7-MohinhQH PTTK Ctruc

BÀI GIẢNG
PHÂN TÍCH THIẾT KẾ HỆ

THỐNG THÔNG TIN
Nguyễn Văn Vỵ - Nguyễn Thị Nhật Thanh

Khoa Công nghệ thông tin, Đại học Công nghệ
Bài 7- Mô hình dữ liệu logic
Nguyễn Văn Vỵ – Nguyễn thị Nhật Thanh
Nội dung
Mô hình dữ liệu lôgic: Mô hình dữ liệu quan
hệ (Relational Data Model)
Các thành phần của mô hình quan hệ
Chuyển một ERM sang mô hình quan hệ
Các bước để thiết kế 1 cơ sở dữ liệu logic
Ví dụ
Oct - 2007 Khoa Công nghệ thông tin - Đại học Công nghệ 2
Tài liệu tham khảo
1. Nguyễn Văn Vy. Giáo trình phân tích thiết kế HTTT. Đại học Công
nghệ, 2007.
2. Nguyên Văn Vỵ. Phân tích thiế kế HTTT. Hướng cấu trúc và hướng đối
tượng. NXB Thống kê, 2002.
3. Nguyễn Văn Vy. Phân tích và thiết kế HTTT quản lý. NXB Khoa học
Tự nhiên và Công nghệ, Hà nội, 2007.
4. Nguyễn văn Vy, Nguyễn Việt Hà. Giáo trình Kỹ nghệ phần mềm. Đại
học Công nghệ, 2006.
5. Grady Booch, James Rumbaugh, Ivar Jacobson. The Unified Modeling
language User Guid. Addison-Wesley, 1998.
6. Jeffrey A.Hoffer, Joey F.Gorge, Joseph S.Valacich. Modern Systems
Analysis and Design. 2th Edition, Addison Wesley Longman, Inc. 1999.
7. Sommerville. Software Engineering. 6th Edition, Addison- Wasley,
2001.
1. Mô hình dữ liệu lôgic
a. Câu hỏi
Mô hình dữ liệu logic là gì?
Có những loại mô hình dữ liệu logic nào? Đặc
trưng mỗi loại?
Tại sao cần mô hình dữ liệu lôgic?
b.Mô hình dữ liệu logic
Khái niệm: Mô hình dữ liệu logic là sự mô tả các dữ

liệu sao cho một hệ quản trị CSDL có thể xây dựng
trên nó để tổ chức việc lưu trữ và khai thác dữ liệu một
cách hiệu quả.
Cho đến nay đã có 4 loại mô hình dữ liệu lôgic:
Mô hình dữ liệu phân cấp
Mô hình dữ liệu mạng
Mô hình dữ liệu quan hệ
Mô hình dữ liệu hướng đối tượng
Mô hình được nhiều hệ quản trị CSDL sử dụng là mô
hình quan hệ.
b1. Mô hình dữ liệu phân cấp
Các bản ghi sắp xếp từ trên

xuống tạo thành một cây.
Thuật ngữ cha, con được
sử dụng mô tả mô hình:
PHÒNG
1 con chỉ có 1 cha.
1 cha có thể có nhiều con
Mô hình chỉ biểu diễn 1 NHÂN VIÊN DỰ ÁN
pham vi hẹp các cấu trúc
dữ liệu: trên xuống
KÝ NĂNG PHỤ VIỆC TRANG THIẾT BỊ
b2. Mô hình dữ liệu mạng
1 bản ghi có thể được kết nối với

1số bất kỳ các bản ghi khác
Nó đã phát triển vượt qua được
phạm vi ứng dụng hạn hẹp của mô
hình phân cấp.
Tuy vây, cấu trúc là phức tạp cho PHÒNG
việc quản lý.
NHÂN VIÊN DỰ ÁN
PHỤ VIỆC TRANG THIẾT BỊ
b3. Mô hình dữ liệu quan hệ
Mô hình dữ liệu quan hệ

cấu thành từ các bảng
dữ liệu hai chiều có quan
hệ lôgíc với nhau thông PHÒNG
qua các giá trị cột khóa mãphòng tênphòng vịtrí
P10 Kỹ thuật bắc
Nó được xây dựng trên
P20 Kế toán đông
cơ sở toán học tập hợp:
đơn giản nhưng hiệu quả
NHÂN VIÊN
Hiện được sử dụng
rộng rãi trong các hệ mã nhân viên họ tên telephon mã phòng
NV001 Nguyễn văn 8.775566 P10
QTCSDL A
NV002 Trần thị B 7.234544 P20
b4. Mô hình dữ liệu hướng đối tượng
Mô hình dữ liệu hướng đối tượng là một loại mô

hình mới để lưu trữ dữ liệu của các đối tượng, bao
gồm cả thuộc tính dữ liệu và hành vi của chúng
Mô hình phát triển chưa lâu, chưa hoàn chỉnh.
Đã có một số cơ sở dữ liệu hướng đối tượng,
nhưng chưa được hoàn thiện, chưa được sử dụng
rộng rãi.
Nhiều hệ thống hướng đối tượng, nhưng việc lưu
trữ dữ liệu của nó vẫn sử dụng hệ CSDL quan hệ
2. Mô hình dữ liệu quan hệ
Câu hỏi
Mô hình cấu thành từ những bộ phận nào?
Những yêu cầu gì đặt ra cho một quan hệ?
Quan hệ có cấu trúc tốt là gì?
Những yếu tố nào xác định cấu trúc của quan hệ? Có
những dạng cấu trúc (chuẩn) nào?
Nội dung chuẩn hóa để được quan hệ cấu trúc tốt?
Các ràng buộc toàn vẹn trong mô hình quan hệ là gì?
Tiến trình phát triển một thiết kế CSDL liệu lôgic?
a.Khái niệm: mô hình quan hệ
Mô hình quan hệ bao gồm:

Các quan hệ
Các liên kết giữa chúng: thể hiện ra bằng mô hình
liên kết giữa các quan hệ
Quan hệ là một bảng dữ liệu 2 chiều gồm:
Các cột có tên, gọi là các thuộc tính của nó
Các dòng không có tên, gọi là các bộ dữ liệu hay
bản ghi
Và có các tính chất sau:
b. Tính chất của một quan hệ
Và có các tính chất:

Phần tử nằm giao giữa dòng và cột là duy nhất
Các phần tử trong 1 cột thuộc 1 miền giá trị
Các dòng là khác nhau
Thứ tự các dòng là không quan trọng (cập nhật
theo thứ tự bất kỳ)
Thứ tự các cột là không quan trọng (sắp đặt tùy ý)
c. Ví dụ: quan hệ
SINH VIÊN
mãsv tênsv ngàysinh lớp mônhọc điểm
97001 Nguyễn T.Tài 13/05/80 K41C CSDL 7
97002 Trần H.Tráng 08/10/79 K41T CSDL 8
97002 Trần H.Tráng 08/10/79 K41T C++ 7
98001 Hoàng .Minh 15/12/80 K42T C++ 9
98006 Lê H.Nhung 12/06/81 k42T Anh 9
Trong đó, SINHVIÊN là tên quan hệ, K41C

mãsv, tênsv, ngaysinh, lớp, mônhọc, điểm: là các thuộc tính
mỗi dòng là 1 bộ dữ liệu xác định duy nhất nhờ khóa
(mãsv,mônhọc )
d. Lược đồ của một quan hệ
Một quan hệ có thể không chứa 1 dòng dữ liệu nào.

Khi đó nó được gọi là 1 lược đồ quan hệ
Cho 1 lược đồ quan hệ bao gồm:
Tên quan hệ,
Các thuộc tính và ràng buộc giữa chúng
Ví dụ: quan hệ SINHVIÊN có lược đồ sau:
SINHVIÊN (mãsv, tênsv, ngàysinh, lớp, mônhọc, điểm) và
Tập U= {các ràng buộc phụ thuộc giữa các thuộc tính}
sau này ta gọi tập U là các phụ thuộc hàm
e. Một quan hệ có cấu trúc tốt
Quan hệ được sử dụng để lưu dữ liệu trong các

CSDL nên nó cần có cấu trúc sao cho khi cập nhật
(xem, sửa, xóa) không gây ra sai sót dữ liệu.
1 quan hệ có cấu trúc tốt: có dư thừa ít nhất và cho
phép thêm, sửa, xóa dữ liệu trong nó mà không gây
ra lỗi hoặc sự thiếu nhất quán.
Quan hệ SINHVIÊN là không có cấu trúc tốt, vì khi
sửa K41T ở dòng 3 thành K41C thì dẫn đến sai vì
thiếu nhất quán: “sinh viên Trần H.Tráng vừa thuộc
lớp K41T , vừa thuộc K41C”
f. Phụ thuộc hàm giữa thuộc tính
Phụ thuộc hàm: Cho 1 quan hệ R với A & B là 2 tập

thuộc tính phân biệt của nó. B gọi là phụ thuộc hàm vào
A nếu đối với mỗi dòng các giá trị của A xác định duy
nhất các giá trị của B.
Sự phụ thuộc hàm của B vào A còn gọi là A xác định B
và được ký hiệu: AÆB. Có hệ tiên đề về phụ thuộc hàm
Ví dụ, trong quan hệ SINH VIEN có 2 phụ thuộc hàm:
{mãsv} Æ {tênsv, ngàysinh, lớp}
{mãsv, môn} Æ {điểm}
xác định các phụ thuộc hàm dựa trên ngữ nghĩa của chúng
g. Các khóa trong một quan hệ
Khóa dự tuyển của 1 quan hệ là tập các thuộc tính mà

giá trị của chúng xác định giá trị của các thuộc tính còn
lại trên mỗi dòng.
Khóa của 1 quan hệ là 1 khóa dự tuyển và tối thiểu –
nghĩa là: nếu bỏ đi 1 thuộc tính trong khóa thì nó không
còn là 1 khóa dự tuyển
Khóa ngoại là 1 thuộc tính của quan hệ mà là thuộc
tính khóa chính của 1 quan hệ khác.
Có nhiều thuật toán xác định khóa. Khóa tốt là khóa có
ít thuộc tính nhất.
h. Các dạng chuẩn
Ba chuẩn cơ bản:
Chuẩn 1 (First Normal Form - 1NF): 1 quan hệ là chuẩn
1 nếu không chứa thuộc tính lặp
Chuẩn 2 (2NF): 1 quan hệ là chuẩn 2 nếu:
Là 1NF
Không chứa thuộc tính phụ thuộc vào 1 phần khóa
Chuẩn 3 (3NF): 1 quan hệ là chuẩn 3 nếu:
Là 2NF
Không chứa thuộc tính phụ thuộc bắc cầu vào khóa
Ngoài ra còn có các chuẩn Boyce Codd, chuẩn 4, chuẩn 5
i. Các ràng buộc toàn vẹn trong
mô hình quan hệ
Toàn vẹn thực thể: Khóa xác định duy nhất các bản ghi
Æ giá trị khóa khác null
Toàn vẹn giá trị thuộc tính: mỗi thuộc tính phải thuộc 1
miền giá trị xác đinh (xác định = kiểu, kích cỡ/giới hạn,
định dạng).
Toàn vẹn tham chiếu: Khóa ngoại xác định mối quan hệ
ràng buộc (lôgic) giữa hai quan hệ
Các toàn vẹn khác: Các trigger là công cụ tổ chức các
ràng buộc nghiệp vụ (đa dạng) khác về dữ liệu:
3. Phát triển mô hình DL lôgic
Quá trình phát triển một mô hình dữ liệu lôgic

cho một ứng dụng qua 2 pha:
1. Xây dựng mô hình dữ liệu quan niệm – kết
quả là một mô hình thực thể - mối quan hệ
(ERM)
2. Chuyển mô hình thực thể mối quan hệ sang
một mô hình dữ liệu lôgic: mô hình quan hệ
Sau đây trình bày nội dung quá trình chuyển
này
a. Tiến trình phát triển MHDLLG
Mô hình Biểu
thực thể Biểu diễn các Chuẩn
-mối quan diễn các mối hoá các
hệ: ERM thực thể quan hệ quan hệ
Mô hình dữ
liệu lôgic: Vẽ biểu Hợp
đồ của nhất các
Mô hình mô hình quan hệ
quan hệ
b. Biểu diễn các thực thể
Qui tắc chuyển

Tên thực thể tên quan hệ
Thuộc tính thực thể thuộc tính quan hệ
Thuộc tính định danh khoá quan hệ
tênkhách địachỉ
mãkhách
KHÁCH HÀNG mãvùng
KHÁCH (mãkhách, tênkhách, địachỉ, mãvùng)

c. Biểu diễn các mối quan hệ loại 1
a. Mối quan hệ bậc 2, dạng 1:m và không có thuộc tính

riêng: thêm khoá của quan hệ bên 1 vào quan hệ bên
nhiều làm khoá ngoại của nó
Mãnhóm tênnhóm Mãhàng đơnvị
tênhàng
NHÓM HÀNG THUỘC HÀNG
NHÓMHÀNG (mãnhóm, tênnhóm)
HÀNG (mãhàng, tênhàng, đơnvị, mãnhóm)

d. Biểu diễn mối quan hệ loại 2
b. Mối quan hệ dạng khác trường hợp (a) trên:

thêm một mối quan hệ mới gồm các thuộc tính là :
Thuộc tính riêng của mối quan hệ
Các định danh của các thực thể liên quan
Mãkhách tênkhách sốđơn Mãhàng tênhàng
địachỉ KHÁCH ĐẶT HÀNG
khuvực sốlượng ngàyđặt đơnvị
d. Biểu diễn mối quan hệ loại 2
Mối quan hệ dạng khác trường hợp trên: thêm 1quan

hệ mới :
mãkhách tênkhách sốđơn mãhàng tênhàng
địachỉ KHÁCH ĐẶT HÀNG
khuvực sốlượng ngàyđặt đơnvị
ĐƠNHÀNG (sốđơn, ngàyđặt, sốlượng, mãkhách, mãhàng)
e. Xác định khóa và chuẩn hóa
Chỉ cần xét các quan hệ thêm vào ở bước 2

Nếu 1 quan hệ chưa 1NF thì chuẩn hóa nó:
Tách các thuộc tính lặp và phần khóa xác định nó
thành 1 quan hệ.
Quan hệ còn lại: gồm các thuộc tính còn lại và toàn
bộ khóa nhưng không chứa thuộc tính lặp
Ví dụ: ĐƠNHÀNG (sốđơn, ngàyđặt, sốlượng,• mãkhách, mãhàng•)
DÒNGĐƠN(sốđơn, mãhàng, sốlượng)

ĐƠNHÀNG (sốđơn, ngàyđặt, mãkhách)
f. Tích hợp các quan hệ
Loại đi những quan hệ thừa (lặp – do tích hợp từ

nhiều ERM)
Chính xác hóa các thuộc tính đồng danh, đồng nghĩa.
Hợp nhất các quan hệ có cùng khóa Æ có thể xuất
hiện quan hệ chưa cấu trúc tốt, do vậy cần chuẩn hó
tiếp tục.
Kết quả của quá trình này ta nhận được các quan hệ
của mô hình đều có cấu trúc tốt
4. Ví dụ
Bài toán: Một cơ sở bán hàng sử dụng hai loại chứng từ

(khung nhìn) sau để theo dõi hoạt động kinh doanh của
mình:
ĐƠN ĐẶT HÀNG PHIẾU GIAO HÀNG
Số: XXXXXX Số: XXXXXX
Người đặt hàng: ................................ Tên khách hàng: ................................
Địa chỉ: ............................................. Địa chỉ: .............................................
Ngày đặt:........................................... Nơi giao: ...........................................
Ngày giao:...........................................
Số Tên Đơn Đơn Số Thành
tt hàng vị giá lượng tiền Số Tên Đơn Đơn Số Thành
tt hàng vị giá lượng tiền
xx xxx xxx xx xx xx
xx xxx xxx xx xx xx
... ... .. ... ... ...
... ... .. ... ... ...
a. Xây dựng ERM
mãkhách tênkhách mãhàng

ngàyđặt tênhàng
địachỉ KHÁCH ĐẶT HÀNG đơnvị

khuvực sốlượng sốđơn
sốphiếuzao đơngiázao
GIAO
sốlượngzao ngàyzao
NƠIGIAO
tênnơizao
a.Chuyển ERM sang
mô hình quan hệ
KHÁCH (mãkhách, tênkhách, địachỉkhách)

HÀNG (mãhàng, tênhàng, đơnvị, môtả)
NƠIGIAO (tênnơizao)
ĐƠNHÀNG (sốđơn, ngàyđặt, mãkhách, mãhàng*,
sốlượngđặt* )
PHIẾUGIAO (sốphiếu, ngàyzao, nơizao, mãkhách,
mãhàng*, sốlượngzao*, đơngiázao*)
b. Chuẩn hoá các quan hệ
KHÁCH (mãkhách, tênkhách, địachỉkhách) (1)

HÀNG(mãhàng, tênhàng, đơnvị, môtả) (2)
NƠIGIAO (tênnơizao) (3)
ĐƠNHÀNG (sốđơn, mãkhách, ngàyđặt) (4)
DÒNGĐƠN (sốđơn, mãhàng, sốlượngđặt) (5)
PHIẾUGIAO(sốphiếu, ngàyzao, mãkhách, tênnơizao) (6)

DÒNGPHIẾU (sốphiếu, mãhàng,sốlượngzao,đơngiázao) (7)
c. Vẽ biểu đồ liên kết các quan hệ
Biểu diễn mỗi quan hệ bằng 1 hình chữ nhật gồm tên
(khoang trên) và các thuộc tính khóa (khoang dưới)
Nối từng cặp quan hệ với nhau nếu chúng chứa cùng
1 thuộc tính khóa, nhưng 1 bên là khóa chính, bên
kia là khóa ngoại (có thể lập bảng để xác định liên
kết – tiếp sau)
Xác định bản số cho mỗi quan hệ (dựa trên ngữ
nghĩa)
Đến đây ta nhận được mô hình quan hệ gồm các
quan hệ có cấu trúc tốt và biểu đồ liên kết chúng
d. Lập bảng xác định liên kết
Thuộc tính khoá (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) Liên kết
mãkhách K C C (1)-(4), (1)-(6)
mãhàng K C C (2)-(5), (2)-(7)
tênnơizao K C (3)-(6)
sốđơn K C (4)-(5)
sốphiếu K C (6)-(7)
sốđơn, mãhàng dòng loại
sốphiếu, mãhàng dòng loại
Hai dòng cuối chứa các khóa ngoại thì loại đi
e. Biểu đồ liên kết của mô hình
(1) KHÁCH (4) ĐƠNHÀNG (5)DÒNGĐƠN

# mãkhách # sốđơn # sốđơn
tênkhách ngàyđặt # mãhàng
địachỉkhách mãkhách sốlượngđặt
(6)PHIẾUGIAO (7) DÒNGPHIÊU (2) HÀNG

# sốphiếu # sốphiếu # mãhàng
ngàyzao # mãhàng tênhàng
mãkhách sốlượngzao môtảhàng
tênnơizao đơngiázao đơnvịhàng
(3) NƠIGIAO
# tênnơizao

7-MohinhQH PTTK Ctruc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

7-MohinhQH PTTK Ctruc

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

7-MohinhQH PTTK Ctruc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BÀI GIẢNG

PHÂN TÍCH THIẾT KẾ HỆ

Nguyễn Văn Vỵ - Nguyễn Thị Nhật Thanh

 Khái niệm: Mô hình dữ liệu logic là sự mô tả các dữ

 Các bản ghi sắp xếp từ trên

 1 bản ghi có thể được kết nối với

PHỤ VIỆC TRANG THIẾT BỊ

 Mô hình dữ liệu quan hệ

 Mô hình dữ liệu hướng đối tượng là một loại mô

Mô hình quan hệ bao gồm:

Và có các tính chất:

Trong đó, SINHVIÊN là tên quan hệ, K41C

 Một quan hệ có thể không chứa 1 dòng dữ liệu nào.

 Quan hệ được sử dụng để lưu dữ liệu trong các

 Phụ thuộc hàm: Cho 1 quan hệ R với A & B là 2 tập

 Khóa dự tuyển của 1 quan hệ là tập các thuộc tính mà

Quá trình phát triển một mô hình dữ liệu lôgic

 Qui tắc chuyển

KHÁCH (mãkhách, tênkhách, địachỉ, mãvùng)

a. Mối quan hệ bậc 2, dạng 1:m và không có thuộc tính

Mãnhóm tênnhóm Mãhàng đơnvị

NHÓMHÀNG (mãnhóm, tênnhóm)

HÀNG (mãhàng, tênhàng, đơnvị, mãnhóm)

b. Mối quan hệ dạng khác trường hợp (a) trên:

Mãkhách tênkhách sốđơn Mãhàng tênhàng

địachỉ KHÁCH ĐẶT HÀNG

khuvực sốlượng ngàyđặt đơnvị

 Mối quan hệ dạng khác trường hợp trên: thêm 1quan

địachỉ KHÁCH ĐẶT HÀNG

khuvực sốlượng ngàyđặt đơnvị

ĐƠNHÀNG (sốđơn, ngàyđặt, sốlượng, mãkhách, mãhàng)

 Chỉ cần xét các quan hệ thêm vào ở bước 2

Ví dụ: ĐƠNHÀNG (sốđơn, ngàyđặt, sốlượng,• mãkhách, mãhàng•)

DÒNGĐƠN(sốđơn, mãhàng, sốlượng)

 Loại đi những quan hệ thừa (lặp – do tích hợp từ

Bài toán: Một cơ sở bán hàng sử dụng hai loại chứng từ

mãkhách tênkhách mãhàng

địachỉ KHÁCH ĐẶT HÀNG đơnvị

 KHÁCH (mãkhách, tênkhách, địachỉkhách)

KHÁCH (mãkhách, tênkhách, địachỉkhách) (1)

PHIẾUGIAO(sốphiếu, ngàyzao, mãkhách, tênnơizao) (6)

Hai dòng cuối chứa các khóa ngoại thì loại đi

(1) KHÁCH (4) ĐƠNHÀNG (5)DÒNGĐƠN

(6)PHIẾUGIAO (7) DÒNGPHIÊU (2) HÀNG

You might also like

Khái niệm: Mô hình dữ liệu logic là sự mô tả các dữ

Các bản ghi sắp xếp từ trên

1 bản ghi có thể được kết nối với

Mô hình dữ liệu quan hệ

Mô hình dữ liệu hướng đối tượng là một loại mô

Một quan hệ có thể không chứa 1 dòng dữ liệu nào.

Quan hệ được sử dụng để lưu dữ liệu trong các

Phụ thuộc hàm: Cho 1 quan hệ R với A & B là 2 tập

Khóa dự tuyển của 1 quan hệ là tập các thuộc tính mà

Qui tắc chuyển

Mối quan hệ dạng khác trường hợp trên: thêm 1quan

Chỉ cần xét các quan hệ thêm vào ở bước 2

Loại đi những quan hệ thừa (lặp – do tích hợp từ

KHÁCH (mãkhách, tênkhách, địachỉkhách)