‫سمینار آشنایی با لوله هاي پلی اتیلن ‪ -‬گروه مهندسین پایپینگ تلگرام‪.

‬‬

‫این مطلب و عکسهاي تفکیکی آن در روبات نفت و گاز تلگرام به آدرس زیر موجود است‪:‬‬

‫‪https://telegram.me/IranPipingBot‬‬

‫مهندس پیمان زندیه‬

‫سالم دوستان‬

‫من پيمان زنديه هستم‬

‫مدير مهندسي شركت پارس اتيلن كيش‬

‫ميخواهم مطالبي راجع به لوله هاي پلي اتيلن براتون بزارم‬

‫مزاياي عملکردي لوله هاي پلي اتيلن در كاربردهاي اوليه آن در صنايع نفت و گاز منجر به استفاده مداوم از آن‬
‫در تأسيسات لوله كشي‬

‫گرديد‪ ،‬براي مثال توزيع آب آشاميدني‪ ،‬لوله هاي صنعتي و معدني‪ ،‬لوله هاي تخليه و ساير كاربردهاي مهمي كه‬
‫براي تضمين عملکرد‬

‫طوالني مدت آن ها نياز به يک ماده چقرمه ‪ 1‬و چکش خوار ‪ 2‬بود‪.‬‬

‫يکي از اولين كاربردهاي لوله هاي پلي اتيلن نيمه چگال ‪ ) MDPE) 2‬توزيع گاز طبيعي بود‪ .‬در واقع بسياري از‬
‫سيستم هايي كه در حال‬

‫حاضر مشغول بکار هستند‪ ،‬از سال ‪ 1960‬با موفقيت قابل توجه شروع به كار كرده اند‪ .‬امروزه ‪ % 95‬لوله هاي‬
‫زير ‪ 12‬اينچ انتقال گاز طبيعي‬

‫نصب شده در آمريکا و كانادا‪ ،‬لوله هاي پلي اتيلن هستند‪ .‬پلي اتيلن نه تنها در آمريکاي شمالي‪ ،‬بلکه در سراسر‬
‫جهان كاالي منتخب است‪.‬‬

‫تقريبا ‪ 50‬سال است كه لوله هاي پلي اتيلن در كاربردهاي آب آشاميدني مورد استفاده قرار گرفته اند و بطور‬
‫پيوسته موفق به دريافت تأييدات‬
‫و رشد در مصارف شهري شده اند‪ .‬لوله هاي پلي اتيلن بر طبق استانداردهاي ‪ AWWA،NSF‬و ‪ ASTM‬كنترل‬
‫كيفي مي شوند‪.‬‬

‫تأسيسات لوله هاي پلي اتيلن به دليل خواص فيزيکي لوله‪ ،‬اتصاالت بدون نشتي و كاهش هزينه هاي نگهداري‪،‬‬
‫مقرون به‬

‫صرفه هستند و در طوالني مدت كم هزينه تر هستند‪ .‬صنايع لوله هاي پلي اتيلن‪ ،‬عمر مفيد اين لوله هارا به‬
‫شرط اينکه سيستم‬

‫لوله كشي به درستي طراحي و نصب شده باشد و طبق نمونه هاي منتشر شده صنعتي و پيشنهادات شركت‬
‫سازنده لوله مورد‬

‫استفاده قرار بگيرد‪ ،‬به طور متوسط بين ‪ 50‬تا ‪ 100‬سال تخمين مي زنند‪ .‬اين ماندگاري و طول عمر زياد باعث‬
‫نوعي صرفه جويي‬

‫در هزينه تعويض اين لوله ها مي شود‪ .‬در سيستم هاي لوله هاي پلي اتيلن كه به درستي طراحي و نصب شده‬
‫اند‪ ،‬نياز اندكي به‬

‫نگهداري مستمر وجود دارد‪ .‬لوله پلي اتيلن در برابر اغلب مواد شيميايي متداول مقاوم بوده و مستعد خطر‬
‫خوردگي گالوانيک و يا‬

‫الکتروليز نيست‪.‬‬

‫بازه دمايي متداول عملکرد لوله هاي پلي اتيلن در شرايط كاري پرفشار ‪ 0‬تا ‪ 140‬درجه فارنهايت‬

‫است‪ .‬اما براي شرايط كاري كم فشار و برخي كاربردهاي خاص‪ ،‬اين ماده مي تواند دماهاي بسيار پايين تري را‬
‫تحمل كند‬

‫(تا ‪ - 40‬درجه فارنهايت و كمتر از آن)‪ ،‬همچنين فرموالسيون هاي خاصي از پلي اتيلن نيز وجود دارد كه مي‬
‫تواند در دماهاي‬

‫نسبتا باالتري به كار رود‪ .‬آزمايش هاي گسترده و بکارگيري بسيار زياد اين لوله هادر محيط هاي بسيار سردا‬
‫نشان داده است‬
‫كه اين شرايط كاري تأثير زيادي بر استحکام و خواص عملکردي لوله ندارد‪ .‬بسياري از رزين هاي پلي اتيلني كه‬
‫در لوله هاي‬

‫پلي اتيلن مورد استفاده قرار مي گيرند‪ ،‬نه تنها در دماي استاندارد ‪ 73‬درجه فارنهايت‪ ،‬بلکه در دماهاي باالتر‬
‫مانند ‪ 140‬درجه‬

‫فارنهايت‪ ،‬مورد آزمون تنش قرار گرفته اند‪ .‬عموما لوله هاي پلي اتيلن نسبت به ساير مواد گرمانرمي مثل ‪PVC‬‬
‫در دماهاي‬

‫باال‪ ،‬بيشتر استحکامشان را حفظ مي كنند‪ .‬مواد پلي اتيلن تقريبا ‪ % 50‬از استحکامشان در دماي ‪ 73‬درجه‬
‫فارنهايت را در دماي‬

‫‪ 140‬درجه فارنهايت حفظ مي كنند در حاليکه ‪ PVC‬در ‪ 140‬درجه فارنهايت‪ ،‬نزديک به ‪ % 80‬از استحکامش‬
‫در ‪ 73‬درجه‬

‫فارنهايت را ازدست مي دهد ( ‪ . )5‬در نتيجه لوله هاي پلي اتيلن را مي توان در بسياري از كاربردهاي لوله كشي‬
‫در طيف‬

‫گسترده اي از تغييرات دمايي مورد استفاده قرار داد‪.‬‬

‫لوله هاي پلي اتيلن را با استفاده از آنتي اكسيدانها‪ ،‬پايدار كننده هاي حرارتي و اشعه ‪ ، UV‬در برابر تخريب در‬
‫اثر اشعه ماوراي بنفش و‬

‫عوامل آب و هوايي مورد حافظت قرار مي دهند‪.‬‬

‫فرموالسيون پايدار كننده هاي ‪ UV‬براي محصوالت رنگي با محصوالت مشکي متفاوت است‪ .‬براي محصوالت‬
‫رنگي از پايدار‬

‫كننده هاي ميرا استفاده مي شود كه با جذب اشعه ماوراي بنفش‪ ،‬دچار زوال مي شوند‪ .‬به همين دليل‪ ،‬انبار‬
‫كردن در فضاي سرباز (و در‬

‫معرض اشعه ماوراي بنفش خورشيد) به مدت حدودا ‪ 2‬سال و يا كمتر مقدور است‪ .‬برخي از كارخانه هاي‬
‫سازنده از نوعي فرموالسيون‬
 ‫پايدار كننده هاي ‪ UV‬بهره مي برند كه نگهداري با مدت بيشتر توليدات را در فضاي سرباز امکان پذير مي‬
‫سازد‪.‬‬

‫آزمون نشتي سيستم تحت فشار ‪ -‬آزمون فشار هيدرواستاتيک‬

‫آزمون هاي نشتي فشار هيدرواستاتيکي سيستم هاي لوله كشي پلي اتيلن تحت فشار مي بايست منطبق بر‬
‫استاندارد ‪) ASTM F 2164)8‬‬

‫صورت پذيرد‪ .‬استفاده از آب زالل بعنوان مايع در آزمون هيدرواستاتيکي ارجحيت دارد‪ .‬ساير مايعات بي خطر‬
‫هم مي توانند مورد استفاده‬

‫واقع شوند‪.‬‬

‫‪ -‬مهار يا نگه دارنده‪ -‬براي اجتناب از حركت در اثر وقوع شکست هاي ناگهاني‪ ،‬بايد بخشي از خط لوله كه تحت‬
‫آزمون قرار‬

‫گرفته است مهار شده باشد‪ .‬آزمون نشتي نقاط جوش در صورت حفظ مهار‪ ،‬ميسر است‪.‬‬

‫‪ -‬توان تجهيزات آزمايش و بخش مورد آزمون‪ ،‬بايد به حدي باشد كه بتوان در طول بازه آزمايش آن ها را تحت‬
‫فشار قرار داده و‬

‫آزمون نشتي را به انجام رسانيد‪.‬‬

‫‪ -‬قبل از اعمال فشار بايد تجهيزات آزمايش و بخش مورد آزمون لوله را بررسي كرد تا اطمينان حاصل شود كه‬
‫اتصاالت محکم‬

‫هستند‪ ،‬مهارهاي مورد نياز در مکان هاي الزم نصب شده و ايمن هستند‪ ،‬و اجزايي كه بايد از سيستم جداسازي‬
‫و يا ايزوله شوند‪،‬‬

‫جدا يا ايزوله شده اند‪ .‬تمامي لوله هايي كه با سيال كم فشار پر مي شوند و ساير قطعاتي كه تحت فشار كار نمي‬
‫كنند‪ ،‬بايد از‬

‫سيستم جداسازي يا ايزوله شوند‪.‬‬

‫اگر قطعات يا دستگاه هايي كه اعمال فشار بر سيستم را محدود مي كنند‪ ،‬جداسازي يا ايزوله شده باشند‪ ،‬بيش‬
‫ترين فشار مجاز براي‬

‫انجام آزمون نشتي به مدت ‪ 8‬ساعت يا كمتر‪ 1 /5 ،‬برابر فشار در نظر گرفته شده براي خط لوله در پايين ترين‬
‫ارتفاع بخش مورد آزمون‬

‫مي باشد‪ .‬در صورت عدم امکان جداسازي يا ايزوله كردن قطعات كم فشار از بخش مورد آزمايش‪ ،‬حداكثر فشار‬
‫آزمون برابر با فشار قابل‬

‫تحمل ضعيف ترين بخش (از نظر تحمل فشار) است‪ .‬فشار آزمايش وابسته به دما است و بايد در دماهاي باال‬
‫كاهش يابد‪.‬‬

‫‪ -‬بخش مورد آزمايش بايد كامال با مايع آزمايش پر و هوا گيري شود (هواي درون سيستم كامال تخليه گردد)‪.‬‬
‫هواگيري را مي توان‬

‫با استفاده از شيرهاي تخليه يا روزنه هاي موجود در تجهيزات‪ ،‬انجام داد‪.‬‬

‫‪ -‬دستورالعمل آزمايش‪ ،‬شامل فاز انبساط اوليه و فاز انجام آزمايش است‪ .‬در فاز انبساط اوليه‪ ،‬بخش مورد‬
‫آزمايش تحت فشار‬

‫آزمايش قرار گرفته و آنقدر مايع آزمايش به سيستم اضافه مي شود كه حداكثر فشار آزمون براي مدت ‪ 4‬ساعت‬
‫ثابت بماند‪ .‬در‬

‫فاز آزمايش‪ ،‬فشار به مقدار ‪ psi 10‬كاهش مي يابد‪ .‬اين مقدار فشار جديد‪ ،‬فشار مورد نظر آزمايش است‪ .‬ثابت‬
‫ماندن فشار (در‬

‫محدوده ‪ %5‬فشار آزمون) به مدت يک ساعت‪ ،‬دليل بر عدم وجود نشتي است‪.‬‬

‫در صورت مشاهده نشتي در بخش مورد آزمايش‪ ،‬قبل از آغاز تعمير‪ ،‬فشار اعمال شده را حذف كنيد‪ .‬جوشي كه‬
‫به درستي‬

‫انجام شده باشند‪ ،‬نشتي ندارند‪ .‬وجود نشتي در يک جوش لب به لب مي تواند نشان دهنده وقوع يک گسستگي‬
‫فاجعه بار و‬
 ‫قريب الوقوع باشد‪ .‬در صورت مشاهده نشتي در جوش لب به لب‪ ،‬بالفاصله فشار را از بخش مورد آزمايش‬
‫برداريد‪ .‬در صورت‬

‫وجود نشتي در اتصاالت جوشي‪ ،‬اين نقاط بايد از سيستم بريده شده و دوباره انجام شوند‪.‬‬

‫موفقيت در نصب يک سيستم لوله كشي‪ ،‬وابسته به تعدادي از فاكتورها است‪ .‬واضح است كه طراحي خوب‪،‬‬
‫ويژگي هاي فني مناسب‬

‫و انتخاب اجناس با كيفيت‪ ،‬مهم ترين عوامل در عملکرد بلند مدت هر نوع تأسيسات مهندسي است‪ .‬نحوه‬
‫كاركردن با سيستم‪ ،‬بازرسي‪،‬‬

‫آزمون‪ ،‬و در نظر داشتن مالحظات ايمني در هنگام نصب و استفاده نيز از چنين اهميتي برخوردار هستند‪ .‬در‬
‫اين فصل تالش كرديم‬

‫راهنمايي هايي اساسي در زمينه دريافت‪ ،‬بازرسي‪ ،‬جابجايي‪ ،‬انبار‪ ،‬آزمايش و تعمير محصوالت لوله هاي پلي‬
‫اتيلن را در اختيار شما قرار‬

‫دهيم‪ .‬اگر چه تمامي دستورالعمل هاي استفاده از محصوالت‪ ،‬آزمون و بازرسي محصوالت يا موارد ساخت در اين‬
‫فصل ارائه نشد‪ ،‬اما‬

‫مطالب اين فصل نشان دهنده نياز به دقتي مسئوالنه در طراحي اين وجوه از كار است‪ .‬اين مسئوليت‬
‫پيمانکاران‪ ،‬نصابان‪ ،‬مهندسين مقيم در‬

‫محل عمليات‪ ،‬و ساير كاربران اين مواد است كه با توجه به محل كار و منطبق بر مجوزهاي محلي‪ ،‬به منظور‬
‫ايجاد تأسيساتي ايمن و مؤثر‪،‬‬

‫ايمني و سالمت كافي را برقرار كنند‪.‬‬

‫شركت شيميايي ‪ Imperial6‬در انگلستان براي اولين بار پلي اتيلن را در سال ‪ 1933‬كشف كرد‪ .‬فرآيندهاي‬
‫پليمريزاسيون اوليه در‬

‫راكتورهاي اتوكالو ‪ 7‬پرفشار ( ‪ 14،000‬تا ‪ ) psi 44،000‬و دماهايي در حدود ‪ 200‬تا ‪ 600‬درجه فارنهايت ( ‪93‬‬
‫تا ‪ 316‬درجه سلسيوس)‬
‫انجام شد‪ .‬پلي اتيلني كه از اين راكتورها بدست مي آمد‪» ،‬پلي اتيلن فشار باال «‪ 8‬ناميده مي شد‪ .‬اين محصول با‬
‫استفاده از واكنش زنجيره اي‬

‫راديکال هاي آزاد و با تركيب گاز اتيلن تحت فشار با پيروكسيد يا مقادير بسيار كمي از اكسيژن به عنوان‬
‫آغازكننده‪ ،‬توليد مي شد‪.‬‬

‫از آنجاييکه فرآيند اوليه خطرناك و پر هزينه بود‪ ،‬فرآيندهاي ايمن تر و كم هزينه تري توسعه يافتند‪ .‬در دهه‬
‫‪ ، 1950‬پلي اتيلن توليد‬

‫شده در فشار پايين توليد شد‪ .‬بعالوه‪ ،‬در اين روش ها با استفاده از تغيير كاتاليستها‪ ،‬دما و فشار فرآيند‪ ،‬تنوع‬
‫بيشتري در سازماندهي‬

‫ساختارهاي مولکولي امکان پذير شد‪.‬‬

‫افزايش يا كاهش دما موجب افزايش يا كاهش متناظر با آن در طول لوله هايي مي شود كه در برابر حركت‬
‫كردن مهار نشده اند‪.‬‬

‫همچنين در مورد لوله هايي كه در برابر حركت مهار شده اند‪ ،‬اين تغييرات دمايي منجر به شکل گيري تنش‬
‫هاي طولي كششي يا فشاري در‬

‫لوله مي گردد‪ .‬براي نصب‪ ،‬طراحي و عملکرد صحيح سيستم هاي خطوط لوله پلي اتيلن ‪ ،‬باي د د ر مورد هر‬
‫دوي اين رخدادها‬

‫(انبساط‪/‬انقباض) مالحظات كافي مد نظر قرار بگيرد‪.‬‬

‫يکي از ويژگيهايي كه لوله هاي پلي اتيلن را از لوله هاي فلزي متمايز مي كند اين است كه ضريب انبساط‬
‫حرارتي لوله هاي پلي اتيلن ‪10‬‬

‫برابر بزرگ تر از لوله هاي فلزي است‪ .‬اين به معناي بروز انبساط ‪ /‬انقباض بيشتري در لوله هاي مهار نشده است‪.‬‬
‫با اين حال‪ ،‬يکي ديگر از‬

‫وجوه مميزه لوله هاي پلي اتيلن از لوله هاي فلزي‪ ،‬داشتن مدول االستيک ظاهري بسيار كمتر لوله هاي پلي‬
‫اتيلن است‪.‬‬
 ‫معموال براي بدست آوردن ضريب انبساط خطي‪ ،‬از روش استاندارد آزمايش ‪ ASTM D696‬با عنوان "روش‬
‫هاي استاندارد آزمايش‬

‫ضريب انبساط خطي پالستيک ها" استفاده مي شود‪ .‬معموال ارزيابي ها روي نمونه هايي كه با استفاده از تزريق‪،‬‬
‫قالب گيري شده اند انجام‬

‫مي شود‪ .‬اما مشخص شده كه مقادير ضريب انبساط خطي كه با آزمايش روي نمونه هايي كه با تراشکاري لوله‬
‫هاي اكسترود شده‪ ،‬بدست‬

‫آمده اند‪ ،‬تا حدي از مقادير حاصل از روش قبلي كمتر هستند‪ .‬همچنين اشاره شده است كه مقدار انقباض ‪/‬‬
‫انبساط قطري‪ ،‬تقريبا معادل ‪85‬‬

‫تا ‪ % 90‬انبساط ‪ /‬انقباض طولي متناظر با آن است‪ .‬اين تفاوت ناشي از ناهمسانگردي ‪ 1‬اندكي است كه در‬
‫فرآيند توليد بوجود مي آيد‪.‬‬

‫همچنين بايد توجه داشت كه مقدار اين خاصيت‪ ،‬از چگالي رزين كه شاخصي از سطح بلورينگي است‪ ،‬تأثير مي‬
‫پذيرد‪ .‬موادي كه با‬

‫استفاده از رزين هاي با سطوح باالتر بلورينگي (رزين هاي با چگالي بيشتر) ساخته مي شوند‪ ،‬ضرايب انبساط‬
‫حرارتي نسبتا پايين تري دارند‪.‬‬

‫همچنين مشاهده شده است كه در بازه دماي كاري معمولي‪ ،‬تغييرات اندكي (با تغيير دما) در اين ضريب وجود‬
‫دارد‬

‫در محدوده دماي كاري متداول‪ ،‬مقدار گرماي مورد نياز براي ايجاد افزايش دمايي به ميزان يک واحد در يک‬
‫واحد از جرم لوله‬

‫پلي اتيلن‪ ،‬تقريبا برابر با ‪ % 46‬اين ميزان براي آب مي باشد‪ .‬اين ظرفيت‪ ،‬تأثير پذيري اندكي از چگالي رزين‬
‫دارد‪.‬‬

‫مقدار تخميني گرماي ويژه تركيبات لوله هاي پلي اتيلن برابر با ‪ BTU/lb-˚F 46/0‬است‪.‬‬
 ‫سازمان امور غذا و دارو ‪ ،3‬در بخش هاي ‪ 170‬تا ‪ 199‬ماده ‪ 21‬كدهاي مقررات فدرال ‪ ،4‬شرايط الزم موادي را‬
‫كه ممکن است در‬

‫تماس مستقيم يا غير مستقيم با غذا باشند‪ ،‬وضع نموده است‪ .‬طبيعي ترين رزين هاي پلي اتيلني‪ ،‬با اين مقررات‬
‫مطابقت دارند‪.‬‬

‫امروزه مواد اوليه‪ ،‬اتصاالت و لوله هاي مورد استفاده در خطوط لوله آب آشاميدني‪ ،‬بر طبق استانداردهايي كه‬
‫توسط بنياد ملي‬

‫بهداشت ‪ 5‬ارائه شده است‪ ،‬آزمايش مي شوند‪ .‬تازه ترين استاندارد نوشته شده توسط ‪ ، NSF‬استاندارد ‪ 61‬با‬
‫عنوان اجزاي سيستم هاي آب‬

‫آشاميدني‪ -‬آثار بر سالمت يمي باشد‪ .‬اين استاندارد‪ ،‬چهارمين مجموعه از استانداردهاي سم شناسي را نه تنها‬
‫براي لوله هاي پالستيکي‪ ،‬بلکه‬

‫براي همه اجزاي سيستم هاي آب آشاميدني به همراه دارد‪ .‬مطابقت با اين استانداردها‪ ،‬در بيشتر اياالت و يا‬
‫مراجعي كه صالحيت نظارت‬

‫بر كيفيت آب را دارند‪ ،‬الزم است‪.‬‬

‫پلي اتيلن بعد از تماس پيوسته با شعله‪ ،‬شروع به سوختن مي كند‪ ،‬مگر اينکه داراي پايدار كننده بازدارنده شعله‬
‫‪ 1‬باشد‪ .‬چکه هاي‬

‫سوخته پس از حذف منشأ سوختگي هم به سوختن ادامه مي دهند‪ .‬دماي اشتعال ناگهاني ‪ 2‬و دماي اشتعال‬
‫خود به خودي ‪ 3‬پلي اتيلن به‬

‫ترتيب عبارت است از ‪ 645‬درجه فارنهايت ( ‪ 341‬درجه سلسيوس) و ‪ 660‬درجه فارنهايت ( ‪ 349‬درجه‬
‫سلسيوس) كه با استفاده از‬

‫استاندارد ‪ ) ASTM D1929)3‬با عنوان روش استاندارد تعيين خواص اشتعالي مواد پالستيکي به دست آمده‬
‫است‪ .‬نقطه اشتعال ‪ 4‬به دست‬
 ‫آمده از روش فنجان باز كليولند ‪ 5‬كه در استاندارد ‪ ) ASTM D92)6‬با عنوان روش استاندارد تعيين دماي‬
‫اشتعال و سوختن با استفاده از‬

‫فجان باز كليولن ‪ ،‬د توضيح داده شده است‪ ،‬برابر با ‪ 430‬درجه فارنهايت ( ‪ 221‬درجه سلسيوس) است ( ‪.)9‬‬
‫ممکن است در زمان توليد‬

‫لوله هاي پلي اتيلن‪ ،‬مقداري بخار تشکيل شود‪ .‬اين بخارات در صورت وجود‪ ،‬مي توانند سوزش آور باشند و بايد‬
‫به خوبي تهويه شوند‪.‬‬

‫اطالعات خاص و برگه هاي داده هاي ايمني مواد ‪ 6‬از طريق كارخانجات سازنده رزين هاي پلي اتيلني در‬
‫دسترس هستند‪.‬‬

‫مشخصات فني‪ ،‬طراحي و نوع كاربرد سيستم هاي لوله هاي پلي اتيلن توسط تعدادي از مشخصات استاندارد‪،‬‬
‫روش هاي آزمون و‬

‫كدهاي استاندرد كه توسط ارگان هايي از قبيل جامعه بين المللي ‪ ، ASTM‬انجمن امور آب آمريکا ( ‪AWWA‬‬
‫)‪ ،‬انجمن استاندارد كانادا‬

‫‪ ) )CSA‬و همچنين گزارش هاي فني ( ‪ ) TR ҆s‬و يادداشت هاي فني ( ҆‪ ) TR s‬منتشر شده توسط مؤسسه ‪PPI‬‬
‫وضع شده اند‪ ،‬ارائه مي گردند‪.‬‬

‫در اين مورد ليستي از پر كاربردترين استانداردها‪ ،‬گزارش ها و توصيه ها در ضميمه اين فصل ارائه شده است‪.‬‬

‫اين فصل شامل موضوعاتي در ارتباط با ساختار لوله هاي تک جداره و يا با ديواره پروفيلي مي شود‪ .‬اين‬
‫موضوعات عبارت اند از‪:‬‬

‫‪ .1‬مشخصات مواد اوليه مرتبط با خواص و طبقه بندي مواد اوليه پلي اتيلن مورد استفاده در كاربردهاي لوله‪.‬‬

‫‪ .2‬شرايط استاندارد مرتبط با درجه بندي فشار‪ ،‬ابعاد‪ ،‬اتصاالت و جوشکاري هاي لوله‪.‬‬

‫‪ .3‬كدها‪ ،‬استانداردها و آزمون هاي عملي كه كاربرد سيستم هاي لوله پلي اتيلن را در طيف گسترده اي از‬
‫كاربردهاي نهايي آن‬

‫تعيين مي كند‪.‬‬
 ‫به خوانندگاني كه عالقمند به كسب اطالعاتي درباره لوله هاي با ساختار ديواره كاروگيت هستند‪ ،‬توصيه مي‬
‫شود از وب سايت‬

‫مؤسسه ‪ PPI‬به آدرس ‪ http://plasticpipe.org/drainage/index.html‬ديدن فرمايند‪.‬‬

‫انجمن ‪ ASTM‬به منظور دسته بندي اين طيف گسترده از تغييرات خواص كه در كاربردهاي لوله كشي مورد‬
‫استفاده قرار مي گيرند‪،‬‬

‫اقدام به انتشار استاندارد ‪ D 3350‬با عنوان »مشخصات استاندارد مواد اوليه لوله ها و اتصاالت پالستيکي پلي‬
‫اتيلني « نموده است‪ .‬در اين‬

‫استاندارد ‪ 6‬خاصيت اصلي كه در ساخت لوله هاي پلي اتيلن‪ ،‬جوش گرمايي آن ها و تعريف ظرفيت هاي‬
‫عملکردي دراز مدت اين لوله ها‪،‬‬

‫مهم تلقي مي شوند‪ ،‬مورد شناسايي قرار گرفته اند‪ .‬هر خاصيت به منزله يک »سلول « در نظر گرفته شده و هر‬
‫سلول شامل تعدادي »دسته «‬

‫است‪ .‬شماره سلول بيانگر يک طيف باريک از كل بازه گسترده اي است كه توسط »سلولِ « خاصيت مورد‬
‫پوشش قرار مي گيرد‪.‬‬

‫اگرچه در همه استانداردهاي لوله هاي پلي اتيلن‪ ،‬حداقل الزامات مواد بر اساس الزامات سلولي استاندارد‬
‫‪ ASTM D3350‬مشخص‬

‫مي شوند‪ ،‬اما در ‪ ASTM‬كد نامگذاري ساده تر و مختصرتري هم وجود دارد كه معموالً براي شناسايي مهم‬
‫ترين خواص مهندسي مواد‬

‫اوليه لوله هاي پلي اتيلن بکار مي رود‪.‬‬

‫در جدول ‪ F.1‬بازه تغييرات خواص الکتريکي مواد اوليه لولههاي پلياتيلن متداول‪ ،‬در دماي محيط‪ ،‬ارائه شده‬
‫است‪ .‬مقدار واقعياين خواص براي يک لوله پلياتيلن خاص ممکن است قدري با آنچه در اينجا آمده است‪،‬‬
‫متفاوت باشد كه مهمترين دليل آن‪ ،‬نوع و مقدار افزودنيهايي‪ 1‬است كه در تركيبات آن پلياتيلن خاص بکار‬
‫رفتهاند‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬مقادير خواص الکتريکي تركيباتي كه شامل ميزان كمي از كربن سياه هستند ‪ -‬كربن‬
‫سياه هادي الکتريسيته است ‪ -‬ممکن است اندكي پايين تر از مقادير ارائه شده در اين جدولجدول ‪ .F.1‬بازه‬
‫تخميني مقادير خواص الکتريکي مواد اوليه لولههاي پلياتيلنباشند‪.‬‬
 ‫طبقههاي شناخته شده متدوال ‪ HDS‬استاندارد براي آب در دماي ‪ (oC) 73oF23‬عبارتاند از‪MPa) 630 :‬‬
‫‪(psi 4/34‬؛ ‪(psi 800 )MPa 5/52‬؛ و ‪) (MPa) 1،000 psi 6/90‬توضيحات ذيل تيتر »كدهاي نامگذاري‬
‫استاندارد مواد اوليه لولههاي پلياتيلن« را ببينيد(‪.‬همچنين درجه بنديهاي استاندارد فشار براي آب در دماي‬
‫‪ ،(oC) 73oF23‬كه معموالً توسط مشخصات استاندارد ‪ DR-PR‬لولههايپلياتيلن مورد استفاده قرار ميگيرند‪،‬‬
‫عبارتاند از‪ 50 ،63 ،80 ،100 ،125 ،160 ،200 ،250 :‬و ‪ .psig 40‬با اين حال‪ ،‬معموالً هر يک از استانداردها‬
‫فقط بخشي از اين طيف گسترده را پوشش ميدهند‪.‬‬

‫يکي از بهترين ويژگي هاي لوله هاي پلي اتيلن‪ ،‬قابليت جوشکاري آن ها با روش هاي جوش گرمايي ‪ 1‬است‬
‫(لب به لب ‪ ،2‬سوكتي ‪ 3‬و يا‬

‫زيني ‪ .)4‬در جوش گرمايي لب به لب‪ ،‬سر لوله و يا اتصاالت را با استفاده از صفحه اي كه بوسيله جريان‬
‫الکتريسيته تا دماي ‪ F˚ 400‬گرم‬

‫شده است‪ ،‬تا جايي حرارت مي دهند كه ذوب شوند‪ .‬سپس دو انتها با فشار و سرعتي كنترل شده به يکديگر‬
‫فشرده مي شوند و به همين‬

‫صورت نگهداشته مي شوند تا سرد شوند‪ .‬اين روش در صورت انجام صحيح‪ ،‬منجر به شکل گيري جوشي مي‬
‫شود كه با خود لوله‬
 ‫يکپارچه است‪ ،‬كامالً ضد نشتي است و معموالً محکم تر از خود لوله است‪ .‬همچنين مي توان از جوش گرمايي‬
‫براي اتصال خطوط لوله‬

‫خدماتي به خط لوله اصلي با استفاده از اتصاالت زيني استفاده كرد ‪ -‬حتي وقتي خط لوله اصلي در حال‬
‫سرويس دهي است‪ .‬يکي ديگر از‬

‫انواع جوش گرمايي‪ ،‬جوش الکتروفيوژن يا الکتريکي است‪ .‬تنها تفاوت بين جوش گرمايي معمولي با الکتروفيوژن‪،‬‬
‫نحوه تأمين حرارت در‬

‫آن ها است‬

‫اگرچه جوشکاري حرارتي روش خوبي براي اتصال لوله و اتصاالت پلي اتيلني است‪ ،‬اتصاالت مکانيکي هم گزينه‬
‫ديگري براي ايجاد‬

‫اتصاالت هستند‪ .‬اتصاالت مکانيکي شامل اتصاالت فشاري‪ ،‬فلنج ها و انواع ديگري از اتصاالت واسط ‪) TF) 5‬‬
‫هستند‪ .‬هر يک از آن ها‬

‫داراي مزايا و محدوديت هايي است كه كاربر در شرايط خاص ممکن است با آن ها مواجه شود‪.‬‬
‫لوله هاي پلي اتيلن را مي توان با استفاده از جوش گرمايي و يا اتصاالت مکانيکي به هم وصل نمود‪ .‬همه جوش‬
‫ها و اتصاالت بايد‬

‫عملکرد معادل و يکپارچگي كامل با ساير اجزاي سيستم خط لوله داشته باشند‪ .‬سيستم هاي لوله هاي‬
‫پالستيکي كه براي توزيع گاز به كار‬

‫مي روند بايد با "تکنيک هاي اتصال مواد با استفاده از روش هايي غير از جوشکاري ‪ 6‬كه مجموعه مقررات اداره‬
‫حمل و نقل ‪ "7‬اراده شده‬

‫است‪ ،‬منطبق باشند‪ .‬الزامات كلي اين زير بخش‪ ،‬به شرح زير است‪:‬‬

‫خط لوله بايد طوري طراحي و نصب شود كه هر يک از اتصاالت نيروهاي محوري كششي يا فشاري ناشي از‬
‫انقباض يا انبساط‬
 ‫خط لوله يا ناشي از بارگذاري هاي احتمالي داخلي يا خارجي را تحمل كند‪.‬‬

‫‪ -‬هر يک از اتصاالت ها بايد منطبق با دستورالعمل هاي مکتوبي ساخته شوند كه استحکام و عدم نشت گاز در‬
‫آن ها بوسيله آزمايشو تجربه ثابت شده باشد‪.‬‬

‫‪ -‬هر يک از اتصاالت بايد از نظر انطباق با زيربخش ياد شده مورد بازرسي قرار بگيرند‪ .‬در زير بخش ‪ F‬از مجموعه‬
‫مقررات ‪40‬‬

‫‪ ، CFR 192‬ماده ‪ 192.281‬گزيده اي از الزامات اتصاالت مواد پالستيکي را بيان مي كند‪ ،‬ماده ‪192.282‬‬
‫الزامات الزم براي تأييد‬

‫دستورالعمل هاي اتصال را ارائه مي دهد‪ ،‬ماده ‪ 192.285‬گواهينامه هاي الزم براي تکنسين ها را مشخص مي‬
‫نمايد‪ ،‬و ماده‬

‫‪ 192.287‬بازرسي اتصاالت را تبيين مي نمايد‪.‬‬

‫از آنجاييکه اتصاالت پلي اتيلني هم تحت تنش قرار مي گيرند‪ ،‬بايد از مواد اوليه پلي اتيلني داراي درجه بندي‬
‫تنش ساخته شوند‪ .‬با اين‬

‫حال از آنجاييکه هندسه اتصاالت با لوله تفاوت دارد‪ ،‬ميدان تنش ايجاد شده در اثر فشار داخلي و عوامل خارجي‬
‫در آن ها پيچيده تر است‪.‬‬

‫به همين دليل‪ ،‬معادله ساده اي كه بتواند براي طراحي اتصاالتي با درجه بندي فشار بکار رود‪ ،‬وجود ندارد‪.‬‬
‫اقدامي كه معموالً در اين زمينه‬

‫صورت مي گيرد‪ ،‬تعيين درجه بندي فشار اتصاالت با استفاده از آزمايش است‪ .‬معموال اتصاالت به گونه اي درجه‬
‫بندي مي شوند كه قادر به‬

‫تحمل همان فشاري باشند كه لوله تحمل مي كند‪ .‬خواننده در صورت داشتن هر گونه سؤال درباره درجه بندي‬
‫فشار اتصاالت‪ ،‬مي بايست‬

‫با كارخانه سازنده تماس بگيرد‪.‬‬

‫مشخصات اتصاالت جوش سوكتي‪ ،‬جوش گرمايي لب به لب و الکتروفيوژني كه توسط ‪ ASTM‬وضع شده اند‪،‬‬
‫عبارت اند از‪:‬‬
 ‫استاندارد ‪ D 2683‬با عنوان »مشخصات استاندارد اتصاالت پلي اتيلني نوع سوكتي براي اتصاالت و لوله هاي‬
‫پلي اتيلن با قطر‬

‫خارجي ثابت‪« .‬‬

‫‪ -‬استاندارد ‪ D 3261‬با عنوان »مشخصات استاندارد اتصاالت پالستيکي پلي اتيلني ذوب لب به لب براي لوله ها‬
‫و تيوب هاي‬

‫پالستيکي پلي اتيلني‪« .‬‬

‫‪ -‬استاندارد ‪ F 1055‬با عنوان »اتصاالت پلي اتيلني نوع الکتروفيوژن براي لوله ها و تيوب هاي پلي اتيلني با‬
‫قطر خارجي ثابت‪« .‬‬

‫‪ -‬استاندارد ‪ D 2657‬با عنوان »اقدامات استاندارد براي جوش گرمايي لوله ها و اتصاالت پلي اولفيني‪« .‬‬

‫دستورالعمل هاي كلي جوش لوله هاي پلي اتيلن‪ ،‬توسط مؤسسه لوله هاي پالستيکي ( ‪ ) PPI‬هم منتشر شده‬
‫است‪ .‬اين دستورالعمل ها‬

‫شامل گزارش ‪ TR 33‬با عنوان »دستورالعمل كلي جوش لب به لب لوله هاي گاز پلي اتيلني « و گزارش ‪TR‬‬
‫‪ 41‬با عنوان »دستورالعمل كلي‬

‫جوش گرمايي زيني لوله هاي گاز پلي اتيلني « مي شوند‪ .‬اضافه بر اين استانداردها و دستورالعمل ها‪ ،‬هر يک از‬
‫كارخانجات سازنده نيز‬

‫دستورالعمل هاي اتصال لوله ها و يا قطعه هاي اتصالي توليدي خود را منتشر مي نمايد‪.‬‬

‫‪ ،‬كد لوله كشي كارخانجات شيميايي و پااليشگاه هاي نفت‬

‫استفاده صحيح و ايمن از خطوط لوله پالستيکي در كاربردهاي صنعتي‪ ،‬نيازمند توجه دقيق به طراحي‪ ،‬انتخاب و‬
‫نصب اينگونه‬

‫لوله هاست‪ .‬قوانين و راهنمايي هاي طراحي ايمن در بخش چهارم كدهاي لوله كشي ‪ ASME B31.3‬آمده اند‪.‬‬
 ‫دستورالعمل طراحي سيستم هاي خطوط لوله‪ ،‬معموالً با فرآيند سعي و خطا همراه است‪ .‬در جريان تحت فشار‬
‫مايعات‪ ،‬انتخاب اوليه‬

‫د فشار ‪ 1‬مي‬ ‫قطر لوله و در نتيجه تركيبي از عوامل شامل فشار داخلي اعمال شده‪ ،‬نوسانات فشاري و اتالف ه‬
‫تواند بر انتخاب لوله تأثير‬

‫گذار باشد‪ .‬در طراحي خطوط لوله سيستم هاي غير فشاري‪ ،‬انتخاب لوله اي با اندازه كافي براي ايجاد ظرفيت‬
‫جرياني مناسب و همچنين با‬

‫ضخامت ديواره يا طراحي پروفايل مناسب جهت مقاومت كافي در برابر بارهاي زميني ديناميک و استاتيک‪،‬‬
‫ضروري است‪ .‬سپس اين لوله‬

‫مورد ارزيابي قرار مي گيرد تا مشخص شود كه براي تأمين الزامات منظور شده در طراحي و كاربرد مورد نظر‪،‬‬
‫مناسب است يا خير‪ .‬ممکن‬
 ‫است در ارزيابي ها مشخص شود كه بايد از لوله اي با اندازه يا ظرفيت تحمل بار خارجي متفاوتي استفاده شود‪،‬‬
‫در اين صورت لوله‬

‫ديگري انتخاب مي شود و ارزيابي ها مجددا انجام مي شوند‪.‬‬

‫قطر داخلي لوله براي محاسبات جريان‬

‫معموال لوله هاي گرمانرم بر طبق سيستمي از نسبت هاي ابعادي ( ‪ ) DR‬توليد مي شوند‪ .‬نسبت ابعادي ( ‪ DR‬يا‬
‫‪ ) IDR‬برابر با نسبت‬

‫قطر يک لوله (قطر داخلي در مورد ‪ IDR‬و قطر خارجي در مورد ‪ ) DR‬به حداقل ضخامت ديواره آن است‪ .‬با‬
‫تغيير قطر لوله‪ ،‬درجه بندي‬

‫فشار در لوله هايي با مواد اوليه‪ ،‬نسبت ابعادي و كاربرد يکسان‪ ،‬ثابت باقي مي ماند‪ .‬تنها استثناي اين موضوع‪،‬‬
‫توليد لوله هاي گرمانرمي بر‬

‫طبق ابعاد صنعتي ‪ SCH 40‬و ‪ SCH 80‬است‪ ،‬مانند آنچه در استاندارد ‪ ASTM 2447‬آمده است‪.‬‬

‫ابعاد لوله هايي با قطر خارجي كنترل شده‪ ،‬توسط قطر خارجي و ضخامت ديواره شان مشخص مي شود‪ .‬سيستم‬
‫هاي اندازه بندي‬

‫مختلفي مورد استفاده قرار مي گيرند‪ ،‬ازجمله آن ها سيستم ‪ IPS‬است كه قطر خارجي لوله ها را همانند لوله‬
‫هاي آهني ( ‪ ) IPS‬درجه بندي‬

‫مي كند‪ :‬سيستم ‪ DIPS‬كه قطر خارجي لوله هاي آهني چقرمه را مشخص مي كند؛ و سيستم ‪ CTS‬كه قطرهاي‬
‫خارجي لوله تيوب هاي‬

‫مسي را مشخص مي نمايد‪ .‬در محاسبات جريان‪ ،‬قطر داخلي با كسر دو برابر ميانگين ضخامت ديواره لوله از قطر‬
‫خارجي ثابت‪ ،‬محاسبه‬

‫مي شود‪ .‬استانداردهاي مرتبط با لوله هاي با قطر خارجي كنترل شده عبارت اند از ‪ASTM D2737 ،ASTM‬‬
‫‪ASTM D2513،‬‬
 ‫‪ D2447،ASTM D3035 ،ASTM F714 ،AWWA C901 ،AWWA C906‬و ‪،6 ،5 ،4 ،API 15LE )3‬‬
‫‪ 9 ،8 ،7‬و ‪ .) 10‬ضميمه اين فصل‬

‫شامل اطالعات ابعادي خاص براي لوله ها و تيوب هاي پلي اتيلني با قطر خارجي ثابت است كه منطبق بر نسبت‬
‫هاي ابعادي يکي از‬

‫استانداردهاي ‪ ASTM،AWWA ،CSA‬و ‪ API‬توليد شده اند‪.‬‬

‫طراحي سيستم هاي لوله كشي پلي اتيلن چندان متفاوت از طراحي ساير لوله هاي ساخته شده از مواد چقرمه و‬
‫انعطاف پذير نيست‪.‬‬

‫معادالت و روابط مورد استفاده در طراحي بخوبي در نوشتارهاي علمي تشريح شده اند و مي توان از تركيب آن‬
‫ها با خواص عملکردي‬

‫منحصر بفرد اين ماده براي ساختن سيستمي استفاده كرد كه سرويسي قابل اعتماد و با دوام را در كاربرد مورد‬
‫نظر‪ ،‬فراهم نمايد‪.‬‬

‫روش حاضر كه مورد تأييد استانداردها و موسسات تحقيقات پليمري مختلف مي باشد‪ ،‬با هدف كمک به صنعت‬
‫حاضر لولههاي پلياتيلن تهيه شده‪ ،‬و به مصرفكنندگان لوله هاي مذكور ‪ ،‬جهت اطمينان از سالمت سيستم‬
‫لوله كشي پيشنهاد ميگردد‪.‬‬

‫هدف كلي از اين آزمون‪:‬‬

‫اطمينان از صحت انجام كار‪ ،‬مناسب بودن لوله ‪ ،‬شيرها ‪ ،‬متعلقات و سايز لوازم به كار گرفته شده و در نتيجه‬
‫تحمل فشار الزم توسط تمام قسمت هاي خط‪ ،‬در مقابل فشار طراحي و عدم نشت آب به مقدار بيش از حد‬
‫مجاز آن‪.‬‬

‫‪ -1‬لوله و اتصاالت و تجهيزات خط قبل از نصب بايستي كنترل شده و در صورت مشاهده عيوب ظاهري‪ ،‬بايد از‬
‫نصب آنها جلوگيري نمود‪.‬‬
 ‫‪ -2‬پيش از شروع آزمون تمامي درز جوشها بايد كامالً سرد باشند‪ .‬همچنين تمامي اتصاالت مکانيکي بايستي‬
‫بهطور كامل سوار شده و تمامي ملزومات آنها از جمله واشرها بايد نصب و محکم بسته شوند‪.‬‬

‫‪ -3‬در صورت استفاده از مهارهاي بتني بايد اجازه داده شود تا پخت بتن كامل شده و استحکام الزم جهت‬
‫تحمل نيروهاي محوري را به دست آورد‪.‬‬

‫بهترين سيالي كه براي انجام آزمون هيدرواستاتيک استفاده ميشود آب ميباشد‪ .‬استفاده از گاز يا هوا تنها در‬
‫شرايطي مجاز ميباشد كه به دليل شرايط خاص طراحي لوله‪ ،‬نتوان از سيالهاي مايع مانند آب استفاده نمود‪.‬‬
‫در زمان انجام آزمون هيدرواستاتيک خط لوله‪ ،‬گاز يا هوا متراكم شده و انرژي را در خود ذخيرهميكند‪ .‬در‬
‫چنين شرايطي اگر لوله دچار تركيدگي شود هم انرژي تنشي خط لوله و هم انرژي تراكمي گاز آزاد ميشود كه‬
‫بسيار خطرناك ميباشد (احتمال آسيبديدگي جدي براي تجهيزات و اپراتورهاي تست وجود دارد)‪ .‬به همين‬
‫دليل به هنگام استفاده از آب بايد لوله كامالً هواگيري شود‪ .‬همچنين در صورت عدم هواگيري مناسب لوله‪ ،‬به‬
‫دليل متراكم شدن هوا‪ ،‬افزايش فشار درون لوله و تثبيت فشار با مشکل مواجه ميشود‪ .‬در برخي موارد مشاهده‬
‫شده است به هنگام انجام آزمون‪ ،‬عليرغم‬

‫‪ -1‬آببند بودن سيستم و اعمال زمان مناسب جهت حصول همدمايي و انبساط اوليه لوله ‪ ،‬فشار آزمون افت‬
‫زيادي در اثر در اثر نشتي هوا داشته است‪.‬‬

‫‪ -2‬وسيله اي كه براي تأمين فشار آب به كار ميرود (پمپ يا هر وسيله ديگر) بايد با ظرفيت مناسب پيش بيني‬
‫گردد تا در هنگام فشار در سيستم ‪ ،‬بتواند در زمان مناسب مجدداً تأمين فشار نمايد‪.‬‬

‫‪ -3‬به منظور تخمين ميزان آب مورد نياز‪ ،‬بايستي در وهله اول حجم داخلي خط لوله تحت آزمون را محاسبه‬
‫نمود‪:‬‬

‫كه ‪ ri‬شعاع داخلي لوله و ‪ l‬طول خط لوله مورد آزمون ميباشد‪ .‬سپس بايستي حدود ‪ 40%‬به اين مقدار اضافه‬
‫نمود (به واسطه انبساط لوله‪ ،‬نشتي احتمالي و يا تست مجدد)‪.‬‬

‫‪ -4‬تمامي اتصاالت قابل انبساط بايد كامالً مهار شوند و يا بطور موقت در طول آزمايش از سيستم حذف گردد‪.‬‬

‫‪ -5‬جهت انجام آزمون حتماً بايد از آب پاكيزه براي پر كردن سيستم استفاده نمود‪ .‬اين آب بايد صاف ‪ ،‬بي بو و‬
‫عاري از هر گونه مواد معلق قابل رويت با چشم غير مسلح باشد‬
‫‪ -6‬فشار آزمون خط لوله در شرايط استاندارد (‪ ) Cº 20‬براي خطوط لوله ‪ 1 ،‬تا ‪ 1/5‬برابر فشار اسمي (بسته به‬
‫نظر مهندس مشاور و طراح خط لوله) ميباشد اما بطور معمول براي خطوط لوله با فشار اسمي باالتر از ‪10‬‬
‫اتمسفر‪ ،‬فشار آزمون ‪ 1‬تا ‪ 1/25‬برابر فشار اسمي كه تقريباً معادل فرمول (فشار اسمي ‪ 5 +‬اتمسفر) ميباشد‪،‬‬
‫استفاده ميگردد‪ .‬در برخي موارد خاص‪ ،‬طراحان و مشاوران ‪ ،‬اين فشار اسمي را به فشار كاري كاهش ميدهند‪.‬‬

‫‪ -7‬طول لوله تحت آزمايش در لولههاي اقطار كوچک ‪ ،‬حدود ‪ 800‬متر (مطابق نشريه ‪ 303‬معاونت برنامهريزي‬
‫و نظارت راهبردي رياست جمهوري) و در لوله هاي با قطر باالتر ‪ ،‬كمتر از مقدار فوق توصيه مي گردد‪ .‬طول‬
‫قطعات و متعلقات به نحوي باشد كه حداقل فشار در باالترين نقطه خط لوله ‪ 1/1‬برابر فشار كاري باشد‪.‬‬

‫‪ -8‬قبل از انجام آزمون هيدرواستاتيک بايد خاك ريزي مقدماتي به مقدار حداقل ‪ 30‬سانتي متر‪ ،‬روي تاج لوله‬
‫صورت پذيرد ‪ .‬اتصال لوله ها به يکديگر و محل متعلقات بايد باز و قابل رويت باشد‪.‬‬

‫‪ -9‬جهت انجام آزمون حتماً بايد از آب پاكيزه براي پر كردن سيستم استفاده نمود‪ .‬اين آب بايد صاف ‪ ،‬بي بو و‬
‫عاري از هر گونه مواد معلق قابل رويت با چشم غير مسلح باشد‬

‫‪ -2‬فشار آزمون خط لوله در شرايط استاندارد (‪ ) Cº 20‬براي خطوط لوله ‪ 1 ،‬تا ‪ 1/5‬برابر فشار اسمي (بسته به‬
‫نظر مهندس مشاور و طراح خط لوله) ميباشد اما بطور معمول براي خطوط لوله با فشار اسمي باالتر از ‪10‬‬
‫اتمسفر‪ ،‬فشار آزمون ‪ 1‬تا ‪ 1/25‬برابر فشار اسمي كه تقريباً معادل فرمول (فشار اسمي ‪ 5 +‬اتمسفر) ميباشد‪،‬‬
‫استفاده ميگردد‪ .‬در برخي موارد خاص‪ ،‬طراحان و مشاوران ‪ ،‬اين فشار اسمي را به فشار كاري كاهش ميدهند‪.‬‬

‫‪ 10‬طول لوله تحت آزمايش در لولههاي اقطار كوچک ‪ ،‬حدود ‪ 800‬متر (مطابق نشريه ‪ 303‬معاونت برنامهريزي‬
‫و نظارت راهبردي رياست جمهوري) و در لوله هاي با قطر باالتر ‪ ،‬كمتر از مقدار فوق توصيه مي گردد‪ .‬طول‬
‫قطعات و متعلقات به نحوي باشد كه حداقل فشار در باالترين نقطه خط لوله ‪ 1/1‬برابر فشار كاري باشد‪.‬‬
‫‪ -11‬قبل از انجام آزمون هيدرواستاتيک بايد خاك ريزي مقدماتي به مقدار حداقل ‪ 30‬سانتي متر‪ ،‬روي تاج لوله‬
‫صورت پذيرد ‪ .‬اتصال لوله ها به يکديگر و محل متعلقات بايد باز و قابل رويت باشد‪.‬‬

‫‪-1‬‬

‫‪ 12‬پس از پر شدن خط و حصول اطمينان از اشباع لوله ها و تخليه همه هواي موجود در خط توليد ‪ ،‬آزمايش‬
‫شروع مي شود‪.‬‬

‫‪ -13‬بر روي در پوش ابتداي لوله در پست ترين نقطه بايد يک فشار سنج كاليبره با دقت ‪ 0/1‬بار (يک متر‬
‫ستون آب ) نصب شده باشد‪ .‬فشار آزمون هميشه تركيبي از فشار پمپ و فشار حاصل از اختالف ارتفاع آب (هد)‬
‫درون لوله ميباشد (به ازاي هر ‪ 10‬متر اختالف ارتفاع فشار حدود ‪ bar1‬افزايش مييابد)‪ .‬به همين دليل بايستي‬
‫فشارسنج در ابتداي لوله در پست ترين نقطه كه داراي بيشترين فشار ميباشد‪ ،‬نصب گردد‪.‬‬

‫‪ 14‬هيچ گونه عمليات اجرايي در ترانشه در طي مدت انجام آزمون ‪ ،‬مجاز نيست‪.‬‬

‫‪ -15‬هر گاه در حين انجام آزمون فشار هيدروليکي‪ ،‬عيوبي در خط و متعلقات بروز كرد و مشاهده شد‪ ،‬بايد‬
‫عمليات متوقف گردد و آب تا حدود فراهم شدن شرايط كار در محل و يا محلهاي مورد نظر‪ ،‬براي اصالح ‪ ،‬تخليه‬
‫شده و شروع مجدد آزمون پس از رفع عيب مجاز است‪.‬‬

‫‪ -16‬چنانچه دماي لوله پلي اتيلن بيش از ‪ 30‬درجه باشد ‪ ،‬نبايد آن را مورد آزمايش هيدرو استاتيک قرار داد‪.‬‬

‫الف ‪ :‬زمان پر شدن نمونه و همدمايي ‪ :‬به مدت زمان الزم براي پر شدن خط لوله از آب و همدمايي لوله و آّب ‪،‬‬
‫اطالق ميشود‪.‬‬

‫ب ‪ :‬زمان انبساط اوليه ‪ :‬زماني كه فشار در مجموعه لوله كشي به دليل انبساط كلي لوله هاي پالستيکي ‪،‬‬
‫كاهش مي يابد و حدود ‪ 3‬ساعت به طول مي انجامد‪.‬‬

‫ج‪ :‬زمان آزمون اصلي‪ :‬اين مرحله پس از انبساط اوليه است و يک ساعت به طول مي انجامد‪.‬‬

‫د ‪ :‬زمان بين دو آزمون ‪ :‬در صورت بروز هر مشکل و قطع آزمون ‪ ،‬فاصله دو آزمون حداقل ‪ 5‬برابر زماني خواهد‬
‫بود كه نمونه تحت آزمون بوده است‪.‬‬
‫آزمايش فشار در مجموعه هاي لوله كشي به منظور پيدا كردن نشتي و يا اطمينان حاصل نمودن از عدم وجود‬
‫هر گونه مشکل و اشتباه فني ‪ ،‬صورت مي گيرد و ممکن است منجر به نشت مايع و يا تركيدن قسمتي از لوله‬
‫كشي شود كه در اين صورت آزاد شدن ناگهاني فشار‪ ،‬سبب حركت لحظه اي و شتابدار و غير قابل كنترل‬
‫مجموعه و خسارت جانبي مي گردد‪ .‬بنابراين‪:‬‬

‫‪ -1‬در طول آزمون تمام سيستم لوله بايد تحت نظارت دقيق باشد‪.‬‬

‫‪ -2‬توصيه مي گردد در هنگامي كه كل سيستم و يا بخشي از آن تحت آزمايش مي باشد‪ ،‬به دليل وجود‬
‫نيروهاي محوري و فشاري‪ ،‬نقاطي از مجموعه با روشهاي مطمئن ‪ ،‬كامالً مهار گردد تا از حركت شديد‪ ،‬به‬
‫هنگام تركيدن احتمالي ‪ ،‬جلوگيري گردد‪.‬‬

‫‪ -3‬وسايلي چون پمپ تأمين فشار و ابزار آالت آزمايش ‪ ،‬مي بايست كامال در محل خود ثابت و محکم شوند ‪.‬‬

‫‪ -4‬تمام قطعات و قسمتهايي كه تحت فشار كمتري قادر به انجام كار هستند‪ ،‬جداسازي و يا از مسير فشار‬
‫حذف گردند‪.‬‬

‫‪ -5‬به افرادي كه نزديک خط تحت فشار ‪ ،‬مشغول كار مي باشند ‪ ،‬تذكر داده شود تا فاصله ايمني را از خط ‪،‬‬
‫حفظ نمايند‪.‬‬

‫‪ 6‬نشتي معموالً از اتصاالت و درزهاي سيستم رخ ميدهد‪ .‬بسته به نوع اتصال و درز‪ ،‬نشتي ميتواند به شکل‬
‫تراوش (چکه)‪ ،‬اسپري (آبپاش) و يا جريان باشد‪ .‬در صورتي كه جوشکاري اتصاالت جوشي لولههاي پلياتيلن‬
‫بهطور صحيح و مناسب انجام شود‪ ،‬استحکام اتصال به اندازه لوله و يا بيشتر از آن خواهد بود و دچار نشتي‬
‫نخواهد شد‪ .‬وجود نشتي در اتصاالت جوشي حاكي از معيوب بودن اتصال بوده كه در هر لحظه احتمال تركيدن‬
‫آن وجود دارد‪ .‬در صورت مشاهده نشتي از اتصاالت جوشي‪ ،‬به سرعت از آن فاصله گرفته و فشار لوله را كاهش‬
‫داده تا به صفر برسد‪.‬‬

‫‪ -7‬در صورت مشاهده نشتي نبايد كاهش فشار به صورت ناگهاني باشد‪ .‬چرا كه كاهش فشار ناگهاني منجر به‬
‫ايجاد ضربه قوچ شده كه اين عامل خود ميتواند منجر به تركيدگي محل نشتي شود‪.‬‬

‫مراحل انجام آزمون فشار هيدرواستاتيکي روي سيستم لوله كشي پلي اتيلني ‪:‬‬
 ‫الف ‪ :‬قبل از شروع آزمون تمامي تجهيزات تست و كل اتصاالت موجود در خط لوله بايد كنترل شود كه بهطور‬
‫صحيح بسته شده و داراي عملکرد مناسبي هستند‪ .‬ابتدا آب پاكيزه را توسط پمپ يا هر وسيله ديگر وارد‬
‫سيستم نموده و سپس اقدام به هواگيري نماييد‪ .‬براي هواگيري در مرتفع ترين نقاط مي توان از شير تخليه هوا‬
‫و يا شل كردن پيچ فلنج ها استفاده نمود در اين صورت بايد پس از پر شدن سيستم از آّب و هواگيري كامل ‪،‬‬
‫از محکم و بسته بودن پيچ هاي شل شده ‪ ،‬اطمينان حاصل نمود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬لوله بايد به آهستگي پر شود‪ .‬سرعت جريان پركننده لوله نبايستي از سرعت خروج هوا تجاوز كند (به‬
‫ويژه هنگامي كه از شيرهاي تخليه هوا استفاده نشده و هواگيري توسط شل كردن پيچهاي فلنج صورت‬
‫ميگيرد)‪ .‬همچنين به منظور اجتناب از ضربه قوچ‪ ،‬سرعت جريان پركننده نبايد از سرعت طراحي خط لوله‬
‫تجاوز كند‪.‬‬

‫ب ‪ :‬در اين مرحله بايد حداقل يک ساعت براي يکنواخت شدن دماي آب ‪ ،‬لوله و محيط ‪ ،‬صبر كرد و از‬
‫همدمايي آنها مطمئن شد‪ ( .‬در حاالتي كه دما كمتر از ‪ Cº 20‬باشد)‬

‫در صورتي كه دماي آب و لوله متفاوت باشد‪ ،‬اين زمان بيشتر خواهد بود و پس از شرايط همدمايي ‪ .‬دماي لوله‬
‫مالك عمل خواهد بود‪.‬‬

‫ج ‪ :‬فشار آب درون مجموعه را در شرايط ‪ C º 20‬به تدريج به ميزان فشار آزمون باال ببريد و ‪ 3‬ساعت صبر‬
‫كنيد‪.‬‬

‫در اين زمان لوله پلي اتيلني ماكزيمم افت را خواهد داشت و به علت خاصيت ويسکواالستيک پلياتيلن ‪،‬‬
‫اصطالحاً جا باز مي كند‪.‬‬

‫د ‪ :‬فشار آب درون مجموعه را مجدداً تنظيم كنيد طوري كه ‪ 0/7‬اتمسفر كمتر از فشار مرحله ( ج ) شود و يک‬
‫ساعت صبر كنيد ‪ .‬در صورت عدم نشتي يا هر گونه نقص ديگر در خط توليد‪ ،‬آزمون به اتمام مي رسد‪.‬‬

‫ه ‪ :‬در پايان ‪ ،‬فشار بايد به آرامي پايين آورده شود تا به صفر برسد‪.‬‬

‫‪ -1‬در نظر داشته باشيد مجموع زمان آزمايش بر روي سيستم لوله هاي پالستيکي در فشاري بيش از فشار‬
‫طرح (كاري) هرگز نبايد بيش از ‪ 8‬ساعت به طول بيانجامد ‪ .‬هر گاه قطعه اي در طول لوله كشي وجود داشت‬
‫كه طرح‪ ،‬زمان طوالني تري را براي آن توصيه نمود و زمان مذكور بيش از ‪ 8‬ساعت بود ‪ ،‬در انتهاي ‪ 8‬ساعت اول‬
‫‪ ،‬آزمون بايد متوقف شود و فشار درون سيستم به صفر برسد ‪ .‬سپس ‪ 5‬برابر اين زمان ‪ ،‬يعني ‪ 40‬ساعت ‪ ،‬وقفه‬
‫اي ايجاد شود و به سيستم استراحت بدهند و سپس ‪ 8‬ساعت بعدي را تحت تست قرار دهند‪.‬‬

‫‪ -2‬فشار آزمون را بر اساس نظر ناظر و مشاور پروژه ‪ ،‬بهتر است بر اساس فشار كاري (كمتر از فشار اسمي لوله‬
‫) در محاسبات در نظر گرفته شود تا منجر به خستگي لوله نشود‪ .‬زماني كه فشار آزمون برابر فشار طراحي‬
‫سيستم يا كمتر از آن ميباشد كل مدت زمان آزمون حدود ‪ hr72‬يا كمتر در نظر گرفته ميشود‪.‬‬

‫‪ -3‬تعمير لوله و اتصاالت پلياتيلن آسيبديده با استفاده از روشهاي جوشکاري اكستروژن و يا گاز داغ به هيچ‬
‫عنوان مجاز نبوده و بايستي قطعه آسيب ديده جايگزين گردد‪.‬‬

‫البته مطالب بيشتري هم هست ‪..‬اما اگر عالقه اي بود در شبهاي بعدي خواهم گفت‪.‬‬

‫پايان جلسه اول ‪..‬پيمان زنديه ‪-‬پارس اتيلن كيش‬