ΑΝΤΙΚΡΙΤΙΚΑ

ΑΝΤΙ ΚΡΙΤΙΚΗΣ

May
21

Πιο ανθρώπινο από το Ανθρώπινο, ή, ο ασπασμός

των έσχατων ορίων – "Περιμένοντας τον Γκοντό"
του Θεόδωρου Τερζόπουλου, Emillia Romagna
Teatro / Στέγη Ιδρύματος Ωνάση
1. Κάποτε με είχαν θεωρήσει γραφικό, όταν έγραφα πως η
δουλειά του Τερζόπουλου είναι μια κατάδυση στον Άδη
και η σωματογράφησή της.
Όμως, Άδης δεν είναι μόνο το οριώδες τοπίο του
θανάτου—μια οντολογική περιοχή Τέλους και αν-
ενσάρκωσης. Είναι μια θεμελιακή μεταφορά.
Άδης είναι κάθε κόσμος που βιώθηκε αγόγγυστα από
όλες τις Μάρτυρες, τις δολοφονημένες και τις
επαναστάτριες χωρίς καταπράυνση, χωρίς ανταπόδοση
και χωρίς σωτηρία (από τα έγκατα των Αρτωικών
Επιστολών για την Ωμότητα)
Άδης είναι το αποτύπωμα όλων των αγώνων για
Αντίσταση—εξίσου των νικηφόρων και των πιο
αιματοβαμμένων.
Άδης ήταν οι λύκοι που ούρλιαζαν στον Μακρύγιαλο του
εμφυλίου, και η άηχος κραυγή της Σοφίας Μιχοπούλου
στις Βάκχες του 1986. Είναι το λουλουδιασμένο σάβανο
ενός μπεκετικού νανουρίσματος και το γρύλισμα του
Ακταίωνα από τα σκυλιά που κατασπάραξαν τον Ευριπίδη
στη σύντηξη θεάτρου και ανθρώπινης ύπαρξης.
2. Ο Τερζόπουλος αναδιεκδικεί το Περιμένοντας τον
Γκοντό για να χτίσει ένα τοπίο Ελπίδας που αγκαλιάζει
όλα τα ερείπια, τα λύματα, τα απορριγμένα στους Καιάδες
της ιστορίας. Δεν είναι τοπίο συγχώρεσης ούτε
ελεημοσύνης—είναι τοπίο Δικαίωσης και Ύψωσης
όλων των αθώων που ποδοπατήθηκαν, βασανίστηκαν και
εκτελέστηκαν σαν αδέρφια ενός Βσέβολοντ Μεγιερχόλντ.
Το τοπίο μάς μεταφέρει στο μέλλον ενός ανθρωπισμού
όπου αντηχούν ακόμη—σαν ιστορική ανάμνηση—οι
σειρήνες του πολέμου και ένα εκκλησιαστικό Agnus
Dei:
Αμνέ του Θεού, εσύ που συγχωρείς τα αμαρτήματα του
κόσμου, λυπήσου μας.
Είναι το λοξό Agnus Dei του Samuel Barber, που
αργόσυρτα προσευχόταν, την ώρα που στη σκηνή της
Στέγης/στη σκηνή της Ευρώπης το ιαπωνικό μπονσάι
της Χάρης και της Ομορφιάς είχε ήδη ξεραθεί.
Κειτόταν από την αρχή της παράστασης απονεκρωμένο
μπροστά από μια σκηνική μηχανή-Ύδρα απ’ όπου
εκβάλλονται άλλοτε σαν Άνθη κι άλλοτε σαν ριζώματα
της Ύπαρξης τα φάσματα του Σάμιουελ Μπέκετ με
νέα σάρκα και πύρινα οστά.
Ασυνάντητοι πρώτα μέσα στον λώρο της σιαμαίας Γένεσίς
τους, ο Enzo Vetrano/Εστραγκόν και ο Stefano
Randisi/Βλαντιμίρ αγαπιούνται χωρίς οίκτο και
αγγίζονται σε molto adagio Αλληλεγγύης. Aίμα έχει
ήδη κυλίσει από τους κροτάφους τους και ο ανθρώπινος
Άδης έχει ήδη κατοικηθεί. Όλη η ανθρωπινότητα—το
έσχατο Ερείπιο—βρίσκεται εκεί μαζί τους στο αέτωμα
της νέας Αγάπης.
Έσχατη νίκη παραμένει η τρυφερότητα—η ύψιστη
τρυφερότητα στα χέρια μιας απόγνωσης σαν ισχνής
ανάμνησης από Θάνατο και Έρωτα αποτρόπαιο.
Κρεμασμένα όμως ήδη όλα στην Ελπίδα!
Όλα τα μεγάλα κεφάλαια της Δύσης είναι αιματοβαμμένα
από τους φόνους των αθώων και επικρέμονται
βεβαιωμένα σαν σε προθήκες στο μουσείο των
ολοκαυτωμάτων.
Τα πάντα στην παράσταση κυμαίνονται στο molto
espressivo μιας αδυσώπητης σαγήνης: σώματα
εκπεπληγμένα σε κάθετες και οριζόντιες ρήξεις, σώματα
απο-εγκιβωτισμένα από τη μνήμη της πειθήνιας
καταστολής, σώματα τελικά δοσμένα στη δίνη της
ανθρώπινης ύπαρξης, που μνημειώνουν όλες τις
πιθανότητες επανόρθωσης ενός νέου Ανθρωπισμού.
Μη περιμένοντας πλέον τίποτε κανείς, όλοι παραμένουν
πιο άνθρωποι από τους νικητές τους, πιο ζωντανοί
από τους ηττημένους, πιο απελευθερωμένοι από τους
τυφλούς αφέντες τους (εκεί όπου το ικρίωμα της Δύσης
έχει παλιότερα στηθεί).
Κι αυτός ο Λάκυ του Giulio Germano Cervi γίνεται το
αποτύπωμα του ανθρώπινου σπαραγμού, της Φρίκης
που βιώθηκε στα σώματα των αποδιωγμένων, και τελικά ο
μέγιστος συγκλονισμός.
Ο Paolo Musio ως Πότζο έφερε την απόγνωση και τον
ηδονικό σαδισμό ενός ηττημένου, ανώφελου, Αφέντη,
έχοντας εγγεγραμμένον στο σώμα του τον κώδικά του
Άττις, και ο Rocco Ancarola ως Παιδί ανέδιδε την αγγελική
αύρα μιας αιρετικής και δύστηνης καθάρσεως. Σαν
συλλείτουργο όλα φωτός και σκότους από το εμόν
φάος, Έρωτος και Θανάτου.
Ο Enzo Vetrano και ο Stefano Randisi αγκάλιασαν τα
έσχατα όρια της Υποκριτικής—της τέχνης της απόσταξης
του πυρήνα των συναισθημάτων. Πέρα και από τα όρια
της όποιας τελειότητας επέλεξαν να αποταθούν στην
ανθρώπινη ουσία της τρυφερότητας και της
αλληλεγγύης, ειρωνευόμενοι με κωμική γείωση σπάνιας
σταθερότητας κάθε παλιά προσδοκία για τον Εστραγκόν
και τον Βλαντιμίρ. Σε αξονικό συντονισμό με το
ανθρώπινο πάσχειν μνημείωσαν την ανθρωπινότητα ως
έσχατη Ελπίδα και συντριβή μαζί.
Οι μουσικές, τέλος, και τα ηχητικά περιβάλλοντα του
Παναγιώτη Βελιανίτη όρισαν το κλίμα με αισθητική
τελειότητα. Σειρήνες στα αιματοβαμμένα άρβυλα!
3. Όλες και όλοι που γράφουμε για τον Τερζόπουλο,
έχουμε μια ιστορία. Στα τριάντα χρόνια που ακολουθώ
ανελλιπώς το Θέατρο Άττις, έχω παρακολουθήσει
παράλληλα το αφήγημα της ελληνικής κριτικής θεάτρου,
πολύ συχνά διαφωνώντας με αυτό. Θυμάμαι όμως πάντα
τον Μπρεχτ, όταν έγραφε την τελευταία εκδοχή του
Γαλιλαίου.
«Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ». ΑΜΟΡ!
Γιώργος Σαμπατακάκης

ΦΩΤ. JOHANNA WEBER