Qafár Agattiinoh Rakaakayih Doolatak,

Qafár Rakaakayak, Dinkaarâ Maybalaalaqa

14t liggidak, Ixximak 83 አስራ አራተኛ ዓመት ቁጥር 83

ô
Qafár Agattiinoh Rakaakayih

Samara, Waysuk /2006 Doolatak, malâbuxa Raamoysiyya ሠመራ ሰኔ ቀን 2ዐዐ6 ዓ.ም.

Qafar AgatihRakaakayih Doolatak የአፋር ብሔራዊ ክልላዊ መንግስት

Cokmi Qarwah Soolisiyyih kuktak 83
የፍርድ ቤቶች ማቋቋሚያ አዋጅ 83
Qagitak yaysiisoonuh yewqe kukta
Garkuriyyi siirat amô baxxaqa luk, esserimiyya እንደገና ለማሻሻል የወጣ አዋጅ
luk kibal elle haysitoonu xiqan gurral duuqumam
faxximtek sa. የዳኝነት ስርዓቱ ነፃነትና ተጠያቂነት በሚያስተማምን ሁኔታ
ተጠናክሮ እንዲቀጥል ማድረግ አስፈሊጊነቱ ስሇታመነበት፣
Cokmi Qarwa taceeh tan ayfaf mango mara
gufuh aqilsee sinni, maxxat meqe Qadli le ፍርድ ቤቶች የሚሰጡት አገልግሎት የበሇጠ ተዯራሽ2 የተፋጠነ፣
taamah gexsay yakkem faxximtek sa. ጥራቱን የጠበቀና ፍትሐዊ፣ ተገማችና ተገልረዩ የሚረካበት የስራ

Cokim Qarwah reeda rakiibô taamah gexsayih ሂዯት እንዲሆን ማድረግ ተገቢ ሆኖ ስሇተገኘ፣

korsa abnisu elle xiqa gurral massoysaanam የፍርድ ቤቶች ስልጣን መሠረታዊ የሥራ ሂዯት ሇውጥን
faxximtek sa. ሇመተግበር በሚያስችል መልኩ ማስተካከል አስፈሊጊ በመሆኑ፣
Yisiiseenih yewqe Qafar Agatih Rakaakayih
ተሻሽሎ በወጣው የአፋር ብሔራዊ ክልሊዊ መንግስት ሕገ
doolatih dustuurih maasayyak 47/3/1/ugutak a
መንግስት ዓንቀፅ 47/3/ሀ/ መሠረት እንዯሚከተሇው ታውጇል፡፡
ciggiila kukti kuksume.
1heele Exxa ክፍል አንድ

Amolladih Wano ጠቅሊሊ ድንጋጌ

1. Ux Ammunta
1. አጭር ርእስ
Ta kukti yiysiiseenih yewqe Qafar agatih rakaakayih
doolatak cokmi Qarwah soolisiyyih kukta ይህ አዋጅ የተሻሻሇው አዋጅ የወጣው የአፋር ብሔራዊ ክልሊዊ
መንግስት ፍርድ ቤቶች ማቋቋሚያ አዋጅ ቁጥር 83/2006 ተብሎ
ixximak_83/2006_axcuk decsimam xiqah
ሉጠቀስ ይችሊል፡፡
 2. ትርጓሜ
2. Maqnisso
Qangarak culma gersi maqna taceeh የቃለ አገባብ ላሊ ትርጉም የሚያሰጠው ካሌሆነ በቀር በዚህ
አዋጅ፡-
akkewaytek ta kuktal
1. “ Doolat dustuuru” iyyaanam 1. "ሕገ መንግስት" ማሇት ተሻሽል የወጣው የአፊር
yiysiiseenih yewqe QARD dustuuru. ብሔራዊ ክሌሊዊ መንግስት ሕገ መንግስት ነው፡፡

2. ih
“ Miglisi” iyyaanam QARD miglisi. 2. "ምክር ቤት " ማሇት የአፊር ብሔራዊ ክሌሊዊ
መንግስት ም/ቤት ነው፡፡
3. “Cokmi Qari “ iyyaanam QARDak
3. "ፌርድ ቤት" ማሇት የአፊር ብሔራዊ ክሌሊዊ
sangerra cokmih Qari, fayyale cokmih
መንግስት ጠቅሊይ ፌርድ ቤት፣ከፌተኛ ፌርድ ቤትና
Qari daqar cokmih Qari. ወረዳ ፌርድ ቤት ነው፡፡
4. “ Garkure” iyyaanam cokmi Qaril 4. "ዳኛ" ማሇት በፌርድ ቤት በዳኝነት ተመድቦ
garkureh rankimak taamituh miglis እንዲሠራ በምክር ቤት የተሾመ የሕግ ባሇሞያ

xaquk reedisen madqâ mihrat li. ነው፡፡

5. "ሬጂስትራር" ማሇት በክሌለ ዳኞች አስተዳደር
5. “ Rijistirar” iyyaanam rakaakayak
ጉባኤ በሬጅስትራርነት የተሾመና በፌርድ ቤት
garkura xiinissoh maro reedisseh tan
ተመድቦ የሚሠራ የሕግ ባሇ ሞያ ነው፡፡
cokmi Qaril taamita madqâ mihrat li.
6. ምድብ ችልት ማሇት የችልት ሥራ የሚከናወንበት
6. “Rankisen caxa” iyyaanam mablo elle ፌርድ ቤት ሆኖ እንደ አስፇሊጊነቱ አንድ ወይም
takke cokmi Qari kinnuk inki mablo ከአንድ ችልት በሊይ መያዝ የሚችሌ ነው፡፡

hinnay mango mablo elle takku dudda 7. የምድብ ችልት መሪ ማሇት በአንድ ምድብ ችልት
የሚኖረውን አጠቃሊይ የሥራ ሂደት በማስተባበር
araca.
የሚሠራ ዳኛ ነው፡፡
7. “ Rankisen caxah miraaca” iyyaanam
8. ባሇስሌጣን ማሇት የክሌለ ምክር ቤት አፇ- ጉባኤ
inki caxah addal gexsitta amollodi
የም/ቤቱ አባሊት ከቢሮ ኃሊፉዎች በሊይ ያለ
taamah gexso koobaahisa garkure. ባሇስሌጣናት፣ የቢሮ ኃሊፉዎችና ምክትልች ፣
8. “ Reedantu” iyyaanam rakaakay ኮምሽነርና ምክትሌ ኮምሽነር ፣ የክሌሌ ፅሕፇት
miglisih afteyna, miglis adoytiiti, biirô ቤት ሃሊፉዎት፣ የጠቅሊይ ፌርድ ቤትና የከፌ ፌ/ቤት

saqoltik daga raqta saqolti, biiro saqoltii ዳኞች የዞንና የወረዳ አስተዳደሪዎች
/አስፇፃሚዎች/፣ የወረዳ ፌርድ ቤት ኘሬዚዳንትና
kee ciggilta saqolti, koomishinerwaa
ዳኞች፣ ተመሳሳይና ደረጃ ያሊቸው አካሊትን
kee ciggilta koomishinerwa, rakaakay
የሚያጠቃሌሌ ነው ምክትልቻቸው፣ የከተማ ማዘጋጃ
kutbeh buxaaxih saqolti,sangerrâ ቤት ሥራ አስኪያጅን ይመሇከታሌ፡፡
cokmih Qarwah garkura, fayya itta
cokmih Qarwah garkura, Rasuu kee
daqor xiiniseyniiti(tagdabo) daqor
cokmih Qarih Pirezxenti kee garkura,
toh celta caddo le xagor inkih gamsa
migaaqa magaalak kallaytô saqal kee
ciggiila saqal inkih wagitta.
 3. አሊማ

3. Madma 1. በፋደራሌና በክሌሊችን ሕገ መንግስት

1. Federal kee Rakaakay dustuurul የተጠበቁት የቡድንና የግሇሰብ መብቶች፣
dacayro le hortaa kee cankâ garwa ነፃነቶችና ጥቅማችን ማስከበር፡፡
amô baxxaqaa kee xoqoysitte 2. የፌርድ ሄደቱን ፌትሐዊና ውጤታማ

yassaka xxeenim. እንዲሆን በማድረግ የህዝብና

የመንግስታዊ ስርዓቱን ፀጥታ ፣ ሠሊምና
2. Cokmi gexso qadlii kee xalu lem
ድህንነት አስተማማኝ ወደ ሚሆንበት
takkuh ummattaa kee doolatiini
ደረጃ ማድረስ፡፡
siirat, saaya, salam kee nagaynan
3. የሕግ የበሊይነት እየጏሇበተ እንዲሄድ
leggiy sinni caddo maadisaanama.
ማድረግ፡፡
3. Madqah rammit maqarroowak akah
gexa innah abaanama 4. የፆታ አገሊሇፅ

4. Nadô baxxaqso በዚህ አዋጅ በወንድ ፆታ የተገሇፀ ሁለ ሇሴት

Ta kuktal lab nadoh gurral edde ፆታም ይገሌፃሌ፡፡
yabnem say nadoh edde takkeemi
5. የሥራ ቋንቋ
5. Taamah Af
1. Cokmi Qarwal taama edde 1. የፌርድ ቤት የሥራ ቋንቋ አፊረኛ ነው፡፡
2. ፌርድ ቤት አፊረኛ ሇማያውቅ ባሇ ጉዳይ
takkem QAFAR AFA
ተርጓሚ እንዲመደብሇት
2. Cokmi Qaril Qafar af aaxigewaa
marah af gacse rankisoonay. ክፌሌ ሁሇት

የፌርድ ቤቶች አደረጃጀትና

2heele Exxa
cokmi buxah xisne የዳኝነት ስሌጣን

garkure reeda 6. አደረጃጀት

6. Xiso 1. የአፊር ብሔራዊ ክሌሊዊ መንግስት ፌርድ ቤቶች

1. Qafar agatih rakaakayih doolatak እንደየስሌጣን ደረጃቸው ከሊይ ወደታች፡-
ሀ. ጠቅሊይ ፌርድ ቤት
cokmi Qarwa ciggiltam teeti.
a) Sangerrâ cokmih Qari ሇ. ከፌተኛ ፌርድ ቤት

b) Fayya le cokmih Qari

ሐ. ወረዳ ፌርድ ቤት
c) Daqar cokmih Qari
መ. ማህበራዊ ፌ/ቤት በሚሌ በዚህ አዋጅ
d) Ayyunti cokmih Qari diqsitak ta
ተቋቁሟሌ፡፡
kuktal soolen.
 2.ድጋፌ ሠጪ ሠራተኞችና የዳኞች አስተዳደር ጉባኤ
2. Sangerra caddol pirezxenti, ciggiila
pirezxenti,garkura, kalali abukaato rijistirar, አካሊት ይኖራለ፡፡

qokol taameynit, kee garkura xiinissoh

3. ከፌተኛ ፌርድ ቤት በዞን ደረጃ አንድ
maroh dagoora aallele.
ኘሬዚዳንት፣ ዳኞች ሬጅስትራሮ፣ ተከሊካይ ጠበቃ፣
3. Fayya le cokmi Qari, rasi caddol inki
ድጋፌ ሠጪ ሠራተኞችና የዳኞች አስተዳደር ጉባኤ
pirezxenti, garkura, rijistirar, kalali
አካሊት ይኖሩታሌ፡፡
abukaato, qokol taameynit kee garkurâ
xiinissoh maroh xagor aalle le.
4. በየወረዳው አስተዳደሩ ደረጃ በወረዳው ፌርድ ቤት
4. Daqar xiinissoh caddol daqar cokmih Qarih
ኘሬዚዳንት የሚማከለ ምድብ ችልቶች፣ ዳኞች
pirezxenti awlisa(kaat miracsimta) rankisen
ሬጅስትራርና ድጋፌ ሠጪ አካሊት ይኖሩታሌ፡፡
caxooxi, garkura, rijistirar kee qokol
taameynit aalle le. 7. የፌርድ ቤቶች የወሌ የዳኝነት ሥሌጣን
7. Cokmi Qarwa sittalluk lon garkurim reeda
Qafar Agatih Rakaakayih doolatak cokmi Qarwa የአፊር ብሔራዊ ክሌሊዊ መንግስት ፌርድ ቤቶች፡-
1. Federal cokmih Qarwah garkurah reedah
gubat raaqa caagidiy wakiilissol yableenil. 1. በፋደራሌ ፌርድ ቤቶች የዳኝነት ስሌጣን

2. Dustuurul hinnay rakaakay akkiiy federal ሥር የሚሸፌኑ ሆነው በውክሌና በሚታዩ

madqal baxsa luk tambullee caagiidal. ጉዳዬች ሊይ፣

3. Namma qaxak inkih yoo maxiqta akak iyyen 2. በሕገ መንግስት ወይም በላሊ የክሌለ ወይም
caagidiy yoomaxiqta yaabbe xagarih garil የፋደራሌ ሕግ ተሇይተው በተገሇፁ ጉዳዬች
sitta xage wee caagidiy tiik teyne ሊይ፣
diggooweh, tiik teyne akak 3. ሁሇቱም ተከራካሪ ወገኖች ይግባኝ ያለባቸው
duugumek,nammam inkih yoomaxiqtal ጉዳዬች በይግባኝ ሰሚ ሳይጣመሩ
yableenimih reeda lon.
በመቅረታቸው አንድ ፀንቶ ላሊኛው ሲሻር
4. Meqem bar kee baatil caagiidal hununuh
ሁሇቱንም በይግባኝ የማየት ስሌጣን፣
weeqa elle xayyowteh , hinnay yoomaxiqtal
4. በፌታብሔርም ሆነ በወንጀሌ ጉዳዬች ሊይ
hinnay ammo kaqol waktaamamih reeda lon.
በቀጥታ ክስ ወይም በይግባኝ ወይም በሰበር
5. Ta kukta sade wayta meqem bar kee baatil
ሰሚ የማየት ስሌጣን ይኖረዋሌ፡፡
madqooqik siiratih wag gexsit aalle le.
6. Sangerraa kee fayyale cokmih Qarwa 5. ይህን አዋጅ የማይፃረሩ የፌታብሔርና

wakiilissol wagittah tan Federaal caagiida የወንጀሌ ስነ-ስርዓት ሕገች መሠረት ያደረገ

Federaal madqah siiratwagal yagduben. አካሄድ ይኖረዋሌ፡፡

6. የከፌተኛና ጠቅሊይ ፌርድ ቤቶች በውክሌና
በሚያዩዋቸው የፋደራሌ ጉዳዬች ሊይ
በፋደራሌ ሕግ ስነ-ስርዓት ይመራለ፡፡
8. Sangerrâ cokmih Qarik garkureeni reeda
1. Sangerrâ cokmih Qarih qimbô caddoh 8. የጠቅሇይ ፍርድ ቤት የዳኝነት ስልጣን
garkuroh reeda 1. የጠቅሊይ ፌርድ ቤት የመጀመሪያ
Siiratwag madqak ugutak inki caagiid fayya le cokmih
Qarik gersi fayya le cokmi Qari fan hinnay sangerra ደረጃ የዳኝነት ስሌጣን
fan korisak neh wagitah essero kaah xayyowta waqdi
በስነ-ስርዓት ሕግ በተደነገገው መሠረት አንድ ጉዳይ
yargiqeh (faaticisah) ከአንድ ከፌተኛ ፌርድ ቤት ወደ ላሊ ከፌተኛ ፌርድ
ቤት ወይም ወደ ጠቅሊይ ፌርድ ቤት ተዛውሮ
2. Sangerrâ cokmih Qari yoomaxiqtal እንዲታይ ጥያቄ ሲቀርብሇት ውሳኔ ይሠጣሌ፡፡

yable caagiida.
2. ጠቅሊይ ፌርድ ቤት በይግባኝ
1. Fayya le cokmih Qari qimbô caddoh
የሚያያቸው ጉዳዬች
reedal margaqa elle yecee caagidi.
2. Fayya le cokmih Qari yoomaxiqtal 1. ከፍተኛ ፍርድ ቤት በመጀመሪያ ዯረጃ

yubleh, daqar cokmih Qarik baxsa le ስልጣኑ ውሳኔ የሰጠባቸው ጉዳዬች፣

margaqa elle yecee caagidi. 2. ከፍተኛው ፍርድ ቤት በይግባኝ አይቶ
3. Doolat xiinissoh xagoora abte margaqal ከወረዳው ፍርድ ቤት የተሇየ ውሳኔ
madqak ugutak yoomaxiqta የሰጠበት ሲሆን፣
xayyoyseenik 3. የመንግስት አስተዳዯራዊ አካሊት ውሳኔ
1. Sangerrâ cokmih Qari Kaqit caxah በሕግ መሠረት በይግባኝ ሲቀርብሇት፡፡
caagiidal leh yan reeda
1. ጠቅሊይ ፍርድ ቤት በሰበር ጉዳዬች ሊይ
ያሇው ስልጣን
Sangerrâ cokmih Qari rakiibok madqâ hoxi edde yan
ciggilta rakaakay caagiida kaqit caxal wagtaamih ጠቅሊይ ፍርድ ቤት መሠረታዊ የሕግ ስሕተት
reeda le. ባሇባቸው በሚከተለት የክልል ጉዳዮች ሊይ
a) Ayyunti cokmih Qari yirgiqe daqar
በሰበር ችሎት የማየት ስልጣን ይኖረዋል፡-
cokmih Qari yoomaxiqtal abaluk
diggoyse (naharsi Qari iyyem akak ሀ. በማሕበራዊ ፍርድ ቤት ተወስነው የወረዳ
iyye) caagidi hinnay kortem, hinnay. ፍርድ ቤት በይግባኝ አይቶ ያፀናቸው ጉዳዬች፣
b) Daqar cokmih Qari yirgiqe fayya le
cokmih Qari yoomaxiqtal abaluk ሇ. በወረዳ ፍርድ ቤት ተወስነው የከፍተኛ

diggoyse (naharsi Qari iyyem akak
iyye) caagidi hinnay korsem, hinnay.
duugen kaxxa cokmi qari yoo maxiqtal
abaluk margaqa elle yeceen caagiida
ፍርድ ቤት በይግባኝ አይቶ ያፀናቸው ጉዳዮች፣
ቤት የተሇወጡ ወይም የተሻሩ ወይም የተሻሻለና
በከፍተኛ ፍርድ ቤት በይግባኝ ታይተው ውሳኔ

c) Daqar cokmih Qaril yirgiqen fayya le የተሰጠባቸው ጉዳዬች

cokmih Qaril yoomaxiqtal korsen,

ሐ. በወረዳው ፍርድ ቤት ተወስነው በከፍተኛ
hinnay duugen hinnay yiysiisen
ፍርድ ቤት በይግባኝ የተሇወጡ ወይም የተሻሩ
caagidiy yoo maxiqtal xayyooweh
ወይም የተሻሻለ ሆነው በይግባኝ የቀረበሇት
sangerra margaqa elle acuyyu hayte
rakaakay caagiida ጠቅሊይ ፍርድ ቤት ውሳኔ የሰጠባቸው ክልሊዊ
ጉዳዬች፣
 መ. በላልች አስተዳደራዊ አካሊት ተወስነው ሕግ በሚያዘው
መሠረት በይግባኝ የቀረበሇት ከፌተኛ ፌርድ ቤት እሌባት
ያደረገባቸው ጉዳዬች፣
d) Geeri xiinissô xagoora tirgiqeh, madqa
ረ. በከፌተኛ ፌርድ ቤት ተወስነው በጠቅሊይ ፌርድ ቤት
elle amrissa innal yoomaxiqta akah xayyowte
በይግባኝ ተሰምተው እሌባት የተደረገባቸው ክሌሊዊ
fayyale cokmih Qari dan akah abe caagiida. ጉዳዬች፣

e) Fayyale cokmih Qari yirgiqeeh sangerra

ሰ. ጠቅሊይ ፌርድ ቤት በመጀመሪያ ደረጃ ስሌጣኑ አይቶ
yoomaxiqtal wagitte dan akah abte rakaakay ውሳኔ የሰጠባቸው ክሌሊዊ ጉዳዬች፣

caagiida.
2. የሠበር አቤቱታና አቀራረብ ስነ-ስርዓቱ
f) Sangerrâ cokmih Qari naharsi caddoh reedal
ubullu heeh margaqa elle acuyyu hee 1. በሰበር የሚቀርቡ አቤቱታዎች መጀመሪያ በሶስት ዳኞች

rakaakay caagiida. ከተመረመሩ በኃሊ፡-

2. Kaqô caxah weeqa elle xayyoysan ሀ. መሠረታዊ የሆነ የሕግ ስህተት የሇባቸውም
siiratwaga. የሚባለት ጉዳዬች ወዲያውኑ ይዘጋሌ፣

1. Kaqô caxah xayyoyta weeqaaqi naharak 3

ሇ. መሠረታዊ የሕግ ስሕተት አሇባቸው የሚባለት
garkure fokkaqteek geera ደግሞ ማስቀረቢያ ነጥባቸውን ሇይቶ በማውጣት

a) Rakiibo madqah hoxi edde ambulle waa በአምስት ዳኞች ታይቶ እሌባት እንዲያገኙ
ይደረጋሌ፡፡
caagiida woo waqdiik alfimtah.
b) Rakiibok madqâ hoxi edde yanim 2. ጉዳዩ በሰበር እንዲታይሇት አቤቱታ የሚያቀርብ
ሠው፡-
tumbullek xayyoyta ximmooma baxisak
koona garkure akah table innah abak dan ሀ. መሠረታዊ የሕግ ስህተት ተፇፅሟሌ የሚሌበትን
akah aban. ምክንያት በአቤቱታ ማመሌከቻው ሊይ በአጭርና ግሌፅ
በሆነ አገባብ ማስቀመጥ አሇበት፡፡
2. Caagid kaqô caxal isih yambullee gid
xayyoysa num ሇ. ከሚቀርበው የአቤቱታ ማመሌከቻ ጋር አቤቱታ

a) Rakiibo madqah hoxi elle yekke inna ያቀረበበትን ውሳኔ ቅጅና የበታች ፌርድ ቤቶችን ውሳኔ
ቅጁ አያይዞ ማቅረብ ይኖርበታሌ፣፣
uyxuxxu heeh yaysaballay
b) Issi assabaltaa kee gubi cokmih Qari 3. በፌርድ ችልት አካሄድ ሊይ የሕግ ግድፇት መኖሩን
አቤቱታው እንደሚያመሇክት ሰበር ሰሚ ችልት
kaal daffeyse cokmih korraq xakabah
ካመነበት የመዝገቡን ቀሪ ክፌሌ ቅጅ
xayyoysam faxximta. እንዲቀርብሇት ሇማዘዝ ይችሊሌ፡፡
3. Madqâ caxah gexsot hoxi yanim kaqô caxa
elle teemenek naharsi margaqak inayta elle
tan siba (maysaqarra) yoh baaha axcuk
amrissam duddah.
 9. የከፍተኛ ፍርድ ቤት የዳኝነት ስልጣን
9. Fayya le cokmih Qarik garkureeni
reeda 1. የከፌተኛ ፌርድ ቤት የዳኝነት የመጀመሪያ ደረጃ
1. Fayya le cokmih Qarik naharsi caddoh የዳኝንት ስሌጣን
ሀ. ግምቱ ከብር 50,000.00 / አምሳ ቪ ብር / በሊይ
garkureeni reeda
የሆነ የሚንቀሳቀስም ሆነ የማይንቀሳቀስ ንብረት
a) Amoomisso akak 50,000(kontom alfih
በሚመሇከት የሚመሠረቱ የፌታብሔር ክሶች፣
birrik amo takke tangayyeeh angayye
waytak xayyoyta meqembar weeqaaqi ሇ. በኢፋደሪ ሕገ መንግስት ዓንቀፅ 80/4/ መሠረት

b) Federal dustusruk ከፋደራሌ የመጀመሪያ ደረጃ ፌርድ ቤት በውክሌና

በተሰጡት ጉዳዬች ሊይ፣
80/4/maasayyak ugutak federaalak
naharsi caddoh cokmih Qari wakiilisso ሐ. በሁለም የሙስና ጉዳዬችና የክሌለን ሕገ-
akah yacee caagiida. መንግስት በሚጠቅሱ ክሌሌ አቀፌ የወንጀሌ ተግባራት፣

c) Atlaake wagitta caagiida,rakaakay

መ. የአፊር ብሄራዊ ክሌሊዊ መንግስት ባሇስሌጣናት
dustur edde yaabe baatilwa በስራ ኃሊፉነታቸው ምክንያት ተጠያቂ በሚሆንባቸው
d) Rakaakay reedon taamak የወንጀሌና የፌ/ሄር ጉዳዬች፣
bayseenim kee akah esserimmi iyyan
ረ. ከፌተኛው ቅጣት /ጣሪያው/ ከ15 ዓመት ፅኑ
meqem bar kee baatil caagiida.
እስራት በሊይ በሆነ በማንኛውም ክሌሊዊ የወንጀሌ
e) Kaxxa digaala (tarman akak 15 liggidih ተግባር፣
arawak biso) tikki itta baatilitte.
ሰ. በስራ ሊይ ባለ ላልች ሕገች ስሌጣኑ ሇክሌለ
f) Taamal enni itta madqooqil fayya le
ከፌተኛ ፌርድ ቤት በተሰጠው የወንጀሌ ጉዳዬች ሊይ
cokmih Qarih reedal umbuluyyu itta
በቀጥታ ክስ የማየት ስሌጣን ይኖረዋሌ፣
baatilwah weeqa saanih wagiitaamih
reeda le. ሸ. አንድ ጉዳይ ከአንድ የወረዳ ፌርድ ቤት ወደ ላሊ
ወረዳ ፌርድ ቤት ወይም ወደ ከፌተኛ ፌርድ ቤት
g) Inki caagid daqar cokmih Qariik geeri
ተዛውሮ እንዲታይ ጥያቄ ሲቀርብሇት ውሳኔ ይሠጣሌ፡፡
daqar cokmih Qari fan hinnay daqar
cokmih Qariik fayya le cokmih Qarih 2. ከፍተኛ ፍርድ ቤት በይግባኝ የሚያያቸው
korisak neh ubulah essero xayyoytek ጉዳዬች
margaqa yacee.
2. Fayya le cokmih Qari yoomaxiqtal ሀ. ወረዳ ፌርድ ቤት በመጀመሪያ ደረጃ

wagitu xiqa caagiida ስሌጣኑ ውሳኔ የሰጠባቸው ጉዳዬች፣

a. Daqar cokmih Qari naharsi caddoh

ሇ. ወረዳ ፌርድ ቤት ከማሕበራዊ ፌርድ ቤት
reedal margaqa elle yecee caagiida.
በይግባኝ ቀርበውሇት የተሇየ ውሳኔ
b. Ayyunti cokmih Qarik yoomaxiqtal
የሰጠባቸው ጉዳዬች፣
daqar cokmih Qarih xayyoyteh baxsa
le cokmi elle aben caagidi.
 10. የወረዳ ፌርድ ቤት የዳኝነት ስሌጣን
10. Daqar cokmih Qarik
1. ግምታቸው እስከ ብር 50.000.00/ አምሳ
garkuriini reeda
ሺ ብር/ የሆኑ የሚንቀሳቀሱና
1. Amoomisso akak 50,000 (kontom
የማይንቀሳቀሱ ንብረቶችን በሚመሇከት
alfih birri) gufta tangayyem kee
የማየት ሥሌጣን ይኖረዋሌ፡፡
angayye wayta ikookah caagid
2. በማሕበራዊ ፌርድ ቤት በዳኝነት
wagiitaamih reeda le.
የተወሰኑትን ጉዳዬች በይግባኝ ያያሌ፡፡
2. Ayyunti cokmih Qaril yirgiqen
3. የቤተሰብ ሕግ ጉዳዬችን ያያሌ፡፡
cokmi yoomaxiqtal wagtaanam
4. በዚህ አዋጅ ሇበሊይ ፌርድ ቤቶች
xiqah .
ከተሰጠው ስሌጣን ውጪ ያሇውን
3. Daala madqah caagiida wagtam
ከፌተኛው ቅጣቱ / ጣሪያው/ እሰከ 15
xiqah.
ዓመት ፅኑ እስራት የሚያስቀጣው
4. Ta kuktal daga raqta cokmih
የወንጀሌ ተግባር በመጀመሪያ ደረጃ
Qarwah yeceen reedak iroh enni ስሌጣኑ ያያሌ፣
ittam fayya le digaalay tarman akak
elaa 15 liggidih gibda le axaw 11. የፌርድ ቤት ችልቶች

digaala leh yan baatil abto naharsi

1. የጠቅሊይ ፌርድ ቤት ችልት
caddoh reedat yablem xiqah.
1. ጠቅሊይ ፌርድ ፌ/ቤት የሚከተለት
11. Cokmi Qarwak caxooxi
ችልቶች ይኖሩታሌ፡-
1. Sangerra cokmih Qarik caxa
ሀ. የፌታብሔር ችልት
1. Sangerrâ cokmih Qari ciggilta
caxooxi le ሇ. የወንጀሌ ችልት

a) Meqem bar caxa

ሐ. የሠበር ችልት
b) Baatil caxa
c) Kaqitta caxa 2. በዚህ ዓንቀፅ ንዑስ ዓንቀፅ ፩/1-

2. Ta maasayyak nali maasayyak ሀ፣ሇ፣ሐ፣/ እንደተጠበቀ ሆኖ እንደየ

I/1-a/b/c/, elle tan innal anuk አስፇሊጊነቱ የተሇያዩ ጉዳዬችን የሚያዩ

faxximtek baxaabaxsa le caagiida ተጨማሪ ችልቶች ሉኖሩ ይችሊለ፣

wagitta ossotinâ caxa tanu 3. የጠቅሊይ ፌርድ ቤት ኘሬዚዳንት

bictah. ወይም ም/ኘሬዚዳንት በማንኛውም

3. Sangerrâ cokmih Qarih ችልት ሰብሳቢ ሆኖ ሉሰራ ይችሊሌ፡

pirezxenti hinnay ciggiila

pirezxenti faxe caxal kobxise
tikki iyyeh taamitam xiqah.
2. Fayya le cokmih Qarih caxa 2. የከፌተኛ ፌርድ ቤት ችልት

1. Fayya le cokmih Qari 1. ከፌተኛ ፌርድ ቤት

a. Meqe bar caxa
ሀ. የፌታብሄር ችልት
b. Baatil caxa aalle le
2. Ta maasayyak nali maasayyak II/1-a/b/ elle ሇ. የወንጀሌ ችልት ይኖረዋሌ፡፡
tan innal anuk weeqa elle aninnan gurral
2. በዚህ አንቀፅ ንዑስ አንቀፅ ፪/1-ሀ፣ሇ፣/
arcibissa ossotina caxa tanu bictah.
እንዳሇ ሆኖ እንደሁኔታው በክሱ ዓይነት
3. Fayya le cokmih Qarih caxal caagid qilsak
የሚያስተናግዱ ተጨማሪ ችልቶች ሉታከለ
aallinnaanih gidel
ይችሊለ፡፡
inki garkure hinnay sidiica garkure akkuk
3. የከፌተኛ ፌርድ ቤት ችልት እንደየ
elle taamitan.
ጉዳያቸው ክብደት አንድ ወይም ሶስት
a) Amoomisso akak 500,000.00(koona boolih
ዳኞች እየተሠየሙ የሚሠሩባቸው ይሆናለ፣
alfih birrik) daga raqta weeqaaqi, tonnaah
ሀ. ግምታቸው ከብር 500,000.00/ አምስት
amoomisso akak 300,000.00/Sidiica boolih
መቶ ቪ ብር/ በሊይ የሆኑ የቀጥታ ክስ ጉዳዬች
alfih birrik daga takke yoomaxiqtâ
፣ እንዲሁም ግምታቸው ከብር 300,000.00/
caagaadaa kee abbâ kinnaane wagitta
ሶስት መቶ ሺ ብር/ በሊይ የሆኑ የይግባኝ
yoomaxiqta caagid 3 garkure wagita.
ጉዳዩችና የአባትነት ጥያቄን የሚመሇከት
b) Amoomisso akak elaa 300,000.00 (sidiica የይግባኝ ጉዳይ በሶስት ዳኞች ይታያለ፡፡
boolih alfi) gufta yoomaxiqta caagid inki
garkure wagtele. ሇ. ገምታቸው እስከ በር 300,000.00/ ሶስት

c) Ta kuktak,maasayyak 9 መቶ ሺ ብር/ የሚደርሱ የይግባኝ ጉዳዩች

baatil caagidil fayya le cokmih Qarih yeceen በአንድ ዳኛ ይታያለ፡፡

reeda elle tan innal anuk, ta baatil kataysah

ሐ. በዚህ አዋጅ ዓንቀፅ ፱ በወንጀሌ ጉዳይ ሊይ
yan digaala 5 Liggidaak elaa 15 Liggida ሇከፌተኛ ፌርድ ቤት የተሰጠው ስሌጣን
gufa gibdi axaw digaala tekkek, wohuk እንደተጠበቀ ሆኖ ወንጀለ የሚያስከትሇው
xayyowte yoomixiqta 3 garkure table tahak ቅጣት ከ5 እስከ 15 ዓመት ፅኑ እስራት የሚሌ
iroh yan baatil yoo maxiqta inki garkure ሲሆን የሚቀርበው ይግባኝ በሶስት ዳኞች
yablem duuda. ይታየሌ፡፡ ከዚህ ውጪ የሆነ የወንጀሌ ይግባኝ
d) 15 Liggidak biso gibdi digaala katassam ጉዳይ በአንድ ዳኛ ይታያሌ፡፡
xiqta baatilik hununu weeqa 3 garkure
መ. ከ15 ዓመት ፅኑ እስራት በሊይ ሉያስቀምጡ
ablele.
የሚችለ የወንጀሌ ቀጥታ ክስ ጉዳዬች በሶስት

4. Fayya le cokmih Qarih pirezxenti faxe caxal

ዳኞች ይታያለ፡፡

kobxise akkuk taamitam xiqah.

4. የከፌተኛ ፌርድ ቤት ኘሬዚዳንት
በማንኛውም ችልት በሰብሳቢነት ሉሰራ
ይችሊሌ፡፡
 3. የወረዳ ፌርድ ቤት ችልት

1. የወረዳ ፌርድ ቤቶች

3. Daqar cokmih Qarih caxa
ሀ. የፌታብሔር ችልት
1. Daqar cokmih Qarwa
a. Meqem bar caxa ሇ.የወንጀሌ ችልት የሚኖሩት ሆኖ
b. Baatil caxa aalle lon faxximtek እንደያስፇሊጊነቱ በክሱ ዓይነት
baxaabaxsa le caagidih ossotinâ caxa የሚያስተናግዱ ችልቶችን መጨመር
yaalleenim bictah ይቻሊሌ፡፡

2. Daqar cokmih Qarih xayyowta hunun

2. ሇወረዳ ፌርድ ቤት የሚቀርቡ ሁለም
weeqaa kee yoomaxiqta caagiida inkih
የቀጥታ ክስና ላልች የይግባኝ ጉዳዬች
inki garkure yable.
በአንድ ዳኛ ይታያለ፡፡
3. የወረዳ ፌርድ ቤት ኘሬዚዳንት
3. Daqar cokmih Qarih pirezxenti faxe
በወረዳው በማንኛውም ችልት
caxal kobxise akkuk taamitam duudah.
በሰብሳቢነት ሉሰራ ይችሊሌ፡፡
12. የይግባኝ መብት አጠቃቀም
12. Yoomaxiqta garih xoqosimiyya
1. Yoomaxiqtal cokmi Qarih xayyoowe 1. በይግባኝ ሇፌርድ ቤት ቀርቦ ፀንቷሌ የተባሇ
ውሳኔ ወደ ሰበር ችልት ብቻ አቤቱታ
caagidiy diggosneh akak ixxicci
ሉቀርብበት ይችሊሌ፡፡
iyyeenih weeqa dibuk kaqitta caxah
2. ሇሰበር ችልት የሚቀርበው ሕግ ከነ አቤቱታ
xayyowtu duddam.
የሚጠይቀው የማቅረቢያ ጊዜ የፌታብሔርና
2. Kaqitta caxah xayyoowta weeqa edde
የወንጀሌ ሕግ ስነ-ስርዓት ከሚደነግገው
anuk xayyoosuh udduruk beyam,
የተሇየ አይሆንም፡፡
meqem bar kee baatil madqah
siiratwagal madqinteemik baxsalem
hinna.
3. በዚህ አንቀፅ ንዑስ አንቀፅ /1/ እንደተጠበቀ
3. Ta maasayyak nali maasayyak (1) tanim ሆኖ ይግባኝ የተጠየቀበት መዝገብ ሇይግባኝ
elle tan innal anuk yoomaxiqta elle ባዩ በሚጠቅም መሌኩ በሙለም ሆነ
esseren maysaqarra ,yoomaxiqta በከፋሌ ሲሻሻሌ ተጏጁ ነኝ የሚሌ ተከራካሪ
xayyose numuh elle tayse innal inkih ወገን ብቻ ይግባኝ የማሇት መብት
hinnay baali kaah massoyseenik, tahat ይኖረዋሌ፣፣
biyaakitah itta exxa dibuk yoomaxiqtâ
weeqa xayyoysaamih gar le.
13. Panal caxa 13. ፓናሌ ችልት

1. Madqak maqna baxsa bahtek hinnay 1. ሕጉ የትርጉም ሌዩነት የሚያስከትሌ

sammaaritti itteh Qadli acwal taqabi ወይም የተወሳሰበ ሆኖ ሇፌትህ አሰጣጥ
bahtam tumbullek , sangerra cokmih የሚያስቸግር ነገር ሲያጋጥም የጠቅሊይ
Qarih pirezxenti issi labbataak ፌርድ ቤት ኘሬዚዳንት በራሱ
xayyoysa esserol hinnay sangerrak ተነሳሽነት በሚያቀርበው ወይም
caxak teyna essertek hinnay ከጠቅሊይ ፌርድ ቤቱ ችልቶች ወይም
gaaruwak exxak teyna xayyossek, ፌርድ ቤቱ ካመነበት ከተከራካሪ ወገኖች
cokmi Qari elle yeemenek tohuk ሉቀርብ በሚችሌ ጥያቄ መሠረት

ugutak 3 garkure, baxsa le gurral 5uk በሶሰት ዳኞች በተሇየ መሌኩ ከአምስት

daggoowe wayta garkura akah የማያንሱ ዳኞች ተሰይመው ሉያዩት

muggaaqisak yableenim duudaanah. ይችሊለ፡፡

2. Ta maasayyak (1) tanim elle tan 2. በዚህ ዓንቀፅ /1/ የተጠቀሰው

innal elle anuk sangerra cokmih እንደተጠበቀ ሆኖ በጠቅሊይ ፌርድ ቤት

Qarwak, caxak teynal hinnay ken ችልቶች መካከሌ መሠረታዊ የሆነ

fanat rakiibok tan madqâ maqnak የትርጉም ሌዩነት የታየበት ሕግ ወይም

sissinaani tumbullek hinnay የተወሳሰበ ነገር ሲያጋጥም በፓነሌ

sammaarintem keenit garaytek panal ችልት እንዲታይ ያደርጋሌ፡፡

caxal akah wagiitan innah aban.

14. Caxah araca
14. የችልት ቦታ
1. Sangerrâ cokmih Qarik maytani
caxah arac samara akkele 1. የጠቅሊይ ፌርድ ቤት ቋሚ የችልት
2. Fayya le cokmih Qarik caxah
ቦታ ሠመራ ይሆናሌ
affaafay yacoonuh bica aallinnan
2. የከፌተኛ ፌርድ ቤት ችልት
ikkel aban.
አገሌግልት ሇመስጠት በሚያመች
3. Daqor caddol solte cokmi Qarwa
ቦታ ሊይ ያደርጋሌ፡፡
ayfaf yacoonuh faxximtek rikeliiy
3. በወረዳ ደረጃ የተቋቋሙት ፌርድ
waqdi meekitak abaanam
duudaanah hinnay pilazmat ቤቶች አገሌግልት ሇመስጠት

xoqoysimaanam duudaanah. አስፇሊጊ ሆኖ ሲገኝ በየአካባቢው

እየተዘዋወሩ ሉሰየሙና በኘሊዝማ
ሉጠቀሙ ይችሊለ፡፡
 15. የችልት አካሄድና የጥብቅና መብት

1. ፌርድ ቤቶች የሚያዩዋቸው ጉዳዩች በግሌፅ

15. Caxâ gexsit (mablo) kee abokaato ችልት ያካሂዳለ፡፡

yaalleenimih gara 2. በዚህ አንቀፅ ንኡስ ዓንቀፅ/1/ የተጠቀሰው

እንዳሇ ሆኖ፡-
1. Cokmi Qarwal wagitti haan caagiida inkih
ሀ. የህዝብን ሞራና የአገርን ድህንነት ግምት
uqra sinni caxal yablen.
ውስጥ በማስገባት እንደ አስፇሊጊነቱ በዝግ
2. Ta maasayyak nali masayya(1) elle tan innal
ችልት ሉካሄድ ይችሊሌ፡፡
anuk
a) Ummattâ mooral kee baaxô ሇ. ሇባሇ ጉዳዬች ደህንነት ሲባሌም ክርክሩ
nagaynan edde cubbusak alifut በዝግ ችልት ሉካሄድ ይችሊሌ፡፡
gexsitta caxa tanih.
3. ማንኛውም ተከራካሪ ወገን ጠበቃ የማቆም
b) Caagid le numih nagaynaanah
መብት አሇው ፡፡
taysem yubleenik alifut aban caxa
4. በከባድ ወንጀሌ የተከሰሰ ወይም የጠበቃ
anele.
እገዛ የግድ የሚያስፇሌገው ሰወ ጠበቃ
3. Faxe gaaruwe (weeqali) abokaato solsitaamih
ሇማቆም የማይችሌ ከሆነ ፌርድ ቤቱ
gar le.
ተከሊካይ ጠበቃ ይመደብሇታሌ፡፡
4. Giffa iyya baatilil weeqa akak xayyowte num
hinnay abukaatoh cato akah faxximta num ,
16. ዳኞች ከችልት የሚነሱበት ሁኔታ
abokaato haysitaamih dudda aalle week cokmi
1. ማንኛውም ዳኛ ቀጥሇው ባለት ምክንያቶች
Qari kalali abukaato kaah soolisa (rankisa) በአንደኛው ከችልት ሉነሳ ይችሊሌ፡፡
16. Gar kura caxak elle ugutta caalata ሀ. በክሌለ ቤተሰብ ሕግ እንደተደነገገው ዳኛው
ከአንደኛው ተከራካሪ ወገን ወይም ከጠበቃው ጋር የስጋ
1. Faxe garkure ciggilta caagiidak tiyak
ወይም የጋብቻ ዝምድና ያሇው ሲሆን ወይም፣
teynal caxak ugutam xiqah.
a) Rakaakayal daalâ madqal elle madqimte ሇ. ዳኛው የአንደኛው ተከራካሪ ወገን ሞግዚት ወይመ

innal garkure gaaruwek teyni hinnay ሕጋዊ ወኪሌ በሆነበት ወይም ነገረ ፇጅ ወይም ጠበቃ
በነበረበት ጉዳይ የተነሳ ክርክር ከሆነ ወይም፣
abokaatolluk ramaddiinu yeellek xalay kee
qarsi ramaddiinu yeellek. ሐ. ዳኛው አከራካሪውን ጉዳይ አስቀድሞ በዳኝነት
b) Garkure gaaruwak numuk teyni wakiilih ወይም በሽምግሌና ያየው ወይም የሚያውቀው ወይም

sugek, abokaatoh sugek hinnay. በማንኛውም ሁኔታ በጉዳዩ ተጠቃሚ ከሆነ

c) Garkure caagid afal elle yubleh sugek

መ. ዳኛው ከአንደኛው ተከራካሪ ወገን ወይም
idoolinnal yubleh sugek hinnay tû xagot ከጠበቃው ጋር በመደበኛ ፌርድ ቤት ወይም የመዳኘት
edde lem tumbullek. ክርክር ስሌጣን በተሰጠው ላሊ አካሌ ክርክር ካሇበት
d) Garkure gaaruwak numuk teynat hinnay kay ወይም፣

abokaatollih geeri caxal yab yeelle kaa

ረ. በዚህ አንቀፅ ከ ሀ እስከ መ ከተጠቀሱት ውጭ
tekkek. ትክክሇኛ ፌትሕ ሇመስጠት አያስችሌም የሚያሰኘው
e) Ta maasayyak a-d fan tan sababittek kalah ላሊ በቂ ምክንያት ካሇ፡፡
qadlit yaabam kaa xiqsiise waa sabab yenek.
 2. በዚህ ንዑስ አንቀፅ /1/ መሠረት ዳኛው
በችልት መሰየም የማይገባው መሆኑ
2. Ta nali maasayyak (1) elle iyya innal garkure woo
ሲረጋገጥ ከችልት ተነስቶ በምትኩ ላሊ ዳኛ
caxal
ይተካሌ፡፡
muggaqqsiman faxxiime waytam ismitti heenik woh
akak iyyen garkure uguttu iyyeh gersi garkure kay 17. ዳኛ ከችልት እንዲነሳ አቤቱታ ማቅረብ
aftok muggaaqisan.
1. በዓንቀፃ ፲፮ በተዘረዘሩት ምክንያቶች አንድ
17. Garkure caxak ugutuh maysaballa
ዳኛ ከችልት መነሳት የሚገባው መስል
elle xayyoysan gurra
የታየው ተከራካሪ ወገን ዳኛው እንዲነሳሇት
1. Maasayya 16 gubal roorisen sababitte
ሇፌርድ ቤቱ ማመሌከቻ ማቅረብ ይችሊሌ፡፡
garkure caxak ugutam faxximtam akah
2. ማመሌከቻ የሚቀርበው ክርክሩ ከመጀመሩ
tumbulle gaaruwe, garkure yoh ugutay
በፉት ሇመቃወም የሚያስችሌ በቂ ምክንያት
axcuk cokmi Qarih maysaballa xayyoysam
መኖሩን አመሌካች ባወቀ ጊዜ ወዲያውኑ
xiqah.
2. Maysaballa xayyoytam gaaruw qimbisak መሆን አሇበት፡፡

afat, sadam xiqsiisa sabab edde yuble 3. አንድ ዳኛ ብቻ የተሰየመበት ችልት ከሆነ ፡-

waqdiik takkem faxximta. ሀ. ከችልት እንዲነሳ የቀረበበትን አቤቱታ አይቶ

3. Inki garkure dubuk elle muggaaqisen caxa ጥየቄውን ሲቀበሇው ከችለቱ ይነሳሌ ፡፡
tekkek.
ሇ. አቤቱታውን የማይቀበሇው ከሆነ በፌርድ ቤቱ
a. Caxak ugtam faxximtaamih waqa kaal
xayyoteh yukkuqek ugtah. ውስጥ በሚገኝ ላሊ ችልት ወይም በፌርድ ቤቱ

b. Waqa hinnay waaga kaak akkuqe week, ውስጥ በሚገኙ ዳኞች እንዲታይ ይደረጋሌ፡፡

cokmi Qaril geytima caxah garkura

ሐ. በፌርድ ቤቱ ውስጥ ላሊ ችልት ወይም ላልች
akah table innah aban.
ዳኞች ከላል ወደሚመሇከተው ፌርድ ቤት
c. Cokmi Qaril gersi caxa, gersi garkure
aneweek, wagittah tan cokmi Qarih ኘሬዚዳንት ቀርቦ ዕሌባት ይደረግበታሌ፡፡

Pirezxentih xayyoysak dan akah aban.

መ. ከችልት እንዲነሳ አቤቱታ የቀረበበት ዳኛ
d. Caxak ugtam akak xayyoysen garkure
የተሰየመበት ችልት ከአንድ በሊይ ዳኞች
elle muggaaqisen caxal gar kurak inki
የሚሰየሙበት ሲሆን አቢቱታው በተቀሩት ዳኞች
numuk biso elle muggaaqimteh sugtek
ውሳኔ የገኛሌ፡፡
nek ugutâ waqa raqte garkura wagitta.
4. Ta maasayyak nali maasayyak (3) yaceen
4. በዚህ ዓንቀፅ ንኡስ ዓንቀፅ /3/ የሚሰጥ ውሳኔ
margaqa ellecaboyta takke yoo maxiqta elle
የመጨረሻና ይግባኝ የማይባሌበት ይሆናሌ፡፡
maxayyowta.
5. ዳኛው የተሰጠውን ውሳኔ ወዲያውኑ
5. Garkure tontocowwe margaqa woo waqdiik
እንዲፇፅም ማድረግ አሇበት፡፡
akah tanguddube innah abam faxximta.
6. 3 garkure abaluk sugte caagid tekkek kalen 6. በሶስት ዳኞች የሚታይ ጉዳይ ሲሆን በጎደሇው

garkureh aftok geere caxak baahee kee fayya ዳኛ ምትክ ከላሊ ችልት እንዲመጣ ወይም

le cokmih buxah pirezxenti akah rankisa በከፌተኛው ፌርድ ቤት ኘሬዲንት

innah aban. እንዲመደብ ይደረጋሌ፡፡
 18. አቤቱታው የሚያስከትሇው ኪሳራ
18. Waqa (waagâ xayyos) kataysah
1. በዚህ አዋጅ አንቀፅ ፲፯ መሠረት ዳኛ
yan kasaara ከችልት እንዲነሳ የሚቀርበው አቤቱታ
1. Ta kuktih maasayyak 17 ugutak garkure
የሚያስከትሇው ኪሳራ በዋናው ጉዳይ
caxak neh ugutay axcuk xayyoysan waqa
ከሚታየው ኪሳራ ጋር የሚጠቃሇሌ ይሆናሌ፡፡
katassa kasaara leenâ caagidil tambulle
ይሁንና ፌርድ ቤቱ አግባብነት የሇውም ብል
kasaarat xambaqimtam akkele. Takkay ikkal
አቤቱታውን ሳይቀበሇው የቀረ እንደሆነ የዋና
cokmi Qari gita hinna axcuk waqa akkuqe
ጉዳዩን ኪሳራ ሳይጨምር አቤቱታ አቅራቢው
week leenâ caagidih kasaara maleh waqa
xayyoysé kasaara meklele. ኪሳራውን የሚከፌሌ ይሆናሌ፡፡

2. Waqa akak cinnimte exxa (gaaruwe) gabah 2. አቤቱታው ውድቅ የተደረገበት ተከራካሪ ወገን

(aaxagih) garkure biyaakuh, migaq kaak ዳኛውን ሇመጉዳት ወይም ሇማጥሊሊት ሆነ

yaysaammu abeemik sugtek elaa 500.00 ( ብል ያደረገው እንደሆነ እንደሁኔታው እስከ
koona boolih birri) gufta digaala kaal ብር 500.00/ አምስት መቶ ብር/ የሚደርስ
yargiqeenim bictah. ቅጣት ሉወሰንበት ይችሊሌ፡፡

3heele Exxa ክፌሌ ሶስት

Cokmi Qarwah xagoorah reedaa kee abto

የፌርድ ቤት አካሊት ስሌጣንና ተግባር
19. Sangerrâ cokmih Qarih pirezxentih
reedaa kee abto 19. የጠቅሊይ ፌርድ ቤት ኘሬዝዳንት
Sangerra cokmih Qarih pirezxenti cokmi ስሌጣንና ተግባር
Qarwa xiinisaanam kee miraacisaanamih
የጠቅሊይ ፌርድ ቤት ኘሬዚዳንት ፌርድ ቤቶችን
qaaqa luk.
ሇማስተዳደርና ሇመምራት ባሇበት ኃሊፉነት፡-
1. Rakiibok taamâ gexsayih korsi abinal
asuh kulli taama kattaatah. 1. መሠረታዊ የሥራ ሂደት ሇውጡን ተግባራዊ

2. Taffaafoo kee lofti le xagoorih gabat ሇማድረግ እያንዳንዳን ስራ ይከታተሊሌ፡፡

asgolli gablam kee taama gexsok lon 2. የተገሌጋዬችና ባሇድርሻ አካሊትን ተሳትፍ
ሇሚያገሇብትና በሥራ ሂደቱ ያሊቸውን ግንዛቤ
axmaq edde baarima abto abak, mirac
የሚያሰፊ ተግባር በማከናወን እንደ አንድ የሥራ
tikki iyyeh korsi akah gabla innah aba .
መሪ ሇሙጡ እንዲጠናከር ያደርጋሌ፡፡
3. Garkuriini taama teetih daffeysen 3. የዳኝነት ሥራ የተቀመጠሇትን ግብ እየመታና
madma maaddam kee faxxiima xalu ተፇሊጊውን ውጤት እያስገኘ መሆኑን በትክክሌ
bahtam nummah diggoysaama. ያረጋግጣሌ፣ ውጤታማ የሆኑትን ተግባራት

4. Umman qusba korsi taamalluk gexxa በመሇየት እንዲስፊፈ የደርጋሌ፡፡

4. ሁላም ከአዳዲስ ሇውጦች ጋር የሚሄድ የቀረፃ ስራና
tasjiil taamaa kee gulgul (xiso) akah yan
አደረጃጀት እንዲኖር በማድረግ የሃብት
innah abak gaddi xoqoysim takku elle
አጠቃቀምንም ሆነ የአደረጀጀት ስርዓቱን
xissiime siiratat booddam tenek, woo የሚያደናቅፇችግሮችን እየሇየ ፇጣን መፌትሄ
taqbitte baxisak sissik figda akah aba. ይሰጣሌ፡፡
5. Rakaakayak garkuri xagar awlisak. 5. የክሌለን የዳኝነት አካሌ ይወክሊሌ፡፡
 6. ሇፌርድ ቤት ስራ የሚያስፇሌጉ ሰራተኞችን
በህግ መሠረት ይቀጥራሌ፣ ያስተዳድራሌ፡፡
6. Cokmi Qarih taamah faxximta taamaynit madqak ሇስራው የሚያስፇሌግ ሆኖ ሲገኝም ጥናት ሊይ
ugutak tamlisah, xiinisah taamah faxxiimak በመመስረት መዋቅር ቀረፆ ተፇሊጊ የሠው

maacissek, cubbussok ugutak qusba rekisso ኃይሌ እንዲመደብሇት ከሚመሇከተው ጋር

bicissi heeh sahdayti cayle edde kaah rankisaana ተነጋግሮ ይጨርሷሌ፡፡

gidih wagitta gaboobi yaabisak yagdube. 7. በየደረጃው ከሚገኙት ኃሊፉዎች ጋር

7. Kulli caddol tan saqolti illuk yaabak cokmi በመነጋገር የፌርድ ቤቶች የስራ እቅድና በጀት

Qarwah ekraaroo kee baajet bicsiisah. Woo እንዲዘጋጅ ያደርጋሌ፡፡ በጀቱን ሇምክር ቤት
አቅርቦ ያፀድቃሌ፣ ከፀደቀ በኃሊም ስራ ሊይ
baajet miglisil xayyoysak faaticisa. Faaticisen
ያለሊሌ፡፡
baajet abinal asisa.
8. በመግባባት ሊይ የተመሠረተ ጥብቅ ክትትሌ
8. Sittin gey le kiqqa le hawwasos abak cokmi
በማድረግ የፌርድ ሥራ ሂደቱ ከሊይ እስከ
taamah gexso gubaay daga gital takkem kee
ታች በአግባቡ እየተከናወነና እየተመራ
miracsimtam diggoysa.
መሆኑን ያረጋግጣሌ፡፡
9. Sangerra cokmih Qarik madqâ maro elle yabta
9. የጠቅሊይ ፌርድ ቤት የሕግ ጉባኤ
ajanxa bicsa, maroh seecah daffeyna miraacisah.
የሚነገገርባቸው አጀንዳዎችን ያዘጋጃሌ
ጉባኤውን ይጠራሌ፣ ስብሰባወችን ይመራሌ ፡፡
10. Ta kuktak 24to maasayyak ugutak sangerrâ
10. በዘህ አዋጀ ዓንቀፅ ፳፬ መሠረት በጠቅሊይ
cokmih Qarik madqâ marot tangaluh tamtaate
ፌ/ቤት የሕግ ጉባኤ ሇመሳተፌ የሚተደሙ
mihrat leelak qaynat kee manga yargiqeh seecah. ባሇሙያዎችን ዓይነትና ብዛት ይወስናሌ
11. Cokmi Qarwak baritto sinaamah takke cokmittek ፣ይጠራሌ፡፡
istaastikik
ugutak doorak yatbiqsiise. 11. በስታስቲክስ የተደገፇ የፌርድ ቤቶች
ትምህርታዊ የሆኑ ፌርዶችና ላልች ሕግ ነክ
12. Cokmi Qarik madqâ majallat bicsiisa baritto የሆኑ አርእስቶች ተመርጠው እንዲታተሙ
takke cokmittee kee madqa barissa ammuntitte የደርጋሌ፡፡
doorak elle akah tawqennah aba.
12. የፌርድ ቤቱ ሕግ መፅሄት እንዲዘጋጅ፣
ተምህርታዊ የሆኑ ፌርዶችና ላልች ሕግ ነክ
13. Gammit geytimta Qadli xagooralluk meqe የሆኑ አርእስቶች ተመርጠው እንዲታተሙ
የደርጋሌ፡፡
angaaraw bicsa woo
angaaraw garkuriini amobaxxaqa akah xage waa 13 .ከጎናዊ የፌትህ አካሊት ጋር የሚኖረው ግንኙነት
የዳኝነት ነፃነትን በማይነካ መሌኩ በጋራ
innah abak, yangalen caagiidal Qeedal le gurral
ጉዳዩች ሊይ ብቻ የተመረኮዘና ሚዛኑን የጠበቀ
aba. Qadli siiratih xiinisso maqar luk akah እንዲሆን በማድረግ የፌትህ ስርዓቱ አስተዳደር
duuqumta innah faxxiima xali yayseqerrinek ተጠናክሮ እንዲቀጥሌ ተፇሊጊውን ውጤት
እያስመዘገበ መሆኑን ይከታተሊሌ፡
waytam kattaata.
14. የፌርድ ቤቶች የዳኝነት ሥራ አፇፃፀምን
14. Cokmi Qarwak garkuriini taamah agdab በሚመሇከት ሇክሌለ ምክር ቤት ሪፖርት
ያቀርባሌ፡፡
wagsiisak rakaakay miglisih gabbaaqu xayyoysa.
15. Baxaabaxse le gurral kaah xayyoysan weeqaaqi 15. በተሇያየ መሌክ የሚቀርቡሇትን አቤቱታዎች
ያስተናግዳሌ፣ መፌትሄዎችን ይሠጣሌ፡፡
arcibisah figda yacee.
16. Ta kuktaa kee geera madqooqi kaah tecee 16. በዚህ አዋጅና በላልች ሕጎች የተሰጡትን
ተግባራት ይፇፅማሌ፡፡
abtoota yagdube.
17. Taama meqennal tangaddabuh saqolti fanal 17. ሇሥራው አፇፃፀም በአመራሩ ውስጥ የሥራ
taamâ keefo abam duudah. ክፌፌሌ ማድረግ ይችሊሌ፡፡
20. Sangerrâ cokmih qarik ciggiila 20. የጠቅሊይ ፍርድ ቤት ምክትል
pirezxentih reedaa kee abto ኘሬዚዳንት
Sangerrâ cokmih Qarik ciggiila
pirezxenti ስልጣን ተግባር

1. Sangerrâ cokmih Qarik pirezxenti የጠቅሊይ ፌርድ ቤት ምክትሌ ኘሬዚዳንት

ane waa waqdi kay aftok taamita
1. የጠቅሊይ ፌርድ ቤት ኘሬዚዳንት
2. Pirezxenti kaah yacee taamoomi
የማይኖርበት ጊዜ በተተኪነት ይሠራሌ፡፡
yagdube.
2. በኘሬዚዳንቱ የሚሰጡትን ስራዎች
21. Fayya le cokmih Qarih pirezxentih ያከናውናሌ፡፡
reedaa kee abto 21 የከፌተኛ ፌርድ ቤት ኘሬዚዳንት
1. Fayya le cokmih Qarik amolladih
xiinissô taamaa kee cokmi taamah ስሌጣንና ተግባር
gexso qaaqiinul miraacisa.
1. የከፌተኛ ፌርድ ቤት አጠቃሊይ
2. Taamah ekraaroo kee baajet bicisak አስተዳደራዊ ተግባራትና የፌርድ ሥራ
sangerrâ cokmih Qarih xayyoysa ሂደቱን በኃሊፉነት ይመራሌ፡፡
faaticisan waqdi taamal asisa. 2. የስራ እቅድና በጀት በማዘጋጀት

3. Sittin geyik ugutak kiqqa le ሇጠቅሊይ ፌርድ ቤት ያቀርባሌ፣

hawwasos abak, fayya le cokmih ሲፇቀድም ተግባራዊ ያደርጋሌ፡፡

Qarii kee daqor cokmih qarwa

3. በመግባባት ሊይ ያተመሰረቱ ጥብቅ
taama gitat abaanah, miraacisaanam ክትትሌ በማድረግ የከፌተኛና የወረዳ
diggoysa. ፌርድ ቤቶች ስራ በአግባቡ የሚከናወንና
4. Rasi caddoh garkuraa kee qokol የሚመራ መሆኑን ያረጋግጣሌ፡፡

taameyniitik taamah angoyya 4. የዞኑን ዳኞችና ድጋፌ ሰጪ ሠራተኞችን

የስራ እንቅስቃሴን ይከታተሊሌ፣
kattaatah loynisah, agaaradah.
ይቆጣጠራሌ፣ ይገመግማሌ፡፡
5. Meqe kaban wag yaasa(nuksaan)
5. የስነ-ምግባር ጉድሇት የሚታይባቸውን
yaybulle adoytit wagittaamak isih
አባሊት በሚመሇከት በራሱ ተነሳሽነት
edde ugutak geem tanu , digga le በሚየገኘው ወይም አሳማኝ መረጃ
oyti kaah xayyoowek, wagitta gabak ሲቀርብሇት ሇሚመሇከተው በማቅረብ
fokkaaqa iyyam duudah. እንዲጣራ ያደርጋሌ፡፡

6. Baxaabaxsa le gurral kaah xayyowta 6. በተሇያየ መሌክ የሚቀርቡሇትን

weeqaaqi arcibisah figda abah. አቤቱታዎች የስተናግዳሌ፣ መፌትሄዎችን

ይሠጣሌ፡፡
7. Sangerrâ cokmih Qarik kaah yaceen
7. ከጠቅሊይ ፌርድ ቤት የሚሰጡትን ላልች
gersi miracsentitte abinal asisa.
መመሪያዎችን ተግባራዊ ያደርጋሌ፡፡
 22. የወረዳ ፍርድ ቤት ኘሬዝዳንት
22. Daqar cokmih Qarih Pirezxentih
reedaa kee abto ስልጣንና ተግባር
1. Daqar cokmih Qarih amolladiy taama
awlisa 1. የወረዳውን ፌርድ ቤት አጠቃሊይ ስራዋች
ይወክሊሌ፡፡
2. Daqar cokmih Qarih idnisen baajet
2. ሇወረዳው ፌርድ ቤት የተፇቀደውን በጀት ስራ ሊይ
taamal asisa.
ያውሊሌ፡፡
3. Cokmi Qarih taameynit xiinisa, 3. የፌርድ ቤቱን ሰራተኞች ያስተዳድራሌ፣
agaarada, taamah agdaabeh gexso ይገመግማሌ፣ የሥራ አፇፃፀም ሂደትን በሚመሇከት
wagsiisak uddurul gabbaaqu wagitta ወቅታዊ ሪፖርት ሇሚመሇከተው ያቀርባሌ፡፡

gaboobih xayyoysa. 4. የሚቀርቡሇትን አቤቱታዎች የስተናግዳሌ፣ መፌትሄ

ይሰጣሌ፡፡
4. Kaah xayyowta waqooqi arcibisah figda
5. የስነ-ምግባር ጉድሇት በሚያሳዩት አባሊት ሊይ
abah.
የተቋሙ ደንብና መመሪያ በሚፇቅደው መሠረት
5. Meqemkaban wag yaasa edde tambulle ቁጥጥርና ክትትሌ ያደርጋሌ፡፡የተጠያቂነት
adoytiitil, makaadoh edde xin kee ደረጃቸውን ግሌፅ በማድረግም ወደ ሚመሇከተው
miracsent elle idnisa gurral lowsis kee ሪፖርት ያስተሊሌፊሌ፡፡

kattaatu keenit aba esserimiyyi caddo 6. የፌርድ ቤቶችን የስራ አፇፃፀም የሚመሇከት
ሪፖርት ሇከፌተኛ ፌርድ ቤትኘሬዚዳንትና
keenik baxxaqisak (hebelul ta gide akak
ሇወረዳው ምክር ቤት ያቀርባሌ፡፡
radda axcuk) waggitta exxa fan
23. የችልት ሰብሳቢ ስሌጣንና ተግባር
gabbaaqu ruuba.
6. Cokmi Qarwak taamah agdab yaybulle 1. የችልትን የሥራ መተግበሪያ እቅድ ያወጣሌ፡፡
gabbaaqu fayya le cokmih Qarih 2. ቡድናዊ ስራዎችን ያቀናጃሌ፣ ያስተባብራሌ፣

pirezxentii kee daqar miglisih ruuba. ክትትሌ ያደርጋሌ፣ ግምገማ ያካሂዳሌ፡፡

3. ሇቡድናዊ ሥራዎች የሚያስፇሌጉ ነገሮች አንዲሟለ
23. Caxa mododiseh reedaa kee abto
ያደርጋሌ፡፡
1. Caxâ taama elle aban ekraaro yayyaaqe
4. የችልቱን የሥራ አፇፃፀም የሚመሇከት ሪፖርት
2. Hortâ taamoomi ogoytisa, koobaahisa, በወረዳው ሇወረዳው ፌርድ ቤት ኘሬዚዳንት፣
hawwasoysah, agaaradah. በከፌተኛና ጠቅሊይ ፌርድ ቤቶችም በየደረጃው

3. Hortâ taamah faxximta duyyeeya akah ሊለት ኘሬዚዳንቶች ያቀርባሌ፡፡

kibbimta innah aba. 24. የጠቅሊይ ፌርድ ቤት የሕግ ጉባኤ

4. Caxâ taamah agdab wagsiisak daqaaral,
1. የጠቅሊይ ፌርድ ቤት ሕግ ጉባኤ አባሊት
daqar cokmil Qarih pirezxentih, fayya ሀ. የጠቅሊይ ፌርድ ቤት ኘሬዚዳንትና ምክትሌ
le cokmih Qarih pirezxentih, tonnaah ኘዜዝዳንት ፣
sangerrâ cokmih qarih pirexentih ruuba.
ሇ. የጠቅሊይ ፌርድ ቤት ዳኞች
24. Sangerrâ cokmih Qarik madqâ maro
1. Sangerrâ cokmih Qarik madqâ maroh ሐ. የከፌተኛ ፌርድ ቤቶች ኘሬዚዳንቶች

adoytit. ናቸው፡፡

a) Sangerrâ cokmih Qarik pirezxentii

kee ciggiila pirezxenti
b) Sangerrâ cokimh Qarih gar kura
c) Fayy le cokmih Qarwah
pirezxentitte
 2. Ta maasayyak nali maasayyak (1) tanim 2. በዚህ ዓንቀፅ ንኡስ ዓንቀፅ /1/ የተጠቀሰው
elle tan innal anuk እንደተጠበቀ ሆኖ፡-
a) Qadli, say kee xiinissô biiroh saqal ሀ. የፌትህ፣ የፀጥታና አስተዳደር ቤሮ ኃሊፉ

b) Abokaatoh egla, saymarak madqâ

ሇ.የጠበቆች ማህበር፣ አግባብነት ያሊቸው አካሊት
mihrat leelah egla
የሚወክልቸው የህግ ባሇሙያ ሴቶች
c) Rakaakayal geytimta madqa barissa
ማህበር
exxaaxii kee cankah
taamitta madqâ taaxagu, xongol ሐ. በዚህ ክሌሌ የሚገኙ የሕግ ፊክሌቲ
maleh edde yangaleenim duudaanah. የሚወክለዋቸው ወይም በግሌ የሚንቀሳቀሱ

25. Sangerrâ Qarik madqâ maroh reedaa የሕግ ምሁራን ያሇ ድምፅ ሇመሳተፌ

kee abto ሉታደሙ ይችሊለ፡፡

Maro ciggilta reedaa kee abto aallele.

25. የጠቅሊይ ፌርድ ቤት የሕግ ጉባኤ
1. Garkuriini taamah gexsoh agadabat
garayta arrahumittel (taqbittel) ስሌጣንና ተግባር
walalak,figdâ mohoodo daffeysaanama.
2. Rakaakayal sangerrâ cokmih Qari ጉባኤው የሚከተሇው ስሇጣጥና ተግባር

hinnay federaalak kaqitta caxal duugen ይኖረዋሌ፡-

maysaqarroori, nummak loonuh gide
1. በዳኝነት የሥራ ሂደት አፇፃፀም የሚያጋጥሙ
fokkaaqak wagittah tan madqâ mihrat
ችግሮች ሊይ ተወያይቶ የመፌትሄ አቅጣሠ
leela miracsentah edde xoqoysimoonuh
ማስቀመጥ
abaanama.
2. በክሌለ ጠቅሊይ ፌርድ ቤት ችልቶች ወይም
3. Qusba madqooqi tawaquh hinnay sugte
በፋደራሌ ሰበር ሰሚ ችልት የተሻሩ
madqooqi dambiyintuh (yaysaasoonuh)
መዛግብት አሳማኝነታቸው ምን ያህሌ እንደሆነ
miglisih takkusa xayyoysaanama.
በጥንቃቄ ታይቶ የሚመከታቸው የህግ
4. Marô taamah agdabah tu xiq le
ባሇሙያዎች እንደ መማሪያ
miraasentitte yayyaaqeenimi እንዲጠቀሙባቸው ማድረግ፡፡
3. አዳዲስ ህጎች እንዲወጡ ወይም ነባር ሕጎች
26. Sangerrâ cokmih Qarik madqâ maroh እንዲሻሻለ ሇምክር ቤት ኃሳብ ማቅረብ፡፡
abnisso 4. ሇጉባኤው የሥራ አፇፃፀም የሚጠቅም
1. Sangerrâ cokmih Qarih pirezxenti maro መመሪያ ማውጣት
kobxise yakke
2. Maro issi kutbe abe rankissa 26. የጠቅሊይ ፌርድ ቤት የሕግ ጉባኤ

3. Maro liggidal namma adda kobxele አሠራር

faxximtek,pirezxenti isih hinnay
1. የጠቅሊይ ፌርድ ቤት ኘሬዚዳንት የጉባኤ ሰብሳቢ
adoytittik almi (inki sidocta ) essertek ይሆናሌ፡፡

ossotina daffeyna seecimtu xiqtah. 2. ጉባኤው የራሱን ፀኃፉ ይመድባሌ፡፡

3. ጉባኤው በዓመት ሁሇት ጊዜ ይሰበስባሌ፡፡
4. Adoytiitik tayse gaba (namma sidocta)
እንደ አስፇሊጊነቱ ኘሬዚዳንቱ ራሱ ወይም ከአባሊቱ አንድ
geytimek maro kibbimtem diqsitta ሶስተኛ ጥያቄ ካቀረቡ ተጨማሪ ሰብሰባ ሉጠራ ይችሊሌ፡፡

4. ከአባሊቱ ሁሇቱ ሶስተኛ ከተገኙ መሌክተ ጉባኤ ይሆናሌ

 4heele Exxa
ክፌሌ አራት
Baxsale wanooma
የተሇያዩ ድንጋጌዎች
27. Edde xin akkiiy miracsenta
ayyaaqiyya 27. ደንብ ወይም መመሪያ ማውጣት

Sangerrâ cokmih Qari faxximtam yublek ta ጠቅሊይ ፌርድ ቤት እንደአስፇሊጊነቱ በዚህ አዋጅ
kuktak ugutak edde xin kee miracsenta ሊይ በመመስረት ደንብና መመሪያ ሉያወጣ
yayyaaqem duudah. ይችሊሌ፡፡

28. Gexsot tan caagiida (gaba kale

28. በሂደት ሊይ ያለ ጉዳዩች
wayte caagiida)
Ta kukti faaticsime waqdi faxe ይህ አዋጅ በፀደቀበት ወቅት በማንኛውም

cokmih Qaril mabulut akak yanin የፌርድ ቤት እርከን በመታየት ሊይ ያለ ጉዳዩች

በተጀመሩበት ሁኔታ ፌፃሜ ያገኛለ፡፡
caagida qimbisimte saaku sugte
caalootal gaba kalele.
29. Duugumteeh, angaddab sinni
29. የተሻሩና ተፇፃሚነት የላሊቸው ሕጏች
madqooqi
Qafar Agatih rakaakayih doolatak የአፊር ብሔራዊ ክሌሊዊ መንግስት የፌርድ

cokmi Qarwah soolisiyyih kuktay ቤቶች ማቋቋማያ አዋጅ ቁጥር -----------------

በዚህ አዋጅ ተሸረዋሌ፡፡
ixxima akak __________ kinnih iyya
ta kuktat duugume.
30. Ta kukti edde mudduume uddur
30. ይህ አዋጅ የሚፀናበት ጊዜ
Ta kukti Qafar Dinkaaral itbiqqi heenih edde
yewqe ayrook xabba haanam taamal asele. ይህ አዋጅ በአፊር ነጋሪት ጋዜጣ ታትሞ
ከወጣበት ቀን ጀምሮ የፀና ይሆናሌ፣፣

Ismaaqil Qali Sirro እስማኤሉ አሉ ሴሮ

Qafar Agatih Rakaakayih
የአፊር ብሔራዊ ክሌሊዊ መንግስት
Doolatak
ርዕሰ መስተደደር
Xiinissoh Ammunta
Samara -------------ቀን 2006 ዓ.ም