Giriş Einleitung
I _
Felsefenin Bölümlenişi Üzerine
Eğer felsefeyi kavramlar yoluyla şeylerin
ussal bilgisinin ilkelerini kapsadığı ölçüde
(mantığın yaptığı gibi, nesneleri ayırdet-
meksizin yalnızca genel olarak düşünce biçi­
minin ilkelerini değil) alışıldığı gibi kuram­
sal ve kılgısal felsefeye bölersek bütünüyle
doğru olarak ilerlemiş oluruz. Ama o zaman
bu ussal bilginin ilkelerine nesnelerini sağ­
layan kavramlar özgül olarak ayrı olmalıdır­
lar, yoksa her zaman bir bilimin değişik bö­
lümlerine ait olan ussal bilginin ilkelerinin
bir karşıtlığını varsayan bir bölümlemeyi ak-
lamayacaklardır.
Ama yalnızca iki tür kavram vardır ki, nes­
nelerinin olanağı için yine iki ayrı ilkeye izin
v-erirler: Doğa kavramlan ve ^Özgürlük kavramı.
Şimdi, birinciler a ^ ^ r i ilkelere göre kuram-
salbir bilgiyi olanaklı kılarlar; ikincisi ise, bu
kuramsal bilgi açısından kavramında kendi
içinde y a l ı c a olumsuz bir ilke (salt karşıtlık
ilkesini) taşırken, buna karşı, istenç-belirleni-
mi için genişletici olan ve bu yüzden kılgısal
denilen tem el önerm eleri sağlar; böylece
felsefe doğru olarak ilkelerine göre bütü­
nüyle ayrı olan iki bölüme ayrılır: Doğa Fel-
sfesiolarak kuramsal bölüm, ve Ahlak Felsefesi
olarak kılgısal bölüm (çünkü usun özgürlük
kavramı ile uyum içinde kılgısal yasamasına
bu ad verilir). Ama şimdiye dek bu anlatım-
18
i
V on der E inteilung d er P hü osop hie
W enn man die P h ü o so p h ie, so fe m ıi.e
^ ^ m p ie n der Vem unfterkenntnis der
D inge ( n.icht bloil, wie d ie Logik, i'rin-
z ip ie n d er Form d e s D enken.s über-
haupı. o h n e U n te r sc lled der O bjekte)
durch B egıiffe etı^thalı. wie gew öhnlich
in die ^ ^ ^ & c /ı,u n d p rallisclıeeinteilt
so veıtfahn m an ganz recht. Aber a ı .
dann miisaen auch die welche
d en Prinzipien d ie se r Vemunfte?'-
k en n m is ih r O bjekt anw eiscn, spe-zi-
fisch v e n c h ied en sein, weil sie sonat :ru
k e in e r E in te ilu n g b e r e c h tig e n wür-
d en , w e lc h e j e d e n e it e in e E n tgegen -
sea.ung der ^ ^ m p ie n , d erzu d e n ver-
s h ie d e n e n T eilen e in e r W ısscnschaft
IJehörigen V em u n fterk en n tn is, vor-
aus.,cttt.
Es si.nd aber n u rzw eieriei
w d ch e e b e n so viel v-erschiedene Prin-
z ip ien d er M o g lich k eit ih rer G egen-
stande zul^a.sscn: n am iicb d ie Na.tur-
begriffi un d der Da n u n
die ersteren e in t^weti.ıcMS Erkennt-
nis n ach Prinzipien a priori m oglich
m ach en , d er zw eite aber in A n sehu ng
dersclb en nur e in negati.ves Prinzip
( der bloBen E n tgegen setzu n g) sch o n
in seinem B^^eııriff b ei sich fiihrt, da-
g e g e n ffir d ie W U enabestim m ung er-
w eiternde G rundsatte, w elche d ^ m
prakti.ıch heiBen, errichtet: so wird
d ie Pbilosoph ie in zw ei, d e n Prinzi-
p ie n nach ganz verschiedene, Teile, in
d ie th e o re tiıc h e als MaJurpAila.opl,»,,
u n d d ie prak^K he als MoralpiıilosopiıU
(d e n n so wird d ie praktische ^ ^ Q -
g e b u n g der V em unft n ach dem Frei-
heitıb^^eııriff g en a n n t) m it R echt ein-
FI^NWTUNG / GİRiŞ
g e te ilt Es h at aber bisher cin groOer
M illbrauch m it d ie se n A usdrücken
zur E inteilung d er V 'enchiedenen
Prinzipien, u n d mit ih n e n auch der
Philosoph ie, gehe^rncht in d e m m an
dao Praktische n ach Narurbegriffen
m it d em Praktiochen n a ch d em
F r e ih eitsb eg ^ ffe für ein erİei nahm ,
u n d so, u n ter d en selb en B en en n u n -
y:en e in er th eo retisch en u n d prakti-
sc h e n P h ilo so p h ie , c in e E in teilu n g
m achte, du rch w e lc h e (da b e id e T eile
ein erlei P rinzipien h ab en kon n ten ) in
der Tat nichts ei.ngeteilt
D er W ılle, als B egehrungsverm ö-
g e n , ist n am lich c in e v o n d en man*
ch e r le i Narurursachen in der Welt.
n ^ a lic h d ie je n ig e , w elch e n a ch Be-
griffen wirkt; u n d alles, was als durch
e in en ^Willen m ögüch (od.er notw en-
dig) vorgestellt wird, heiOt praktioch-
m öıılich (o d e r noıw endig): zum U n-
terochiede von d er physisch en Mög-
ü ch k eito d er Notwendigk.eit ein er Wır-
kunıı, wozu d ie U rsache n ich t durch
(so n d e m , w ie b e i d er leb lo -
sen M aterie, durch M echanism , u n d
bei T ieren , durch Instinkt) zur Kausa-
litit bestim m t wird. — H ier wird n u n
in A n seh u n g d e , Praktischen unb e-
stim m t gelassen: ob der Begriff, der
d er K a u ^ a lıit d e s W Ulens d ie R egel
gibt, cin N a rn b eg riff, o d e r e in Frei-
h e iı.b e g riff sei.
D er letz te r e U n te n c h ie d a b er ist
w esentlich. D e n n , ist d er d ie Ka^wa-
litiit b estim m en d e B ^ ^ t f c in Narur-
begriff, so sin d die P rinzipien teclt-
nûclt-praktûcla; ist er aber c in F rei-
heitsbegriff, s o sin d diese moralisclt-
praktisclr. u n d weil es in d er Einteilung
e in er V em unftw issenschaft g^:inzlich
a u fd ieje n ig e V erochiedenheit d er Ge-
genstiinde ankom m t, deren Erkennt.
nis veısc h ie d e n e r P rinzipien bedarf,
so werden d ie e n te r e n zur theoreti.-
sc h e n P h ilosop h ie (als N arurlehre)
geh ören , d ie a n d e m aber ganz a licin
d en z w eiten T eil, nam lich (als Sitten-
leh re ) d ie p rak tisch e P h ilosop h ie,
auım achen.
Alle techn isch-praktische R egeln
(d. i. d ie d er Kunst u n d G cschicklicb-
k.eit überhaupt, o d e r auch der IO.ug-
h eit, als e in er G cschicklichk.eit au f
M en sch en u n d ih ren W îllen E^influB
zu h ab en ), s o f e m ih re P ^ n z ip ie n auf
Beg^riffen b e n ıh e n , m ü ^ n n u r als
Korollarien zur theoretischen Philoso-
p h ie g et^ alt werden. D en n sie betref-
19
lar açısından değisikilkelerin bölümlenişin­
de ve böylelikle felsefenin kendisinde de bü­
yük bir yanlış a n l ^ a egemen olmuş, çünkü
Doğa kavramlarına göre kılgısal olan Özgür­
lük kavramına göre kılgısal olanla bir sayıl­
mış, ve böylece bu adlandırmalar altında
kuramsal ve kılgısal felsefeler gibi bir bölüm­
leme yapılmıştır ki, bu yolla (her iki bölüm
de aynı türde ilkeler taşıyabileceği için) ger­
çekte hiçbirşey bölünmemiştir.
İstek yetisi olarak istenç dünyadaki birçok
doğa nedeninden biridir, yani kavramlara
göre etkin olan nedendir; ve bir istenç yo­
luyla olanaklı (ya da zorunlu) olarak tasa­
rımlanan herşeye kılgısal olarak olanaklı
(ya da zorunlu) denir ve bir etkinin fiziksel
olanağından ya da zorunluğundan ayırde-
dilir, çünkü bu etkinin nedeni nedenselliğe
kavramlar yoluyla belirlenmez (ama dirim-
siz özdek durum unda düzenek yoluyla, ve
hayvanlar durum unda içgüdü yoluyla belir­
lenir). — Burada kılgısal olan açısından is­
tencin nedenselliğine kural veren kavramın
bir doğa kavramı mı yoksa bir özgürlük kav­
ramı mı olduğu belirsiz kalır.
Ama bu son ayrım özseldir. Çünkü eğer
nedenselliği belirleyen kavram bir doğa
kavramı ise, o zaman ilkeler uygulaytmsaı.kıl-
gısaldır, ama eğer bir özgürlük kavramı ise,
o zaman bunlar ahlaksaı.kılgısald.iTİar, ve bir
us biliminin bölümlenişi bütünüyle bilgileri
değişik ilkelere gereksinen nesnelerin tür-
lülüğüne dayandığı için, o zaman birinciler
kuramsal felsefeye (doğa öğretisi olarak) ait
olacaklar, ama yalnızca ikinciler ikinci bölü­
mü, yani (töre öğretisi olarak) kılgısal felse­
feyi oluşturacaklardır.
Tüm uygulayımsal-kılgısal kurallar (e.d.
genel olarak sanat ve beceri kuralları, ya da
insanlar ve istençleri üzerinde etkili olmada
bir beceri olarak sağgörü), ilkeleri kavram­
lar üzerine dayandığı sürece, yalnızca ku­
ramsal felsefenin sonurguları sayılmalıdır­
lar. Çünkü ^ ^ ^ c a şeylerin doğa kavram-
20 YARG I YYETIS^İNİN EIELEŞTİRİSİ / KRITImKDER URmıs^KRAFT
laıına göre olanağını ilgilendirirler, ve bun­
lara yalnızca doğada karşılaşılacak araçlar
değil, ama istencin kendisi de (bir istek yeti­
si ve dolayısıyla bir doğa yetişi olarak) aittir,
ama ancak doğanın güdüleri yoluyla o kural­
lara uygun olarak belirlenebildiği ölçüde.
Gene de, bu tür kılgısal kurallara yasalar (ör­
neğin fizik.sel yasalar gibi) değil, ama yal­
nızca yönergeler denir, çünkü istenç yalnız­
ca doğa kavramı altında değil, ama özgürlük
kavramı altında da durur ki, bu sonuncusu
ile bağıntı içinde ilkelerine yasalar denir ve
yalnızca bu ilkeler, sonuçları ile birlikte, fel­
sefenin ikinci bölümünü, yani kılgısal bölü­
münü oluştururlar.
geometrinin problemlerinin çözümü
onun tikel bir bölümüne ait olmaktan nasıl
uzaksa, ya da alan ölçümü arı geometriden
ayrı olarak ve bütününde geometrinin ikin­
ci bir bölüm ü olarak kılgısal bir geometri
adını hak etmekten nasıl uzaksa, mekanik ya
da kimyasal deney ya da gözlem sanatı da
doğa öğretisinin kılgısal bir bölümü olmak­
tan en az eşit ölçüde uzak sayılmalıdır; son
olarak, ev yönetimi, tarım, ekonomi politik,
ilişki sanatı, beslenme kuralları, giderek ge­
nel mutluluk öğretisi, ya da mutluluk uğruna
eğilimleri denetleme ve yeğin heyecanlan ya­
tıştırma — tüm ü de kılgısal felsefe sayılmak­
tan ya da genel olarak felsefenin ikinci bölü­
münü oluşturmaktan eşit ölçüde uzaktırlar;
çünkü tüm ü de yalnızca beceriyi ilgilendi­
ren (ve dolayısıyla yalnızca uygulayımsal ola­
rak kılgısal olan) kurallar kapsarlar ve böyle-
ce nedenlerin ve etkilerin doğa-kavramları-
na göre olanaklı olan bir etki üretirler; ama
bu kavramlar kuramsal felsefeye ait olduk­
ları için, o yönergelerin altında onun (doğa
biliminin) ^ ^ ^ c a sonurgulan olarak durur­
lar ve öyleyse kılgısal denilen özel bir felse­
fede bir yer ileri süremezler. Buna karşı,
istencin doğadan belirlenme zemininin tam
dışlanması ile bütünüyle özgürlük kavramı
üzerine dayanan ahlaksal-kılgısal yönergeler
fe n n u r d ie M ögU chkeit d e r D in g e
n ach NaturbegriJfen, w ozu nicht
allein d ie M ittel, d ie in d e r N an ır
dazu anzutreffen sin d , .sondem Jdbst
der Wılle (als B e g e h m n g v , m ithin a lı
N a t u n ' e ^ o g e n ) g e h ö n . .sofem e r
durch T rieb fed em ele r N a n ır je n e n
R eg eln gem all b estim m t w erden
kann. D o c h h eiB en d e r g le ic h e n
prakıi,che R eg eln n icht G e,e ız e (et-
wa so w ie ph}'3:ischc). .sond em nur
V on ch riftcn: u n d zwar d a n ım , weil
d er W ıllc n ic h t blofi u n tc r d em
N a o ır b c g ^ ffc , s o n d c m au ch u n ter
d em F reih eiö b eg riffea teh t. in Bezie-
h u n g a u f w e lc h e n d ie P ıin zip ien
des.,clbcn Gc.sotzc h ciflcn , u n d , m it
ihrcn F olgcru ngcn, d e n zw eitcn Tcil
d er Philo.sophie, niim lich d en prakıi-
sch cn , alicin ausm achen.
S o w enig also die A uflösung der
P roblem e der rc in c n G c o m c a ic zu
c in cm bc.sondcren Teile d e n e lb c n
g e h ö n . o d er die F eldm eSk um t d en
N a m cn c in e r p ıa k tisch cn G com ct-
rie. zum U n tc n c h ic d c v o n d er rei-
n c n . ala e in zw citer Tcil d er G co-
m ctric übcrhaup t v c r d ie n t ı o und
n o c h w cnigcr, d arf d ic m e c ^ ^ ^ h e
ö d e r ch c m isc h c Ku.mt d er Experi-
m en te o d er d er B eo b a c h tu n g e n tür
e in cn p rak tisch cn Tcil d er Nanır-
leh re, e n d lich d ie Hauo- Land-Staat>-
wi^K haft, die K um t d es U m ganges,
d ie V on ch rift d er D iâtetik, ,e lb ıt
nicht d ie a llg em ein e Q ückseUgkeit>-
leh re, sogar nicht einm al d ie Bezii.h-
m u n g der N e ig u n g e n u n d Ban-
d igung der Affekten zum B e h u f der
lctzteren . zu r p n k tis c h e n Philoao-
p h ie gezahlt w erd en , o d er d ie lett-
tercn w o h l gar d e n z w d te n Tcil der
Philo.sophic übcrhaup t ausm achen;
w eil sie insgesam t n u r R e g d n der
G esch ick lich k eit, d ie m ithin nur
technisch-p^^d.soh a n d , en th alten ,
u m c in e 'Wirkung hen-orzu bringen.
d ie n a ch N a tu rb eg riffen der U n a -
c h e n u n d W irkungen m ö g lic h ist.
w clch c, da sie zur th co rctisch cn
Philo.sophie g e h o r e n , j e n e n Vor-
schriften als blofien K orollarien aus
d e n d b e n (d e r N aturw iıısenschafı)
un terw o rfen ıin d , u n d a lıo kcinc
Stcllc in e in cr be.sondcren Philoso-
p h ie , d ic praktische g c n a n n t, ver-
la n g c n k o n n en . D a g c g c n m a ch cn
die m oralisch-prakıischen V on ch rif-
ten , d ie sich ^ ^ a lic h a u f d em F m -
heitsbegriffe, m it völliger A u uchlie-
S u n g der B esıim m u n g sg rü n d e d e s
 I G ttŞ 21
W Ulens :a.ua d er N atur. grü n d en , bütünüyle tikel bir yönergeler türü oluştu­
e in e gan:ı b e s o n d e r e von Vor-
•ch riften aus: w elch e auch, g leich
rurlar ki, bunlara, tıpkı doğanın boyun eğ­
d e n ^ g e l n , w elch en d ie N anır ge- diği kurallar gibi, yalnızca yasalar denir, ama
horcht, schlechthin ^(;e..,tze heillen,
onlar gibi duyulur koşullar üzerine değil,
aber nicht, wie d i ^ , au f sin nlichen
S e d in g u n g e n , s o n d e m au f ein em duyulurüstü bir ilke üzerine dayanırlar, ve
û b ersin n lich en Prinzip b e n ıh e n , buna göre felsefenin kuramsal bölüm ünün
u n d , n eb en dem theore^ti.schen Trile
der P h il^ o p h ie , für S ch g a n i alicin,
yanısıra yalnızca kendileri için kılgısal felsefe
e in en an.deren Teil, unter dem Na­ adı altında bir başka bölüm isterler.
m en d er p^ralı:ti.ochen P h ilosop h ie, Buradan görüldüğü gibi, kılgısal yönerge­
ford em .
M an ııiehet hieraua, daB ein
lerin felsefe tarafından verilen bir toplamı­
In b egriff p ıaktischer Vorachriften, nın felsefenin kuramsal bölüm ile karşıtlık
w elch e d ie P h ilosop h ie gibt, nicht
içindeki tikel bir bölüm ünü oluşturmasının
e in e n b e so n d e r e n , d em th eoreti-
ıc h e n zur & i u g ^ t t t e n , Teil der- nedeni bu yönergelerin kılgısal olmaları de­
ıe lb e n d anım ausm ach e, weil ile ğildir; çünkü, ilkeleri (uygulayımsal-kılgısal
p ^ ^ tis c h iln d ; d e n n d.ıs k ö n n te n
ile sein, w en n ihre Prinzipien g leich
kurallar olarak) bütünüyle doğanın kuram­
g ^ u lic h aus d er th eo retisch en Er- sal bilgisinden türetilmiş olsalardı bile kıl­
k enntnis d er N an ır h ergen om m en gısal olabilirlerdi; tersine, bu yönergelerin
waren (al, technisch-praktisohe
geln ); so n d e m , w eil u n d w e n n ih r
ilkesi her zaman duyusal olarak koşullu olan
P ıiıu ip gar n ic h t vom N an ırbe- doğa kavramından ödünç alınmadığı için,
griffe, d er je d e r z e itiln n lich b ed in gt
dolayısıyla özgürlük kavTamını biçimsel yasa­
ist. en tleh n t ist, m ithin au f dem
û b e r sin n iic h e n , welches der Frci- lar yoluyla yalnızca kendisi bilinebilir kılan
b e iu b e g r iff alicin durch fo n n a le duyulurüstü üzerine dayandığı için [söz ko­
G esctze kennb ar m acht, b e n ıh t,
u n d ile also moralisch-pralc.tisch,
nusu tikel bölüm oluşturulabilir]. Bu yöner­
d. i. n ich t bloB V oıııchriften u n d ^ - geler öyleyse ahlaksal-kılgısaldırlar, e.d. salt
g e ln in d ie sc r o d e r j e n e r A b ilcht, şu ya da bu bakımdan yönergeler ve kurallar
s o n d e m , o h n e v o r g e h e n d e s Bezug-
n eh m u n g auf Zw ecke u n d Absich-
değildirler, ama ereklere ve amaçlara ön bir
ten, ^ ^ o e iln d . gönderme olmaksızın yasalardırlar.

II n
Vom G eb iete d er P hilosoph ie
überlıaupt
Genel Olarak Felsefenin Alanı Üzerine
S o weit Begriffe a priori ih re Anwen» Apriori kavTamların uygulamaları ne denli
d un g h.ıben, so weit rcicht d er Ge*
brauch unseres Erkenntn.iS\"ermö-
genişse, ilkelere göre bilme yetimizin kulla­
gen s n ach P riıuipien , u n d m it ihm nımı ve onunla birlikte felsefe de o denli ge­
d ie Philosophie.
D er Inbegriff a ller Gegen^sdnde
niştir.
aber, w orau fjen e bezogen Ama o kavramların ilgili oldukları tüm
w erden, u n d , w o m öglich , e in Er» nesnelerin toplamı, olanaklı olduğu yerde
k enntnis d e n c lb e n z u s u n d e zu
bringen, k;ın.n, nach d e n -e n c h ie d e -
onların bir bilgisini ortaya çıkarabilmek için,
nen Z u lin glich k eit o d er U n zu lin g - yetimizin bu bakımdan yeterliğine ya da ye­
lichkeit unserer V erm ögen zu dieser
A bilcht, e in geteilt w erden.
tersizliğine göre bölümlenebilir.
B egriffe, ııofem ile a u f G egen- KavTamların, nesneler ile bağıntılı olduk­
ıt:inde b c z o g e n w erden. un:ınge 5e- ları ölçüde, bu nesnelerin bir bilgisinin ola­
h e n , ob ein E rk en n u ıis d e n c lb e n
m öglich sei o d e r n ich t, h a b e n ih r
naklı olup olmadığına bakılmaksızın kendi
Feld, w elches bloll n ach dem V eıhalt- bölgeleri vardır ki, yalnızca nesnelerinin ge­
22 YARGI ^YETİŞİRİNİN ELEŞŞTİRİSİ/ ^KRITIKDER URTFILS^KRAFT
nel olarak bilme yetimiz ile taşıdığı ilişkiye
göre belirlenir. — Bu bölgenin orada bizim
için bilginin olanaklıolduğu bölümü bu kav­
ramlar ve gerekli bilme yetisi için bir toprak­
tır (tenitorium). Toprağın bunların orada ya-
samacı oldukları bölümü bu kavramların ve
onlara uygun bilme yetisinin egemenlik ala­
nıdır (ditio). Deneyim kavramları öyleyse
topraklarını hiç kuşkusuz tüm duyu nesne­
lerinin toplamı olarak doğada bulurlar; bir
egemenlik alanları değil, ama yalnızca yer­
leşim alanları (domicilium) vardır; çünkü ya­
sal olarak üretilmelerine karşın yasamacı de­
ğildirler, ama Üzerlerinde temellendirilen
kurallar görgül ve dolayısıyla olumsaldır.
Bütünbilme yoûmirin biri doğa kavramla-
ve öteki özgürlük kavramına ait olmak
üzere iki egemenlik alanı vardır; çünkü
yoluyla da apriori yasamacıdır. Buna uygun
olarak, felsefe de kuramsal ve kılgısal olarak
bölünür. Ama üzerinde egemenlik alanının
kurulduğu ve yasamasının uygulandığı toprak
her zaman yalnızca tüm olanaklı deneyimin
nesnelerinin toplamıdır, yeter ki bunlar salt
görüngülerden başka birşey olarak alınma­
sınlar; yoksa bu nesneler açısından anlağın
herhangi bir yasaması düşünülemez.
Doğa kavramları yoluyla yasama anlak
yoluyla olur ve kuramsaldır. Özgürlük kav­
ramı yoluyla yasama us yoluyla olur ve salt
kılgısaldır. Us ancak kılgısal olanda yasama­
cı olabilir; kuramsal bilgi (doğanın) açısın­
dan, ancak (anlak aracılığıyla yasa ile tanış­
mış olarak) verili yasalardan tasımlar yo­
luyla her zaman ancak doğada durup kalan
vargılar çıkarabilir. Ama öte yandan kural­
ların kılgısal oldukları yerde us bu yüzden
hemen yasamacı değildir, çünkü bunlar
uygulayımsal-kılgısal da olabilirler.
Öyleyse anlak ve us bir ve aynı deneyim
toprağında birbirlerine zarar vermeksizin
iki ayrı yasama uygularlar. Çünkü doğa kav­
ramı özgürlük kavramı yoluyla yasamayı an­
cak özgürlük kavramının doğa üzerindeki
n i 5C , das ih r Objek.t zu unserem
ErkcnntniS\'Crmögen ü b e ıh a u p t hat.
besıim m i wird. — D erTeU die,ıes Fel-
des, w o ıin fü r uns Erkennüıis m öglich
ist. ist ein B o d en (tem to riu m ) für die-
oc Begıİffe u n d ^as <dazu eıforderliche
E rk en n ^ ^ rcrm ö g en . D er Teil d es Bo-
dens, w o r^ rfdiese gesetz.gebend sind,
ist das G eb iet (d iıio ) dieser B eg^ ffe
u n d d er ih n e n zu steh en d en Erkennt-
^ ^ ım ö g e n . haben
also zwar ihrcn B o d en in d er Natuı;
als d em Inbeg^riffe aller G egenstiınde
d er Sin n e, aber k.ein G cbiet (a o n d em
nur İhren A ufenthalt, d om iciliu m );
weil sie zwar g esetzlich erzeugt wer-
d e n , aber n ic h t gesetzg eb en d sind,
aondern d ie au f sie g eg rü n d eten Re-
g e ln empiI'l5ch, m ithin zufallig, sind.
U n serg esa m tes Erkenntnisvermc>
g e n hat zwei G cb iete, der Nanır-
b eg riffe, u n d das d e s F reih eitsb e-
griffs; d e n n durch b e id e ist e s a p ıio ri
g e setz g e b e n d . D ie P h ilo so p h ie teilt
sich n u n a u c h , d icsem gem aB , in die
ıheore^ıi.,clıe u n d d ie pıak^rche. Aber
der B o d en , a u f w elch em ih r G cb iet
eni.chtet, und ihre ^^K tz.gebung a w -
g^eühtwird, ist im m er d o ch nur d er In-
begriff d er G e g e n s tin d e aller m ög-
lic h e n E r fa h m n g , s o fe m sie fiir
nichts m ehr als bloBe E nc:heinungen
g en o m m en w erden; d e n n o h n e d a s
würde kcine G csctzgeb u n g d es V e r
s^ ^ d e s in A n se h u n g d e ^ l b e n g e-
dacht w erden k önn en .
D ie G esetzgebu ng du rch Nanııbe--
griffe g esch ieh i durch d en Verst:ınd,
und ist theoreıisch. D ie ^ ^ t z g e b u n g
durch den Freiheit:ılıeg^ff g esch ieh t
von d er V em u n ft. u n d ist bloB prak-
tisch. N u r alicin im Praktischen kann
d ie V e m u n ft g e s e tz g e b e n d sein; in
A b sehu ng d es theoreıischen Erkennt-
nis,ıes (d e r N an ır) kann sie n u r (als
gesetzkundig, v en n ittelst d es Vent:ın-
des) aus g e g e b e n e n Gcsetz.en durch
S ch lü 5C F o lg e n ın g e n z ie h e n , d ie
d o c h İm m er n u r b e i d er Natı.ır stehen
bleiben. U m g e k e h n aber, w o Rcgeln
pıakıisch sind, ist d ie V em u n ft nicht
darum so fo n g e ^ ^ ^ ^ ıd , weil sie auch
technisch-praktisch sein können.
Verstand u n d V e m u n ft h a b en also
zwci ve^rsc.hiedene G cse ttg e b u n g e n
a u fe in e m u nd d em selb en ^ o d e n d er
Erfuhrung. o h n e d:ıll e in e d er ande-
ren Eintr:ıg tun darf. D e n n ııo w enig
d e r Naturbeg^riff a u f d ie G esetz-
g e b u n g du rch d e n Freiheiısbeg^riff
 / GİRİŞ
EinfluJl hat, ebenıuovenig a ıö n diescr
d ie G esctzgeb u n g d er Katur. — D ie
M öglichkeit, das Z u ^ — m en b e ste h e n
beider G eııctzgebungen u n d d er ^d.azu
g e h o r ig e n V erm ogen in d e m se lb e n
Sub jekt ıic h w en.igstens o h n e Wider-
ııpruch zu d e n k e n , bew ies d ie Krlıik d er
r c in e n V ernun ft, in d e m sie d ie Ein-
wüı:fe daw ider du rch A ufdeckun g dcs
dialektischen S c h e in sin d e n ıe lb e n ver-
nichtete.
Aber, da8 d ie ıe ıw e i verschiedenen
G eb ie ıe, d ie sicb zwar nicht in ih rer
^ ^ ı z g e b u n g , aber d o c h in ih te n Wir-
k u n g en in d e r S in n en w elt unaufhör-
lic h c in sc h r in k e n , n ic h t e in a a u s m a
c h e n , k om m t daher: dall d e r Natur-
b ^ ^ f f zwar ıc in e G egenstiinde in der
A nıchauung, aber n icht al s D in ge an
ıich selbst, s o n d e m al s bloS e E^rschei-
n u n g en , d er F m h eit,l,egriff' d agegen
i n sein em O bjek te zwar e in D in g an
si.ch &e1bst_. aber n ich t in der Ansehau-
u n g vorstellig m ach en , m ithin keiner
""n b e id e n e in ıh e o ^ ^ e in e s E rkennı-
nis von se in e m O b jek ıe (u n d selbst
d em d e n k e n d e n S u b jek te) als D in g e
an s k h versehaf!en karın, w e lc h ö da.,.
Ü b ersin n lich e scin würde_. w ovon man
d ie Idee zwar d er M o g lich k eit al!er
j e n e r G egen sein d e der E rfahtung un-
terlegen muJl, sie selbst aber niem als
:ru cin em E r k e n n ^ ^ se e rh eb en u n d er*
w eiıem kann.
Es gibt also ein u n b eg n ,n z teı, aber
au ch u n z u g :in g lic h e s F eld für u n ser
ge^!allltes E rk en n tn isverm ögen , n im -
lic h das Feld d es Ü b eroin n lich en ,
worin wir k e in e n B od en fü r u n sfin d e n ,
also a u f d e m se lb e n w ed er für d ie
Veı:sı:andeo- n o c h Vernunftbegriffe ein
G eb ie t zum th e o re tisc h e n Erkenn^tnl,
h ab en k ö n n en ; ein F eld, v c ie h e s wir
zum. B e h u f d e ı th e o re tisc h e n
s o v o b l als praktischen Gebr::ıuchs der
V ernunft m it Ideen b esetzen m üsscn,
d e n e n wir :>her in B e z ieh u n g a u f d ie
G e s e tte au s d em F reih eit.ıbegriffe,
k e in e an d e r e als p rak tisch e Rc:alitiit
versch:ıfren k ö n n e n , w od u rch dem -
n a c h u n se r th e o re tisc h e s Erkenntnm
n ich t im m ind esten zu d em Ü b e n in n -
lic h e n erweitert wird.
Ob n u n zw:ır c in e u n ü b e n e h b :ır c
Kluft zw isch en d em G eb iete d e s Katur-
begriffs, als d em S in n lich en , u n d d em
G eb iete d e , F reih citıbegriffs, als dem
Ü b e n in n lic h e n , b efestigt ist, ı o d.ıll
von d em e m e r e n zum :ınderen (also
verm ittelst dea th e o re tisc h e n Ge-
23
yasamayı bozması denli etkileyebilir.— Her
iki yasamanın ve bunlara ait yetilerin aynı
öznede birlikte bulunuşlarının en azından
çelişki olmaksızın düşünülmesi olanağını
An Usun Eleştirisi tanıtlamış, çünkü buna
yönelik karşıçıkısları onlardaki eytisimsel
görünüşü ortaya sererek yok etmiştir.
Ama birbirlerini yasamalannda olmasa
da duyulur dünyadaki etkilerinde sürekli
olarak sınırlamakta olan bu iki ayrı ege­
menlik alanının tek bir alan oluşturmama­
ları suna bağlıdır: Doğa kavramı nesnele­
rini kendilerinde şeyler olarak değil ama
salt görüngüler olarak sezgide tasanmlar-
ken, buna karsı özgürlük kavramı nesne­
sinde bir kendinde şeyi tasarımlasa da, bu­
nu sezgide yapmaz; öyleyse ikisinden hiç
biri nesnesinin (ve giderek düşünen özne­
nin bile) kendinde şey olarak kuramsal bir
bilgisini sağlayamaz; bu sonuncusu duyu-
lurüstü birşey olacaktır ki, ideasının tüm o
deneyim nesnelerinin olanağının temeli
yapılmasının zorunlu olmasına karsın,
kendisi hiçbir zaman bir bilgiye yükselti-
lemez ve genişletilemez.
Öyleyse bütün bilme yetimiz için sınırsız,
ama ayrıca erişilemez bir bölge, yani duyu-
lurüstünün bölgesi vardır ki. orada kendi­
miz için hiçbir toprak bulamayız ve öyleyse
onda ne anlak ne de us kavramları için ku­
ramsal bilgiye doğru b ir alanımız vardır —
bir bölge ki, onu hiç kuşkusuz usun kuram­
sal olduğu gibi kılgısal kullanımı uğruna
da idealar ile donatmalıyız, ama bunlara
özgürlük kavramından doğan yasalar ile
bağıntı içinde kılgısal olgusallıktan başka
hiçbir olgusallık sağlayamayız, ki bununla
kuramsal bilgimizduyuluriistüne doğru en
küçük bir biçimde genişlemiş olmaz.
Şimdi, duyulurun alanı olarak doğa kav­
ramının alanı ve duyulurüstünün alanı ola­
rak özgürlük kavramının alanı arasında
ölçüsüz bir uçurum saptanmış olsa da —
öyle ki birinciden ikinciye (öyleyse usun ku­
24 YARGI ^YETİSİNİN E Illg T İR İS İ / ^KRITIKDER. IR T E IL SK ^er
ramsa] kullanımı aracılığıyla) hiçbir geçiş
olanaklı değildir, sanki iki dünya imişler ve
birincisi ikinci üzerinde hiçbir etkide bulu­
namazmış gibi—, gene de ikincinin birinci
üzerinde bir etkisinin olması gerekir, yani öz­
gürlük kavramının kendi yasaları tarafından
saptanan ereği duyulur^ünyada edimsel
kılması gerekir; ve buna göre doğa öyle bir
yolda düşünülmelidir ki, biçiminin yasaya uy­
gunluğu en azından onda özgürlük yasala­
rına göre ortaya çıkarılacak ereklerin olanağı
ile bağdaşmalıdır. — ^ ^ e ^ gene de doğanın
temelinde yatan duyulurüstü ile özgürlük ka,,_
ramının kılgısal olarak kapsadığı duyulur-
üstü arasında bir birlik zemini olmalıdır ki,
bunun kavramı, gerçi onun ne kuramsal ne
de kılgısal bir bilgisine ulaşmasa ve dolayısıy­
la kendine özgü bir egemenlik alanı olmasa
da, gene de birinin ilkelerine göre düşünme
yolundan ötekinin ilkelerine göre düşünme
yoluna geçişi olanaklı kılar.
III
Felsefenin İki Bölümünü Bir Bütüne
Birlestinııenin Bir Aracı Olarak
Yargı Yetisinin Eleştirisi
Bilme yetilerinin a priori sağlayabilecekleri
açısından Eleştirisinin aslında nesneler açı­
sından hiçbir yetkesi yoktur; çünkü bir öğreti
değildir, ama yalnıza bu yetilerin durum una
göre onlar aracılığıyla bir öğretinin olanaklı
olup olmadığını ve nasıl olanaklı olduğunu
araştırması gerekir. Bölgesi onları haklılık
sınırları içinde tutabilmek için onların tüm
boş savlarına dek uzanır. Ama felsefenin bö­
lümlenişine giremeyen şey gene de bir ana
bölüm olarak bütününde arı bilme yetisinin
eleştirisi içine girebilir, ama ancak kendi baş­
larına kuramsal ya da kılgısal kullanım için
uygun olmayan ilkeler kapsıyorsa.
Tüm a p o r i kuramsal bilginin zeminini
kapsayan doğa kavramları anlağın yasaması
üzerine dayanırlar. — Tüm duyusal olarak
b rau ch s der V e m u n ft) k ein Ü ber-
g a n g m ö g lich ist, glcich alı o b e s 5 0
viel v e n c h ic d c n c V k ltcn waJ"Cn, de­
ren c n t c a u f d ic zw eite k e in c n Ein-
fluÛ h a ben kann: 5 0 soll d o ch d iesc
a u f j e n e e in e n EinfluJl h ab en , n im -
lic h d er Freih citııbegrilf 5 0 U d e n
durch s c in c G c se ttc a u fg c g eb en cn
Zwcck. in d er S in n c n w elt v irk licb
^ c h e n ; und die Naturm uG fo lg lich
aucb 5 0 g^cdacht w crdcn k ö n n cn ,
d ie G esetzm alligkeit ihrer Form
v e n ip te n s z u r M öglichkeit d e r in ihr
:r;u b e w ir k c n d e n Zw cckc nach Frei-
h c iu g e sc tz cn z u u m m c n s d m m e . —
Alsa mufi e s d och c in c n G ıund der
Eink,it dcs Ü b ersin n lich en , v c lc h e s
der N atur zum G n ın d c lic g t, m it
dem was der F rcihcitııbegriff p r u -
ıisch cn^thil.t, g e b e n , w ovon der Be-
g^riff, w enn er glcich wcdcr theore-
n o c h praktisch zu e in e m Er.
kenntnissc d^csselben gclangt, m ithin
k ein c ig e n tü m lic h e s G cb ie t hat,
den n o ch d e n Ü b erg a n g v o n d er Don.
k un gıart nac;ı d e n Prinzipien der
ein en , zu der nach Prinzipien der an-
deren, m öglich m a ch t
III
V on der Kritik der Un^cilskr:ıft, als
e in em V erbindungsm ittel der zwei
Tcile d er P hilo so p h ie w e in em
^ ^ uen
D ie Kritik der ErkenntnÜsvermögen
in A n seh u n g desscn , was sie a priori
leisten k ö n n en , h at c ig e n d ic h kein
G eb iet in A n se h u n g der O bjckte;
w eil ile k e in e D oktrin ist, s a n d e m
nur, o b und wie, nach der Bev.andt-
nis, d ie e s m it u n se r e n V erm ögcn
hat, c in e Doktrin durch sie m öglich
ıe i, zu u n te n u c h c n hat. 1hr Feld
e n trc c k t sich a u f aile Anm::illungen
derselb en , u m sie in d ie G rcnzen
ihrer Recbtm aBigkeit z u setten . \Vas
aber n icbt in d ie E intcilung d er Phi-
lo so p h ie k o m m e n k ann , das kann
d o c h , als c in H auptteil, in d ie Kritik
d e s r ein en E rk en n tn isv erm ö g en s
überhaupt k o m m en , w enn es n im -
lic b Prinzipien e n t ıa lı, d ie für sich
weder zum theorc^t:ischen n o c h p ^ ^
ıischen G cb rau ch e tauglicb sind.
D ie N aturbegriffe, w d c h e den
G n ın d zu allem th e o re tisc b e n Er-
kenntnis a p rio ri en th alten , b e ıu h e -
FI^NUITUNG / G İRİŞ
ten au f d e r ^ ^ K ız g e b u n g d es Ver-
standes. — D er Freiheitsbeg^riffj der
d e n G m nd zu ailen sinnlich-unbeding-
ten praktischen V o n ch rifte n a p ıio ıi
e n th ie lt. b e r u h e te a u f d e r G ese a -
ge b u n g der V em unft. ^ d d e V erm ögen
also h a b e n , aufler d em , daÛ sie der
lo g isc h e n Form n ach au f Prinzipien,
w elch en U rsprungs sie auch scin mö-
g e n , angewandt w e ıd e n können, über-
d em n o c h j e d e s ıe in e e ig e n e G esea -
ge b u n g d em lnholte n ach , ü b er d ie es
k e in e andere (a priori) gibt, u n d die
daher die E in ıeilu n g der P hilosoph ie in
d ie theore^rische u n d praktische recht-
fertigt.
A llein in d er Fam.ilie d er ob ercn
ErkenntniS\'CrmÖgen g ibt es d o c h n o ch
c in M ittelglied zw ischen d em V en tan d e
und der V e m u ^ t D i ^ s ist die
'Jtraft, v on w elch er m an U n a c h e hat,
nach der A n alogie zu verm uten, d.a.B !Iİe
e b e n so w o h l, w en n gleic h n ic h t eine
e ig en e G esetzgebung, d o ch cin ihr eige-
n e ı P ıin zip n ach G e s c a e n zu suchen,
aile^nfalls ein bloÛ subjeknves a p ıio r i, in
sich e n th a h e n dürfte; w elches, w en n
ihm g le ic h k ein Feld der G egen stin d e
als scin G cb iet z u stin d e , d o c h irgend-
e in e n B o d en h ab en k ann , u n d c in e
g e w iu e B csch.:ıffenheit d eııselb en , wo-
für gerade n u r dieııes Prinzip g d t e n d
sein m öchte.
H ierzu k om m t aber n o c h (nach d er
A nalogie zu urtcilen ) cin n e u e r G n ın d ,
d ie U neilskraft m it ein er andercn Ord-
n u n g unsercr Vorstellungskrafte in
V e r k n ü p fın g zu b r in g e n , w elche von
n o c h groû erer \V ıch tigkeit zu sein
scheinı, als d ie d er Verwandt>ch3ft m it
d er F ^ n ilie d e r E r k en n tn isveım ögen .
D en n aile Seelem 'C rm ögen, o d er Falı.ig-
k e ite n , k ö n n e n au f d ie drei zurückge-
f iih n w erd en , w d c h e ısich nicht f e m e r
aus e in em g e m ein sch a ftlich en G n ın d e
ableiten l^.wen: das Z rlıenntnuuer^^^,
d:ıs Gefii.hJ ıur und U nlw t, und das
rermögm. • Für d:u Erkennt-
• Es ist ^von Nu aen; ru B^^tfen, -n k b e
ma.n ah Pnrimipim bnıudıt,
Unadıe bat zu ^ ^ u te n , da8 ıie mit dem
reiD.en Erkenn^^^ımögen. a priori in Vu-
wa.ndodıaft »teben, dieser ^Beı.iebung ^wegen,
eine ^^^enden.&le Denni.inticm "Wnucben:
^ ^ ^ cb durcb reine Kategorieıı, diese
sdıcm den. Untenchied d e TOk^^den.
B^^A anderen binrıe.i.cben.d angeben.
Man fdgt bierin dem ^Ba,piel des Matbeind-
ken, der di.e empimcben. Dam ^mer
unbeı^tim.mt und nur ibr Va-biltrı.is in der
25
koşulsuz a ^ronkılgısal yönergelerin zemi­
nini kapsayan özgürlük kavramı usun yasa­
ması üzerine dayanır. Öyleyse her iki yeti­
nin de mantıksal biçime göre kökenleri ne
olursa olsun ilkelere uygulanabilmenin
dışında, bir de içeriğe göre kendi yasama­
ları vardır ki, üzerinde hiçbir başka (a
priori) yasama olmadığı için, felsefenin ku­
ramsal ve kılgısal felsefe olarak bölümleni­
şini aklar.
Ama üst bilme yetileri ailesinde anlak ve
us arasında bir orta terim vardır. Bu yargı
yetistöir ki, onun, andınmla uyum içinde,
pekala kendi içinde kendine özgü bir ya­
samayı olmasa da, yasaların ona göre ara­
nacakları ve her durumda salt apriori öz­
nel olan kendine özgü bir ilke kapsıyor ola­
bileceğini tahmin etmek için nedenimiz
vardır; bu ilkenin, gerçi onun için kendi
egemenlik alanı olarak hiçbir nesneler
bölgesi bulunmasa bile, gene de herhangi
bir toprağı olabilir ve bu onun için tam
olarak yalnızca bu ilkenin geçerli olabildi­
ği belli bir yapı taşıyabilir.
Ama dahası (andınm a göre yargılar­
sak), burada yargı yetisini tasarım yetileri­
mizin bir başka düzeni ile bağıntı içine
getirmek için yeni bir zemin vardır ki,
önem i bilme yetileri ailesi ile akrabalığın
önem inden de büyük görünür. Çünkü
ruhun tüm yetileri ya da yetenekleri üçe
indirgenebilir ki, daha öte ortak bir ze­
m inden türetilmeye izin vermezler: Bilme
yetisi, haz ve hazsızlık duygusu, ve istek yetisi.*
Bilme yetisi için yalnızca anlak yasamacıdır,
•Eğer ilkeler olarak kullanılan k av ram lar
a ^ ^ ' a n bilme yetisi ile akrabalık içinde d u rd u k la rı
tahmin etmek için nedenimiz v a ^ , bu bağıntı nede­
niyle, onlar için askınsal bir tanun, es deyine a n ka­
tegoriler yoluyla bir tanun aramak y.ırarlıdır, yeter ki
bu kategoriler önümüzde y.ıtan kavramın başkala­
rından ayrımını kendi baslarına yeterli olarak vere­
bilsinler. Burada probleminin görgül verilerini beliniz
bırakan ve yalnızca bunların an biresimleri içindeki
26 YARGI ^YETİS^İNİN^ELEŞTİRİSİ/
eğer bu yeti (istek yetisi ile karıştırılmak­
sam kendi için görüldüğünde olması ge­
rektiği gibi) bir kuramsal bilme yetisi olarak
doğa ile bağıntı içine getirilecek olursa;
çünkü bizim için aslında arı anlak-kavram-
ları olan a priori doğa kavramları yoluyla
yasalar vermek yalnızca (görüngü olarak)
doğa açısından olanaklıdır. — Özgürlük
kavramına göre bir üst yeti olarak istek ye­
tisi için yalnızca us (ki bu kavTam yalnızca
onda yer alır) a priori yasamacıdır. —
Şimdi, bilme ve istek yetileri arasında haz
duygusu kapsanır, tıpkı anlak ve us ara­
sında yargı yetisinin kapsanması gibi. Öy­
leyse en azından geçici olarak kabul edile­
bilir ki, yargı yetisi de benzer olarak kendi
için bir apriori ilke kapsar; ve, istek yetisi ile
zorunlu olarak haz ya da hazsızlık bağlı
olduğu için (ister alt istekler durum unda
olduğu gibi bu ilkeyi önceleyerek, isterse
üst istekler durum unda olduğu gibi istek
ahlaksal yasa yoluyla belirlendiğinde onu
ilişkilerini a n aritmetiğin kavramlan altına getiren ve
böylece çözümü evrensellestiren matematikçinin ör­
neği izliyoruz. - Benzer bir işlemden (Kılgısal Usun
Eleştirisi, s. 16 [23]) ötürü bana bir suçlama yöneltil­
miş ve istek yetisinin 'kendi tasanmlan yoluyla bu tasa-
nmlann nemelmnin edimselliğinin nedeni olma yetisi' ola­
rak tanımı yerilmiştir; çünkü istekler gene de salt dilek­
ler olabilirler ve nesnelerinin yalnızca bunlar yoluyla
üretilemeyeceğini herkes kabul eder. — Ama bunun
tanıtladığı tek şey insanda onu kendi kendisi ile çeliş­
ki içine düşüren isteklerin olduğudur, çünkü burada
nesnenin yalnızca tasarımı yoluyla üretimi için ça­
balamaktadır ki, bundan hiçbir sonuç bekleyemez,
çünkü nesneyi (dolaylı olarak) ortaya çıkanlabilmek
için o tasanın tarafından belirlenmeleri zorunlu olan
mekanik güçlerinin (eğer psikolojik olmayanları
böyle adlandınrabilirsem) ya yeteniz olduklarının, ya
da bütünüyle olanaksız bineye, örneğin olmuş olanı
olma^mu kılmaya ( O mihi praeteritos, vb) ya da beklen­
tinin dayançsızlığında istenen kıpıya dek sürecek
zaman aralığını yok etmeye yöneldiklerinin bilincin­
dedir. — Gerçi böyle düşlemsel isteklerde tasarım­
larımızın nesnelerinin ne^rni olmak için yetenizlik-
lerinin (ya da giderek uygunsuzluklarının) bilincinde
IMTBLl^KRAF!'
n isv erm o g en ist a llein d er V cn ta n d gc-
ıc tz g c b c n d , w cn n je n e s (w:ic es auch
g e sch eh en mu.B, w cnn es für si.ch, o h n c
V e ^ ^ ^ h u n g m it d em Bcgchrungsver*
m ö g en , bctr.ıch tet vrird) als V crm ogcn
ein es therıretûcken Erkenntnisses
d ie N an ır b e z o g e n w ird, in A n seh u n g
d e r e n alicin (als E rsch cin u n g ) e s uns
m ö g lic h ist, d u rch N a tu rb eg riffe a
priori, w clchc eig cn tlich reinc V crstın-
dcsbcgriffc sind, ^ x a c zu g e b e n . —
Für das B cgch ru n g sv crm o g cn , als cin
obcrcs V crm ogcn n acb d em Frciheiu.-
b cg riffe, ist alicin d ic V c m u n ft (in der
alicin dicscr B cgriff statthat) a priori
g e sc tz g c b c n d . — N u n ist z w isch cn
d em Erk.cnntni&- u n d d em B c g c h -
rungsvcrm ogcn d.ıs ^ ^ fth l der Lust,
vric zvrisc.hcn dem V c n ta n d c u n d der
Vernunft dic Uneils^kr.ıft, cn th altcn . Es
ist also w cn ig stcn s vorlaufig zu vcrmu-
tcn , daB d ic U rtcilskraft e b e n so w ohl
für si.eh e in Prinzip a priori c n th a lte ,
u n d , da m it dem B cgchrungsverm ogen
n o tw c n d ig Lust o d e r U n lu st verbun-
d e n ist (e s sci daB s ic , w ie b e im un-
tcrcn , vor dem P ıin z ip d e s s e lb e n vor-
h c r g c b e , oder, vrie beim o b c r c n , nur
aus d er Bcsti.m m ung d e ^ l b e n durch
das mo^ralischc G csctz fo lg c ) , e b e n ^
reinıeıı denıelbc unter die
der reiııerı Arithmebk b^ıingt u.n.d ıi.cb dadurcb
die ^Au.Otaung denelbea \"tt:lllgmei.ncrı —
Ma.n baı au» ihnlicben Verfa.hrtn
(Kritderpnkt V.,S 16der^wrde)einmVcr-
wu.rf gıemacbt und die D^im&on des ^^eb-
ah dureb Jtirıt Vor-
lııUuncrn. Ursadtıe dtr ^
jttfnıdt diıtJtr VonııUuncrn zu geadelc wei.l
boSıe docb aucb ^ ^ ebnıngu
d e ııu seh d^och jeder bescbei.Mt, da.fi er
durcb dies^elberı. alleiıı ihr Objekt Dicbt her-
k^ 0D..De. — Dieseı abıer be^ ûet
weiter, ah da.fi es aucb ^^ebrmge:n im
M^ucbea gebe, ^odurcb dmıelbe mit .ıicb
im Vî^dersprucbe stebt in.dem er durcb
^sane V cn t^ ^ ^ aUtin ı u des
Objeka. hinWkt. vuı. der er d^oc:h Erfolg
^alerıicb be^wu.Btist, iıei.D.e
^Knfte icb diıe psy
cbol^^^erı so nenne:ı:ı soll). diıe d^cb ju ıe
werdu mûBtu. das
Objıekt (mi^m aıttelber) zu beWkea. eı::ıt-
^ ^ er Dicbt^^^licb si.nd, odergarauf
Unm^ücbes geben, l B. da.» ^^ebebene
^wıg«cb^eo zu macberı (O pr.ııetmtca,
ete.). oder im uageduldige:ı. Harrıen cli.ıe Z\ıd-
»cb^^ei.t bis z ^ ber^be:ıgewiınsebteıı A.ugeo-
blid. wmicbtea zu k^ uen. — Ob W
gleicb iD »olcbm pba.aasucbu ^^ebruıı.gerı
der U^rolangUcbkeit ^ e r e r Vonıdlungıen
(oder g u ihrer Unouııüchkot), UnaCı, i h =
EJ^METUNG I G İRİŞ
w ohl e in e n Ü b er g a n g vom r e in e n Er-
k en n tn isv erm ö g en . d. i. vom G cb iete
d er N a r u r b e g ıiffe zum G cb ie tc d es
F reih eiu b egriffs, b e d ir k e n w erde, als
ııie im lo g isc h e n G eb rau ch e d e n Ü ber-
^ rng vom V e r s^ n d e zur V em u n fı m ög-
lich m a c h t
W enn also g le ic h d.ie P h ilo s o p h ie
n u r in zw ei H :ıu p tteile, d ie th e o re ti-
ıc h e u n d d ie praktischc, c in g ete ilt wer-
d e n k.ann; w e n n g leic h allcs, was wir
vo n d e n e ig n e n P rinzipicn d er Urteils.-
kraft zu s:ıgen h ab en m ö ch te n , in ihr
zum th e o r e tisc h c n T eilc, d. i. dem
V em u n fter k e n n tn is n ach N a o ır b e g ıif
fen , gczah lt w erden müBte; so b esteh t
d o c h d ie k ritik d e r r e in e n Vernunft,
d ie allcs d ieses v or d er U n te r n e h m u n g
j e n e s System s, zum B e h u f d er M ög-
lich k eit d e ^ l b e n , ausm ach en m uB,
aus drci T eilen: d e r Kritik d es reinen
V ersu n d es, d er r e in e n U neU skraft und
der r cinen V em u n ft, w elche V crm ögen
d an ım rcin g e n a n n t w erden, weil sie a
p ıio ıi g e setz g e b e n d ııind.
27
izleyerek), yine kabul edilebilir ki, yargı
yetisi an biline yetisinden, doğa kavramları
alanından özgürlük kavramı alanına bir
geçişi sağlayacaktır, tıpki mantıksal kulla­
nımda anlaktan usa geçişi olanaklı kılması
gib.i-
Öyleyse felsefenin yalnızca iki ana bölü­
me, kuramsal ve kılgısal bölümlere ayrıla­
bilmesine karşın, ve yargı yetisinin kendi­
ne özgü ilkeleri üzerine söyleyebileceğimi­
zin tüm ünün onda kuramsal bölüme, e.d.
doğa kavramlarına göre us bilgisine ait sa­
yılmasının zorunlu olmasına karşın, gene
de tüm bunlara o dizgenin üstlenilmesin­
den önce onun olanağı uğruna karar ver­
mesi gereken arı usun eleştirisi üç bölüm­
den oluşur: Arı anlağın, arı yargı yetisinin,
ve arı usun eleştirisi — yetiler ki, onlara a
prioriyasamacı oldukları için arı deriz.

^Gıegeutinde zu ^ ^ ^ t O d ; so i.ıt d^d olsak bile, gene de nedenler olarak bağıntılan, ve

die Beziehung denelben ak Unache, m idin
d e Vontellung ihrer
dolayısıyla nednısellik^nin tasanmı, her bir dilekte
in jedem
WUnsc.lt endalten, und a.bdann kapsanır; ve bu ba$lıca eğer dilek bir heyecan, yani bir
ıichtbar, deser ei.n Affelt, Sr4- özlem ise açıkça görülebilirdir. Çünkü bunlar yüreği
arwt.lt, ısl Den.o d ^ cbdurch,da8
geni$letmeleri ve kasmalan ve böylece güçleri tüketme­
s e das Hen au sd ein a und machen und
so d e ^râfte roeh^fen, die ^Kr.\fte durch leri yoluyla bu güçlerin tasanmlar yoluyla yineleyerek
wit'derhdentich angesp^mt fe r ­ gergin m tulduklannı tanıılarlar, ama anlığı olanaksız­
den, aber diıs ^Gem.ût be.. der Rüci.ıicht auf die lık açısından sürekli olarak yine tükenmisliğe düşmeye
U^uıııcglicht.eit unauderlich in Er-
zurü^^^en
bırakırlar. Giderek büyük ve görülebildiği kadanyla
dieGıebete
um Ab^ra^dunggro8er undto-.i.el^en ^mieht, kaçınılmaz olan kötülüklerin uzaklaştırtması için
un^wmıei.dlicherÜbc!I, und t^mche a^berglaub- edilen dualar ve doğallıkla olanaksız olan amaçlara
ıche Mind zu Errei.chung n.acürlicher^weise un- erİ:$mek için b 0$inançlara dayalı birçok araç bile tasa-
mqJhchıer Z^weci.e, MwW.en die Ka^^usalbui*-
h^wıg der V cnc^^^en aufi^w Objet.te, d e ıo-
nm lann nesneleri ile taııdıklan nedensel bağıntılan
gar durch dasBewulfl^CM!İ.nihrerU^^^^ıchteit gösterirler ki, etkiyi üretme çabasının yetersizliğinin
zum Eflet.t der ^sırebuııg dazu Dicht bilinci tarafından hiçbir biçimde bir yana atılamazlar.
fan*. — a^ffin^^^r
— ^m a doğamızda bilinçli olarak b0$ isteklere doğru
Nacur der H^ang zu mit lsewuB^ısein İeeren ^
gdegt wı:xdu, das ist ei.rı.e aııdıro,. bu takıntının niçin bulunduğu insanbilimsel^rek-
pol^ogısch-{'1eal^ogische Frage. Es tcheinc daB, bilimsel bir sorudur. Öyle görünür ki, eğer yetileri­
scıllten MI' ı:ı.icht chen alı his \iV uns der Zu- mizin bir nesnenin üretilmesi için yeterliği konusunda
1:ânglichbe..t unseres V ^ m q J ^ zu Hervcrbrin-
^mg eines Objei.ts \^nschert bitten, zur Kraft- bir inanca edinmeden önce güçlerimizi uygulamaya
aıı^wsd^wıg bes^^mt ferden, dese gro8enteils belirlenmeme olsaydık, bu güçler büyük ölçüde kul­
un^enuat blei.Mn würde. DeDJı gem^inglich lanılmadan kalırlardı. Çünkü genellikle güçlerimizi
^enen \lıU uuere ^rtfte nur cbdurch ^alle:rent
ilkin onları deneyerek öğreniriz. dilekler duru­
karnen, cb8 W sie e n u c h a . Oies.t"Th^uscbung
in İm en W^imschen ist alıo nur d e Folge '\'00 mundaki bu aldanma öyleyse yalnızca doğamızdaki
einer ^wdılo^ıigeıı. />Jıa:dnungin t^u.mererNatur. iyiliksever bir düzenlemenin sonucudur.
28 YARGT }YETİSİNİNN ELEŞELEŞTİRİSİ I ^KRITIKDER
IV
Bira prioıi Yasama Yetisi Olarak Yargı Yetisi
Üzerine
Genel olarak yargı yetisi tikeli evrensel altın­
da kapsanıyor olarak düşünme yetisidir.
Eğer evrensel (kural, ilke, yasa) verili ise, o
zaman tikeli onun altına alan yargı yetisi
(üstelik, aşkınsal yargı yetisi olarak, o evren­
selin altına almanın yalnızca onlarla uyum
içinde olanaklı olduğu koşullan a priorixer-
se bile) belirleJicidir. Ama eğer yalnızca tikel
verili ise, ve onun için evrenseli bulması
gerekiyorsa, o zaman yargı yetisi salt derin-
düşün^endır.
Belirleyici yargı yetisi yalnızca [tikeli] an­
lağın verdiği evrensel aşkınsal yasalar altına
alır; yasa onun için a ^ ^ r i önceden be^^to,
ve öyleyse doğadaki tikeli evrenselin altına
alabilmek için kendi için bir yasa üzerine
düşünmesi gerekmez. Ama doğanın öylesi­
ne çoklu biçimleri Yardır ki, ve bir bakıma
evrensel aşkınsal doğa-kavramlannın an an­
lak tarafından a priori verili yasalar yoluyla
belirlenmemiş bırakılan öylesine çok değiş-
kisi vardır ki — çünkü bu yasalar yalnızca ge­
nelde (duyunun nesnesi olarak) bir doğa­
nın olanağını ilgilendirirler —, bunlar için
de yasalar olmalıdır; bunlar, görgül yasalar
olarak, bizim anlağımızın ayrımsamasına
göre olumsal olabilirler, ama gene de eğer
onlara yasalar denecekse (bir doğanın kav­
ramının gerektirdiği gibi), çoklunun birliği­
nin, bizim için bilinmese de, bir ilkesinden
ötürü zorunlu olarak görülmelidirler. —
Doğadaki tikelden evrensele yükselme yü­
kümlülüğü altındaki derin-düşünen yargı
yetisi bu nedenle deneyim den ödünç ala­
mayacağı bir ilkeye gereksinir, çünkü tüm
görgül ilkelerin benzer olarak görgül ama
daha yüksek ilkeler altındaki birliğini, ve
öyleyse bunların birbirleri arasındaki dizge­
sel altgüdümlerinin olanağını temellendir­
mesi gerekir. Böyle bir aşkınsal ilkeyi öyleyse
w
V on der Urteilskraft, als ein em
a prioıi g ^ a g e b e n d e n V erm ögen
U n eilsk ra ft ü b eıh a u p t ist das Ver­
m ö g en , das B esondere als enthalten
u n ter d em A llg em ein en zu denken.
İst das A llg em e in e (d ie Regel, das
P rin ıip . das G csctz) g e g e b e n , so ist
d ie U neilskraft, w elch e das B esonde-
rc d a nınter 5Ub 5Um i e n (auch, \ıı'enn
S:.e, alı ^transzendentale Urteilskraft, a
priori d ie B e d in g u n g e n angibt. wel-
ch en g e m ^ aJ.lein u n te r je n e m Allge-
m ein e n su b su m ie n v e r d e n kann)
İst aber nur das B esonde-
re g e g e b e n , wozu sie das A llgem eine
fin d en soll, s o ist d ie Urteils^kr.ıft bloB
D ie b e stim m e n d e U n eilsk raft
un ter a llg em ein en ^tr.ınsendent.ılen
G csetzen, d.ie d e r Verstand g ib u ist
nur subırumiercnd; das G o e o ist ihr
p ıio ri , ’o r g ezeich n et, u n d sie hat
also n ich t n ötig, für ııich .selbstauf cin
zu d e n k e n , um das B^rondere
in der N atur dem A llgem ein en unter-
o rd n en zu k ö n n en . Allein es si.nd so
m annigfaltige F o rm en d er Natur,
gleich&3.m so viele M o difikationen
d er a llg e m e in e n ^ tranuendentalen
N a ru rb eg ıiffe, d ie durch j e n e Ge-
ıea :e, w e lc h e d er r e in e V e n ta n d a
p ıio ri gibt, weil d ieselb en nur a u f d ie
M öglichkeit e in er N a o ır (als G egen-
ıı:ındes d er S in n e ) ü b eıh a u p t g eh en ,
u n b estim m t g e l^ M n w erden, d:ıB
d.ıfür d o c h au ch Gc.setze sc in mü*-
ıc n , d ie zwar, als em p irisch e, n:ıch
urntrtr V ersu.ndescinsicht zufüllig
ıe in m ö g en , die aber d o c h , w en n sie
G cıetze h e iB e n so lle n (\liİe es auch
d e r B eg^ ff e in er N arur er fo r d e n ) aus
einem , w cnn gleich uru unb ek annten ,
P ıin zip d er E in h e it d e s M ın nigfal-
tigen, :.Is n o tw endig a n g ^ h e n wer-
d e n m üssen. — D ie r e flek tieren d e
U neilskraft, d ie v o n dem B c so n d e m
in der Narur zum A llg e m e in e n au£
zu ste ig e n d i e O b lie g e n h e it hat, be-
d:ı.rf also e in e s Prinzips, w elches sie
nicht v o n der E rfa h n ın g e n tle h n e n
k.ınn, weil es e b e n d.ie E in h e it aller
empi^risc.henPriıu.ipien u n ter gleich-
falls e m p iıisc h e n , aber h ö h e r e n
Prinzipien, u n d also d ie M öglichkeit
d er system atischen U n te r o r d n u n g
d e n c lb e n unter ein:ındeı; b e g ıü n d e n
ıo ll. E in so lch es ^ transendentales
 I GİRİŞ 29

Prinzip kann alal,o d ie reO ekıierende derin-düşünen yargı yetisi yasa olarak kendi­
Urteliskraft !İch nur sclbst als ^Gesca
Keben, n icht a n d e ^ ^ ^ h e m e h m e n
ne ancak kendisi verebilir; onu başka bir yer­
(weil !İe sonst b esd m m en d e Urteil.,.. den alamaz (çünkü yoksa belirleyici yargı
kraft scin w ü rd e). n o c h der N atur
yetisi olacaktır), ne de onu doğaya dayatabi­
vonchreib en ; weil die ^Reflealon über
die C esette der Natur !İch nach der lir, çünkü doğa yasaları üzerine derin-düşün-
Nanır, und di^K si.ch nicht nach d en me kendini doğaya uyarlarken, doğa ise
B ed in gu n gen richtet, nach w elchen
wir e in e n in A n seh u n g dieser ganz
kendini koşullara uyarlamaz — koşullar ki,
z u fillig e n B c g ^ ff v o n ih r zu erwer- onun bunlar açısından bütünüyle olumsal
b en oachten .
olan bir kavramını onlara göre kazanmaya
N u n kann d ieses Prinzip kein
anden:s sein, als: d.3.8, da allgem eine çabalarız.
N atu rgesette ih ren G rund in unse- Şimdi bu ilke şundan başka birşey olamaz:
rem Verstande haben, d er sie der
Narur (obzwar nur n ach d em allge-
Evrensel doğa-yasaları zeminlerini onları
m ein en B eg ^ ffe v o n ih r als Narur) doğaya dayatan (ama yalnızca onun doğa
vorsehreibt, d ie b e s o n d e m , em pi- olarak evrensel kavramına göre) anlağımız­
rischen C esette in ^ ^ seh u n g desı,en,
was in ih n e n durch j e n e unb esdm m t da taşıdık.lan için, tikel, görgül yasalar, onlar­
g e le s e n ist, n ach e in er so lc h e n Ein- da bu evrensel yasalar tarafından belirlen­
h eit betrachtet w erd en m ü s x n , als
o b g leich falls c in Verstand (w enn-
memiş bırakılan şey açısından, öyle bir bir­
gleic h n ich t d er u n sr ig e) S e zum liğe göre irdelenm elidirler ki, sanki bir
B eh u fu ^ sercr E r k e n n ü ıi^ r m ö g e n , anlak (gerçi bizimki olmasa da) onları tikel
u m c in System d er Erfahrung nach
b e se n d e r cn N a r u r g ^ ^ a e n m oglich doğa yasalarına göre bir deneyim dizgesini
zu m achen, g e g e b e n hatte. N icht. als olanaklı kılmak üzere bilme yetilerimiz için
w en n au f d iese wirklich c in
s e lc h e r Verstand a n g e n o m m e n wer-
vermiştir. Sanki bu yolda edimsel olarak böy­
d e n müBte (d e n n es i.1 t nur die ref- le bir anlak varsayılmalıymış gibi değil (çün­
lek d eren d e Urteilsk.raft, d er diese kü bu ideânın belirlemek için değil, derin-
ld e e zum ^ ^ t t ip d ien t, zum ReOek-
deren, n ic h t zum B esdm m en); son-
düşünmek için ilke olarak hizmet ettiği şey
d e m dieses V erm ögen gibt S c h da- yalnızc;,a derin-düşünen yargı yetisidir); ter­
durch n u r selbst, u n d n ic h t der
sine, bu yeti bu yolla doğaya değil, ama yal­
Nanır, c in G esca.
Weil n u n d er B ^ ^ & v o n ein em nızca kendine bir yasa verir.
Objekt, ,o fe m e r zu g leich d e n Grund Şimdi, bir nesnenin kavramı aynı zamanda
der W ırklichkeit d ieses O bjekts ent-
h1ılt der Zutdı u n d d ie Ü b ereinsdm .
bu nesnenin edimselliğinin zeminini kapsa­
m ung e in e s D in g e s m it d erjen igen dığı sürece erek olduğu için, ve bir şeyin şey­
B e sch affen h eit d er D in g e , d ie nur
lerin ancak ereklere göre olanaklı olan ya­
nach Z w ecken m oglich isU die Zutdı-
der Form de....,lb en h eiB t pısı ile bağdaşmasına onun biçimi^nlıı erekselliği
ist das Prinzip d er Uneils^kr.ıft, in dendiği için, yargı yetisem ilkesi, genel olarak
A n se h u n g d er Form d er D in g e der
N atur unter e m p irisch en G esc tte n
görgül yasalar altında doğanın şeylerinin
ü b e r h a u p t, d ie der biçimi açısından, türlülüğü içindeki doğanın
Naıur in ihrer ^Mannigfaldgkeit. D. i. erekseUiğidir. Eş deyişle, doğa bu kavram yo­
d ie N a n ır wird d u r c h d ie se n B egriff
vorgestellt. a lso b c in V e^ rand d e n luyla öyle bir yolda tasarımlanır ki, sanki bir
G rund d er E in h e it d e s M a n n iııfalıi anlak onun görgül y a sa la rın türlülüğünün
g e n ihrcr em p irisch en C e se tte ent-
halte.
birliğinin zeminini kapsamaktadır.
D ie Z w eclunilligkeit d er Nanır Doğanın erekselliği öyleyse a priori tikel
iat also c in b eso n d e r e r B egriff a bir kavramdır ki, kökenini yalnızca derin-
priori, der led iglich in d er rcflekrie-
rcn d en Uneils^k.r.ıft se in e n Ursprung
düşünen yargı yetisinde taşır. Çünkü doğa
hat. D en n d e n N anırprodukten kann ürünlerine doğanın onlarda erekler ile
30 YARGI lYETıs^İNİN ^ELEŞTiRrsi / fKRITiKDER
bağıntısı gibi birşey yükleyemeyiz; ama bu
kavramı yalnızca o ürünler üzerine doğada
görüngülerin görgül yasalara göre verili
bağlantısı açısından düşünebilmek için kul­
lanırız. Bu kavram ayrıca kılgısal ereksellik-
ten de (insan sanatında ya da törelerde)
bütünüyle ayrıdır, gerçi hiç kuskusuz bu so­
nuncular ile bir andırıma göre düşünülüyor
olsa da.
v _
Doğanın Biçimsel Erekselliği İlkesi
Yargı Yetisinin Bir Askınsal İlkesidir
Bir aşkınsal ilke öyle bir ilkedir ki, şeylerin
ancak onun altında genel olarak bilgimizin
nesneleri olabilecekleri evrensel koşul
onun yoluyla a priori tasarımlanır. Buna kar­
sı, bir ilkeye eğer o ilke kavramları görgül
olarak verilmesi gereken nesnelerin yalnız­
ca onun altında apriori daha öte belirlene-
bildikleri a priori koşulu temsil ediyorsa
metafiziksel denir. Böylece tözler olarak ve
değişebilir tözler olarak cisimlerin bilgisi­
nin ilkesi, eğer onunla değişimlerinin bir
nedeninin olması gerektiği söyleniyorsa, aş-
kınsaldır; ama, eğer onunla değişimlerinin
bir dıs nedeninin olması gerektiği söyleni­
yorsa, metafizikseldir. Çünkü ilk durumda
cisimlerin yalnızca varlıkbilimsel yüklemler
(arı anlak-kavramları) yoluyla, örneğin töz
olarak, düşünülmeleri gerekir, öyle ki öner­
me apriori bilinebilsin; ama ikinci durum ­
da, bir cismin görgül kavramı (uzayda devi­
nebilir bir şey olarak) önermenin temelin­
de yatıyor olmalıdır, gerçi o zaman bu son
yüklemin (salt dış nedenler yoluyla devim)
cisme ait olduğu bütünüyle a priori görüle­
bilir olsa da. — Böylece, birazdan gösterile­
ceği gibi, doğanın (görgül yasalarının çok­
luğu içinde) erekselliği ilkesi aşkınsal bir
ilkedir. Çünkü nesnelerin kavramı, nesne­
ler bu ilke altında duruyor olarak düşünül­
dükleri sürece, yalnızca genel olarak ola­
m an so etwas, als B e z ieh u n g d er
Narur an ih n e n a u f Z w eck e. n ic h t
b eileg en , s o n d e m d ie ,c n nur
br.ıuchen, um ü b e r sie in A n schu ng
der V erknüpfung d er E n ch ein u n g e n
in ihr. die n ach e m p i^ ^ h e n ^ ^ K tten
g e g e b e n i.st. zu ^ diek oeren. Aııch ist
diescr B e g ^ ff v o n d er praktischen
Zw eckm a8igkeit (d er m en sc h lich en
K unst od.er auch d e r Sitten) ganz
u n te r ,c h ie d e n , o b er zw.ır nach einer
Analogie mit der,elb en gedach t wird.
V
Das Prinzip der form alen
Zweckm a8igkeit der Natur ist cin
^ a n s e n d e n ta le s Prinzip d er
Urteüs^kraft
F.in ^ ^ m e n d e n ta le s Prinzip ist d.ısje-
n ig e , durch welches d ie a llg em ein e
B c d in g u n g a priori vorgestellt wird,
u n ter d er allein D in g e O bjekte un-
serer E rk en n tn is überhaup t werden
k.önnen. D a g e g e n h eillt c in Prinzip
m co p h y ıisch , w en n e s die Bedip.K1,1 n g
a priori voısteüt, un ter d er alicin O b­
jek te , d eren Be^ııriff em p iıisch ı,eg,,-
b e n scin muB, a pıiori w eiter besrim-
m et werden k ö n n en . S o ist Prinzip
der E rkenntnis der Körper, als S u b *
tanzen u n d als v e r in d e ılic h e r Subı,-
tanzen , tran szendental, w en n da-
durch g esa g t wird, daJl ih re Veriin-
d erung e in e U rsache haben m üuc; es
ist aber meoph^ysisch, w en n dadurch
geııagt wird, ih rc V eriin d eıu n g m^wae
c in e iiuftrre U rsache haben: weil im
ersteren Faile d er nur durch
o n to lo g is c h e Prâdikate (re in e Ver-
sta n d esb eg riffe), z. il. als S u b st^ u ,
g ed ach t werd.en darf, um d e n Satz a
p ıio ıi zu erk en n en ; im zw eiten aber
der e m p iıisc h e B ^ ^ f ö e in es K ö ^ * r s
(als ein es b e w e g lic h e n D in g e s im
Raum ) diescm S a tte zum G runde
g eleg t werden m ull, ^alsdann aber, daJl
dem K örper das letttcre Pridikat ( der
B cw egung nur d u rch auBere Ur-
sache) zuk.om m e, völlig a p ıio ıi ein-
geseh en werd.en kann. — S o ist, wie
ich ,o g leich zeigen werd.e, dasPrinzip
der ZweckmaBigkeit der Natur (in d er
M annigfaltigkeit ih rer e m p iıisc h e n
G esctze) cin ^ a n sz e n d e n ta le s P ıin -
zip. D e n n d er B cg riff v o n d e n Ob-
jek ten , so fe r n sie als u n te r diescm
Prinzip ste h e n d gedacht w erden, iıt
n u r d er r cin e B eg riff v o n G cgen-
s ^ n d e n d e s m ö g lic h e n E rfa h ru n g *
FJ^NUITUNG / GİRİŞ 31

erk en n tn iu es überhaupt, u n d enthalt naklı deneyim bilgisinin nesnelerinin arı

nichtJEm pirisches. D agegen w ir c das
Prinzip der prak^rchen ZweckmaJlig-
kavramıdır ve görgül hiçbirşey kapsamaz.
keit, d ie in d er Id ee d er Batim m ung Buna karşı kılgısal erekselliğin ilkesi, kı bir
e in e s freien W U l^ ge d a c h t werden
özgür istencin belirleniminin ideasında düşü­
muB, c in m etaphysisches Prinzip; weil
der B e g ^ ff e in e s B egeh ru n gsveım ö - nülmesi gerekir, bir metafiziksel ilkedir;
gen s als ein es WıUens d o ch em pirisch çünkü bir istenç olarak bir istek-yetisinin
g e g e b e n w erden muB (n ich t zu d en
tr.ıns:z:endent:ılen Pradikaten g e h ö n ).
kavramı görgül olarak verilmelidir (aşkııual
B eide Prinzipien aber si.nd d e n n o c h yüklemlere ait değildir). Ama her ikı ilke de
nicht em piıisch, s o n d e m Prinzipien a görgül değil, apriori ilkelerdir, çünkü yük­
priori: weil e s z u r V e ıb in d u n g d es Pra-
dikats m it d em em pirischen B eg^ ffe
lemin onların yargılarının öznesinin görgül
des Subjekts ihrer U rteile kciner wei- kavramı ile birleşmesi için daha öte hiçbir
terenE rfahrung bedarf, s o n d e m je n e
deneyim gerekmez ve bu bütünüyle a ^ w ri
völlig a p rio ıi e in g e s c h e n w erden
kann. görülebilir.
Dal! d er Be^griff e in er ZweckmaJlig- Doğanın bir erekselliği kavramlının aşkın-
keit d er N atur zu d e n tran szenden-
talen Prinzipien geh öre, kann m an aus
sal ilkelere ait olduğu yargı yetisi^kı düzgü-
d e n M axim en d er UrteUskraft. d ie der lerinden yeterince görülebilir — düzgüler
N achforschung der Natur a p ıio ıi zum
ki, doğanın a priori araştırmasının temelin­
Grunde g e le g t w erden, u n d die den-
n o c h a u f nichts, als die M ö glich k eit de yatarlar ve gene de deneyimin olanağın­
der Erfahrung, m ithin d erE rkenntnis dan, dolayısıyla doğanın — yalnızca genel
d er Natur, aber n ic h t bloB als Natur
überhaup t, s o n d e m als du rch c in e
olarak doğanın değil, ama tikel yasaların
M annigfaltigkeit b eson d erer G csctte bir çoklusu tarafından belirlenen doğanın
bestim m ten Natur, g e h e n , hinrei- — bilğisinin olanağından öteye gitmezler.
c h e n d e rseh en . — S ie k om m en , als
S cn ten zen d er m etaphysischen Wei»- Bu düzgüler, zorunlukları kavramlardan
heit, bei G elegenheit m an ch erP egein , gösterilemeyen birçok kural vesilesiyle, bu
d eren N otw en d igk eit m an n ic h t aus
BegriJfen d a n u n kann, im l..aufe
bilimin gidişinde yeterince sık da olsa yal­
dieser W ısscnschaft o ft gen u g , aber nızca dağınık bir yolda metafiziksel bilge­
nur zerstreu t vor. »D ie N atur nim m t
liğin tümceleri olarak ortaya çıkarlar “Do­
d e n k ü n este n W eg (le:ı: p ^ nim on iae);
si.e tut gleichw oh l k e in e n Sprung, ğa en kısa yolu alır ( lex parsimoniae); aynı za­
w eder in d er Folge ihrer V erinderun- m anda ne değişimlerinin gidişinde, ne de
g e n , n o c h d er Zu^sammenstellung ^ w -
^z..ifisch v cn ch ied en er Form en (le::ı: con -
özgül olarak değişik olan biçimlerin bitişti-
rinui in narura); ihre groÖe M annig- rilmelerinde hiçbir sıçrama yapmaz ( lex con-
falrigkeit in e m p i^ ^ h e n G csetten ist
tinui in natura); görgül yasalardaki büyük
g leich w oh l E in h e it un ter w en ig en
P rinzipien (p rin cip ia praeter n e c e * türlülüğü gene de birkaç ilkenin birliği
sitatem n o n sunt m ultiplicanda)»; u. d. altındadır (principia praeter necessitatem non
gm .
W enn m an abervon d ie se n G ıu n d -
sunt m ultiplicanda)vb.
saızen d e n U rsp ru n g a n z u g e b e n Ama bu temel önermelerin kökenlerini
d en k t, u n d e s a u f d em p s y c h o lo g i ortaya koymayı ve bunu ruhbilimsel yolda
sc h e n W ege versucht, so ist d ie s d em
S in n e d erselb en g ^ n zü ch zuwider. denemeyi düşünürsek., o zaman bu anlam­
D en n sie sagen n ich t, wa.s gesch ieh t, larına aykırıdır. Çünkü neyin olduğunu,
d. i. n ach w elch er P e g e l unsere Er-
e.d. bilme yetilerimizin edimsel olarak han-
kenntniskriifte ih r Spiel wirklich
treib en , u n d wie geu rteilt wird, son- ği kurallara göre işlediğini ve nasıl yargıda
d e m wie g e u n e ilt w erden soll; u n d da bulunulduğunu değil, ama nasıl yargıda
kom m t diese l o ^ ^ h e objektive N ot-
w end igkeit n ic h t heraus, w e n n die
bulunulması gerektiğini söylerler; ve ilkeler
Prinzipien bloB em p iıisch sind. ^Also yalnızca görgül oldukları zaman, bu man­
32 YARGI 'YETİSİNİN F.T.FŞTİRİSİ / KRmKRmKDER l^URTEILS^KRAFT
tık.sal nesnel zorunluk ortaya çıkmaz. Bu
yüzden doğanın bizim bilme yetilerimiz ve
bunların kullanımı için onlardan açıkça
görülen erekselliği yargıların aşkınsal bir
ilkesidir ve öyleyse ayrıca aşkınsal bir çıkar­
samaya gereksinir ki, bunun aracılığıyla
böyle yargıda bulunma zemini apriori bilgi-
kaynaklarında aranmalıdır.
Bir deneyimin olanağının zeminlerinde
ilk olarak hiç kuşkusuz zorunlu birşeyi, yani
evrensel yasaları buluruz ki, genel olarak
doğa (duyu nesnesi olarak) onlarsız düşü­
nülemez; ve bunlar kategoriler üzerine
dayanırlar ki, bunlar benzer olarak a
verili olduğu düzeye dek bizim için olanaklı
tüm sezginin biçimsel koşullan üzerine uy­
gulanırlar. Şimdi, bu yasalar altında yargı
yetisi belirleyicidir; çünkü verili yasalar altı­
na almaktan başka yapacak hiçbir işi yoktur.
Örneğin, anlak her değişimin nedeni var­
dır der (evrensel doğa yasası); aşkınsal yargı
yetisinin ise önüne koyulan anlak-kavramı
altına almanın koşulunu a^rorisağlamanın
dışında yapacak daha öte hiçbirşeyi yoktur;
ve bu ise bir ve aynı şeyin belirlenimlerinin
ardışıklığıdır. Genel olarak doğa (olanaklı
deneyimin nesnesi) için o yasa saltık olarak
zorunlu olarak bilinir. — Ama şimdi görgül
bilginin nesneleri, o biçimsel zaman koşu­
lundan ayn olarak, daha başka birçok yolda
belirlenirler, ya da, en azından a yar­
gılayabileceğimiz düzeye dek, belirlenebi­
lirdirler, öyle ki özgül olarak ayrı doğalar,
genelde doğaya ait olarak ortaklaşa taşı-
dıklan şeyin dışında, sonsuz çoklukta yolda
da nedenler olabilirler; ve bu yollardan her
birinin (genel olarak bir nedenin kavramı­
na göre) kendi kuralı olmalıdır ki, bir
yasadır, dolayısıyla kendisinde zorunluk
taşır, üstelik bilme yetilerimizin yapısına ve
sınırlarına göre bu zorunluğu hiçbir biçim­
de anlamasak da. Öyleyse doğada, onun salt
görgül yasaları açısından, sonsuz çoklukta
görgül yasanın bir olanağını düşünmeliyiz
ist d ie Z w e c ^ ^ ^ ig k e it d er Natur für
u n ıe r e Erkenn^tnisvcrm ögcn u n d
ihrcn G e b ^ u c h , w elchc offcnbar aus
ih n e n h crv o ricu ch tct, c in transzen-
d cn ta lcs Prinzip d e r U rtcilc u n d
b c d ^ ^ .ılso a u c h c in c r ^ ^ r c c n d e n -
talcn D cd u k tio n , verm ittelst d e r e n
der G rund s o zu u rtcilcn in d e n E:r-
k c n n tn isq u c llc n a priori au fg csu ch t
w crdcn muB.
Wır fin d en n im lic h in d e n i r i n ­
d e n d er M öglichkeit c in cr E^rfıhmng
z u c n t frcilich ctwaa N o tw cn d ig es,
n im lic h d ic a llg c m ein c n G eıetzc,
o h n c w clch c N atur iib crh a u p t (als
G c g e n s ^ n d d er S in n e ) nicht g ed ach t
wcrdcn kann; u n d diese b c ru h cn au f
d e n Ka.tcgoricn, an g cw a n d t a u f dic
form alen B cd in g u n g en aller^wu m ög-
lich en ArAnachauung, sofern ıie ıı!eich-
faUs apriori g c g c b c n ist. U n ter dicscn
G cK tzc n n u n ist d ic U n cü sk ru ft
b estim m cnd; d c n n sic hat n ic h tt zu
n.ın, alı u n ter g e g c b c n c n ^Gcsetzcn zu
subsum iercn. Z. B. der V en ıa n d
Aile V e r in d e ıu n g h a t ih re U rsache
(:illgem eines N aturgeıcız); die
zc n d c n ta lc U rtcils^ ^ ft hat n u n n ichtt
w citcr zu tun. a lı dic B cd in g u n g der
Sub sum tion u n tc r d em vo?1fc l e g t c n
V e n ıa n d e s b ^ ^ u f a priori ^ u u g e b e n :
u n d d.as ist d ic Sukzcıııion d er Bestim-
m u n gcn cin.es u n d d^esıclbcn Dingcs.
Für d ie N aıur n u n ü b e ıh a u p t (alı
G cııen ita n d m ö ıılich er E ıfa h ru n g )
wird j e n e s als ıcb le c h ter d in g ı
notw cndig e ^ ^ r a t . — N u n sind abcr
d ic G c g c n s ^ n d c d e r cm p irisch cn
E rk cn n u ıis, auBcr j c n c r fo rm a lcn
Z eitb cd ingun g, n o ch a u f m a n ch eıici
A n bcstim m t. od.er. s o vicl m an a
priori u n e ile n kann, bcstim m bar, so
da8 ^ ^ ^ ^ h - v e r s c h ie d e n e N aıuren,
auBcr d e m , was ıic , ala zur Narur
übcrh.ıupt g ch ö rig , g e m e in habcn,
n o c h a u f u n c n d iic h m annigfültigc
W ciıe Ursa.chen scin k ö n n cn ; u n d
c in e je d e dicscr .ArtcnmuB (nach dem
B eııriffe c in er U rsache ü b erh a u p t)
ihrc R cgcl h a b c n , d ie G csc tı ist,
m iıhin N o ıw en d ig k eit b ei ıic h führt:
o b wir g ieich n ach d er B e ıch a ffen h eit
u n d d e n S c h ^ n k c n unıc:rer Er-
kcnntnisverm ogcn dieııe Notw endig-
kcit gar nicht ein.ıc:hcn. Also mü.sıen
wir in d e r Narur, in ^ ^ K h u n g ihrcr
bloB e m p iriıch en ^ ^ ı z e , e in e M ög-
lic h k c it u n c n d lic h m annigfaltigcr
cmpinııc:her ^^ K rze denk.en, d ic für
u^nacrc FİEinaic h ı d e n n o c h z ^ ^ d ig ıi.nd
HNIUJTUNG / GİRiŞ 33

(:ı. p ıio ıi n ic h t crkannt w erden kön- ki, bunlar bizim içgörümüz için gene de
n en ); u n d in deren A.nschung bcur-
tr-ilen 'Wir d ic N aturein heit n ach cm-
olumsaldırlar (a^^^büinem ezler); ve bun­
piıi.ıc:hcn G csetzcn, und dic M öglich- lar açısından doğa-birliğini, görgül yasalara
keit der £ in h c it d er E rfabm ng (alı
ve deneyimin birliğinin (görgül yasalara
Systems n ach cm p irischcn G csettcn ),
alszufallig. Weil abcr d o c h c in e 5 0 lch c göre bir dizgeolarak) olanağına göre, olum­
E in h d t notw cndig ,-or.ıusgcsetzt und sal olarak yargılarız. Ama gene de böyle bir
angcnom m en werd.cn muB, da 5 0 nst
kcin d u r c h g in g ig e r Zu^sammcnhang
birlik zorunlu olarak varsayılmalı ve kabul
em p irischcr E r k c n n z u c in c m edilmelidir, çünkü yoksa görgül bilgilerin
G anzcn d er E rfa b m n g stattfinden bir deneyim bütünü ile hiçbir tam bağlan­
w ürde, in d c m d ic a llgcm ein en Nanır-
g e setz e zwar e in e n so lc h c n Zu&am-
tısı yer almayacaktır; evrensel doğa yasaları
m cn h an g un ter d e n D ingcn ihrcrGat- hiç kuşkusuz şeyler arasında böyle bir bağ­
n.ıng nach, a.ls N anırdinge überhaupt.
lantıyı sağlar, ama bunda onları cinslerine
abcr nicht^spczi^teh, als 5 0 lch e beson-
dcrc Naturwe.sen, an die ^Hand geben: göre, genelde doğa-şeyleri olarak alır, özgül
muB die U ıtcüskraft für ih ren eige- olarak, böyle tikel doğa-varlıkları olarak de­
n e n Gebrauch es als Prinzip a priori
a n n e h m e n , daB da.s für d ic m ensch-
ğil; bu yüzden yargı yetisi kendi kullanımı
lichc Eiruicht Z ^ ^ ^ g c in d en b cson - için ilke olarak apriori kabul etmelidir ki,
d e r e n (em p ir isc h e n ) N an ırgesetzcn tikel (görgül) doğa yasalarında insan içgö-
d e n n o c h c in e , für u n s zwar nicht zu
c r ^ m n d cn d c abcr d o c h dcnkbarc,
rüsü için olumsal olan şey gene de bizim
g e s e ttlic h e E in h cit, in der Verbin- için açıklanamaz olsa da düşünülebilir olan
dung ih r cs M annigfaldgen zu c in er an
bir yasa birliğini çoklusunun kendinde ola­
sich m ö g lic h c n E rfah m n g, cnthaltc.
Folglich, wcil dic gcscızlich c E inhcit naklı bir deneyime bileşiminde kapsar. Buna
in cincrV crbindung, dic \rıi.r z^w.ır cincr göre, yasanın birliği anlağın zorunlu bir
n otw cndigcn Absicht (cin cm lk d ü rf-
nis) d c s V crau n d cs gcm İB , ab cr zu-
amacına (bir gereksinim) uygun olarak, ama
g lcich d o c h als an sich z^uF.ıllig crkcn- aynı zamanda gene de kendinde olumsal
n cn , als Zwcckm:illigkcit der Objcktc olarak bildiğimiz bir bileşimde nesnelerin
(h ic r d er N atur) vorgcstcllt \rıi.rd:
muB dic U n c ü s ^ ^ ^ d ic, in A nschung
(burada doğanın) erekselliği olarak tasa­
der D inge unter m öglichcn (n o c h zu rımlandığı için, olanaklı (henüz açığa çıka­
c n td c c k c n d c n ) c m p irisch cn G csct- rılacak) görgül yasalar altındaki şeyler açı­
z c n , b loB r c flc k tc r e n d ist, dic Narur
in ^ ^ teh u n g d er lctztcren n ach cin cm sından salt derin-düşünsel olan yargı yetisi
Prinzip für u nscr doğayı o görgül yasalar açısından bizim
Erkcnn^tru.ı\ermögcn denk.en, w clchcı
bilme yetimiz için bir ereksellik ilkesine göre
dann in ob ig c n M aıim cn d er Urtcil,..
kraft ausgcd.rückt wird. D icscr ^an,.. düşünmelidir ki, o zaman anlatımını yargı
zcndcntalc B c g ^ ff c in cr ZwcckmaBig- yetisinin yukarıdaki düzgülerinde bulur.
keit der Nanır ist n u n w cdcr c in Na-
turbcgriff, n o c h c in Freihciubc^griff',
Doğanın bir erekselliğinin bu aşkınsal
wcil e r gar n ich ıs d e m O bjcktc (d er kavramı ne bir doğa kavramı, ne de bir öz­
Narur) bcilcgt. s o n d c m nur d ic cin- gürlük kavramıdır; çünkü nesneye (doğa)
zigc A n, w ic wir in der R eflcxion ubcr
d ic Gcgcnstl'ı.ndc d er N atur in Absicht
hiçbirşey yüklemez, ama yalnızca doğanın
a.uf c in e d u r c h g in g ig zu^s.mımcnhan- nesneleri üzerine derin-düşünmede baştan
g c n d c E rfah m n g vcrfabren m üsıen, sona bağıntılı bir deneyim amacıyla onda
vorstclit, folglich cin subjckd.ves Prin-
zip (M axim c) d er Urtcilskraft; d aber
ilerlememiz gereken biricik yolu temsil
\rıi.r auch, glcic h als ob es c in glück- eder, ve sonuçta yargı yetisinin öznel bir
lic h c r u^nsrc A b sicht bcgunsti.gcndcr ilkesidir (düzgü); buna göre, sanki amacı­
Zufall wal'c, crfrcuct (cig c n tlic h cinca
B c d u r f ^ ^ » c n d c d ig t) w crdcn, w cnn mızdan yana talihli bir raslantı sonucu, salt
wir c in e solch c systcmati.schc E inheit görgü! yasalar altında böyle dizgese 1 bir
34 YARGI ’Y ITlSiNİNU ^ELEŞTİRİSİ / ^KRITIKDER TUKTnLS^KRAFT
birlik ile karşılaşmaktan sevinç duyarız (as­
lında bir gereksinimi gideririz); üstelik böy­
le birliği anlayamasak ya da tanıtlayamasak
bile zorunlu olarak var olduğunu kabul
etme durum unda olmamıza karşın.
Önümüzde yatan kavramın bu tümdenge­
liminin doğruluğu ve onu aşkınsal bir bilgi-
ilkesi olarak kabul etme zorunluğu konu­
sunda ikna olabilmek için, yalnızca görevin
büyüklüğü düşünülebilir: Her durumda gör-
gül yasaların sonsuz bir çoklusunu kapsayan
doğanın verili algılarından bağıntılı bir de­
neyim oluşturmak. Anlağımızın önünde a
priori yatan görev budur. Anlak hiç kuşkusuz
doğanın evrensel yasalarının apriori iyeli-
ğindedir ki, onlarsız doğa hiçbir biçimde bir
deneyimin nesnesi olamaz; ama, bunun dı­
şında, tikel kuralları içindeki doğanın belli
bir düzenine de gereksinir ki, bunlar onun
için ancak görgül olarak bilinebilirler ve
onun açısından olumsaldırlar. Genel olarak
olanaklı bir deneyimin evrensel andırımın-
dan tikele ilerlemenin onlarsız yer alamaya­
cağı bu kuralları yasalar olarak (e.d zorunlu
olarak) düşünmelidir, çünkü yoksa hiçbir
doğa düzeni oluşturmayacaklardır, üstelik
zorunluklarını bilemese ya da hiçbir zaman
anlayamasa bile. Öyleyse gerçi anlak onlar
(nesneler) açısından hiçbirşeyi a ^TOribelir-
leyemese bile, gene de bu görgül denilen
yasaları izleyebilmek için nesneler üzerine
tüm derin-<lüşüıunenin temeline bir a priori
ilke, e.d. doğanın bu yasalara göre bilinebi­
lir bir düzeninin olanaklı olması ilkesini koy­
malıdır. Aşağıdaki önermeler bu tür ilkeleri
anlatırlar: Doğada cinslerin ve türlerin bizim
için ayrımsanabilir bir altgüdüm ü vardır;
her biri yine ortak bir ilkeye göre bir başka­
sına yaklaşır, dolayısıyla birinden ötekine bir
geçiş ve bu yolla daha yüksek bir cinse geçiş
olanaklıdır; doğa etkilerinin özgül türlülüğü
için eşit ölçüde değişik nedensellik türlerini
kabul etmek anlağımız için başlangıçta ka­
çınılmaz görünse de, bu değişik türler az
unter bloB e m p iriseh en G esetzen an-
treffen: o h wir g leich n o tw en d ig an-
n e h m e n m uB ten. e s sci c in e so lc h e
E inheit, o h n e daB wir sie d o c h einzu-
se h e n und zu bew eisen vcrm ochten.
U m sic h v on derRichri.gkeit dieser
Dedukrion d es v oriiegen d en
u n d d er N orw endigkeit, ih n als trans-
zendentales E rkennuıisprinzip anzu-
n e h m e n , zu ü b e r z e u g e n , b e d e n k e
man nur d ie GröBe der ^Aı.ıfgabe: aua
g e g e b e n e n W a h m eh m u n g en e in er
allenfalls u n e n d lich e M annigfalrig-
keit em p iriseh er C e s e tte e n th a lte n -
d e n Natı.ır e in e z u ^ rn m en h lin g en d e
E r f^ u u n g zu m ach en , w elcbe ^Aufga-
b e a priori in unscrm V era^nde liegt.
D er Verstand ist z^ ar a priori im Be-
sitte a llg em ein er C e se tte der Narur,
o h n e w elche s e gar k ein C e g e n s^ n d
e in er E rfahm ng sein könnte: aber er
b e d a r f d o c h auch überd em n o ch
e in er g ew iu cn O rd n u n g der Narur, in
d e n b e so n d e r e n R e g e ln d e n c lb e n ,
d ie ihm nur em pirisch beka.nnt w e r
d e n k ö n n en , u n d d ie i n A n seh u n g
se in e r zufallig sind. D iese ^Reııeln, o h ­
n e w elch e k ein F o n g a n g v o n d er
a llg e m ein e n A n a lo g ie e in er m ögli-
c h e n E rfahıung überlıaupt zur beson-
deren stattfinden würde, muB er sich
als C esette (d. i. al» n otw endig) d e n ­
ken: weil sie so n st k e in e Narurord-
n u n g ausm ach en w ürden, o b er
g leich ih r e N o tw en d ig k eit n ic h t er-
kennt, oc:ler jem.US e i^ se h e n könn te.
O b er also gleich in A n sehu ng dersel-
b e n (O b jek te) a priori n ic h u be-
stim m en ka.nn, so muÛ er d o c h , um
d iesen em p irisehen SOgena.nnten
se tte n n a c h z u g e h e n , c in Prinzip a
priori, daB n^amlich nach ih n e n ein e
erkennbare O rd nung d er Na.tur m ög-
lich seî, aller R c fle ıio n ü b er d ieselbe
zum G runde le g e n , d erg leich en Prin-
zip na ch fo lg en d e S i c e a.usdriicken:
daB es in ih r c in e für u n s faBliche
U n tero rd ııu n g v o n G attungen u n d
^ rten gebe; daB j e n e sich ein a n d er
rnedernm n ach e in e m gem ein -
sc h a ftlich en Prinzip n a h e r n , dam it
c in Uberga.ng v o n e in er zu d e r
a.nderen, u n d d adurch zu e in er h ö h e-
ren G attung m ö g lich sei; dal3, da für
d ie spezifische V ersc h ie d e n h eit der
N aturw irkungen e b e n s o \ie l verschie-
d e n e A ıten der Kausalitat an n eh m en
zu m üsscn, unserem V eısta n d e an-
fin g lic h unverm eid.lich sch ein t, sie
d e n n o c h u n ter ein er g eringen Zahl
U ^ ttU N G / GİRİŞ 35

von Prinzipien ste h e n m ö g e n , m it sayıda ilkenin altında durabilirler ki, bunlan

deren AuAııfsuchung wir u n s zu b e s c h a f
rigen h a b e n , usw. D iesc Zus.ım m en-
araştırmakla uğraşmamız gerekir vb. Doğa­
sdm m un g d er N atur zu unscrem Er- nın bilme yetimiz ile bu uyumu yargı yetisi
k en n tn isverm ögen wird v on der Ur-
tarafından a ^priorivarsayılır, ve bu onun do­
teilskı.ıft, zum B e h u f ih r cr R elleıtlon
ü b er dies.elbe, n ach ih r en em piri- ğa üzerine bunun görgül yasaları ile uyum
sc h e n G esctzen, a p r io ıi vorausge- içinde derin düşünmesi uğruna yapılır; an­
scı:zt; in d em S e d er V ers^ nd zu g leich
objektiv ais z u fillig a.nerkennt, und
lak aynı zamanda bu uyumu nesnel açıdan
bloO d ie Urteilskı.ıft sie der N am r als olumsal olarak tanırken, yalnızca yargı yetisi
transz.endentale Zweckm aBigkeit (in doğaya onu (öznenin bilme yetisi ile bağın­
B e z ieh u n g a u f das E rkenntnisver-
m ö g en d es Subjekts) beilegt: weil wir
tı içinde) aşkınsal ereksellik olarak yükler;
o h n e diese vorauszusetzen, k eine Ord- çünkü bunu varsaymaksızın görgül yasalara
n un g d er N ator n ach e m p iıisch en Ge- göre bir doğa düzeni, dolayısıyla tüm türlü-
s e o e n , m ithin keinen L eitfaden für
ein e m it diesen nach aller ihrer Man- lüklerine göre bu yasalar tarafından düzen­
nigfaltigkeit a n z w te lle n d e E tf:ılım ng lenmiş bir deneyim ya da onl^arın araştırması
u n d N a c h fo n c h u n g d e n e lb e n h ab en
için yol gösteren hiçbir ipucu bulamayız.
würden.
D en n es laÛt sic h w ohl d e n k e n : Çünkü kolayca düşünülebilir ki, genel
da.8, u n g e a c h te t i lle r d er G leichfür- olarak bir deneyim bilgisinin biçiminin
m igkeit d er N aturdinge n ach d e n all-
g e m e in e n G es.eoen , o h n e w elche die
onlarsız ne olursa olsun yer almayacağı ev­
Form e in e s E r fa h m n g s e r k e n n tn i^ s rensel yasalara göre doğa şeylerinin tüm
überhaup t gar n ich t stattfinden wür- biçimdeşliğine karşın, doğanın görgül yasa­
d e , d ie sp ezifisch e V e r sc h ie d e n h e it
d er e m p irisch en Ges.etze d er N anır,
larının özgül türlülüğü, bunların etkileri ile
sam t ih r en W ırkungen, d e n n o c h so birlikte, gene de öylesine büyük olabilirdi
groB sein k önn te, da.8 es für u nseren
ki, doğada kapanabilir bir düzeni ortaya
Verstand u n m öglich ware, in ih r e in e
faÛliche O rd nung zu e n td e ck en , ihre çıkarmak, ürünlerini cinslere ve türlere böl­
P rod u k te in G a ttu n g e n u n d A rten mek ve böylece birinin açıklanmasının ve
e in z u te ile n , u m d ie P rin z ip ie n d e r
E r k l^ ^ n g und d es Verstindnis.scs des
kapanmasının ilkelerini ötekinin açıklan­
e in e n auch zu r E r k la n ın g u n d Be- ması ve anlaşılması için de kullanmak, ya da
g reifü n g d e s a.ndem zu geb rau ch en , bizim için böylesine karışık (aslında yalnız­
u n d aus e in e m für u n s so \erw o r-
r e n e n (e ig e n tlic h n u r u n e n d lic h
ca sonsuz karmasa gösteren ve kapayış yeti­
m a n n ig fa ltig e n , u n serer F^a.ssungs- miz için ölçüsüz olan) bir gereçten bağıntılı
kraft n ic h t a n g e m e s s e n e n ) S toffe bir deneyim oluşturmak anlağımız için ola­
e in e zu sa m m e n h in g e n d e E rfahm ng
zu m achen. naksız olurdu.
D ie Urteilskraft hat also auch cin Öyleyse yargı yetisi kendi içinde doğanın
Prinzip a p r io ıi für d ie M o glich k eit
olanağı için bir a priori ilke de kapsar, ama
der Narur, aber n u r in subjektiver
Rücksicht, in sich, wodurch sie, nicht yalnızca öznel açıdan; onunla doğaya ( auW-
der Narur (als A u ton om ie), s o n d e m nomie olarak) değil, ama kendisine (heauW-
ihr selbst (als H ea u to n o m ie) für die
R eflexion ü b er j e n e , e in Ges.etz
nomiedlarak) doğa üzerine derin düşünme
vorschreibt, w elches ma.n das Gatt:. der için bir yasa getirir ki, buna doğanın görgül
Spe,.ifi>.ation der Natur in A n seh u n g yasaları açısından doğanın özgülleştirilmesi
ih rer em p irisch en Ges.etze n e n n e n
k ö n n te , d as sie a priori an ih r n ic h t
yasası denebilir. Yargı yetisi bu yasayı do­
erkennt, s o n d e m zum B e h u f e in erfü r ğada a priori bilmez; ama doğanın anlağı­
un seren Verstand erk en n b aren O rd­ mız için bilinebilir bir düzeni uğruna onu
n u n g d e n e lb e n in d er E inteilung, d ie
sie v o n ih r en a llg e m e in e n G esetzen
doğanın evrensel yasalarının bölümlenişin­
m ach t, annim m t, w e n n sie d ie se n ein e de kabul eder — tikel yasaların bir türlülü-
36 YARGI YITİS^İNiN ^ARŞTİRİSİ / ^^ IK O E R ^m F JıSK i^fr
ğünü evrensel yasalara altgüdümlü kılmayı
istediği zaman. Öyleyse eğer doğa evrensel
yasalarım bizim bilme yetimiz için ereksel­
lik ilkesine göre özgülleştirir, e.d. insan
anlağının zorunlu işinde — ona algının
sunduğu tikel için evrenseli bulm a ve yine
türlü öğeler için (her bir tür için hiç kuş­
kusuz bir evrensel olarak) bir ilkenin
birli^nde bağlantı bulma işinde — onunla
uyum içinde özgülleştirir denirse, o zaman
bu yolla ne doğaya bir yasa yüklemiş, ne de
gözlem yoluyla ondan bir yasa öğrenmiş
oluruz (gerçi o ilke bu yolla doğrulanabi­
lir olsa da). Çünkü bu belirleyen değil,
yalnızca derin-<lüşünen yargı-yetisinin bir
ilkesidir; doğa evrensel yasalarına göre
nasıl düzenlenmiş olursa olsun, görgül
yasaları baştan sona o ilkeye ve onun üzeri­
ne kurulu düzgülere göre araştırılmalıdır,
çünkü ancak bu olduğu ölçüde anlağımı­
zın deneyimdeki kullanımında ilerleyebilir
ve bilgi kazanabiliriz.
VI
Haz Duygusunun Doğanın Erekselliğ
Kavramı İle Birleşmesi Üzerine
Tikel yasalarının türlülüğü içindeki doğa­
nın onun için ilkelerin evrensellikli bul­
ma gereksinimimiz ile düşüncedeki bağ­
daşması bizim tüm içgörümüz açısından
olumsal olarak, ama gene de aynı zamanda
anlağımızın gereksinimi için vazgeçilmez
olarak, dolayısıyla doğanın bizim, ama yal­
nızca bilgiye yönelik olan amacımız ile bağ­
daşmasını sağlayan bir ereksellik olarak
yargılanmalıdır. — Anlağın aynı zamanda
doğanın yasaları olan evrensel yasaları onun
için özdeğin devim yasaları denli zorunlu­
dur (gerçi kendiliğindenlikten kaynaklan-
salar da); ve türeyişleri bizim bilme yetimiz
açısından hiçbir amacı varsaymaz, çünkü
ilkin ancak onlar yoluyla şeylerin (doğa­
nın) bilgisinin ne olduğunun bir kavramı­
M annigfaltigkeit d er b e ,o n d e r n unter-
o r d n e n will. W enn m an a lıo sagt: die
N atur spezifiziert ihre allg em ein en Ge-
setze n ach d em Prinzip d er Zweck-
ma.Bigkeit für u nser Erkenntnisverm.ö-
g e n , d. i. zur A n gem essen h eit m it d em
m enschlich cn V entande in seinem not-
w end igen Geschafte: zum B eson d eren ,
w elch esih m die W ahrnehm ung darlıie-
tet, das A llgem ein e, u n d zum Vcrschie-
d e n e n (fü r je d e Spezies zwar A llgem ei-
n e n ) w iederum V erknü pfu ng in der
E in h eit d e s Prinzips zu fin d en ; ıo
schreibt m an dadurch w eder d er Nanır
cin Gesetz vor, n o c h lcrn t m an e in c s
von ihr du rch B e o b a c h n ın g (obzwar
j e n e s Prinzip d u rch d iesc besciitigt
w erden k a n n ). D e n n es ist n ic h t cin
Prinzip der b estim m en d en , .sondern
bloB der reflektierenden Urteils^k.raft;
man will nur, daB m an, die N atur mag
ihren allg em ein en G esetzen nach ein-
g erichtet scin w ie sie wolle, durchaus
n ach je n e m Prinzip u n d d en sich
darauf g r iin d e n d e n ^Ma:.c:imen ih ren
em p irisch en , G esctzen na ch sp ü ren
m üsse, weil wir, n u r so w eit als j e n e s
stattfindet, m it d em G ebrauche unsc-
res V erstandes in d e r E ıfa h ru n g fort-
k o m m en u n d E rkenntnis eıw e rb en
köıuıen.
VI
V on der V erbindun g d es G efiihls d er
Lust m it d em Begriffe d er
ZweckmaBigkeit d er Narur
D ie g e d a c h te Ü b er e in stim m u n g der
Narur in d er M annigfaltigkeit ihrer
be.sond eren G esetze zu u n screm Be-
dürfnis.se, A llg e m e in h e it d er Prinzi-
p icn für sie au fzu fin d en , muB n a ch
aller unscrer Einsi.cht, als zuf"allig b e u r
teilt w erden, gleichw oh l aber d o c h ,fü r
u n s c r V erstandesbedüıfnis, als un en t-
b eh rlich , m ithin als Zw eckm aBigkeit,
w od urch d ie N an ır m it u n screr, aber
nur a u f Erkenntnis g er ic h te te n , Ab-
sicht überein stim m t. — D ie a llg em ei­
n e n G esetze d e s Verstandes, w elche zu-
g leich G esctze der N an ır sin d, sin d d e r
sclben e b e n ,o notw endig (o b g leich aus
Spontaneiciit e n tsp r u n g e n ), als d.ie
B ew eg u n g sg esctze der Materie; und
ihre E rzeugung sctzt keine A bsicht mit
un scren E rkenntnisverm ögen voraus,
weil wir nur d urch d iesclb en v o n d em ,
was Erkenntn.is d e r D in g e (der Narur)
sci, z u e n t e in en B e g ^ ff er h a lte n , u n d
sie d er Natur, als O b jek t u n screr Er*
n^NIETUNa / GİRİŞ 37

k en n tn is ü berhaup t, not'A endig zu- nı kazanırız ve onları zorunlu olarak genel­

kom m en . A licin, daB d ie O rd n u n g
der Nacnır nach ihren b ^ n d e r e n Ge-
de bilgimizin nesnesi olarak doğaya yükleriz.
ıetz e n , b ei 3.ller un.sere F^aa,ungs^lc.raft Ama doğanın tikel yasalarına göre düzeni­
ü b e n te ig e n d e n w en ig sten s m ogli-
nin, en azından tüm kavrayış yetimizi aşan
ch e n ^ ^ n ig fa ltig k e it u n d U ngleich-
artigkeit, d o ch d i ^ r wirlc.lich ange* olanaklı türlülüğü ve ayrışıklığı içinde, gene
m e u c n sei, ist, soviel wir ein .schen de edimsel olarak bu yasalara uygun olması,
k önn en , zufallig; u n d d ie AıAuflindung
d e n e lb e n ist c in G eschaft d es Ver-
bizim görebildiğimiz kadarıyla, olumsaldır;
atandea, w elch es m it Absicht zu ve bu düzenin saptanması amaçlı olarak zo­
e in em n o tw en d igen Zw ecke desscl- runlu bir ereğe, yani doğaya ilkelerin birli­
b e n , n.imllich E inheit der Prinzipien
in .ıie h ineinzub ringen, g e fü h n wird:
ğini getirmeye götürülen anlağın bir işidir;
w d c h e n Zweck dann die Uneilskraft o zaman bu ereği doğaya yargı yetisi yük-
d er N atur b e ile g e n m uû, w eil der
V eısu.nd ih r h ierü b er kein Ge.sctz
lemelidir, çünkü anlak burada ona hiçbir
von ch rcib en k.:ınn. yasa dayatamaz.
D ie E rreichu ng j e d e r Absicht ist O amaca erişme haz duygusu ile bağlıdır;
m it d em G efü h le d er Lust verbun-
den; und , ist die B e d in g u n g der er,.
ve bu erişmenin koşulu bir a priori tasarım
tem e in e V onteU ung a priori, wie hier (burada genel olarak derin-düşünen yargı
cin Prinzip für die reflektierende Ur-
teüs^k.r:ıft überfıaupt, so ist das G efühl
yetisi için bir ilke) olduğu için, böylece haz
der Lust auch durch e in en G rund a duygusu da b ir a priori zemin tarafından ve
priori u n d für j e d e ım ın n ^ altig be- herkes için geçerli olarak belirlenir; dahası,
stimmt: und zwar bloû durch die Be-
ziehu nıı d e , O bje kıs a u f das Erkennt-
bu yalnızca nesnenin bilme yetisi ile bağın­
n ijv e ım ö g e n , o h n e d.ı.B d er Begriff* tısı yoluyla olur, ve erek.sellik kavramı bura­
d e r Zweck.m;iBigkeit h ier im m in-
desten auf das Begehrunl!"'C ım öııen
da hiçbir biçimde istek yetisini dikkate al­
Rück.sicht nim m t, u n d sich also von maz, ve öyleyse kendini doğanın tüm kılgı­
aller praktischen ZweckmaJligkeit der sal erekselliğinden bütünüyle ayırır.
Natur giinzlich u n te n c h e id et.
1n der Tat, wir von dem Zusam-
Gerçekte, algıların evrensel doğa kavram­
m entreffen d er \Y ahm ehm u ngen mit larına (kategoriler) göre yargılar ile çakış­
d e n Ge.sctzen nach allgem einen Na-
masından kendimizde haz duygusu üzerin­
curb^ ^ ufen (d e n K ategorien) nicht
d ie m indeste W irkung a u f das Gefühl de en küçük bir etki bulmasak ve bulamasak
der Lust in u n s antreffen, auch nicht bile, çünkü anlak herhangi bir amaç olmak­
antreffen k ö n n en , weil der V entand
dam it unabsichtlich nach ıe in e r Na­
sızın doğasına göre zorunlu olarak ilerler,
tur n o tw e n d ig verfih rt: so ist an- öte yandan gene de iki ya da daha çok ayrışık
d ren eits die en td eck te V erein b u k eit
zw eier o d e r m eh rerer em p irisch en
görgül doğa yasasının her ikisini de kapsa­
h e te r o g e n e n N atu rgesetze un ter yan tek bir ilkenin altında birleştirilebilece­
e in em ıie b e id e b e ^ ^ n d e n Prinzip ğinin açığa çıkarılışı çok belirgin bir hazzın,
d er G rund e in e r seh r m erl<lichen
Lust, oft sogar e in er Be\\-"Underung,
sık sık giderek öyle bir hayranlığın zemi­
ıelb st e in er so lch en , d ie n ic h t :ıuf- nidir ki, nesnesi ile daha şimdiden bütünüy­
h o n , ob man ıc h o n mit dem G egen-
le tanışık olsak bile sona ermez. Hiç kuşku­
stande d e n e lb e n g e n u g bek an n t ist.
Zw;ır spüren \\-"'İr an d e r F.ı.Blichkeit suz doğanın a^^sanabilirliğinde ve cinsle­
d e r Natur, u n d ih rer E in h e it der re ve türlere (ki doğayı tikel yasalarına göre
A b teilu n g in G attungen u n d Arten,
w o d u r ch alicin e m p irisch e B egriffe
bilmemizi sağlayan görgül kavramlar ancak
m ö g lic h ıin d , durch w elch e v.ir ıi.e bunlar yoluyla olanaklıdır) bölümleniş­
nach ih r en b e so n d e r e n G esea.en lerinin birliğinde bundan böyle hiçbir be­
e r k e n n e n , k e in e merk.liche Lust
mehr: :ıber ıie ist ge^wiB zu ihrer Zeit
lirgin haz duymayız; ama bu haz kesinlikle
gewe.scn, u n d n u r weil d ie gem einste bir zamanlar duyulmuştur, ve yalnızca en
38 YARGI 'YETİSİNİNN FJELEŞTİRiSİ /
sıradan deneyim bile onsuz olanaklı olama­
yacağı içindir ki aşamalı olarak salt bilgi ile
karışmış ve bundan böyle özellikle dikkati
çekmez olmuştur. — O zaman doğa üzerine
yargımızda birşey vardır ki, bizi doğanın an­
lağımız için erekselliğı konusunda dikkatli
kılar: Onun ayrışık yasalarını olanaklı oldu­
ğu yerde daha yüksek ve gene de henüz her
zaman görgül olan yasalar altına getirmek için
bir çaba, ki, eğer başarılı ise, bunların bilme
yetimiz ile uyumundan, yalnızca olumsal
olarak gördüğüm üz bu uyumdan haz duy­
mamızı sağlar. Buna karşı, en sıradan dene­
yimin ötesine geçen en küçük bir doğa araş­
tırmasında onun yasalarının bir ayrışıklığı ile
karşılaşacağımızı ve bunun onun tikel yasala­
rının evrensel görgül yasalar altında birleş­
mesini anlağımız için olanaksız kılacağını
bize önceden söyleyen bir doğa tasarımı hiç­
bir biçimde hoşa gitmeyecektir; çünkü bu
doğanın kendi cinslerine doğru öznel-erek-
sel özgülleşmesi ükesi ile ve bu ilke açısından
derin-düşünen yargı yetimiz ile çelişecektir.
Yargı yetisinin bu varsayımı gene de doğa­
nın o ideal erekselliğinin bilme yetimiz için
ne düzeye dek genişletileceği konusunda öy­
lesine belirsizdir ki, eğer doğanın gözlem
yoluyla daha derin ya da daha geniş bir bil­
gisinin en sonunda hiçbir insan anlağı ta­
rafından tek bir ilkeye indirgenemeyecek
bir yasalar türlülüğüne götürmesi gerektiği
söylenirse, bunu seve seve kabul etmemiz ge­
rekir; ve gene de bize doğayı içeriden daha
çok bildikçe ve onu bizim için şimdilik bi­
linmeyen üyeler ile dışarıdan karşılaştırabil-
dikçe, onun ilkelerinde o denli yalın oldu­
ğunu bulacağımız ve deneyimimiz daha öte­
ye ilerledikçe görgül yasalarının görünürde­
ki ayrıksılığının da daha biçimdeş olduğunu
göreceğimiz um udunu veren birini daha da
memnuniyetle dinleriz. Çünkü doğanın bil­
me yetimiz ile uyumu ilkesine göre bunun
gidebildiği yere dek ilerlemek, ve bunu (bi­
ze bu kuralı veren ‘belirleyen' bir yargı yetisi
E r fa h m n g o h n e sie n ic h t m ö g lich
scin w{irde, ist sie a llm ^ d ic h mit
dem bloB en Erkenntnis.,c
u n d n ich t m ehr b ^ o n d e n bem erkt
w oıden. — Es g e h ö n also e^tw.ıs, d;ıs
in der B e u n eilu n g der N atur a u f die
Zweckmö.Jligkeit d e n c lb e n für un-
ıc m Versu.nd aufm erksam m acht,
c in Studium : u n g le ic h ^ c ig e
d e n e lb e n , wo m ö g lich , unter höhe-
ıe , ob w oh l im m er n o c h em pi^rche,
zu b r in g e n , d.ızu, um , w e n n es
geUngt. an diescr E in so m m u n g der-
sc lb e n für u n sc r Erk.enntnisver-
m ö g en , d ie wir als bloB ^ ^ ^ g anae-
h e n , L ust zu e m p fin d e n . D a g e g e n
wiirde u n s c in e V o n te llu n g der
Natur du rch au s miBfallen, du rch
w d c h e m an unsvor.ıussagte, d.ıS, bei
d er m ind esten N a c h fo n c h u n g über
d ie gem einste E rfıh rn n g hinaus, wir
a u f c in e H etero g en eit:it ih rer Ge-
actze sto.Ben w iird en , w e lc h e d ie
VereinigunK' ih r e r b e so n d e r e n Ge-
scrz.e un ter a llg em ein en empiriııchen
für u n ıc r e n Versu.nd u n m ö g lic h
m achte; w eil d ie s d e m P rinzip der
subjekov-zweckmö.Jligen Spezifika-
tion der Narur in ih ren G :ıttungen,
und unscrer reflek tieren d en U rteilv
kraft in d er A h sicht d er lerz.teren,
"'iderstreitet.
l>iesc V oraus,etzung d er U rteilv
ist g leic h w o h l dariiber so unbe-
stimmt: w ie w cit j e n e ide:ılische
Z w eckm illigkeit der Natur für u nser
E d en n tn isv erm ö g en ^ ^ e d e h n t wer-
d en so lle, daB, w en n m an u n s s.ıgt,
c in e n e fer e o d e r ausK'ebrcitetere
K enntnis d e r Narur durch B eobach-
tung m ü u e zulerz.t auf c in e ^Mannig-
f:ıltigkeit von G esetzen stoB en, d ie
k ein m en sc h lich er Versu.nd a u f c in
P rinzip zu rü ck fü h ren kann, "'ir es
auch zufrieden sind, ob wir es gleich
lieb er h ö ıe n , w enn a n d e ıe u ns H off-
n u n g g e b e n : daB, j e m eh r "'ir d ie
N a tu r im In n e r e n k e n n e n Vıı'Üıden,
od.er m it âuBeren u n s für jerzt unbe-
kann ten G lied em VCt"Klcichen könn-
ten , wir sie in ih r e n Prinzipien um
d csto e i^ b c h e r , u n d , b e i d er schein-
barcn H e te r o g e n e iu t ih rer em piri-
sc h e n G eıc tz e , e in h e llig e r fin d en
w ürden, j e w eiter u n ıc r e E rfahm ng
fo ıu c h r itte . D e n n e s ist cin G eheiB
unserer U n eilsk r.ıfı, nach d em Prin­
zip d er Angem^essenheit der N aturzu
u n sc r e m E rkenntnisverm .ögen zu
verfahren, so w eit e s reicht, o h n e
 / gM ş 119

(weil e» k eine besıim m en d e Urteüo- olmadığı için) herhangi bir yerde suurlanıp
k n f ı isı, d ie u ru dieııc R egel gibt)
a u s u m a c h e n , ob e s iıg e n d w o scine
sınırlanmadığı konusmıda karar vermeksizin
G r e m e n h ab e, o d e r nicbt; weil v-ir yapmak yargı yetimizin bir buyruğudur; çün­
:ıwar in A n ııchung d e s rationalen
kü biline yetimizin ussal kullanımı açısından
G eb rau ch s un serer Erkenn^t.nisver-
m ö g en G ren zen b e ııim m e n k ön n en , böyle sınırlar saptayabilsek bile, gene de gör-
im em p irisch en F eld e aber k e in e gül alanda hiçbir sınır belirlenimi olanaklı
G rcnzbesıim m u ng m öglich ist
değildir.

vn
V on d e r asthe^tiııchen V o n tellu n g VII
der Zwecl:.mii.Jligl:.eit der Naıur Doğanın Erekselliğinin Estetik Tasanmı Üzerine
Was an d er V o ıste llu n g e in .,. Objekt» Bir nesnenin tasarımında salt öznel olan,
bloS ıubjektivis^ d. i. ihre B e ıie h u n g
auf dasSubjekt, n ic h ta u f d e n G egen-
e.d. nesne ile değil, özne ile bağıntısına ka­
sı:ınd ausm acht, ist d ie a ıth e tisc h e rar veren onun estetik yapısıdır; ama o tasa­
B esc h a ffe n h e it d e n d b e n ; was aber
an ih r zu r B estim m u n g d e s G egen -
rımda nesnenin belirlenimi için (bilgi için)
stan des (zum E r k e n n ^ ^ r c ) d ie n ı, h i ^ e t edebilen ya da kullanılabilen onun
o d e r g e b r a u c h tw e ıd en k ann, istih r e mantıksal geçerliğidir. Bir duyu nesnesinin
l ^ ^ ^ e (Gültigkeit. h ı dem Erkennt-
n iu e e in e s G egenıt:ındes der S inne
bilgisinde her iki bağıntı ile de karşılaşılır.
kom m en beide B a .ie h u n g e n z^^rn- Dışımdaki şeylerin duyu-tasarımında onları
m en v o ı In d e r S in n e n v o r a e llu n g
onda sezinlediğimiz uzayın niteliği onlara
der D in ge auSer ınir ist d ie Quali tit
d es Raums, vm ıin wir ile anschauen, ilişkin tasarımımın salt öznel yanıdır (onun­
das bloS Subjektive m ein e r V orsıel- la nesneler olarak kendilerinde ne olabile­
lu n g d e ^ d b e n (w odurch, ile als
Objekte an ilc h scin m ö g en , unausııe-
cekleri kararlaştırılmamış kalır) ki, bu ba­
m acht b leibt), um w elcher I ^ â e h u n g ğıntı nedeniyle nesne bu yolla salt görüngü
willen d er C .,genstand au ch d adurch olarak düşünülür; ama uzay, salt öznel nite­
b lo£ alo E ısc h e in u n g g e d a c h t wird,
d er Raum üst aber, sein er bloll ıubjel:.- liğine bakılmaksızın, gene de görüngüler
tivcn Q ualitit u n geach teı. s \d ch w o h l olarak şeylerin bilgisinde bir parçadır. Duyum
d o c h e in E rkenntniistuck d er Dinııe
als E rscheinungen. (hier
(burada dış duyum) yine dışımızdaki şeylere
d ie iu S e r e ) d r ik k ı ebenaow ohi das ilişkin tasarımlarımızın salt öznel yanuu an­
bloB Subjekıive un screr V orstellun- latır, ama aslında onlarda özdeksel (reale)
S:en d er D in g e auBer un» au:ı, aber
e igen ılich d:ıı M aterielle (R eale) d e r olandır (ki varolan birşey onun yoluyla veri­
ıc lb e n (w odurch e^tw:ısEıtisıierendes lir), tıpkı uzayın onların sezgisinin olana­
g e g e b e n " ird ), so wie der Raum die
blolle Form a p riori der M ösfichkeiı
ğının salt apriori biçimi olması gibi; ve gene
ih r er A nscbauung; u n d g leich w oh l de duyum dışımızdaki nesnelerin bilgisi için
wird j e n e au ch zum E rkenn tnis der de kullanılır.
O bjekıe au.Ber u m g e b n u c h t.
D :ujenige Subjekıive aber an
Ama bir tasarımdaki öznel yan, hiçbir
esner V on tellun g, gar k<in biçimde bir bilgi parçası olamayan şey, onunla
ni.satii<A k a m , üst d ie m it ih r
vı,rbund en e L w 1 o d er ^Un/ust; d e n n
bağlı olan haz ya da hazsızlıktır; çünkü onun
durch i le e r k en n e ich n ic b ıs an d em yoluyla tasarımın nesnesinde hiçbirşey bil­
G e g e ^ ^ ^ ^ der V ^ ^ ^ u n g , obgleich mem, gerçi kendisi herhangi bir nesnenin
sie w oh l d ie W irk ung irg e n d ein e r
E rk en n ın is scin kann. N u n ist d ie
etkisi olabilse de. Şimdi bir şeyin erekselliği,
Zweck.mii..Bigkeiı e in e s Dinııeıı, so fe m algıda tasarımlandığı düzeye dek, nesnenin
ile in der W ahm ehm u ng vorgcstellt
wird, auch k ein e B esch:ılfenh eit des
kendisinin niteliğine ait birşey değildir
O bjekıs ıclbst ( d e n n e in e solche (çünkü böyle birşey algılanamaz), üstelik
40 YARGI YET'İS^İNİN ELEŞTİRİSİ / ^KRJ7 1 K DER URTFILS^KJWT
şeylerin bir bilgisinden sonuçlanabilse de.
Öyleyse bir nesnenin bilgisini önceleyen,
ve giderek tasarımım bir bilgi için kullan­
mayı istememiz söz konusu olmaksızın ge­
ne de onunla bağıntılı olan ereksellik hiç­
bir biçimde bilginin bir parçası olamayan
öznel yandır. Bu yüzden nesneye ancak
tasarımı dolaysızca haz duygusu ile bağlı ol­
duğu için ereksel denir, ve bu tasarımın
kendisi estetik bir ereksellik tasarımıdır. —
Sorulması gereken tek şey genel olarak
böyle bir ereksellik tasarımının olup olma­
dığıdır.
Eğer bir sezgi nesnesinin biçiminin salt
ayrımsanması (apprehmsio), belirli bir bilgi
için bir kavram ile bağıntısı olmaksmn haz
ile bağlı ise, o zaman tasarım bu yolla nes­
ne ile değil ama yalnızca özne ile bağıntılı­
dır; ve haz onun derin-düşünen yargı yeti­
sinde oyunda olan bilme yetilerine — ve
oyunda oldukları sürece — uygunluğun­
dan başka hiçbirşeyi anlatamaz; öyleyse
yalnızca nesnenin öznel biçimsel bir
erekselliğini anlatabilir. Çünkü biçimlerin
imgelem yetisindeki o ayrımsamşları derin-
düşünen yargı yetisi, amaçlanmış olmasa
da, onları hiç olmazsa sezgileri kavramlara
bağıntılama yetisi ile karşılaştırmaksızın
yer alamaz. Eğer şimdi bu karşılaştırmada
imgelem yetisi (a ^ rari sezgilerin yetisi ola­
rak) verili bir tasarım aracılığıyla amaçlan­
mamış olarak anlak (kavramların yetisi ola­
rak) ile anlaşma içine getirilir ve böylece
bir haz duygusu doğarsa, o zaman nesne
derin-düşünen yargı yetisi için ereksel ola­
rak görülmelidir. Böyle bir yargı nesnenin
erekselliği üzerine estetik bir yargıdır ki,
kendini nesnenin bulunan bir kavramı
üzerine temellendirmez, ne de böyle bir
kavram sağlar. Eğer bir nesnenin biçimi
(tasarımının duyum olaraközdeksel yanı
değil) onun üzerine yalnızca derin-düşün-
mede (ona ilişkin olarak elde edilecek her­
hangi bir kavram göz önüne alınmaksızın),
k.ann n icht w a h rgcn om m cn w erd en ),
o b sie g leich aus e in e m ErkenntniSIC'
der D inge g e fo lg e n w erden l ı n n . Die
Zw eckm âfiigkeit a l » , d ie vor dem
Erkenntnisse ein es O bjekıs vorhergehı.
j a sogar. o h n e d ie V o n te llu n g des.scl-
b en ru e in em E rkenntnis b ıa u c h e n zu
w ollen, gleichw oh l mit ih r unm ittelbar
v e ıb u n d e n wi.rd, ist das Subjektive
d e n c lb e n , wi1 5 gar k ein Erkennmis--
ıtü ck w erden k.ınn. A lso wird der
G eg e n s^ n d alsd:ınn nur d ^ ^ m zweck-
mâfiig g en .ın n t, weil ^ in e V o n te llu n g
unmittelb::ır m it d em G efühle d e r Lust
v e rb u n d en ist; u n d d ie se V o n te llu n g
ıclb st ist e in e 3Sthetische V o n te llu n g
d er Z w eckm alligkeit. — Es fragt ıic h
nur, ob es überhaup t e in e ıo lc h e Vor-
atellung d er Z w eckm illigkeit g ebe.
W enn m it d er blo.Ben ^ ^ ^ ^ u n g
(a p p reh en sio ) der Form ein es G eg en -
s^ n d e s der A n schau ung, o h n e Bezie-
h u n g d e n e lb e n au f e in e n B ^ ^ u f zu
e in e m b estim m ten E rk en n tn is, Lust
« r b u n d e n ist: wird d ie V o n te llu n g
dadu rch nicht a u f das O bjekt, ııondem
led iglich auf da., Subjekt b ezogen ; und
d ie Lust k:ınn n ic h ts :ın d e n a lı die
A n g e m e ıse n h e it d e sselb e n zu d en
E rk en n tn isv erm ö g en , d ie in d er ref-
lek tieren d en U rtellskr:ıft im Spiel ıin d ,
und so fem sie darin ıi.nd, also blofi d .n e
ıubjektive form :ıle Z w eckm illigkeit d es
O bjekıs au^sdrücken. D e n n je n e
ıu n g der Form en in d ie Einbildungs--
k:ınn n iem a ls g e s c h e h e n , o h n e
dall d ie reflek tieren d e U n eilsk r.ıft,
auch un:ıh!i.chtlich, sie w en ig sten s mit
ihrem V erm ögen, A n.schauungen auf
zu b e z ie h e n , v erglich e. W enn
n u n in d ieaer V erg !eich u n g d ie Einbil-
dungskr.ıft (:ıls V erm ö g en d er An-
sc h a u u n g e n a p rio ri) zum V enta.nde
(:ıls V erm ögen d er B egriffe) durch ein e
g e g e b e n e V o n tellu n g unabıichtlich in
E instim m ung v e n e tz t und dadu rch ein
G efühl der Lust erw eckt wird, muB
d er G egensta.nd a lıd a n n a l, ıw eck -
m:iBig für d ie r e fle k tie r e n d e U n e il 5-
kraft a n g e se h e n w erden. E in so lc h e s
U n e il iıt e in b t h e tis c h e s U n e il ü b er
die Zw eckm alligkeit d es O bjekıs. wel-
ch es sich a u f k e in e m v o r h a n d e n e n
B eg ^ ffe vom G e g e n s w ıd e grü n d et,
und k e in e n von ih m v crsch3fft V"=sıen
G eg en sO n d es Form (n ich t da., Mate-
j ie lle ıc in e r V o n te llu n g , als Em pfin-
d u n g ) in d er b lo fien ^R.efleıion ü b er
di^csdbe (o h n e Absicht a u f e in e n ,'On
ih m zu e r w erb en d en B e ^ ^ ^ :ıls d er
n^NUITUNG / GİRİŞ
G rund e in er Lust an der V o n te llu n g
e in e s ıo lc h e n O b jek ıs b e u n e ilt wird;
m it d^esaen V o n te llu n g wird d i ^ Lust
auch alî n o tw e n d ig v erb u n d en ge-
u n eilt, fo lg lic h als n ic h t bloG für d:ıs
Subjekt, w elch es d ie se Form auffaBt,
ıo n d e m für j e d e n U n c ile n d e n über-
h ,u p t. D er G egenstand heiJlt al^sdann
ıch ö n ; und d:ıs V erm ögen, durch cin e
ıo lc h e Lust (folglich auch allııem ein-
g ü lıig ) xu u n e ile n , d er G eschm ack.
D e n n da der G rund d er Lust bloG in
d er Form d e s G egen stan d es für die
^Reflaion überhaupt, m ithin in keiner
E m p fin d u n ıı d e s G egen stan d es, und
auch o h n e B ezieh u n g a u f e in e n Be*
griff, der irg en d ein e Absi.cht en th ielte,
8'e,ctzt wird: ı o ist es .ıllcin die
m iB igk eit im em p irischen Gcbrauche
der Unells^lr.r:ıfı überhaup t (E inhcit der
E inbüdungskraft m it d em V e n ıa n d e )
in d em Subjekte, m it der d ie Vorstel-
lu n g d e s O b jek ıs in d er R e f le ıio n ,
d eren B e d in g u n g e n a p ıio ıi .ıllgem d n
g elten , zu.sammensdmmt; u n d , da die-
ıe Z u s.ım m enstim m ung d e s G cgen-
atandes m it d e n V e rm ögen d e s Sub-
je k ıs zuf"alliıı ist, so bewirkt sie d ie Vor-
ateUung c in er Z w e c ^ ^ ^ ig k e it dcs.scl-
b e n in A n ıe h u n g d er Erkenntnisver-
möıJen d e s Sub jekıs
H ier ist nun d n e Lust, d ie, wie a.lle
Lust o d er U n lust, w elch e n ich t durch
d e n Freiheitsbe^ııriff (d. i. durch die
YOrb^eI1fe h e n d e ^Besti.mmung d eso b eren
^Bqıeh^rungs"ermöıJens durch m n e Ver-
n u n ft) gewirkt wird, niem als aus
^ ^ ^ ffie n als m it d er V o n te llu n g ein es
G cgen stan d es n o tw e n d ig v erb u n d en ,
e in g e ıe h e n werden k an n , ıo n d e m je-
derzeit nur durch ircflektierte W ^^neh*
m ung m it d ie ıe r verk.nüpft e r ^ ^ ^ t
werden muB, folglich , wie aile em pi-
lu c h e U n e ile , k c in e objekıive N otw en-
diııkcit arıkündigen und auf^Gülıigkeit
a prioıi ^Anspruch m ach en karın. Aber,
d:ıs ^Geschmack.suneü m acht auch nur
.^An.spruch, w ie je d e sa n d e r e em pirische
U n e il, für jed er m a n n zu g e lte n , wel-
ches, u n g e a c h te t d er in n eren ZUI:ıl-
ligk eit d e sselb e n , im m e r m öıılich ist.
Das B efrem d en d e u n d A b w eich en d e
liegt nur ^d.3.rin: d.ıB e s n ich t d n em pi-
^^ her s o n d e m cin G efühl der
Lust (fo lg lich gar k ein B eııriff) ist,
w elches d o c h durch das G eschm acks-
u n e il, gleic h als o b e s e in m it d em
Erkenntnisse d e s O b jek tsverb u n d en es
^râdikat w:irc, je d e r m a n n lu g e m u te t
41
böyle bir nesnenin tasarımındaki bir haz-
zın zemini olarak yargılanırsa, tasarımı bu
haz ile zorunlu olarak, dolayısıyla yalnızca
bu biçimi ayrımsayan özne için değil ama
genel olarak yargılayan her varlık için bağlı
olarak yargılanır. Nesneye o zaman güzel
denir; ve böyle bir haz yoluyla (ve dolayısıy­
la evrensel geçerlik ile) yargıda bulunma
yetisine beğeni denir. Çünkü hazzın zemini
yalnızca nesnenin genel olarak derin-dü-
şünme için biçiminde koyulduğu için, ve
öyleyse nesnenin bir duyumunda koyulma-
dığı ve ayrıca herhangi bir amaç kapsayan
bir kavTam ile bağıntı olmaksızın koyul­
duğu için, böylece yalnızca öznede genel
olarak yargı yetisinin görgül kullanımın­
daki yasaya uygunluk (imgelem yetisinin
anlak ile birliği) iledir ki, yalnızca bunun-
ladır ki, nesnenin apriorikoşuliarı evTensel
olarak geçerli olan derin-el üşünmedeki
tasarımı bağdaşır; ve nesnenin öznenin
yetileri ile bu uyumu olumsal olduğu için,
onun erekseliiğinin bir tasarımını öznenin
bilme yetileri açısından ortaya çıkarır.
Burada şimdi bir haz vardır ki, özgürlük
kavramı yoluyla (e.d. daha yüksek istek ye­
tilerinin arı us tarafından önceki belirleni­
mi yoluyla) üretilmiş olmayan tüm haz ya
da hazsızlık gibi, hiçbir zaman kavramlar­
dan bir nesnenin tasarımı ile zorunlu bir
yolda bağlı olarak kavranamaz; tersine, her
zaman yalnızca derin-düşünsel algı yoluyla
bu tasarım ile bağlı olarak bilinmelidir, ve
buna göre, tüm görgül yargılar gibi, hiçbir
nesnel zorunluk bildiremez ve apriori ge­
çerlik isteminde bulunamaz. Ama beğeni
yargısı da, başka her görgül yargı gibi, her­
kes için geçerli olma istem indedir ki, iç
olumsallığına karşın, bu her zaman ola­
naklıdır. Tuhaf ve ayrıksı olan şey beğeni
yargısı yoluyla sanki nesnenin bilgisi ile
bağlı bir yüklemmiş gibi herkese yüklenen
ve onun tasarımı ile bağlı olması gereken
şeyin görgül bir kavram değil, ama bir haz
42 YARGI 'YITİS^İNİN ^ ^ ^ İ R İ S İ /
duygusu (sonuçta kavram olmayan birşey)
olmasıdır.
Tekil bir deneyim yargısı, örneğin birinin
bir kaya kristali üzerinde kayan bir su dam­
lasını algılaması üzerine bir yargı, haklı ola­
rak başka herkesin de onu tam olarak öyle
bulması gerektiğini ileri sürebilir, çünkü bu
yargıyı, belirleyici yargı yetisinin evrensel
koşullarına göre, genel olarak olanaklı bir
deneyimin yasaları altında oluşturmuştur.
Benzer olarak, herhanği bir kavramı dikkate
almadan bir nesnenin biçimi üzerine yalnız­
ca düşünm ede haz duyan biri, bu yargının
görgül ve tekil bir yargı olmasına karşın,
haklı olarak herkesten onay isteminde bulu­
nur, çünkü bu hazzın zemini ile derin-dü-
şünce yargılarının evrensel ama öznel koşu­
lunda, e.d. bir nesnenin (ister doğanın ister­
se sanatın ürünü olsun) bilme yetilerinin
(imgelem yetisi ve anlak) kendi aralarındaki
ilişkileri ile ereksel uyumunda, her görgül
bilği için gerekli olan bu uyumda karşılaşılır.
Haz öyleyse beğeni yargısında görgül bir
tasarıma bağımlıdır ve hiçbir kavram ile a
prioribağlanamaz (hanği nesnenin beğeniye
uygun olduğunu ya da olmadığını a priori
belirleyemeyiz; onu denemem iz gerekir);
ama haz bu yargının belirlenim zeminidir,
salt şu nedenle ki, onun yalnızca derin-dü-
şünme üzerine, ve bu derin-düşünmenin (ki
onun için nesnenin biçimi erekseldir) genel
olarak nesnelerin bilgisi ile uyumunun ev­
rensel ama gene de yalnızca öznel koşulla­
rının üzerine dayandığinın bilincindeyizdir.
Böylece beğeni yargılarının olanaklarına
göre bir eleştiriye altgüdümlü olmalarının
nedeni bir apriori ilkeyi ,-arsaymalarıdır, ger­
çi bu ilke ne anlak için bir bilme ilkesi, ne de
istenç için bir kılgısal ilke olsa da, ve öyleyse
hiçbir biçimde a priori belirleyen bir ilke
olmasa da.
Ama şeylerin (doğanın olduğu gibi sana­
tın şeylerinin de) biçimleri üzerine derin-
düşünm eden gelen hazza alıcılık yalnızca
u n d m it d er V oratcllung d e sıc lb c n
v e d n ü p ft wcrden aoll.
E in e in ze ln e s E rfahrungsurteil,
z. B. von d em , d er in c in em Bcrg-
luiaı:ıll c in e n bew eg lich en Tropfen
W^asser w a h m im m t, v erlan gt m it
R echt, d:ıB e in j e d c r a n d c r c es
e h e n ıo fin d en m üsıc, wcil er die:ıes
U n c il, n ach d en 31Jgemcinen Bcdin-
g u n g c n der b estim m e n d e n Urtcils-.
^kr.ıft, u n te r d en G csetzen einer
m ö g lic h c n E rfahrung üb crh au p t
gcfiU lct hat. E b cn ao m ach t d cıje-
n.igc, w elch cr in d er bloB en Rcfle-
l i o n ü b er d ie Form c in e s G cgen-
stan des, o h n c Rücksi.cht au f e in e n
B egriff, L ust em p fin d ct, obzwar
d icses U n c il em pirisch u n d cin
c in z e ln c s U n e il ist, m it R echt An-
spruch a u f je d c r m a n n s Bcistim -
m ung; w cil d er G rund zu dicser Lust
in d e r a llg c m cin c n obzw ar subjck-
tiven B c d in g u n g d e r ^rcflekticrcnden
U n e ile , n^:i.mlich d er zw cckm alligcn
Ü b crein stim m u n g ein es G cgcnstan-
d c s (er sci ^Produkt der Narnr o d e r
d e r K ıınst) m it d em V crhiiltnis der
E rkcnntnisvcrm ögcn un ter si.ch. d ie
zu je d c m c m p in ıc h c n E rk en n tn is
e r fo r d e n w crden (d er Einbildung>-
kr.ıft u n d d e s Veratandes), ange-
trofl'cn wird. D ic Lust ist a lıo im
G cschm ack.,urtcilc Z\lı*ar v o n e in er
em p iriach en V oıstcU ung a bhan gig,
u n d kann a priori m it k cin cm Bc-
g r ü fc v c ıb u n d c n w erden (m an
a priori n ic h t bcatim m cn, welchcr
^Gege^^nd dem ^ ^ ^ rm aekc gem:ill
ıe in w crde, od.er n icht, m an muO ih n
v c n u c h c n ); a b cr sie ist d o c h der
B estim m u n g sg ru n d dicscs U n e ils
nur dadurcb, daB m an ııich bewwuBt
is^ ııic b cru h c bloB a u f der R eflcxion
u n d d e n a llg c m cin c n , o b w o h l nur
subjcktiven, B cd in g u n g c n d er Ü b c r
ein stim m u n g d c n e lb c n z u m Er-
k e n n ^ û d er O b jck te übcrbaup^ für
w elcb c d ie Form d cs O bjckts z w c c k
m allig ist.
D » ist d ie Ursa.che, w ^ m dic
U n e ilc d c s G cschm acks ih rer M ög-
licbkeit nach, weil dicsc e in Prinzip
a priori vorausıctzt, a uch e in er Kritik
unterw orfen sin d , o b g lc ic h dieses
Prinzip w eder c in E rkenntniıprinzip
fü r d en V cn ta n d , n o c h c in pr.ık-
tisc b c s für d e n \Y illcn , u n d also a
priori g.ır nich.t bestim m cnd ist.
l>ic E m p fâ n g lich k eit c in c r Lust
aus der ^R.cflcxion ü b er d ie Form en
dcr^&ıclıen (d crN arursow obl o lıd e r
 EI^NUITUNG / GİRİŞ
K ıınst) b e z e ic h n e t aber nic.ht alicin
c in e Zweckmii.Jligkcit der O bjekte im
Verhaltnis au f d ie reflektierende Ur-
teilskraft, gem:ill d em N atu rb eg^ ffe
am Subjekt, son d ern auch u m g e k e h n
d es Subjekts in .^Aruehung der G egen-
stan d e ih rer F orm , j a selbst ih rer
U nform nac.h, z u fo lg e dem Freihcito-
begrlffe; u n d dadu rch gesc.hieht es:
d:ıll das ii.,thetische U n eil, n icht bloB
als ^Geschmack.suneil, auf das S ch ön e,
s o n d e m auc.h, als aus ein em G cistes
gefü hl e n tsp ru n g e n e s, au f das Erha-
b e z o g e n wird, und so j e n e Kritik
der asth etisch en U n eilsk raft in zwei
cilescn gem aB e H au p tteile zerfallen
muB.
Von der logisch en V on tellu n g der
Zweckm ölligkcit der N atur
An e in em in d er Erfahrung ge g e b e -
n e n G egenstande kann Zweckmöllig-
k.eit v o r g « te ü t w eıd en : entw eder aus
ein em bloS subjektiven G runde, als
U b ereinstim m ung scin er Form , in der
Auffassung (ap p reh en sio) d essclb en
vor ailem Begriffe, m it d en E rkenn v
nisverm ögen, um die A nschauung mit
Bcgriffen zu e in em Erkenntnis über-
haupt zu vereinigen; od.er aus ein em
objektivcn, als Ü bereinstim m ung sei-
n e r Form m it d e r M öglichkeit des
D in g e s sclbst, n ach e in em B e g ıiffe
vo n ih m , d er vo rh erg eh t u n d d en
G rund d ie sc r Form en th alt. Wır
h a b e n geseh en : d:ıll d ie V o n tellu n g
der Zweck.ma.Bigkeit der e n te r e n Art
a u f der unm ittelba:ren L ust an der
F orm de> G egenstandes in der bloBen
R c fle ıio n ü b er sie beruhe; d ie a lıo
von der Zweckma.Bigkeit der zweiten
da sie cile Form de> O bjekts nic.ht
auf d ie E rkenntnisverm ögen des Sub-
je k ts in derA nffassung d e n e lb e n , son ­
d e m a u f cin b estim m tes E rkenn tnis
d es Gcgenst.ı.ndes un ter ein em gege-
b e n e n Begriffe b e z ie h t, hat n ich ts m it
ein em G cfühle der Lust an d en Din-
g e n , s o n d e m m it d em V e n ta n d e in
B c u n e ilu n g d e n e lb e n zu tun. W enn
der Begri.ff v on e in em G cg en sta n d e
g e g e b e n üst, so b e s te h t das G eschaft
der U neilskr.ıft im G eb ıa u c h e dessel-
b e n zum E rkenntnis in der ^Dtmtd./ung
(eıthib itio), d. i. darin, d em B egrlffe
e in e k o r r e ^ ^ n d ie r e n d e A nschauung
43
derin-<l üşünen yargı yetisi ile ilişki içinde ve
öznedeki doğa kavramına uygun olarak
nesnelerin bir erekselliğini değil, ama ayrı­
ca evrik olarak, özgürlük kavramı dolayısıy­
la, biçimlerine, giderek biçimsizliklerine
göre nesneler açısından öznenin bir erek­
selliğini de belirtir. Bu yüzdendir ki, estetik
yargı, bir beğeni yargısı olarak, yalnızca Gü­
zel ile bağıntılı olmakla kalmaz, ama ayrıca
tinsel bir duygudan kaynaklanarak, Yüce ile
de bağıntılıdır; ve böylece Estetik Yargı Yeti­
sinin Eleştirisi bunlara uygun iki bölüme
ayrılmalıdır.
VIII
Doğanın Erekselliginin Mantıksal Tasanmı
Üzerine
Deneyimde verili bir nesnede ereksellik ta­
sarımlanabilir: Ya biçiminin tüm kavramlar­
dan önce aynmsanmasında (apprehensio) sez­
giyi kavramlar ile genel olarak bir bilgiye
birleştirebilmek için o biçimin bilme yetile­
ri ile uyumu olarak salt öznel bir zeminden;
ya da, nesnenin biçiminin şeyin kendisinin
olanağı ile uyumu olarak, onun bu biçimin
zeminini önceleyen ve kapsayan bir kavra­
mına göre, nesnel bir zeminden. Gördük
ki, ilk tü rd en erekselliğin tasarımı nesne
üzerine salt derin-<l üşünm ede nesnenin
biçimindeki dolaysız haz üzerine dayanır;
ama ikinci türden erekselliğin tasarımı, nes­
nenin biçimini onun ayrımsanmasında öz­
nenin bilme yetileri ile değil ama onun veri­
li bir kavram altındaki belirli bir bilgisi ile
bağıntıladığı için, şeylerdeki bir haz duy­
gusu ile değil ama onları yargılamada anlak
ile ilgilidir. Eğer bir nesnenin kavramı verili
ise, o zaman yargı yetisinin kavramın bilgi
için kullanımındaki işi sergilemeden (e.thi-
bitio), e.d. kavramın yanına karşılık düşen
bir sezgiyi koymaktan oluşur; bu ya bizim
kendi imgelem yetimiz yoluyla olabilir, ör­
neğin sanatta, bizim için amaç olan bir nes­
44 YARGI 'lYETISİNiNN ^ELEŞTİRİSİ/ KRITI^KDER U R T E IL S ^ ^
nenin önceden tasarlanmış bir kavramını
olgusallaştırdığımızda olduğu gibi; ya da
doğa yoluyla, onun uygulayımında (örgüt­
lü cisimler gibi), ürünlerini yargılayabil­
mek için ona ereğine ilişkin kavramımızı
yüklediğimizde olduğu gibi; bu son durum ­
da tasarımlanan yalnızca şey biçimindeki
doğanın erekselliği değildir, ama onun bu
ürünü bir doğa-ereği olarak tasarımlanır. —
Gerçi görgül yasalara göre biçimleri için­
deki doğanın öznel bir erekselliğine ili.skin
kavramımız nesnenin bir kavramı değil
ama yalnızca doğanın bu aşırı büyük türlü-
lüğü ortasında kendine kavramlar sağla­
mak (böylece kendini yönlendirebilmek)
için yargı yetisinin bir ilkesi olsa da, bu yolla
doğaya bir bakıma amaç andırımına göre
bilme yetimiz için bir dikkat yükleriz; ve
böylece doga güzelliğinibiçimsel (salt öznel)
erekselliğin kavramının sergilenişi olarak, ve
doğa ereklerini olgusal (nesnel) bir erek­
selliğin kavramının sergilenişi olarak göre­
biliriz; bunlardan birincisini beğeni yoluyla
(estetik olarak, haz duygusu aracılığıyla),
ötekini anlak ve us yoluyla (kavramlara
göre, mantıksal olarak) yargılarız.
Yargı Yetisinin Eleştirisinin estetik ve erek-
bilimsel yargı yetilerinin eleştirilerine bö­
lümlenişi buraya dayanır; birincisi ile doğa­
nın biçimsel (başka türlü öznel denilen)
erekselliğini haz ya da hazsızlık duygusu yo­
luyla yargılama yetisini anlarız; ikincisi ile
onun olgusal (nesnel) erekselliğini anlak
ve us yoluyla yargılama yetisini anlarız.
Yargı yetisinin bir eleştirisinde estetik yar­
gı yetisini kapsayan bölüm ona özsel olarak
aittir, çünkü yalnızca ‘estetik yargı yetisi'
yargı yetisinin doğa üzerine derin-düşün-
mesinin temeline bütünüyle apriori yerleş­
tirdiği bir ilkeyi, yani doğanın, tikel (gör­
gül) yasalarına göre, bilme yetimiz için
biçimsel bir erekselliği ilkesini kapsar, ki
onsuz anlak kendini doğada bulamayacak­
tır; öte yandan, niçin doğanın nesnel erek-
zur Seite zu stellen: es sei, d.ı.13
durch unserc e ig e n e E inbildungskraft
g esch eh e, "'ie in der Kıınst, w enn wir
e in e n vorhergefaB ten B e g ^ ff von
e in em G c g e n s u n d e , d e r für uns
Zweck İst, rcalisiercn, od.er durch die
Natur, in der T echnik derselben ('Yı'ie
bei organisierten K ö k sem ), wenn wir
ihr u n seren B egriff vom Zweck zur Be-
u n e ilu n g ihres Produkts u nterlegen;
in w elchem Faile n ich t bloB
der N atur in der Form d e s Din-
ges, so n d e r n d ieses ih r Produk t ais
vorgestellt wird. — Obzwar
u nser B e g ^ ff v o n e in er subjektiven
Zw eckm aBigkeit d e r N atur in ih r cn
Form en, n ach em p irischen G csetzen,
gar kein B e g ıiff \'om O bjekt ist, son-
d e m nur ein Prinzip d er U neilskr.ıft
si.ch in dieser ihrcr ü b e ıg r o û e n Man-
nigfaltigkeit B eg riife zu verschaffen
(in ih r orienti.eren zu k ö n n en ): so
leg e n " ir ih r d o c h lıiedurch gleichsam
e in e Ri.icksicht au f u n ser Erkenntnis...
\'erm ögen nach d er A n a io g ie ein es
Zwecks bei; und'-şo k ö n n e n "'ir .die
Naturschönhtit als d e s Be-
d er form alen (bloB subjekriven),
u n d d ie N atujzw ecke :ıls l>:ıntellung
d es B egriffs e in er rcaien (objektiven )
Zweckm5.Bigkeit a n seh en , deren e in e
" ir durch G cschm ack (asthetiııch,
vermittelst d es G efühls d er Lust), die
andere durch Verstand und V em unft
(logisch , nach B egriffen) beurteilen.
H ierauf g r iin d e t sich d ie Ein-
teilu n g der Kritik d er U ıieilsk ra ft in
d ie d er und
in d e m u n ter d er e n t e r e n das Ver-
m ö g en , d ie form aie Zweckm5.Bigkeit
(sorut auch subjektive g en a n n t) durch
das der Lust o d er U n lusu u nter
d er zw eiten das V erm ögen, d ie reaie
Zweckm ii.Jligkeiı(objektive) der Natur
durch Verstand u n d V em u n ft zu
b e u n e ile n , v e rstın d en "'ird.
In e in er Kritik d er Urteils^k.r.ıft ist
d er Teil, w elch er d ie iisthetisch e Ur-
teils^kr:ıft enthölt, ih r w esentlich ange-
h örig, weil d iesc allein e in P rinzip
enthai^ w elches d ie UrteUs^kr:ıft vöüig
apriori ihrcr R eflcxion über die N atur
zum G runde legt, nam lich das e in er
form aien Zweckm5.Bigkeit d er N atur
nach ihren b eso n d eren (em p ir i^ h e n )
G esctzen für u nser Erkenntniıverm ö-
g en , o h n e w elche si.ch der Verstand in
ıie nicht find en k ö n n te: anstatt d.ı.13
gar kein G n ın d a priori a n g e g e b e n
w erden kann, ja n ic h t ein m a i die
 I GİRİŞ 45
Möglichkeit davon au* dem Begriffe l e r i n i n , e . d . s a l t d o ğ a - e r e k l e r i o l a r a k o l a n a k ­
einer Natur, alt Gegenstandc der
Erfahrung im allgemeinen sowohl, lı o l a n ş e y l e r i n o l m a s ı g e r e k t i ğ i n i n a p r i o r i
als im besonderen, erhellet, da6 es h i ç b i r n e d e n i v e r i l e m e z , v e g i d e r e k b i r n e ­
objektiveZ.wecke der Natur, d. i. Din- d e n i n o l a n a ğ ı b i l e i s t e r e v r e n s e l i s t e r s e t i k e l
ge die nur .ı, Naturzwecke möglich
sindt geben mü:s.sc: so-ndem nur die o l s u n b i r d e n e y i m i n n e s n e s i o la r a k d o ğ a n ı n
Urteibl^kr.,ft, ohne ein îrinıip dozu a k a v r a m ı n d a n a ç ı k d e ğ i l d i r ; a m a y a r g ı y e t i s i
priori in tich zu enthalten, in vor-
k a r ş ıla ş ıla n d u r u m la r d a ( b e l l i ü r ü n le r in )
kommenden FaUen (ge^^^r Pro-
dukte), um zum Behuf der Vernunft e r e k l e r i n k a v r a m ı n d a n u s u ğ r u n a y a r a r l a n a ­
von dem Be^ıırufe der Z.wecke Ge- b i l m e k i ç i n b i r i l k e y i a p r i o r i k e n d i i ç i n d e
brauch ıu machen. die Rcgcl ent-
halt; nachdemjenes transzendenıale k a p s a m a k s ı z ı n y a l n ı z c a ö y l e b i r k u r a l k a p s a r
Prinıip ,ıchon den Begriff cinea k i, o n a g ö r e o a ş k ı n s a l i l k e a n l a ğ ı d a h a ş i m ­
Zwecks (wenigstens der Form nach)
d i d e n b ir e r e k k a v r a m ın ı ( e n a z ın d a n b iç i­
auf die Natur ^ttuwenden den Ver-
st^ni vorbereitet hat m e g ö r e ) d o ğ a y a u y g u la m a k iç in h a z ır la m ış ­
Der transıendentale Grundaatz tır.
aber, sich cine ZweckmiBigkeit der
Natur in subjektiver Bezîehung auf A m a d o ğ a n ı n b ir e r e k s e lliğ in i d o ğ a y ı yar­
unser Erkenntn.isvermögen an der g ı l a m a n ı n b i r i l k e s i o l a r a k b i r ş e y i n b i ç i m i n ­
Form eine» Dinges als einPrinripder
d e v e b ilm e y e tim iz ile ö z n e l b a ğ ın t ı iç in d e
Beurtcilung deI"W"lben vorzustellen,
lallı e» ^ginzlicb unbeotimmı. wo und t e m s i l e d e n a ş k ın s a l i l k e b i r ü r ü n ü n e r e d e
in wekhen Fal.len ich die Beurtei- v e h a n g i d u r u m l a r d a s a lt e n e n s e l d o ğ a y a s a ­
lung, ;us die eines Produkts nach
einem Prinzip der Zweckmalligkciı. l a r ı n a g ö r e d e ğ i l a m a b i r e r e k s e l l i k i l k e s i n e
und nicht \ielmehr bloB nach all- g ö r e y a r g ı l a m a m g e r e k t i ğ i n i b ü t ü n ü y l e b e ­
gemeinen Naturgcscaen ^.ınzustellen
lir s iz b ır a k ı r ; v e b u ü r ü n ü n ( b i ç i m i n i n ) b i l ­
habe, und ûberialltesder dithttiscıu..-
Urteilskraft, im Geschmacke die An- m e y e t i m i z i l e u y u m u n a b e ğ e n i y o lu y l a k a r a r
gemesaenheit dessdben (sciner v e r m e y i estetik y a r g ı y e t i s i n e b ı r a k ı r ( b u y e t i
Form) ıu unseren Erkenntnisverm^
gen (sofem dieoc nicht durch Über- k a w a m l a r i l e b a ğ d a ş m a y o l u y l a d e ğ i l , a m a
ein.sti.mmung mit Begriffen. sondern d u y g u y o l u y l a k a r a r v e r d i ğ i s ü r e c e ) . B u n a
durch da, Gefühl enı.cheidet) au..
k a r ş ı, t e l e o l o j i k o l a r a k k u l l a n ı l a n y a r g ı y e t i s i
zumachen. Dagegen gibt die teleolo
gi.sch-gebrauchte Urteilskraft die b i r s e y i n ( ö r n e ğ i n ö r g ü t l ü b i r c i s m i n ) b i r do­
Bedingungen benimmt an, unter de­ ğ a e r e ğ i i d e a s ı n a g ö r e y a r g ı l a n m a s ı n ı n ko­
nen enras {z. B. cin c^^^&erterKör-
p,,r) nach der ldce eine» Zweck.s der ş u l l a r ı n ı b e l i r l i o la r a k s a ğ la r ; a m a b i r d e n e ­
Narur ıu bcurteilen ,ei; kann abcr y i m n e s n e s i o l a r a k d o ğ a n ı n k a w a m ı n d a n
kcinen Grundsatt aw dem Begrilfe o n a d o ğ a y a e r e k l e r i l e b i r b a ğ ı n t ı y ı a p r u n i
der Nanur. als Gegensıandei der Er-
fahrung. für die Befugnis anfilhren, y ü k l e m e h a k k ı n ı , g i d e r e k b u n u y a l n ı z c a
ihreine ^BeziehungaufZweckeapıiori b e l i r s i z o l a r a k e d i m s e l d e n e y i m d e b ö y l e
beizulegen, und auch nur unbc-
st:immt derglt-sichen von der wirk- ü r ü n l e r a ç ı s ı n d a n k a b u l e t m e g i b i b i r h a k k ı
lichen E^^^ang an ^solchen ^Produk- b i l e v e r e c e k h i ç b i r t e m e l ö n e r m e g e t i r e m e z ;
tcn anzunehmen; wo\.-"On der Gıund b u n u n n e d e n i b e l l i b i r n e s n e d e n e s n e l b i r
i>ı. d"8 \iele besondere E^^rongcn
angestdlt und unter der Einheit ihres e r e k s e l l i ğ i y a l n ı z c a g ö r g ü l o l a r a k b i l e o l s a
Prinzips betrachtet werden müMen, b i l e b i l m e k i ç i n b i r ç o k t i k e l d e n e y i m i n y a p ıl­
um cine objek^^ Z^wec^^töigkeit an
m a s ın ın v e b u n la r ın ilk e le r in in b ir liğ i a ltın ­
eincm gcwisaıı:n Cegensta.nde nurem-
pirisch erkennen zu könncn. — Dic d a i r d e l e n m e s i n i n z o r u n l u o l m a s ı d ı r . —
a!thctische Urteilskraft ist also dn Ö y l e y s e e s t e t i k y a r g ı y e t i s i ş e y l e r i k a v r a m la ­
besondere» Vermögen, Dinge nach
einer Regel, aber nicht nach Begrif- r a g ö r e d e ğ i l a m a b i r k u r a l a g ö r e y a r g ıla y a n
fen, zu beurteilen. Die tdeologiıche t i k e l b i r y e t id i r . T e l e o l o j i k y a r g ı y e t i s i ö z e l b i r
46 YARGI 'YETİSfrİNiNEIELEŞTİRİSİ/ ^KRITIKDER
yeti değil, ama yalnızca genel olarak derin-
düşünsel yargı yetisidir; ama ancak kuram­
sal bilmede her zaman yaptığı gibi kav­
ramlara göre, ama belli doğa nesneleri açı­
sından ise tikel ilkelere göre, yani nesneleri
belirleyen değil, salt derin-<lüşünen bir yar­
gı yetisinin ilkelerine göre ilerlediği sürece
böyledir; bu yüzden uygulamasına göre
felsefenin kuramsal bölümüne aittir, ve bir
öğretide olmaları gerektiği gibi belirleyici
olmayan tikel ilkelerden ötürü Eleştirinin
tikel bir bölümünü oluşturmalıdır; öte yan­
dan, estetik yargı yetisi nesnelerinin bilgisi­
ne hiçbir katkıda bulunmaz, ve öyleyse yal,.
muayargılayan öznenin eleştirisine ve onun
bilme yetilerine ait sayılmalıdır, ama ancak
bunlar, daha başka kullanımları (kuramsal
ya da kılgısal) ne olursa olsun, apriori ilke­
lere yetenekli oldukları ölçüde. Bu tüm fel­
sefenin ön-öğretisidir.
IX
Anlağın Ve Usun Yasamalannın Yargı Yetisi
Yoluyla Bağlanması Üzerine
Anlak bir duyu nesnesi olarak doğa için a
priori yasamacıdır — olanaklı bir deneyim­
de onun kuramsal bir bilgisine doğru. Us
özgürlük için ve kendi nedenselliği için a
priori yasamacıdır — öznedeki duyulurüstü
yan olarak, koşulsuz-kilgısal bir bilgiye doğ­
ru. Yasamalardan biri altında doğa kavramı­
nın alanı, ve öteki yasama altında özgürlük
kavramının alanı, birbirleri üzerinde (her
birinin kendi temel yasalarına göre) taşıya­
bilecekleri tüm karşılıklı etkiye karşı, duyu-
lurüstünü görüngülerden ayıran büyük
uçurum yoluyla bütünüyle yalıtılmışlardır.
Özgürlük kavramı doğanın kuramsal bilgisi
açısından hiçbirşey belirlemez; doğa kavra­
mı benzer olarak kılgısal özgürlük yasaları
açısından hiçbirşey belirlemez ve bu düzeye
dek bir alandan ötekine bir köprü kurmak
olanaksızdır. — Ama özgürlük kavramına
ist k cin b e s o n d e r e s V e r m ö g e n , r e n ­
d em n u r d ie r e flek tieren d e U rteilı-
überhaupt. s o fe m s ie , wie über.ıll
im theore^ rchen E rkenn uıisıe, nach
B eg^ ffen, aber in A n sehu ng gew iuer
G egen stin d e d er NaUır nach berende-
ren Pıinzipien, nam lich ein er bloB ref-
le kti.erenden, n ic h t O bjekte bestim -
m en d e n Uneilskraft, verfahrt, also ih-
rer Anw endung nach zum theoreti-
sch en Teile der P hilorephie gehöret,
u n d der b e so n d eren P ıin z ip ien we-
gen , die nicht. wie e s in e in er D oktrin
sein muB, b estim m en d sin d , auch
e in e n b eso n d eren Teil der Kritik aus--
m achen muB; anstatt daB die U -
thetisohe U n eilsk raftzu m E rkennuıis
ih rer G cg e n stin d e n ich ts beitri.gt,
u n d also nurzur Kritik d es u n e ile n d e n
Subjekts und d er E r k e n n tn i^ r m o g e n
desıelben, so fe m sie d er P ıinzipien a
p ıio r i fühig sind, \’o n w elch em Ge-
b r a u c h e (d e m th e o re tisc h e n o d e r
p ^ ^ tisc h e n ) d.iese übrigens a u c h s e in
m ^ e n , gez:ih.lt w erden m uB, w elche
d ie Propadeutik aller P hilorephie ist.
IX
Von d er V e r k n ü p fın g der
G esetzgebu ngen des V en ta n d es u n d
der V em u n ft durch d ie UrteUs^kr.ıft
D er Verstand ist a p ıio ri ges,etzgebend
für d ie Naour als O bjekt d er S inne, zu
e in em theoretischen E rkenn uıis der-
s,elben in e in er m ö g iich en Eıfahrnng.
D ie V em unft ist a pıio ri ges,etzgebend
für d.ie Freiheit u n d ihre e ig e n e Kau-
salit.at, als da.s Û b ersin n lich e in d em
Su b jek te, zu e in em unbed.ingt-prak-
tischen Erkenntnis. G ebiet d es Na-
ouıbe^ ^ fr, unter der einen, u n d daa
d es Freiheitsbeg^riffs un ter der ande-
ren G eseızg eb u n g , sin d g e g e n al.len
w echselseitigen EinfluB, d e n sie für
sich (ein je d e s n ach se in e n Grundge-
setzen) aufeinander h a b en k ö n n ten ,
du rch d ie groBe Kluft, w elch e das
Übersinnliche \'On d en Erscheinungen
trennt. g ^ u t ic h ab g eso n d ert. Der
Freiheit.be^ıırufbestimmt n ich tsin An-
seh u n g der theoretisohen E rkennuıis
der Naojr;. der N a o jıb e g riff eb en ser
w oh l n ich ts in A n sch u n g der prak-
tischen Ges,etze d er F reih eit u n d es ist
in so fe m nicht m ö g lich , c in e B N c k e
v o n e in em G eb iete zu d em a n d e m
hin ü b erzu sch la g en . — A llein w enn
H^NLEITWG I GİRİŞ
die B esrim m ungsgründe d er Kausaliıat
nach d em F rd h citsb eg^ ffe (u n d der
prakriochen ^Rqıcl die er enthiilt) g lcich
nicht in der Natur b e le g e n sind, u n d
d a ı S in n lic h e das ü b ersin n lic h e im
Subjekte nicht bestim m en karın; so ist
dieses d o ch u m gekehrt (zwar nicht in
A nsehung d e sE r k e n n tn iu :s derN atur,
aber d o ch d er F o lg e n aus d em e n ter e n
a u f die lettte r e ) m öglich und schon in
d em B egriffe e in e r Kausalitat durch
F r d h e it e n th r lte n , d e r e n Wiri:ungdie-
sen ih r e n fo rm k e n G esetzen gemaB in
d er W clt g e s c h e h e n 5 0 1 1 , obzw ar das
Wort Ursae/ıı; von dem Ü b en in n lich en
gebrauchç nur d en G rundbedeuteç die
Kausalitat der N aturdinge zu e in er YVir-
kung, gem iB ih ren e ig e n e n Naturge-
sctzen , zu g leic h aber d o c h auch mit
d em form alen Priruip d er V ernunft-
g e sc tte e in h e llig , zu bestim m en, w ovon
die Möglİchkeİt zwar nicht ein geseh en ,
aber d er Einw urf v o n e in em vorgeb-
lic h e n W ıderspruch, d er sich darin
fânde, h in reich en d w id e ıle g t w erd en
kann.* — D ie W rk u n g n ach d em Frei-
h e itsb e g ^ ffe ist d er E n dzw eck, der
(od.er des.sen E rschein ung in der Sin*
nenw elt) e:ı:istieren 5 0 ll, wozu die Be-
d in gu n g der M öglichkeit d e u : lb e n in
d er Natur (d e s Sub jekts als S in n e n -
w escns, nam lich als M en sch ) vorau,._
gesctzt wird. Das, was diesc a prioıi u nd
o h n e R ücksicht au f d a ı Praktische
voraus.setzt, d ie U rteilskraft, g ib t d e n
v'e^rmİttelndenBegriff'zwischen d e n Na-
rııb egriffen u n d d em Freihcitsbegriffe,
d er d e n Ü b ergan g v o n der reinen
• Einer vı::ırı. den venchiNlenen v^mei.n.ten
Widmprüchen in dieser ^ ^ ^ c h e n Unter-
»c.he:i.d^wıa: der N a tu r h ^ b tit der durch
Fraheitist der, cb man ihr den Vor^ufmachc
dafl, ic.h \"OD. Hirıderntu*, die die Natur
der Kau.sa.li.tit nach Frei.he:i.ogneaen (den
m ^ ^ ^ ^ en ) legt, oder ihre Bt/tirdrrurııdurch
die:ıelbe rede, icb docb der m teren auf die
leatere e:i.nen £Ei:nflu} ei.n.ri.ume. Aber, venn
man ^Gesagte nur venteben M.ll. so ı.:ıt die
^MiBdeu^ruııs ,ehr leicht zu verbuten. Der Wt-
denand, oder d:ie Bea.-d^^erun.g, ist nicht Z\d-
:ıchen der Natur u.nd der Frei.hei.t, sem.dem der
enteren ab Enc.he:i.nung und den Wkuııpn
der letzteru ak Enchan^wıa:en in der Sı.nnen-
rnlt; und selbst die Kaustm.Jiilder Freihei.t (der
rei.nen und pralı:isc.hen Veruunft) ist die Kau,.
salüiif ei.ner jener untergeord.neten Na^turur
sac.he (döSubjeko, aisM^c.h.fı^olglic.h al,Er
sc.he:i.nung berr.ıc.htet), deren
d:ıslnt^elligi.ble, ^ e s u .n ıe r der F^ttiheit^gedacht
'ı!Ud, aufeule ü ^ ^ ^ u (e^^ 5 0 \lıİe ebeın^^^-
bc!-, cbs ü^^^^dicbe Subıtn.t der Narur
at^mac.ht) uner^ûli.cbe Art, den Grımd en^tbilt.
47
(ve kapsadığı kılgısal kurala) göre neden­
selliğin belirlenim zeminleri doğada bu-
lunmasalar da, ve duyulur öğe öznedeki
duyulurüstünü belirleyemese de, bu evrik
olarak (hiç kuşkusuz doğanın bilgisi açı­
sından değü, ama duyulurüstünün duyulur
olan üzerindeki sonuçları açısından) ola­
naklıdır ve özgürlük yoluyla bir nedensel­
lik kavramında daha şimdiden kapsanır ki,
bunun, biçimsel yasalarına göre, etkisinin
dünyada yer alınası gerekir; hiç kuşkusuz,
neden sözcüğü duyulurüstüne ilişkin olarak
kullanıldığında yalnızca zemmini imler ki, bu
ise doğa şeylerinin kendi doğa-yasalarına
göre bir etkiye doğru nedenselliğin belirler
ve bunu gene de usun yasalarının biçimsel
ilkesi ile anlaşma içinde yapar; bunun ola­
nağı kavranamasa da, onda bir çelişki bulun­
duğunu ileri süren karşıçıkış yeterli olarak
yanıtlanabilir.* — Etki özgürlük kavramına
göre son erektir ki, bunun (ya da duyu
dünyasındaki görüngüsünün) varolması
gerekir, ve bunun olanağının koşulu doğa­
da (duyulur bir varlık olarak, yani insan
olarak öznenin doğasında) varsayılır. Bunu
kılgısal olana bakmaksızın apriori varsayan
şey, yargı yetisi, doğa kavramları ve özgür­
lük kavramı arasındaki dolaylı kılıcı kavra-
* D o ğ a n e d e n s e ll iğ i n i n ö z g ü r lü k y o lu y la n e d e n s e ll ik ­
t e n b u b ü t ü n a ^ ^ ^ ^ d a b u l u n d u ğ u ile r i s ü r ü l e n ç e s i ı li
ç e li ş k ile r d e n b ir i d e y a p ıla n 9u k a r s ıç ık ıs ta y a ta r: E ğ e r
d o ğ a n ı n ö z g ü r lü k y a s a la r ın a ( a h la k s a l y a s a la r a ) g ö r e
n e d e n s e ll ik iç in g e t i r d i ğ i m g e l^ ^ m ya d a o n u i k r i L t ^
sin ^ m s ö z e d e r s e m , b i r in c in in ik in c ile r ü z e r in d e k i b ir
etkisin i k a b u l et^mis o lu r u m . A m a e ğ e r y a ln ız c a s ö y le n -
o l a n ı a n la m a y a ç a lıs ız s a k , o z a m a n y a n lıs a n la m a ­
d a n k a ç ın m a k ç o k k o la y d ır . D i r e n m e ya d a i le r le t m e
d o ğ a v e ö z g ü r lü k a r a s ın d a d e ğ i l, a m a g ö r ü n g ü o la r a k
b ir in c i ile ik in c i n i n g ö r ü n g ü l e r o la r a k d u y u d ü n y a s ın ­
d a k i etkileri a r a s ın d a d ır ; v e g i d e r e k ö z g ü r l ü ğ ü n ( a n
u s u n v e k ılg ıs a l u s u n ) ne^m selliğin in k e n d is i ö z g ü r lü ğ e
a l t g ü d ü m l ü b ir d o ğ a n e d e n i n i n ( in s a n o la r a k , s o n u ç t a
g ö r ü n g ü o l a r a k g ö r ü l e n ö z n e n i n ) ne^mselliğiı:Jir. B u
d o ğ a - n e d e n i n in belirienim inin z e m i n i ö z g ü r lü k a ltın d a
d ü ş ü n ü l e n ‘ a n la ş ılır ’ y a n t a r a f m d a n d a h a Ö te a ç ık la n a ­
m a y a n b ir y o ld a k a p s a n ır ( t ı p k ı d o ğ a n ı n d u y u lu r -ıls tü
d a y a n a ğ ın ı o lu ş tu r a n ‘a n la r ü ır ’ ın y a p t ığ ı g ib i) .
48 Y.4RGI 'YETİSİNİN ^ELEŞTİRİSİ / ^m K D E R URTBLS^KRAFT
mı verir; bu kavram arı kuramsaldan an kıl­
gısala, birinciye göre yasallıktan İkinciye
göre son ereğe geçişi olanaklı kılar Ye bunu
doğanın bir erekselliği kavramında yapar;
çünkü bu yolla doğada onun yasaları ile
uyum içinde yalnızca kendisi edimselleştiri­
lebilen son ereğin olanağı bilinir.
Anlak doğa için a priori yasalarının ola­
nağı yoluyla doğanın bizim tarafımızdan
yalnızca görüngü olarak bilindiğinin bir
tanıtını, dolayısıyla aynı zamanda onun
duyulurüstü bir dayanağının belirtisini
verir; ama bu dayanağı bütünüyle belirsiz
bırakır. Yargı yetisi, doğayı onun olanaklı
tikel yasalarına göre yargılamak için apriori
ilkesi yoluyla, duyulurüstü dayanağa (hem
bizdekı hem de dışımızdaki) mtelUktüel yeti
yoluyla belirl.enebilirlik sağlar. Ama us ona kıl­
gısal a prioriyasası yoluyla belirl.enim verir; Ye
böylece yargı yetisi doğa kavramı alanından
özgürlük kawamı alanına geçişi olanaklı
kılar.
Genel olarak ruhun yetileri açısından,
bunların üst yetiler olarak, e.d. bir özerklik
kapsayan yetiler olarak görülebildikleri
düzeye dek, anlak bilme yetisi (doğanın ku­
ramsal bilgisi) için apriori oluşturucu ilkeleri
kapsayan yetidir; haz ve hazsızlık duygusu
için yargı yetisi vardır kı, istek yetisinin be­
lirlenimi Ue bağıntılı ve bu yolla dolaysızca
kılgısal olabilen kavramlardan ve duyum­
lardan bağımsızdır; istek yetisi için us vardır
kı, nereden gelirse gelsin herhangi bir haz
ile dolaylılık olmaksızın kılgısaldır; ve istek
yetisi için, üst yeti olarak, son ereği belirler
kı, aynı zamanda nesnedeki an entellektüel
hoşlanmayı kendisi ile birlikte taşır. — Yargı
yetisinin doğanın erekselliğine ilişkin kav­
ramı doğa kavramlanna aittir, ama yalnızca
bilme yetisinin düzenleyici ilkesi olarak,
gerçibelli nesneler (doğanın ya da sanatın)
üzerine o kavrama neden olan estetik yargı
haz ya da hazsızlık duygusu açısından oluş­
turucu bir ilke olsa da. Uyumları bu hazzın
theoretischen zur r ein en praktischcn,
v o n d er C esettm aB igkeit n ach der
e ıste n zum E ndzw ecke nach d em lett-
ten m ö g lich m acht, in d em B eg ıiffe
e in er ZuedcmiijiıgAuiı der N an ır an die
H and; d e n n dadu rch wird d ie M ög-
lichk.eit d es E ndzw ecks, d er alicin in
der N anır u n d m it E instim m u ng ihrer
C e se tte w irklich wcrden kann, er-
k.ınnL
D er Verstand g ib ı, durch d ie M ög-
lichkcit sein er C e se tte a priori für die
N atur, c in e n Bew eis d a \o n , daB diese
von u n s nur als E n ch ein u n g erkannt
w erde, m ithin z u g leic h ^Anzeige auf
cin ü b erâ n n lich cs Substrat derselben;
aber Hi.Bt dieses g a ıu lic h unbtstimmt.
D ie U n eilsk ıa ft verschafft durch ih r
Prinzip a priori d er B eurteilung der
Natur, nach m ö g lic h e n b e so n d e r e n
C e se tte n d erseib cn , ihrem übersinn-
lich en Substrat (in u n s sow ohl als
auBer u n s) Bestimmbartt'if durch da.s
intelldı.tuelle ^m nögm. D ie V ernun ft
a b er gibt e b e n d e m se lb e n durch ih r
prakâsehes G eseız o p ıio r i die Beti,,..
m u n ^ u n d so m ach t d ie Urteilskraft
d en Ü b erg a n g vom C e b ie te d e s N a tıır
begriffs zu d e m d e s Freiheiı..sbegıiffs
m öglich.
In A n sehu ng der S e elen v erm ö g en
überhaupt, sofern sie a lso b ere, d. i. als
solche, d ie c in e A utonom ie enthalten,
betrachtet w erden, ist für das EVCmnt
nûv^ınnögnı (das theoretische der N a­
tur) der Verstand d a sjen ig e, welches
d ie P rinzipien a priori
enthait; für das Gefalıl ıkr L w t und U
1 w list e s d ie U neilskraft, u nab hangig
,u n Begriffen u n d E m p fin d u n g en , die
si.ch au fB estim m u n g d es Begehrung,,-
verm ögens b e z ie h e n u nd dadurch un-
m ittelbar pr.ıktisch sein k.önnten; für
das Begrlırung,o^,nnögm d ie Vernunft,
welche o lın e Ve^rmittclung irgend einer
Lust. w ohersi.e auch kom m e, prakdseh
ist, u n d d em selb en , als o b e r e s Verm&
gen, d en Endzweck bestim m t, d er zu-
gleich d as reine lntellektucllc W:,hlge-
fallen am O bjekte m it sich fü h n . —
Der B egriff der Uıteilskraft von e in er
Zweckmafiigkeit d er N atur ist n o ch zu
d e n N a tu ıb e g ıiffe n g eh o rig , aber nur
alı regulatives Pıinzip d es Erkenntnis-
verm ögens; obzw ar das asth etisehe
U ıteil ü b er gewissc C eg en sta n d e (d er
N atur o d e r d er K ı.ınst), w elch es ih n
v c ıa n l^ se t, in A n seh u n g d es C efühls
der Lust od.er U n lust c in konstituti.ves
Prinzip isL l>ie S pontaneitlit im S piele
n^NLEITUNG / G İR İŞ
der Eıkenn^tni.sıermögen, deren Zu-
^ m m en sti.^ A u n g d e n G ıu n d dizese
Lust e n t h a ı, m acht d en ged ach ten
B e g ^ ff zur V erm inelung d er Ver-
knü p fiın g der G ebiete d es N aturbe-
g^riff.s m it d em F re ih eiısb eg ^ ffe in
ih ren F o lg e n tau glich , in d e m d ie ıe
zugleich die E m p^ nglichk eit d es Ge-
m üıs für das m o ^ ^ h e G efühl be-
fönlert. — F olgende Tafel kann die
Ü bersicht .:ıller o b eren V erm ögen ih-
rcr system atischen E in h e it nach
e rleich tem .*
49
zeminini kapsayan bilme yetilerinin oyunun­
da kendiliğindenlik sözü edilen kavramı [=
doğanın erekselliği] sonuçlarında doğa kav­
ramının alanı ve özgürlük kavramının alanı
arasındaki dolaylı kılıcı halka olmaya uygun
kılar; aynı zamanda anlığın ahlaksal duygu
için duyarlığını geliştirir. — Aşağıdaki tablo
tüm üst yetilerin dizgesel birliklerine göre
bir gözden geçirilmesini kolaylaştırabilir.*

A n lığ ın T ü m Yetileri B ilm e Yetisi A p r i o r i İ/JıeleT U y g u la m a A la n ı

G c^ m te Verm .ögen d e s G cm üts E rkenn tniıveım ögen Prinzipien a priori A nw endun g auf

B ilm e Yetisi A n la k Y a sa llık D oğa

E rk en n ^ ^ r c r m ö g e n V e ıı^ n d ^ ^ ^ G m ii8 ig k eit N .ıtur

Haz. ve Haz.sız.iık D u y u s u Y a r n Yetisi Erelısellik Sanat

Gefühl der L u ıt u n d U n lu n Uneıls^kraft Zw eckm .Sigkeit K unst

İstek Yetileri Us S o n E rek Ö z g ü rlü k

B egehm nSS'rrm ögen V cm unft Endzweck Freiheit

bat es gefw ıda, dal maıı.e * ^ n f e l s e f e d e k i b ö l ü m le m e l e r im in h e m e n h e m e n

Ernt^^rçıe-a iJı der rei.ııen Plıil0 1 opbie fast
h e r z a m a n u ç lu ol^ması k u ş k u lu b u lu n m u ş t u r . bu
^immer liegt aber izı der
Nanır der Sac.he. aıı.e a pricri o l g u n u n d o ğ a s ı n d a y a ta r. B ir ı:ı b ö lü m le m e n in
g^ncbelıen, so W d sie ent^wıeder sei.ıı, o l m a s ı g e r e k iy o r s a . o z a m a n b u y a h e r z a m a n
ııac.h dem Sarze d e Wi^de:rspruchs; uo.d da ise si.ıe- (qu.odlibet m , tst a u t A a u t n o n A ) o l a n ç e liş k i ö n e l '
jederıeit (qu^odlibet « u tst aut A aut
ocıı A). Od.er :ıi« ist ı^,ııLWtiıri; uo.d. si.« izı m e ııin e g ö r e çözüm sel o lm a lıd ır . Ya d a bİ7!$im /idir; v e
deM-m F^a.ile au., a pıicri (nic.ht. \lı'le izı e ğ e r b u d u r u m d a ı:ı p ,io r i lıa^vro^mla^rdmı ( m a t e m a t ik t e
der Mach^emaü, au., der a pricı::i dem o l d u ğ u g i b i k a a r a ^ a k a n d ık d u ı e n s e z g i d e n d e ğ i l )
korrespcııdierenden ^Amdhau^wıg) soll g ^ ^ ta
üreden, so muS, nac.h demjenigen, was zu der t u r e t i l e c e b e , o z a ^ a n b ö l ü m l e m e , g e n e l o la r a k
s}'Zlthe^tischaı ^Einhei.tû^^taupt erforder.licb İ.\l. b i r e ı i m l i b ir lik iç in g e r e k li o l a n ş e y e g ö r e , z o r u n l u
^^dich 1) 2) m ı S) der o la r a k ü ç l e m e o l m a lıd ır , y a n i 1 ) k o ,ıu l, 2 ) b ir k o ,ıu llu ,
der :ıus der des
3 ) k o ,ıu llu n u n k e n d i k o ,ıu lu ile b ir le ı m e ı ıi n d e n d^oğan
mit ^seiner enttp^^^ die ^EiD^^g
Tnc.h^^me k a \^ =