Memoria do silencio INFANTIL E

XUVENIL FÓRA DE XOGO E book

Galician Edition Mejuto
Visit to download the full and correct content document:
https://ebookstep.com/product/memoria-do-silencio-infantil-e-xuvenil-fora-de-xogo-e-
book-galician-edition-mejuto/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Luis R Brage Villar Obra e memoria Autores e textos

Galician galego 1st Edition Ferreiro Carballo

https://ebookstep.com/product/luis-r-brage-villar-obra-e-memoria-
autores-e-textos-galician-galego-1st-edition-ferreiro-carballo/

A educación do home e da muller e outros escritos

feministas Galician galego 1st Edition Emilia Pardo
Bazán

https://ebookstep.com/product/a-educacion-do-home-e-da-muller-e-
outros-escritos-feministas-galician-galego-1st-edition-emilia-
pardo-bazan/

Sociedade e tecnoloxía tradicionais do val de Ancares

Galician galego 1st Edition Xosé Manuel González
Reboredo Clodio González Pérez

https://ebookstep.com/product/sociedade-e-tecnoloxia-
tradicionais-do-val-de-ancares-galician-galego-1st-edition-xose-
manuel-gonzalez-reboredo-clodio-gonzalez-perez/

Emigración e exilio nos Estados Unidos de América

experiencias de Galicia e Azores Estudos migratorios
Galician galego 1st Edition Autores Varios

https://ebookstep.com/product/emigracion-e-exilio-nos-estados-
unidos-de-america-experiencias-de-galicia-e-azores-estudos-
migratorios-galician-galego-1st-edition-autores-varios/
E-BOOK FIBONACCI 1st Edition Caio Posserdi

https://ebookstep.com/product/e-book-fibonacci-1st-edition-caio-
posserdi/

Memorias históricas sobre a Australia e particularmente

sobre a misión beneditina de Nova Nursia e os usos e
costumes dos australianos Galician galego 1st Edition
Salvado
https://ebookstep.com/product/memorias-historicas-sobre-a-
australia-e-particularmente-sobre-a-mision-beneditina-de-nova-
nursia-e-os-usos-e-costumes-dos-australianos-galician-galego-1st-
edition-salvado/

Livro Informativo na escola um diálogo entre o ensino

de ciências as artes e a literatura infantil 10th
Edition Ananda Da Luz Ferreira E Roberta Nascimetno

https://ebookstep.com/product/livro-informativo-na-escola-um-
dialogo-entre-o-ensino-de-ciencias-as-artes-e-a-literatura-
infantil-10th-edition-ananda-da-luz-ferreira-e-roberta-
nascimetno/

Direito Marítimo Ambiental dever fundamental de

proteção do meio ambiente marinho no âmbito nacional e
internacional Marcelo F. Quiroga Obregón

https://ebookstep.com/product/direito-maritimo-ambiental-dever-
fundamental-de-protecao-do-meio-ambiente-marinho-no-ambito-
nacional-e-internacional-marcelo-f-quiroga-obregon/

Pérdida de memoria Alzheimer y demencia ExpertConsult

Una guía práctica para médicos Andrew E. Budson

https://ebookstep.com/product/perdida-de-memoria-alzheimer-y-
demencia-expertconsult-una-guia-practica-para-medicos-andrew-e-
budson/
 Eva Mejuto
Memoria do silencio
Índice

I. Günter
II. Lola
III. Frieda
IV. Günter
V. Lola
VI. Frieda
VII. Günter
VIII. Lola
IX. Frieda
X. Günter
XI. Lola
XII. Frieda
XIII. Günter
XIV. Lola
XV. Jörg
Nota
A autora
Créditos
Ai das que levan na frente unha estrela...
 I. GÜNTER

Apertábanlle as botas nos nocellos. Coa calor inchábanselle os pés,

e a bota cortáballe a circulación. Se o vagón estivese baleiro
quitaríaas, e tamén os calcetíns, que lle chegaban ata os xeonllos, e
poñería os pés a airear. Aínda que estaba ben lonxe dos seus
superiores, non se atrevía a facer tal cousa. As normas de
vestimenta da Schutzstaffel eran ben estritas a ese respecto: NUNCA
e baixo ningún concepto un soldado debe perder a compostura do
seu uniforme; era parte do seu poder, da súa forza. Quedáralle
gravado a ferro e seguiuno aplicando cando mudara da SS á
Gestapo.
Desde que entraran no tren en Vigo, a xente deixara de falar, de
moverse, case de respirar. A súa presenza non provocaba reaccións
tan fulminantes coma en Alemaña ou Austria, onde cada vez que
entraba nunha casa, nunha tenda, nun tren, escoitaba caer as
pingas de suor da xente, sentía como esvaraban das tempas ao
pescozo, formando regueiros polos seus rostros. Fixérase experto
en cheirar o medo. Si, si, o medo cheiraba dun modo especial. Non
era a suor só, era algo máis acedo e, por veces, doce. Non sabía
como explicalo pero el era quen de detectar, coma un sommelier
percibe notas e detalles nos viños, os distintos matices do medo.
De cativo, na escola e no barrio chamábanlle Monsternasse polo
seu nariz longo e afiado. Era pequeneiro de máis para o seu tempo
e o seu descomunal nariz resaltaba dunha forma indigna. Ou iso
pensaba el. Günter Monsternasse, Günter Monsternasse, aínda lle
parecía estar sentindo como se burlaban e lle berraban no patio da
escola. Agora xa ninguén se mofaba del. Agora temíano e púñanse
ergueitos ao seu paso. Agora ría el e quen ri o último…
—Tes un isqueiro, Günter?
 A pregunta de Jörg sacárao das súas lembranzas dunha mocada.
Afixérase a estar só e a compañía, aínda que fose dun camarada,
molestábao enormemente. Contestoulle de mala gana.
—Isqueiro? Toleaches? Desde cando fumo eu?
—Xa sei, home, non te enfades; –a Jörg parecían non
importunarlle as malas contestacións de Günter– pero é que o meu
non vai e estou collendo confianza cuns mozos do outro vagón, que
están a botar un grolo. A ver se lles saco algo coa parola, que o viño
solta moito a lingua…
Parolar, parolar, ese Jörg non sabía máis que parolar, pensou.
Falando non se consegue nada, Günter ben sabía que a esa xentiña
o que lle funcionaba era o medo. Xa non están en guerra pero
téñena aínda moi presente, nótaselles ben na cara que non a
esqueceron. Mira en fite todas e cada unha das persoas que están
no vagón. Gustaríalle botar un sono, vai moita calor neste verán.
Das outras veces que estivera na rexión cadráralle primavera ou
outono e era moito máis soportable. El estaba afeito ás condicións
extremas do inverno, á neve e ao frío. Desde ben cativo avezárase
a loitar contra el. Tiña unha técnica que non lle fallaba: puña a
mente e o corpo en branco. Empezaba concentrándose nas dedas e
ía subindo polo corpo todo, ata chegar ás orellas. Quedaba en
tensión, nun estado tal que non entraba por el frío ningún. Era coma
se o seu corpo non lle pertencese. Así facía desde ben cativo, en
Bremen, cando tiña que axudar o seu pai a cargar os trebellos das
obras. O pai mandáballe vixiar que non lle roubasen as ferramentas
mentres traballaba, reparando calquera cousa que atopaba: unha
billa, unha fiestra, unhas tellas…
—Queda aí, rapaz, non te movas, vixía ben que non nos rouben
nada. Se quedamos sen ferramenta, non temos que comer.
Ás veces, no Nadal, algunha muller dáballe un vaso de Glühwein,
un viño quente que o enchía de caloriña por dentro e por fóra. O
malo é que coa calor se lle poñía o nariz vermello e destacáballe
máis aínda.
«Günter Monsternasse, Günter Monsternasse.»
 Mentres os demais nenos xogaban á bola ou facían xirar o
kreisel, a el tocáballe estar horas e horas quieto, vixiando. Así
aprendera a estar atento, a non perder detalle do que acontecía ao
seu arredor. E aguantaba, aguantábao todo. Poñía o corpo ríxido e
non entraba o frío, non entraba a neve nin a chuvia. Non sentía a
xistra porque era coma se o seu corpo non estivese alí. Servíralle
cando vixiaba as obras da casa dos veciños dos Rosenberg. Case
tres meses de facer garda co seu pai fóra, ao relento.
—Dígalle ao rapaz que entre na nosa casa, señor Schöder, vai
quedar conxelado aí fóra.
Sara Rosenberg traíalle mantas, chocolate quente e uns
pasteliños pequenos que sabían a mel e que tiña que comer ás
agachadas do pai. E palabras agarimosas, que eran o que máis lle
axudaban a quecer.
—O cativo está ben, señora. Déixeo estar que así se fai forte e
rexo, como debe ser un home. Cos tempos que corren mellor que se
faga duro. Non quero un merdellas na casa –dicía con cara de odio
mirando para Joseph, o fillo pequeno dos Rosenberg, que tocaba o
piano con ela todas as tardes.
Sara facía que a cousa non ía con ela; estaba xa afeita a ese tipo
de insultos. Dáballe igual, que remedio lle quedaba. Os seus
veciños déranlle o traballo de obra da casa porque ela se empeñou,
en contra da vontade do seu home, que non quería saber nada de
Hans Schöder.
—Ese tipo non é de fiar, Sara, non quero telo ao noso carón, a
nos vixiar –Joseph Rosenberg baixaba a voz sempre que falaba
del–. Non me gusta nada esa cara de noxo que pon ao vernos, esa
carraxe que parece que nos está a dicir que todo é culpa nosa, o
paro, a pobreza, a fame, as malas colleitas… Se chove, porque
chove e se neva, porque neva, para esta xente todo é culpa dos
xudeus. Non quero ter a Schöder preto, a axexar. Como se che
ocorreu recomendarllo aos veciños? Aínda me arrepío coas
barbaridades que botou pola boca cando soubo que a súa muller
traballaba para nós. E todo o demais que nos fixo…
 —Non sabemos seguro se foi el, Joseph. Puido ser calquera.
Non falta na cidade, nin no país, quen nos quere ver ben lonxe…
—Como que non? Non sexas inxenua, Sara. Síntolle ben o da
muller, mais tampouco iso é culpa nosa. Cando lle ofrecemos cartos
e axuda, cuspiu no chan e non quero nin mentar o que dixo. Xudeu
de merda, o máis suave. E de aí para arriba, ou non lembras? As
pintadas no muro da casa, as caixas con ratas mortas na porta, a
denuncia falsa, a miña detención… É moita casualidade. Foi el,
estou ben certo.
— Non llo podes ter en conta. Acababa de morrerlle a muller e
estaba cheo de ira, sen un can e sen traballo, todo o día bébedo,
cun cativo que manter, da idade no noso pequeno Joseph, o pobriño
de Günter. Coa de tardes que pasaron xuntos os dous, xogando.
Lástima de mozo, a saber en que acaba o coitado.
—Espero que non lle imite ao pai, un ignorante, borrachón e
violento –Joseph subiu a voz sen se decatar.
—Cala, querido, que nos poden oír…
Sara ollaba para o rapaz e partíaselle o corazón. Ao frío fóra
horas e horas, quedo como unha estatua, mirando para todos os
lados coma un can de caza. Nevaba por el e parecía que nin lle
afectaba.
—Günter! –berráballe o pai–. Estás parvo, ou que? Coidado coa
neve, caramba! Non ves que se vai mollar a ferramenta? Como se
enferruxe a ver que facemos. Sen ferramenta, non comemos.
Aguanta un pouco máis, que estou case a rematar.
Aturar, aturaba case de todo. Pero esta calor estáballe a custar
soportala. Se abría moito a fiestra do tren entráballe o po da
máquina e non podía chegar a Ribadavia co uniforme todo sucio.
Non sabía que tiña a paisaxe que corría detrás do vidro, que lle
facía lembrar á súa infancia en Bremen, na terra da súa nai. As
cores eran ben semellantes, ou polo menos iso lle pareceu desde a
primeira vez que viñera, no 1939. Esta era a súa cuarta visita en
catro anos. Non lle gustaba admitilo nin sequera para si mesmo,
pero saír de Alemaña e da guerra, aínda que fose por unhas
semanas, reconfortábao. A primeira vez que viñera a esta parte de
España fora coa Wehrmacht e a Luftwaffe, acompañando a garda
de seguridade de von Richthofen a Vigo na despedida da Lexión
Cóndor. Aínda gardaba un recorte de xornal daquel día. Nesa viaxe
coñecera os xerentes das empresas alemás que estaban na rexión
a extraer volframio e as outras dúas veces viñera para vixiar que
toda a transacción co valiosísimo metal se facía correctamente.
Estábanse a detectar irregularidades; os ingleses ofrecíanlle aos
paisanos locais máis cartos por quilo, tentando evitar que o
volframio chegase ao exército alemán. Era un elemento
imprescindible para o seu armamento e cumpría alguén de
confianza. Enchérao de orgullo ter esa responsabilidade.
—Ninguén vixía como vostede– dixéralle o mesmísimo Heinrich
Müller. Se hai alguén que está a roubar, ou a desviar os fondos, ou a
xogar a dobre banda co inimigo, sen dúbida é vostede quen de
detectalo. O volframio é indispensable para os nosos exércitos, para
o noso armamento, e no noroeste de España téñeno a esgalla. A
misión vén directamente do Führer, que o saiba, Schöder. Non nos
pode defraudar. Gañar a guerra pode depender dese metal, non o
esqueza. Hail, Hitler!
—Hail, Hitler!
Günter erguera o brazo cunha emoción inmensa, tentando conter
as bágoas. Non podía chorar, agora non, pero a alegría non lle
cabía no peito. Era el, o Monsternasse, o pequeneiro do barrio. O do
nariz longo. Era el quen tiña agora o futuro da grande Alemaña
sobre os seus ombros. Que pensaría o seu pai del agora? Mágoa
que non o puidese ver. Nin os seus veciños do barrio, os mesmos
que riran del ata fartar cando aparecera co uniforme pola primeira
vez.
—Pero non ves que che sobra traxe? Vaia defensa leva o noso
país se todos son coma ti… se non sabes nin levar o uniforme,
véseche o cu e os calzóns con buracos, Monsternasse…
As chanzas ecoaban na súa cabeza, non había modo de
afastalas da memoria. Ríranse del, daba igual o que fixese e o moito
que se empeñase en facerse respectar. Ata que chegou o momento
en que a cosa mudou radicalmente. Un día, mentres vixiaba as
pegadas dos carteis do Partido Nacionalsocialista para as eleccións
do 1933, un dos malandríns do seu barrio pintou cun lapis a cara do
Führer, cuns bigotes requichados para arriba, coma os do rei
Guillerme II, dándolle un aspecto cómico e ridículo.
Günter aguantara as mocas toda a vida, pero aquilo era xa de
máis e non o ía consentir. Do seu Führer ninguén se ía burlar diante
del. Colleu a pistola e disparou cara ao escuro, onde andaban os
rapazolos a esborranchar os cartaces. De súpeto pararon as risas.
Por sorte, co medo non puideron ver que o disparo fixera retroceder
a Günter, pouco afeito a usar as armas, tropezar cos seus propios
pés e case afociñar no chan. Mirárano con cara de terror e
incredulidade, de pánico. Non atinara a darlle a ninguén porque
estaba escuro, non sabía aínda usar ben a pistola e, na verdade,
non pretendía matalos, só amosar quen tiña agora o poder. Quería
darlles un escarmento, que aprendesen a respectar a quen estaba a
salvar a Alemaña da miseria, da humillación e da vergoña. Uliu o
seu medo, e ese alcatreo fíxose máis intenso cando un deles, co
pavor, mexou por el enriba dos pantalóns. O pequeno Schöder
sentiuse, por primeira vez na súa vida, poderoso.
—Günter! Este home sabe algo, dáme o corpo. Estamos a
chegar a Ribadavia, logo cóntoche con calma. Viches algo raro por
acó?
Jörg arrincárao de novo das lembranzas e desta vez fixera ben.
Non podía baixar a garda. O obxectivo desta visita era, sen dúbida,
a súa misión máis importante ata o momento: localizar os
responsables dunha trama internacional que axudaba a fuxir os
xudeus desde o norte de Europa ata Portugal. A intelixencia alemá
detectara que os fuxidos entraban polos Pireneos, non sabían o
lugar exacto, e que había outro punto de enlace en Medina del
Campo. Sospeitábase que a rede guiaba os prófugos por toda a
Península e a conexión final ficaba no sur de Galicia, unha vila con
tren preto da fronteira con Portugal. Os seus superiores pensaron en
Vigo pero Günter, que tiña ben estudada a rexión, tiña claro que se
trataba de Ribadavia. Era un pase moito máis discreto xa que en
Vigo, co tránsito comercial do volframio, había moito control alemán.
Facer pasar por alí os fuxidos sería metelos na boca do lobo. O seu
olfacto, a súa intuición, non lle fallara nunca. Outra das filtracións
que recibiran apuntaban que o enlace da última parte da rede podía
tratarse dunha muller, que actuaba co nome en clave da Nai, como
detectaran en varias mensaxes en clave. Mais iso descartárao de
raíz. Ás veces o inimigo, cando sospeitaban que estaban a ser
interceptadas as comunicacións, mandaba mensaxes falsas á
mantenta. Neste caso, era ben seguro. A quen lle cabía na cabeza
tal necidade? El había dar coa verdade e destapar a trama, polo
Führer, polo seu pai, pola grande Alemaña, aínda que fose o último
que fixese nesta vida.
 II. LOLA

—Lola, isto que estamos a facer é unha tolemia –Amparo apertaba

os beizos ao falar, coma se non quixese que as palabras lle saísen
da boca–. Non escoitas na radio de galena cada noite como son
eses nazis? Se é certo a metade do que se di, os da Garda Civil son
anxiños do ceo ao seu lado. Lola, tes un fillo e debemos pensar nel,
non ves os problemas que lle podemos ocasionar?
—El está á marxe de todo, nada sabe e dentro de pouco xa
estará a facer a súa vida. Nós educámolo para que sexa un home
de ben. Que mal hai en querer cambiar o mundo no que lle toca
vivir? Esa xente necesita de nós, irmás, ben o sabedes.
Amparo ten razón, isto é una loucura, pero non podo dicir que
non, sinto que teño que facelo. De nada serve todo o que penso, o
que sinto sobre a xustiza, a liberdade, do deber de axudarmos a
quen o precisa, se cando teño oportunidade de facelo miro para
outro lado. Sei que me poño en perigo, a min e a toda a miña
familia, pero hai decisións na vida que non se toman coa cabeza.
Nin con medo. Con que cara vou mirar o meu fillo, na fin dos meus
días, se sei que tiven a oportunidade de salvar unha morea de vidas
e non o fixen?
—Non vos preocupedes irmás, teñen todo ben artellado. Xa
escoitastes o que dixo don Aristides cando pediu a nosa
colaboración: somos a última parte da engrenaxe. De que valería
todo o esforzo que fan, asumindo un risco inimaxinable, se non
conseguen cruzar a Portugal? O señor cónsul tiña boa razón, non
serve de nada ter un exército, a intelixencia británica enteira a
argallar unha rede coma esta, se falla a conexión final coa fronteira.
Quen vai sospeitar de tres mulleres solteiras que venden licor café e
melindres na estación?
 Lémbrome, coma se fose hoxe, o día que don Aristides, como lle
chamabamos nós porque non dabamos dito o nome enteiro, se
decidiu a falar comigo en solitario por primeira vez. Xa o coñeciamos
de cando estivera destinado en Vigo, antes da guerra. Nós
estabamos afeitas a tratar con persoas de toda caste e condición. O
noso quiosco era, e aínda é, parada obrigada para todos os que
pasan pola estación. Acabamos coñecendo de vista un mundo de
xente, pero con el foi ben distinto. Presentouse un día cunha ristra
de nomes que non dei conseguido repetir.
—Non se preocupe, Lola, pódeme atuar. Os portugueses
adoramos ter moitos nomes e apelidos, parécenos que así somos
máis importantes –e botou unha risada–. Eu aquí, para vostedes,
son un amigo, máis nada.
Gustáballe o licor de herbas, sempre levaba unhas botellas para
a súa familia e uns melindres para os seus fillos. Prestáballe parolar
cando viña sen présa e nós, que pouco máis que a Ourense tiñamos
ido na nosa vida, adorabamos as historias que contaba de todos os
países nos que estivera: Brasil, Estados Unidos, Bélxica…
—Pois precisamente tres mulleres soas, Lola, onde imos? Os
anxiños da Garda Civil non nos miran nada ben. Ou non vos
lembrades de que nos levaron diante do xuíz por darlles comida aos
presos? Aí andámoslle moi preto de quedar na cadea…
—Polo amor de Deus, Xulia, iso foi na guerra, xa o falamos
cincuenta veces. Agora aprendemos a lección, somos moito máis
prudentes. Se non queredes seguir, enténdoo, pero deixádeme que
eu o faga. Non podo quedar de mans paradas sabendo todo o que
está a pasar por aí fóra. Aínda me arrepío a pensar no que contou
Abraham…
As tres quedamos en silencio. Hai pouco máis de catro anos que
acabou a nosa guerra (nosa non, deles, que nós nunca a quixemos),
como non imos ter medo? Desde a nosa casa enxergabamos,
daquela, os presos que estaban no edificio do Concello, nin tres
metros nos separaban deles. Os coitados sacaban as mans polos
barrotes para ter algo que levar á boca, como non lles iamos dar de
comer, de beber e roupa limpa? Vimos cousas de máis para
estarmos quietas na casa, sentindo os seus berros e laios tan preto
de nós. Como quedarmos caladas cando fomos testemuñas de que
mataron a don Benito, o noso alcalde, polo único delito de ser de
Izquierda Republicana? A el e a tantos outros que «paseaban» e
quedaban nas cunetas xa para sempre. Non me tremeu a voz cando
fun ao seu xuízo, a declarar no seu favor. Era meterme na boca do
lobo pero el sempre fora bo con nós e con todo o mundo. Que mal
fixera o pobre cando o asasinaron?
Non, iso non se esquece en catro anos, nin na vida toda. O peor
é o medo, que queda atoado no corpo e non deixa vivir, nin pensar.
Pasou tempo pero a xente segue a falar baixiño, máis ben a non
falar. Desde a estación ventamos perfectamente o que acontece. Os
gardas civís pasean fachendosos e non hai quen sequera levante a
cabeza para lle mirar os ollos, xa non digo para rebaterlles as
asneiras que din. Eu doulles parola, regálolles paquetiños de café
Sical do contrabando, que nestes días é coma ouro. A de botellas
de licor café que terán bebido á custa nosa… Póñolles boa cara e
dígolles a todo que amén. Amigos ata no inferno, como dicía papá e,
neste caso, a comparación é perfectamente acaída. Non convén
estar a mal con eles, e moito menos agora, nisto que andamos.
Como sospeiten o máis mínimo… non o quero nin pensar. Diante de
Xulia e Amparo fago que non é para tanto a cousa pero parvas non
son, parvas non somos aínda que fagamos como tal. Ás mulleres
non nos queda outra que facer de parvas e pór boa cara, polo
menos de portas para fóra. Tócanos facer as cousas ás agachadas,
que non se note que estamos, porque somos invisibles, coma o ar.
O que non saben, ou non pensan, é que o ar se coa en todos os
recantos precisamente porque non se ve. Así facemos nosoutras.
—Lembra o que dixo Abraham –Xulia estaba decidida a soltar
todo o que estivera moendo–, que os nazis matan os xudeus por
milleiros, con gas. Iso non se lle fai nin aos animais, meu Deus.
Como lle chamaban ao sitio aquel de Austria no que estivo?
 —Mauthausen, escribiuno nun papel. E non só xudeus, aniquilan
calquera que estea na súa contra. Dixo que tamén había españois e
que o home co que escapou era un republicano, e que había moitos
máis naquel inferno. Pode que estean alá veciños nosos que fuxiron
cando o alzamento. Algún deles foron cara a Francia, porque aquí
só lles agardaba a morte e agora están a loitar de novo.
—Pois xa son ganas, saír dunha guerra para meterse noutra.
Espero que nesa lles vaia mellor, porque o que foi aquí… xa dirás o
que gañaron, quedar nas gabias sen ter sequera un enterro como
Deus manda. Xa sei o que vas dicir da liberdade e esas lerias. Si,
Lola, tes razón, esas palabras son moi bonitas pero eu quero vivir
tranquila. Que tranquila, nin iso, o único que eu quero é vivir. Non é
tanto pedir, caramba.
—Amparo, acouga, ningunha de nós vai morrer, polo menos de
momento, que eternas tampouco habemos de ser, raio. Pero as que
van cara a unha morte segura son esas xentes se non as
axudamos. Non sexas rabuda, caramba, que ben sei que a ti tamén
che importa.
—Que me chames rabuda, xa era o que me faltaba. Se a palabra
a inventaron para ti, que non tes paraxe. Quérote e admírote por iso,
pero eu non son coma ti, Lola, eu teño moito medo. Cando nos
detiveron, na guerra, pensei que iamos para o cárcere directas. Só
por darlle de comer aos coitados dos presos.
—Pero saímos ou non? E ben pagou a pena o susto por ver a
cara do xuíz cando lle dixen que nós só cumpriamos a palabra de
Deus, de dar de comer e de beber a quen o precisa, como boas
cristiás que sempre fomos, e non lle quedou máis remedio que
soltarnos.
—Mal raio che parta, aínda ris co tema –Amparo quería poñerse
seria pero a risa coábaselle na boca, moito temos rexoubado as tres
co asunto–. Loliña, para un pouco e recapacita, iso era unha
parvada en comparación co que estamos a facer agora. Non che
fixo pensar o que contou aquel xudeu?
 —Claro que si e por iso, precisamente, non podemos parar e
deixalos na estacada. Agora non.
Non son quen quitar da cabeza a ollada daquel home cando
contaba, comendo a sopa e treméndolle as mans, coma seus pais e
irmáns foran gaseados no castelo de Hartheim, levados desde
Mauthausen para o seu exterminio. Abraham Bendayam chegara á
estación porque escoitou falar que aquí había unha muller que
axudaba os xudeus a pasar a fronteira a Portugal. Vino sentado na
estación, levaba alí a tarde toda, cos ollos azuis cravados no chan e
un abrigo que non era do tempo. Menos mal que os gardas non
repararan nel e puiden facelo pasar á casa. Grazas ao pouco
castelán que falaba o home e a que Ricardo nos traducía do inglés e
do polaco que tamén chapurreaba puidemos saber da súa historia,
malia que hai cousas que era mellor non saber. Non puiden pegar
ollo nunha semana despois de oír as atrocidades que contou.
Dixo que os trataban peor ca ás bestas. Non falaba moi ben pero
entendíaselle de sobra. Dixo «gas» e dixo «morte» e dixo «nenos e
mulleres». Eu non sei que lles pasa aos homes nas guerras,
transfórmanse e convértense en monstros. Daquela tivemos que
pedirlle axuda a Ramón Estévez que, co fillo, nos axudou a pasalo
para Portugal, por Frieira e Ponte Barxas, andando polas vías do
tren facendo que ían pescar. Ramón non preguntou nada nin nada a
cambio pediu, só bisbou: «Fareino». O fillo contounos despois que
Abraham co seu corpiño, espido, dera cruzado o río pola parte mais
baixa atando a roupa nun fardelo na cabeza para non mollala. O
neno amosounos unha moeda que lle dera o home antes de se ir e
contounos que, ao chegar á outra beira do río, fixéralle o aceno de
abrazalo e movendo os beizos, sen falar, berroulle en silencio
«Grazas, amigo». Que será del… queira Deus, o seu deus ou o que
for, que chegase á fin da viaxe.
Non falo nunca diso, sei que a Xulia e Amparo non lles gusta,
pero eu non me esquezo do que aquí pasamos, como os fascistas
aproveitaban a contenda para vingarse das vellas rifas entre
veciños. Calquera excusa servía. O peor, o Abisinio, o cabrón fillo de
puta, Deus me perdoe, que contrataron os da Falanxe. Andaba todo
o día coa pistola na man e a pouco que alguén o amolaba un cacho,
pegaba dous tiros e deixábao seco diante de todo o mundo, sen dar
chío. Matilde contoume que o viu cos seus propios ollos rifar cun
paisano por non querer erguer o brazo co «Cara al sol» e, diante de
todo o mundo, puxo o home de xeonllos na rúa e coseuno a tiros.
Sen mover unha pestana. Despois inventaba que o defunto era
comunista. Mentira todo, facíao por chularía e por maldade… E
estes nazis, polo que contan na radio, son aínda peores.
—Lola, ben sabemos como es e o que che doen as inxustizas.
Pero isto é unha tolemia. Onde imos nós as tres en contra desa
xente? Zafamos vivas dunha guerra e ímonos meter noutra que nin
nos vai nin nos vén? Co que gañamos no quiosco, cos melindres e
co pan, vendendo licor café ben nos dá para vivirmos dignamente.
Xa non sei por que andas co do café, calquera día acabas presa ti
tamén. Deixémonos de xogar ás novelas, caramba. Isto é a vida
real.
—Non me fales de dignidade, Xulia, que na vida real, non tan
lonxe de nós, sabedes de sobra o que está a pasar. Ben escoitastes
a Abraham e o que a radio de galena cuspe todas as noites, as
atrocidades que están a acontecer. E acó na vila, a guerra
realmente acabou? Vós pensades que podemos vivir tranquilas?
Entón por que non saímos polas noites? Por que seguimos a fuxir
dos gardas? Por que non nos atrevemos a cobrarlles e
aguantámoslles as babecadas que nos din, e aínda temos o denodo
de dedicarlles un sorriso? Anda, non me amoledes… Segue a xente
agachada no monte, e hai catro anos que estamos en –disque– paz.
Se fose tal non teriamos este medo no corpo. A paz non é vivir así,
ter para comer e listo. E cos cartos do café temos axuda para darlle
a esta xente. Non vedes a fame que traen, que semellan
esqueletos? Pel e ósos que parece que van crebar dun momento a
outro. Non lles ha faltar comida nesta casa, nin un peso de prata
para que leven. Así funcionan as cousas na vida real. Se non
queredes que sigan vindo á casa, heilles buscar outro acubillo, non
vos preocupedes. Non quero obrigarvos nin que fagades nada en
contra da vosa vontade. A decisión de seguirdes é vosa.
Amparo e Xulia calan, ben sei o mal que o pasan, pero no fondo
pensan coma min. É moi difícil facer que non ves cando tes a
realidade baténdote na cara, comendo na túa mesa e falando dun
horror que non dá nin a imaxinación para pensar. Somos moi
distintas pero no fondo somos unha. A xente chámanos as tres do
tren, as solteironas, a saber que máis andan a dicir, sobre todo de
min, porque tiven un fillo e non quixen nunca un home ao meu lado.
Non o teño nin falta que me fai, ben me vallo soa. Con elas, porque
somos unha.
—Como che imos dicir que non, parviña –doéronse–. Isto non ten
xa marcha atrás. Sempre xuntas. Pero só vos prego unha cousa,
polo sangue que nos une, pídovos que fagamos un xuramento. Que
nunca imos falar disto con ninguén, mesmo cando acabe a guerra,
se acaba algún día, nin co rapaz, nin co resto da nosa familia, nin
cos veciños, mais alá dos que están con nós. Xamais. Isto é cousa
nosa, queda con nós e coa nosa conciencia. Con máis ninguén.
Xurádelo?
Xulia acabou de falar e puxo a man na mesa e Amparo colocou a
súa enriba. Despois eu puxen a miña. Quedamos as tres en silencio,
escoitando o vento bater nas fiestras. Démonos un abrazo e
choramos xuntas. Por todo o que levabamos pasado nesta vida e,
sobre todo, polo que estaba por chegar. Hai decisións que só se
poden tomar desde o corazón.
 III. FRIEDA

Querido Bob: sei que esscribirche é unha tolaría, unha imprudencia.

Levo máis de dous meses fuxida, xa case non me lembro de cando
saín de Ámsterdan e o tempo que levo dando tombos por Francia,
Suíza e España. Todo parece que foi onte e á vez que pasou hai un
século. Que estraña a percepción do tempo e que relativa. Non sei
por que me obsesiona tanto o tempo, supoño que é o non poder
controlalo, non como nas partituras, que está pautado, medido,
acoutado. Quizais é porque o único que viaxa comigo desde o inicio
desta aventura, por chamalo dalgún modo, é o reloxo da avoa Antje,
lembras? Ese que tanto nos gustaba. O tempo tiña, daquela, outra
dimensión.
Ollar para as agullas e escoitar o seu tictac faime lembrar o
metrónomo das clases de música de papá. O tictac do reloxo non
cambia o ritmo pero tanto ten, sérveme de base para imaxinar a
música que agroma dentro de min e que non podo facer calar. Todo
empezou cando os soldados nazis me prenderon a piques de cruzar
a fronteira con Suíza, fuxindo de Holanda despois do atentado.
Detivéronme e leváronme a uns galpóns de madeira no campo.
Estiven soa un día enteiro escoitando a chuvia no tellado e as
pingas que se coaban dentro a bater nun caldeiro de metal.
Concentrábame neses ruídos que, combinados co tictac, fixéronme
lembrar a miña primeira actuación no Concertgebouw e empecei a
dirixir a orquestra que soaba na miña cabeza, coas composicións
tantas veces executadas. A música acalmábame e facíame espantar
o frío e o medo. E así seguín cando me trasladaron ao campo de
traballo.
Eramos máis de cincuenta mulleres no meu barracón e polas
noites había moitos ruídos: toses, espirros, choros, trousos, os
ronquidos das que eran quen de durmir profundamente… O tictac
do reloxo na miña orella marcaba o tempo e o ritmo da orquestra do
meu maxín. Que poder tan impresionante ten a mente: eu escoitaba
perfectamente o piano, os clarinetes, a tuba… todos os matices de
cada compás inundaban as miñas noites. As presas pensaban que
estaba tola cando erguía a man agarrando unha batuta inexistente
para pór orde neses músicos que só estaban na miña imaxinación.
Non o vas crer, Bob, ou igual si, sempre dicías que eu era quen de
facer calquera cousa que me propuxese, e metéuseme na cabeza
facer unha orquestra coas demais refuxiadas.
O tempo, agás das horas de traballo no campo, pasaba tan lento
que se facía insoportable loitar contra os propios pensamentos, que
acababan devorándonos por dentro. Tanto teimei co tema da
orquestra que os vixías nos deron frautas vellas e violíns
enferruxados do vello conservatorio da vila e, batendo cos pés no
chan para marcar o ritmo, mesmo puidemos arrincarlle catro notas
xeitosas a aquela ferralla. Aquilo non era música, aquilo foi un
milagre. Un cativiño do campo, fillo dunha muller polaca, estaba a
chorar o día enteiro de fame e de frío, aínda teño o seu pranto
continuo metido nos miolos. A nai, que era moi noviña, non sabía
que facer para tranquilizalo, apenas tiña leite nos peitos. Cando
fixemos soar a primeira melodía, por chamarlle dalgún modo, parou
de chorar e dedicounos un aceno que semellaba un sorriso. Foi das
imaxes máis fermosas que me regalou a vida, e foi no lugar máis
terrible no que estiven. Que cousa estraña, verdade? Pouco durou a
experiencia, apenas dúas semanas, mais no entanto fun feliz, todo o
feliz que se pode estar nunha situación así. A música facía
esquecerme de que me apresaran en plena fuxida, que alguén me
denunciara despois de cruzar os Alpes e chegar, morta de fame e
de frío, en plena noite á taberna dunha aldea perdida pedindo un
pouco de sopa e usar o teléfono. Parecía maxia, Bob, o que dicía
papá, a música é e sempre será o máis importante do mundo. A
música, tamén entón, salvoume a vida.
 Que ben me fai escribir, o tempo que hai que non tiña papel e
lapis na man. Sei que é unha tolemia, xa case na fin da viaxe cara á
liberdade deixar probas da miña fuxida, pero é que me vou volver
tola como non saque dalgún xeito todo o que levo dentro. E contigo
quedáronme tantas cousas por dicir… Son consciente de que
escribirche é un desvarío, ben sabes que sempre fun algo tola, que
lle vou facer. Esa loucura foi sempre a que me fixo avanzar na vida.
Ou recuar, segundo para quen. Non lle faltaba razón a mamá en
agoirar que as miñas «aventuras», como ela dicía, non ían acabar
ben.
—Por que te metes nesas cousas tan perigosas? Xa ben difícil
anda a vida neste tempo e ti a querer ser unha heroína, no medio
dos homes. Non podes expoñerte tanto, Frieda, tes que pasar o
máis desapercibida posible. Xa sabes o que fan estes dementes cos
xudeus, non sae nos xornais, pero ventamos de sobra o que
acontece, filla. Levámolo visto todo este tempo cos nosos veciños.
Calquera día, veñen por nós tamén –laiábase deseguido.
—Mamá, pero se eu non fun á sinagoga na vida, nin á igrexa
tampouco. A familia de papá é xudía e a túa católica, alá eles coas
súas cousas. Nós nunca cremos en deus ningún, agás na música
todopoderosa, como dicía papá de broma. Así foi como nos
educastes, a que vén agora isto?
—Non é tan simple como o pintas. Ti estás marcada e a nosa
familia toda, tamén. Non lle temos culpa pero é así. Fai todo o que
poidas por estar calada e quieta, canto menos se te vexa e menos
deas que falar, mellor. Doutro xeito, non han tardar en virte buscar.
Xa ves o que lles pasou a Bob e á súa muller, que tiveron que fuxir
de acó e iren vivir ao campo. Os nazis estiveron a piques de
prendelos unha morea de veces. Zafaron polos pelos e ti andas a
expoñerte ao parvo. Non van tardar en ir tamén por ti, escoita o que
che digo.
Efectivamente, non tardaron. Nin tardaron eles en ir por min, nin
eu en ir por eles. Así como cho digo. Lembras cando nos poñiamos
os catro a practicar a caligrafía? Eu facía os meus exercicios e logo
imitábavos a letra aos tres. E tempo despois, cando papá andaba de
xira co piano, eu asinaba as autorizacións da escola e as
cualificacións ao seu nome. Sacámoslle bo partido daquela! Nunca
pensei darlle tanta utilidade ás miñas habilidades caligráficas
despois destas brincadeiras de crianzas. Cando entrei no grupo da
resistencia e comentei, por un falar, o ben que imitaba as sinaturas
alleas, rapidamente atopei o meu lugar. Cantos pasaportes
falsificaría nese tempo? Nunca se me deu por contalos pero foron
moitos centos. Levábame pouco máis de dez minutos estudar os
trazos, os riscos de cada letra, interiorizalos e reproducilos. Detrás
de cada nome imaxinaba o home ou muller que asinaba e, por un
breve espazo de tempo, convertíame noutra persoa. A clave dunha
boa falsificación é mudar a túa identidade, ser outra, pechar os ollos
e coller a pluma. A sinatura saía soa. E era idéntica á que estaba no
pasaporte. Os colegas do CKC dicían que tiña un don, como a
música, é algo que está dentro dunha e sae do máis natural, sen
esforzo. Cambiabamos os nomes dos pasaportes xudeus, que
estaban marcados cun J e vixiados pola Wehrmacht. Holanda
invadida polos nazis, Bob, nunca pensamos tal, se o chega ver papá
co que el amaba esta cidade e este país… Tiñas razón ao
marchares para o campo, estabas no certo cando dicías que
Ámsterdan se volvera inhabitable e gris, e non pola néboa nin pola
chuvia. Gris cincento polos uniformes, polo medo, polo fume das
casas queimadas, pola cara da xente que andaba polas rúas sen
quitar os ollos do chan. Polos canais, con auga gris polos que
pasaban ducias de mortos aboiando. Gris tinguido de vermello. Iso
vino eu e non podo quitar a imaxe da cabeza.
Como ía dicir que non cando me propuxeron colaborar co grupo?
Sabes que a música sempre o foi todo para min, pero a música de
que vale se non existe a liberdade? Non sei para que escribo estas
cousas no papel, terei que tiralo ao río despois, ou queimalo. Aquí
non creo que ninguén entenda o meu idioma, pero nunca se sabe.
Acabei por facerme desconfiada, que remedio, coa Gestapo a
pisarme os calcañares. Mesmo na propia veciñanza nunca sabías
quen te ía denunciar. Todo polo medo, Bob, que noxo as cousas que
se chegan a facer cando a vida deixa de ter valor e o medo cega a
razón…
Cando chegue ao barco que me leve a América terei tempo para
escribirche todo con detalle, o que foi a miña vida nestes anos que
levamos de guerra. Non o darías crido se cho contan. Eu, se o
penso con calma, tampouco o creo. Semella que é a vida doutra
persoa, que non son eu a que estou aquí. Ás veces sinto que estou
nunha película como as que nos gustaba ver no Theater Tuschinski,
Tívoli chámanlle agora, para que non soe a xudeu. Cantas veces
faltamos ás clases do conservatorio por ir ao Tuschinski os tres? Ti
e mais eu morriamos por Norma Shearer –que fermosa cando nos
miraba desde a pantalla e parecía que falaba só para nós– e Renée
por Leslie Howard. Tiña o cuarto ateigado de fotos del e dos carteis
que Saúl, o revisor, lle daba ás agachadas: Romeo e Xulieta, Alma
libre, Prohibido, Capturados… Se non recordo mal, fomos ver Alma
libre polo menos seis veces. Saúl non daba creto cando nos volvía
ver por alí…
Lembras cando nos xuntamos para a estrea de Foise co vento?
Foi un fermoso reencontro, daquela xa nos axexaba a guerra e
tiñamos a nosa vida pero esa tarde volvemos ser tres mozos felices
e despreocupados. Saúl alegrouse tanto de vernos de novo por alí
que nos prometeu que ao segundo pase convidaba el. Xa non lle
deu tempo ao pobre, contáronme que o prenderon no principio da
invasión, no 1940. Nunca máis volveu nin lle deu conseguido a
Renée o cartel que lle prometera. A partir de maio do ano pasado,
coa estrela amarela na chaqueta, nós tampouco puidemos ir máis
por alí. Tempos de merda, Bob. Xa nunca nada vai ser igual, as
fotografías das nosas vidas están cada vez máis baleiras. Por certo,
atravesando Francia souben que o adorado Romeo da nosa irmá, o
Leslie Howard polo que tanto suspiraba, morreu hai un par de
meses, non lonxe de aquí, fronte das costas dun lugar chamado
Cedeira. A prensa clandestina francesa dicía que os alemáns
abateron o avión no que ía desde Lisboa a Londres. Na radio
especulaban que os nazis confundiran o seu avión co que traía a
Winston Churchill tamén de Lisboa. Polo que dicían na rede,
traballaba para o goberno inglés e estaba en Portugal nunha misión
contra os alemáns. Nunca tal imaxinaría, Romeo un espía de
verdade… A nosa realidade supera calquera filme de ficción.
Tempos de merda, Bob. Non teño nin palabras, non sei que
dicirche. Que teño ganas de chegar a Lisboa, cruzar o Atlántico e
nunca máis volver. Lisboa, co que che apeteceu a ti sempre coñecer
Portugal, a terra dos nosos antepasados. A historia que contaba a
avoa Antje dos sefardís, da matanza de Lisboa, a conversión
obrigada ao cristianismo e a posterior fuxida dos seus, tamén nosos,
devanceiros no século XVII, atravesando Europa de sur a norte.
Parecíanos un conto dos vellos, unha ladaíña aburrida que, por
moito que dixese a avoa, nada tiña que ver connosco. Hoxe, xa ves,
a historia repítese, pero na dirección contraria, do norte ao sur.
Daquela levaban as súas vidas nun baúl, que estivo na casa dos
avós como unha reliquia presidindo a sala. Hoxe, apenas cargo un
fardel.
Nunca tiven boa relación coa avoa Antje, dicía que eu era brava
de máis e que así nunca ía atopar marido e eu cuestionaba todas as
súas crenzas. Agora non fago máis que pensar nela. Ti eras o seu
favorito, sempre che gardaba os mellores doces e eu facía que non
me gustaban pero ben que me relambía cando compartías comigo
os ghorayebah de abelá. Todo iso quedou atrás. Da miña vida en
Holanda só gardo o seu reloxo, que nin sei como o dei conservado,
e a túa nota dobrada dentro da carcasa. Cando me prenderon e me
levaron ao campo, quitáronnolo todo e eu fun quen de agachalo
enterrado cos pés nun buraco na terra… Co mal que nos levamos a
avoa e mais eu e agora sinto que temos máis en común do que
pensabamos as dúas. Mestúranse as lembranzas na miña cabeza,
parece que todo o que levo pasado nestes meses non foi real,
semellan escenas dun filme no que eu me vexo desde fóra, coma se
non fose eu. Cando acabará este pesadelo?
 Tiven que deixar de escribir por un cacho. Un home mirábame de
forma estraña e entroume medo. Dáme moita rabia ser tan
desconfiada, sabes que sempre pequei do contrario, e mírame
agora… Non me fío nin da miña sombra. Ao final chiscoume un ollo
e díxome algo que non comprendín (non entendín as palabras, as
intencións deixoumas ben claras, se el soubese…). Como non lle
fixen caso, liscou. Aínda menos mal… É mellor que volva ao meu
agocho para seguir escribindo.
Mañá é o gran día. Só teño que coller o tren desde a estación da
vila onde estou, Monforte, ata outra que se chama Ribadavia, máis
ao sur, e alí buscar unha muller. O único que me dixo o enlace que
contactou comigo en Medina del Campo é que o seu nome clave é
A Nai, que preguntase por ela no quiosco da estación. Vinme
reflectida nun vidro e non me coñezo. As roupas que me facilitaron
son como as das campesiñas de acó. Van todas de negro, a morte
pasoulles ben preto tamén. Déronme un rosario, para facer que vou
rezando. Eu, que nunca crin en Deus, carguei cunha estrela amarela
primeiro e agora cun crucifixo. A cousa non é para rir pero, cando
me vin, non puiden evitar soltar unha gargallada. Se estivese aquí a
avoa Ria ía quedar contenta de verme rezar (máis ben facer que
rezo, que oracións non sei nin a primeira). Repaso de memoria as
partituras das composicións favoritas de papá e as túas, e con cada
compás cambio de doa. Lembras as rifas que tiñan pola relixión, a
avoa Antje, xudía de pura cepa, e a avoa Ria, católica a ultranza?
Ata que decidiron poñer fin ás reunións familiares. Canto dano se
fixo no nome de Deus…
Xa é noite pecha. Teño que lembrarme de agachar as mans
cando chegue ao tren. As miñas nótanse ben que non son mans de
labrega. Son as mans de tocar o violonchelo, de levar batuta, as
mans da primeira muller directora de orquestra, como dicían con
grandes titulares os xornais de Holanda, Alemaña e Francia. Mans
tamén de falsificar documentos e de poñer bombas, Bob. Non tiven
tempo a contarche o que foi a miña vida nestes últimos tempos.
Tiñamos que falar máis mentres puidemos. Non dou asimilado que
nunca máis nos volveremos ver. TIC TAC, soa o reloxo na escuridade
da noite neste refuxio onde hoxe toca durmir. TIC TAC, soa o ar nas
follas e parece que quere afinar os instrumentos. TIC TAC, empeza a
orquestra. TIC TAC, collo a batuta. TIC TAC, a música empeza a soar.
 IV. GÜNTER

—Melindres, pan fresquiño, licor café!

O cheiro a pan acabado de enfornar levou a Günter cara a atrás
no tempo, á casa dos avós os domingos. A pesar da calor, o cheiro
a pan fresco resultáballe reconfortante, parecíalle o mellor aroma do
mundo. A nai cocía uns boliños de pan negro con sementes que
gardaba nunha cesta, tapados cun pano, para toda a semana. O día
que cocía, sempre agachaba unha onza de chocolate no medio dun
dos bolos antes de poñelos no forno.
—Se adiviñas cal é, para ti –dicíalle a nai cun sorriso enorme.
Günter concentrábase, pechaba os ollos e ulía aquel pan todo
que enchía o seu corpo…
—Este, mamá! Este é o que ten o chocolate.
Sempre atinaba e gañaba o pan con chocolate, acompañado
dunha aperta e un bico ben ruidoso que lle prestaban tanto coma o
doce e o cheiro do pan. A casa de campo dos avós en Balge era,
para o cativo, a felicidade. Günter nacera dous anos antes de que o
seu pai entrase a filas na Gran Guerra e nos seus primeiros anos de
vida foran coa nai e os avós. A figura paterna era apenas a
lembranza confusa dunhas cartas que a nai lía entre bágoas. Un día
ese señor das cartas e das fotografías entrou pola porta ferido na
perna esquerda dunha bomba que caeu na trincheira onde estaba o
seu rexemento. O pai fora dos poucos que saíra vivo e só lle
quedou, coma un milagre, unha leve coxeira. Iso no corpo, pero por
dentro nunca volveu ser o mesmo. O odio e o rancor acabaron por
formar parte del xa para sempre. A nai dicía que antes era un mozo
riseiro, bailadeiro, todo o día a contar chistes. Günter nunca o vira
rir.
 Despois da guerra seguiron vivindo cos avós na casa da granxa
de Balge, xa que o pai conseguira entrar na fábrica de tixolo da vila.
Cando Günter tiña oito anos, a fábrica pechou e marcharon a vivir á
cidade máis próxima, Bremen. Ao principio todo foi relativamente
ben, entrou noutra fábrica do mesmo grupo, mais ao pouco a
produción de tixolo baixou e os donos deixáronlles de pagar
regularmente o salario aos traballadores. Rumoreábase que un
matrimonio xudeu tiña a intención de mercar a fábrica e convertela
en factoría téxtil. O humor do pai, axudado polo viño, ía de mal en
peor.
—Todo isto é culpa dos xudeus, Günter. Por eses estamos así.
Quedan sempre cos mellores negocios e a nós tócannos os
traballos de merda. Veñen ao noso país con boa cara e despois
fanse donos del. De quen son as mellores casas da cidade? Deles!
E nós, a comer codias un día si e outro tamén. Quítannos o pan da
boca; nunca te xuntes con eles, Günter. Son peor que unha praga
de ratas; ti faille caso ao teu pai e lembra que tes o sangue limpo
dos Schöder.
—Non lle digas esas burradas ao cativo, Hans –a nai tentaba
acalmalo cando prendía a berrar–. Non me gusta nada que lles
fagas caso aos tolos eses de Múnic, e máis a ese pequeneiro de
bigote, con eses discursos incendiarios.
—Ti non sabes o que dis –erguía o dedo en sinal de ameaza– e
fala del con respecto. Chámase Adolf e foi un heroe na Gran
Guerra, zafou non sei cantas veces de morrer en combate. Ese
home vai chegar moi lonxe, Katrina, dáme o corpo e xa sabes que a
miña intuición non me falla… As mulleres que sabedes de política!
Pon a cea e deixa de falar do que non entendes. O futuro está no
partido que vén de crear, queda ben con este nome Günter, tan
pronto teñas idade, vas ingresar nel, aprende: NSDAP, Partido
Nacionalsocialista Alemán dos Traballadores.
—Deixa o rapaz, que está a facer os deberes da escola!
—O que ten que aprender é a defender o seu país dese noxo de
xente. A que si, meu filliño? –o pai pasáballe as mans polo lombo.
 Günter dicía a todo que si, aínda que non sabía moi ben do que
estaba a falar. El viña do campo cos avós e sabía de patacas e
sementes, das chuvias e de muxir as vacas. Das cousas que lle
falaba o pai non entendía nada de nada pero repetía o que el dicía,
coma un papagaio, as letras, os nomes e os lemas, para poñelo
contento e para que dixese:
—Este é o meu homiño, un alemán como Deus manda –dáballe
tan forte nas costas que case o guindaba ao chan–. O rapaz é cativo
de máis para a idade que ten, Katrina. É a túa culpa, que o tes
sempre baixo das saias. Como queres que medre con tanto meco?
—Pero que terán que ver, Hans, os mecos coa estatura? A túa
nai sempre dicía que ti ata os quince anos eras pequeneiro coma un
ratiño, e logo medraches todo de golpe.
—A miña nai sempre con esas lerias. Non sei que tedes as
mulleres na cabeza cos fillos, volvédesvos parvas de todo. Non
quero que amolezas o neno.
A pesar da escaseza e que o salario do pai chegaba cando
cadraba, Katrina seguía a facer pan os domingos e, como non tiñan
forno no piso, levábao á panadaría da rúa e nunca faltou unha libra
de chocolate para meter dentro. A señora Brauer, a panadeira, sabía
do xogo e cando a economía da familia non daba nin sequera para
unhas faragullas de chocolate, metía ela unha onza e dicía
chiscándolle un ollo: «Vaia, mira onde foi caer.»
Un día a señora Brauer díxolle a Katrina que os seus veciños, os
Rosenberg, estaban á procura dalgunha muller que os axudase na
casa, para a limpeza e a comida, por se lle interesaba.
—Ao meu home sei que non lle vai facer graza ningunha que
traballe fóra da casa, e menos se son xudeus, pero como están os
tempos…
—Sonlle moi boa xente, señora Schöder, non teña medo por iso,
el é médico e ela foi pianista de nova. Ademais, moi pagadores. A
min, mentres sexan bos veciños e bos clientes, tanto me ten a quen
lle recen ou deixen de rezar. Todas as semanas deixan pagados
dous moletes de pan que non levan para a casa, por se alguén que
eu coñezo pasa fame. Non queren que o diga, para que a xente
necesitada non pase vergoña. Eu sei que vós non estades ben, leva
o pan de balde hoxe, muller, e vailles pedir traballo…
—Pero o meu home…
—O teu home está coxo, pouco xornal ha de levar á casa e,
ademais, sábeo todo o mundo, deixa a metade do que gaña na
taberna –agarrou a Katrina da man–. Non cho digo por mal, pero
boureando esas parvadas que di deses lampantíns de Múnic,
bébedo nos bares, mal vai levantar a familia.
—Tes razón, pero, eu que lle fago? Non vexas como se pon…
—Non ten que saber todo o que fas, ou? Eu ao meu home
cóntolle a metade da cuarta parte dun cacho do que fago. E penso
que sabe de máis!
Botáronse a rir e, desde ese mesmo día, Katrina Schöder
empezou a traballar para os Rosenberg. Nese tempo, Günter ía con
ela todas as tardes e xogaba con Joseph, o pequeno da familia.
Nunca vira tantos xoguetes xuntos, que non fose nos inalcanzables
escaparates das tendas da rúa Sandstraße. Quedou paralizado coa
visión dun exército de soldadiños en miniatura nun dos andeis que
andaba a limpar a nai.
—Podes coller os que queiras –a voz de Joseph asustárao
mentres axexaba en silencio–. Teño unha chea deles e non creas
que me emocionan. Regálamos o meu avó cada vez que vén
vernos, pero a verdade é que non me interesan nadiña. El é un
fanático da estratexia militar.
—Podo tocalos? –Günter tiña os ollos e a boca aberta da
marabillosa proposición que lle estaba a facer aquel descoñecido.
—Podes escoller o que queiras, o que máis che guste, e levalo
para a casa. Por min, coma se os levas todos, pero non creo que o
avó estivese moi contento coa idea.
Ese arranque de sinceridade fíxolle a Günter moita graza e á vez
pensar que clase de becho raro era o veciño que lle agasallaba, de
boas a primeiras, cun tesouro de tal calibre. Esqueceu de súpeto
todo o que lle dicía o pai dos xudeus e colleu un soldado do exército
prusiano a cabalo tan fermoso que ata lle daba medo tocalo. Desde
entón, xogaron xuntos todas as tardes.
—Que ben que veñas, eu só aburríame unha barbaridade. A
miña irmá Ilse non me fai nin caso. Antes xogabamos xuntos pero
agora só anda por aí coas amigas, parvas perdidas todas elas.
Ilse era morena, de ollos grandes e sorriso aberto. Era uns anos
maior ca el e sempre lle pareceu a rapaza máis fermosa do barrio. A
el, para a súa tristeza, tampouco lle facía caso, nin reparara que
pasaba todas as tardes na súa casa xogando co irmán. Joseph
seguiu falando:
—Toco o piano con mamá despois de comer pero, agás diso,
abúrrome coma unha ostra. Queres ver o tren que me agasallaron
no meu último aniversario?
Se co exército en miniatura a Günter lle dera case unha síncope,
co tren que ocupaba a metade da sala o impacto fora xa de máis.
Era un tren Bing do modelo Black Prince como o que vira na tenda
de xoguetes do centro. Había de todo: casiñas, árbores, balizas,
vagóns de mercancías e dúas locomotoras.
—Pecha a boca que che vai entrar unha mosca –dixo Joseph ao
ver a cara de estupefacción de Günter diante daquela marabilla.
En pouco tempo fixéronse inseparables, xogando e parolando
mentres a nai limpaba a casa ou preparaba a comida dos
Rosenberg.
—De maior quero ser soldado ou maquinista –dixera Günter un
día–. Eu, por min, viviría sempre nun tren a percorrer o mundo.
—Eu soldado non quero ser, xa me chega coas turras que me dá
o avó falándome das súas batallas. Papá quere que sexa médico
coma el pero eu maréome ao ver o sangue. El non o sabe aínda
pero eu non vou estudar Medicina por nada do mundo. Póñome
malo co cheiro dos hospitais, ás veces só de ulir a roupa que trae
papá polas noites danme ganas de trousar. Se teño que pasar o día
todo entre enfermos, morro! A min o que me gusta é tocar o piano,
como mamá, pero papá di que debo buscar unha profesión de
verdade.
 —Pois non lle falta razón. Vaia cagainas… Tocar o piano, tes
cada cousa, caramba… A de barbaridades que me soltaría a min o
meu pai se tal cousa lle digo, danme arrepíos só de pensalo.
—Habías de aguantar ti as cousas que conta meu pai, cortar
pernas, brazos… Coserlle o bandullo aos homes que levan as tripas
colgando, co sangue manando como unha fonte…
Joseph calou de súpeto e púxose pálido como a cera. Tivo que
agarrarse a Günter para non afociñar no chan.
—Pois si que che dá impresión. Quedoume claro que médico non
vas ser, pero pianista, Joseph… Que raio de profesión é? Iso non é
cousa de homes, que o di sempre o meu pai. Mira, mellor podemos
ser maquinistas os dous. Xa lle temos pillado o xeito ao asunto da
condución, mira, mira que rápido vai!
Era a primeira vez que Günter tiña un amigo e gozábao cada día,
con certo remorso por estarlle fallando ao seu pai. A nai dixéralle
que era o seu segredo. E así pasaron seis meses de aventuras
ferroviarias compartidas, ata que unha noite entrou na casa Hans
Schöder, feito unha furia, berrando que lle chegara aos oídos na
cantina da fábrica que a súa muller estaba a traballar para unha
familia de xudeus adiñeirados.
—Non che dá vergoña limparlles a merda da casa a esas ratas
noxentas? -cuspíralle nada máis entrar.
—Non berres, Hans, que está o cativo esperto –a Katrina
tremíalle a voz, nunca o vira así de enfurecido.
—Ao neno ben lle toca saber o que hai. Nunca máis, escoitas?
Nunca máis volves pisar a casa deses porcos así morramos de
fame todos. Non ves que é por xente coma eles que estamos na
miseria? Levan o noso país á ruína e ti aínda lles vas limpar a
merda? Es parva ou non o ves?
—Pero que dis, Hans? Por Deus, deixa de dicir esas cousas
horribles, que son boa xente. El é médico e atende a todo o mundo,
tamén estivo na guerra, coma ti, nos hospitais de campaña.
Necesitamos os cartos, Günter, ben o sabes…
 —Os cartos aquí entran das miñas mans e non quero diñeiro
sucio na familia. O rapaz non vai volver pisar esa casa, non quero
que se achegue ao fillo deles e que acabe sendo un maricallas
coma el. Nós cos nosos e eles cos deles. Non se vai falar máis do
asunto e pobre de ti como me volvas deixar en ridículo outra vez.
Vai haber moito máis que palabras, xa cho aviso. Nin imaxinas a
vergoña que pasei cando mo dixeron. Quedei coma un paspán
diante dos meus compañeiros.
Non se volveu falar do tema e Günter non entrou máis na casa
dos Rosenberg. Ás veces cruzábase con Joseph na rúa e ollábanse
furtivamente, pero cando Joseph lle ía falar, el viraba a cabeza para
o outro lado e facía coma que non o vía. Iso si, todas as tardes
achegábase á esquina para ver pasar a Ilse e, ás veces, rubía pola
árbore que estaba no costado da casa e vía como Joseph xogaba,
sempre só, co tren eléctrico, o soberbio Black Prince. Gardara o
soldado prusiano na súa caixa dos tesouros, mais non volvera xogar
con el.
Non estivera moi desencamiñado dos seus desexos. Günter
acabara sendo soldado da Schutzstaffel e aínda que non foi
maquinista, os trens formaron sempre parte da súa vida. Nos inicios
da guerra, desde o batallón 105, a súa primeira misión foi vixiar as
plataformas da estación central de Bremen, que non escapasen os
homes, mulleres e nenos deportados para Neuengamme. No último
día antes de que o ascendesen e mandasen para Berlín, para as
operacións especiais que o levaran a Vigo por primeira vez, Günter
vixiaba os grupos de detidos que chegaban á estación. Non era un
traballo agradable, pero era a súa forma de contribuír co Reich. As
familias poucas veces ofrecían resistencia, sabían o que pasaba se
o facían. El poñíase serio, recto, mirando á fronte, ollando en fite
aquelas xentes, sen velas. Era coma o frío do corpo. Estar sen
estar, neste caso era mirar sen ver. Intimidalos coa mirada pero sen
deterse neles, que non dese tempo nin lugar para a empatía. Xusto
nese día tivo que acontecer. Xusto ese día e precisamente diante
del, nun dos grupos de deportados viu a Joseph, que estaba coa
nai, o pai e Ilse. Os catro miraran para el, con cara suplicante e as
faccións deformadas polo medo. Joseph díxolle baixiño:
—Günter, déixanos fuxir. Se miras para a outro lado podemos
agacharnos detrás dos vagóns de mercancías. Por favor, amigo,
que nos levan cara á morte, ben o sabes. Axúdanos, agora ninguén
máis vixía… –a voz do que fora o seu amigo era case imperceptible.
Ilse non abriu a boca pero a súa mirada fíxolle dar volta o corpo.
Tanto que a quixera… Poñíaselle a pel de galiña só de lembrar o
seu perfume, o tacto do beixo que unha vez lle deu, o sabor
imaxinado do seu corpo, tantas veces nos seus soños.
Concentrándose podía desconectar o corpo da mente, non sentir
o frío, nin o vento, nin deixar entrar emoción ningunha, pero os
beizos de Ilse quedáranse pegados na pel e eran ben malos de
soltar. A piques estivo de deixalos marchar, de apertar a Ilse contra
o seu peito e dicirlle que por ela era quen de deixar todo, era quen
de perdoarlle o seu desprezo de antano. Pero o seu superior estaba
detrás del, a poucos metros. Non se podía xogar o ascenso. Era a
oportunidade da súa vida. Estaba chamado a facer cousas grandes,
dixéralle o seu pai. Isto era unha proba.
—Günter, polo que máis queiras, déixanos fuxir. Farei todo o que
ti queiras, eu… non quixen magoarte, era só unha rapaza
estúpida…
Ilse Rosenberg miraba para el cunha expresión suplicante.
Noutro tempo deixaríao todo. Mirou de esguello o seu superior e
notou que non arredaba os ollos da súa caluga. Colleu o fusil e
apuntou aos Rosenberg.
—Camiñen, ou disparo, ratas noxentas. Fóra da miña vista.

—Melindres, pan fresquiño, licor café!

A muller que entrara no vagón lembráballe a Ilse, non sabía por
que. Mirouna e ela non só non baixou os ollos cara ao chan, senón
que lle correspondeu cun sorriso.
 V. LOLA

Desde que don Aristides nos propuxera formar parte da rede, non
pasou unha semana que non chegasen homes, mulleres e crianzas
onda nós en busca de refuxio e traslado cara a Portugal. A meirande
parte eran xudeus, e xa nos afixeramos a facerlles comida que
puidesen comer, sen porco nin marisco. A ver, marisco en Ribadavia
non entrara desde antes da guerra, de non ser para paparotas que
facían os da Falanxe, que agora eran os que mandaban na vila,
xunto coa Garda Civil e o cura. Xulia conseguiu un libro de receitas
de sobremesas sefardís que había na biblioteca vella e, cos
melindres, coce uns pasteliños ben saborosos de sementes de
papoula, abelá e mel, cando damos conseguido os ingredientes,
claro. Chámanse mamules pero nós chamámoslles «papoulos» para
non levantar sospeitas, temos que andar con moita cautela. O outro
día o cabo López veu tomar, coma sempre, o licor café de balde e
coller melindres ás mancheas para levar para a casa, e notou que
había algúns doces distintos:
—Ai, Lola, non sei que lles botades aos melindres ultimamente,
pero saben a auga de colonia, aghh, non che me prestan nada.
Facédeos coma sempre e deixádevos de caralladas e de
experimentacións. Por certo, dáme aí uns paquetiños de Sical, que
ando escaso de efectivos.
Eu póñolle boa cara e doulle o que teño. Que vou facer? Eles fan
que non ven cando chega o café de Portugal e eu déixolles aos
estraperlistas que o garden na cantina. Unha vez López deixoume
caer que para manterlle a boca calada tiña que facerlle «certos
favores» e apalpoume o cu coa man aberta. Ata aí podiamos
chegar, ese bocalán noxento non me volvía poñer a man enriba, aos
meus anos. Torcinlla con tanta forza que case lla arrinco de vez.
 —Que forza tes, Lola, e que mal talante. Es brava e revirada, non
me estraña que ninguén quixera casar contigo –e cuspiu no chan
ollando para min con cara de burla e moi oufano–. Non te preocupes
que non me interesas para nada. Non quero vaca vella tendo
xovencas a moreas só con mover un dedo.
Nunca me volveu tocar o repugnante ese, pero a peaxe da
ousadía teño que pagala ben cara, mínimo cinco quilos de café ao
mes. Cústame un mundo conseguilos pero convenme ter o paspán
ese de man e que a Garda Civil desconfíe de nós o menos posible.
Se chegan sequera a sospeitar o que temos montado…
Xulia e Amparo tamén lle rin as grazas, míranos de fronte a
López e aos demais, para non levantar sospeitas. Teñen que ver
que estamos tranquilas aínda que morramos de medo por dentro.
Xamais andamos en cousas da política, o único que fixemos sempre
foi axudar a quen o necesitaba, sen mirar a quen votaban ou as
ideas que tiñan. Parece incrible que os veciños non sospeiten, a min
dáme o corpo que algo ventan pero calan porque saben que somos
xente de ben. José Rocha, o taxista, Javier o Calavera e Ricardo o
Evanxelista son os únicos que están ao tanto e nunca van dicir
nada, diso estou ben segura. A Ramón Estévez e ao fillo, o músico
da Lira, preferimos non dicirlle nada. Axudáronos con Abraham,
discreta e xenerosamente, pero é máis seguro non implicar ninguén
máis.
—Canto menos xente estea ao tanto, mellor –dixéranos don
Aristides cando nos fixo a proposta que Amparo deu en chamar «a
bomba»–. A min xa me relegaron do Consulado en Bordeos e xa
non teño poder ningún, agora retirado en Portugal, e vixiado como
estou –bebía o licor a sorbos pequenos mentres falaba–. Pero a
estrutura está feita e só nos falta o último elo da cadea. Aquí non
vale o exército, non chega co servizo de intelixencia, precisamos
xente común, que crea na nosa causa e queira axudar. Ninguén vai
sospeitar de vostedes, miñas amigas, son a conexión perfecta que a
rede precisa. Tíveno clarísimo cando a vin entrar pola primeira vez
no tren a venderme as rosquillas, e ver como se librou dun falanxista
que a importunaba. Aquí a xente respéctaa, Lola, ten vostede unha
forza e un carácter envexable, persoas así son precisamente o que
necesitamos.
—Pero nós, don Aristides, para que lle podemos servir a unha
causa como a súa, se somos xente simple, que sabemos nós…?
O que me estaba a dicir era de tal magnitude que non o podía
crer. El, non obstante, estaba tranquilo e falaba pausadamente.
—Contacten con persoas da súa confianza, precisamos alguén
que saiba idiomas, que conduza e teña coche propio. Buscade
xente que coñeza ben a zona e os seus escondedoiros, que saiban
as mellores maneiras de cruzar as fronteiras sen seren descubertos.
Non teño dúbida de que vostede será quen de armar aquí un equipo
de toda confianza. Do demais encargámonos nós. Van ir recibindo
visitas e avisos puntualmente, con información xusta e precisa.
Fagan a súa vida normalmente, e canta menos xente estea
implicada, mellor. O medo é moi traizoeiro, Lola, e o que lles pido é
altamente perigoso, non llo vou negar. Teño total confianza en
vostedes.
E nunca máis o volvemos ver, nin recibir cartas súas, pero
deixoume un papel co seu enderezo para visitalo en Lisboa: «Cando
todo isto acabe.»
José Rocha e Javier Mínguez, o Calavera, foron os dous taxistas
que chamamos para colaborar con nós. José é parente noso e o
Calavera, un bo amigo, estivera na Lexión e fora chofer de Millán-
Astray, quen ía sospeitar del? E Ricardo, o toneleiro, sabía inglés e
polaco da súa época nos Estados Unidos. Como é evanxelista non
resulta moi do agrado do Réxime, pero non se mete con ninguén e
tampouco dará que sospeitar. Son boa xente, homes con denodo e
corazón. Non tivemos dúbida algunha que tiñan que ser eles quen
nos acompañasen. Aínda me lembro da cara que puxeron cando
lles pedín que se unisen a nós.
—Caramba, Lola, pensei que nos chamabas para organizar unha
festa como as de hai tempo e mira ti, a festa é boa –dixo o noso
parente, con sorna.
 —Festas eran cando o Casino funcionaba antes da guerra, José.
As mellores cupletistas do mundo pasaron por aquí. Unha marabilla.
Os tempos que temos agora non son para xoldas. A saber cando
volve todo a ser como antes, se iso acontece algún día, claro.
—Non lle vexo eu a Franco moita gana de facer unha III
República, nin esta guerra de Europa moitas trazas de acabar –ao
Calavera tremíalle a voz–. Non lembrades cando pasaron os
alemáns da Lexión Cóndor por Ribadavia, camiño de León, a festa
que levaban? E co volframio que temos por aquí, non saen de
Galicia os fillos de puta. A duascentas pesetas pagan o quilo en
Lobios e en Casaio oín dicir, que manda truco. Aquí en Santa Marta
tamén se cotiza ben, que ata andan os cativos á roubeta en vez de
iren á escola… Que ganas de meterlles o volframio polo cu e que
lles rebente o corpo a todos eles.
—Das nosas minas extraen o metal co que fan os tanques e as
armas para matar esta xente toda. Desde o goberno, aínda lles dan
as grazas por viren. E a veciñanza, a gañar o carto a custa da morte
allea. Férveme o sangue só de pensalo, xúrovolo que non sei que
lles facía…
—Non sexas así, José. O que hai é moita fame e moita miseria.
—E moita ignorancia, Lola. Ou acaso non saben para onde vai
esa merda?
—Aquí pouco se sabe e todo se imaxina. Nós temos a radio de
galena e levamos escoitado moito a BBC e, nestes dous últimos
anos, a Pirenaica. Se non a ver de que leria sabiamos o que está a
pasar fóra. Nos xornais e no NO-DO só se fala do fútbol e do ben que
está España, coma se no resto do mundo non estivese a pasar
nada.
—E no medio deste cerello, Lola, ti propós que participemos en
pasarlles diante dos fociños, aos nazis e á Garda Civil, os xudeus
que foxen para Portugal. Entendín ben?
O Calavera non se andaba con chiquitas e chamáballes ás
cousas polo nome.
—Entendiches.
 —Pois eu apúntome. Non sei en que acabará o conto pero xa
levo tragado de máis. E vós, se tedes un mínimo de conciencia,
debiades facer o propio. De nada vale falar nas tabernas do mal que
vai todo e non mover un dedo para cambialo.
José fumaba en silencio e serviuse outro licor café. Ricardo
apertaba os puños e miraba para o chan.
—Entendo que o teñades que pensar. É risco para vós e as
vosas familias, non volo vou negar. Pero o que aquí decidades,
témolo que levar á tumba.
—Espero que dentro de moitos anos –sentenciou José–, que
aínda teño o nicho a medio pagar.
Botámonos a rir, en parte polos nervios, en parte polo licor café.
Os demais asentiron e non fixo falta máis falar. Desde ese día xa
non sei canta xentiña pasou por aquí. Desde Abraham, que foi o
primeiro, non houbo semana que non viñesen dúas ou tres quendas
deles. Recibilos na estación e levalos para a casa polas vías do
tren, agachalos no tobo da cheminea que leva ao faiado onde
tivemos escondido o noso cuñado Félix cando a guerra, ou na
cantina algunha noite, acabou sendo o noso quefacer cotián, como
levar o pan ao forno ou facer de comer.
Poucas veces puidemos falar de vagar coas persoas que viñan.
Abraham aínda chapurreaba algo de castelán, os demais nada de
nada. Por máis que queriamos preguntarlles e saber, non
conseguimos intercambiar mais ca unhas poucas palabras, acenos
e olladas, apertas para calmarlles o frío e o medo. Non era preciso
falarmos para verlles o terror no rostro, a morte que lles andou tan
preto que parece que a levan cosida á roupa. As mans da maioría
son pel e ósos e as caras chupadas como as dos defuntos, pálidas
que se lle ven as veas azuis por detrás. Dámoslles sopa e guiso de
carne de vaca con patacas e chícharos, lentellas ou fabas, o que
sexamos quen de conseguir. Unha rapaciña nova, non máis de trece
anos, púxose a chorar cos pasteis que lle fixo Amparo. Dáballes
bicos e miraba cara ao ceo e dicía «Matka, matka!» Non paraba de
chorar. Eu aperteina contra o meu peito e deixei que chorase e
escoitei o que dicía sen entender nada, pero adiviñando que era
consolo o que ela precisaba. O evanxelista, que sabe algo de polaco
dos tempos da emigración, dixo que falaba da nai. Quen sabe. Ás
veces prefiro non saber; tirar para diante cos que veñan e que
marchen con comida e roupa, porque non sei se darei aguantado
máis historias sobre a crueldade humana. Nunca imaxinei en que se
acabaría convertendo a nosa casa, onde antes se facían festas nas
que viñan namorar todos os mozos e mozas da zona… Que tempos
nos que a música soaba no baixo e a xente ría e berraba, bebía e
bailaba ata o mencer. Que tempos aqueles e que tempos estes. O
único que queda como lembranza daquilo son as fotos e o piano. A
piques estivemos de vendelo moitas veces porque, total, para coller
po, refungan sempre Xulia e Amparo. Eu sempre lles digo que non,
e sóltolles algunha broma por facelas rir e que morra o conto.
—Nunca se sabe, mozas; calquera día aínda organizamos unha
algueirada desas como as de antes. Temos moita faltiña de festa no
corpo…
—Loliña, por Deus, desta toleaches pero ben –Amparo sempre
pica nas miñas provocacións–. Se che parece, organiza un serán e
convida a plana maior da Falanxe, xa verás que ben o imos pasar
bailando ao ritmo dos disparos.
—Coa Falanxe, non, era boa; con Ricardo, Calavera e mais José,
que eran ben festeiros de mozos! Logo non vos prestaba mover un
pouco a canela?
—Non me fagas cabrear, Lola, que sabes que esas brincadeiras
non me gustan nada. Por certo, non vos parece raro que non
chegase ninguén no que vai de mes? Desde que comezamos, non
pasou unha semana que non viñesen por acó tres ou catro quendas.
—Non hai quen te entenda, Xulia. Se veñen porque veñen; se
non veñen, porque non. O teu é sempre ter algo que dicir, que
maneira de renegar, carafio.
—Non te rías de min, que levo máis de tres anos co corpo
encollido, Loliña, por Deus, que nin fame teño e iso xa é moito dicir.
E canto máis medo paso, máis me dá por lles sorrir aos gardas.
Cando acabemos con isto, penso que me vou dedicar ao teatro de
tanto que levo mentido.
—Mentir, mentir non é, muller. É… ocultar.
—Dálle as voltas que queiras pero nin Estrellita Castro ten unha
arte coma a miña para a actuación.
—Aínda te vai chamar Hitler, como a ela, para facer unha película
en Alemaña. Ela foi de sevillana, ti podías irlle bailar unha muiñeira.
En vez de Carmen de Triana podías cantar Julita de Ribadavia.
Coa ocorrencia déusenos por rir ás tres. Ás veces
desafogabamos dicindo parvadas; se non podemos rir un cacho,
aínda que sexa de nós mesmas, a ver que nos queda…
De súpeto, alguén bateu na porta. As risas calaron no instante e
puxémonos pálidas, co corazón a mil por hora.
—Son eu, tranquilas –era José, o noso parente–. Deixádeme
subir, vin un home arredor da cantina da estación e preocupeime, a
estas horas da noite…
—Deben ser os do Sical, deixan os paquetes agochados cando
os gardas andan atrás deles, ou os que andan ao galdrucho co
xabón ou co tabaco.
—Non eran, non, que ben os coñezo. Aquí facemos todos o
parvo pero todo o mundo sabe en que anda cadaquén. Que raro
que non chegase ninguén nestas semanas, non si? Haberá algún
problema? Vin a López na taberna con cara de moi malas pulgas.
De súpeto escoitamos unhas pisadas fortes na pedra da rúa,
unhas pisadas que soaban a metal, coma os ferros dos cabalos.
Desde a guerra que non se sentían uns pasos así a esas horas da
noite. Calamos de socate e os pasos seguiron, pasando xusto
debaixo da fiestra da nosa casa. Podíase escoitar o bater dos nosos
corazóns, todos a un tempo. As pisadas ecoaban contra a pedra e
parecía que era un exército enteiro que desfilaba na rúa.
Escoitamos unhas voces que bisbaban pero non se lles entendía
nada. Achegámonos un pouco á fiestra e dixo Xulia:
—Son os alemáns que vos comentei que viñeran no tren esta
mañá. E andan con López, o cabo da Garda Civil. Eu creo que eran
deses dos nazis… Non virán por nós? Saberán algo? Dábame o
corpo que algo raro andaba a pasar…
—Tranquila, muller, vaia cousas que dis… andan co do volframio
ás voltas, seguro que veñen ás minas de Santa Marta a calquera
cousa, non sexas agoireira. Como van saber de nós? Iso si, os
alemáns con López, non me parece unha moi boa combinación, a
saber que andarán tramando… Agora que marcharon vou ver se
segue alguén no quiosco.
—Vai con coidado, José.
Pechamos a porta e quedamos as tres soas. Podiamos cortar
cun coitelo a tensión que se respiraba no ar.
—Lola, non me gusta nada esta visita dos alemáns.
—Tranquila, Amparo, de momento non temos por que
preocuparnos.
—De momento, ti o dis, de momento…
Quedamos caladas quitando as pedriñas das lentellas. Que raro,
máis de dez días sen recibir nin xente nin noticias. Eu non lles quero
dicir ás miñas irmás nada pero tranquila non estou. Onte soñei que
nos prendían e que escoitaba chorar un neno, eran laios coma os do
meu Julito de pequeno, pero non era el. Os choros escoitábanse
cada vez máis fortes e a cela na que estabamos facíase máis e
máis pequena. Acordei enchoupada en suor. Algo me estaba a min
a cheirar mal tamén. José tardou pouco máis de media hora en
volver e apareceu cun sobre na man.
—Por fin temos noticias! –dixo secando a suor da fronte.
As comunicacións da rede chegaban normalmente por telegrama
ou teléfono. É ben raro recibirmos unha carta. Algo se revirou,
seguro.
—Le o que pon, José, que me vai saír o corazón pola boca.
—Vou, vou, deixádeme recuperar os folgos:

Benqueridas tías:
Agardo pola presente que se atopen moi ben. A nosa Nai estivo
mal estas dúas semanas, tivo complicacións de saúde pero xa está
recuperada. Polo demais, todo ben, coma sempre, grazas a Deus. A
prima Rosario mándalle moitos saúdos e descúlpase por non
escribir nin chamar ultimamente, andou tamén un pouco delicada de
saúde pero nada grave, en dous tres días xa vos vai visitar de novo.
O teléfono da estación non está a funcionar moi ben, debeu ser coa
treboada, pero chamaremos tan pronto o arranxen. Polo demais, na
granxa entrounos o raposo e matou as galiñas todas, ben sabedes
que neste tempo, baixan do monte e, como non esteas moi atenta,
fanche unha boa desfeita. Quedamos un pouco intranquilas, pero xa
tomamos medidas para que non volva suceder. A prima Rosario xa
vos conta con calma. Eu con tanto traballo na granxa non sei cando
poderei ir, pero que saiban que teño moita gana de velas e de
latricar como faciamos antes. O voso licor café é o mellor do mundo!
Gárdenme unha botelliña para cando acabe todo este traballo
poidamos brindar todas xuntas. Unha aperta e que Deus as garde
moitos anos con saúde.

A carta deixoume inqueda. Polo que parece, houbo algunha

complicación. Nunca recibiramos este tipo de mensaxes en clave
pero vese que usar o teléfono xa non é seguro e o correo
convencional, menos. Prima Rosario non temos ningunha, co cal
entendo que vai chegar unha muller, e parece que soa.
Normalmente veñen de dúas en dúas, ou homes sós; mulleres soas,
ata o momento, ningunha. Debe ser ben duro facer unha viaxe así.
A saber as que pasaría, de onde virá, que tantas cousas deixará
atrás.
 VI. FRIEDA

Xa estou no tren que me leva ao destino final ata poder cruzar a

fronteira. Co meu cabelo negro e cellas anchas, a pel morena e a
roupa de loito penso que non chamo moito a atención. Son coma
unha máis aquí. Non miro para ninguén para non levantar sospeitas
e observo en fite pola fiestra do tren para gozar da paisaxe. Espero
que non me falen moito porque o portugués que aprendín coa avoa
nunca foi moi bo. Ti, non obstante, falábalo moito mellor, con esa
teima de coñecer Portugal e volver onde os nosos antepasados.
Que curioso, ti, con tanta raíz na terra e eu con tan pouca. Non me
faciades caso cando dicía que tanto me tiña vivir nun sitio ou noutro,
nunca sentín dentro máis patria que a música. Alá onde poida dirixir
unha orquestra, alí está o meu fogar.
Penso se algunha vez volverei coller a batuta de novo. Non hai
sensación coma esa, Bob. Sabes cando chega o momento en que
te decatas de que non queres facer nada máis ca iso na vida? Pois
foi o que me pasou a min. Cando eramos pequenos, ti tocabas o
piano, Dolly o violín e eu o violonchelo, e sempre me gustou o chelo,
pero dirixir… iso é outra cousa. É como facer maxia coa variña. O
mundo cobra sentido cando todos os instrumentos soan e
conseguen a harmonía de fundirse e acoplarse e acaban sendo
unha única melodía. Hai algo mellor ca iso, Bob? Esa felicidade é
coma o opio, méteseche polas veas e xa non o podes afastar de ti
na vida toda.
Hai máis dun ano que deixei a orquestra que dirixía en
Ámsterdan. De todas as absurdas normas que nos fixeron cumprir
os nazis esa foi, para min, a peor. Empezaron por negar a entrada
de xudeus como docentes en conservatorios e escolas de música,
despois prohibiron tamén ás orquestras incluír músicos e directores
xudeus. Na miña orquestra os xudeus eran máis dun terzo. Como ía
seguir con tremenda inxustiza? Deime o gusto de mandalos á merda
antes de que me expulsasen a min, que non creo que faltase moito.
Ter ascendencia xudía de pai ou nai, como puideches experimentar,
acabou sendo tamén delicto. Que pena que non o vises, Bob;
organizamos unha boa, é algo que non vou esquecer na vida. O día
seguinte de que nos chegase a prohibición decidimos facer un
último concerto, só para nós, familia e amizades, coas portas e as
fiestras do teatro pechado. Foi sublime, Bob, non sei nin
explicarche. Non nos facían falla partituras, a música abrollaba de
nós tan natural coma o aire entra e sae do corpo ao respirar.
Despois comemos, bebemos e bailamos. Despedímonos. De moitos
e moitas, para sempre.
Á volta, era xa case de día, pasei pola casa de mamá que estaba
ao lado do local de ensaio e bebera de máis para chegar á miña no
outro extremo da cidade. Aínda que estaba eufórica pola música e o
viño, non quería por nada do mundo atoparme coa garda nazi
despois do toque de queda. Contábanse cousas espantosas do que
facían polas noites, embravecidos polo alcohol, coas mulleres que
andaban soas pola rúa. Ao abrir a porta vin a mamá, case ás
escuras, sentada nunha cadeira do salón, coa túa nota entre as
mans e os ollos tan abertos que parecía non estar neste mundo.
Sen dicir unha palabra, puxo o papel nas miñas mans. Coñecía a
túa letra, que tanto teño imitado para facerte rabiar, e aínda gardo
comigo o papel dobradiño na carcasa do reloxo da avoa. Non o
podía crer. Ti tamén, Bob, ti tamén? Aínda en estado de shock por
tantas emocións, ao chegar á miña casa tomei unha decisión:
vendín o meu violonchelo e metinme de cheo na loita. Como ti
dicías, nun mundo así non paga a pena vivir. Ti optaches por
marchar e eu por tentar cambialo.
Poucos días despois daquela noite, un grupo de escritores,
músicos e artistas da elite cultural da cidade decidimos deixar de
laiarnos da invasión do noso país nos cafés e empezamos a
organizarnos. Así naceu a CKC, pequenoburgueses intelectuais,
Another random document with
no related content on Scribd:
que de hablar, y por proueer en
mi fatiga forçaste tu voluntad,
iuzgando por les trabaios pasados
y por la cuyta presente que yo
ternía de beuir poca esperança, lo
que sin duda era assí, pero
causaste mi perdicion como
deseoso de remedio y
remediastela como perfeto de
iuyzio. Por cierto no he avido
menos plazer de oyrte que dolor
de verte, porque en tu persona se
muestra tu pena y en tus raçones
se conosce tu bondad; siempre
en la peior fortuna socorren los
virtuosos como tú agora á mí
heziste, que vistas las cosas
desta tu carcel yo dubdaua de mi
saluacion creyendo ser hechas
más por arte diabólica que por
condicion enamorada. La cuenta,
señor, que me as dado te tengo
en merced; de saber quien eres
soy muy alegre; el trabaio por tí
recebido he por bien enpleado. La
moralidad de todas estas figuras
me ha plazido saber puesto que
diuersas vezes las ví; mas como
no las pueda ver sino coraçon
catiuo, quando le tenía tal
conoscialas, y agora que estaua
libre dubdaualas. Mandasme,
señor, que haga saber á Laureola
quál te vi, para lo qual hallo
grandes inconuenientes porque
un onbre de nacion estraña ¿qué
forma se podrá dar para
negociacion semeiante? Y no
solamente ay esta duda pero
otras muchas. La rudeça de mi
engenio, la diferencia de la
lengua, la grandeza de Laureola,
la graueza del negocio, assí que
en otra cosa no hallo apareio sino
en sola mi voluntad la qual vence
todos los inconuenientes dichos,
que para tu seruicio la tengo tan
ofrecida como si ouiese seydo
tuyo despues que nascí. Yo haré
de grado lo que mandas. Plega á
Dios que lieues tal la dicha como
el deseo, porque tu deliberacion
sea testigo de mi diligencia. Tanta
aficion te tengo y tanto me ha
obligado á amarte tu nobleza, que
avría tu remedio por galardon de
mis trabaios. Entre tanto que vo,
deues tenplar tu sentimiento con
mi esperança porque quando
buelua, si algund bien te truxere,
tengas alguna biua con que
puedas sentillo.

EL AUCTOR
E como acabé de responder á
Leriano en la manera que es
escrita, informeme del camino de
Suria, cibdad donde estaua á la
sazon el rey de Macedonia, que
era media Jornada de la prision
donde partí, y puesto en obra mi
camino, llegué á la corte y
despues que me aposenté fuy á
palacio por ver el trato y estilo de
la gente cortesana, y tanbien para
mirar la forma del aposentamiento
por saber donde me conplía yr ó
estar ó aguardar para el negocio
que quería aprender. Y hize esto
ciertos días por aprender meior lo
que mas me conuiniese, y quanto
más estudiaua en la forma que
ternía, menos dispusicion se me
ofrecía para lo que deseaua; y
buscadas todas las maneras que
me auían de aprouechar, hallé la
mas apareiada comunicarme con
algunos mancebos cortesanos de
los principales que allí veya, y
como generalmente entre
aquellos se suele hallar la buena
criança, assí me trataron y dieron
cabida que en poco tienpo yo fuí
tan estimado entrellos como si
fuera de su natural nacion, de
forma que vine á noticia de las
damas; y assí, de poco en poco,
oue de ser conoçido de Laureola
y auiendo ya noticia de mí, por
más participarme con ella,
contauale las cosas marauillosas
de Spaña, cosa de que mucho
holgaua, pues viendome tratado
della como seruidor, pareciome
que le podría ya dezir lo que
quisiese; y vn día que la ví en vna
sala apartada de las damas,
puesta la rodilla en el suelo,
díxele lo siguiente:
 EL AUCTOR Á LAUREOLA
No les está menos bien el perdon
á los poderosos quando son
deseruidos, que á los pequeños la
vengança quando son iniuriados;
porque los vnos se emiendan por
onrra y los otros perdonan por
virtud, lo qual si á los grandes
ombres es deuido, mas y muy
mas á las generosas mugeres
que tienen el coraçon real de su
nacimiento y la piedad natural de
su condicion. Digo esto, señora,
porque para lo que te quiero dezir
halle osadia en tu grandeza,
porque no la puedes tener sin
munificencia. Verdad es que
primero que me determinase
estoue dubdoso, pero en el fin de
mis dubdas toue por meior, si
inumanamente me quisieses
tratar, padecer pena por dezir,
que sofrilla por callar. Tú, señora,
sabras que caminando vn día por
unas asperezas desiertas vi que
por mandado del Amor leuauan
preso á Leriano, hijo del duque
Guersio, el qual me rogó que en
su cuyta le ayudase, de cuya
razon dexé el camino de mi
reposo por tomar el de su trabaio;
y despues que largamente con el
caminé vile meter en vna prision
dulce para su voluntad y amarga
para su vida, donde todos los
males del mundo sostiene, dolor
le atormenta, pasion le persigue,
desesperança le destruye, muerte
le amenaza, pena le secuta,
pensamiento lo desuela, deseo le
atribula, tristeza le condena, fé no
le salua, supe dél que de todo
esto tú eres causa, iuzgué,
segund le ví, mayor dolor el que
en el sentimiento callaua que el
que con lagrimas descobría, y,
vista tu presencia, hallo su
tormento iusto. Con sospiros que
le sacauan las entrañas me rogó
te hiziese sabidora de su mal. Su
ruego fue de lastima y mi
obediencia de compasion. En el
sentimiento suyo te iuzgué cruel,
y en tu acatamiento te veo
piadosa, lo qual va por razon que
de tu hermosura se cree lo vno y
de tu condicion se espera lo otro.
Si la pena que le causas con el
merecer, le remedias con la
piedad, serás entre las mugeres
nacidas la más alabada de
quantas nacieron. Contenpla y
mira quanto es meior que te
alaben porque redemiste, que no
que te culpen porque mataste;
mira en qué cargo eres á Leriano,
que avn su passion te haze
seruicio, pues si la remedias, te
da causa que puedas hazer lo
mismo que Dios, porque no es de
menos estima el redemir quel
criar: assí que harás tú tanto en
quitalle la muerte, como Dios en
darle la vida. No sé que escusa
pongas para no remediallo. Si no
crees que matar es virtud, no te
suplica que le hagas otro bien
sino que te pese de su mal, que
cosa graue para tí no creas que te
la pidirya; que por meior avrá el
penar que serte á tí causa de
pena. Si por lo dicho mi
atreuimiento me condena, su
dolor del que me enbía me
asuelue, el qual es tan grande
que ningund mal me podrá venir
que yguale con el que me causa.
Suplícote sea tu respuesta
conforme á la virtud que tienes y
no á la saña que muestras,
porque tú seas alabada, y yo
buen mensaiero, y el catiuo
Leriano libre.

RESPUESTA DE LAUREOLA
Así como fueron tus razones
temerosas de dezir, assi son
graues de perdonar. Si como eres
de Spaña fueras de Macedonia,
tu razonamiento y tu vida
acabaran á vn tiempo, assi que
por ser estraño no recebiras la
pena que merecias, y no menos
por la piedad que de mi iuzgaste,
como quiera que en casos
semeiantes tan devida es la
iusticia como la clemencia, la qual
en tí secutada pudiera causar dos
bienes: el vno, que otros
escarmentaran, y el otro que las
altas mugeres fueran estimadas y
tenidas segund merecen. Pero si
tu osadía pide el castigo, mi
mansedumbre consiente que te
perdone, lo qual va fuera de todo
derecho, porque no solamente
por el atreuimiento deuias morir,
más por la ofensa que á mi
bondad heziste, en la qual posiste
dubda; porque si á noticia de
algunos lo que me dexiste
veniese, más creería que fué por
el apareio que en mi hallaste que
por la pena que en Leriano viste,
lo que con razon assí deue
pensarse, viendo ser tan iusto
que mi grandeza te posiese
miedo, como su mal osadia. Si
mas entiendes en procurar su
libertad, buscando remedio para
él hallarás peligro para tí; y
auysote, avnque seas estraño en
la nación, que serás natural en la
sepoltura. Y porque detenerme en
plática tan fea ofendo mi lengua,
no digo más, que para que sepas
lo que te cumple, lo dicho basta.
Y si alguna esperança te queda
porque te hable, en tal caso sea
de poco beuir si más de la
embaxada pensares vsar.

EL AUCTOR
Quando acabó Laureola su habla,
ví, avnque fue corta en razon, que
fue larga en enoio, el qual le
enpedía la lengua; y despedido
della comence á pensar diuersas
cosas que grauemente me
atormentauan. Pensaua quan
alongado estaua de Spaña,
acordauaseme de la tardança que
hazia, traya á la memoria el dolor
de Leriano, desconfiaua de su
salud, y visto que no podía cunplir
lo que me dispuse á hazer sin mi
peligro ó su libertad, determiné de
seguir mi propósito hasta acabar
la vida ó leuar á Leriano
esperança. Y con este acuerdo
uolui otro día á palacio para ver
qué rostro hallaria en Laureola, la
cual como me vido, tratóme de la
primera manera sin que ninguna
mudança hiziese: de cuya
seguridad tomé grandes
sospechas. Pensaua si lo hazía
por no esquiuarme, no auiendo
por mal que tornase á la razon
comentada. Creía que disimulaua
por tornar al propósito para tomar
emienda de mi atreuimiento, de
manera que no sabia á qual de
mis pensamientos diese fé. En fin,
pasado aquel dia y otros muchos,
hallaua en sus aparencias más
causa para osar que razon para
temer, y con este crédito, aguardé
tiempo conuenible y hízele otra
habla mostrando miedo, puesto
que lo tuuiese, porque en tal
negociacion y con semeiantes
personas conuiene fengir
turbacion: porque en tales partes
el desenpacho es auido por
desacatamiento, y parece que no
se estima ni acata la grandeça y
autoridad de quien oye con la
desverguença de quien dize; y
por saluarme deste yerro hablé
con ella no segund
desenpachado, mas segund
temeroso.
Finalmente, yo le dixe todo lo que
me parecio que conuenia para
remedio de Leriano. Su respuesta
fue de la forma de la primera
saluo que ouo en ella menos
saña, y como avnque en sus
palabras avía menos esquiuidad
para que deuiese callar, en sus
muestras hallaua licencia para
que osase dezir. Todas las vezes
que tenia lugar le suplicaua se
doliese de Leriano, y todas las
vezes que gelo dezia, que fueron
diuersas, hallaua áspero lo que
respondía y sin aspereza lo que
mostraua; y como traya aviso en
todo lo que se esperaua
prouecho, miraua en ella algunas
cosas en que se conosce el
coraçon enamorado. Quando
estaua sola veyala pensatiua,
quando estaua acompañada no
muy alegre; erale la compañía
aborrecible y la soledad
agradable. Más vezes se quexaua
que estaua mal por huyr los
plazeres. Quando era vista fengia
algun dolor, quando la dexauan
daua grandes sospiros. Si Leriano
se nombraua en su presencia,
desatinaua de lo que dezía,
boluiase supito colorada y
despues amarilla, tornauase
ronca su boz, secauasele la boca;
por mucho que encobría sus
mudanças forçauala la pasion
piadosa á la disimulacion discreta.
Digo piadosa porque sin dubda
segund lo que despues mostró
ella, recebia estas alteraciones
más de piedad que de amor, pero
como yo pensaua otra cosa
viendo en ella tales señales, tenia
en mi despacho alguna
esperança; y con tal pensamiento
partime para Leriano y despues
que estensamente todo lo pasado
le reconté, díxele que se
esforçase á escreuir á Laureola,
proferiéndome á dalle la carta, y
puesto que él estaua más para
hazer memorial de su hazienda
que carta de su pasion, escriuio
las razones de la qual eran tales.

CARTA DE LERIANO Á
LAUREOLA
Si touiera tal razon para
escreuirte como para quererte, sin
miedo lo osara hazer, mas en
saber que escriuo para tí, se turba
el seso y se pierde el sentido, y
desta causa antes que lo
començase toue conmigo grand
confusion. Mi fé dezia que osase,
tu grandeza que temiese. En lo
vno hallaua esperança y por lo
otro desesperaua, y en el cabo
acordé esto; mas guay de mí que
comence temprano á dolerme y
tarde á quexarme, porque á tal
tiempo soy venido que si alguna
merced te meresciese no ay en
mí cosa biua para sentilla sino
sola mi fé. El coraçon está sin
fuerça, y el alma sin poder, y el
iuycio sin memoria. Pero si tanta
merced quisiesses hazerme que á
estas razones te pluguiese
responder, la fé con tal bien
podria bastar para restituir las
otras partes que destruiste. Yo me
culpo porque te pido galardon sin
averte hecho seruicio, avnque si
recibes en cuenta de servir el
penar, por mucho que me pagues
siempre pensaré que me quedas
en deuda.
Podras dezir que cómo pense
escreuirte; no te marauilles que tu
hermosura causó el aficion, y el
aficion el deseo, y el deseo la
pena, y la pena el atreuimiento; y
si porque lo hize te pareciere que
merezco muerte, mandamela dar,
que muy meior es morir por tu
causa que beuir sin tu esperança.
Y hablandote verdad, la muerte
sin que tú me la dieses yo mismo
me la daria, por hallar en ella la
libertad que en la vida busco, si tú
no ouieses de quedar infamada
por matadora, pues mal
auenturado fuese el remedio que
á mí librase de pena y á tí te
causase culpa. Por quitar tales
inconuenientes te suplico que
hagas tu carta galardon de mis
males, que avnque no me mate
por lo que á ti toca, no podré beuir
por lo que yo sufro, y todavía
quedarás condenada. Si algund
bien quisieres hazerme no lo
tardes, sino podra ser que tengas
tienpo de arrepentirte y no lugar
de remediarme.

EL AUCTOR
Aunque Leriano segund su graue
sentimiento se quisiera más
estender, vsando de la discrecion
y no de la pena no escriuio más
largamente; porque para hazer
saber á Laureola su mal bastaua
lo dicho, que quando las cartas
deuen alargarse es quando se
cree que ay tal voluntad para
leellas quien las recibe como para
escriuillas quien las enbia; y
porquél estaua libre de tal
presuncion, no se estendio más
en su carta. La qual despues de
acabada recebí con tanta tristeza
de uer las lágrimas con que
Leriano me la daua, que pude
sentida meior que contalla; y
despedido dél partíme para
Laureola, y como llegué donde
estaua, hallé propio tienpo para
poderle hablar, y antes que le
diese la carta díxele tales
razones.

EL AUCTOR Á LAUREOLA
Primero que nada te diga, te
suplico que recibas la pena de
aquel catiuo tuyo por descargo de
la inportunidad mia, que donde
quiera que me hallé siempre toue
por costunbre de seruir antes que
inportunar. Por cierto, señora,
Leriano siente más el enoio que
tú recibes que la pasion que él
padece, y este tiene por el maior
mal que ay en su mal. De lo qual
quería escusarse, pero si su
voluntad por no enoiarte desea
sufrir, su alma por no padecer
querria quexar. Lo vno le dize que
calle y lo otro le haze dar bozes; y
confiando en tu virtud, apremiado
del dolor, quiere poner sus males
en tu presencia, creyendo,
avnque por vna parte te sea
pesado, que por otra te causará
conpasion. Mira por quantas
cosas te merece galardon. Por
oluidar su cuyta pide la muerte
porque no se diga que tú la
consentiste. Desea la vida porque
tú la hazes; llama bienauenturada
su pena por no sentirla; desea
perder el iuyzio por alabar tu
hermosura; quería tener los
agenos y el suyo. Mira quanto le
eres obligada que se precia de
quien le destruye, tiene su
memoria por todo su bien y esle
ocasion de todo su mal. Si por
ventura siendo yo tan desdichado
pierde por mi intercesion lo quél
merece por fé, suplícote recibas
vna carta suya, y si leella
quisieres, á él harás merced por
lo que ha sufrido, y á tí te
culparás por lo que le as causado,
viendo claramente el mal que le
queda en las palabras que enbia,
las quales avnque la boca las
dezia, el dolor las ordenaua. Assí
te dé Dios tanta parte del cielo
como mereces de la tierra, que la
recibas y le respondas y con sola
esta merced le podras redemir.
Con ella esforçarás su flaqueza,
con ella afloxarás su tormento,
con ella fauoreceras su firmeza;
pornasle en estado que ni quiera
mas bien ni tema mas mal. Y si
esto no quisieres hazer por quien
deues, que es él, ni por quien lo
suplica, que so yo, en tu virtud
tengo esperança, que segund la
vsas no sabras hazer otra cosa.

RESPUESTA DE LAUREOLA AL
AUCTOR
En tanto estrecho me ponen tus
porfias que muchas vezes he
dubdado sobre qual haré antes;
desterrar á tí de la tierra ó á mí de
mi fama en darte lugar que digas
lo que quisieres, y tengo
acordado de no hazer lo vno de
compasion tuya, porque si tu
embaxada es mala, tu intencion
es buena, pues la traes por
remedio del querelloso. Ni
tanpoco quiero lo otro de lástima
mía, porque no podría él ser libre
de pena sin que yo fuese
condenada de culpa. Si pudiese
remediar su mal sin amanzillar mi
onrra, no con menos aficion que
tú lo pides yo lo haría, mas ya tú
conosces quanto las mugeres
deuen ser más obligadas á su
fama que á su vida, la qual deuen
estimar en lo menos por razon de
lo más que es la bondad. Pues si
el beuir de Leriano ha de ser con
la muerte desta, tú iuzga á quien
con mas razon deuo ser piadosa,
á mí ó á su mal. Y que esto todas
las mugeres deuen assi tener, en
muy más manera las de real
nacimiento, en las quales assi
ponen los oios todas las gentes,
que antes se vee en ella la
pequeña manzilla que en las
baias la grand fealdad. Pues en
tus palabras con la razon te
conformas, ¿cómo cosa tan
iniusta demandas?; mucho tienes
que agradecerme porque tanto
comunico contigo mis
pensamientos, lo qual hago
porque si me enoia tu demanda
me aplaze tu condicion, y he
plazer de mostrarte mi escusacion
con iustas causas por saluarme
de cargo.
La carta que dizes que reciba
fuera bien escusada, porque no
tienen menos fuerza mis defensas
que confiança sus porfías. Porque
tú la traes plazeme de tomarla. La
respuesta no la esperes, ni
trabages en pedirla, ni menos en
mas hablar en esto, porque no te
quexes de mi saña como te
alabas de mi sofrimiento. Por dos
cosas me culpo de auerme tanto
detenido contigo. La vna porque
la calidad de la plática me dexa
muy enoiada, y la otra porque
podras pensar que huelgo de
hablar en ella y creeras que de
Leriano me acuerdo. De lo qual
no me marauillo, que, como las
palabras sean ymagen del
coraçon, yrás contento por lo que
iuzgaste y leuarás buen
esperança de lo que deseas:
pues por no ser condenada de tu
pensamiento si tal le touieres, te
torno á requerir que sea esta la
postrimera vez que en este caso
me hables; si no, podra ser que te
arrepientas y que buscando salud
agena te falte remedio para la
tuya.

EL AUCTOR
Tanta confusion me ponían las
cosas de Laureola que quando
pensaua que más la entendía,
menos sabía de su voluntad.
Quando tenía más esperança me
daua mayor desuio, quando
estaua seguro me ponia maiores
miedos, sus desatinos cegauan
mi conocimiento. En el recebir la
carta me satisfizo, en el fin de su
habla me desesperó. No sabía
qué camino siguiese en que
esperança hallase, y como onbre
sin conseio partime para Leriano
con acuerdo de darle algund
consuelo entre tanto que buscaua
el mejor medio que para su mal
conuenía, y llegado donde estaua
comencé á dezirle.

EL AUCTOR Á LERIANO
Por el despacho que traygo se
conoce que donde falta la dicha
no aprouecha la diligencia.
Encomendaste tu remedio á mi
que tan contraria me ha sido la
ventura que en mis propias cosas
la desprecio porque no me puede
ser en lo porvenir tan fauorable
que me satisfaga lo que en lo
pasado me ha sido enemiga,
puesto que en este caso buena
escusa touiera para ayudarte,
porque si yo era el mensaiero,
tuyo era el negocio.
Las cosas que con Laureola he
pasado ni pude entenderlas ni
sabre dezirlas, porque son de
condicion nueua. Mill vezes pensé
venir á darte remedio y otras
tantas á darte la sepoltura. Todas
las señales de voluntad vencida vi
en sus aparencias, todos los
desabrimientos de muger sin
amor vi en sus palabras;
iuzgandola me alegraua,
oyendola me entristecia; á las
vezes creya que lo hazia de
sabida y á las vezes de
desamorada. Pero con todo
viendola mouible creya su
desamor, porque quando amor
prende haze el coraçon constante
y quando lo dexa libre mudable.
Por otra parte pensaua si lo hazia
de medrosa segund el brauo
coraçon de su padre. Qué dirás,
¿que recibió tu carta y recebida
me afrentó con amenazas de
muerte si mas en tu caso le
hablaua? Mira qué cosa tan graue
parece en vn punto tales dos
diferencias. Si por estenso todo lo
pasado te oviese de contar, antes
falleceria tiempo para dezir que
cosas para que te dixiese.
Suplícote que esfuerce tu seso lo
que enflaquece tu pasion, que
segund estás mas as menester
sepoltura que consuelo. Si algund
espacio no te das, tus huesos
querrás dexar en memoria de tu
fé, lo qual no deues hazer, que
para satisfacion de tí mismo más
te conuiene beuir para que sufras
que morir para que no penes.
Esto digo porque de tu pena te
veo gloriar: segund tu dolor gran
corona es para tí que se diga que
touiste esfuerço para sofrirlo. Los
fuertes en las grandes fortunas
muestran mayor coraçon; ninguna
diferencia entre buenos y malos
avria si la bondad no fuese
tentada. Cata que con larga vida
todo se alcança: ten esperança
en tu fé que su propósito de
Laureola se podra mudar y tu
firmeza nunca. No quiero dezirte
todo lo que para tu consolacion
pense, porque segund tus
lágrimas en lugar de amatar tus
ansias las enciendo. Quanto te
pareciere que yo pueda hazer
mandalo, que no tengo menos
voluntad de seruir tu persona que
remediar tu salud.

RESPONDE LERIANO
La dispusicion en que estó ya la
vees, la priuacion de mi sentido
ya la conoces, la turbacion de mi
lengua ya la notas; y, por esto, no
te marauilles si en mi respuesta
ouiere mas lágrimas que
concierto, las quales, porque
Laureola las saca del coraçon,
son dulce manjar de mi voluntad.
Las cosas que con ella pasaste,
pues tú que tienes libre el iuyzio
no las entiendes, ¿qué haré yo
que para otra cosa no le tengo
sino para alabar su hermosura y
por llamar bienauenturada mi fin?
Estas querria que fuesen las
postrimeras palabras de mi vida
porque son en su alabança. ¿Qué
mayor bien puede auer en mi mal
que querello ella? Si fuera tan
dichoso en el galardon que
merezco como en la pena que
sufro, ¿quién me podiera ygualar?
Meior me es á mi morir, pues de
ello es seruida, que beuir si por
ello ha de ser enoiada. Lo que
mas sentire quando muera, será
saber que perecen los oios que la
vieron y el coraçon que la
contempló, lo qual segund quien
ella es, va fuera de toda razon.
Digo esto porque veas que sus
obras en lugar de apocar amor
acrecientan fé. Si en el coraçon
catiuo las consolaciones hiziesen
fruto, la que tú me as dado
bastara para esforçarme, pero
como los oydos de los tristes
tienen cerraduras de pasion no ay
por donde entren al alma las
palabras de consuelo. Para que
pueda sofrir mi mal como dizes,