Terminy "diachroniczny", "synchroniczny" i "synchroniczno-diachroniczny" są często

używane w dziedzinie nauk społecznych, w tym w badaniach nad cywilizacjami, aby opisać
różne podejścia do analizy i zrozumienia zmian społecznych oraz struktur społecznych.

1. Układ diachroniczny:
○ Odnosi się do perspektywy czasowej skoncentrowanej na zmianach i rozwoju
w czasie.
○ Badacze diachroniczni interesują się ewolucją zjawisk społecznych i
cywilizacyjnych przez różne epoki i okresy czasowe.
○ Analiza diachroniczna pozwala na zrozumienie procesów historycznych,
transformacji społecznych i zmian kulturowych.
2. Układ synchroniczny:
○ Koncentruje się na analizie struktur i zjawisk społecznych w danym punkcie
czasowym, bez uwzględniania zmian w ciągu czasu.
○ Pozwala na zrozumienie struktury społeczeństwa, instytucji i kultur danego
okresu bez odnoszenia się do ewolucji tych elementów w czasie.
○ Bardziej skupia się na jednoczesnym funkcjonowaniu różnych elementów
społeczeństwa.
3. Układ synchroniczno-diachroniczny:
○ To podejście integrujące obie perspektywy, zarówno diachroniczną, jak i
synchroniczną.
○ Pozwala na analizę jednoczesnych struktur społecznych i zmian
zachodzących w czasie.
○ Daje możliwość zrozumienia, jak struktury społeczne utrzymują się lub
zmieniają się w czasie.

W kontekście cywilizacji, badacze mogą stosować te podejścia do zrozumienia zarówno

rozwoju historycznego danej cywilizacji (diachronia), jak i analizy struktur społecznych,
kulturowych czy ekonomicznych w konkretnym okresie czasu (synchronia). Integracja obu
perspektyw w układzie synchroniczno-diachronicznym pozwala na kompleksową analizę
cywilizacji, uwzględniając zarówno zmiany historyczne, jak i jednoczesne struktury
społeczne.

kto powiedział: O cywilizacji możemy mówić, gdy mamy do czynienia z przekroczeniem grup
lokalnych przez jakieś zjawisko (gdy staje się ono udziałem szerszych społeczności). Np.:
reformacja, renesans, itd.

To zdanie jest autorstwa polskiego historyka i socjologa, prof. Feliksa Konecznego. Feliks
Koneczny był autorem teorii cywilizacji i zasłynął ze swojej pracy "Cywilizacja a państwo"
oraz "Dzieje Polski jako dzieje powszechne". W cytowanym fragmencie podkreśla, że
cywilizacja ma miejsce, gdy jakieś zjawisko przekracza granice lokalnych grup społecznych i
staje się udziałem szerszych społeczności. Przykłady, jakie podał (reformacja, renesans),
ilustrują dla niego procesy, które przyczyniły się do rozwoju i ewolucji cywilizacyjnej.