şekli ve hareketine tabi kılar. Bunun
İngiliz Kardinal
sonucunda ilahinin sesi zenginleşir
(y.1t60-t219) ama eklenen arınoniyi bulma tek­
niği inceliklidir. Müzikologlar bu
'' tekniği "heterofoni" yani bir tek çiz­
ginin süslenmesi) olarak nitelendir­
meyi tercih eder.
organum tarzında usta olduğuna
işaret eder. Sadece bir tek eser
olmasına karşın, bunun günümüze
ulaşan notaya dökülmüş en eski
çoksesli müzik eseri olduğu kabul
edilir.
Sanete Banifati martyr'den
yirmi otuz yıl sonra Fransız kay­
naklarından Winchester
Katedrali'nde iki kitaba kopyala­
nan Winchester Troper (y. 1000)
adlı elyazması, İngiltere'de Normarı
İstHasından önce manastırlardaki
müzikal hayat hakkında bir fikir
 ERKEN 1 000-1 400 31
Vokal armoninin ması, bu eserlerin transkripsiyo­
gelişimi nunu güçleştirir.
Winchester Troper eserinden

Yalın Ezgi:
yüzyıl sonra, Aziz Martial de
Limoges Okulu dört Fransızca el
''
Konuşma benzeri serbest yazmasındaki 90 eserde (y. 1120- [Perotin] kitaplarını ustasının
ritimde hiçbir eşlik olmadan 1 180) ve İspanya'nın kuzeybatısın­ teamünerine tamamen sadık
bir tek vokal çizgi. daki Santiago de Compostela' dan kalarak notaya döktü, hatta
Codex Calixtinus (y. 1140) adlı daha iyi bir iş çıkardı.
elyazmasınında çoksesliliği ince­ Anonymous IV
ledi. Bu "Akuitanyen çokseslilik"
nota sistemi açısından Troper'a
göre daha az belirsizdir ve repertu­
arın büyük bir kısmının ritimle
''
söylendiğini gösterir. Eserlerin
çoğu iki şarkıcı için yazılmıştır.
Birden fazla nota tek bir hecede birine göre ilerler. (Klasik şiir ölçü­
söylenir. Üstteki ses bazen birçok süne benzer bir biçimde trokhaik,
nota söylerken, alttaki ses daha az iambik ve benzeri ölçüler kullanı­
aktif olur. Codex Calixtinus üç ses lır.] Bunlar kısa ve uzun iki nota
için notaya dökülmüş ilk beste ola­ şekliyle gösterilir (uzun olanına
bilecek Congaudeant catholici 'yi longa, kısa olanına brevis denir] ve
de içerir. notanın süresi bağlama göre deği­
Kontrpuan: şir. Leenin'in discant tarzında
Eş zamanlı söyleme Notre Dame Okulu organumlar geliştirmesi, bu yeni­
veya çalmanın
Notre Dame Katedrali Paris 'te Ile liğe çok şey borçludur.
iç içe geçmesi.
de la Cite adası üzerinde yükselir­ Parizyen discant tarzında
Kontrapuntal da denir.
ken, organum eserlerinin üst Leenin'in halefi olan Perotin, bir
sesine daha çok özgürlük tanıyan adım ileri gitti: Üç ve hatta dört ses
" discant" tarzı (yalın ezgilerin için sırasıyla triplum ve quadrup­
üstüne kontra melodilerin kulla­ lum denen organumlar besteledi.
nıldığı organum türü] ortaya çıktı. Bu eserlerin görkemini teslim eden
Armoni: İki şarkıcının rolleri, ön plandaki Paris Piskoposu, 1198 yılında
lkı veya daha fazla müzikal solo vokal ve uzun notalarla ona Perotin'in dört sesli Viderunt omnes
ı ıoLanın akor oluşturmak için eşlik eden vokal olarak ikiye ve Sederunt principes bestelerinin
aynı anda söylenınesi ayrıldı. B u ayrım, iki vakalin aldık­ Noel' de, Aziz Stephen Gününde (26
ları yeni adiara da yansıdı: tenor Aralık) ve yılbaşında çalınması
("melodiyi taşıyan kişi") ve dup­ talimatını verdi. •
lum ("ikinci ses").
oııııır. 174 organum içeren ikinci Bu dönemde Leonin bestele­
1 ı•ııın, bestelenmiş çoksesli eser­ rinde daha çok ritmik düzenleme­
lı r ı l ı ı ı araya getiren ilk önemli kül­ ler kullanarak "modal ritim" adı
l r yi i i. L ı r. Elyaz­ verilen ilk ölçülü ritim türünü
ı ı ı ı ı • ı ı ndaki nota sistemi, şarkıcının ortaya koydu. Olgunlaşmış halinde,
ı ı ı u ı r L ua r hakkında halihazırda modal ritim altı metrik ölçüden
l ı ı l q ı s hibi olduğunu gösterir. Nota
Anonymous IV tarafından Perotin
ı, ız ı ı s i olmadığı için neuma işaret­
Magister (" Üstat Perotin") olarak anı­
l ı r ı ı :;os perdesini tam olarak belirt­
lan Peretin'in yaklaşık 1 160-1230 yılları
ı ı ıı '/. Orijinal ilahi melodisine mi arasında yaşadığına inanılır. Buradaki
yı ıl<:;cı arınoniyi sağlayan eşlik eden resimde Notre Dame de Paris'te kilise
ıı ı ı ı l n ı mi ait oldukları belli olma- çanlarıyla resmedilmiştir.
32
KlSACA
YAKLAŞIM

VADiDE, URMANIN •• •• ••
Seküler Ortaçağ Müziği
ÖNCE

KENARlNDA, BULBULUN
y. 1160 Paris ve Beauvais
şehirlerinde Noel yakınlarında
düzenlenen Festum stultorum
(Ahmaklar Şöleni) din

TATLI TATLI ŞAKIDIGI adarnlarının liturjinin paradisini

yapmasına imkan tanır.

O Y ERDE
y. 1230 Ludus Danielis
(Daniel' in Oyunu) Beauvais
şehrinde Latince liturjik drama
olarak kaleme alınır.
ROBIN VE MAR/ON'UN OYUNU (1 280-83), SONRA
ADAM DE LA HALLE 14. yüzyılın sonları
İncil'den salınelerin müzikler
eşliğinde sahnelendiği
Mystery Oyunları döngüsü,
her düzenlenen bir etkinlik
olarak, İngiltere'nin York ve
Wakefield şehirlerinde başlar.

rtaçağda Avrupa'nın şehir

O ve köylerinde ve de soylu
ailelerin saraylarında farklı
müzik geleneklerinin ortaya çıktığı
bilinir ama bu popüler müziğin nota­
ları günümüze neredeyse hiç ulaş­
mamıştır. Kilise kendi repertuarını
gelecek kuşaklara bırakmak ama­
cıyla düzenleyip kayıt altına alırken,
seküler müzik büyük ölçüde sözlü
olarak aktarılmıştır.
Bununla birlikte sıradan halk
arasında yazılı kaynakların eksik­
liği, yalnızca okuma yazma oranı­
nın düşüklüğünden kaynaklanmaz.
Dans eden müzisyenler ve destan­
lar okuyan azanların birçoğu,
kuşak tan kuşağa miras kalarak
şekillenen mesleklerinin ustalık
gerektiren doğaçlama doğasının
yazıya dökülemeyeceğini düşün­
müş olabilir. Ayrıca eserlerini bir
elyazmasında kayıt altına almak, el
üstünde tuttukları repertuarı rakip-

Ayrıca bakınız: Missa L'homme arme 42
, o'ı ı/u ı Müziği 106 • Sihirli Flüt 134-37
llıılıln ve Marian'un Oyunu 1907
Rusya'nın St. Petersbmg
ı l ı ı ıı l . ı
ı l ı ı ı ı ıd sahnelenmiştir. Sahne
ı ı o ı ı ı ı n ı , Mstislav Dobuzhinsky
1 ıı ı l ı nc i n suluboyayla resmedilmiştir.
lı ı ı ı ı ı ı • c ltın tepside sunmak anla­
ı ı ı ı ı ı. ı d gelebilir.
/\vrupa seküler müziğinin kay­
ı ı ı l< ı. ı r ı genellikle popüler tarzın
ı ı l ı ı ıı • veya soyluların ilgisini uyan­
' l ı ı ı l ı< ı ı yerlere aittir. Güney
ioı ı ı ıı:, ı ' n ın haçlı şövalyeleri, Kutsal
ı ı ıp ı ı ı ki rda enstrümantal ve vokal
ı ı ı ı ı . ı q m çok gelişmiş tarzlarını çok
ı ıı •ı ı ı ı rı miştir ve bu dönem çatışmalar
vı ı ı ı ıı-,;manlığın yanı sıra büyük bir
1 ı ı ı ı ı ı ı nl alışverişine sahne olmuştur.
nuı r ve Etkiler
ı ıı ı , ıı,:n seküle r müziği, yerel dillerle
1 " ı ı ı l ın tılı özgün şiirsel kimliklere
ı ı l ı q ıt ı r. Latinceden iki Ortaçağ
1· ı ı ı ıı ; ı z dili ortaya çıktı: Güney Fransa
V• ı ı ız y İspanya'da langue d'oc veya
r ı/, .ıt unca (burada "ok" tamam anla­
ı ı ı ı ı ı. ı cıelir) ve Loire'nin kuzeyinde lan-
•Su Müziği 84-89 •
• Güzel Değirmenci Kız 150-55
gue d'oil (burada "oil" evet anlamına
gelir). Bu dillerinin ikisi de kendi ozan
geleneğine sahipti: Güneyde trobador
ve kadın trobairitz tarafından yapılan
müzik vardı. Kuzeyde ise müzisyenler
için trouvere sözcüğü kullanılıyordu.
Bu sözcükler, Erken Fransızcada bir
şarkı bulmak veya üretmek anlamına
gelen trobar sözcüğünden gelmiş ola­
bilir. Alternatif bir köken de "neşe kay­
nağı" anlamına gelen Arapça tarab
sözcüğü olabilir. İlk troubadour'lardan
biri olan Aquitairıe Dükü IX. William'ın
Anadolu'ya düzenlenen (bugünkü
Türkiye) "Korkağın Haçlı Seferi" adıyla
anılan seteri komuta etme deneyimi
hakkında "hoş ezgili şarkılar söyle­
diği" anlatılır. William'ın şarkları,
popüler şarkı formları muwashah ve
zajal başta olmak üzere Arap şiir gele­
neklArinin açık etkilerini taşır.
Müzikli Oyun
13. yüzyılda yaşayan müzisyen
Adam de la Halle trouvere olarak
tanımlanır. Halle, Robin ve
Marian'un Oyunu adlı eserini
ERKEN 1 000-1 400 33
Adam de la Halle
Fransız müzisyen Adam de la
Halle, 1222 yılında
dokumasıyla ünlü Arras
şehrinde dünyaya geldi ve
sadece yüzyıl önce kurulmuş
olan Vaucelles manastırında
aldığı ilahiyat eğitiminin bir
parçası olarak müziği öğrendi.
Babası Kiliseye girmesini
beklese de D e la Halle
kendine farklı bir yol çizdi.
Kısa süreli bir evliliğin
ardından Paris Üniversitesi'ne
kaydoldu ve diğer konuların
yanı sıra çoksesli teknikleri
öğrendi. Daha sonra bunları
popüler müzik türlerine
uyguladı.
D e la Halle ilk başta şiirini
Arras şehrinin yozlaşmış
yönetimine karşı kullansa da
daha sonra soyluların
hizmetine girdi. Napali kralı
olan Anjoulu Charles'ın
hizmetinde Robin ve
Marian 'un Oyunu adlı eserini
yazdı. Birkaç yıl sonra 1 2 8 5 ve
1 2 8 8 yılları arasındaki bir
tarihte yaşamını yitirdi.
Diğer önemli eserleri
Tarihi bilinmiyor Mout me tu
griefiRobin m 'aime/Portare
Tarihi bilinmiyor A jointes
mains vous proi
büyük olasılıkla 1284'te Napali'deki
bir Noel kutlaması için Fransız izleyi­
cilere yönelik kaleme aldı. Sicilya
adasında Adam'ın hamisi Anjou'lu I.
Charles kanlı bir Paskalya ayaklan­
masıyla devrildikten sonra Fransız
soylular Napali'ye sığınmıştı. Oyun,
şehvetli bir şövalye tarafından kur
yapılan ama yine de sevgilisi Robin'e
sadık kalan taşralı bir hizmetçinin
öyküsünü anlatır. Müziğin büyük bir
kısmı, Halle'nin popüler tarzdaki
34 SEKÜLER ORTAÇAG MÜZiGi
ezgilere söz yazarak ürettiği ve
oyuna ismini veren karakterlerin
söylediği tek sesli şarkılardan oluşur.
Bazıları bunu "ilk komik opera" ola­
rak nitelendirse de modern izleyiciler
bu eseri daha çok pantomim (şarkılar
Henry of Meissen saraydaki bir
performans sırasında görülüyor. Codex
Manesse (1300) adlı eserde burada
görüldüğü gibi betimlenen müzisyen,
şövalye şarkılarından dolayı Frauenlob
(" kadınlara övgü") adıyla anılır.
eşliğinde canlandırma) olarak tanım­
lamayı tercih edebilir. Halle'nin korne­
ctisi hiçbir sınır tanımaz. Kilise'yle ve
yozlaşmış din adamlarıyla, Halle'nin
yaşadığı ve çalıştığı yer olan Arras'ın
halkıyla ve hatta kendi ailesi ve yaşa­
mıyla alay eder.
Şövalye Öyküleri
Hem trobador hem de trouvere şarkı­
ları, Ortaçağ kültüründeki fin'amor
yani "courtly love-kibar aşk" gelene­
ğine dayanır. Şövalyeyle idealize edi!-
miş kadın arasındaki "şövalye" davra­
nış kuralları, soylu hayatı tanımlayan
sadakat ve bağlılık prensiplerini temel
alır. Halle'nin Robin ve Marion karak­
terleri, bir şövalyenin aşık olduğu
kadına kur yapmasını anlatması bakı­
mından bu fikri vurgular ama
Fransızların pastaral öykücülük gele­
neğinin de etkilerini taşır.
Trobador şiirleri günümüze kadar
ulaşmıştır; 450'yi aşkın bilinen ozan
tarafından yazılmış 2000'den fazla şiir
mevcuttur. Ancak bu şiiriere eşlik
eden müzik yarım yamalak aktarılmış­
tır. Şiirlerin sadece yüzde 10 kadarının
melodisi kağıda dökülmüştür.
Fransa'nın kuzeyindeki trouvere
etkinliği, 13. yüzyıl şairi Chretien de
Troyes'le birlikte başlar. Bu, güneydeki
ilk trobador' dan yaklaşık 70 yıl sonra­
sına denk düşer. Günümüze ulaşan
trouvere şarkılarının sayısı da güney
külliyatındakilerle hemen hemen aynı­
dır ama ritimle ilgili net bir bilgi olmasa
bile trouvere şarkılarının yüzde
60'ından fazlasının müziği kağıda
dökülmüştür
Güney Avrupa
Trobador ve trouvere olarak adlandırı­
lan saray ozanları kendilerine özgü
şiirsel türlerde eserler üretse de daha
düşük seviyedeki göstericiler çok yön-
••
Ne zaman görsem şu
tarlakuşunu
Neşe içinde uçarken
Güneşe doğru . . .
Bir mucizedir
Bu manzara karşısında
Yüreğimin eriyip gitmemesi.
Bemart de Ventadorn
''

l ı ı ydü ve etkinlikleri de çeşitlilik arz
• d ıyordu. Güney Avrupa'da bu müzis­
YI 1 1 loı )Oglar veya joglaresa adıyla anı­
l l l lu ı ı , kuzeydekilere jangleur deni­
yo ıl ı l t ı Müzisyenlerin ustalıkları çok
1ı ıı ı ı:; bir yelpazeye yayılıyordu: el
1 ıı ıı �ııı ı l ri, dans için gerekli her enstrü­
l l ı 1 1 1 1 ç labilme, aşk ve kahramanlık
1 1 lolnrı söyleme veya sadece alımağı
ı ıy ı ıı ı rna. Ancak insanları neşeye boğ­
l ı ıı ı lllı ına rağmen bu seyyar gösterici­
lı ı r , l ıı ıın sosyal düzenin en aşağı taba­
l ıı ı ı ı ıc l, yer alıyordu hem de yasal bir
1 ı ır ı ı 1 ı ıaya sahip değildi. Martin
( '1 1dı ıx'ın (y. 1250) cantiga de amiga
( ılı ı.• ;tıun şarkısı) tarzında yazdığı eser,
Jı ıu lı ı ı şarkılarına bir örnektir. Cantiga
ı lı • 1/llllgo öyküleri kadının bakış açı­
r ı ı ıı lı ı ı ı anlatan bir türüdür. Codax
ı ır ı ıı ı r n Vigo' da (İspanya' da Galiçya
l ıı ıh 1ı •wndeki bir balıkçı kasabası) sahil
l ı ııı. ı r 1 nda sevgilisinin denizden dön­
r ı ıı ı:ı 1 1 1 1 bekleyen bir kadının duygula­
ı l l ı i 1 1Vilndırır.
ı verna Şarkıcıları
i lı ı 1 lönemdeki Ortaçağ müzisyenleri­
ı ı ı ı ı l ıı ı diğer türü de goliard adı verilen
ı ı ı l< ıc ı lardır. Gezgin müzisyenlerle bir­
ı ı ıl 01 La k noktaya sahip olsalar da
1 1l ı ı ıd, tavernalarda toplumu her sevi­
yı ı lı ı l ı ıcveden açık saçık şarkılar söy­
lı " ı ıı •Inriyle tanınan işsiz din adamları­
' 1 1 1 G rrnina Burana Manuscript (y.
1 '.00 1300) goliard şarkılarının günü-
ERKEN 1 000-1 400 35
müze ulaşan temel kaynağıdır.
Menestrel (minstrel yani ozan) unvanı,
belki de sarayda veya bir şehre hizmet
veren "küçük bir görevliye" işaret eder.
Gelişmiş müzikal yeteneklere sahip
olan ve bir haminin koruması altında
bulunan minstrel unvanlı ozanlar, jang­
leur denilen şarkıcılara sıkça yöneltilen
kimi hakaretlerden kurtulmayı umabi­
lirdi. Ancak 14. yüzyılda menestrel
terimi, Fransa' da tüm şehirli müzis­
yenler için kullanılmaya başlandı.
Bunların birçoğu tavernalarda veya
sokaklarda şarkılar söyleyen kişilerdi.
Almanca Şarkılar
"Kibar aşk" türü, Latin Avrupa'dan
Almanca konuşulan halkiara kadar
dört bir yana yayıldı. Almanca konuşu­
lan ülkelerde Minnesinger adı verilen
müzisyenler, şövalyelerin aşkları hak­
kında şarkılar söyledi. Fransa'da
olduğu gibi burada da Minnesinger
normalde soyluların evlerinde sosyal
olarak eşit bir kişi olarak ağırlandı. İlk
Minnelieder ("aşk şarkıları") örnekleri,
Almanya'da trouvere şarkılarının bilin­
diğine işaret eder. 1200 yılı itibariyle
bu tarz, Walther von Vogelweide'nin
eserleriyle karakterize olan daha güçlü
bir kimliğe kavuşsa da İspanyol ve
Fransız geleneklerinin şarkılarıyla
kıyaslandığında çok az Minnelieder
şarkısı çağdaş melodileriyle günümüze
ulaşmıştır. •
Ortaçağ Enstrümanlan
Avrupa Ortaçağ müziğiyle iliş­
kili enstrümanıann birçoğunun
kökeni Kuzey Afrika, Orta Asya
ve Balkanıara uzanır. lavta
(luth; kaplumbağanın kabuğu­
na benzer bir gövdeye sahip
olan telli bir çalgı); rebap (rebec;
üç telli bir yaylı çalgı) ve shawm
(obuanın atası olan bir nefesli
çalgı) bunların arasındadır. Av­
rupa'da tabor adı verilen vur­
malı çalgı, Hintillerin tabla
adındaki enstrümanına benzer­
dir. Naker adı verilen vurmalı
çalgı ise Asyalıların naqqara
adındaki davullanyla ilişkilidir.
İngilizcedeki "fanfare" [fanfar,
tören borusu) sözcüğü de bü­
yük olasılıkla Arapça trompet
anlamına gelen anfar sözcü­
ğünden türetilmiştir.
İlk şairler genellikle köprü­
cük kemiğiyle desteklenerek ça­
lınan vielle adındaki yaylı çal­
gıyla müzik yapmıştı. Vielle düz
bir köprü veya tel desteğinin
üzerinden geçirilmiş üç ila altı
tele sahip olabilir. Aynı anda
birden çok telin sesinden yarar­
lanarak armonik tarzda çalmak
için elverişlidir. Tellerin sesinin
tek tek çıkmasını sağlayan mo­
dern kemanın köprüsü ise melo­
di çalmak için elverişlidir.

vnıpa'nm
küler
üzisyenleri

ııayal statüsü
., l ı pık dinleyici
1 ı l lı •lı •r ıne göre
Troubadour Kibar Jongleur Soylu Goliard Eskiden din adamı Minstrel İlk başta sadece
l ı ı ld ı aşk kültüründen ilham olmayan ve dans edip olan gezgin şarkıcılar. Genel­ soylular için söyleyen, daha
1 ıl ı 'IJOfilerde alarak soylular için şarkılar söyleyen gezgin likle herhangi bir enstrüman sonra sokak başlarında ve
ı ı ı ı l l c ındırılan şarkılar söyleyen ozan öykü cü, hakkabaz ve eşliği olmadan Latince açık tavernalarda söylemeye
ı ı ı ı ı ı:ıycnler. ve besteci. akrobatlar. saçık ve satirik şarkılar söylerler. başlayan müzisyerıler.
36
KlSACA
YAKLAŞIM
Çokseslilik ve Notasyon
Devrimi
ÖNCE
y. 1320 Tournai Mass
çoksesliliği -polifoni- kullanan
ilk bilinen ayin müziğidir.
y. 1350 Toulouse Mass mevcut
matetlerden (eşlik edilmeden
söylenen kısa koro şarkıları)
düzenlenen çoksesli ayin
bölümlerini derler.
SONRA
1415-21 Old Hall elyazması,
Aşai Rabbani Ayininin Kyrie
bölümünde yer alan çeşitli
çoksesli parçaları İngiliz
usulüne uygun düzenleyerek
ayinin ilgili bölümünü süsler.
1440'lar Missa Caput, diğer
melodileri birbirine bağlamak
için cantus iirmus ("sabit şarkı")
kullanılan ilk ayin müziklerin­
dendir. İngiliz bir besteci
tarafından bestelenen eser,
tenorun sesinin altında bir bas
ses içerir; bas sesin yer aldığı
ilk kompozisyonlardan biridir.
��ZiK GÜLDÜREN, ŞARKI
SOYLETEN VE DANS
ETTiREN BiR BiLiMDiR
MESSE DE NOTRE DAME (v. 1360-65),
GUILLAUME DE MACHAUT
1 4. yüzyıl Ortaçağ tarihinin en
çalkantılı dönemlerinden
melodi ve metni temel alırken, diğer
sesler farklı sözcükler ve melodilerle
biriydi. 1300 yılı dolaylarında ona eşlik ediyordu. Vitry'nin günü­
başlayan "Küçük Buz Çağı" mahsul müze sadece 12'si ulaşan matetleri­
kıtlığı ve açlıkla sonuçlandı. 1312- nin her biri günümüzde bilinen
17 yılları arasındaki Büyük Kıtlık ve adıyla izoritim (Yunanca "aynı ritim"
Avrupa nüfusunun yüzde 60 kada­ anlamına gelen sözcüklerden adını
rını öldüren Kara Ölüm de bu alan) tekniğinin farklı yönlerini
dönemde yaşandı. ortaya koyar. Bu teknik, uzun beste­
Bu tür sosyal, ekonomik ve çev­ leri yapılandırmayı amaçlar.
resel yıkımlar dini inançları sarstı.
Fransız bilim ve din adamı Nicole
Oresme (y. 1320-82) gibi alimler,
doğal dünyaya inanç temelli bir
bakış yerine daha karmaşık bir
evren tasavvur etmeye başladı.
Çoksesliliği kucaklamaya başlayan
müzik de bu yeni düşünce tarzın­
dan etkilendi ve Oresme'nin yurt­
taşı olan matematikçi-besteci
Philippe de Vitry (1291-1361) ritmi
notaya dökmenin kesin yöntemini
geliştirdiğinde yeni bir metrik kar­
maşıklığa erişti.
Yeni Bir Ritim Düzeni
Bu yeni tarz, Vitry'nin 1322 ' de
yayınlanan Ars nova notandi (Yeni
Notasyon Sanatı) adlı eserinden
hareketle Ars nova adıyla anılmaya
Gervais du Bus imzasını taşıyan
başlandı. Vitry yeni nota sistemini Fransızca bir şiir olan Le Roman de
matetler formunda örnekler üzerin­ Fauvel'irı 1316 tarihli elyazmasını süsleyen
den açıklamak için vokal parçalar müzisyenler. Elyazmasında Ars nova
besteledi; bu çoksesli besteler bir müziğirıirı ilk örneklerinden bazıları yer alır.
 ERKEN 1000-1 400 37
Ayrıca bakınız: Büyük Organum Kitabı 28-31 Missa L'homme armee 42
• •

� l t.�·:;n Pange lingua 43 • Canticum Canticorum 46-51 • Vespers 64-69

("daha da incelikli sanat") adıyla

''
Yeni sanatın kimi
ıı ıvu nucuları, sadece vuruşlar
, , ı asındaki süreyi ölçmekle
ın şgul . . . Bu yöntemleri
yasaklıyoruz.
Papa XXII. John
''
V ı Lr y tenor sesindeki bir dizi
ı ı ı ıl.r ıy ı alıp (coJor) buna ritmik bir
ı 1 ıı ıı lı ı l (talea) uyguladı. Talea (yani
ı ı ı ı ı 1 1 ) genellikle daha kısaydı; color
( yn 1 ı ı ınelodi) bir kez tekrar edilene
1 11 1 1 1 1 birçok talea döngüsüne ihti­
y ı ı duyulabiliyordu.
f ı l i s e, Ars nova'yı sıcak karşıla­
l l ll lı i t ve Papa XXII. John 1323
yı 1 11 ıc lu yeni sanatı kınadığını
ı J ı ı y ı ı 1 clu. Ruhban sınıfı, bir zaman­
I 11 l.. ı ınamen kutsal olan motetlerin
11 1< 1 1 lorleşmesinde bu yeni tarzın
ı ıv 1 1 ı ıı l ı ğı rol karşısında telaşa düştü.
M ı ı z ı k artık günlük olayları yorum­
lı ı ı 1 ıı ı ı ı ın bir yolu olarak kullanılabili­
yi ılı 1 ll Örneğin satirik şiir Le Roman
ı lı • 1•/ıuvel (y. 1316) 130 müzikal eser
ıı 1 •1 1 r ve bunların beşi Vitry'nin
l l lı ll.t •Lieridir.
U ı ni itirazlara karşın, yeni nota
ı ı t ı tl.ı ı ıninin netliği ritim ve ölçü
1 l ll l l l sunda denemeler yapmanın
l ı 1 p ı lnrını araladı. İtalyan besteciler
M ı i i.Leo da Perugia ve Philippus de
ı :. ı ı ıı �rta ve Fransız besteci Baude
ı :ı ı1 c l ıer'in şarkılarının karmaşık ve
ı l1 11 ı ışken ritimlerinde bu deneme­
J ı ; ı ı • rastlanabilir: Tümü 1400 yılı
1 l1 1lı ıylarında eserler veren bu beste­
l •ı Inı günümüzde Ars subtilior
bilinen tarzda eserler vermiştir. Yeni
sanat yerleşmiş ve Batı müziğinde
ritmik notasyanun gelişimi için
temel teşkil etmiştir.
Ayin Müziğinin Değişmesi
Vitry'nin fikirleri, belki de en olgun
meyvelerini 14. yüzyıl bestecisi ve
şairi Guillaume de Machaut'un
müziğinde verdi. Machaut'un
imzasını taşıyan Messe de Notre
Dame, Aşai Rabbani ayininin tüm
bölümleri için bir tek besteci tara­
fından bestelenmiş ilk çoksesli
eserdi. Machaut kendi matetlerinde
ve Messe de Notre Dame eserinin
Kyrie, Sanctus, Agnus Dei, Ve Ite,
missa est bölümlerinde Vitry'yle
aynı izoritmik teknikleri uyguladı.
Ayinin öğelerini birleştirmek için
izoritim kullanmanın dışında, ayi­
nin bölümleri birbirine bağlayan bir
melodi olarak da cantus firmus kul­
landı. Diğer melodileri bu yalın
ezgiden geliştirdi ve ses sayısını
geleneksel olan üç sesten daha zen­
gin ve daha geniş olan dört sese
çıkarmak için bir kontratenor
ekledi.
Machaut hayatı boyunca derle­
diği el yazmalarında bestelerini bir
araya toplayıp eserlerini dikkatlice
yöneterek sanatsal mirasını
güvence altına aldı. Bir besteci ola­
rak taşıdığı önemin dışında,
Ortaçağın en büyük Fransız şairle­
rinden biriydi. Lais adı verilen sekiz
heceli dizeler ve dits adı verilen
müziksiz dizeler formunda geniş
şiirsel aniatılar yazdı. Daha sonraki
kuşakların şairleri ve bestecileri
için popüler birer ifade aracı haline
gelecek ballade [balad], rondeau
[rondel] ve virelai [virelay] gibi yine­
lenen ifadeler veya nakaratlar içe­
ren daha kısa şiir türleri de geliş­
tirdi . •
Guillaume de Machaut
Fransa'nın Champagne bölge­
sinde 1300 yılı dolaylarında
dünyaya gelen Machaut, haya­
tının büyük bir kısmını Reims
şehrinde ve çevresinde geçir­
di. Papazlık eğitimi aldıktan
sonra 1323 yılında Bohemya
Kralı Luxembourglu John'un
maiyetine katıldı ve onunla
birlikte papaz ve yazman vazi­
fesiyle Doğu Avrupa ve İtal­
ya'yı dolaştı. Kral John aracılı­
ğıyla 1 1 3 0 yılında Verdun,
1 3 32'de Arras ve 1337 'de Re­
ims şehirlerindeki katedraller­
de yüksek maaşlı görevlerde
bulundu.
Kral John'un 1346'da Crecy
Savaşındaki ölümünün ardın­
dan, Machaut kralın ikinci kızı
Luxembourg'lu Bonne ve İs­
panya'daki Navarre Kralı Il.
Charles'ın himayesine girdi.
Son yıllarını eserlerinin derien­
mesine nezaret ederek Reims
şehrinde geçirdi. 1337 yılında
öldü ve Reims katedraline gö­
müldü.
Diğer Önemli Eserleri
y.1330'lar Douce dame jolie
(virelai)
y.1340'lar Rose, liz, printemps,
verdure (rondeau)
y.1340'lar Voir dit
 40 GIRiŞ

John Dunstaple veya Leonel Franko-Flaman besteci Thomas Tallis

Power'a atfedilen Missa Rex
seeu/orum etkileyici İ ngiliz
usulünde cantus firmus
kullanılan bir ayin müziği olarak
bestelenir.
Josquin Desprez Missa beşer sesli sekiz
Pange lingua adlı eserinde koroya yer verdiği
Aşai Rabbani ayininin Spem in alium adında
değişmez kısımları için 40 parçalı bir motet
müzik besteler. besteler.

i
Y.1 430
i
Y.1 51 5
i
Y.1 570

Y.1 460 1 568 1 572

Guillaume Dufay hoş İtalyan besteci v e diplomat İ spanyol besteci

bir ses elde etmek için Alessandro Striggio'nun Tomas Luis de
gamda üçlü aralık Ecce beatam lucem adlı Victoria Roma' da
kullandığı L'Homme matetinin galası çalışırken
arme adlı ayin müziğin i Almanya'nın Münih ilk matetlerini
besteler. şehrinde yapılır. besteler.

R
önesans adıyla bilinen kül­
türel hareket ıtalya'da 14.
yüzyılın başlarında ortaya
çıktı. Ancak Rönesans tarzı müzi­
ğin karakteristik bir biçimde ortaya
çıkışı biraz zaman aldı. Rönesans
müziği ilk olarak Hollanda' da
Burgundy Dükü İyi Philip'in (1396-
1467) sarayında gelişti. Buradaki
besteciler köken itibariyle Franka­
Flaman olsalar da doğaları itibariyle
kozmopolitti. Franko-Flaman okulu­
nun öncüsü Guillaume Dufay,
İtalya'dayken dinlediği Ars Nova
çoksesliliğinden ilham aldı ve
Ortaçağ tarzıyla bir kopuş yaşama­
nın yolunu bularak Rönesans müzi ­
ğini tanımlamaya girişti.
Dufay tarafından getirilen yeni­
liklerden biri, cantus firmus tekni­
ğini kullanma şekliydi. Cantus fir­
mus yalın bir ezgi etrafında
çoksesli bir eser besteleme tekni-
ğiydi. Dufay, Rönesans'ın seküler­
leşme eğilimi doğrultusunda yalın
ezgiler yerine seküler melodileri
kullanmaya başladı ve son derece
etkileyici tarzda çok sesli ayin
müzigi besteledi. Dufay ve
Burgundy sarayındaki diğer beste­
ciler kendilerini kutsal müzikle
sınırlamadı ve seküler matetler ve
şansonlar da besteledi. Gilles
Binchois, Johannes Ockeghem ve
erken Rönesans'ın en iyi bestecile­
rinden biri olan Josquin Desprez de
bu isimler arasındaydı.
Yeni Bir Meydan Okuma
Çoksesli Franko-Flaman okulu,
erken Rönesans müziğine damga­
sını vururken, 16. Yüzyılda her şey
değişti. Katalik Kilisesinin Ortaçağ
boyunca elinde bulundurduğu
güce meydan okundu ve 1 517'de
Martin Luther Reformasyon hare-
keti başlattı. Kuzey Avrupa'nın
büyük bir kısmı ayin müzikleri
konusunda çok farklı bir tutum ser­
gileyen Protestan Kilisesini benim­
sedi. Protestan Kilisesi sadece koro
tarafından söylenen çoksesli ayin
müzikleri yerine cemaatin topluca
söylediği basit ilahileri ve melodi­
leri tercih etti. Bu müzik türü,
özgün Germen müzik geleneğinin
temelini oluşturdu.
Ancak Reformasyon hareketi,
Katalik dünyasında bir reaksiyon
uyandırdı. Bu Karşı-Reform hareke­
tinde Kilise kimi uygulamalarını
savunurken, kimi uygulamalarını de
gözdon geçirip yeniden düzenledi.
Dikkatle incelenen konu başlıkların­
dan biri, kilise ayinlerinde müziğin
kullanımıydı. Katalik Kilisesindeki
birçok kişi, moda haline gelen kar­
maşık çokseslilikten rahatsızdı.
Farklı melodi çizgilerini söyleyen
 RÖNESANS 1 400-1 600 41

William Byrd, Venedikli besteci Thomas Weelkes, madrigal

l l ı ı ınpton Court Sarayındaki
Kraliyet Şapelinde
ı ı ıı . ı n ı törenlerde kullanılmak
u zere Great Service
eserini besteler.
Giovanni Bassano,
etude tarzında çalınan
dört parçalı Ricercate,
passaggi et cadentie
eserini yayınlar.
türündeki şarkılarından
oluşan en ünlü eserinin bir
parçası olarak O care, thou wilt
despatch me adlı çoksesli
bestesini yapar.

i
v.1 580-90
i
1 585
i
1 600

1 584 1 597 1 604

1
Giovanni Pierluigi da
Palestrina, İncil'deki
1
İtalyan orgcu
Giovanni Gabrieli
1
John Dowland'ın
Lachrimae eseri,
Ezgiterin Ezgisinden alıntıları Sonata pian' e forte melankoli atmosferi
temel alan Canticum adlı eserinde yüksek ve yaratmak için disonans,
Canticorum adlı motet yumuşak dinamikleri yani uyumsuz sesler
koleksiyonu besteler. kullanır. kullanır.

l ıı ı c,:ok sesin sözcükleri anlaşılmaz
1 ılı 1 ığı düşünülüyordu. Bestecilerden
l ı l l ·d ,ı r ını daha ılımlı hale getirme­
lı ı ı ıstendi. Çoksesli müzikte bazen
lu ı ı •; ı taşılan uyumsuz arınanilerden
ı ı .. ı k duran ve sözlerin netliğini vur­
ı ı ı l. ıyan görece basit bir çoksesliliğe
�t •ı ı ı ın hazırlandı. Bu daha net ve
v ı ı ı ı ıuşak tarz, müzikte "Yüksek
Hııı ıosans" olarak kabul edilecek
ı lı ıı ıomi karakterize etti.
l{oma'daki kiliseler için sayısız
ı ı ı1 ıtot ve ayin müziği besteleyen
ı i 11 ıvanni Pierluigi da Palestrina da
l 11 ı tarzı uygulayan ilk besteciler
ı ı ı. ı.'lındaydı. Avrupa'nın dört bir
v ı ı ı ı ı nd an besteciler bu yeni sesi
ı ı; ıı ınsemek için İtalya'ya akın etti
v1 ulkelerine geri dönerken onu da
l ıı ı ı il berinde götürdü. İngiltere' de
l ı ı ı yeni tarz Thomas Tallis ve
W ı l l iam Byrd gibi besteciler tarafın­
ı l ı ı ı ı benimsendi.
Enstrümantal Müzik
Değişen sadece kilise müziği
değildi. 14. yüzyılın sonlarında gez­
gin azanlar veba salgını nedeniyle
yok olmaya yüz tuttu. Ozanlar aris­
tokratik sarayıara yöneldi. İnsanları
eğlendirdiler, şansonlar söylediler,
enstrümantal dans müzikleri çaldı­
lar ve Venedik'te yeni başkanın
göreve başlaması gibi resmi tören­
lerde müzik yaptılar.
Daha seküler bir toplumda, ens­
trümantal müzik sadece saraylarda
değil gittikçe daha eğitimli hale
gelen orta sınıf arasında da popüler
hale geldi. Evlerde keman veya flüt
gibi çalgılada ya da harpsikord gibi
klavyeli çalgılarla müzik yapma
talebi oluştu. Mekanik basım tekni­
ğinin gelişmesi sayesinde, müzik
eserleri halihazırda yazılı olarak
yayınlanabiliyordu ve yeni tarz
Avrupa'nın geneline yayıldı. Küçük
şarkıcı grupları için yazılan madri­
gal türündeki şarkılar, özellikle
İtalya ve İngiltere'de ev eğlencele­
rinde popüler hale geldi.
Bununla birlikte, besteciler ve
dinleyiciler 16 yüzyılın sonlarına
doğru başka bir müzik formuyla
denemeler yapıyordu. Bu yeni dra­
matik tarzın müjdecisi Venedik'teki
Giovanni Gabrieli'nin eserleriydi.
Tomas Luis de Victoria'nın Officium
defunctorum ve John Dowland'ın
Lachrimae eseri, Rönesans tarzında
bestelerren son büyük eserler olarak
bir çağın kapanışını yaptı. •
42
KlSACA
YAKLAŞIM
Yeni Armoniler
ÖNCE
1430 İngiliz Leonel Power,
Alma redemptoris mater
eserini besteler. Büyük
olasılıkla melodik çerçeve
olarak bir "sabit şarkıyı" temel
alan ilk ayin müziğidir.
1430 Missa Rex seculorum,
John Dunstaple veya Leonel
Power tarafından "sabit
şarkıyı" temel alan İngiliz
usulünde bir ayin müziği
olarak bestelenir.
SONRA
1570 İtalyan Giovanni
Palestrina L'homme arme
melodisini temel alan beş sesli
ayin müziğini yayınlar.
1999 Gallerli besteci Karl
Jenkins, T�'homme arme adını
taşıyan halk şarkısını The
Armed Man (Silahlı Adam)
adlı ayin müziğinin ilk ve son
bölümünde kullanır.
SON KlRK YILDAN ÖNCE
B���ELENM i_Ş � iR TEK
MUZIK ESERI BILE . . .
D i NLEMEYE DEGER DEG iL
MISSA L'HOMME ARME (v.1460},
GUILLAUME DUFAY
F
ranko-Fiaman besteci !erin izinden giderek müziğin daha
Guillaume Dufay'den itiba­ yumuşak, daha az boğuk seslerden
ren müziğin armonik dili faydalanmasını sağladı. Bu sayede
modern dinleyicilere daha tanıdık armonik dağarcığı genişletti ve
gelmeye başlar. Daha önceki beste­ daha çok ses için yer açtı. •
ciler antik Yunanlı filozof ve mate­
matikçi Pisagor tarafından ortaya
konan armonik idealleri benimse­
mişti. Bu idealler, oktavların
"kusursuz" uyumunu ve dörtlü ve
beşli aralıkları temel alıyordu.
Dufay tarafından getirilen yenilik,
arınani notası olarak üçlü aralıkları
kullanmaktı: örneğin solfej siste­
minde do-mi aralığı. Tarihsel ola­
rak üçlü aralıkların arınonisi uyum­
suz olarak görüldüğü için nadiren
kullanılmıştı.
Kilisade Seküler Sesler
Dufay'in ayin müzikleri, iyi bilinen
bir kutsal beste veya yalın ezgi gibi
mevcut bir melodiyi temel alan
cantus firmus tekniğinden çokça
yararlanır. Dufay özgün bir melo­
diye sahip olan L'homme arme adlı
popüler Fransız halk şarkısını
Melodi üstadı Guillaume Dufay, taşına­
temel alarak çoksesli bir ayin bilir bir orgun yanında görülüyuı. 15. yüzyıla ait
müziği besteledi. Üçlü aralığı Le Champion des Dames (Kadınların Savunucusu)
benimsemiş olan İngiliz müzisyen- adlı şiir kitabındaki bir çizimden alınmıştır.
Aynca bakınız: Micrologus 24-25 • Büyük Organ um Kitabı 28-31 • Missa
Pange lingua 43 • Canticum Canticorum 46-51 • Aziz Matta Pasyon u 98-105

Y/\KLAŞIM
Müziğin Yayılması
t >NCE
y. 1415-20 14. yüzyıl İtalyan
ı 11ızığinin en geniş derlernesi
ı ıl ın Squarcialupi Codex adlı
y. ı klızlı elyazması Floransa'da
dı·ı lonir.
1 67 Almanya'nın Mainz
' 1 ırinde basılan Codex
1 '�>nlmorum, nota sistemi elle
y ızı lmış olmasına karşın
ı ı nızik içeren ilk basılı kitaptır.
:ONRA
y. 1620 İngiliz matbaacı John
l lı ıc;tell porte, notalar ve
ıozl rin bir tek baskıda
l ı. ı ınidığı ilk müziği üretir.
710 Britanya' da yürürlüğe
ı ı n Kraliçe Anne Kanunu,
y ız rlara basılı eserleri
ı ızorinde ilk kez telif hakkı
t n ır ve bu hak en nihayetinde
1 l'/7' de müzik bestelerini de
1 ıpsayacak şekilde genişletilir.
RÖNESANS 1 400-1 600 43
DiL, GÖRKEMLi
BEDENiN GiZEMiNi
DUYURUH
MISSA PANGE LINGUA (v.1 51 5),
JOSQUIN DESPREZ
Y
aklaşık olarak 1450'de
Fransa' da dünyaya gelen
Josquin Desprez, ilk mat­
baa sahipleri arasındaydı. 15. yüzyı­
lın ortalarında baskı teknolojinin
icadına kadar müzik profesyonel
kopyalayıcılar tarafından elle çoğal­
tılıyordu. 16. yüzyılda yaşayan
İsviçreli müzik kurarncısı Heinrich
Glarean'a göre, Desprez "eserlerini
çok temkinli bir biçimde ve defa­
larca düzeltme yaparak yayınladı."
Bu özen ve dikkat, onun eserlerini
yeni gelişen müzik yayıncılığı piya­
sasında ön plana çıkardı.
••
Josquin artık hayatta değil ama
hayatta olduğu zamankinden
daha çok eser veriyor!
Georg Forster
Alman besteci (1510-68)
''
Aynca bakınız: Messe de Notre Dame 36-37
Canticuro Canticorum 46-51 • Aziz Matta Pasyonu 98-105
Desprez'in çağdaşı İtalyan matba­
acı Ottaviano Petrucci, müziği üç
aşamalı basma yöntemini kusursuz
hale getirdi: porteler, ardından nota­
lar ve son olarak sözler. Petrucci'nin
yayınladığı ilk eser olan Odhecaton,
100 kadar seküler eseri kapsayan bir
seçkiydi. Çoğunlukla Desprez,
Antoine Busnois, Jacob Obrecht ve
Alexander Agricola gibi Franka­
Flaman bestecilerin eserinden olu­
şan seçki 1501 yılında yayınlandı.
Altına metin yerleştirilmiş ilk çok­
sesli ayin müziği baskısının zorluğu
karşısında, Petrucci Misse (1502)
adlı eserini yalnızca Desprez' in
eserlerine ayırınayı tercih etti.
Geç Dönem Ayin Müziği
Missa Pange Jingua , Desprez' in son
bestelerinden biriydi. Desprez, 13.
yüzyılda yaşayan İtalyan keşiş ve
ilahiyatçı Thomas Aquinas tarafın­
dan Corpus Christi Yortusu için
bestelenmiş bir ilahiyi ana melodi
olarak kullandı. Eser, Petrucci'nin
son ayin müzik kitabının yayınlan­
dığı 1 514 yılına yetişemese de elyaz­
ması halinde korundu ve sonunda
1532 yılında yayınlandı. •
• Missa L'homme arme 42 •
44
KlSACA
YAKLAŞIM
Geniş Ölçekli Koro Müziği
Ö NCE
y. 1500 Fransız besteci
Antoine Brumel, Missa Et ecce
terrae motus adlı eserini
besteler. "Deprem" adıyla da
bilinen ayin müziği 12
parçadan oluşur.
1568 Alessandro Striggio'nun
enstrümanlar eşliğinde 40 ses
tarafından söylenen Ecce
beatam lucem adlı rooteti
Münih'te dinleyicilerle buluşur.
SONRA
1682 Heinrich Biber 53
parçadan oluşan Missa
Salisburgensis adlı eserini
besteler. Eserin düzenlemesinde
şarkıcı, yaylı çalgılar, flütler,
kornetler ve trombonlardan
oluşan altı koro; iki trompet ve
davul grubu ve en az iki org yer
alır. Geniş ölçekli ve çok korolu
eserlere verilen adla "Büyük
Barok" tarzının muhtemelen en
muazzam eseridir.
SESi YE
DUAYI DiNLE
SPEM IN ALIUM (v. 1 570}, THOMAS TALLIS
T
homas Tallis'in imzasını
taşıyan Spem in alium adlı
muhteşem 40 sesli motetin
bestelenmesi, erken İngiliz Röne­
sansı koro müziğinin doruk nokta­
sıydı ve Kıta Avrupasının meydan
okumasına verilen bir yanıttı. 1567
yılında besteci Alessandro Striggio,
diplomatik bir görevle Floransa' daki
Bir şapel korosu kürsüdeki nota kağıdına
bakaıak şaıkı söylüyor. [İtalyan müzik ku­
ramcısı Franchini di Gaffurio'nun 1512 yı­
lında yayınlanan Practica musicae adlı kita­
bınınbaşındaki resimlisayfadan alınmıştır.]
Medici sarayından İngiltere'ye gelir­
ken 40 veya daha fazla bağımsız sesin
yer aldığı en son bestelerinden parça­
lar da getirmişti. Bunlar, nüfuz ve
gücün müzikal tezahürleriydi ve
İngiliz bir besteci bu tür bir beste
yapmaya girişirse sonucun neler ola­
bileceği merak uyandırdı. Dört
hükümdarın görev yaptığı süre
boyunca - VIII Henry, VI. Edward, I.
Mary ve I . Elizabeth dönemlerinde
gözler en önde gelen saray bestecisi
olan Tallis'e çevrildi. Tallis'in Roma
Katolik Kilisesine bağlı hamisi IV.
Norfolk Dükü Thomas Howard bu
görevlendirmeyi yaptı.
Köklü Koro Geleneği
İngilizler koro müziğinde uzun süredir
başarı göstermekteydi. 15. yüzyılda
John Dunstable contenance angloise
("İngiliz tarzı") denilen özgün, zengin
bir biçimde armonik çoksesli tarzı
geliştirdi. Flaman müzik kurarncısı
Johannes Tinctoris, Dunstable'ı müzi­
kal yeniliğin "pınarı ve kaynağı" ola­
rak niteledi.
Tallis'ten bir kuşak önce Robert
ı
Fayrfax, önde gelen İngiliz beste­
ciydi ve VIII. Henry'nin gözdesiydi.
1498-1502 y ı llar arasında St. Albans
Manastırında orgcu ve koro şefi ola­
rak görev yaptı ve 1504 müzik dokto­
rası için O quam glorifica adındaki

yrıca bakınız: Messe d e Notre Dame 36-37
ı1 ı ı1 • Great Service 52-53 • Aziz Matta Pasyonu 98-105
l ıı ı ı ı ııışık beş sesli ayin müziğini
l ıı .ı.ı •lodi.
llı
atsal Müziğin Üstatları
yüzyılın başlarında John
' 1 ' 1vı ıı n r, 1526 yılında Thomas
Wı ılı ;oy tarafından Oxford 'da kuru­
lıl l l f nrdinal Kolejin (daha sonraki
ıı l ıylı ı Christ Church) koro şefi ola­
ı ı l ı ıL<mdıktan sonra İngiliz kutsal
ı ı ı ı 1 ı pnin önemli bir bestecisi ola­
ı ıl on plana çıktı. Orada Corona
J ll l ıı • ı, Gloria tibi Trinitas ve O
1\ 1 td 111 1 adlarını taşıyan altı sesli
ı y ı ı ı ınüziği besteledi. Gloria tibi
1 / /t i l / ıs eserinin Benedictus bölü­
ı ı ıı ı ı ıdoki "In nomine Domini"
1'1 1 1 1 1 ı n ın Adıyla] kısmında yer ver-
ı 1 1 1 Lo n or parça, başka besteciler
l ı ı ı , ıl ı ııclan vokal ve enstrümantal
1 1 1 l l l ) ı ı ıanların temeli olarak sıkça
1 11 !lı ı ıı ı ldı. Bu, 17. yüzyılın sonlarına
1 ı ıı ı , ıı popülerliğini koruyan In
ı ıı ıtl l ıne adıyla bilinen İngiliz fantezi
ı ı ı ı ı r tt ın kökenini teşkil etti.
. J ı ılın Taverner, Thomas Wolsey'nin
i i l i ' l i illi kaybetmesinin ardından
1 i l ı l 'l ll nshire'a taşındı ve biraz daha
ı ı ııınl< üretti. John Sheppard belki de
1 ıl 1 1l ı k ve Protes-tan kralların zevkine
RÖNESANS 1 400-1 600 45
• Missa L'homme arme 4 2 • Missa Pange lingua 4 3
••
Şarkıyı [Spem in alium]
dinleyen Dük,
boynundaki altın zinciri
çıkarıp Tallis'in boynuna taktı
ve ona hediye etti.
Thomas Wateridge
Mektup (1611)
''
hitap edecek eserler vermeye daha
yatkındı. Üç yıl boyunca Oxford'daki
Magdalen Kolejinde koro şefliği yap­
tıktan sonra 1552'den itibaren VI.
Edward ve I. Mary'nin döneminde
Kraliyet Şapelinde koro üyeliği göre­
vini sürdürdü. 1558'de Elizabeth'in
tahta çıkmasından hemen önce öldü.
Sheppard'ın Latince kilise müzikleri­
nin büyük bir kısmı günümüze ulaştı.
Karşılıklı söylenen 6 sesli Media vita
(Hayatın Ortası) adlı eseri abidevi sta-
Tallis'in çocukluk ve gençlik yıllan
hakkında çok az bilgiye sahip olsak
da 1532 yılı itibariyle İngiltere'nin
güney kıyısındaki Dover Manastı­
rında orgcu olduğunu biliyoruz. Ma­
nastır üç yıl sonra tasfiye edilince,
Tallis Londra'daki St. Mary-at-Hill
Kilisesi, Waltham Manastın ve Can­
terbury Katedralinde çalıştı ve ar­
dından da VIII. Henry'nin Kraliyet
Şapelinin ilk önce koro üyesi ("Cen­
tilrnen"), daha sonra orgcu oldu.
Kraliçe Elizabeth, 1572'de Tallis
ve William Byrd'a müzik eserlerini
basma yetkisi verdi ve 1575 yılında
Tallis ve Byrd, Cantiones sacrae
adındaki Latince motet derlemesini
• Canticuro Canticorum
tüye sahip bir Büyük Perhiz müziğidir.
Eser boyunca Nunc dimittis ilahisinin
yavaşça söylenınesi etkiyi artırır.
Alışılmadık Bir Yanıt
Thomas Tallis, Striggio'nun ziyarete
geldiği ve çok parçalı eserlerini de
beraberinde getirdiği tarihte
Kraliyet Şapelinin üyesiydi. İtalyan
bestecinin eserleri çok korolu tarz­
daydı. Ayrı ayrı korolar halinde
gruplanmış vokaller, eserin önemli
noktalarındaki etkileyici sesi oluş­
turmak için birleşiyordu.
Tallis, Spem in alium adlı mate­
tinde oldukça farklı bir yanıt verdi.
Özgün bir İngiliz eseri yaratmak
için Tavemer ve Sheppard 'ın zen­
gin tarzına döndü. Tallis'in Spem in
alium adlı eserindeki 40 ses nadiren
aynı gruplarda bir araya gelir; her
ses kendi yolunda ilerler. Bir ses
temposunu koruyabilir ama onun
karşılığı olan bir ses, senkopta ben­
zer bir yere ulaşır ve sabit olan sese
bir hareket katar. Kuşların çağıı­
daya çağıldaya ötüşü gibi sesler bir
araya gelir, ayrılır ve en sonunda
hep birlikte canlandırıcı bir etki
uyandırır. •
yayınladı. Tallis aynı zamanda
ilahi, kantik ve şükran ilahilerine
İngilizce sözler yazan ilk kişiler­
den biriydi. "2 Numaralı İlahi"
yüzyıllar sonra Vaughan Williams
tarafından Thomas Tallis'in Bir
Teması Üzerine Fantezi (1910) adlı
eserde kullanıldı. Tallis 1585 yı­
lında evinde huzur içinde hayata
gözlerini yumdu. Öldüğünde yak­
laşık 80 yaşında olduğu düşünü­
lür.
Diğer Önemli Eserleri
1560-69 Yeremya'nın Ağıtları
1567 Başpiskopos Parker'ın
ilahiler kitabı için 9 ilahi.
Another random document with
no related content on Scribd:
 CHAPITRE IX

Le duc et Washington partirent pour leur mission douloureuse.

— Cela ne pouvait pas manquer…
— Quoi donc, colonel ?
— Elles étaient sept à l’hôtel, sept actrices, et toutes ont
naturellement été échaudées.
— Toutes brûlées ?
— Oh ! non, elles ont été sauvées, mais, chose étonnante, pas
une d’elles n’a trouvé le moyen de préserver ses bijoux.
— C’est bien bizarre.
— Oui, c’est étrange assurément ; l’expérience du passé ne leur
profite jamais ; il semble vraiment qu’il y ait un sort jeté sur elles.
Prenez une telle, par exemple, qui joue ces rôles à sensation ; elle
jouit d’une réputation énorme, eh bien ! elle doit sa vogue au seul fait
qu’elle a failli griller cinquante fois dans des hôtels.
— En quoi cela pouvait-il accroître sa réputation ?
— On a naturellement parlé d’elle. On va l’entendre maintenant,
parce qu’on connaît son nom. Comment le connaît-on ? on n’en sait
plus rien, mais le fait est là. Elle a débuté bien bas, à treize dollars
par semaine ; il fallait qu’elle se débrouillât avec cela.
— Ah !
 — Oui ; et avec les frais qu’elle avait, il ne lui restait pas lourd
pour faire la grande dame. Eh bien ! elle a été victime d’un incendie
d’hôtel et y a perdu pour 39.000 livres de diamants…
— Elle ? et d’où les tenait-elle ?
— Dieu le sait ! ils lui ont été donnés sans doute par des jeunes
fêtards et des vieux marcheurs. Tous les journaux n’ont parlé que de
cela pendant je ne sais combien de temps. Elle a profité de l’aubaine
pour se faire payer plus cher. Elle rebrûla et perdit de nouveau ses
bijoux ; du coup elle a grimpé de cinquante rangs dans l’estime du
public.
— Ma foi ! si les incendies d’hôtel sont le plus clair de son capital,
il repose vraiment sur peu de chose.
— Ce serait vrai pour une autre personne qu’elle ; elle a de la
veine, elle est née sous une bonne étoile. Chaque fois qu’un hôtel
brûle, elle est sûre de s’y trouver, ou, si on ne l’aperçoit pas au
milieu des flammes, ses bijoux y sont toujours. C’est ce qu’on peut
appeler de la veine, ou je ne m’y connais pas.
— C’est vraiment incroyable. Elle a dû perdre des kilos de
diamants.
— Des kilos ! Dites plutôt des tonnes, mon cher ! C’est à tel point
que les hôteliers conçoivent de la superstition à son endroit ; ils ne
veulent plus la recevoir, sûrs qu’elle leur vaudra un incendie ; dès
qu’elle descend dans un hôtel, les assureurs résilient leur police. Elle
a chômé un peu ces derniers temps, mais l’incendie de New Gadsby
va la remettre à flot. Elle y a perdu pour 60.000 dollars hier soir.
— Mais elle est folle ! si j’avais pour 60.000 dollars de bijoux, je
ne les confierais guère à un hôtel !
— Moi non plus ; mais allez donc enseigner la prudence à une
actrice ! Celle-ci a bien brûlé trente-cinq fois. Et s’il y a un incendie
cette nuit à San-Francisco, rappelez-vous ce que je vous dis : elle
sera pincée encore ! On prétend qu’elle a des bijoux dans tous les
hôtels du pays.
 Lorsqu’ils arrivèrent sur le lieu du sinistre, le pauvre duc jeta un
regard mélancolique sur cette morgue improvisée, et détourna son
visage avec émotion.
— C’est vrai, Hawkins, dit-il, impossible de connaître aucune des
cinq victimes. Essayez, moi je m’en déclare incapable.
— Voyons ! Sur qui porter mon choix ?
— Oh ! peu importe, prenez le moins endommagé.
Cependant les agents affirmèrent au duc (tout le monde le
connaissait à Washington) qu’étant donné l’endroit où avaient été
trouvés ces cinq cadavres, il paraissait impossible que l’un d’eux fût
celui de son jeune et noble parent. On lui montra l’endroit où il avait
dû trouver la mort, si le récit des journaux était exact ; on lui prouva
aussi qu’il aurait pu échapper à l’asphyxie en passant par une porte
de côté. Le vieux colonel essuya une larme et dit à Hawkins :
— Mes craintes n’étaient que trop fondées ; nous ne retrouverons
plus que des cendres. Voulez-vous entrer chez l’épicier et lui
demander quelques paniers ?
Très respectueusement, ils recueillirent dans chaque panier une
certaine quantité de cendres prises sur les différents points du
sinistre et se demandèrent comment ils allaient les faire parvenir en
Angleterre. Il fallait absolument que les restes précieux d’un si noble
héros fussent traités avec les honneurs dus à leur mérite.
Ils déposèrent les paniers sur la table de la pièce qui avait servi
successivement de bibliothèque, de salon et d’atelier, et montèrent
au grenier chercher un drapeau pour y envelopper ce sacré dépôt.
Un instant après, Lady Rossmore entra ; elle aperçut en même
temps les corbeilles et le vieux Jinny qui rôdait tout autour.
— Mon Dieu ! qu’avez-vous imaginé encore ? Quelle singulière
idée d’encombrer la table de ces paniers de cendres ? fit-elle
impatientée.
— Des cendres ?
Elle s’approcha pour mieux voir, et levant les bras au ciel :
— Ma parole, vous êtes fou !
 — Moi ! mais, madame Folly, je viens seulement de m’en
apercevoir. Ce n’est pas moi qui ai posé là ces cendres ; c’est Dan’l,
pour sûr. Ce pauvre Dan’l perd la tête !
Mais Dan’l n’était pas le coupable, et il nia énergiquement.
— Alors personne ne les a posées là ? Vous avouerez que c’est
un phénomène bizarre, à moins que ce ne soit le chat…
— Oh ! soupira Lady Rossmore avec un tremblement nerveux qui
secoua tout son corps. Je comprends maintenant ; allez-vous-en
tous de là ; ce sont les restes de…
— Quoi, madame ?
— Oui ; les restes du jeune Sellers d’Angleterre qui a péri dans
l’incendie.
Les nègres sortirent et elle resta face à face avec les cendres,
profondément émue. Elle appela Mulberry Sellers, décidée à
empêcher l’excentricité nouvelle qu’elle prévoyait. Elle le vit
descendre un drapeau à la main ; lorsqu’elle apprit son intention
d’envelopper la dépouille mortelle de son cousin et d’inviter le
gouvernement à venir honorer ces restes vénérables, elle s’y
opposa de toutes ses forces.
— Vous avez toujours de bonnes intentions, dit-elle ; vous voulez
rendre hommage à un parent, personne certes ne pourra vous en
blâmer, car le même sang coule dans vos veines ; mais si vous
réfléchissez, vous trouverez comme moi que vous vous y prenez
mal. Vous n’allez pas vous planter devant un panier de cendres, la
mine déconfite et faire défiler tout le monde devant vous. Une
cérémonie pareille serait grotesque. Voyez-vous d’ici cinq mille
personnes se pressant en foule devant trois paniers de cendres ?
Que de gorges chaudes on ferait ! Non, mon ami, vous ne pouvez
pas exposer ces cendres, ce serait une gaffe. Renoncez-y et
cherchez autre chose.
Comprenant que la raison parlait par la bouche de sa femme, il
abandonna son idée de bonne grâce, et se décida à veiller les
précieux restes en compagnie de Hawkins. Ceci parut déjà très
exagéré à sa femme, mais elle ne souleva pas d’autre objection, ne
voyant dans la conduite de Mulberry Sellers que son désir de remplir
loyalement son devoir à l’égard d’un parent décédé loin de ses
proches sur une terre étrangère.
Il déposa donc le drapeau sur les paniers, couvrit d’un crêpe le
bouton de la porte d’entrée et dit d’un air satisfait :
— Voilà ; je lui ai procuré autant de confort que les circonstances
le permettent ; il faut toujours faire pour les autres ce qu’on voudrait
qui vous fût fait ; cependant il manque une chose…
— Laquelle, mon ami ?
— Les armes.
Lady Rossmore trouvait la porte de sa maison suffisamment
armoriée, et tremblait de voir pénétrer chez elle un nouvel écusson ;
aussi hasarda-t-elle timidement cette réflexion :
— Je croyais que cette distinction ne se devait qu’à des parents
très, très proches.
— C’est vrai, vous avez raison, ma chère ; mais ces usurpateurs
sont nos parents les plus proches, et il faut bien adopter les usages
de notre milieu aristocratique.
On laissa les écussons à l’entrée ; avec leur taille démesurée et
leurs couleurs criardes, ils faisaient un effet magnifique et ne
laissaient aucun espace vide au-dessus de la porte. Le duc paru ravi
de l’effet.
Lady Rossmore et sa fille veillèrent jusqu’à minuit et donnèrent
leur avis sur ce qu’il faudrait faire dans la suite. Rossmore voulait
expédier ces restes sans délai ; sa femme ne l’approuva pas.
— Vous voulez envoyer tous ces paniers ?
— Certainement.
— Tous à la fois ?
— Oui.
— A son père ? Oh ! non ; pensez donc au coup que nous lui
porterions. Non… un seul à la fois ; il faut le ménager, ce pauvre
homme, et faire trois envois.
 — Croyez-vous que ce soit un bon système, papa ?
— Mais oui, ma fille ; rappelle-toi que tu es jeune et forte, que lui
est âgé. Lui envoyer le tout ensemble lui ferait trop de peine ; il vaut
mieux agir progressivement. Il y sera habitué lorsqu’il recevra le
troisième panier ; de plus, il vaut mieux faire ces envois par des
paquebots différents parce que, si l’un d’eux venait à sombrer…
— Papa, votre idée ne me plaît pas du tout ; si j’étais son père, je
trouverais horrible de recevoir mon fils ainsi par…
— Par petits morceaux, ajouta Hawkins, enchanté de pouvoir
placer un mot.
— Oui, je trouverais abominable de le recevoir par envois
successifs. Après le premier envoi, je serais dans des transes en
attendant les autres, et la perspective d’un enterrement reculé
jusqu’à l’arrivée du dernier paquebot me mettrait dans des états…
— Oh ! non, mon enfant ! interrompit le colonel, un homme de
son âge ne pourrait supporter ces choses ; cela nécessiterait trois
services religieux.
Lady Rossmore leva les yeux, très étonnée :
— Cette combinaison est inadmissible, dit-elle ; à mon avis, il faut
l’enterrer en une fois.
— Moi, je trouve aussi, ajouta Hawkins.
— Et moi aussi, reprit la jeune fille.
— Eh bien ! vous vous trompez tous, dit le duc, et vous en
conviendrez vous-mêmes. Ses cendres ne sont que dans un des
trois paniers.
— Alors la chose se simplifie, dit Lady Rossmore ; ensevelissez
un panier.
— Ce n’est pas aussi simple que vous le croyez, répondit Lord
Rossmore, parce qu’on ne sait pas lequel des trois paniers contient
les restes mortels de mon pauvre cousin. Nous savons qu’ils sont là,
mais c’est tout ; vous voyez que j’avais raison, qu’il faut trois
enterrements.
 — Alors, trois tombes, trois monuments et trois inscriptions ?
demanda Gwendolen.
— Mon Dieu ! oui ; c’est ainsi qu’il faudrait procéder.
— C’est impossible, mon père ; dans le doute, les trois
inscriptions devraient être identiques. Vous manqueriez votre but.
— C’est vrai, Gwendolen ; votre argument est très juste, et je ne
sais vraiment que faire.
Un silence général suivit ; Hawkins l’interrompit :
— Il me semble, dit-il timidement, que si l’on mélangeait les
cendres des trois paniers…
Le duc lui prit les mains avec effusion :
— Merci, mon ami ; vous avez résolu le problème : un seul
bateau, un seul enterrement, un seul monument funéraire, vous
m’avez tiré d’embarras, Hawkins, et vous épargnez ainsi bien des
chagrins à ce malheureux père. Oui, on emballera ce pauvre garçon
dans un seul panier.
— Et quand cela ? demanda Lady Rossmore.
— Demain… le plus tôt possible, bien entendu.
— Mulberry, à votre place j’attendrais.
— Et pourquoi ?
— Voulez-vous briser le cœur de ce vieillard ?
— Oh ! non, certes !
— Eh bien ! attendez qu’il réclame les restes de son fils. En
agissant ainsi, vous épargnerez à ce malheureux le plus affreux
chagrin, la douleur de la certitude de la mort de son fils ; pour moi, il
ne réclamera pas ses cendres.
— Pourquoi pas ?
— Parce qu’il s’efforcera de conserver le plus grand
adoucissement à sa douleur, sous la forme d’un semblant de doute,
d’un dernier espoir de voir revenir son fils un jour ou l’autre.
— Mais Polly, il apprendra sa mort par les journaux.
 — Il ne les croira pas ; il conservera des illusions, se refusera à
l’évidence ; cette illusion le soutiendra et lui rendra l’existence
tolérable, tandis que si les restes de son infortuné fils lui sont remis,
son pauvre cœur ne pourra supporter ce choc…
— Oh ! mon Dieu ! C’est vrai, ma chère Polly, vous m’avez
empêché de commettre un crime, un meurtre, et je vous bénis pour
cette bonne action ! Maintenant, je vois clairement mon devoir : nous
garderons ces reliques, et le malheureux usurpateur ignorera ce qui
s’est passé.
 CHAPITRE X

Le jeune Lord Berkeley, humant l’air de la liberté à pleins

poumons, se sentait prêt à embrasser sa nouvelle carrière ; et,
cependant si la lutte était trop forte pour lui, si le découragement
survenait, qui sait s’il aurait l’énergie de mener à bonne fin son
entreprise. Il ne pouvait pas répondre de l’avenir ; le plus sûr lui
paraissait de se mettre à l’abri de toute surprise en coupant les
ponts derrière lui.
Il prit donc la résolution de rechercher immédiatement le
propriétaire de l’argent trouvé, et de déposer, en attendant, cet
argent à une banque.
— A quel nom ? lui demanda-t-on.
Il hésita et rougit ; il n’avait pas pensé à ce détail.
— Howard Tracy, répondit-il, donnant le premier nom qui lui vint à
l’esprit.
— Le cowboy a rougi, remarquèrent les gens de la banque dès
qu’il fut sorti.
Le premier pas était fait. L’argent était bien en sûreté, mais restait
à sa disposition. Il se rendit ensuite à une seconde banque où il tira
un chèque de 500 dollars sur la première ; cette somme fut
encaissée et portée à son crédit à la deuxième banque ; on lui
demanda sa signature, il la donna, puis s’en alla ravi de sa
détermination énergique.
 — Voilà une affaire faite, pensa-t-il, il me serait impossible de
retirer cette somme sans justifier de mon identité, chose que je ne
saurais faire actuellement. Il ne me reste donc plus que la ressource
de travailler pour vivre, ou de mourir de faim. Je suis prêt et plein
d’ardeur.
Il télégraphia ensuite à son père :
« Échappé miraculeusement à incendie hôtel. Ai pris nom de
fantaisie. Adieu. »
Comme il se promenait mélancoliquement le soir dans les
faubourgs, il aperçut une affiche sur une petite église : Conférence
publique aux mécaniciens. Tout le monde est admis sans invitation.
Il vit des gens communs d’aspect s’y presser, des ouvriers
surtout ; il les suivit et s’assit. L’église était petite et d’apparence
pauvre. Il n’y avait pas de coussins sur les bancs, pas de chaire à
proprement parler ; une simple estrade sur laquelle se tenait un
conférencier ; à côté de lui était un homme qui compulsait des notes
et paraissait prêt à prendre la parole. L’église se remplit vite de gens
simples, modestement vêtus. Le conférencier commença :
« L’orateur que vous allez écouter aujourd’hui est un membre de
notre cercle ; vous le connaissez tous, M. Parker, collaborateur
distingué du Daily Democrat. Le sujet de sa conférence sera la
Presse américaine, et il prendra pour texte quelques phrases du
nouveau livre de M. Mathieu Arnold. Il me prie de vous lire les
extraits qu’il va commenter :
« Gœthe dit quelque part que la crainte, c’est-à-dire le respect,
est le plus grand bienfait de l’humanité, et M. Arnold émet, d’autre
part, la théorie suivante : Si quelqu’un est à la recherche d’un moyen
efficace pour détruire la discipline et le respect chez un peuple, il n’a
qu’à s’adresser en toute sécurité aux journaux américains. »
M. Parker se leva, salua, et fut accueilli avec enthousiasme. Il
commença à parler d’une voix claire, avec une diction impeccable,
en scandant ses phrases ; on l’interrompait souvent par des
applaudissements.
 L’orateur s’étendit sur le rôle des journaux en général, qui doivent
entretenir chez une nation la fierté patriotique, inculquer au peuple
l’amour de son pays, de ses institutions, en le préservant des
influences souvent néfastes de l’étranger. Il cita comme exemple les
journalistes turcs et russes qui poursuivent ce noble but avec
persévérance en s’aidant du knout et en faisant appel au besoin à la
Sibérie pour entretenir chez le peuple le pieux respect de la
discipline.
Le but du journal anglais est le même ; il doit hypnotiser ses
lecteurs sur quelques sujets et glisser habilement sur d’autres. Ainsi,
il doit fixer tous les yeux sur les gloires de l’Angleterre, gloire que les
milliers d’années écoulées entourent d’une auréole intense ; mais en
même temps il faut cacher aux lecteurs que les gloires ont servi à
l’élévation et à l’enrichissement des classes privilégiées, tandis
qu’elles ont coûté la vie à des milliers d’individus des classes
inférieures qui n’en ont retiré aucun avantage personnel. Le journal
doit entretenir le public dans le respect le plus profond d’une royauté
sacrée, et ne jamais lui laisser entrevoir que la majorité de la nation
n’a pas appelé le roi au trône, que, par conséquent, la royauté n’a
pas légalement le droit d’exister. Il doit inspirer à la nation un grand
respect pour cette curieuse invention qu’est l’organisation du
Gouvernement, et lui faire aimer les institutions bancroches de la
justice et de la noblesse héréditaires ; en même temps il doit lui
cacher que le Gouvernement l’opprime et saigne à blanc le peuple
par des impôts injustes, que la noblesse se réserve tous les
honneurs pour laisser au peuple les labeurs et les corvées.
L’orateur, en commentant cette pensée, s’étonna qu’avec sa
haute intelligence et son esprit d’observation, M. Arnold n’ait pas
compris que les qualités tant vantées chez la presse anglaise, à
savoir son respect exagéré et son esprit conservateur, deviendraient
des défauts en Amérique ; là, la force précieuse du journalisme
consiste dans son indépendance et dans son humour, car son but,
méconnu par M. Arnold, est de sauvegarder les libertés d’un peuple
et non pas de protéger les errements puérils de ce peuple. Il ajouta
que si les institutions du vieux monde étaient mises à nu pendant
cinquante ans et critiquées par une presse aussi franche que la
presse américaine, la monarchie et ses abus disparaîtraient de
l’humanité. Et si les monarchistes en doutent, pourquoi ne pas
proposer au czar d’en faire l’essai en Russie ?
— Somme toute, dit-il en terminant, si notre presse ne possède
pas la qualité dominante du vieux continent, le respect, estimons-
nous-en bien heureux. Son respect très limité lui fait vénérer ce que
vénère le peuple américain ; c’est suffisant. Nous nous soucions fort
peu de ce que les autres nations vénèrent. Notre presse ne respecte
ni les souverains, ni la noblesse, ni les tyrannies religieuses ; elle
n’admet pas la loi qui déshérite un cadet au profit de son aîné ; elle
n’admire pas l’injustice flagrante qui permet à un citoyen de fouler
aux pieds son voisin parce que le hasard de sa naissance l’a
favorisé ; elle ne reconnaît pas la loi, quelque ancienne et sacrée
qu’elle puisse être, qui exclut un individu d’une situation à laquelle il
aurait autant de droits qu’un autre, et qui donne des propriétés sur la
simple production de titres héréditaires. Nous pouvons dire avec
Gœthe, le fervent adorateur de la monarchie et de la noblesse, que
notre presse a perdu tout sentiment de discipline et de respect ;
félicitons-nous-en et espérons que c’est là un fait accompli, car à
mon avis, la licence et la critique de la presse engendrent et
protègent la liberté humaine ; tandis que le respect aveugle nourrit et
entretient l’esclavage physique et moral sous toutes ses formes.
Tracy pensait en lui-même : je suis content d’être venu en
Amérique ; j’ai bien fait de chercher un pays imbu de principes si
vrais et de théories si fortes. Quels innombrables esclavages sont
dus à un respect exagéré ! et comme cet homme l’a bien prouvé ! Le
respect est en effet un levier puissant ; dès que vous amenez une
personne à respecter vos idées, elle devient votre esclave. Oh ! oui,
à aucune époque de l’histoire, les nations européennes n’ont eu la
permission d’ouvrir les yeux sur les crimes et les infamies de la
monarchie et de la noblesse ; on les en a toujours empêchées ; on
les a aveuglées en leur inculquant pour les vieilles institutions un
respect qui est devenu une seconde nature ; il suffit pour les
scandaliser d’émettre une opinion tant soit peu contraire aux
errements de leurs esprits étroits ; un mot irrévérencieux à l’endroit
de leurs institutions absurdes devient un crime de lèse-majesté. Le
ridicule de cet état de choses saute aux yeux, pour peu qu’on y
réfléchisse, et je m’en veux de n’y avoir pas pensé plus tôt. De quel
droit Gœthe, Arnold et les encyclopédistes définissent-ils le mot
« Respect » ? Leur point de vue n’est pas le mien ; tant que je
conserve en moi un Idéal, peu m’importe le leur ; je peux en rire à
mon aise, c’est mon droit et personne n’a rien à y voir.
Tracy s’attendait à une réplique. Mais personne ne contredit
l’orateur. Celui-ci continua :
Je dois prévenir l’assistance que, conformément à nos habitudes,
les débats sur ce sujet seront ouverts à la prochaine réunion, ceci
pour permettre aux auditeurs de préparer leurs réponses, car nous
ne sommes pas des orateurs de profession ; nous sommes de
simples ouvriers incapables d’improviser.
On lut ensuite quelques répliques ayant trait aux questions qui
avaient fait l’objet de la conférence précédente. On fit notamment
l’éloge de la culture intellectuelle due à la généralisation des
collèges ; un des assistants, un homme d’âge moyen, raconta qu’il
n’avait jamais été au collège ; il avait fait son éducation chez un
imprimeur, puis était entré dans un bureau, où il était employé
depuis de longues années.
Notre conférencier, ajouta-t-il, a fait un parallèle entre l’Amérique
moderne et la vieille Amérique ; certainement on peut constater
d’immenses progrès, mais je crois qu’il a un peu exagéré le rôle des
collèges dans cette marche ascendante. Il est indiscutable que les
collèges ont contribué dans une large part au développement de
l’esprit, mais vous ne nierez pas que les progrès matériels soient
encore bien plus étendus. Si l’on examine la liste des inventeurs,
des créateurs de ce progrès matériel stupéfiant, on n’y trouve aucun
universitaire. Il y a des exceptions bien entendu, comme le
professeur Crineston, l’inventeur du système de télégraphie Morse,
mais elles sont rares. C’est une gloire du siècle où nous vivons,
siècle par excellence depuis que le monde est monde, que le
triomphe de ces hommes élevés par la seule force de leur
intelligence ; c’est à eux que nous devons tout. Nous croyons voir
leur œuvre entière ; non : nous n’en voyons que la façade, la sortie
extérieure ; mais il reste un côté caché qui échappe à nos yeux, et
qui constitue pourtant la façade principale. Ils ont rénové le pays et,
pour employer une métaphore, ils ont décuplé ses forces. Au fond,
qu’est-ce qui constitue une nation ? Est-ce le nombre plus ou moins
considérable d’individus en chair et en os qu’on appelle poliment des
hommes et des femmes ? Prenons, par exemple, comme type de
comparaison, la quantité de travail que pouvait fournir un homme à
une époque donnée ; évaluons la population actuelle de notre pays
et voyons combien, de nos jours, un homme peut produire plus que
ses ancêtres. En partant de ce point de vue, nous reconnaîtrons que
les hommes des deux ou trois générations précédentes étaient tous
des infirmes, des paralytiques, des propre-à-rien, si on les compare
aux individus de nos jours.
En 1870, notre population était de 17 millions. Sur ces 17
millions, faisons abstraction de 4 millions représentés par les
vieillards, les enfants et les impotents. Reste 13 millions qui se
répartissent comme suit :
2 millions de tisseurs de coton.
6 millions de tricoteurs (en majorité des femmes).
2 millions de fileurs (aussi des femmes).
500.000 cloutiers.
400.000 brocheurs ou relieurs.
1 million d’écosseurs de graines.
40.000 tisserands.
4.000 savetiers.
Aujourd’hui (d’après les documents officiels publiés à la
deuxième session du 40e Congrès) il est établi que le travail de ces
deux millions de tisseurs est fait par 2.000 hommes ; celui des six
millions de tricoteurs par 3.000 gamins ; celui des deux millions de
fileuses par mille jeunes filles. Cinq cents enfants remplacent les
cinq cent mille cloutiers, quatre mille gamins font le travail des
400.000 brocheurs et relieurs. Enfin 1.200 hommes se sont
substitués aux 40.000 tisserands et six individus font actuellement le
travail de mille savetiers.
En un mot, dix-sept mille personnes exécutent de nos jours le
travail qui eût nécessité, cinquante ans auparavant, treize millions
d’individus.
Avec leur ignorance et leurs procédés surannés, nos pères et
grands-pères se seraient attelés 40 mille millions pour exécuter le
travail abattu par nos contemporains. Vous voyez d’ici cet essaim de
travailleurs ! représentant cent fois la population de la Chine et vingt
fois la population actuelle du globe !!
En regardant autour de vous, vous voyez dans notre République
une population de 60 million ; en réalité, cette population représente
40 mille millions de bras et de cerveaux actifs. Voilà pourtant ce
qu’ont fait ces inventeurs modestes, illettrés, répandus dans le
monde sans passer par la porte des collèges ! Honneur à leur
glorieux nom !
— Comme c’est beau, pensa Tracy en rentrant chez lui : Quelle
civilisation et quels magnifiques résultats on doit à ces gens
d’extraction vulgaire ! Quelle supériorité ils ont sur nos jeunes
blancs-becs d’Oxford, ces hommes qui travaillent côte à côte et
gagnent leur pain péniblement ! Oui ; certes, je suis content d’être
venu, d’avoir débarqué dans un pays où chacun peut s’élever à la
seule force de ses poignets et se créer soi-même sa propre
situation. Ici, au moins, on est le fils de ses œuvres !
 CHAPITRE XI

Pendant quelques jours, Tracy se répéta sans cesse qu’il habitait

un pays où il y a du travail et de l’argent pour tous. Pour ne pas
détacher son esprit de cette noble et grande pensée, il l’exprima en
vers qu’il fredonnait constamment. Mais peu à peu il oublia ses vers
et se mit à chercher une place de clerc dans une administration,
persuadé qu’avec ses études faites à Oxford, il serait reçu partout ;
mais il n’eut aucun succès. Ses brevets ne lui furent d’aucune utilité ;
des recommandations politiques eussent, certes, mieux valu. Sa
nationalité anglaise lui était funeste dans un pays où tous les partis
faisaient des vœux pour le triomphe de l’Irlande ; son costume de
cowboy parlait en sa faveur (quand il n’avait pas le dos tourné), mais
il ne l’aidait pas à trouver une place de bureaucrate.
Cependant comme il s’était promis de porter ces vêtements
jusqu’à ce que leur propriétaire les reconnût et les réclamât avec
l’argent qu’ils contenaient, il n’osait manquer à sa parole et les
laisser de côté.
Au bout de huit jours, il n’avait encore rien trouvé et sa situation
devenait critique. Il avait demandé de l’ouvrage partout, descendant,
chaque jour, l’échelle sociale d’un degré ; il était prêt maintenant à
accepter le travail le plus modeste, mais on le repoussait partout.
Il relisait un jour les feuillets de son journal, lorsque son regard
s’arrêta sur les lignes qu’il avait écrites après l’incendie :
 — Je ne doutais certes pas de ma force de caractère ;
aujourd’hui on est fixé sur mon énergie en me voyant installé sans
l’ombre de dégoût dans un logement juste digne d’un chien. Je paye
ce « taudis » cinq dollars par semaine. J’avais bien dit que je
partirais de l’échelon le plus bas et je tiens parole.
Un frisson le gagna de la tête aux pieds :
— A quoi ai-je pensé ? se dit-il. Je ne suis pas au bas de
l’échelle, loin de là. Voilà une semaine perdue et mes dépenses
s’accumulent d’une manière effrayante. Il faut que je coupe court à
ces folies !
Il prit une décision rapide et chercha immédiatement un logement
moins cher ; avec beaucoup de peine il trouva enfin ; on lui fit payer
une semaine d’avance : quatre dollars et demi, qui lui assuraient le
logement et la nourriture. La patronne de l’établissement, une brave
et forte femme, le conduisit à sa chambre : il fallait monter trois
étages d’un escalier étroit et sans tapis ; puis elle lui indiqua deux
pièces dont une chambre à deux lits ; il y serait seul jusqu’à l’arrivée
d’un nouveau pensionnaire.
Ainsi, on allait lui donner un camarade de chambre ! Cette idée
seule le remplit de dégoût. Quant à la patronne de céans, Mrs
Marsh, c’était vraiment une très aimable femme : elle lui garantit qu’il
se plairait chez elle, comme tous ses pensionnaires, d’ailleurs.
— Voyez-vous, ce sont tous de gentils garçons, pleins d’entrain
et qui vivent en parfaite intelligence ; quand les nuits deviennent trop
chaudes, ils émigrent sur les toits. La saison est si avancée cette
année qu’ils ont déjà pris leurs quartiers d’été. Ils se tracent un
domaine à la craie sur la toiture, et si vous voulez en faire autant,
vous êtes absolument libre. D’ailleurs vous devez connaître la façon
de procéder de ces Messieurs.
— Oh ! non, pas du tout.
— C’est vrai, je suis bête ! on n’a pas besoin de limiter la
propriété dans la Plaine ! Eh bien ! vous marquez à la craie un
rectangle de la dimension d’un lit, et votre camarade de chambre
s’arrange avec vous pour y transporter les couvertures qui vous sont
nécessaires. Je suis sûre que vous vous plairez avec ces jeunes
gens, tous agréables à vivre, excepté l’imprimeur. Oh ! celui-là est
très étrange ; il recherche la solitude, et pour rien au monde vous ne
le feriez partager sa chambre avec un ami. On a essayé, on lui a fait
des farces de toutes espèces ; on a enlevé son lit de sa chambre un
jour qu’il ne rentrait qu’à 3 heures du matin ; eh bien ! vous me
croirez à peine si je vous dis qu’il a passé sa nuit assis sur une
chaise, plutôt que de demander l’hospitalité à un camarade. On le dit
toqué ; à vrai dire c’est un Anglais et ils sont tous très méticuleux
dans son pays. Vous ne m’en voulez pas de vous dire cela à vous…
Anglais, n’est-ce pas ?
— Oui.
— Je m’en doutais ; je l’avais deviné à votre manière de parler
mais vous vous en corrigerez. Au fond, cet imprimeur est un bon
garçon, et il s’entend bien avec le photographe, le chaudronnier et le
forgeron ; en dehors d’eux, il ne fraternise guère avec les autres.
Cela tient à ce que (je suis seule à le savoir) il se croit d’origine
quasi-aristocratique. Il est fils de médecin et vous savez qu’en
Angleterre les médecins ont une très haute opinion d’eux-mêmes ;
ici, ils ne forment pas une classe supérieure. Ce garçon a eu maille
à partir avec son père ; alors il est venu dans notre pays et il a bien
fallu qu’il se mette à travailler pour ne pas mourir de faim ; comme il
avait fait ses études dans un collège, il se croyait un phénix.
Qu’avez-vous donc ?
— Rien : je soupire.
— C’était une grosse erreur de sa part ; un peu plus, il allait
mourir de faim, si un imprimeur n’avait pas eu pitié de lui, en le
prenant comme apprenti ; il se mit au métier et put se tirer d’affaire,
mais peu s’en est fallu qu’il n’ait été obligé de refouler son amour-
propre et de recourir à son père. Mais… qu’avez-vous ? mon
bavardage peut-être…?
— Mais non, au contraire, continuez, cela m’intéresse.
— Eh bien ! il est ici depuis dix ans, il en a vingt-huit maintenant,
et il n’a pas encore pris son parti de frayer avec des ouvriers, lui qui
se dit un gentleman ; d’ailleurs, il a le bon goût de ne faire cette
confidence qu’à moi, et je me garderais bien de la laisser transpirer
devant les autres.
— Pourquoi ?
— Pourquoi ? Parce qu’ils le lyncheraient ; et vous en feriez tout
autant à leur place. Il ne faut jamais s’aviser ici de refuser à
quelqu’un la qualité de gentleman. Diable ! même à un cowboy.
Une jolie jeune fille d’environ dix-huit ans, propre, accorte et
élégante, entra sans l’ombre de timidité ou d’embarras. Sa mère
chercha à lire sur le visage de l’étranger la surprise et l’admiration
que lui causerait, comme à tous ses camarades, cette charmante
apparition.
— Ma file Hattie, que nous appelons Puss, dit-elle en restant
assise. Puss, voici le nouveau pensionnaire.
Le jeune Anglais s’inclina avec raideur selon l’usage de son pays
et se sentit fort embarrassé de cette présentation à une jeune
camériste d’un hôtel pour ouvriers. Il devait ce trouble à son
éducation aristocratique et à ses habitudes d’Anglais raffiné, bien
qu’au fond, en ce moment, il admît le principe de l’égalité de tous les
hommes. La jeune fille, sans faire attention à son salut froid et gêné,
tendit la main à l’étranger.
Puis elle alla vers la toilette, et devant un miroir ébréché, elle
arrangea quelques mèches follettes, et se mit à faire son service.
— Je m’en vais, dit la patronne, il est bientôt l’heure de souper.
Préparez-vous, monsieur Tracy ; vous entendrez bientôt la cloche.
Et Mrs Marsh sortit avec dignité, se préoccupant fort peu de
laisser les jeunes gens en tête-à-tête. Tracy s’étonna de cette
indifférence de la part d’une femme d’apparence si honnête et si
respectable, et prit son chapeau, décidé à céder la place à la jeune
personne ; mais elle l’interpella :
— Où allez-vous ?
— Mais, je ne sais pas ; je craignais de vous gêner ici…
— Et pourquoi ? Restez là ; je vous préviendrai lorsqu’il le faudra.
 Elle faisait les lits, avec une agilité qu’admirait Tracy.
— Quelle idée vous avez ! lui dit-elle. Croyez-vous donc qu’il me
faille tant de place pour faire deux lits ?
— Mon Dieu ! non pas précisément ; mais nous sommes seuls au
troisième étage, et votre mère est partie…
La jeune fille se mit à rire de bon cœur.
— Ah ! personne pour me défendre, n’est-ce pas ? Sapristi je
n’en ai guère besoin ; je n’ai pas peur, je vous assure. Si j’étais
seule, peut-être ne serais-je pas si brave, parce que sans y croire j’ai
peur des fantômes.
— Mais, alors, comment en avez-vous peur ?
— Oh ! je ne peux pas l’expliquer ; tout ce que je sais, c’est que
Maggie Lee est comme moi.
— Qui est Maggie Lee ?
— Une de nos pensionnaires, une jeune dame qui travaille dans
une manufacture.
— Quelle manufacture ?
— Une fabrique de chaussures.
— Une ouvrière de fabrique ? et vous l’appelez une jeune dame !
— Mais comment voulez-vous que je l’appelle ? Elle n’a que
vingt-deux ans.
— L’âge n’y fait rien ; je fais seulement allusion au nom que vous
lui donnez. Au fond, j’ai quitté l’Angleterre pour me soustraire à cette
étiquette et aux formules de politesse absurdes, et je retrouve les
mêmes abus ici. J’espérais ne trouver en Amérique que des
hommes et des femmes sans distinction de castes.
La jeune fille s’arrêta étonnée, en regardant fixement le lit qu’elle
préparait.
— Mais, en effet, dit-elle, tout le monde est égal ; où voyez-vous
donc une différence ?
— Si vous appelez une ouvrière de fabrique une dame, quel titre
donnez-vous à la femme du Président ?