Vwo 4 CKV EVM

Culturele activiteit 2 - Recensie

De inhoud van de recensie

Je moet de lezer informatie verschaffen: beschrijf de voorstelling/tentoonstelling, geef

kort de inhoud weer. Richt je in gedachten tot een concrete doelgroep:
leeftijdsgenoten. Maak spaarzaam gebruik van het woordje “ik”, en controleer je tekst
op spelfouten.
In een apart kadertje vermeld je de credits: de feitelijke gegevens over de
voorstelling (wat, waar, wanneer, wie etc.).
Een met argumenten onderbouwd waardeoordeel over het culturele product staat
in een recensie centraal. Geef je mening. Overtuig je publiek dat wij die
voorstelling/tentoonstelling wel of niet moeten bezoeken. Je recensie moet
overtuigen en misschien activeren. In feite schrijf je dus een betoog.
(Plaats het geheel in een ruimere context (bijv. het oeuvre van de kunstenaar,
ontwikkelingen in de discipline, de tijdsgeest), maak vergelijkingen).

De structuur van de recensie

Een pakkende kop die uitdaagt om de recensie te lezen

In de inleiding maak je duidelijk wat je gaat bespreken. Doe dit met een goede
openingszin, een citaat, of een korte beschrijving van een scène. Zorg ervoor dat je
‘kop’ en openingszinnen aandacht trekken.

In de kern verstrek informatie over de voorstelling.

Het verhaal: vertel globaal waar het over gaat, zonder dat je daarbij in detail treedt of
de afloop verraadt. Recensenten mogen nooit de ‘crux’ of afloop verklappen! Spoiler!
Of in het geval van een tentoonstelling: de inhoud.
De vormgeving: bespreek kort de wijze waarop het verhaal verteld wordt,
bijvoorbeeld de belichting, decor, acteer- of zangprestaties, interactie met het
publiek, het soort humor of spanning, choreografie, kenmerken van het genre, etc.
Gebruik de begrippen voor kunstanalyse.
Tentoonstelling: opbouw, inrichting zalen, introductieteksten, interactie etc.
De betekenis: wat is de boodschap, de moraal van het verhaal. Wat willen ze met de
tentoonstelling duidelijk maken?
Het allerbelangrijkste van de kern is het formuleren van jouw mening. Onderbouw je
mening overtuigend met argumenten. Gebruik hierbij begrippen voor kunstanalyse
en haal concrete voorbeelden aan. Maak een vergelijking met andere films /
concerten / genres... (De begrippen voor kunstanalyse vind je in een apart document
bij deze opdracht op de ELO).

Het slot bevat je conclusie: jouw eindoordeel, en eventueel een (positief of negatief)
advies aan je publiek en misschien wel aan de maker van de voorstelling,
tentoonstelling of film. Bedenk een pakkende slotzin als uitsmijter.
Vwo 4 CKV EVM

Vormgeving recensie
Je recensie moet inhoudelijk en qua vormgeving klaar zijn om geplaatst te worden
in een krant of een tijdschrift.

Plaats tekst en beeld op één A-4tje in een mooie en duidelijke lay-out.

Zorg voor een toepasselijke en aantrekkelijke vormgeving.
Zorg voor illustraties.

Bronvermelding

Van alle informatie die je niet zelf bedacht hebt moet je een bron vermelden.
Vermeld ook de bronnen van je illustraties.
Vermeld je bronnen bij het betreffende onderdeel als voetnoot

Hulpmiddelen: Kunst analyseren, begrippen. Document bijgevoegd op ELO-

opdrachten.
Vwo 4 CKV EVM

Voorbeelden

Nederlands Dans Theater

Kunstkamer

GROOTSE HOMMAGE AAN

ZESTIG JAAR
BALLETGESCHIEDENIS

Kester Freriks
4 oktober 2019

Gezien op 3 oktober 2019, Zuiderstrandtheater, Den Haag

In 1959 maakt een groep vooraanstaande dansers zich los van het Nederlandse
Ballet, dat destijds onder leiding stond van Sonia Gaskell. Enkele dansers uit die
tijd, sommigen ontwikkelden zich tot vooraanstaande choreografen, waren Han
Ebbelaar, Rudi van Dantzig, Gérard Lemaître, Alexandra Radius en Hans van
Manen. Onder leiding van Benjamin Harkarvy en met Carel Birnie als zakelijk
leider vormden zij het Nederlands Dans Theater (NDT). Onder leiding van onder
andere Jiří Kylián boekte het gezelschap groot nationaal en internationaal succes.
Van Manen zei in de vroege jaren zeventig over de noodzaak van NDT: ‘Het gaat om
authentiek en creatief blijven.’
Vwo 4 CKV EVM

Het in Den Haag gevestigde dansgezelschap viert met een grootse, bijna epische
balletvoorstelling Kunstkamer zijn zestig jarig jubileum. Vanaf het begin tot op heden roemen de
dansers van het NDT de ‘energie’ van het zich aldoor verjongende, moderne gezelschap, met NDT
1 en voor de jeugdigen NDT 2.

Het begrip ‘kunstkamer’ komt uit zeventiende eeuw en duidt een verzameling
kunstvoorwerpen, boeken, schelpen en wetenschappelijke objecten aan. Voor het NDT is het
zestigjarig jubileum aanleiding een dansvoorstelling te maken waarin heden en verleden
vertegenwoordigd zijn, als een levend archief. Dat is wonderlijk goed gelukt. Een ongekend
aantal musici (van Het Balletorkest), een pianist, vele technici, het volledige tableau de la troupe
van een kleine vijftig dansers, decor- en kostuumontwerpers maken van Kunstkamer een bijna
sensationele beleving.

De vier choreografen zijn Paul Lightfoot (tevens artistiek leider), Sol León, Crystal Pite en Marco
Goecke. Het decor, ontworpen door León en Lightfoot, bestaat uit drie reusachtige, klassieke
geornamenteerde wanden met vele deuren. De wanden zijn beweegbaar en kunnen de dansvloer
groot of juist intiem maken. De kostumering van de dansers is overwegend zwart. Elk van de
choreografen drukt zijn of haar stempel op de dans, van lyrisch en poëtisch tot stripboekachtig,
van energiek en modern tot meer klassiek. De muziek varieert van Britten tot Bartók, van
Schubert tot Beethoven, van Pärt tot Gluck en Purcell. Dirigent Matthew Rowe en pianist Jan
Schouten vormen de muzikale begeleiding.

Om met de laatste te beginnen: de piano van Schouten staat in ‘Vancouver Quartett’ alleen op het
podium; hij speelt het andante uit een van Schuberts allermooiste pianosonates, D 960. De vier
dansers in de choreografie van Crystal Pite verweven zich tot een prachtig, klassieke danstaal met
vloeiende bewegingen, vaak laag bij de vloer gehouden, gevolgd door explosieve sprongen en
beheerste ritmiek van het lichaam. Dit welbewust kleingehouden ballet wordt afgewisseld met
dans voor alle dansers, bijvoorbeeld op muziek van Beethoven (‘Ouverture’ Fidelio en Negende
Symfonie) en het Strijkkwartet nr. 4 van Bartók. In dans voor het ensemble weet het NDT
schitterend samenspel te creëren, bijvoorbeeld door armen en handen een wave te laten
beschrijven. Rauw en indringend is de balletversie van popzangeres Janis Joplins fameuze song
‘Ball and Chain’ in de choreografie van Marco Goecke. Dit is ballet met de vitale, rauwe energie
waarmee het gezelschap destijds begon; nooit romantisch, wel perfect in een bewegingstaal die
werkt met onuitputtelijke vormen.

Het is razend knap dat de verschillende balletten, achttien in totaal, tot een eenheid zijn
gesmeed. Het is eigenlijk alsof je naar een avondvullend balletkunstwerk kijkt, waarin ook plek is
voor humor naast indringende concentratie. Indrukwekkend is de gedanste weergave van de twee
muziekstukken van Purcell, naar choreografie van Goecke en Lightfoot. ‘King Arthur’ en ‘Dido’s
Lament’ met de onvergetelijke regel ‘When I’m laid in earth’ komen samen in een groots en
tegelijk verstild ballet. De deuren uit het decor worden daarbij als verrassingselement gebruikt.

Het samenspel tussen dansers, decor en muziek is gedurende de hele uitvoering vlekkeloos, en
alleen dat is al een groot compliment. Erg mooi is het moment tegen het slot dat alle dansers
enkele stoelen op de bühne plaatsen en in een arrangement plaatsnemen. Daarna verschijnt
tegen de achterwand de uitvergroting van de foto uit 1965 van tableau de groupe, genomen in de
Koningstraat. Heden en verleden vallen perfect samen. Een mooier hommage aan de eigen
geschiedenis had het Nederlands Dans Theater zich niet kunnen wensen.

Foto: Rahi Rezvani

Vwo 4 CKV EVM

Dansvoorstelling ‘POWER’ laat diepe

indruk achter in Theater Rotterdam
Gepubliceerd: 14 March 2024 • Leestijd: 1 minuten en 34 seconden
• UIT

Vorige week bezocht ik de première van de dansvoorstelling

‘POWER‘ van Lloyds Company in Theater Rotterdam. De voorstelling
is gemaakt door twee choreografen die bekende namen zijn in de
Rotterdamse danswereld: Lloyd Marengo en Sheree Lenting.

De avond was opgedeeld in twee delen, elk met zijn eigen unieke verhaal en
betekenis. Het eerste deel is ‘POWER I‘, met als ondertitel ‘Still going strong‘, een
breaking stuk van choreograag Lloyd Marengo uitgevoerd door Maikel Walker en
Bosila Banya. Het begon heel subtiel maar krachtig, zonder muziek. Deze ingetogen
start wekte meteen nieuwsgierigheid op bij het publiek. Walker en Banya deelden hun
carrièreverloop en gemeenschappelijke achtergrond, en belichtten de reis van straat
naar podium op een indrukwekkende manier. Het was mooi om te zien hoe ze hun
persoonlijke verhalen vertelden door middel van dans.

Aan het denken gezet

Na een korte pauze begon ‘POWER II – I am my ancestors wildest dream‘, het werk van
choreograaf Sheree Lenting, waarbij dansers Ciara Hiwat en Cicely Wijnaldum het
Vwo 4 CKV EVM

verhaal van Sheree vertolkten. Het stuk draaide om de vrouwenlijn in Sheree’s familie
en bevatte ook een prachtige spoken word-performance. De dansers waren erg goed
op elkaar ingespeeld en het stuk maakte diepe indruk op mij. Het zette me aan het
denken over mijn eigen vrouwenlijn en familiegeschiedenis, wat een krachtig aspect
van deze voorstelling was.

Na afloop was er een aftertalk, waar het hele team vragen beantwoordde over het
creatieve proces. Het was niet alleen inspirerend om te zien met hoeveel passie ze
spraken, maar ook een erg leuke toevoeging aan de avond. De mogelijkheid om in
gesprek te gaan met de productie en dansers maakte de ervaring persoonlijk en
leerzaam.
Als je op zoek bent naar een avond vol boeiend en inspirerend entertainment, kan ik
‘POWER‘ zeker aanraden. Het is een aangrijpende voorstelling die niet alleen indruk
maakt met zijn dans, maar ook met de diepgang van de verhalen die worden verteld.
Waardering

Datum: ‘Power’ is te zien in het hele land tot en met 30 mei; hier vind je de
speeldata (onder meer nog te zien op 28 maart in Dordrecht en 4 april en 30 mei in
Rotterdam
Prijs: Een kaartje kost circa 15 euro (ticketprijs kan per theater verschillen)
Toegankelijkheid/Bereikbaarheid: Afhankelijk van het theater
Vwo 4 CKV EVM

Tekst: Larice Atmoredjo

Foto’s: Studio Infini, Bart Grietens (voorstelling)
Woest aantrekkelijk en ongrijpbaar
RECENSIE: Anselm Kiefer in Voorlinden

maandag 04 december 2023 / door: Sophia Bustin, Denise Hermanns / beeld: Anselm Kiefer, Winterreise, 2015-2020 |
emulsie, olie, acryl, schellak, houtskool op doek en hout met loden voorwerpen, metaal, hars, hout, verbrande boeken, karton
en houtskool | Private collection | foto: Georges Poncet 5 Sterren

Kunst van Anselm Kiefer laat zich niet in een paar woorden
vangen. Zijn monumentale oeuvre heeft een eigen beeldtaal
en gelaagdheid waarin ruwe, onconventionele materialen en
flarden Duitse geschiedenis, mythologie, poëzie en literatuur
de kijker intrigeren en in het ongewisse laten. De door
daglicht verlichte zalen van Voorlinden vormen het toneel
voor de solotentoonstelling Bilderstreit, een selectie die veel
nog niet eerder getoonde installaties, sculpturen,
schilderijen en tekeningen omvat.
Vwo 4 CKV EVM

‘Wat doet de kunstenaar? Hij legt verbanden. Hij knoopt onzichtbare

draden tussen dingen. Hij duikt in de geschiedenis, of het nu de
geschiedenis van de mensheid is, de geologische geschiedenis van de
aarde of het begin en het einde van de zichtbare kosmos’, is een citaat
van Anselm Kiefer (1945). Hij wil zijn creaties niet te veel duiden. De
kunstenaar werd tijdens de Tweede Wereldoorlog geboren en speelde
als kind tussen de ruïnes van het naoorlogse Duitsland. Van het steen
dat hij tussen het puin vond bouwde hij huizen. Ook later is hij altijd
blijven bouwen en afbreken, met aandacht voor datgene wat in de
maatschappij onbesproken bleef. In Voorlinden kun je nu een grote
selectie van zijn werk bekijken.

De rode draad

Anselm Kiefer, Wolfsbohne – für Paul Celan, 2020 | emulsie, olie, acryl, schellak en krijt op doek | Private collection |
foto: Georges Poncet

Met het reusachtige doek Wolfsbohne – für Paul Celan (2020) toont Kiefer
een ruïne met trappen, waarboven een fragment van Celan staat
geschreven. Volgens hem is Celan de enige dichter die het naoorlogse
Duitsland weet te duiden en daarmee is zijn dichtkunst een grote
inspiratiebron voor Kiefer. De enorme loden boekenkast die in dezelfde
ruimte staat, verbeeldt hoe zwaar de geschiedenis soms kan zijn.
Anselm worstelt met de vraag: wie zou ik zijn geweest ten tijde van de
Tweede Wereldoorlog? Deze confronterende reflectie werkt door in zijn
rebelse en vaak ongrijpbare kunst. Ik geef geen antwoord op je vragen,
schreeuwen de werken, terwijl ze de andere keer zacht fluisteren over
het bestaan van fantasie en hoop in een taal vol van symbolische
verwijzingen.
Vwo 4 CKV EVM

Strohalmen
In Der Morgenthau – Plan ziet de kritische beschouwer in een enorm
goudkleurig tarweveld een terracotta slang op het zand. De link met
listig is snel gelegd en dat is met goede reden. In 1944 werd namelijk
het Morgenthau Plan opgezet door de Amerikaanse minister van
Financiën. Duitsland moest worden gedemilitariseerd,
gedeïndustrialiseerd en veranderd in akkerland. Kiefer ziet in dat dit
Hitler juist ‘hielp’ doordat hij zo doorvechten kon rechtvaardigen;
immers door dit plan zouden anders miljoenen Duitsers sterven van de
honger. Het werk laat duidelijk zien hoe pastoraal en idealistisch het
idee was, maar tegelijkertijd laat het gouddruipende koren de angst
zien voor een naderende hongerdood en een duistere
oorlogsrechtvaardiging.

Experimenteerdrift
Wie dicht op een canvas van Kiefer staat, ziet waarom hij een meester
is in het experimenteren. Verschillende materialen en technieken
zorgen voor een haast spectaculaire textuurbeleving. Hij steekt zijn
werk in brand of bewerkt het met zuur, bouwt op en breekt af, continu
zoekende. Lijnen, nummers, citaten en materialen zoals hout, lood, ijzer
en stro markeren zijn composities die zowel op afstand als van dichtbij,
en vanuit verschillende invalshoeken, mateloos fascineren. De
nummers kunnen coördinaten zijn die verwijzen naar de ruimtevaart
maar associëren ook met de getatoeëerde nummers uit de
concentratiekampen. Dikke klodders verf, soms ingekrast of juist in
een opeenstapeling van kleuren, herinneren aan het palet van Van
Gogh zoals ook Kiefers grote landschappen en zonnebloemen dat doen.
Anselm heeft op 17-jarige leeftijd de rit naar Arles afgelegd om letterlijk
in de voetsporen van de meester te treden.

Beladen
Op de wanden van Voorlinden kom je het rafelige handschrift van Kiefer
met regelmaat tegen. In zwart noteert hij de mysterieuze titels van zijn
installaties. In Zaal 6 bevindt zich een overdaad aan vitrines met
objecten, met daarachter grote wandvullende werken. De vitrines zitten
bomvol verwijzingen en verhalen die vragen oproepen. De verhalen
lopen ook in elkaar over. De titels verwijzen onder andere naar
sprookjes, mythen, natuurfenomenen en opera’s. Door de veelheid
ervan is de ruimte haast te beladen geworden voor de kijker. Achter
glas valt een metershoge toren op, opgebouwd uit doorgeroeste
rolstoelen. Even verderop zien we een serie zelfgemaakte fietsen als
drager van verschillende materialen, een speels motief in Kiefer’s
oeuvre. Ze zijn overgoten met symboliek en belichamen tegelijk de
dynamiek van zijn kunstenaarschap dat voortdurend in beweging is
Vwo 4 CKV EVM

Ongrijpbaar
In het donker staat een levensgrote ‘kijkdoos’ opgesteld, Winterreise,
2015-2020, vernoemd naar de liederencyclus van Schubert. Het is een
theaterdecor met een bos waarin een oud ziekenhuisbed,
paddenstoelen en namen van Duitse componisten en romantische,
veelal nationalistische, schrijvers figureren. Indirect is het een
verwijzing naar hoe de nazi’s het werk van deze figuren uit de
romantiek hebben gebruikt om hun politieke agenda deels te
rechtvaardigen. Het kwade en het schone leven in en met ons, laat het
decor zien. De paddenstoelen en schimmels lijken hier ook naar te
verwijzen: alles heeft een connectie met elkaar. Het winterse
schouwspel dat is neergezet, laat je met vragen en uiteenlopende
gevoelens naar huis keren. Net als het creatieve proces van Kiefer is
ook de beschouwing van zijn werk voortdurend in beweging. Het is juist
deze ruimte voor persoonlijke interpretatie die Bilderstreit zo interessant
maakt.

Naast een tentoonstelling draait er ook een film in de Nederlandse en Belgische bioscopen over
Anselm Kiefer. De film ‘Anselm’ is een intiem portret van de kunstenaar gemaakt door de Duitse
filmmaker Wim Wenders. Je leest er meer over in de betreffende recensie van 8WEEKLY.

Anselm Kiefer in Voorlinden

Gezien in: museum Voorlinden, Wassenaar
Nog te zien tot: zondag 25 februari 2024

Beoordeling: 5 sterren